 春秋 zhōng guó rú jiā wén huà de chuàng shǐ rén kǒng zǐ céng jīng biān liǎo yī bù jìzǎi dāng shí lǔ guó lì shǐ de shǐ shū míng jiào《 chūn qiū》， ér zhè bù shǐ shū zhōng jìzǎi de shí jiān kuà dù yǔ gòu chéng yī gè lì shǐ jiē duàn de chūn qiū shí dài dà tǐ xiāng dāng， suǒ yǐ hòu rén jiù jiāng zhè yī lì shǐ jiē duàn chēng wéi chūn qiū shí qī， zhǐ de shì cóng gōng yuán qián ７７ ０ nián dào gōng yuán qián ４７ ６ nián， jī běn shàng shì dōng zhōu de qián bàn qī。
dōng zhōu yī kāi shǐ， zhōu wáng cháo jiù zǒu liǎo xià pō lù， wáng shì shuāi wēi， dà quán bàng luò， zhū hóu guó zhī jiān hù xiāng zhēng fá， zhàn zhēng pín réng。 xiǎo de zhū hóu guó fēn fēn bèi tūn bìng， qiáng dà de zhū hóu guó zài jú bù dì qū shí xiàn liǎo tǒng yī。 ér shí lì zuì qiáng de zhū hóu guó jiù kě yǐ chēng bà， xiān hòu chū xiàn guò qí huán gōng、 jìn wén gōng、 chǔ zhuāng wáng、 sòng xiāng gōng、 qín mù gōng ５ gè bà zhù， shǐ chēng “ chūn qiū wǔ bà ”。 rán 'ér zài chūn qiū zhōng qī， chū xiàn liǎo yī gè bǐ jiào hé píng de shí qī， yuán yīn shì gè guó dōubèi zhàn zhēng gǎo dé shí fēn pí bèi， xū yào xiū zhěng， yú shì tōng guò gōng yuán qián５４６ nián yóu １４ guó cān jiā de dì 'èr cì“ mǐ bīng zhī huì” dá chéng xié yì， zhàn huǒ zàn shí dé yǐ píng xī。 kě shì， zhè qī jiān zài cháng jiāng liú yù， wú、 chǔ、 yuè sān guó zhī jiān què duō cì bào fā bà quán zhī zhēng。 chūn qiū shí dài de zhōng hòu qī， suí zhe niú gēng de pǔ jí hé tiě zhì nóng jù de yìng yòng， jīng jì yòu liǎo xùn sù fā zhǎn， chū xiàn liǎo sī tián de kāi fā hé jǐng tián zhì de wǎ jiě zhè yī shēn kè de shè huì biàn huà。 zài yī xiē zhū hóu guó de nèi bù， guì zú shì lì qiáng dà qǐ lái， kāi shǐ xiàng guó jūn zhēng duó quán lì。 gōng yuán qián４５ ３ nián jìn guó chū xiàn liǎo hán、 zhào、 wèi sān jiā dà hù， jiāng jìn guó jìn xíng liǎo guā fēn， zì jǐ fēn bié jiàn lì liǎo guó jiā， jiù shì zhù míng de“ sān jiā fēn jìn”。 yú shì， qī xióng bìng lì， hù xiāng zhēng bà de shí dài zhú bù dào lái， chūn qiū shí qī zǒu xiàng liǎo zhàn guó shí qī。
chūn qiū shí qī， jiǎn chēng chūn qiū， qián 770 nián ~ qián 476 nián（ lìng yī shuō， qián 770 nián ~ qián 403 nián）， shǔ yú dōng zhōu de yī gè shí qī， chūn qiū shí dài zhōu wáng de shì lì jiǎn ruò， zhū hóu qún xióng fēn zhēng， qí huán gōng、 jìn wén gōng、 sòng xiāng gōng、 qín mù gōng、 chǔ zhuāng wáng xiāng jì chēng bà， shǐ chēng“ chūn qiū wǔ bà”。 ( yī shuō shì qí huán gōng、 jìn wén gōng、 chǔ zhuāng wáng、 wú wáng hé lǘ、 yuè wáng gòu jiàn )。 chūn qiū shí qī zhī hòu shì zhàn guó shí qī dài。
chūn qiū shí qī de dé míng， shì yīn kǒng zǐ xiū dìng《 chūn qiū》 ér dé míng。 zhè bù shū jìzǎi liǎo cóng lǔ yǐn gōng yuán nián（ qián 722 nián） dào lǔ 'āi gōng shí sì nián（ qián 481 nián） de lì shǐ。 xiàn dài de xué zhě wèile fāng biàn qǐ jiàn， yī bān cóng zhōu píng wáng yuán nián（ qián 770 nián） dōng zhōu lì guó qǐ， dào zhōu jìng wáng sì shí sān nián（ qián 477 nián） wéi zhǐ， chēng wéi“ chūn qiū shí qī”。
【 lì shǐ dà shì】
zhōu píng wáng qiān dū：
gōng yuán qián 770 nián， yīn wéi nèi luàn hé quǎn róng pín fán rù qīn， hěn kuài jiù dǎ dào gǎo jīng， suǒ yǐ zhōu píng wáng bèi pò jiāng guó dū cóng gǎo jīng qiān zhì luò yì。 yīn luò yì zài gǎo jīng zhī dōng， cǐ hòu de zhōu cháo shǐ chēng dōng zhōu ( gōng yuán qián 770 ～ gōng yuán qián 221 nián）。
zhōu shì shuāi wēi：
píng wáng dōng qiān yǐ hòu， zhōu shì jiàn jiàn shuāi luò， shǒu xiān píng wáng de wài zǔ fù shēn hóu yǐn quǎn róng gōng rù jīng shī， hài sǐ yōu wáng， shēn hóu yōng lì píng wáng， shǐ píng wáng yòu shì fù zhī xián， yīn 'ér shǐ zhōu tiān zǐ zài zhū hóu jiān de wēi wàng xià jiàng， qí cì gè zhū hóu guó shì lì zhú jiàn qiáng dà， hù xiāng gōng fá， zuì hòu píng wáng dōng qiān， shǐ zhōu shì zhǐ yòu yī xiǎo kuài xiǎo dì pán， zhōu wáng shì yīn 'ér shuāi wēi， zhōu huán wáng shí 'èr nián（ qián 708 nián）， yóu yú biān jìng wèn tí yǔ zhèng guó zhēng zhí， zhōu huán wáng shuài jūn tǎo fá zhèng guó， zhèng zhuāng gōng bù jǐn gǎn yú lǐng bīng kàng jù， ér qiě dǎ bài liǎo wáng shī， yī jiàn shè zhōng liǎo zhōu wáng de jiān bǎng。 shuō míng zhōu wáng de dì wèi yǐ jīng yán zhòng xià jiàng， zhǐ shì hái bǎo cún zhe tiān xià gòng zhù de míng yì bà liǎo。
qí huán gōng chēng bà：
qián 685 nián， qí huán gōng jì wèi， yǐ guǎn zhòng wéixiàng， zhěng dùn guó zhèng， fèi chú jǐng tián zhì dù， àn tǔ dì de féi jí， què dìng fù shuì， shè yán、 tiě guān hé zhù qián， zēng jiā cái zhèng shōu rù， yù bīng yú nóng， jiāng jī céng xíng zhèng zǔ zhì hé jūn shì zǔ zhì hé wéi yī tǐ， zēng jiā liǎo bīng yuán hé zuò zhàn néng lì， xùn sù chéng wéi huá xià gè guó zhōng zuì fù qiáng de guó jiā。 rán hòu jiù dǎ qǐ liǎo“ zūn wáng rǎng yí” de kǒu hào， duō cì dà huì zhū hóu， bāng zhù huò gān shè qí tā guó jiā， kàng jī yí dí， zhōng yú zài zhōu xī wáng sān nián（ qián 679 nián） chéng wéi bà zhù。 zhōu huì wáng 'èr shí yī nián（ qián 656 nián）， qí huán gōng dài lǐng bā gè zhū hóu guó de lián jūn， yǐ yōu shì bīng lì pò shǐ chǔ guó fú cóng tā， dìng lì liǎo zhào líng zhī méng， chéng wéi chūn qiū wǔ bà zhī shǒu。 zì cǐ， qí huán gōng jiàn lì liǎo huì méng bà zhù de zhì dù。
sòng chǔ zhī zhēng：
qí huán gōng sǐ hòu， wǔ gōng zǐ duó wèi， qí guó nèi luàn bù zhǐ。 jù shuō， qí huán gōng de wǔ gè 'ér zǐ hù xiāng zhàn zhēng， jiàn shǐ shè dào liǎo qí huán gōng de shī tǐ shàng， dōuméi yòu rén gù jí。 nán fāng de chǔ guó xīng qǐ， xiāo miè liǎo qí běi fāng de jǐ gè xiǎo guó zhī hòu jiāng máo tóu zhǐ xiàng zhōng yuán。 sòng xiāng gōng yǐ dǐ kàng chǔ guó jìn gōng wéi míng shì tú zài cì dà huì zhū hóu yǐ chéng wéi bà zhù， dàn sòng guó shí lì wēi wàng bù zú。 sòng xiāng gōng shí wǔ nián（ qián 638 nián）， sòng chǔ liǎng jūn jiāo zhàn yú hóng shuǐ。 chǔ jūn dù hé shí sòng dà sī mǎ zǐ yú jiàn yì sòng xiāng gōng“ bàn dù jī zhī”， sòng xiāng gōng chēng chèn dí dù hé shí gōng jī shì wéi bù rén bù yì jù jué jiàn yì； chǔ jūn dù hé hòu zǐ yú jiàn yì chèn chǔ jūn liè zhèn hùn luàn zhī shí gōng jī， sòng xiāng gōng zài cì yǐ bù rén bù yì wéi yóu jù jué。 chǔ jūn liè zhèn wán bì hòu fā qǐ gōng jī， sòng jūn dà bài， sòng xiāng gōng dà tuǐ zhōng jiàn， cì nián yīn shāng zhòng 'ér sǐ。 chǔ guó chēng xióng yī shí， chǔ zhuāng wáng chéng wéi chūn qiū dì 'èr wèi bà zhù。
jìn guó de qiáng shèng：
zài běi fāng de jìn guó， yǔ zhōu shì tóng zōng。 jìn xiàn gōng chǒng xìn 'ài jī， shǐ guó zhèng dà luàn。 qián 636 nián， jìn xiàn gōng zǐ zhòng 'ěr zài qín mù gōng pài chū de jūn duì hù sòng xià jì chéng jìn guó jūn wèi， shì wéi jìn wén gōng。 tā gǎi gé zhèng zhì， fā zhǎn jīng jì， zhěng jūn jīng wǔ， qǔ xìn yú mín， ān dìng wáng shì， yǒu hǎo qín guó， zài zhū hóu zhōng wēi xìn hěn gāo。 zhōu xiāng wáng 'èr shí nián（ qián 633 nián）， chǔ jūn bāo wéi sòng guó dū chéng shāng qiū。 cì nián chū， jìn wén gōng shuài bīng jiù sòng， zài chéng pú zhī zhàn dà bài chǔ jūn， chéng wéi bà zhù。
qín mù gōng chēng bà xī róng：
jìn wén gōng sǐ hòu， qín mù gōng móu qiú xiàng dōng fāng fā zhǎn， bèi jìn suǒ zǔ。 xiáo yī zhàn， qín quán jūn fùmò， zhuǎn 'ér xiàng xī， tūn bìng liǎo yī xiē róng dí bù zú， chēng bà xī róng。
chǔ guó wèn dǐng zhōng yuán：
chǔ guó zài chéng pú zhī zhàn hòu， xiàng dōng fā zhǎn， miè liǎo xǔ duō xiǎo guó， shì lì nán dào jīn yún nán， běi dá huáng hé。 chǔ zhuāng wáng gǎi gé nèi zhèng， píng xī bào luàn， xīng xiū shuǐ lì， guó lì gèng wéi qiáng dà， jìng xiàng zhōu dìng wáng de shǐ zhě xún wèn jì tiān dì de dǐng de dà xiǎo qīng zhòng， yì zài miè zhōu zì lì， cǐ jí“ wèn dǐng” yī cí de lái yuán。 zhōu dìng wáng shí nián（ qián 597 nián）， chǔ yǔ jìn huì zhàn yú bì（ jīn hé nán wǔ zhì dōng nán）， dà shèng。 bù jiǔ yòu jìn bīng wéi sòng， jìn rén bù gǎn qù jiù， yú shì zhōng yuán gè xiǎo guó fēn fēn guī xiàng yú chǔ， chǔ rén chēng bà zhōng yuán。
jìn chǔ dà zhàn：
hòu lái jìn chǔ liǎng guó zài dù bào fā liǎng cì dà guī mó zhàn yì（ qián 576 nián de yān líng zhī zhàn、 qián 557 nián de zhàn bǎn zhī zhàn）， suī jiē yǐ jìn guó huò shèng shōu chǎng， dàn chǔ guó zài zhōng yuán dì qū réng yǔ jìn guó bǎo chí shì jūn lì dí de tài shì。
mǐ bīng huì méng：
lián xù bù duàn de zhàn zhēng gěi rén mín dài lái jù dà de zāinàn， yě yǐn qǐ zhōng xiǎo guó jiā de yàn juàn， jiā yǐ jìn chǔ liǎng dà guó shì jūn lì dí， shuídōu wú fǎ chī diào duì fāng。 yú shì yóu sòng fā qǐ， yú zhōu jiǎn wáng qī nián（ qián 579 nián） hé zhōu líng wáng 'èr shí liù nián（ qián 546 nián）， jǔ xíng liǎo liǎng cì“ mǐ bīng” huì méng， cǐ hòu zhàn zhēng dà dà jiǎn shǎo。
wú yuè xióng bà dōng nán：
dāng zhōng yuán zhū hóu zhēng bà jiē jìn wěi shēng shí， dì chù jiāng zhè de wú、 yuè kāi shǐ fā zhǎn。 wú wáng hé lǘ zhòng yòng sūn wǔ、 wǔ zǐ xū děng rén。 zhōu jìng wáng shí sì nián（ qián 506 nián）， wú wáng yǐ wǔ zǐ xū wéi dàjiàng， tǒng bīng fá chǔ。 wú jūn gōng jìn chǔ dū yǐng， wǔ zǐ xū wéi fù xiōng bào chóu， jué chǔ píng wáng mù， biān shī sān bǎi。 zhōu jìng wáng 'èr shí sì nián（ qián 496 nián） wú jūn huī shī nán jìn fá yuè。 yuè wáng gòu jiàn shuài bīng yíng zhàn， yuè dà fū líng gū fú yī gē jī zhōng hé lǘ， hé lǘ yīn shāng shì shì。 zhōu jìng wáng 'èr shí liù nián（ qián 494 nián）， wú wáng fūchāi wéi fù bào chóu， xīng bīng bài yuè。 gòu jiàn qiú hé， huì lù wú chén bó pǐ bìng sòng gěi wú wáng zhēn bǎo hé měi nǚ xī shī， zì jǐ qīn zì wéi fūchāi qiān mǎ。 wú wáng jù jué liǎo wǔ zǐ xū lián qí miè yuè de jiàn yì， jiē shòu yuè guó qiú hé， zhuǎn bīng xiàng běi jìn jī， dà bài qí jūn， chéng wéi xiǎo bà。 gòu jiàn wò xīn cháng dǎn， shí nián shēng jù， shí nián jiào xùn， zhōng yú zài zhōu yuán wáng sān nián（ qián 473 nián） xiāo miè wú guó， fūchāi xiū fèn zì shā。 gòu jiàn běi shàng yǔ qí jìn huì méng yú xú， chéng wéi zuì hòu yī gè bà zhù。
sān jiā fēn jìn：
zài jìn wén gōng huí jìn jí wèi de shí hòu， yòu bù shǎo suí cóng suí tā huí guó， jiēguǒ zhè xiē rén jiàn jiàn zài jìn guó chéng wéi guì zú， ér jìn guó de guó zhèng yì luò rù zhè xiē guì zú（ zhì、 zhào、 hán、 wèi、 fàn、 zhōng shān） de shǒu shàng。 qián 455 nián， jìn guó guì zú zhǐ yú xià zhì、 zhào、 hán、 wèi sì jiā。 zhì shì chū bīng gōng zhào shì， bìng xié pò wèi hán liǎng shì chū bīng。 zhàn shì chí xù liǎng nián， hòu zhào shì yóushuì wèi hán liǎng jiā dǎo gē， miè zhì shì， guā fēn zhì dì bìng bǎ chí jìn guó guó zhèng。 qián 438 nián hán zhào wèi sān jiā fēn jìn， jìn yōu gōng jǐn yú jiàng、 qū wò liǎng dì。 qián 403 nián zhōu wēi liè wáng cè lì hán zhào wèi sān jiā wéi hóu guó， jí wéi zī zhì tōng jiàn zhōng chūn qiū hé zhàn guó de fēn jiè diǎn。
【 tǒng jì】
jù shǐ shū jìzǎi， chūn qiū 'èr bǎi sì shí 'èr nián jiān， yòu sì shí sān míng jūn zhù bèi chén xià huò dí guó shā， wǔ shí 'èr gè zhū hóu guó bèi miè， yòu dà xiǎo zhàn shì sì bǎi bā shí duō qǐ， zhū hóu de cháo pìn hé méng huì sì bǎi wǔ shí yú cì。
【 zhèng zhì】
chūn qiū shí qī， zhōu wáng shì shuāi wēi， shí jì shàng hé yī gè zhōng děng zhū hóu guó dì wèi xiāng jìn。 gè guó zhī jiān hù xiāng gōng fá， zhàn zhēng chí xù bù duàn， xiǎo guó bèi tūn bìng。 gè guó nèi bù， qīng dà fū shì lì qiáng dà， dòng luàn shí yòu fā shēng， shì jūn xiàn xiàng lǚjiànbùxiǎn。《 chūn qiū》 hé《 zuǒzhuàn》 zhōng jìzǎi de shì jūn shì jiàn dá 43 qǐ zhī duō， zhù yào jí zhōng zài chūn qiū qián qī， zhè yě fǎn yìng liǎo xī zhōu dōng zhōu jiāo tì shí quán lì de jí jù biàn huà。
chūn qiū shí qī， zhōng guó wǔ děng jué， dà guó chēng gōng、 hóu， xiǎo guó chēng bó、 zǐ、 nán， ér wú、 yuè、 chǔ、 xú、 bā、 shǔ、 yì qú jiē mán yí zhī bāng， gù bù yòng zhōng guó zhī lǐ， zì chēng wáng。 guó jūn zhī xià shè zhū qīng， èr qīng、 sān qīng huò liù qīng， qí zhōng zhù chí zhèng wù de chēng zhèng qīng huò shàng qīng， chǔ guó chēng lìng yǐn， yì chēng xiāng， qín yòu céng chēng shù cháng、 bù gèng。 qīng chū zhēng shí wéi sān jūn zhī jiàngzuǒ。 qīng zhī guān zhí， yòu sī tú、 sī mǎ、 sī kōng、 sī kòu děng， fēn zhǎng mín shì、 jūn shì、 gōng shì、 fǎ shì。 chūn qiū chū qī， jìn、 chǔ děng guó kāi shǐ zài xīn jiān bìng de dì fāng shè xiàn， huò jù ruò gān xiǎo yì wéi xiàn， huò jiāng sī jiā zhī tián fēn zhì xiàn。 ér zài biān jìng dì qū zé shè jùn。 jùn xiàn zhī jiān méi yòu lì shǔ guān xì， qí zhǎngguān yóu guó jūn zhí jiē rèn mìng， zhǐ yòu shǎo shù zuò wéi cǎi yì shǎng gěi guì zú。
【 jīng jì】
chūn qiū shí qī， tiě zhì nóng jù kāi shǐ shǐ yòng， dàn wéi pǔ jí（ zhàn guó shí qī kāi shǐ pǔ jí tuī guǎng），， chūn qiū shí qī chú shǐ yòng kuài liàn tiě wài， hái zhǎng wò liǎo yě liàn shēng tiě de xiān jìn jì shù。 tiě qì de shǐ yòng shǐ dà guī mó kāi kěn huāng dì chéng wéi kě néng， cù jìn liǎo sī tián de fā zhǎn， tóng shí yě wéi shǒu gōng yè tí gōng liǎo ruì lì de gōng jù， niú gēng jiàn qū pǔ biàn qǐ lái， niú gēng jì shù de fā zhǎn， zhǐ yòu yǔ tiě qì de shǐ yòng xiāng pèi hé， fāng kě fā huī chū tā de gōng néng。 zài qīng tóng yě zhù fāng miàn fā míng liǎo cuò jīn、 cuò yín、 qiàn hóng tóng děng xīn gōng yì。 hóu mǎ dà pī zhù zào táo fàn de chū tǔ， xiǎn shì chū zhè yī shí qī qīng tóng yě zhù yè hé cǎi kuàng yè de guī mó hěn dà、 shuǐ píng hěn gāo。 chūn qiū zhōng qī yǐ hòu， gè zhū hóu guó yǐ jīng dà liàng shǐ yòng huò bì。 jīn shǔ huò bì de liú tōng， cù jìn liǎo shǒu gōng yè、 shāng yè de fā zhǎn。
chūn qiū shí qī， tiě nóng jù jiào duō dì shǐ yòng hé niú gēng de tuī guǎng， jí dà dì tí gāo liǎo nóng yè shēng chǎn lì。 xǔ duō huāng dì bèi kāi kěn wéi liáng tián， gēng zuò jì shù yóu cū fàng zhuànxiàng jīng gēng xì zuò， nóng yè chǎn liàng dà zēng。 sī tián zēng jiā， jǐng tián zhì bēng kuì， tǔ dì guān xì xiàng sī yòu huà fā zhǎn。 zhū hóu men bù dé bù lù xù shí xíng gǎi gé， chéng rèn tǔ dì sī yòu， yǔn xǔ tǔ dì mǎi mài， ér xiàng tǔ dì suǒ yòu zhě zhēng shōu tián shuì， zì gēng nóng de shēng chǎn jī jí xìng gāo zhǎng。 yóu yú zhàn zhēng de xū yào， mǎ de shù liàng zēng duō。 zhōng yuán dì qū de xùmù yè zé jī běn shàng biàn liǎo nóng yè de fù yōng， zhuān mén cóng shì xùmù yè shēng chǎn de rén hěn shǎo。
chūn qiū shí qī， qīng tóng qì shàng de diāo lòu wén shì qū xiàng xì zhì gōng zhěng， zào xíng qīng qiǎo líng biàn， chū xiàn liǎo cuò jīn míng wén。 cún shì de wú、 yuè qīng tóng jiàn， qí yě zhù cuì liàn zhī jīng， hé jīn jì shù zhī qiǎo， wài dù zhī jīng liáng， huā wén zhī zhù zào， jiē shì suǒ hǎn jiàn。 zhǔ yán、 yě tiě、 qī qì děng bù mén fā zhǎn qǐ lái。 tiě qì zhù yào wéi shǒu gōng yè gōng jù hé nóng jù。 qí guó de sī zhì pǐn、 chǔ guó de qī qì děng shuǐ píng hěn gāo。 yī bù fēn gōng jiàng chéng wéi gè tǐ shēng chǎn hé jīng yíng zhě， jù jū yú chéng zhōng de“ sì” lǐ， biān shēng chǎn biān xiāo shòu。 bèi chēng wéi jiàng shī zhī zǔ de gōng shū bān“ lǔ bān”， jiù shēng huó yú chūn qiū mò nián。 zhù zào jīn shǔ huò bì chǎn shēng yú chūn qiū shí qī， jìn guó shì zuì zǎo zhù zào hé shǐ yòng zhù bì de dì qū zhī yī。 chūn qiū hòu qī， yuè guó de gǔ jià， měi shí zuì guì shí liù shí qián， zuì jiàn shí sān shí qián。
chūn qiū shí， chǎn shēng liǎo xīn de fù shuì zhì dù。 lǔ xuān gōng shí wǔ nián（ qián 594 nián） shí xíng chū shuì mǔ， guó jiā gēn jù tǔ dì miàn jī xiàng tián zhù zhēng shōu yī dìng de shí wù shuì。 zhè shì gǔ dài tián shuì de kāi shǐ。 lǔ chéng gōng yuán nián（ qián 590 nián）， zuò qiū jiá， àn tǔ dì miàn jī zhēng shōu yī dìng liàng de jūn fù（ jiá）， cóng 'ér shǐ shuì hé fù hé 'ér wéi yī。 chūn qiū zhàn guó zhī jì， dì shuì de zhēng shōu yǐ hěn pǔ biàn。 qín guó yú jiǎn gōng qī nián（ qián 408 nián） shí xíng“ chū shuì hé” de shí wù dì shuì zhì dù。 zhàn guó shí， gè guó shuì zhì bù yī。 qín guó shǒu xiān shí xíng hù kǒu dēng jì zhì， bìng jù yǐ zhēng shōu tián dì zū shuì hé jiē rén tóu zhēng shōu“ tóu huì”（ rén kǒu shuì）。
【 wén huà】
chūn qiū zhàn guó shì zhōng guó wén huà dà fā zhǎn de shí qī， shí xiàn liǎo zhōng guó sī xiǎng wén huà shǐ shàng yóu bǔ wū de zōng jiào mí xìn wén huà xiàng yǐ rén wéi zhōng xīn de lǐ xìng rén wén wén huà de lì shǐ zhuǎn xíng。 zài chūn qiū zhè gè zhuǎn xíng qī， jìn guǎn xià shāng zhōu yǐ lái de chuán tǒng guān niàn réng zài rén men xīn zhōng qǐ zhe jù dà de zuò yòng， pǔ biàn dì fā shēng zhe yǐng xiǎng。 zhōu tiān zǐ jí qí zhū hóu zhèng zhì quán wēi de dòng yáo yǔ shuāi luò， xué zài guān fǔ jú miàn de bèi dǎ pò， suí zhī 'ér chū xiàn de xué shù xià yí、 diǎn jí wén huà zǒu xiàng mín jiān děng shè huì fāng fāng miàn miàn de biàn huà， yòu yǐn qǐ liǎo rén men sī xiǎng guān niàn de mǒu zhǒng gǎi biàn， zhè xiē biàn huà zhèng shì chūn qiū shí qī sī xiǎng wén huà zhuǎn xíng dé yǐ shí xiàn de lì shǐ tiáo jiàn。
【 zōng jiào】
chūn qiū shí qī bìng méi yòu yī zhǒng guǎng fàn liú xíng de zōng jiào， yīn wéi dào jiào shì cóng hàn dài cái kāi shǐ chū xiàn de， fó jiào yě shì zài xī hàn shí qī chuán rù zhōng guó de。 bù guò， chūn qiū shí qī yě kě néng yòu yī xiē bù tài zhī míng de yuán shǐ zōng jiào。
【 yì shù】
chūn qiū shí dài de yì shù， zhù yào shì qīng tóng qì shàng miàn de diāo kè。 zhù míng de sān zú yáng shǒu dǐng jiù shì chūn qiū shí dài de qīng tóng yì shù pǐn。 1923 nián， zài xīn zhèng shì chū tǔ liǎo dà liàng chūn qiū shí dài de qīng tóng dǐng、 jué， hé xī zhōu shí qī de qīng tóng qì xiāng bǐ zhī xià gōng yì yǐ jīng dà dà fā zhǎn。 qīng tóng qì shàng de wén shì yě hěn jiǎng jiū。
【 kē jì】
《 mò zǐ》 yī shū jì shù liǎo lèi sì chèng de gàng gān yuán lǐ。 zhè shì zuì zǎo de gàng gān yuán lǐ lǐ lùn。
tiě qì hé niú gēng zài chūn qiū shí qī dé dào tuī guǎng， tuī dòng liǎo lì shǐ de fā zhǎn。
zài tiān wén xué、 wù lǐ xué、 yī xué fāng miàn， chūn qiū shí qī de zhōng guó zài shì jiè shàng chǔyú lǐng xiān shuǐ píng。
xíng chéng yú chūn qiū zhàn guó shí de yīn yáng wǔháng zhī shuō， jiāng zhěng gè shì jiè bāo kuò tiān wén dū nà rù wǔháng tǐ xì。“ tiān” bù jǐn yǐ tiān xiàng， ér qiě hái yǐ gè zhǒng wù xiàng lái xiǎn shì“ tiān mìng”， yīn cǐ， rén men yào yǐ gè zhǒng fú yìng qù tǐ chá“ tiān mìng”， gǎi biàn liǎo yǐ wǎng yòng mín xīn qù tǐ chá tiān mìng de fāng fǎ。 zhè xiē fú yìng xiǎn shì yú“ wǔ dé zhuǎn”。 xiǎn shì yú“ wǔ xíng zhī yùn”。 tiān xiàng de guān chá bù dàn shì yòng yú guó jiā zhèng zhì， tè bié shì yì cháng tiān xiàng， yīn wéi shì guān“ tiān mìng”， gèng shì bèi shòu zhòng shì。 chūn qiū zhàn guó shí qī， yī xiē jīng qiǎo de yī liáo jì shù bèi fā míng bìng zài lín chuáng dé dào yìng yòng。《 líng shū ． sì shí qì》 jìzǎi liǎo zhōng guó yī xué shǐ shàng zuì zǎo de fù qiāng chuān cì shù。
zhōng guó chuán tǒng nóng yè zài chūn qiū shí qī cái kāi shǐ xíng chéng。 chūn qiū shí qī de rén men fā míng liǎo yǐ qián méi yòu de tiě lí huá、 tiě chú、 lián jiā、 shí mó děng xīn nóng jù。
chūn qiū shí qī de qīng tóng qì zhù zào yě shì zhè yī shí dài de tè zhēng， yǐ céng guó hé chǔ guó、 xú guó de qīng tóng qì wéi dài biǎo。
【 zhé xué sī xiǎng】
zhōng huá sī xiǎng wén huà de yuán quán shì《 yì》。 zuò wéi rú jiā liù jīng zhī yī de《 yì jīng》， yòu hěn cháng de xíng chéng hé fā zhǎn guò chéng。 bèi hòu rén chēng wéi hé tú、 luò shū de dōng xī， shì shāo zhuó bǔ gǔ de biǎo xiàn， shì yuǎn gǔ xiān mín zài cháng qī shēng huó hé zhàn bǔ de shí jiàn zhōng gǎn wù chū de lǐ xìng sī wéi hé xíng xiàng sī wéi hù xiāng chuàn lián、 hù xiāng shèn tòu de fǎn yìng。
xiāng chuán fú xī shì jiāng qí guī nà zǒng jié， duì shī cǎo fǎn fù pái liè， ér huà wéi bā guà， jiāng tiān dì jiān wàn wù de xiàn xiàng dū bāo kuò yú qí zhōng， zhè shì yuán shǐ de yì。 hòu lái， jù shuō jīng guò zhōu wén wáng de xī xīn zuānyán， jiāng qí guī fàn huà、 tiáo lǐ huà， yǎn yì chéng liù shí sì guà hé sān bǎi bā shí sì yáo， yòu liǎo guà cí、 yáo cí， rén chēng《 zhōu yì》。 tā yǐ jiǎn dān de tú xiàng hé shù zì， yǐ yīn hé yáng de duì lì biàn huà， lái chǎn shù fēn yún fán fù de shè huì xiàn xiàng， xiǎn shì chéng qiān shàng wàn zhí zhì wú qióng de shù zì， jù yòu yǐ shǎo shì duō， yǐ jiǎn shì fán， chōng mǎn biàn huà de tè diǎn。 qí suǒ yǐ chēng wéi“ yì”， zhèng xuán jiě shì yòu sān yì： yī shì jiǎn， èr shì biàn yì， sān shì bù yì。 jiù shì jiǎng wàn wù zhī lǐ yòu biàn yòu bù biàn， xiàn xiàng zài bù duàn biàn huà， ér yī xiē zuì jī běn de yuán zé yòu jù bù huì biàn de， zhè jiù cóng kè guān shì jiè de biàn zhèng fā zhǎn zhōng chōu xiàng chū liǎo lǐ lùn shàng shí fēn fēng fù de pǔ sù de biàn zhèng fǎ。 jiù shuō dào chūn qiū hòu qī， kǒng zǐ duì《 zhōu yì》 jìn xíng jiě shì hé lùn shuō， wán chéng shí yì， jí《 yì chuán》。 zhè yàng，《 zhōu yì》 jiù fā zhǎn chéng wéi yī bù nèi róng bó dà jīng shēn de chǎn shù yǔ zhòu biàn huà de zhé xué zhù zuò。 zhōng huá wén míng xué shù de qǐ yuán hěn zǎo， dàn shì dào liǎo chūn qiū shí dài cái fā zhǎn qǐ lái。 zhè shí de xué shù sī xiǎng， kě yǐ shuō shì zhōng huá wén míng de dà huáng jīn shí dài。 zhōng guó rén bǎ zhè yī shí qī chēng wéi“ zhū zǐ bǎi jiā” shí qī。
[ biān ji běn duàn ]
【 sān】 shǐ shū
《 chūn qiū》， yòu chēng《 lín jīng》（《 lín shǐ》）。 shì lǔ guó de biān nián shǐ， jīng guò liǎo kǒng zǐ de xiū dìng。 jìzǎi liǎo cóng lǔ yǐn gōng yuán nián（ qián 722 nián） dào lǔ 'āi gōng shí sì nián（ qián 481 nián） de lì shǐ， shì zhōng guó xiàn cún zuì zǎo de yī bù biān nián tǐ shǐ shū。《 chūn qiū》 yī shū de shǐ liào jià zhí hěn gāo， dàn bù wán bèi， wáng 'ān shí shèn zhì shuō《 chūn qiū》 shì“ duàn làn cháo bào”。 yì shì rú jiā jīng diǎn zhī yī。
zài zhōng guó shàng gǔ shí qī， chūn jì hé qiū jì shì zhū hóu cháo jìn wáng shì de shí jié。 lìng wài， chūn qiū zài gǔ dài yě dài biǎo yī nián sì jì。 ér shǐ shū jìzǎi dedōu shì yī nián sì jì zhōng fā shēng de dà shì， yīn cǐ“ chūn qiū” shì shǐ shū de tǒng chēng。 ér lǔ guó shǐ shū de zhèng shì míng chēng jiù shì《 chūn qiū》。 chuán tǒng shàng rèn wéi《 chūn qiū》 shì kǒng zǐ de zuò pǐn， yě yòu rén rèn wéi shì lǔ guó shǐ guān de jí tǐ zuò pǐn。
《 chūn qiū》 zhōng de wén zì fēi cháng jiǎn liàn， shì jiàn de jìzǎi hěn jiǎn lüè， dàn 242 nián jiān zhū hóu gōng fá、 méng huì、 cuàn shì jí jì sì、 zāi yì lǐ sú děng， dōuyòu jìzǎi。 tā suǒ jì lǔ guó shí 'èr dài de shì cì nián dài， wán quán zhèng què， suǒ zài rì shí yǔ xī fāng xué zhě suǒ zhù《 shí jīng》 bǐ jiào， hù xiāng fú hé de yòu 30 duō cì， zú zhèng《 chūn qiū》 bìng fēi gǔ rén píng kōng xū zhuàn， kě yǐ dìng wéi xìn shǐ。 rán 'ér zài cháng qī de liú chuán guò chéng zhōng， tā zài wén zì shàng nán miǎn yòu lùn tuō zēng cuàn zhī lèi de wèn tí。
《 chūn qiū》 zuì chū yuán wén jǐn 18000 duō zì， xiàn cún bǎn běn zé zhǐ yòu 16000 duō zì。 zài yǔ yán shàng jí wéi jīng liàn， qiǎn cí jǐng rán yòu xù。 jiù yīn wén zì guò yú jiǎn zhì， hòu rén bù yì lǐ jiě， suǒ yǐ quán shì zhī zuò xiāng jì chū xiàn , duì shū zhōng de jìzǎi jìn xíng jiě shì hé shuō míng， chēng zhī wéi“ chuán”。 qí zhōng zuǒ qiū míng《 chūn qiū zuǒshìzhuàn》， gōng yáng gāo《 chūn qiū gōngyángzhuàn》， gǔ liáng xǐ《 chūn qiū gǔliángzhuàn》 hé chēng《 chūnqiūsānzhuàn》 liè rù rú jiā jīng diǎn。 xiàn《 chūn qiū》 yuán wén yī bān hé biān rù《 zuǒzhuàn》 zuò wéi“ jīng”，《 zuǒzhuàn》 xīn zēng nèi róng zuò wéi“ chuán”。 jù《 hàn shū · yì wén zhì》 jìzǎi， wéi chūn qiū zuò chuán zhě gòng 5 jiā：
《 zuǒshìzhuàn》 30 juàn；
《 gōngyángzhuàn》 11 juàn；
《 gǔliángzhuàn》 11 piān；
《 zōu shì chuán》 11 juàn；
《 jiā shì chuán》 11 juàn。
qí zhōng hòu liǎng zhǒng yǐ jīng bù cún。 gōngyángzhuàn hé gǔliángzhuàn chéng shū yú xī hàn chū nián， yòng dāng shí tōng xíng de lì shū suǒ xiě， chēng wéi jīn wén。 zuǒzhuàn yòu liǎng zhǒng， yī zhǒng chū yú kǒng zǐ jiù jū de qiáng bì zhī zhōng， shǐ yòng qín cháo yǐ qián de gǔ dài zì tǐ xiě de， chēng wéi gǔ wén； yī zhǒng shì cóng zhàn guó shí qī de xún qīng liú chuán xià lái de。
gōngyángzhuàn hé gǔliángzhuàn yǔ zuǒzhuàn yòu hěn dà de bù tóng。 gōngyángzhuàn hé gǔliángzhuàn jiǎng“ wēi yán dà yì”， xī wàng shì tú chǎn shù qīng chǔ kǒng zǐ de běn yì（ zuò zhě rèn wéi《 chūn qiū》 shì kǒng zǐ suǒ zuò）， yòu rén rèn wéi yòu xiē nèi róng yòu qiānqiǎng fù huì de xián yí。 zuǒzhuàn yǐ shǐ shí wéi zhù， bǔ chōng liǎo《 chūn qiū》 zhōng méi yòu jì lù de dà shì， yī xiē jì lù hé《 chūn qiū》 yòu chū rù， yòu rén rèn wéi zuǒzhuàn de shǐ liào jià zhí dà yú gōngyángzhuàn hé gǔliángzhuàn。
zhì chí zì xī zhōu qǐ， jiù yòu tài shǐ jìzǎi guó jiā dà shì； zài měi yī jì de kāi shǐ， yī bān yào xiě“ chūn” dào“ qiū” sì jì de jì jié。 dàn gǔ rén zhòng shì chūn jì hé qiū jì， yīn cǐ bǎ guó shǐ jìzǎi jiào zuò《 chūn qiū》， zhè kě néng shì“ chūn qiū” zuò wéi shǐ shū míng de lái yóu bà。 xiàn cún《 chūn qiū》， cóng lǔ yǐn gōng jì shù dào lǔ 'āi gōng， lì shí 'èr dài jūn zhù， jì 'èr bǎi sì shí sì nián（ yǐ《 gōngyángzhuàn》 hé《 gǔliángzhuàn》 zài zhì 'āi gōng shí sì nián zhǐ， wéi 'èr bǎi sì shí 'èr nián，《 zuǒzhuàn》 duō 'èr nián）， tā jī běn shàng shì lǔ guó shǐ shū de yuán wén。
xiāng chuán《 chūn qiū》 zhī shū chū yú kǒng zǐ zhī shǒu， jiù shí yòu“ wén wáng jū 'ér yǎn zhōu yì、 zhòng ní 'è 'ér zuò chūn qiū” zhī shuō。 dàn hòu shì yì yòu bù tóng shuō fǎ， qīng rén yuán gǔ fāng《 chūn qiū shū fǎ lùn》 shuō：《 chūn qiū》 zhě， lǔ shǐ yě。 lǔ shǐ shì shū zhī， kǒng zǐ lù 'ér cáng zhī， yǐ chuán xìn yú hòu shì zhě yě。 shí yùn yù《 dú xué lú chū gǎo · chūn qiū lùn》 yě shuō：《 chūn qiū》 zhě， lǔ shǐ zhī jiù wén yě。《 chūn qiū》 gòng shí 'èr gōng zhī shì， lì 'èr bǎi sì shí nián zhī jiǔ， bǐng bǐ 'ér shū zhě bì gèng shù shí rén。 cǐ shù shí rén zhě， jiā zì wéi shī， rén zì wéi xué， zé qí shū fǎ， qǐ néng jìn tóng？ suī rán chūn qiū zhī zuò zhě yòu zhēng yì， dàn qí jīng guò kǒng zǐ zhī shǒu xiū 'ér gǎi zhī， zé wú dà yì。 shì shí shàng， chūn qiū zuò wéi yī lǔ guó de shǐ shū， qí zuò yòng zǎo yǐ chāo chū shǐ shū fàn wéi， chūn qiū yòng cí qiǎn jù“ zì zì zhēn biǎn” chéng wéi dú tè de wén fēng， bèi chēng wéi chūn qiū bǐ fǎ， wéi lì dài wén dài shǐ jiā fèng wéi jīng diǎn。《 chūn qiū》 suǒ jì， shì 'èr bǎi sì shí duō nián de chūn qiū gè guó dà shì， mù qián suǒ cún quán wén， bù guò yī wàn liù qiān duō zì， dàn jù cáo wèi shí de zhāng yàn hé wǎn táng shí rén xú yàn yǐn《 chūn qiū shuō》， dōushuō shì yī wàn bā qiān zì（ zhāng shuō jiàn《 shǐ jì · tài shǐ gōng zì xù · jí jiě》 yǐn， xú shuō jiàn《 gōngyángzhuàn · zhāo gōng shí 'èr nián shū》 yǐn）， kě jiàn《 chūn qiū》 yuán wén， cóng sān guó yǐ hòu tuō lù liǎo yī qiān duō zì。 hěn duō dà shì lòu jì。
yīn wéi《 chūn qiū》 shì cū xiàn tiáo de bǐ mò。 wéi bǔ zhè yī yí quē， hòu lái yòu chū xiàn yǐ chūn qiū wéi zhù běn de《 chuán》， jí xiàn jīn liú chuán xià lái de《 chūn qiū gōngyángzhuàn》《 chūn qiū gǔliángzhuàn》 hé《 chūn qiū zuǒshìzhuàn》 sān zhǒng， bìng chēng chūnqiūsānzhuàn。《 chuán》 de《 chūn qiū jīng》 wén zì jī běn shàng xiāng tóng， yě yòu yī xiē chā yì， chuán wén 'àn nián hé bìng， xiān jīng hòuzhuàn。 běn lán chūn qiū wéi dān xíng běn， qí tā sān chuán qǐng dào běn shū guǎn shí sān jīng lán mù yuè dú huò xià zài。
【 pǐn dú fāng fǎ】
《 chūn qiū》 shì jīng 'ér fēi xún cháng shǐ shū。 dú《 chūn qiū》 zhī fǎ， bì zūn yǐ jīng 'ér hòu dú zhī， xū huái yǐ chéng jìng zhī xīn dú zhī。 fēi cǐ 'ér bù néng míng qí dà yì suǒ zài。 ruò yǔ 'èr shí sì shǐ tóng 'ér hùn dú， bì shēng guāi zhāng zhī xīn， bì shēng piān xiá zhī niàn。 rú shì zé zhōng shēng bù néng míng yú shèng xián zhī dào yě。
《 chūn qiū》 yǐ yī zì wéi bāo biǎn， wēi yán dà yì， zài hū qí zhōng yǐ。 kǒng zǐ zuò chūn qiū 'ér luàn chén zéi zǐ jù， qí yuán hé yě？ wéi qí jù yǐ yí chòu qiān gǔ， wéi wàn shì suǒ tuò mà， shòu guǐ shén zhī zhū 'ěr。 gù shì《 chūn qiū》 wéi jīng， yǐ dà yì suǒ cún yān。 cǐ děng shēn yì， suī yǐ shǐ qiān zhī xián 'ér bù néng jí。 jīn rén huò yǐ qū bǐ fěng zhī， qí miù shèn shēn yě！ yīn cǐ yī tàn。
【 zuò pǐn xìng zhì】
kǒng zǐ suǒ zuò de《 chūn qiū》 shì yī bù yùn hán zhe zuò zhě shēn kè zhèng zhì sī xiǎng de zhèng zhì xué zhù zuò， zhè shì cóng xiān qín mèng、 xún dào liǎng hàn mǎ、 bān zhū jiā yī zhì de zhèng què kàn fǎ。 liǎng hàn yǐ hòu， jīn wén jīng xué shuāi wēi， xué zhě duō shòu gǔ wén jīng xué mén hù zhī jiàn de yǐng xiǎng， cuò wù dì shì《 chūn qiū》 wéi lì shǐ xué zhù zuò， bìng yóu cǐ yǐn fā liǎo cháng qī yǐ lái jù sòng fēn yún de《 chūn qiū》 xìng zhì zhī zhēng。
wéi rào《 chūn qiū》 shì lì shǐ xué zhù zuò hái shì zhèng zhì xué zhù zuò zhè yī wèn tí， qiān yú nián lái xiān hòu xíng chéng liǎo yǐ xià sān zhǒng guān diǎn： yī、 chuán tǒng jīn wén jīng xué jiā de zhèng què guān diǎn， jí yǐ《 chūn qiū》 wéi zhèng zhì xué zhù zuò， chí cǐ shuō zhě rú qīng rén pí xī ruì， jìn rén xú fù guān、 lǚ sī miǎn、 hú shì děng； èr、 gǔ wén jīng xué jiā jí jìn dài“ gǔ shǐ biàn” pài xué zhě de guān diǎn， jí rèn wéi《 chūn qiū》 shì lì shǐ xué zhù zuò， gǔ wén jīng xué jiā rú jìn rén dù yù， jìn rén qián xuán tóng、 gù jié gāng、 liú jié děng rén jiān chí zhè zhǒng kàn fǎ； sān、 tiáohé shuō， jí rèn wéi《 chūn qiū》“ yì jīng yì shǐ”， chí cǐ shuō zhě rú qián mù、 léi gē。 shí jì shàng，“ yì jīng yì shǐ” shuō shì yī zhǒng zì xiāng máo dùn de shuō fǎ， wǒ men bù fáng xiān duì zhī lüè jiā fēn xī yǐ jiàn qí bù tuǒ。 qián mù rèn wéi《 chūn qiū》 shì yī bù“ yì jīng yì shǐ de yī jiā yán”， lǐ yóu shì gǔ wú jīng、 shǐ de qū bié， jīng、 shǐ zhī fēn shì hòu dài cái yòu de guān niàn，“ ruò wǒ men dìng yào shuō《 chūn qiū》 shì jīng fēi shǐ， zhè shí zài zhǐ jiàn qí wéi hòu dài rén yì jiàn， jù zhī yǐ zhēng gǔ dài zhī zhù zuò， wèi miǎn sāo bù zhe tòng yǎng”。 zhè zhǒng mào sì gōng yǔn de tiáohé lùn zhī suǒ yǐ bù néng chéng lì de yuán yīn yòu 'èr： shǒu xiān，“ jīng shǐ bù fēn” zhī shuō bù fú hé gǔ dài jīng shǐ guān xì de shí jì。 guān yú zhè diǎn， zhōng zhào péng xiān shēng céng zài shàng shì jì 60 nián dài de yī wén zhōng zhuān mén jiā yǐ biàn xī， bìng yòu lì chǎn míng liǎo zhōng guó gǔ dài jīng shǐ yòu bié、 shǐ xiān yú jīng de shì shí， gù 'ér wú yōng jīn rén zhì huì。 qí cì， yī bù lùn zhù de xìng zhì shì héng dìng bù biàn de， ér shǔ yú xué kē fēn huà de jīng shǐ zhī fēn zé shì yī gè dòng tài guò chéng， liǎng zhě bù yí hùn wéi yī tán。 yóu yú jīng、 shǐ de qū bié shì běn zhì xìng de， liǎng zhě zhī jiān méi yòu tiáohé de yú dì， dāng rán yě bù cún zài mǒu zhǒng zhōng jiān guò dù xíng tài。 zhè yàng shuō lái，“ yì jīng yì shǐ” shuō shí jì shàng děng yú qǔ xiāo、 ér bù shì jiě jué liǎo《 chūn qiū》 xìng zhì wèn tí， wú guài hū zì chǎn shēng yǐ lái hé zhě liáo liáo。 yǔ cǐ bù tóng， yǐ《 chūn qiū》 wéi shǐ xué zhù zuò de cuò wù kàn fǎ， què yóu yú qiān shè dào yī xiē shǐ shí hé lǐ lùn de biàn xī 'ér qíng kuàng fù zá； jiā zhī cǐ shuō chū zì zhù míng xué zhě zhī kǒu， yīn 'ér cháng qī yǐ lái duì zhī xiǎnyòu zhì yí zhě。 yóu yú jīn rén de wù jiě duō xì máng cóng qián xián suǒ zhì， suǒ yǐ shǒu xiān duì chuán tǒng zhū zhǒng《 chūn qiū》 wéi shǐ xué zhù zuò shuō de cuò wù jiā yǐ fēn xī biàn bó， wú yí shì wǒ men zhèng què rèn shí《 chūn qiū》 xìng zhì de qián jiàn suǒ zài。
【 xiě zuò dòng jī】
lì shǐ xué jiā cóng shì lì shǐ chuàng zuò de zhù guān dòng jī zài yú zhēn shí dì jìzǎi lì shǐ， zhè shì pàn dìng yī bù zuò pǐn wéi lì shǐ xué zhù zuò de dì yī xiàng biāo zhǔn。 zhèng rú yòu xué zhě suǒ shuō：“ jì lù hé bǎo cún lì shǐ shǐ shí， shì shǐ jiā zuì jī běn de yě shì zuì yuán shǐ de dòng jī zhī yī。 …… shǐ jiā cóng jì cún shǐ shì de dòng jī chū fā lái yán jiū lì shǐ， duì yú shǐ xué de fā zhǎn chǎn shēng liǎo jù dà yǐng xiǎng， kě yǐ shuō， shǐ xué de chǎn shēng jí yóu cǐ shǐ。” shǐ xué zhù zuò dāng yǐ jì shì wéi mùdì， zhè yě shì gǔ jīn zhōng wài lì shǐ xué jiā de yī zhì kàn fǎ， gù tài shǐ gōng yǐ“ fèi míng shèng shèng dé bù zài， miè gōng chén shì jiā xián dà fū zhī yè bù shù” wéi hàn shì， ér yǐ“ shù gù shì， zhěng qí qí shì chuán” wéi zhuàn shǐ de lì zú diǎn。 lǚ sī miǎn shuō：“ hé wèi shǐ？ shǐ yě zhě， jì shì zhě yě。” jiǎng de yě shì tóng yàng de dào lǐ。
qiú zhēn jì shí duì lì shǐ xué jiā zhù shǐ 'ér yán jì shì mùdì yě shì yuán zé， yīn 'ér kān chēng pàn duàn yī běn lùn zhù shì fǒu wéi shǐ xué zhù zuò de shì jīn shí。 jiǎng qìng zhèng què dì zhǐ chū：“ kǒng zǐ wèihé yào zuò《 chūn qiū》， shì lǐ jiě《 chūn qiū》 yī shū xìng zhì de guān jiàn。” kǒng zǐ wèishénme zuò《 chūn qiū》？ zuò zhě de mùdì yě zài yú qiú zhēn jì shí má？ dá 'àn xiǎn rán shì fǒu dìng de。 yī dù yǐ yí gǔ zhě zì jū de hú shì jiù céng zhǐ chū：“《 chūn qiū》 nà bù shū， zhǐ kě dāng zuò kǒng mén zhèng míng zhù yì de cān kǎo shū kàn， què bù kě dāng zuò yī bù mó fàn de shǐ shū kàn。 hòu lái de shǐ jiā bǎ《 chūn qiū》 dāng zuò zuò shǐ de mó fàn， biàn dà cuò liǎo。 wèishénme ní？ yīn wéi lì shǐ de zōng zhǐ zài yú ‘ shuō zhēn huà， jì shí shì ’。《 chūn qiū》 de zōng zhǐ， bù zài jì shí shì， zhǐ zài xiě gè rén xīn zhōng duì shí shì de píng pàn。” xú fù guān xiān shēng yě shuō：“ kě yǐ duàn dìng kǒng zǐ xiū《 chūn qiū》 de dòng jī、 mùdì， bù zài jīn rì suǒ wèi‘ shǐ xué’， ér shì fā huī gǔ dài liáng shǐ， yǐ shǐ de shěn pàn dài tì shén de shěn pàn de zhuāng yán shǐ mìng。 kě yǐ shuō， zhè shì shǐ xué yǐ shàng de shǐ mìng， suǒ yǐ tā shì jīng 'ér bù shì shǐ。” zhè xiē lùn shù dū gēn jù zuò zhě de dòng jī， zhèng què zhǐ chū liǎo《 chūn qiū》 de zhèng zhì xué xìng zhì， jié lùn zú yǐ fú rén。
rén men zhī suǒ yǐ cháng qī yǐ lái duì kǒng zǐ zuò《 chūn qiū》 de dòng jī yǔ zhǒng zhǒng“《 chūn qiū》 wéi shǐ xué zhù zuò” shuō zhī jiān de xiǎn zhù máo dùn shì 'ér bù jiàn， dāng yǔ wù jiě bìng hùn xiáo kǒng zǐ“ zhí” de guān niàn hé“ zhí shū” sī xiǎng yòu guān。《 lùn yǔ · zǐ lù》 jìzǎi shuō， yè gōng yǔ kǒng zǐ yuē：“ wú dǎng yòu zhí gōng zhě， qí fù rǎng yáng， ér zǐ zhèng zhī。” kǒng zǐ yuē：“ wú dǎng zhī zhí zhě yì yú shì， fù wéi zǐ yǐn， zǐ wéi fù yǐn， zhí zài qí zhōng yǐ。” kǒng zǐ tōng guò wán nòng gài niàn de fāng shì biǎo dá liǎo tā duì chūn qiū shí qī“ chén shì qí jūn， zǐ shì qí fù” shè huì xiàn shí de pī píng， dàn tā zài zhè lǐ suǒ zhuī qiú de“ zhí” xiǎn rán bìng fēi shì shí de zhēn xiāng， ér zhǐ shì lùn zhě xīn zhōng“ shàn” de dào dé guān niàn。 shì de， kǒng zǐ céng yòu zhū rú“ duō wén jué yí， shèn yán qí yú” zhī lèi de huà， zú jiàn tā què yòu zhù zhòng kè guān shì shí de kě guì sī xiǎng； dàn yóu yú《 chūn qiū》 shì kǒng zǐ jiè yǐ biǎo dá zhèng zhì lǐ xiǎng de zhèng zhì xué zhù zuò 'ér fēi lì shǐ xué zhù zuò， suǒ yǐ guàn chuān qí zhōng de bìng bù shì zhè zhǒng qiú zhēn sī xiǎng， xiāng fǎn， zhǐ dǎo zuò zhě jìn xíng“ bǐ xuē” de zhèng shì《 lùn yǔ》 zhōng“ fù wéi zǐ yǐn， zǐ wéi fù yǐn” nà zhǒng de“ zhí” de guān niàn 'ér yǐ。 zhè zhǒng yì yì shàng de“ zhí” yǔ lì shǐ xué jiā duì shǐ xué kè guān xìng de zhuī qiú qià hǎo xiāng bèi nì， yí hàn de shì yǐ wǎng hěn shǎo yòu rén zhù yì dào shàng shù liǎng zhǒng guān niàn jiān de míng shí zhī biàn。
【 xiāng guān píng lùn】
《 chūn qiū》 dà yì” bìng fēi“ shǐ yì”。 shǐ xué zuò pǐn bù jǐn yìng jìzǎi shì shí hái yào zhǎn shì zuò zhě de sī xiǎng， zhè shì lì shǐ shàng duō shù xué zhě dū zàn tóng de kàn fǎ。 dàn shǐ xué sī xiǎng yuán yú shǐ shí， qiě bù néng tuō lí shǐ shí 'ér dú cún， zhè diǎn jí shǐ jí duān rú kè luó qí、 kē lín wǔ dé zhě yě bù céng fǒu rèn。《 chūn qiū》 dà yì bù tóng yú lì shǐ xué jiā de sī xiǎng，《 chūn qiū》 zhǐ shì zuò zhě jiāng zhèng zhì lǐ xiǎng fù yú lì shǐ de xíng shì 'ér yǐ：“《 chūn qiū》 xì yǐ xiān wáng zhī zhì， yì jí shì yǐ zhèng zhì de lǐ xiǎng wéi guī qū； dàn nǎi suí shǐ shí zhī qū zhé 'ér jiàn， gù wèi zhī‘ zhì 'ér huì’”，“ kǒng zǐ yīn lè yáo shùn zhī dào（‘ xiān wáng zhī zhì’）， yǐ yáo shùn zhī dào wéi jī zhǔn， shì fēi yú 'èr bǎi sì shí 'èr nián zhī zhōng， zuò bō luàn fǎn zhèng de píng jiè”。《 chūn qiū》 dà yì yuán yú zuò zhě de zhèng zhì guān， ér lì shǐ sī xiǎng lái zì shǐ jiā duì shǐ shí de sī kǎo， zú jiàn liǎng zhě gēn běn bù tóng。 bù xìng de shì， yòu xué zhě jiāng《 chūn qiū》 de“ wēi yán dà yì” yǔ lì shǐ xué jiā de shǐ xué sī xiǎng xiāng tí bìng lùn， huò yǐ zhī wéi zǎo qī shǐ jiā zhù tǐ yì shí de hāo shī 'ér yú yǐ biǎo zhāng， huò yǐ zhī wéi gǔ dài dāo bǐ lì shǐ xué de shǒu 'è 'ér dà jiā biǎn chì。 shí zé jiù《 chūn qiū》 ér yán， lì shǐ shì xíng shì、 pí máo， zhèng zhì shì nèi róng、 hé xīn， yǐ bāo biǎn、 qū bǐ wéi xíng shì de“ chūn qiū bǐ fǎ” zhèng shì《 chūn qiū》 wēi yán dà yì zhī suǒ xì， qù cǐ zé dà yì bù cún。 zhì yú xiào fǎ《 chūn qiū》 rèn qíng bāo biǎn， dāng shòu qí pī píng de wú yí yīngdāng shì hòu shì de wù jiě zhě， yòu qǐ néng yǐ cǐ guī jiù yú《 chūn qiū》 jí qí zuò zhě？
shǒu xiān， rèn wéi《 chūn qiū》 wéi kǒng zǐ suǒ xiū， zài zhè gè yì yì shàng， wǒ men jiāng“ tiáohé shuō” shì wéi duì gù、 qián děng rén guān diǎn de xiū zhèng yě wèi cháng bù kě。 qí cì， rèn wéi《 chūn qiū》 shì zhōng guó dì yī bù lì shǐ xué zhù zuò， ér kǒng zǐ zé shì zhōng guó de“ shǐ xué zhī fù” huò“ shǐ xué zhī zǔ”。 yòu xué zhě rèn wéi： zhèng rú xī luó duō dé shì xī là shǐ xué zhī fù yī yàng， kǒng zǐ shì zhōng guó shǐ xué zhī fù； kǒng zǐ de《 chūn qiū》， zhèng rú xī luó duō dé de《 lì shǐ》 yī yàng， shì shì jiè shàng zuì zǎo de lì shǐ zhuān zhù。 yòu xué zhě zé shuō：“ dāng xī fāng shǐ xué zhī fù xī luó duō dé xiě chū tā de《 xī bō zhàn zhēng shǐ》 shí， zhōng guó de shǐ xué zhī fù kǒng zǐ de《 chūn qiū》 yǐ jīng wèn shì 30 duō nián liǎo。” hái yòu xué zhě zhù zhāng：“ wǒ guó xué shù jiè céng bǎ sī mǎ qiān yù wéi‘ zhōng guó gǔ dài shǐ xué zhī fù’， wǒ rèn wéi kǒng zǐ kě chēng wéi zhōng guó gǔ dài shǐ xué zhī zǔ。” shí jì shàng， fán cǐ zhǒng zhǒng shuō fǎ zhōng wú bù chōng chì zhe wù jiě， zhǐ kě xī xué zhě de lǐ xìng měi měi wéi rè qíng suǒ méng bì， yǐ zhì xiàn rù wéi gǔ rén zhēng sòng de guài juàn 'ér xí yān bù chá。 zài zhě，“ tiáohé lùn” zhě rèn wéi《 chūn qiū》 de“ wēi yán dà yì” bù jǐn cún zài， tóng shí zhèng shì《 chūn qiū》 zhī suǒ yǐ wéi shǐ xué zhù zuò de guān jiàn。 yòu zuò zhě zhè yàng píng lùn shuō：“ kǒng zǐ duì yú lì shǐ biān nián de gé xīn， jí fù yú lì shǐ jì lù zhī zhōng yǐ bāo biǎn de lì shǐ píng pàn， shǐ lì shǐ jì lù jù bèi liǎo zhǎn xīn de zī tài。《 chūn qiū》 yīn cǐ chéng wéi wǒ guó dì yī bù lì shǐ xué zhù zuò， ér bù zài shì lì shǐ jì lù， kǒng zǐ yīn cǐ 'ér chéng wéi zhōng guó shǐ xué zhī fù。” shí jì shàng， lùn zhě zhī suǒ yǐ jiāng《 chūn qiū》 de wēi yán dà yì jiě shì wéi“ shǐ yì”， nǎi shì yuán yú duì jìn dài xī fāng shǐ jiā guān yú shǐ xué zhù zuò yìng biǎo xiàn zuò zhě sī xiǎng zhè yī guān diǎn de wù jiě。
【 zuò pǐn jià zhí】
《 chūn qiū》 suī rán bù shì lì shǐ xué zhù zuò， què shì kě guì de shǐ liào zhù zuò， yīn 'ér duì yú yán jiū xiān qín lì shǐ、 yóu qí duì yú yán jiū rú jiā xué shuō yǐ jí kǒng zǐ sī xiǎng yì yì zhòng dà。 yīn cǐ， cóng shǐ liào xué de jiǎo dù lì yòng《 chūn qiū》 bù jǐn fú hé《 chūn qiū》 xìng zhì de běn lái， ér qiě bǐ jiāng tā shì wéi“ duàn làn cháo bào” de lì shǐ xué zhù zuò gèng jù jià zhí。 xiān qín zhū zǐ zhù zuò wú yī shǔ yú shǐ xué zhù zuò， què dōushì jīn rén yán jiū gǔ shǐ suǒ bì xū de shǐ liào，《 chūn qiū》 de shǐ shí hé dà yì yīn“ sān chuán” ér míng， zhè shí zài shì tā de tè diǎn hé yōu shì suǒ zài。
yí hàn de shì， duō shù xué zhě cháng qī yǐ lái yī zhí duì《 chūn qiū》 de zhòng yào shǐ liào jià zhí bǎo chí zhe lìng rén chī jīng de lěng mò。 dān jiù duì kǒng zǐ sī xiǎng de yán jiū 'ér yán， ruò gān nián lái rén men shǐ zhōng jú xiàn yú yī bù《 lùn yǔ》 ér yǐ， yòu xué zhě céng zuò guò zhè yàng de diào chá：“ jiàn guó yǐ lái， guān yú tǎo lùn kǒng zǐ hé tā de sī xiǎng de wén zì， jiàn zhū bào kān de， qì jīn bù xià bā bǎi piān。 piē qù shí nián dòng luàn qī jiān suǒ wèi‘ pī rú píng fǎ’ de zhā zǐ， kě zuò wéi yán jiū shǐ zī liào liú cún de， dà yuē yòu sì wǔ bǎi piān。 nà zhōng jiān de jiàn jiě， sè cǎi gè yì， jīng dāng yǔ fǒu， gū qiě bù lùn， dàn rú shuō yǐn jù de cái liào， duō bàn méi yòu chāo chū jīn běn《 lùn yǔ》 yī shū， yě xǔ bù huì bèi chì wéi wú jī zhī tán。” zhēn duì zhè yàng yī zhǒng pǔ biàn màn yán de qí guài xiàn xiàng， lùn zhě yì shí dào：“ cháng shuō yào tán kǒng zǐ qí rén qí xué，《 lùn yǔ》 shì wéi yī kě xìn kě jù de cái liào， cǐ wài zhū shū dōubù zú zhēng， nà jiù chéng wèn tí liǎo。” chāo chū《 lùn yǔ》 yán jiū kǒng zǐ jí qí sī xiǎng， shǒu dāng qí chōng de shì lì yòng《 chūn qiū》， kǒng pà shì lùn zhě shàng shù zhè duàn huà de tí zhōng yīngyǒu zhī yì bā？
zài zhě，《 chūn qiū》 shì zhèng zhì xué zhù zuò， tā de zhèng zhì sī xiǎng tōng guò jīn wén jīng xué jiā de jiě shuō 'ér dé yǐ tǐ xiàn， dàn yóu yú wù jiě liǎo《 chūn qiū》 de xìng zhì， xiàn dài xué zhě duì jīn wén jīng de xué shù jià zhí shǐ zhōng wèi néng jǐyǔ yīngyǒu de zhòng shì。 gōng yáng xué、 gǔ liáng xué shèn zhì yī dù chéng wéi xiàn dài xué shù shǐ shàng de wú rén wèn jīn de lǐng yù， zhì xiān qín shǐ 'ér bù dú《 gōngyángzhuàn》， zhè zài jīn tiān de xué zhě kàn lái yǐ bù suàn shénme bù kě sī yì zhī shì， ér yán jiū jīn wén jīng xué fǎn bèi mù wéi jīng shì hài sú zhī jǔ。 dāng jīn xué zhě jiǎng qìng céng jiù cǐ pī píng dào：“ jiàng jí wǎn qīng， qí pā zài fā， kāng cuī dú xiù， jīng yuàn fēn fāng。 qǐ sī shì nèi qǐ huǒ， yí gǔ fēng qǐ； xīn xué yú xù， zuò làng xīng fēng。 yú shì biàn yòu wéi wáng， fēi shèng wú fǎ； tuō zhì guó gù， yǐ shǐ luàn jīng。 zì cǐ 'ér hòu， sī xué sǎo dì， wú rén jiǎng xí， gèng zāo jiàn tà， zhǐ sàng yì quē。 cǐ jiān suī yòu yī 'èr xián zhě rú běi liú chén zhù yù wǎn kuáng lán 'ér chóng zhèng xué， rán kuàng yě gū gē， qí xué wú wén。 zhì jīn， yòu hū hū liù shízǎi yǐ， gōng yáng yǐ wéi jué xué。” jiǎng shì de fù xīng rú xué zhī yì shì fǒu qiàdàng gū qiě bù lùn， dàn zuò wéi gǔ dài zhèng zhì sī xiǎng shǐ de zhòng yào nèi róng， jīn wén jīng xué wú yí yìng bèi nà rù yán jiū zhě de shì yě， zé shì bù róng zhì yí de。
【“ chūn qiū”“ zhàn guó” míng chēng de lái lì】
lǔ guó shǐ guān bǎ dāng shí gè guó bào dǎo de zhòng dà shì jiàn， àn nián、 jì、 yuè、 rì jì lù xià lái， yī nián fēn chūn、 xià、 qiū、 dōng sì jì jì lù， jiǎn kuò qǐ lái jiù bǎ zhè bù biān nián shǐ míng wéi“ chūn qiū”。 kǒng zǐ yǐ jù lǔ guó shǐ guān suǒ biān《 chūn qiū》 jiā yǐ zhěng lǐ xiū dìng， chéng wéi rú jiā jīng diǎn zhī yī。《 chūn qiū》 jì lù liǎo cóng lǔ yǐn gōng yuán nián（ qián 722 nián） dào lǔ xiāng gōng shí sì nián（ qián 481 nián） gòng 242 nián de dà shì。 yóu yú tā suǒ jì lì shǐ shì shí de qǐ zhǐ nián dài， dà tǐ shàng yǔ yī gè kè guān de lì shǐ fā zhǎn shí qī xiāng dāng， suǒ yǐ lì dài shǐ xué jiā biàn bǎ《 chūn qiū》 zhè gè shū míng zuò wéi zhè gè lì shǐ shí qī de míng chēng。 wèile xù shì fāng biàn， chūn qiū shí qī kāi shǐ yú gōng yuán qián 770 nián（ zhōu píng wáng yuán nián） zhōu píng wáng dōng qiān dōng zhōu kāi shǐ de yī nián， zhǐ yú gōng yuán qián 476 nián（ zhōu jìng wáng sì shí sì nián） zhàn guó qián xī， zǒng gòng 295 nián。
chūn qiū yǐ hòu， qí、 chǔ、 yàn、 hán、 zhào、 wèi、 qín qī dà zhū hóu guó lián nián zhàn zhēng， dāng shí rén men jiù chēng hū zhè qī dà zhū hóu guó wéi“ zhàn guó”。《 zhàn guó cè · yàn cè yī》 zài sū qín de dì dì sū dài shuō：“ fán tiān xià zhī zhàn guó qī， ér yàn chù ruò yān。” kě jiàn dāng shí qī dà zhū hóu guó dōuyòu zhàn guó de chēng hū。 dào xī hàn chū nián，“ zhàn guó” zhè gè míng cí de hán yì hái méi yòu biàn huà。 dào xī hàn mò nián liú xiàng biān ji《 zhàn guó cè》 yī shū shí， cái kāi shǐ bǎ“ zhàn guó” zuò wéi tè dìng de lì shǐ shí qī de míng chēng。 zhàn guó shí qī kāi shǐ yú gōng yuán qián 475 nián（ zhōu yuán wáng yuán nián）《 shǐ jì》 de《 liù guó nián biǎo》 kāi shǐ de yī nián， zhǐ yú gōng yuán qián 221 nián（ qín wáng zhèng 'èr shí liù nián） qín miè qí tǒng yī liù guó de yī nián， gòng 255 nián。
【 zhèng zhì xué jiā】
rú jiā： kǒng zǐ、 mèng zǐ、 xún zǐ； zhù yào sī xiǎng：“ rén zhèng”“ mín guì jūn qīng”， fǎn duì jiān bìng zhàn。
mò jiā： mò zǐ， zhù yào sī xiǎng：“ rén dìng shèng tiān”。
【 chūn qiū shí qī zhù yào zhū hóu guó】
dōng zhōu qián qī yòu chēng chūn qiū（ qián 770 nián - qián 476 nián）， shì wǒ guó lì shǐ shàng de dì yī cì quán guó xìng dà fēn liè xíng chéng de shí qī。 shǐ jiā yī bān yǐ“ sān jiā fēn jìn” zuò wéi chūn qiū shí dài de jié shù hé zhàn guó shí dài de kāi shǐ。 gōng yuán qián 770 nián píng wáng dōng qiān， jiàn lì liǎo dōng zhōu wáng cháo。 dàn cǐ shí zhōu yǐ shuāi ruò dào liǎo jí diǎn， tǒng zhì fàn wéi fāng yuán bù zú liù bǎi lǐ， gè zhū hóu guó fēn fēn gē jù chēng xióng， bù zài cháo jiàn zhōu wáng， qí tǒng shuài zhū hóu de quán lì yě shì míng cún shí wáng。 cǐ jiān， quán guó gòng fēn wéi yī bǎi sì shí duō gè dà xiǎo zhū hóu guó， ér qí zhōng yǐ chǔ guó、 qí guó、 jìn guó、 wú guó、 yuè guó、 qín guó wéi dà。
chǔ guó：
chǔ guó shì sān miáo rén zài cháng jiāng zhōng xià yóu jiàn lì qǐ de yī gè guó jiā， tā zài zhōu chū zéngshēn jiā liǎo wǔ wáng fá zhòu de zhàn zhēng， hòu dé dào zhōu de fēng hào， jū chǔ dì dān yáng（ jīn hú běi zǐ guī xiàn）。 chūn qiū chū qī， chǔ guó rì yì qiáng dà。 qián 704 nián， chǔ jūn xióng tōng zì hào wéi wǔ wáng， yòu dì qiān lǐ。 yīn qí dì chù zhōng guó nán fāng， gù 'ér chǔ guó yǔ zhōng yuán de huá xià gè zhū hóu jīng cháng fā shēng yī xiē zhàn shì。 tōng guò zhàn zhēng， chǔ guó xiān hòu tūn bìng liǎo sì shí wǔ gè jiào ruò xiǎo de zhū hóu fāng guó， bìng zhú bù chéng wéi chūn qiū qián qī zhōng guó nán fāng de zhù yào qiáng guó zhī yī。
qí guó：
qí guó de zǔ xiān shì zhōu wén wáng de móu chén jiāng shàng zhī zú， jiāng shàng yīn zhù zhōu miè shāng yòu gōng bèi fēng wéi qí hóu， tóng shí zhōu tǒng zhì zhě cì yú qí guó yī zhǒng tè quán héng héng kě yǐ tǎo fá yòu zuì de zhū hóu， píng jiè zhè xiàng tè quán， qí guó zài xī zhōu shí qī yǐ fā zhǎn chéng wéi dōng fāng de dà guó。 chūn qiū nián jiān， qí guó chū xiàn liǎo yī wèi lì shǐ shàng zhù míng de zhèng zhì jiā héng héng qí huán gōng。 tā yǐ kào móu shì guǎn zhòng zhěng dùn guó zhèng， shè gè zhǒng guān lì， gè sī qí zhí， bìng fēn quán guó wéi 'èr shí yī xiāng， qí zhōng gōng shāng liù xiāng、 shì shí wǔ xiāng， cǐ shí wǔ xiāng jí wéi nóng xiāng， xiāng zhōng zhī rén zài hé píng shí zhuān xīn wù nóng， zhàn shí dāng bīng。 rú cǐ jǐ nián zhī jiān， qí guó guó fù mín qiáng， dào gōng yuán qián 679 nián， qí guó yǐ chēng bà běi fāng。 hòu lái， qí guó yòu yú qián 567 nián xiāo miè liǎo dōng yí dà guó héng héng lāi， shǐ zhī tǔ dì kuò dà liǎo yī bèi yǐ shàng， chéng wéi zhēn zhèng shǔyīshǔ 'èr de dà guó。
jìn guó：
jìn guó yuán chù yú róng dí yóu mù dì qū， dōng zhōu chū qī， jìn xiàn gōng（ qián 676 nián - qián 651 nián） jiàn dū jiàng（ shān xī yì chéng xiàn）， kāi shǐ liǎo jìn guó de bà yè。 jìn guó xiān hòu xiāo miè huò、 gěng、 wèi、 yú、 guó děng yī xiē běi fāng xiǎo zhū hóu guó， tǒng yī liǎo fén hé liú yù。 qián liù sān liù nián， xiàn gōng zhī zǐ zhòng 'ěr jí wèi， tā céng bèi xiàn gōng fàng zhú shí jiǔ nián zhī jiǔ。 zài zhè shí jiǔ nián zhī zhōng， zhòng 'ěr zhōu yóu liè guó， jī lěi liǎo fēng fù de zhèng zhì jīng yàn， gù 'ér tā huí guó hòu biàn lì jí zhuóshǒu zhěng dùn zhèng shì， tā yǔ dà chén men jūn chén yī xīn， xiān hòu liǎng cì shuài jìn、 qín、 sòng、 qí sì guó lián jūn nán jī chǔ guó， zhàn lǐng liǎo nán fāng de dà piàn lǐng tǔ。 jìn jūn nán zhēng cù shǐ huá xià wén míng jìn yī bù liú chuán dào cháng jiāng yǐ nán dì qū， jiā kuài liǎo zhōng huá mín zú dà róng hé de bù fá。 dào liǎo chūn qiū hòu qī， jìn guó de tǒng zhì chū xiàn wēi jī， bìng zuì zhōng fēn liè chéng hán、 zhào、 wèi děng jǐ gè dú lì de zhū hóu guó jiā， shǐ chēng“ sān jiā fēn jìn”。
wú guó：
wú guó shì chūn qiū zhōng qián qī fā zhǎn qǐ lái de xīn xīng zhū hóu guó jiā， tā běn shì chǔ guó de shǔ guó， dàn suí zhe hòu lái de qiáng dà zhú jiàn tuō lí liǎo chǔ guó de tǒng zhì。 qián 506 nián， wú guó dà jǔ jìn gōng chǔ guó。 zài zhàn zhēng zhōng， wú guó wǔ zhàn wǔ jié gōng pò liǎo chǔ guó liǎng bǎi nián jīng yíng dedōu chéng chéng yǐng（ jīn hú běi jiāng líng）， lüè qù dà liàng de wù zī。 zhè chǎng wú chǔ dà zhàn shì chūn qiū shí qī de dì yī dà zhàn shì， zhàn zhēng de jiēguǒ shǐ chǔ guó shòu dào kōng qián de chuāngshāng， ér wú guó zé jiàn jiàn qǔ dài liǎo chǔ guó de wèi zhì chéng wéi nán fāng dà guó。
yuè guó：
yuè guó yǔ wú guó xiāng tóng， dōushì chǔ de shǔ guó， dàn yuè de xīng qǐ bǐ wú hái yào wǎn yī xiē， zhí zhì yǔn cháng zhí zhèng shí qī， yuè zhù cái shǐ chēng wéi wáng。 zài cǐ zhī hòu， yuè wáng zài chǔ de jiù chén wén zhǒng hé fànlǐ de xié zhù xià， jī tuì lái fàn de wú guó。 hòu wú wáng fū chā rèn yòu yòng wú zǐ xū wéi jiāng， dà shèng yuè guó， shǐ zhī chén fú。 dàn yuè wáng gòu jiàn bìng bù gān xīn shī bài， tā zhù yú xīn chái zhī zhōng， bìng měi rì cháng yī cì kǔ dǎn， yǐ shì bù wàng guó chóu。 jīng guò jǐ nián de zhǔn bèi， yuè wáng gòu jiàn yú gōng yuán qián 473 nián miè wú， chéng wéi jì wú zhī hòu de yòu yī gè nán fāng dà guó。
qín guó：
zài jǐ dà qiáng guó zhōng， qín guó bìng bù shì zuì qiáng dà de guó jiā， dàn píng jiè yōu yuè de dì lǐ wèi zhì， qín chéng wéi chūn qiū shí qī fā zhǎn zuì kuài de guó jiā。 zài qín mù gōng zhí zhèng qī jiān， céng rèn yòng móu chén bǎi lǐ xī， shǐ qín guó qiáng shèng yī shí。 dàn qín guó dì chù zhōng yuán zhī běi， yǔ róng dí、 qiāng děng běi fāng zhū zú hùn jū， gù huá xià zhū hóu yī zhí yǐ qín wéi róng dí guó， jìn zhǐ qí huì méng zhōng yuán， ér zhè què gěi liǎo qín yī gè liáng hǎo de fā zhǎn jī huì， dào hòu lái zhàn guó shí qī， qín cái néng yǐ qiáng dà de shí lì xiāo miè liù guó tǒng yī tiān xià。
chūn qiū shí qī， gè gè zhū hóu guó fēn fēn jiān bìng qí tā xiǎo guó， qí zhōng yǐ chǔ、 qí děng dà guó shèn zhī。 dào chūn qiū mò nián， dà bù fēn zhōng xiǎo guó jiā yǐ zhú jiàn tuì chū lì shǐ wǔ tái， qǔ 'ér dài zhī de shì qí、 chǔ、 yàn、 hán、 zhào、 wèi、 qín qī guó tǒng zhì dídí shí dài。 zhì cǐ， zhōng guó lì shǐ shàng de chūn qiū shí dài biàn gào yī duàn luò， suí zhī 'ér lái de shì lìng yī gè gē jù shí dài héng héng zhàn guó。
|