zhōu lì wáng（？ － qián 828 nián）， jī xìng， míng hú， zài xī zhōu qīng tóng qì míng wén zhōng zuò “ hài fū ”。 wéi zhōu yí wáng zhī zǐ。《 shǐ jì》 chēng tā wéi zhōu lì wáng， xī zhōu qīng tóng qì míng wén chēng tā wéi lá wáng， zài wén xiàn zhōng yòu zuò fén wáng。 guó rén bào dòng zhī hòu， tā jū zhù zài jīn shān xī shěng fén hé liú yù， yīn cǐ chuán shì diǎn jí hé qīng tóng qì míng wén yòu chēng tā wéi fén wáng。 lì wáng wéi xī zhōu dì shí wèi jūn wáng， zài wèi yuē 16 nián（ yuē qián 857 nián－ qián 842 nián zài wèi， xià shāng zhōu duàn dài gōng chéng zuò qián 877 nián－ qián 841 nián， zài wèi 37 nián）。《 tài píng yù lǎn》 bā shí sì yǐn《 shǐ jì》 jìzǎi：“ zhōu xiào wáng qī nián， lì wáng shēng。”
lì wáng zài wèi qī jiān， zhòng yòng jiān nìng róng yí gōng， bù tīng xián chén zhōu gōng、 zhào mù gōng děng rén quàn zǔ， shí xíng cán bào de“ zhuān lì” zhèng cè， nú yì bǎi xìng， bù ràng tā men yòu sī háo de yán lùn zì yóu， yǐ zhì yú xíng rén lái wǎng， zhǐ néng yǐ mù guāng、 yǎn shén lái shì yì。 yú shì zhōu cháo guó shì gèng jiā shuāi luò， cháo zhèng gèng jiā fǔ bài。 bǎi xìng yuàn shēng zài dào、 mín bù liáo shēng， yú shì zài qián 842 nián jù zhòng qǐ yì， chōng jìn wáng gōng， shì tú shā diào lì wáng， shǐ chēng“ guó rén bào dòng”。 lì wáng zhǐ hǎo táo chū gǎo jīng， yuè guò huáng hé， táo dào fén shuǐ liú yù de zhì（ jīn shān xī huò zhōu shì）， zhōu gōng jí zhào gōng dài wéi zhí zhèng（ yī shuō shì gòng bó hé zhí zhèng）， shǐ chēng“ gòng hé xíng zhèng”。 zhōu gòng hé shí sì nián（ qián 828 nián） lì wáng sǐ， zhōu gōng jí zhào gōng lì lì wáng zhī zǐ jìng， shì wéi xuān wáng。

qí wǔ gōng（ qián 849 nián héng qián 825 nián zài wèi）， yuán míng jiāng shòu， qí xiàn gōng zhī zǐ， èr shí liù nián qí wǔ gōng jiāng shòu zú， zǐ lì gōng jiāng wú jì jí wèi。 wǔ gōng shí nián（ qián 841 nián）， shì wéi“ gēng shēn xī zhōu gòng hé yuán nián”， zì běn nián qǐ， zhōng guó lì shǐ shǐ yòu zhǔn què jì nián， zài zhè zhī qián， zhū hóu nián dài cuò luàn， zì《 shǐ jì》 yì bù néng miǎn。

jìn jìng hóu， xìng míng jī yí jiù， shì xī zhōu zhū hóu guó jìn guó de dì liù rèn tǒng zhì zhě， jìn lì hóu zhī zǐ。 jìn jìng hóu shí qī nián（ qián 842 nián）， zhōu lì wáng cán bào bù rén， zhōu rén jiāng tā gǎn chū gǎo jīng， ràng zhōu gōng hé zhào gōng gòng tóng dāng guó， shǐ chēng“ gòng hé”。 ...

chǔ xióng yǒng， mǐ xìng， xióng shì， yuán míng mǐ xióng yǒng。 xióng yǒng liù nián， zhōu rén zào fǎn， zhōu lì wáng chū bēn zhì guó。 xióng yǒng shí nián（ qián 838 nián） zú， dì xióng yán wéi hòu。

lǔ zhēn gōng， jí jī bì， wéi xī zhōu zhū hóu guó lǔ guó jūn zhù zhī yī， shì lǔ guó dì bā rèn jūn zhù。 tā wéi lǔ xiàn gōng 'ér zǐ， chéng xí lǔ xiàn gōng dān rèn gāi guó jūn zhù， zài wèi 30 nián。 fù qīn : lǔ xiàn gōng jī jù xiōng dì : lǔ wǔ gōng jī 'áo

sòng lí gōng， yuán míng zǐ jǔ， sòng lì gōng zhī zǐ。 zài wèi 17 nián。 lí gōng shí qī nián， zhōu lì wáng chū bēn zhì。 lì gōng zú hòu， zǐ jiàn lì。

wèi lí hóu， míng yǐ shī， shì wèi qǐng hóu zhī zǐ， wèi gòng bó jí wèi wǔ gōng zhī fù， zài wèi sì shí 'èr nián 'ér sǐ。

chén yōu gōng， jí guī níng， wéi chūn qiū zhū hóu guó chén guó jūn zhù zhī yī， tā wéi chén shèn gōng 'ér zǐ， chéng xí chén shèn gōng dān rèn gāi guó jūn zhù， zài wèi qī jiān wéi qián 854 nián－ qián 832 nián， gòng zài wèi 23 nián。

cài wǔ hóu shì xī zhōu zhū hóu guó cài guó dì 6 rèn guó jūn， tā shì shàng yī rèn guó jūn cài lì hóu de 'ér zǐ， zài wèi qī jiān wéi qián 863 nián héng qián 837 nián。

yàn huì hóu（？ héng qián 827 nián）， yòu shì wú míng。 yàn zhào gōng jī shì zhì yàn huì hóu， zhōng jiān jiǔ shì wú míng wú shì， zì yàn huì hóu yǐ xià yòu shì wú míng。 yàn huì hóu zài wèi， zhōu lì wáng táo dào zhì， zhōu dìng gōng hé zhào mù gōng gòng tóng zhí zhèng， shǐ chēng gòng hé yuán nián（ qián 841 nián）。 qián 827 nián huì hóu qù shì， qí zǐ yàn lí hóu jí wèi。

cáo yí bó， jí jī xǐ， wéi chūn qiū zhū hóu guó cáo guó jūn zhù zhī yī， shì cáo guó dì liù rèn jūn zhù。 tā wéi cáo xiào bó 'ér zǐ， chéng xí cáo xiào bó dān rèn gāi guó jūn zhù， zài wèi 29 nián。

jī xiá， shì chūn qiū zhū hóu guó róng guó de jūn zhù zhī yī， wéi róng guó dì yī rèn jūn zhù， shǐ guó yú qián 11 shì jì。

zhōu píng gōng jī jūn chén zhōu chéng wáng 11 nián ──？ zhōu wén gōng cì zǐ 《 jīn běn zhú shū jì nián》

jǔ zǐ cí yú qī jǐ cí yú qī zhōu wǔ wáng yuán nián－？

téng cuò shū， jí jī xiù， wéi chūn qiū zhū hóu guó téng guó jūn zhù zhī yī， shì téng guó dì yī rèn jūn zhù， zhōu wǔ wáng zhī dì。 zài wèi nián bù xiáng。

wēn， dōng zhōu wáng jī zhī nèi de xiǎo guó。 shǐ zǔ wéi zhōu wǔ wáng de sī kòu sū fèn shēng。 wēn guó dū yì wéi wēn yì， guó jūn chēng wēn zǐ， huò yǐ guó jūn sū shì 'ér chēng sū zǐ。 《 chūn qiū zuǒshìzhuàn · yǐn gōng sān nián》 jìzǎi zhèng guó jūn duì shōu wēn dì zhī mài hé chéng zhōu zhī hé， dǎo zhì zhōu cháo yǔ zhèng guó de jiāo 'è。 ...

chéng ...

xī guó guó， wéi zhōu wén wáng yì mǔ dì guó zhòng de fēng guó。 zhōu wǔ wáng miè wáng shāng cháo hòu， zhōu wén wáng de liǎng gè dì dì， jiù shì zhōu wǔ wáng de liǎng gè shū shū， dōubèi fēng wéi guó guó guó jūn。 qí zhōng yī gè bèi fēng zài yōng dì， wèi zhì zài shǎn xī bǎo jī yī dài， chēng zuò xī guó， lìng wài yī gè bèi fēng zài zhì dì（ jīn hé nán xíng yáng）， bèi chēng zuò dōng guó。 ...

dōng guó guó， xī zhōu chū nián suǒ fēng zhū hóu guó， wèi yú xiàn hé nán xíng yáng， gōng yuán qián 767 nián bèi zhèng guó suǒ miè。

zhào guó， wéi xī zhōu de jī nèi fēng guó， shì xī zhōu、 chūn qiū shí dài zhū hóu guó zhī yī。 qǐ yuán zhào gōng shì wéi zhōu shì sān gōng zhī yī。 zhōu wǔ wáng shí， fēng tóng zú rén yú dōng fāng wéi zhū hóu， zhào gōng shì shòu fēng yú yàn dì， dàn tā bìng wèi qián wǎng， yóu zhǎngzǐ kè qián wǎng jiù rèn， zì jǐ zé liú zài gǎo jīng（ jīn shǎn xī shěng cháng 'ān xiàn） yǔ zhōu gōng dàn、 bì gōng gāo yī qǐ fǔ zuǒ tiān zǐ。 ...

jì guó， shì wèi yú shāng cháo dōng fāng de zhū hóu guó， guó zuò yán xù dào xī zhōu dào chūn qiū shí dài。 guó jūn wéi jiāng xìng。 guó dū jì， wèi yú shān dōng bàn dǎo zhōng běi bù， bó hǎi lāi zhōu wān de xī nán 'àn de jīn shòu guāng shì（ shòu guāng xiàn jì tái xiāng nán）。 ...

zhū guó（ yòu míng zhū lóu guó、 zōu guó）， zhōng guó lì shǐ shàng chūn qiū zhàn guó shí dài de yī gè zhū hóu guó。 dì lǐ wèi zhì zhū guó de dì lǐ wèi zhì zài xiàn jīn de shān dōng shěng zōu xiàn、 téng xiàn、 jīn xiāng děng lǔ nán yī dài。 shǒu dū“ zhū” wèi yú xiàn jīn de shān dōng shěng qū fù dōng nán fāng de nán zōu cūn。 ...

jiǎ ...

dèng guó， zhōng guó shāng dài、 xī zhōu、 chūn qiū shí qī zhū hóu guó。 màn xìng。 guó xìng màn xìng jué wèi hóu jué guó dū hé nán dèng zhōu， lìng shuō hú běi shěng xiāng fán shì běi shǐ fēng cǐ guó zhě shāng cháo wǔ dīng wáng shǐ zǔ zǐ màn xīng wáng nián dài shāng cháo zhōng hòu qī zhì chūn qiū shí qī miè wáng yuán yīn bèi chǔ guó miè wáng shǐ shū jìzǎi 《 zuǒzhuàn · zhuāng gōng liù nián》 dì lǐ wèi zhì qí dì zài xiàn zài de hé nán dèng zhōu。 ...

lài ...

xú guó， shì xī zhōu、 chūn qiū shí dài de zhū hóu guó zhī yī， guó jūn wéi yíng xìng。 yòu chēng xú róng， yì chēng xú yí huò xú fāng， wéi dōng yí jí tuán zhī yī。 xià dài zhì zhōu dài， fēn bù zài jīn huái hé zhōng xià yóu（ jīn jiāng sū shěng xī běi bù hé 'ān huī shěng dōng běi bù）。 ...

xī ...

gēn jù kǎo gǔ yán jiū jí yí chuán xué fēn xī， zhì shǎo zài 24,500 nián qián yù kōng běi bù jí yòu rén lèi huó dòng， ér nán 'ān dà lüè de rén lèi huó dòng kě yǐ zhuī sù dào gōng yuán qián 7,500 nián。 jiù kè luó píng dì hé lán yú dòng xué yí jì shì jiā ná dà jìng nèi zuì gǔ lǎo de rén lèi jū zhù dì。 ...

zài 'ōu zhōu rén lái dào zhè lǐ zhī qián， yìn dì 'ān rén děng běi měi zhōu de yuán zhù mín shēng huó zài zhè piàn guǎng kuò de tǔ dì shàng。 xiāng chuán tā men de zǔ xiān zài dà yuē yī wàn duō nián qián jīng yóu xī bó lì yà kuà guò bái lìng hǎi xiá lái dào běi měi zhōu， bìng qiě zài zhè lǐ shēng cún fán yǎn， tā men méi yòu zì jǐ de wén zì， què yòu zhe fēng fù de kǒu tóu wén xué。 ...

gēn jù dì zhì xué jiā de kàn fǎ， dāng rén lèi yǐ jīng chū xiàn shí， bù liè diān dǎo hái yǔ 'ōu zhōu dà lù pí lián， bìng wèi gū xuán hǎi wài， ér jù tǐ de fēn lí shí jiān hái nán yǐ huí dá。 yòu xué zhě rèn wéi zài cóng yuǎn gǔ yī zhí yán xù dào jù jīn yī wàn nián qián de hòu bīng chuān jì， tā yǔ 'ōu zhōu dà lù zuì hòu lián jiē chū céng jīng shí héng kuà xiàn jīn běi hǎi nán bù qiǎn chù de yī piàn zhǎo zé dì dài， huò zhě shì yī piàn shàng wèi chén rù shuǐ zhōng de dà lù jià dì qū。 ...

dì yī cì tiě qì shí dài（ qián 850 nián - qián 450 nián） de bù qiú fēn lì xiāng duì dì， sù zhū kǎo gǔ fā xiàn de huà， zé néng ràng wǒ men bǐ jiào què dìng dì chóngxiàn wǎn qī shí qì shí dài、 qīng tóng shí dài xiāng duì wěn dìng de shè huì zhī hòu， tū rán bào fā de jūn shì yǔ shè huì jù biàn。 ...

xī là hēi 'àn shí dài（ yuē qián 1200 nián zhì qián 800 nián） zhǐ de shì xī là lì shǐ zhōng cóng jiǎ shè zhōng de duō lì 'ān rén rù qīn jí mài xī ní wén míng miè wáng de gōng yuán qián shí yī shì jì zhí dào gōng yuán qián jiǔ shì jì zuì zǎo de xī là chéng bāng zhī jué qǐ； yǐ jí gōng yuán qián bā shì jì， hé mǎ shǐ shī děng zuì zǎo de xī là wén xiě zuò de chū xiàn。 ...

ào 'ěr méi kè wén míng（ Olmec） shì yǐ zhī de zuì gǔ lǎo de měi zhōu wén míng。 tā yuē cún zài hé yú gōng yuán qián 1200 nián dào gōng yuán qián 400 nián， wèi zài yú xiàn zài de mò xī gē zhōng nán bù de rè dài yǔ lín zhōng， yǐ dà xíng de tóu bù diāo xiàng wén míng。 ...

zhí lì rén hé ní 'ān dé tǎ rén zài xiàn dài rén lèi héng héng zhì rén chū xiàn hòu cóng fēi zhōu yí jū zhì 'ōu zhōu。 zuì zǎo de 'ōu zhōu rén gǔ gé fā xiàn yú gé lǔ jí yà dá mǎ ní sī， jù jīn 180 wàn nián。 zuì zǎo de shēng wù xué shàng de xiàn dài 'ōu zhōu rén chū xiàn yú gōng yuán qián 35000 nián。 ...

gǔ bā bǐ lún（ yuē qián 30 shì jì－ qián 729 nián） wèi yú měi suǒ bù dá mǐ yà píng yuán， dà zhì zài dāng jīn de yī lā kè gòng hé guó bǎn tú nèi， zài jù jīn yuē 5000 nián qián zuǒ yòu， zhè lǐ de rén men jiàn lì liǎo guó jiā， dào gōng yuán qián 18 shì jì ． zhè lǐ chū xiàn liǎo gǔ bā bǐ lún wáng guó。 ...

gōng yuán qián 1000 nián dài qián qī， duì yà shù lái shuō shì yī gè fā zhǎn de hǎo shí qī， zài guó jì shàng， tā sì zhōu wú qiáng dí， āi jí zhèng zhí hòu wáng cháo shí dài， wú lì kuò zhāng yì cháng shòu dào wài zú rù qīn， xiǎo yà xì yà de hè tī bèi hǎi shàng mín zú róu lìn， nán fāng de bā bǐ lún yì guó shì lì ruò， dōng fāng de mǐ dǐ jí bō sī shàng wèi xīng qǐ， zhǐ yòu běi fāng de wū lā 'ěr tú chéng wéi yà shù wéi yī qiáng dí。 ...

shéng wén shí dài（ shéng wén shí dài、 じ ょ う も んじ だ い）， shì rì běn shí qì shí dài hòu qī， yuē yī wàn nián yǐ qián dào gōng yuán qián yī shì jì qián hòu de shí qī。 shǐ yòng shéng wén shì táo qì de shí dài。 jù jīn yuē 1 wàn nián qián， qì hòu biàn nuǎn， hǎi píng miàn shàng shēng， zhì shǐ rì běn yǔ dà lù fēn lí， biàn chéng liè dǎo。 ...

āi jí dào liǎo 'èr shí wáng cháo yǐ hòu， yī xì liè de nú lì qǐ yì dǎo zhì guó lì shuāi jié， kāi shǐ liǎo kuà yuè 5 gè wáng cháo de dì sān zhōng jiān shí qī（ qián 1070 nián－ qián 664 nián）， qí jiān de wáng cháo yòu dì 'èr shí yī、 èr shí 'èr、 èr shí sān、 èr shí sì hé 'èr shí wǔ wáng cháo。

āi lán ( yīng wén： Elam)， yòu yì yǐ lán huò 'è lán， shì yà zhōu xī nán bù de gǔ lǎo guó jiā， zài jīn tiān yī lǎng de xī nán bù， bō sī wān běi bù， dǐ gé lǐ sī hé dōng bù， xiàn chēng hú qí sī tǎn。 āi lán (Elam) shì yī lǎng de zuì zǎo wén míng， chǎn shēng zài yī lǎng gāo yuán yǐ wài de 'āi lán dì qū。 ...

gōng yuán， yòu chēng xī yuán， shì“ gōng lì jì yuán” huò“ xī lì jì yuán” de jiǎn chēng， yǐ dāng shí rèn dìng de yé sū shēng nián（ zhōng guó hàn yuán shǐ yuán nián） wéi jì yuán yuán nián。 xī yuán jì nián zǎo xiān zài 'ōu zhōu děng jī dū jiào guó jiā cǎi yòng， xiàn zài chéng wéi guó jì tōng xíng de jì nián biāo zhǔn。 ...

qián gǔ diǎn qī jí mǎ yǎ wén huà xíng chéng qī， nián dài yuē dāng gōng yuán qián 2500 ～ gōng yuán 250 nián。 zài yóu kǎ tǎn bàn dǎo zhōng yāng pèi téng pén dì jí qí zhōu wéi shān gǔ yǐ chū xiàn dìng jū de nóng yè shēng huó， yù mǐ hé dòu lèi shì zhù yào de zuò wù； yóu tǔ tái、 jì tán děng zǔ chéng de zǎo qī jì sì zhōng xīn yě yǐ jiàn lì， cǐ hòu chū xiàn guó jiā méng yá， bìng chū xiàn xiàng xíng wén zì。

zài 'ōu zhōu rén lái dào zhè lǐ zhī qián， yìn dì 'ān rén děng běi měi zhōu de yuán zhù mín shēng huó zài zhè piàn guǎng kuò de tǔ dì shàng。 xiāng chuán tā men de zǔ xiān zài dà yuē yī wàn duō nián qián jīng yóu xī bó lì yà kuà guò bái lìng hǎi xiá lái dào běi měi zhōu， bìng qiě zài zhè lǐ shēng cún fán yǎn， tā men méi yòu zì jǐ de wén zì， què yòu zhe fēng fù de kǒu tóu wén xué。 ...

qián 1600 nián zuǒ yòu， shāng cháo zài zhōng guó de huáng hé liú yù jiàn lì， wén zì hé qīng tóng qì kāi shǐ chū xiàn。 qián 1046 nián wǔ wáng fá zhòu， jiàn lì zhōu cháo。 qián 770 nián， zhōu píng wáng dōng qiān， zhōng guó jìn rù chūn qiū zhàn guó shí qī， zhōng guó kāi shǐ shǐ yòng tiě qì。 qián 5 shì jì zuǒ yòu rú xué chū xiàn。