wū sūn guó shì dōng hàn shí yóu yóu mù mín zú wū sūn zài xī yù jiàn lì de xíng guó， wèi yú bā 'ěr kā shí hú dōng nán、 yī lí hé liú yù， lì guó jūn zhù shì liè jiāo mí。 qián sū lián xué zhě rèn wéi wū sūn wén huà shì sài rén（ Saka， sài rén jí sà jiā huò sài kè） wén huà de jì chéng hé fā zhǎn， bìng chēng sài － wū sūn wén huà， wū sūn wén huà shí qī shì qián 300 nián－ 300 nián。 yì yòu qí tā wài guó xué zhě jìn xíng kǎo gǔ yán jiū shí wéi sài kè wén huà jí wū sūn wén huà dìng xià shí xiàn（ Saka/Wusunperiod， qián 600-400）。
yòu lái zì zhōng guó xīn jiāng shè huì kē xué yuàn lì shǐ yán jiū suǒ de xué zhě tuī duàn zài xiān qín shí qī wū sūn zì hào “ kūn ”， shì yī gè gǔ lǎo de xī róng bù luò， cāo tū jué yǔ， chūn qiū zhàn guó shí dài yǔ yuè shì yóu mù yú hé xī zǒu láng。 shǒu lǐng chēng wéi“ kūn mò” huò“ kūn mí”。 xī hàn wén dì shí， bèi xiōng nú jī kuì de yuè shì gōng jī wū sūn de mù dì， wū sūn zú dà bài， kūn mò nán dōu mí bèi shā hài。 xiōng nú mòdú chányú shōu liú wū sūn yú bù， sūn 'ér jūn chén chányú yuē yú qián 113 nián zhǐ pài liè jiāo mí shuài lǐng wū sūn yuǎn zhēng yī lí hé、 chǔ hé liú yù de dà yuè shì， wū sūn jūn dà huò quán shèng， suí hòu liè jiāo mí zài nà lǐ jiàn lì liǎo yī gè guó jiā， yǐ zú míng mìng míng wéi wū sūn guó。 xiōng nú tōng guò wū sūn jiànjiē kòng zhì liǎo cóng yī lí hé liú yù xī dǐ yī lǎng gāo yuán de jiāo tōng xiàn。 suī rán jūn chén chányú sǐ hòu， wū sūn guó biàn“ bù kěn fù shì xiōng nú”， dàn shì hěn cháng shí jiān nèi yī zhí jī shǔ xiōng nú。 wū sūn guó céng jīng shì xī yù zuì qiáng dà de guó jiā， hòu lái yǔ xī hàn jiàn jiāo， xī hàn xuān dì shí fēn liè wéi 'èr， 5 shì jì wéi róu rán suǒ miè。
lì shǐ
xī hàn yǐ qián
wū sūn zhè gè bù luò bù shì xī qiān yī lí hé liú yù cái jiàn lì zì jǐ de guó jiā，《 shǐ jì · dàyuān lièzhuàn dì liù shí sān》：“ chén（ zhāng qiān） jū xiōng nú zhōng， wén wū sūn wáng hào kūn mò， kūn mò zhī fù， xiōng nú xī biān xiǎo guó yě。”，《 hàn shū · zhāng qiān lǐ guǎng lì chuán》：“ tiān zǐ shù wèn qiān dà xià zhī shǔ。 qiān jì shī hóu， yīn yuē： ‘ chén jū xiōng nú zhōng， wén wū sūn wáng hào kūn mò。 kūn mò fù nán dōu mí běn yǔ dà yuè shì jù zài qí lián、 tūn huáng jiān， xiǎo guó yě。 ’”， fǎn yìng wū sūn zú zǎo zài xī hàn yǐ qián yǐ zài hé xī zǒu láng jiàn guó。 chūn qiū zhàn guó yǐ qián wū sūn céng zài xiàn jīn níng xià gù yuán yī dài yóu mù， qí hòu tā men cái zhú jiàn qiān xǐ dào hé xī dì qū。
wū sūn de kě néng xī qiān lù xiàn yòu zhōng guó xué zhě rèn wéi dāng shí wū sūn zài hé xī zǒu láng de guó jiā bù shì lì shǐ yì yì shàng de wū sūn guó， tuī duàn xiān qín shí wū sūn zú zì hào“ kūn”， shì yī gè xī róng bù luò， xiān qín diǎn jí chēng“ kūn” wéi“ kūn róng”、“ gǔn róng”、“ hùn yí”， rú《 mèng zǐ · liáng huì wáng zhāng》：“ wéi rén zhě néng yǐ dà shì xiǎo , shì gù tānɡ（ shāng tānɡ） shì gé , wén wáng（ zhōu wén wáng） shì hùn yí（ kūn rén）。”。“ wū sūn” zhè gè míng chēng zuì zǎo yào zài xī hàn de《 shǐ jì》 cái chū xiàn。
hòu lái yuè shì gōng jī wū sūn， wū sūn zú dà bài， kūn mò nán dōu mí bèi shā hài。《 wū sūn yán jiū》 tí jí suī rán dà duō xué zhě xiāng xìn hàn shū suǒ zài yuè shì shā hài wū sūn kūn mò nán dōu mí， dàn shì yòu guān shì jiàn yòu kě yí zhī chù， yòu xū yào jìn xíng shēn rù de lùn zhèng。
chuán shuō nán dōu mí bèi shā shí， liè jiāo mí hái zài qiǎng bǎo zhōng， bèi yí qì huāng yě。 wū yā zhǎo ròu wèi yǎng liè jiāo mí， láng yòu wéi tā bǔ rǔ。 xiōng nú mòdú chányú gǎn dào qí guài， rèn wéi liè jiāo mí shì shén， yú shì jué dìng yǎng yù tā。 nán dōu mí zhī zǐ liè jiāo mí zhǎngdà hòu“ zì qǐng chányú bào fù yuàn”， bìng dé dào xiōng nú chányú de bāng zhù， gǎn zǒu yī lí hé liú yù de yuè shì， yuē zài xī hàn wén dì hòu yuán sān nián zhì hòu yuán sì nián（ qián 161 nián - qián 160 nián） jǔ zú xī qiān zhì nà lǐ fù guó。 bù guò， jiā ná dà hàn xué jiā pú lì běn duì xuè zú fù chóu（ vendetta） shì wū sūn gōng jī yuè shì de yuán yīn gǎn dào huái yí。 tā rèn wéi fù chóu zhè gè yuán yīn kě néng shì zǐ xū wū yòu， zhǐ shì《 hàn shū》 zuò zhě wèile jiā qiáng xì jù xiào guǒ 'ér tiān jiā de qíng jié。 zài zhě， wū sūn zú nèi běn lái jiù bāo hán sài rén（ Saka） jí yuè shì。 wū sūn xī qiān yī lí hé xià yóu hòu， xiāng xìn liè jiāo mí dé zhī xiōng nú chányú zhàn yòng zú rén yuán běn zài hé xī zǒu láng de mù dì， bìng qiě shè wáng fēn zhì， yǐ zì jǐ de zú míng“ kūn” mìng míng wéi“ kūn xié wáng”（ shǐ shū yòu chēng“ hún xié wáng”）。 xiōng nú chányú de zuò fǎ chù fàn“ kūn” de míng huì， yú shì bù yòng kūn mìng míng gǎi yòng“ wū sūn” wéi bù zú de míng chēng。
jìn guǎn xué zhě yī bān xiāng xìn wū sūn zài hé xī zǒu láng jū zhù guò， rì běn hàn xué jiā sōng tián shòu nán céng jīng tí chū wū sūn de yuán jū dì bù zài hé xī zǒu láng， ér shì zài wèi yú bó gé dá shān běi lù。 tā shuō zhèng rú lìng yī wèi rì běn hàn xué jiā jiā téng fán zhǐ chū，《 shǐ jì》 bìng méi yòu jìzǎi wū sūn céng jīng zài hé xī zǒu láng jū zhù guò，《 hàn shū》 zé yòu jìzǎi， què zhǐ bù guò shì《 hàn shū》 de biān zhě wù jiě《 shǐ jì · dàyuān lièzhuàn》 de nèi róng 'ér dǎo zhì。 jiā téng fán chēng cháng ruò《 shǐ jì》 hé《 hàn shū》 de nèi róng zì xiāng máo dùn， yīnggāi yǐ qián zhě wéi zhǔn。 sōng tián shòu nán zhǐ dù yòu de《 tōng diǎn · zhōu jùn diǎn》 zài：“ tíng zhōu（ jīn mǎn xiàn， jīn wū lǔ mù qí yǐ dōng， chāng jí huí zú zì zhì zhōu jí mù sà 'ěr xiàn） zài liú shā zhī xī běi， qián hàn wū sūn zhī jiù rǎng， hòu hàn chē shī hòu wáng zhī dì， lì dài wéi hú lǔ suǒ jū”，《 jiù táng shū · dì lǐ zhì》：“ liú shā zhōu běi（ yìng wéi xī běi）， qián hàn wū sūn jiù dì， fāng wǔ qiān lǐ。 hòu hàn chē shī hòu wáng tíng。 hú gù tíng yòu wǔ chéng， sú hào‘ wǔ chéng zhī chéng’”。 sōng tián shòu nán yòu zhǐ chū《 jiù táng shū》 suǒ jiè shào de wǔ chéng jí bié shī bā lǐ（ tíng zhōu）， yīn cǐ wū sūn yuán jū dì de fàn wéi sì hū què bù xiàn yú jí mù sà 'ěr xiàn， kě néng bāo kuò jí mù sà 'ěr xiàn zhì wū lǔ mù qí de suǒ yòu lǜ zhōu， yě jiù shì bó gé dá shān běi lù。
yǔ hàn jiàn jiāo
xī hàn wǔ dì jiàn yuán sì nián ( qián 139 nián )， zhāng qiān chū shǐ xī yù de dà yuè shì， dǎ suàn yǔ dà yuè shì rén jié méng jiā jī xiōng nú， kě shì wú gōng 'ér huí。 suí hòu hàn wǔ dì zhǎn kāi fǎn jī xiōng nú de zhàn zhēng， zài wǔ dì yuán guāng 'èr nián（ qián 133 nián） fā qǐ mǎ yì zhī zhàn。 zài zhàn lǐng hé nán hòu， yòu fā dòng hé xī zhī zhàn， hàn jūn jié jié shèng lì， zhì wǔ dì yuán shòu sì nián（ qián 119 nián） zhōng yú chū xiàn“ ér jīn chéng（ lán zhōu）、 hé xī xī bìng nán shān zhì yán zé（ jīn luóbùpō） kōng wú xiōng nú”。 tóng nián， zhāng qiān rèn wéi lián hé wū sūn guó qiáng dà， néng qiē jì xiōng nú yòu bì， xiàng hàn wǔ dì jiàn yì lā lǒng wū sūn guó，“ kě hòu lù zhāo， lìng dōng jū gù dì， qī yǐ gōng zhù， yǔ wéi kūn dì， yǐ zhì xiōng nú”。 sān nián hòu zhāng qiān fèng hàn wǔ dì zhī mìng xiàng wū sūn jiàn yì fǎn huí dūn huáng qí lián jiān gù dì， yǐ biàn yǔ hàn cháo gòng tóng duì kàng xiōng nú。
dāng shí wū sūn guó guó jiā fēn liè。 tài zǐ zǎo yǐ shì， wū sūn kūn mò liè jiāo mí dāyìng tā yǐ qí zǐ cén zōu（ fēng hào， míng jiào jūn xū mí） wéi tài zǐ de qǐng qiú， yǐn qǐ tài zǐ dì dì dà lù bù mǎn。 dà lù wò yòu bīng quán， jìhuà qǐ bīng shā hài jūn xū mí。 liè jiāo mí wéi bǎo hù jūn xū mí， biàn gěi tā wàn yú qí bīng dào bié chù zì lì。 liè jiāo mí zì jǐ lìng zhǎng wàn yú qí bīng zì bǎo， wèi néng zhí jiē kòng zhì quán guó suǒ yòu bīng lì。 tā jiē jiàn zhāng qiān， kě shì méi yòu dāyìng zhāng qiān de yǔ hàn jié méng de qǐng qiú。 liè jiāo mí rèn wéi“ nián lǎo guó fēn， bù néng zhuān zhì”， ér qiě dà chén bù liǎo jiě hàn de guó shì， yòu wèi jù xiōng nú， wū sūn bù kě néng qiān huí gù dì。
liè jiāo mí pài shù shí míng shǐ jié suí zhāng qiān， shǐ jié jiàn shí dào xī hàn guó shì qiáng shèng， cù shǐ wū sūn guó kǎo lǜ yǔ hàn jié méng。 xiōng nú chányú huò zhī wū sūn yǔ hàn cháo jiàn lì liǎo lián xì， qǐ tú gōng dǎ wū sūn guó。 liè jiāo mí liǎo jiě xī hàn dāng shí zhèng jī jí yǔ xī yù gè guó jiàn jiāo， biàn qǐng yǔ hàn cháo lián yīn， jié wéi kūn dì， xún qiú zhī yuán。 yú shì hàn wǔ dì zài yuán fēng sān nián ( qián 108 nián )， yǐ zōng shì liú jiàn zhī nǚ xì jūn gōng zhù xià jià liè jiāo mí。 xiōng nú dé zhī wū sūn yǔ xī hàn lián yīn yǐ hòu， yì qiǎn pài yī míng běn zú nǚ zǐ yǔ liè jiāo mí chéng hūn， liè jiāo mí lì tā wéi zuǒ fū rén。 liè jiāo mí tóng shí yǔ hàn jí xiōng nú lián yīn， dài biǎo tā zhǐ shì gēn hàn jiàn lì wài jiāo guān xì， shàng wèi jué dìng yǔ xiōng nú jué liè。 bù jiǔ liè jiāo mí shì shì， jūn xū mí jí wèi， xì jūn gōng zhù suí hòu zài yuán fēng 6 nián ( qián 105 nián ) shì shì hòu， hàn wǔ dì mǎ shàng bǎ chǔ wáng zhī nǚ jiě yōu gōng zhù jià gěi jūn xū mí， wéi chí yīn qīn guān xì。 jūn xū mí sǐ， dì wēng guī mí wéi kūn mò， qǔ jiě yōu gōng zhù。 tā yuǎn bǐ xì jūn gōng zhù huó dé cháng jiǔ， hàn duì yú wū sūn de yǐng xiǎng lì rì yì zēng jiā。
xī hàn wū sūn lián méng
xī hàn zhāo dì mò nián， wū sūn shòu dào xiōng nú hé chē shī de lián jūn gōng jī， jiě yōu gōng zhù shàng shū qiú xī hàn cháo tíng chū bīng jiù wū sūn。 shì féng zhāo dì jià bēng， hàn cháo tíng méi yòu pài qiǎn yuán bīng。 xuān dì jí wèi hòu， jīng jiě yōu gōng zhù jí kūn mò fēn bié qiǎn shǐ， xuān dì mìng tián guǎng míng děng wǔ jiāng shuài lǐng shí wǔ wàn qí bīng yǔ wū sūn jūn jiā jī xiōng nú。 xuān dì běn shǐ sān nián（ qián 71 nián）， wū sūn kūn mò wēng guī mí qīn shuài wǔ wàn qí bīng zì xī jìn gōng xiōng nú yòu gǔ lí wáng tíng， dà shèng。 zì cǐ yǐ hòu， xiōng nú yóu shèng zhuǎn shuāi， zhú jiàn tuì chū xī yù， wū sūn chéng wéi xī yù zuì qiáng dà de guó jiā， kūn mò wēng guī mí jué dìng bǎi tuō xiōng nú， yǔ xī hàn jié méng。 xuān dì yuán kāng 'èr nián（ qián 64 nián）， wēng guī mí shàng shū，“ yuàn yǐ hàn wài sūn yuán guì mí（ jiě yōu gōng zhù zhī zǐ） wéi sì， dé lìng fù shàng hàn gōng zhù， jié hūn zhòng qīn， pàn jué xiōng nú”， xuān dì dāyǔn， wū sūn yǔ xī hàn de lián méng zhèng shì bèi què lì。 bù guò， yóu yú xiōng nú zì běn shǐ sān nián（ qián 71 nián） qǐ， lì liàng rì xuē， xī hàn néng gòu píng jiè yī jǐ zhī lì yìng fù xiōng nú， xī hàn tōng guò lián yīn bǎo chí yǔ wū sūn jié méng de jī chǔ shí yǐ xiāo shī。
xī hàn shǔ guó
xiōng nú rì zhú wáng yǔ wò yǎn qú dī chányú bù hé， jiàng hàn， ér qiě qīn xiōng nú de chē shī jūn duì bèi xī hàn jūn duì dǎ bài， xiōng nú wú fǎ jì xù kòng zhì xī yù。 xī hàn qǔ dài xiōng nú zài xī yù de wèi zhì， xuān dì zài shén jué sān nián shè xī yù dū hù fǔ， zhǎngguān dū lū fù zé guǎn lǐ xī yù shì wù， wū sūn de yī jǔ yī dòng shòu dào xī yù dū hù fǔ de jiān shì。
xī hàn xuān dì（ qián 60 nián） shén jué 'èr nián， wēng guī mí sǐ， yuán guì mí wèi néng shùn lì jì chéng kūn mò zhī wèi， wū sūn guì zú yōng lì liǎo yōng yòu xiōng nú xuè tǒng de ní mí（ jūn xū mí zhī zǐ，《 hàn shū》 zhōng chēng kuáng wáng）， xī hàn cháo tíng bù mǎn。 xī hàn yǔ wū sūn de lián yīn zhōng zhǐ。 yīn wéi xī hàn bù xū yào lián hé wū sūn gòng tóng duì kàng xiōng nú， suǒ yǐ jiě yōu gōng zhù de rèn wù shì wéi hàn kòng zhì wū sūn。 kuáng wáng zhī lì jì bù hé xī hàn cháo tíng de yì sī， yòu yīn cán bào shī qù wū sūn guó guó rén de zhī chí， jiě yōu gōng zhù yǔ hàn shǐ zhě wèi rú yì jí rèn chāng hé móu cì shā kuáng wáng， shī bài。 xī hàn shǒu cì gān shè wū sūn nèi zhèng， zuì zhōng yǐn fā wū sūn nèi luàn。
kuáng wáng shī shì， xuān dì（ qián 53 nián） gān lù yuán nián， táng xiōng dì wū jiù tú（ wēng guī mí yǔ yī xiōng nú nǚ zǐ zhī zǐ） pàn biàn， qǐ bīng shā sǐ kuáng wáng。 xuān dì pài qiǎn pò qiāng jiāng jūn xīn wǔ xián tǎo fá wū jiù tú。 xī yù dū hù zhèng jí qiǎn wū sūn yòu dàjiàng zhī qī féng liáo（ jiě yōu gōng zhù de shì zhě） quàn jiàng wū jiù tú。 zuì hòu xuān dì cè fēng yuán guì mí wéi dà kūn mí， wū jiù tú wéi xiǎo kūn mí， bìng cì yìn shòu。 wū sūn guó zuì zhōng chéng wéi xī hàn de shǔ guó。 suí hòu hàn wéi dà xiǎo kūn mí fēn dì jiè yǔ jí rén mín， dà kūn mí liù wàn yú hù， xiǎo kūn mí sì wàn yú hù， kě shì wū sūn guó rén de xīn piān xiàng xiǎo kūn mí。
dà kūn mí yuán guì mí sǐ hòu， zǐ xīng mí jì wèi， nuò ruò wú néng， ràng xī hàn néng gòu jìn yī bù kòng zhì wū sūn。 xī hàn jié jìn quán lì fú chí xīng mí， xiān qiǎn féng liáo shuài lǐng bǎi rén qián wǎng wū sūn zhèn fǔ xīng mí， yòu jiē nà dū hù hán xuān de jiàn yì， cì wū sūn gāo guān dà lì、 dà lù、 dà jiān jīn yìn zǐ shòu， yǐ fǔ zhù xīng mí。 zhī hòu dū hù hán xuān tí chū bà chù xīng mí， yuán dì méi yòu tóng yì。
dà、 xiǎo kūn mí zhī jiān máo dùn bù duàn，《 hàn shū · xī yù chuán》 jìzǎi， wéi tiáojiě máo dùn，“ hàn yòng yōu láo， qiě wú níng suì”。 xī hàn chéng dì hóng jiā mò（ qián 18 huò qián 17 nián）， mò zhèn jiāng chéng wéi xiǎo kūn mí， dāng shí dà kūn mí cí lì mí hěn yòu wēi xìn， mò zhèn jiāng dān xīn zì jǐ dì wèi bù bǎo， pài rén cì shā cí lì mí。 hàn fú lì cí lì mí de shū fù yī zhì mí wéi dà kūn mí， mò zhèn jiāng bèi yī zhì mí de bù xià suǒ shā hòu， hàn mǎ shàng pài bīng shā sǐ mò zhèn jiāng tài zǐ fān qiū。 mò zhèn jiāng zhī dì bēi yuán zhì shuài lǐng bā wàn rén tóu kào kāngqú， jīng cháng fā bīng gōng dǎ wū sūn， qǐ tú tūn bìng dà、 xiǎo kūn mí de bù zhòng。 zuì hòu bèi dū lū sūn jiàn lǐng bīng xí shā。
suī rán wū sūn chéng wéi xī hàn shǔ guó， xī hàn cháo tíng de yì xiàng zhù dǎo wū sūn guó de zhèng zhì， kě shì wū sūn guó cóng wèi bèi bìng rù xī hàn de bǎn tú。
shuāi wáng
dōng hàn yǐ hòu， yòu guān wū sūn de shǐ liào xiāng dāng quē shǎo。 dōng hàn de míng dì、 zhāng dì nián jiān， wū sūn guó réng rán yóu dà xiǎo kūn mí fēn zhì， guó shì shuāi ruò，《 hàn shū · xī yù chuán》：“ liǎng kūn mí jiē ruò”。
pà mǐ 'ěr gāo yuán gōng yuán wǔ shì jì yǐ qián， wū sūn guó yǔ zhōng yuán zhèng quán réng rán bǎo chí lián xì。 wū sūn céng jīng xiàng cáo wèi zhèng quán jìn gòng，“ wú suì bù fèng cháo gòng”。
wū sūn guó guó shì jiǔ shuāi， xiān hòu zāo dào xiān bēi shǒu lǐng tán shí huái yú 147 nián－ yuē 167 nián jiān jí tuò bá shǒu lǐng yù lǜ yú 318 nián děng duō cì zhòngchuāng。 wū sūn kě néng bìng wèi yīn cǐ nán qiān cōng lǐng（ pà mǐ 'ěr gāo yuán）， ér shì bì jū tiān shān shān zhōng。
wèi jìn nán běi cháo chū nián , yuán xiǎo kūn mí jìng nèi chū xiàn liǎo yī gè xīn de guó jiā ── yuè bān , xī biān dà kūn mí suǒ tǒng zhì de dì fāng zé réng wéi wū sūn guó。 jí zhì běi wèi yī tǒng běi fāng， wū sūn dōuyòu xiàng zhōng yuán zhèng quán jìn gòng。 běi wèi tài wǔ dì tuò bá dào zài wèi qí jiān， běi fāng zhú jiàn tǒng yī， běi wèi guó shì rì yì qiáng shèng。 tuò bá dào xī wàng tiǎo zhàn róu rán， jīng yíng xī yù。 tuò bá dào céng jīng zài tài yán sān nián（ 437 nián）， pài qiǎn dǒng wǎn、 gāo míng děng chū shǐ xī yù， tú jīng wū sūn， shòu dào wū sūn wáng de lǐ dài。
zǎo zài tài yán sān nián（ 437 nián） zhī qián， měnggǔ gāo yuán de róu rán céng jīng shù cì gōng dǎ wū sūn guó。 róu rán kě néng céng jīng yǔ yuè bān lián shǒu， jiā jī wū sūn， wū sūn bèi pò xī qiān tiān shān shān zhōng， shí jiān kě néng shì róu rán jūn zhù shè lún 〔 402 nián－ 410 nián 〕 huò hòu lái de hú lǜ（ 410 nián－ 414 nián） zài wèi qí jiān。 wū sūn yuē zài wǔ shì jì chū zhì wǔ shì jì zhōng yè nán qiān zhì cōng lǐng。 tā men bèi sài rén（ Saka） suǒ tóng huà， bù zài dú lì chéng guó， zài shǐ jí shàng xiāo shī。
yǔ yuán
“ wū sūn” kě yǐ yòu liǎng zhǒng hán yì。 wū sūn zhè gè zú míng yīnggāi shì tū jué yǔ de yīn yì， hěn kě néng yòu“ tuán jié”、“ lián hé” de hán yì， dà duō shù xué zhě tóng yì zhè gè shuō fǎ。 tū jué yǔ yòu zì gēn“ Udi”， yòu“ níng gù”、“ níng jié”、“ gēn zhe …… zǒu” zhī yì， yǐn shēn wéi“ tuán jié”、“ lián hé”，“ sun” lèi sì bīn yǔ。“ Udi” +“ sun” →“ Uyi” +“ sun” =“ Uy” +“ sun”， dú“ Uysun”， wū sūn jiù shì yì yīn。 yán jiū tū jué yǔ de xué zhě rèn wéi“ Uysun” yīnggāi yòu“ tuán jié”、“ lián hé” de hán yì。
lìng yī zhǒng jiě shì shì wū sūn jí chóng bài hēi sè de yì sī， yǐ zhōng guó shǐ xué zhuān jiā hé guāng yuè wéi dài biǎo。 tā rèn wéi yān qí jí wū sūn céng jīng zài zhōng guó shān dōng xiào yì xiàn yān shuǐ yī dài jū zhù， dāng dì yòu yī zhǒng niǎo míng jiào yān niǎo， liǎng zú gòng yǐ yān niǎo wéi tú téng。 yīn wéi yān hán yòu hóng sè zhī yì， ér yān niǎo yī shēn yǔ máo yòu hóng hēi zhī fēn， suǒ yǐ yān qí shàng hóng， wū sūn shàng hēi。
hàn yǔ xué jiā méi wéi héng（ VictorH.Mair） céng jīng jiāng“ wū sūn” de yuán yīn yǔ fàn yǔ de“ aśvin” jí lì táo wǎn yǔ de“ ašva”（ mǔ mǎ） zuò chū bǐ duì， tí chū“ wū sūn” kě néng yòu“ mǎ de mín zú”（ horsepeople） yī yì， wū sūn yǔ kě néng shǔ yú yìn 'ōu yǔ xì Satem yǔ zhī， kě shì kě xìn xìng wēi。
dì lǐ
wū sūn guó dì chù tiān shān běi lù， jí shèng shí zhàn yòu zhěng gè yī lí hé liú yù hé xī tiān shān de guǎng dà tǔ dì， tíng zhàng（ shǒu dū） shè zài lí jīn yī sài kè hú nán 'àn bù yuǎn de chì gǔ chéng。 guó tǔ bāo kuò jīn tiān de xīn jiāng xī běi、 hā sà kè sī tǎn dōng nán、 jí 'ěr jí sī sī tǎn dōng bù jí zhōng bù。 wū sūn guó zài dōng hàn shí“ dōng yǔ xiōng nú jiē”，《 xīn jiāng tú zhì ． jiàn zhì zhì》 shuō suí lái（ mǎ nà sī）“ hàn wéi wū zǐ lí yǔ wū sūn dōng jìng”。
jīn tiān de 'ā kè sū dì qū
bā 'ěr kā shí hú wū sūn guó nán miàn hé tiān shān yǐ nán de tǎ lǐ mù pén dì zhū guó xiāng jiē。 yān qí、 jīng qiūcí（ kù chē）、 gū mò（ ā kè sū）、 wēn sù（ wū shí） yǐ běi de tiān shān shān qū dū shǔ wū sūn guó hé tè kè sī hé liú yù dōushì wū sūn guó de shì lì fàn wéi。
wū sūn guó xī miàn jìng jiè fāng miàn，《 hàn shū． xī yù chuán》 chēng wū sūn guó“ xī běi yǔ kāngqú、 xī yǔ dàyuān” xiāng jiē。《 xī yù tú zhì》 zài kāngqú dōng jiè shì zài bā 'ěr kā shí hú xī 'àn， ér dàyuān guó wèi yú fèi 'ěr gān nà pén dì hé hào hǎn yī dài。
jīn tiān de tǎ chéng qián sū lián de kǎo gǔ fā xiàn yī lí hé běi 'àn yòu dà liàng wū sūn mù zàng cún zài， yīn cǐ wū sūn guó de jiāng yù céng kuà yuè yī lí hé。《 xī yù tú zhì》 zhǐ chū“ tǎ 'ěr bā gá 'ěr（ jí tǎ 'ěr bā hā tái shān（ TarbagataiMountains）， ā 'ěr tài shān nán， tǎ chéng běi）， dāng shǔ hàn xiōng nú、 wū sūn jiāo jiè chù”。 mǔ qīn wéi xiōng nú rén de wū sūn guó guì zú wū jiù tú zài nèi luàn shí，“ céng yǔ zhū xī hóu jù qù， jū běi shān zhōng， yáng yán mǔ jiā xiōng nú bīng lái”。 běi shān jí tǎ 'ěr bā hā tái shān（ TarbagataiMountains）， tǎ 'ěr bā hā tái shān（ TarbagataiMountains） běi cè wéi xiōng nú shì lì， fēn gé wū sūn guó jí xiōng nú。
hàn xué jiā sōng tián shòu nán rèn wéi wū sūn guó bìng bù shì tiān shān běi lù de guó jiā， ér shì tiān shān shān zhōng de guó jiā。 wū sūn guó de zhù tǐ wèi yú nà lín hé、 tè kè sī hé hé yù lè dū sī hé sān hé liú yù。 wū sūn guó de shì lì yīnggāi wèi céng dá zhì yī sài kè hú yǐ xī、 chǔ hé liú yù yǐ jí yī lí hé shàng yóu。
tiān shān běi lù yǔ zhǔn gá 'ěr pén dì nán miàn zhī jiān， yòu yī tiáo héng guàn dōng xī de sī chóu zhī lù fēn zhī， chuān yuè wū sūn、 kāngqú。 bù guò， hàn dài xiōng nú kòng zhì tiān shān yǐ běi dì qū， lù tú jiān xiǎn， shāng lǚ yóu qí shì hàn rén hěn shǎo cǎi yòng。 wèi jìn nán běi cháo cái jiàn jiàn duō hàn rén shǐ yòng。
rén kǒu dì lǐ
wū sūn guó shì yī gè hàn dài xī yù dà guó，《 hàn shū． xī yù chuán》 zài：“ wū sūn guó， dà kūn mí zhì chì gǔ chéng， qù cháng 'ān bā qiān jiǔ bǎi lǐ。 hù shí 'èr wàn， kǒu liù shí sān wàn， shèng bīng shí bā wàn bā qiān bā bǎi rén…… zuì wéi jiāng guó。”。 jìn dài yán jiū yì rèn tóng《 hàn shū． xī yù chuán》 suǒ zài， bìng zhǐ chū shèng qī shí de wū sūn guó bù lùn hù kǒu、 rén kǒu huò bīng lì， yuǎn chāo guò qí tā lì shǔ xī yù dū hù fǔ de xī yù zhū guó lì rú ruò qiāng、 shàn shàn、 shū lè、 suō chē、 yú tián、 qiūcí děng de zǒng hé。 xué zhě gū jì zài hàn píng dì dēng wèi chū nián， dà gài 40% de wū sūn zú， yuē 25.2 wàn rén zài xiàn jīn xīn jiāng yóu mù。
zhǒng zú
yòu xué zhě zǒng jié guān yú wū sūn zhǒng shǔ yòu sān zhǒng shuō fǎ： yī rèn wéi shǔ yú yà lì 'ān rén zhǒng， èr rèn wéi shǔ yú měnggǔ rén zhǒng， sān rèn wéi jiān yòu liǎng zhě tè zhēng。 dà bù fèn xué zhě piān xiàng rèn wéi wū sūn shǔ yú yà lì 'ān rén zhǒng， yòu zhōng guó kǎo gǔ xué jiā xiāng xìn wū sūn jiān yòu liǎng zhě tè zhēng， rèn wéi wū sūn piān xiàng yà lì 'ān rén zhǒng， kě shì bìng wèi yòu kěn dìng de jié lùn。
zǎo zài shí jiǔ shì jì xià bàn qī， é guó xué zhě jiù kāi shǐ liǎo duì wū sūn de yán jiū， yòu xué zhě rèn wéi wū sūn shì cāo tū jué yǔ de mín zú。 èr shí shì jì sān shí nián dài qǐ， yǐ bó 'ēn sī tǎn mǔ（ A.N.Bernshtam） wéi dài biǎo de dà bù fèn qián sū lián xué zhě rèn wéi wū sūn jí kě néng shǔ yú yìn 'ōu yǔ xì de dōng yī lǎng yǔ zhī de mín zú。 qián sū lián kǎo gǔ xué zhě kù shā yé fū（ G.A.Kushaev） yǔ yī lí kǎo gǔ duì duì cháng 'ā jī shè fū（ K.A.Akishev） hé zhù《 yī lí hé liú yù de sài rén hé wū sūn de gǔ dài wén huà》（ 1963 nián）， shū zhōng zǒng jié qián sū lián zài yī lí hé liú yù jí yī sài kè hú de fā xiàn， yuē bǎi fèn zhī bā shí de wū sūn tóu gǔ shǔ yú 'ōu luó bā zhǒng， wū sūn shí dài nà yī dài de jū mín zhù yào 'ōu luó bā rén。 bó 'ēn sī tǎn mǔ、 kù shā yé fū yǔ 'ā jī shè fū xiāng xìn wū sūn kě néng shì xī luó duō dé《 lì shǐ》 zhōng de Issedones（ yī sài dùn rén）。
hàn xué jiā JarlCharpentier xiāng xìn wū sūn kě néng shì sà 'ěr mǎ tí yà rén（ Sarmatians） de zǔ xiān huò zú rén。 měi guó xué zhě mài gāo wén（ W.M.Mcgovern） dū rèn wéi wū sūn shì gāo jiā suǒ rén zhǒng， bìng qiě cāo yī lǎng yǔ。 jiā ná dà hàn xué jiā pú lì běn zhǐ chū dà yuè shì yīnggāi shǔ yú tù huǒ luó yǔ zú， ér wū sūn yǔ dà yuè shì tóng yàng dì shè lì xī hóu tóu xián， yīn cǐ wū sūn yǔ tù huǒ luó yǔ zú kě néng yòu suǒ lián xì。 rì běn xué zhě yǔ tián hēng zài《 xī yù wén huà shǐ》 zé zhǐ chū wū sūn cāo tū jué yǔ， kě shì bù néng jù cǐ jiù rèn dìng tā men shǔ yú tū jué rén zhǒng（ měnggǔ rén zhǒng）。 zhōng guó shè huì kē xué yuàn lì shǐ yán jiū suǒ de zhōng wài guān xì shǐ yán jiū shì zhù rèn yú tài shān zàn chéng wū sūn shǔ yú 'ōu luó bā rén。 xī luó duō dé suǒ zhù de《 lì shǐ》 zài yòu Issedones（ yī sài dùn rén）， jí shì bō sī wén xiàn zhōng de Saka（ sài rén）， Asii shì bù luò méng zhù。 Asii kě néng shì《 zuǒzhuàn》 zhōng de yǔn xìng zhī róng， ér wū sūn kě néng shì yǔn xìng de yì yì。 tā tuī duàn bù fēn Asii hěn kě néng zài qián 177 ／ qián 176 nián bèi dà yuè shì rén cóng yī lí hé liú yù pò qiān zhì hé xī dì qū， jí shì hàn shǐ zhōng de wū sūn。
zhōng guó zhù míng rén lèi xué jiā hán kāng xìn gēn jù jiē jìn 300 gè qián 1800 nián－ 300 nián chū tǔ zì xīn jiāng gǔ mù rén tóu gǔ， dāng dì gǔ mín zú de zú yuán shì duō yàng de。 xī fāng rén zhǒng zì xī yǔ jí měnggǔ rén zhǒng zì dōng qiān rù xīn jiāng， yǐ qián zhě de qiān xǐ bǐ jiào dà guī mó hé mì jí。 yuē qián shí shì jì yǐ jīng yòu xī fāng rén zhǒng qiān zhì xīn jiāng， měnggǔ rén zhǒng zuì zǎo yào zài qín hàn shí qī cái qiān rù xīn jiāng。 tā zhǐ chū cóng wū sūn tóu gǔ de fēn xī jiēguǒ lái kàn， wū sūn de rén zhǒng chéngfèn yě shì fù zá de， lì rú qián sū lián kǎo gǔ xué jiā yī sī mǎ gē luò fū gēn jù qī hé dì qū（ bā 'ěr kā shí hú dōng nán） chū tǔ de 61 gè wū sūn tóu gǔ， zhǐ chū dāng zhōng 53 gè 'ōu zhōu rén zhǒng tóu gǔ zhōng jiù yòu sì zhǒng bù tóng lèi xíng。 xíng chéng wū sūn rén lèi xué lèi xíng de jī chǔ shì 'ōu zhōu rén zhǒng， wū sūn de tǐ zhì xíng tài shàng bǎo cún zhe yuán shǐ 'ōu zhōu rén zhǒng（ Proto-European） gǔ 'ōu zhōu rén lèi xíng de tè diǎn， zhù yào shì 'ān dé luò nuò wò xíng（ Andronovo）。 qián sū lián jí zhōng guó kǎo gǔ jiēguǒ xiǎn shì， wū sūn de 'ōu zhōu rén zhǒng tè zhēng zhàn yōu shì， yòu jù yòu shǎo liàng měnggǔ rén zhǒng de tè zhēng。
cóng zhōng yà dì qū chū tǔ de gǔ rén lèi xué cái liào zhèng míng， gè dì fāng de wū sūn shì tǐ zhì shàng bǐ jiào yī zhì de zhǒng zú。 bù tóng dì qū chū tǔ de wū sūn tóu gǔ zhī jiān， xíng tài de yī zhì xìng yuǎn jiào tā men de chā yì míng xiǎn。 cǐ wài， suī rán měnggǔ rén zhǒng tè zhēng de qiáng ruò， zài bù tóng dì qū chū tǔ de wū sūn tóu gǔ bù wán quán yī yàng， dàn shì chā yì méi yòu lèi xíng xué de yì yì。 dào dǐ shì měnggǔ rén zhǒng nǎ yī zhī yǐng xiǎng liǎo wū sūn de chéng fēn zé shàng wèi què shí。
yòu xiē xué zhě rèn wéi zhǐ yòu shǔ yú měnggǔ rén zhǒng de gǔ rén lèi yí gǔ zì hé xī zǒu láng chū tǔ， jù cǐ tuī duàn wū sūn xī qiān qián yìng gāi shì chún cuì de měnggǔ rén zhǒng。 bù guò， wū sūn bù dà kě néng zài huó yuè yú xī yù de shí jiān nèi jí jù dì cóng yī gè dà rén zhǒng lèi xíng（ měnggǔ rén zhǒng zhī xì lèi xíng） biàn chéng lìng yī gè huí rán bù tóng de rén zhǒng（ yǐ 'ōu zhōu rén zhǒng tè zhēng wéi zhù）。 wū sūn xī qiān qián yìng gāi shì yǐ 'ōu zhōu rén zhǒng wéi jī chǔ de zhǒng zú。
yòu zhōng guó xué zhě tuī duàn wū sūn de zǔ xiān shì xiān qín xī róng bù luò“ kūn”， dú zuò“ hún”， shì xī róng zhī zú“ gǔn róng”。 wū sūn wáng hào“ kūn mí”，“ mí” dú“ mi”， tū jué yǔ de fǔ yīn“ m” jí“ b” kě yǐ xiāng tōng， yīn cǐ“ mí” xiāng dāng yú wèi jìn nán běi cháo shí qī cāo tū jué yǔ mín zú de guān hào“ fú”（ dú bi）。 lì rú hòu zhào shí lè de zǔ xiān shì dài wéi bù luò xiǎo jiāng“ fú”， yǔ jí nán běi cháo shí qī gāo chē wáng 'ā fú zhì luó zì hào“ hóu lóu fú lè”（ hulugbir）。“ hóu lóu fú lè” xiāng dāng yú hòu shì wéi wú 'ěr zú jí hā sà kè zú de“ wū lǔ bó kè”（ ulugbeg）。“ kūn mí” kě yǐ jiě shì wéi“ kūn rén de bó kè”。 yīn cǐ wū sūn rén gǎi chēng wū sūn zhī qián， zì chēng“ kūn rén”。 wū sūn jí zǔ xiān kūn rén de zú yuán kě yǐ zhuī sù zhì zhōng guó xī běi de dī rén。
hòu dài
zhōng guó de《 wū sūn yán jiū》 tí dào běi wèi yǐ hòu， méi yòu yòu guān wū sūn yǔ zhōng yuán zhèng quán lián xì míng què shǐ liào。 běi wèi gāo sēng sòng yún、 huì shēng xī xíng qǔ jīng， zǒu biàn cōng lǐng jí qí yǐ nán， bù jiàn yòu wū sūn guó。 60 duō nián hòu， zhōng guó jìn rù suí cháo， suí yáng dì zhǔn bèi jīng yíng xī yù， lìng dà chén péi jǔ xiàng xī yù shāng rén diào chá xī yù zhū guó qíng kuàng , xiě chéng《 xī yù tú jì》 sān juàn ,《 suí shū》 juàn bā shí sān《 xī yù chuán》 gēn jù《 xī yù tú jì》 xiě chéng , qí zhōng bù jiàn wū sūn guó。 zhuān jiā tuī duàn cōng lǐng wū sūn bù zhòng bù duō , hěn kuài bèi sài rén（ Saka） suǒ tóng huà , zhú jiàn róng rù cōng lǐng jí yǐ nán de gè mín zú zhōng。 wèi jìn nán běi cháo yǐ hòu， wū sūn róng hé zài tiě lè、 tū jué zhū bù zhōng。 yòu 'é luó sī xué zhě rèn wéi wū sūn hé lín jìn bù zú zài wǔ shì jì zhōng yè chén shǔ liǎo yàn dā rén。
hā sà kè zú nèi yòu míng jiào“ wū sūn”（ yù xùn） de bù luò， guān yú hā sà kè zú de“ wū sūn” shì fǒu hàn dài de wū sūn， shǐ xué jiè méi yòu yī zhì de guān diǎn。
“ yù xùn” jí“ hàn dài wū sūn” kě néng céng jīng jiē chù guò。 jiù zú míng yīn yùn xiāng jìn hé bù luò fēn bù dì qū xiāng tóng 'ér yán， liǎng zú yòu yī dìng de lián xì。 yòu hā sà kè zú de lì shǐ yán jiū yuán zhǐ chū， shǐ liào hé chū tǔ wén wù zhèng míng liǎo wū sūn yǔ tóng hā sà kè zú zú yuán yòu guān de zhū duō bù zú , rú sài rén（ Saka）、 xiōng nú、 yuè shì、 kāngqú děng， céng jīng jìn xíng cháng qī de wén huà jiāo liú， yīn cǐ“ wū sūn yǔ hā sà kè zú de zú yuán yòu zhe zhí jiē hé jǐn mì de yuān yuán guān xì”。 wū sūn bù jǐn shì hā sà kè zú dà zhàng de hé xīn bù luò , ér qiě yě yǔ hā sà kè zú zhōng zhàng zhōng de 'ā bā kè kè liè、 kè zǎi hé mù rùn jí xiǎo zhàng zhōng de yī xiē bù luò yòu zhe xuè yuán guān xì。 cǐ wài， yòu zhōng guó xué zhě rèn wéi wū sūn shì chú kāngqú、 yǎn cài wài yī gè hā sà kè zú de zhù yào zú yuán， hā sà kè gèng shì wū sūn de duì yīn。
yīn wéi hā sà kè zú nèi yòu“ wū sūn” de yī bù， suǒ yǐ xǔ duō zhōng guó nèi wài xué zhě rèn wéi hàn dài wū sūn shì xiàn jīn hā sà kè zú de zhù yào zú yuán， yòu cóng shì xī yù lì shǐ yán jiū de zhōng guó xué zhě xiāng xìn shì yī gè wù huì。 hā sà kè zú de zhù yào zú yuán shì liǎng hàn de yǎn cài , nán běi cháo de hé sà、 suí táng de tū jué kě sà， cì yào zú yuán shì měnggǔ hàn guó hé yuán cháo xī qiān zhì qīn chá cǎo yuán de měnggǔ rén。 jìn xiàn dài wéi hā sà kè zú chéng yuán de“ yù xùn bù luò” , zuì zǎo zài liáo cháo mò nián yóu mù yú měnggǔ gāo yuán xī běi bù , qì dān rén hé sòng rén suī rán yì zhī wéi“ wū sūn” , dàn qí yuán yīn shì“ Usin” huò“ husin”（ wū sūn dú“ Uysun”）。“ yù xùn bù luò” shì yī gè zhōng shì jì xíng chéng de měnggǔ bù luò ,13 shì jì qián qī yòu yī bù fēn suí chéng jí sī hàn de zhǎngzǐ shù chì xī zhēng， hòu lái liú jū jīn zhàng hàn guó（ qīn chá hàn guó） jìng nèi , yǔ dāng dì qīn chá rén lì jīng 'èr bǎi duō nián de tóng huà hé róng hé , zhōng yú zài 15 shì jì zhōng yè xíng chéng jīn tiān de hā sà kè zú。“ yù xùn bù luò” shì cāo biāo zhǔn měnggǔ yǔ de měnggǔ rén , bù shì liǎng qiān nián qián jū zhù zài yī lí hé liú yù cāo tū jué yǔ de“ wū sūn”。
qì hòu
《 hàn shū． xī yù chuán》 jì“ duō yǔ， hán。 shān duō sōng mán。” wū sūn qì hòu yǔ wèi yú jīn tiān xī tiān shān shān mài zhī jiān de zhāo sū pén dì xiāng jìn， shēn chù nián yǔ liàng kě yǐ chāo guò 1000 háo mǐ， wú shuāng qī duǎn yuē 100 tiān， hǎi bá yuē 1000 mǐ -2000 mǐ， shì hé fàng mù 'ér bù shì hé gēng zuò。
zhèng zhì zhì dù
gài kuàng
wū sūn guó shì yī gè shì zú xuè yuán zǔ zhì yǔ chū qī guó jiā xíng zhèng、 jūn shì zǔ zhì jǐn mì jié hé de zōng fǎ nú lì zhì shè huì。
《 hàn shū． xī yù chuán》 jì“ wū sūn guó， dà kūn mí zhì chì gǔ chéng， qù cháng 'ān bā qiān jiǔ bǎi lǐ…… xiāng dà lù， zuǒ yòu dàjiàng 'èr rén， hóu sān rén， dàjiàng、 dū wèi gè yī rén， dà jiān 'èr rén， dà lì yī rén， shè zhōng dà lì 'èr rén， qí jūn yī rén。” wū sūn guó shì zú xuè yuán zǔ zhì yǔ qí jūn shì、 xíng zhèng zǔ zhì tōng cháng hùn róng wéi yī。 kūn mò（ kūn mí） shì wū sūn de zuì gāo tǒng zhì zhě， qí xià wéixiàng、 dà lù， ér hòu cì dì shè yòu dàjiàng、 hóu zhì qí jūn zhū děng guān zhí。 tā men duō wéi wáng zú hòu yì huò qīn zú。 kāi guó jūn zhù liè jiāo mí wéi kūn mò， yǐ zhǎngzǐ wéi tài zǐ， ér cì zǐ jí wéi“ dà lù”。
yòu xué zhě rèn wéi wū sūn de jūn shì zǔ zhì hé shè huì zǔ zhì shì wán quán yī zhì de。 kūn mí hé gè jí líng hóu， jì shì jūn shì shǒu lǐng， yòu shì mín zhèng shǒu lǐng， mù mín hé shǒu lǐng zhī jiān， gè jí shǒu lǐng zhī jiān， dōuyòu yán gé de lì shǔ guān xì。 wū sūn de jūn shì、 xíng zhèng zǔ zhì yì mì bù kě fēn。 zài qí“ shí 'èr wàn hù” de wū sūn jū mín zhōng， yòu“ shèng bīng shí bā wàn bā qiān bā bǎi rén”， wū sūn guó hěn yòu kě néng 'àn hù kǒu zhēng nán dīng wéi bīng。
zhí quán
wū sūn xī qiān qián， yóu mù yú dūn huáng、 qí lián yī dài， jiē jìn zhōng yuán dì qū， shòu hàn wén huà yǐng xiǎng， guān zhì zhì dìng shàng yòu cān kǎo hàn zhì。
kūn mò（ kūn mí、 kūn mí）： wū sūn zhī wáng。 sān gè chēng wèi dōushì yī yàng，“ mò” yǔ“ mí” kě yǐ hù huàn，“ mí” yǔ“ mí” shì tóng yīn zì。“ kūn”、“ mò”、“ mí”、“ mí” shì wū sūn yǔ yīn， zài gǔ tū jué yǔ huò jīn tiān de wéi wú 'ěr jí hā sà kè shè huì zhōng，“ kūn mò”、“ kūn mí” jí“ kūn mí” kě yǐ jiě shì wéi“ tiān zǐ”，“ mí” shì“ kūn mí” de jiǎn chēng， wū sūn tǒng zhì zhě jiè tiān shén zhī shuō jià yù chén mín， suǒ yòu wū sūn tǒng zhì zhě míng zì zhī hòu dōuyòu“ mí” yī zì。 kūn mí yōng yòu qiáng 'ér yòu lì de quán wēi yǔ jí xiǎng yòu shèn gāo de zūn yán， zhǎng wò quán guó de zhèng zhì、 jūn shì jí jīng jì wén huà zhī quán。
xiāng dà lù： jù zhāng tài yán kǎo zhèng，“ xiāng” shì zhōng yuán de chéngxiàng，“ dà lù” shì“ xiāng” de wū sūn yǔ yīn， bìng chēng“ xiāng dà lù”。 xiāng dà lù wèi gāo quán zhòng， bù dàn zhǎng guǎn xíng zhèng， ér qiě yòu bīng quán， zhí quán xiāng dāng yú qín dài de chéng xiāng jí tài wèi。
zuǒ、 yòu dàjiàng： yǔ xiōng nú xiāng tóng， yǐ zuǒ wéi zūn， zuǒ dàjiàng zài yòu dàjiàng zhī shàng。 wū sūn zuǒ、 yòu dàjiàng xiāng dāng yú xiōng nú zuǒ、 yòu xián wáng yǐ xià de zuǒ、 yòu lí wáng， zuǒ、 yòu dàjiàng jūn yóu wáng zú chéng yuán dān rèn， wò yòu yī dìng shù liàng dídí jūn duì。
hóu： yòu míng xī hóu， quán guó gòng sān rén， shì dì fāng de jūn zhèng zhǎngguān。 wū sūn xī hóu yǔ dà yuè shì xī hóu tóng yàng shì bù luò shǒu lǐng， bù guò qián zhě de shí lì bǐ hòu zhě ruò xiǎo， méi yòu gē jù yī fāng。
zuǒ、 yòu dū wèi： yǔ qín de wèi wèi xiāng sì，《 hàn shū · bǎi guān gōng qīng biǎo》：“ wèi wèi， qín guān， zhǎng gōng mén wèi tún bīng”。
dà jiān： wū sūn shè dà jiān 'èr rén， zhí quán yīnggāi yǔ qín de yù shǐ dà fū xiāng sì， zhǎng guǎn lǜ fǎ。
dà lì： gòng yī rén， guǎn lǐ guān yuán shì wù。
shè zhōng dà lì： dà lì de shǔ guān。
qí jūn： zhí quán bù míng
yì cháng： zhǎng guǎn fān yì shì wù
shè huì zhì dù
nú lì zhì yǔ shì zú zhì
xiōng nú zài liǎng hàn shí qī shí xíng nú lì zhì dù， wū sūn yǔ xiōng nú guān xì mìqiè， xiāng xìn wū sūn xī shōu liǎo xiōng nú de nú lì zhì dù。 wū sūn céng jīng zài zhàn zhēng zhōng lüè qǔ rén kǒu， zài hàn xuān dì běn shǐ sān nián（ qián 71 nián） duì xiōng nú yī yì， wū sūn jūn duì gōng jī xiōng nú yòu gǔ lí wáng wáng tíng，《 hàn shū． xī yù chuán》 jì“ huò chányú fù xíng jí sǎo、 jū cì、 míng wáng、 lí wū dū wèi、 qiān cháng、 qí jiāng yǐ xià sì wàn jí…… wū sūn jiē zì qǔ suǒ lǔ huò。”， xiāng xìn bèi lüè rén kǒu zuì zhōng chéng wéi tǒng zhì jiē céng de nú lì。 zài zhāo sū xiàn mù zhá tè shān shān kǒu， zhōng guó de kǎo gǔ duì wǔ zài liù shí nián dài chū fā jué liǎo yī zuò jiào dà xíng de wū sūn mù zàng， bìng fā xiàn yī gè nú lì xùn zàng kēng， fǎn yìng wū sūn shì yī gè nú lì shè huì。
wū sūn yě shí xíng shì zú zhì。 kūn mò yǐ zhì xī hóu dū yōng yòu zì jǐ de dì yù、 mín zhòng， shì shì zú shè huì de hén jì。《 hàn shū · xī yù chuán dì liù shí liù xià》：“ hòu wū jiù tú bù jìn guī zhū xī hóu mín zhòng” shì yī xiàng zhèng jù。
shì zú shǒu lǐng yòu yī dìng de shì lì， kě yǐ líng jià kūn mò de yì yuàn。《 hàn shū · xī yù chuán》 jì wū sūn kūn mò liè jiāo mí xī wàng yǐ zhǎngsūn jūn xū mí wéi jì chéng rén， shēn wéi dà lù de cì zǐ bù mǎn， shuài lǐng bù zhòng gē jù yī fāng， liè jiāo mí zhǐ néng tuǒ xié。 jūn xū mí sǐ hòu， ér zǐ ní mí 'ài yú shū fù dà lù de shì lì， ràng wèi gěi dà lù de 'ér zǐ wēng guī mí。
yuán shǐ shì zú shè huì de bù luò shǒu lǐng yì shì huì duì zú zhōng shì wù yòu wú shàng quán wēi。 wēng guī mí yuán zhǔyì yòu hàn zú xuè tǒng de yuán guì mí wéi jì chéng rén， xī hàn xuān dì yīngyǔn， wū sūn guì zú què néng wéi kàng liǎng rén de yì yuàn yōng lì dài yòu xiōng nú xuè tǒng de ní mí wéi kūn mí， shì yuán shǐ shì zú zhì yì shì huì de yí cún。
jì chéng zhì dù
wū sūn de jì chéng zhì dù yǔ xiàn dài yì yì shàng de jì chéng zhì dù yòu bié， chú liǎo cái chǎn jì chéng wài， piān xiàng zhǐ bèi jì chéng zhě de jiā zú dì wèi yǔ jí shè huì dì wèi de jì chéng。 cái chǎn jì chéng yǔ wū sūn jiā tíng fēn jū zhì mì bù kě fēn。 fēn jū zhì xià， dāng wū sūn nán zǐ chéng nián hòu， fù qīn huì fēn yī bù fèn cái chǎn gěi tā zì lì mén hù。 fù qīn de cái chǎn tōng cháng shǔ yú zuì hòu yī wèi yǔ zì jǐ tóng zhù de 'ér zǐ， tōng cháng shì yòu zǐ。
yī bān 'ér yán， bèi jì chéng zhě shēng qián de jiā tíng shēn fèn、 guān zhí jí qī qiè（ hòu mǔ） huì yóu zhǎngzǐ jì chéng。 bù guò， zhǎngzǐ jì chéng zhì bìng bù shì wéi yī jì chéng zhì dù，“ zǐ yǐ mǔ guì” shì kě néng de。 cǐ wài， wèi chéng nián de 'ér zǐ méi yòu jì chéng quán， yīn cǐ dāng bèi jì chéng zhě de 'ér zǐ shàng wèi chéng nián， jì chéng quán jiāng shǔ yú bèi jì chéng zhě dídí xiōng dì。 rú guǒ jì chéng zhě yīn zhǒng zhǒng yuán yīn wèi néng jì chéng， jì chéng quán jiāng yóu wèi néng jì chéng zhě de xiōng dì huò dé， shèn shǎo xíng cháng sūn jì chéng zhì。
shōu jì zhì dù
wū sūn gēn xiōng nú yī yàng， shí xíng shōu jì hūn， shì yuán shǐ bù luò qún hūn zhì de yí cún， qún hūn zhì méi yòu pèi 'ǒu de guān niàn， fù nǚ shǔ yú zhěng gè bù luò de nán zǐ。 guǎ fù yóu jì chéng zhě（ jì zǐ） huò fū jiā qīn shǔ shōu jì。 zhù yào yuán yīn yòu sān。
wū sūn gè bù luò sǎnluò zài liáo kuò de cǎo yuán shàng， xiāng gé shèn yuǎn， xī yù zhū guó zhī jiān yòu cháng yòu zhēng zhàn， yīn cǐ wū sūn rén duì wài fēi cháng fēng bì， jiā tíng chéng yuán zhī jiān de guān xì zé fēi cháng jǐn mì。
bù tóng bù luò de nán nǚ shèn shǎo yòu jī huì jiē chù， lìng sàng 'ǒu de fù nǚ gǎi jià kùn nán， dà duō bèi fū jiā de bù luò chéng yuán shōu jì。
zài wū sūn， shēng chǎn yǐ jiā zú wéi dān wèi， shōu jì hūn de shí xíng bǎo chí jiā zú wán zhěng hé wěn dìng。
cháng ruò jì chéng zhě de shēng mǔ nián jì lǎo mài， tā cháng huì yóu jì chéng zhě fù zé shàn yǎng； nián qīng de jiù huì zài fū jiā jiā zú nèi gǎi jià。
jīng jì
xùmù yè
wū sūn guó shí xíng yóu mù jīng jì， yóu mù yú yī lí hé、 chǔ hé liú yù , bāo kuò tè kè sī hé hé yù lè dū sī hé liú yù zài nèi。
wū sūn guó de dì lǐ huán jìng xiāng dāng shì hé xùmù yè， yīn cǐ xùmù yè fā dá。 yī lí cǎo yuán dì shì píng tǎn， yòu féi wò de hēi gài tǔ jí lì gài tǔ， zhí bèi xiāng dāng mào shèng， shì yōu liáng de cǎo chǎng。 cǐ wài， cǎo yuán de wēi qì hòu hěn shì hé fàng mù。 jiào gāo de dì fāng qì hòu zài xià tiān bǐ jiào liáng shuǎng， cháo yáng de gǔ dì zài dōng tiān bǐ jiào nuǎnhuo， mù mín néng gòu yīn yìng qì hòu zhuǎn huàn fàng mù de dì fāng， mù cǎo yì yīn cǐ dé dào huī fù。
wū sūn guó shèng chǎn mǎ pǐ，《 hàn shū · xī yù chuán dì liù shí liù》：“ guó duō mǎ， fù rén zhì sì wǔ qiān pǐ”。 wū sūn guó de mǎ pǐ pǐn zhǒng yōu liáng， shì jǐn cì dàyuān mǎ de“ xī jí”。 chú mǎ yǐ wài， mù chù yòu yáng、 niú、 lǘ、 luò tuó、 quǎn děng， yǐ yáng jū duō。 cí lì mí wéi kūn mí de shí hòu， wū sūn guó zhēn yú zuì shèng shí qī， gū jì quán guó shēng chù shù liàng gāo dá 453.6 wàn tóu， shēng chù shù liàng dà zhì yǔ qīng chū yóu mù yú yī lí hé liú yù de zhǔn gá 'ěr rén xiāng tóng。
nóng yè
wū sūn guó yě jiān yíng nóng yè。 zhōng guó kǎo gǔ rén yuán zài yī lí zhāo sū yī zuò wū sūn mù zhōng， fā jué chū yī jiàn xī hàn tiě huá（ lí gēng yòng）。 xī hàn jūn duì céng zài wū sūn guó tún tián，《 hàn shū · xī yù chuán duì》 zài：“ hàn fù qiǎn cháng luó hóu huì（ cháng huì） jiāng sān xiào tún chì gǔ”， wū sūn hěn yòu kě néng zài hàn jūn de yǐng xiǎng xià， yǐn rù nóng gēng。
qián sū lián xué zhě zài wǔ shí nián dài qī jiān zài yī lí hé yòu 'àn yán jiū duō gè wū sūn mù dì， xiāng xìn wū sūn shè huì yòu zhú jiàn yóu yóu mù zhuànxiàng nóng gēng dìng jū de qū shì， qián sū lián wū sūn kǎo gǔ gōng zuò bào gào tí jí gǔ wù jí nóng zuò hé liáng shí jiā gōng gōng jù bèi chū tǔ， lì rú qīng tóng lián dāo、 shí mó pán、 shí niǎn děng。 zǎo qī mù zàng（ qián 300 nián－ qián 200 nián） duō jiàn yáng gǔ， ér hòu qī mù zàng（ 200 nián－ 300 nián） shǎo jiàn yáng gǔ， yīn cǐ qián sū lián xué zhě rèn wéi wū sūn guó hòu qī yǐ zhòng nóng gēng duō yú xùmù。 bù guò，《 xī yù tōng shǐ》 zhǐ chū jì rán wū sūn bèi róu rán zhú chū yī lí hé liú yù hòu， néng gòu dān yǐ yóu mù wéi shēng， nóng gēng yīnggāi yóu cǐ zhì zhōng dū zhǐ shì wū sūn de fù yè。
wū sūn jiān yíng nóng gēng xiāng xìn shòu dào róu rán de rù qīn 'ér zhōng zhǐ，《 wèi shū · xī yù chuán》 zài：“ wū sūn guó…… qí guó shù wéi rú rú suǒ qīn， xī xǐ cōng lǐng shān zhōng， wú chéng guō， suí xùmù zhú shuǐ cǎo”。
jìn nián hā sà kè xué zhě hé měi guó xué zhě céng jīng hé zuò， zài wèi yú hā sà kè sī tǎn 'ā lā mù tú zhōu Talgar xī běi 12 gōng lǐ Tuzusai de yī gè sài kè（ Saka）／ wū sūn shí qī de jū zhù yí zhǐ jìn xíng kǎo gǔ diào chá（ Kazakh－ AmericanTalgarProject， 1994 nián－ 1996 nián）。 yóu mù mín zú de jīng jì shēng huó bù yī dìng bù píng héng， wèi bì yào yǐ kào shí xíng nóng yè jīng jì de mín zú tí gōng nóng chǎn pǐn cái néng gòu shēng huó。 Tuzusai wèi yú TalgarRiver de chōng jī shàn， wū sūn jù jū shí qī（ yuē qián 300 nián－ 200 nián） qì hòu wēn hé， biǎo tǔ féi lì gāo， fēi cháng shì hé zhòngzhí gǔ lèi zhí wù。
dāng shí dāng dì de nián yǔ liàng bǐ xiàn zài gāo， kǎo gǔ rén yuán fā xiàn lái zì dào ké de guī， wū sūn hěn kě néng céng jīng zhòngzhí dào mǐ。 Tuzusai lín jìn fèi 'ěr gān nà pén dì， guì shuāng rén céng jīng zài pén dì jiàn lì wán shàn de guàn gài xì tǒng zhòngzhí dào mǐ jí qí tā nóng zuò wù。 wū sūn hé yuè shì yòu guò jiē chù， wū sūn kě cóng guì shuāng rén dé dào dào mǐ de zhǒng zǐ。
shǒu gōng yè
tóng dāo wū sūn guó guó nèi shǒu gōng yè yòu yī dìng guī mó， kě yǐ jìn xíng zhù yě、 zhì táo hé máo fǎng zhì děng。
wū sūn guó nèi yòu jīn shǔ kuàng chǎn zī yuán， wén xiàn jìzǎi xī tiān shān yòu tóng、 tiě kuàng， xīn jiāng yī lí ní lè kè xiàn nú lā sài shān yòu jù jīn yuē 2600 nián de chūn qiū liàn tóng yí zhǐ。 xué zhě xiāng xìn xī hàn de kē jì bèi chuán rù wū sūn， bìng gǎi shàn liǎo dāng dì de gōng yì shuǐ píng。 jīn shǔ yě liàn zài wū sūn guó bìng bù dān shì jiā tíng fù yè， ér shì yī mén zhòng yào de shǒu gōng yè， wū sūn zhōng qī hòu mù zàng pǔ biàn yòu rì cháng shēng huó cháng jiàn de xiǎo tiě dāo、 tiě zhuī， hái yòu huán shǒu tiě dāo、 tiě jiàn， tóng qì zhū rú qīng tóng zhuī、 xiǎo tóng shì、 tóng wǎn děng。 mù bì jí guǒ mù yòu jīn shǔ fǔ、 chǎn、 záo de jiā gōng hén jì， zhèng míng wū sūn gōng jiàng shǐ yòng jīn shǔ gōng jù。 qī hé dì qū（ bā 'ěr kā shí hú dōng nán） dōng bù dèng lì kè（ Tenlik） yòu yī gè wū sūn shí qī de gāo jí wǔ shì mù zàng， tā de yī fú shàng shì yòu yuē 100 piàn jīng zhì de jīn zhì fú diāo。
táo guàn
zhú xíng hú zǎo qī de táo qì zhì zuò zhù yào shì jiā tíng zuò yè， táo qì bǐ jiào cū cāo， zhōng qī yǐ hòu jì shù jìn bù， táo qì zhì zuò chéng wéi shè huì shàng dú lì de hángyè。 chū tǔ táo qì zhōng bāo kuò shí jù， fǎn yìng wū sūn yǐ jīng tuō lí rú máo yǐn xuè de shēng huó fāng shì。 cǐ wài， zhù zào jīn shǔ qì jù xū yào táo zhì mó jù， táo qì zhì zuò de jìn bù duì zhù zào jì shù de fā zhǎn yòu yī dìng de bāng zhù。 wū sūn de zhú xíng hú yǔ zài shǎn xī guān zhōng zhàn guó qín mù chū tǔ de zhú xíng hú hěn xiāng sì。 zhú xíng hú zài zhàn guó qín mù jù yòu tè zhēng xìng， qín wén huà chuán zhì gān sù dōng bù， ér wū sūn céng jīng zài hé xī zǒu láng huó dòng guò， liǎng zhě de jīng jì shēng huó kě néng yòu lián xì。
máo bù fǎng zhì shì suǒ yòu mù mín jiā tíng bì xū zhǎng wò de yī zhǒng fù yè， yīn cǐ wū sūn lǐ suǒ dāng rán yòu máo fǎng zhì。 xì jūn gōng zhù suǒ zuò de《 huáng hú gē》 tí dào wū sūn“ qióng lú wéi shì xī zhān wéi qiáng”， wū sūn de qióng lú xíng de zhān mù， zhì jīn dōushì yóu mù mín zú zhù yào de jū zhù xíng shì。 yóu yú qì hòu cháo shī duō yǔ， yī lí dì qū de wū sūn mù zàng zhōng zhǐ yòu wéi shǔbù duō de máo zhì wù。 bù guò， wū sūn shè huì nèi cún zài máo fǎng zhì gōng yì shì kěn dìng de。 chú cǐ zhī wài， wū sūn mù zàng zhōng yòu biān xí de yìn hén， shuō míng cǎo xí biān zhì gōng yì kě néng zài wū sūn shè huì nèi cún zài。
wén huà jiāo liú
yòu guān fāng miàn de shǐ liào xiāng dāng bù zú， dà duō yǐ kào zhuān jiā de tuī cè
wū sūn yǔ xiōng nú
wū sūn yǔ xiōng nú guān xì jǐn mì， xī hàn shí céng jīng yǐ kào xiōng nú de shì lì fù guó、 fā zhǎn。《 hàn shū · xī yù chuán》 zài：“ wū sūn guó…… yǔ xiōng nú tóng sú。”，“ sú” bù dān zhǐ fēng sú xí guàn， wū sūn yīnggāi hái xī shōu、 fǎng xiào xiōng nú de shè huì jīng jì yǔ jí zhèng zhì zhì dù。
wū sūn yǔ xī hàn
xì jūn gōng zhù yuǎn jià wū sūn， xī hàn cháo tíng jìn kě néng de suō duǎn wū sūn yǔ xī hàn jiān de jù lí，《 hàn shū · xī yù chuán》：“ wéi（ xì jūn gōng zhù） bèi guān shǔ， yòu huàn guān dài yù shù bǎi rén”， xì jūn gōng zhù zài wū sūn“ zì zhì gōng shì jū”， xī hàn cháo tíng yòu“ jiànsuì qiǎn shǐ zhě chí wéi zhàng jǐn xiù gěi yí yān”， duì wū sūn wén huà chǎn shēng yǐng xiǎng。
jiě yōu gōng zhù de hé qīn tuán zhōng yòu gè fāng miàn de gōng jiàng， nǚ 'ér dì shǐ yòu zài wū sūn xué xí hàn dì yīnyuè， yǔ cǐ tóng shí， wū sūn wén huà chuán zhì hàn dì， gōng tíng yòu zhuān rén jiào shòu wū sūn yǔ。
wū sūn yǔ xī yù zhū guó
zài xī hàn qī jiān， yòu yī xiē wū sūn guì zú tǒng shuài zì jǐ de bù luò nán xià cōng lǐng， jiàn lì qǐ shù gè xiǎo guó， fēn bié shì xiū xún guó、 juān dú guó、 wèi tóu guó jí wú léi guó。《 hàn shū · xī yù chuán dì liù shí liù shàng》 zài：“ xiū xún guó， wáng zhì niǎo fēi gǔ， zài cōng lǐng xī…… mín sú yī fú lèi wū sūn， yīn chù suí shuǐ cǎo， běn gù sài zhǒng yě”，“ juān dú guó， wáng zhì yǎn dūn gǔ…… nán yǔ cōng lǐng shǔ， wú rén mín。 xī shàng cōng lǐng， zé xiū xún yě…… běi yǔ wū sūn jiē。 yī fú lèi wū sūn， suí shuǐ cǎo， yǐ cōng lǐng， běn sài zhǒng yě”。 xiū xún guó jí juān dú guó běn lái shì sài rén jū zhù de dì fāng， wū sūn bù luò qiān rù hòu róng hé liǎo tā men， sài rén gǎi chuān wū sūn fú shì。 wèi tóu guó lì guó qián hòu qíng kuàng yǔ xiū xún guó hé juān dú guó xiāng tóng。 wú léi guó de yuán jū mín“ yī fú lèi wū sūn， sú yǔ zǐ hé tóng”， bù shì sài rén， tóng yàng dì hěn kuài bèi wū sūn bù luò róng hé liǎo。
suō chē yǔ wū sūn de guān xì hěn mìqiè， suō chē wáng jīng cháng hé wū sūn kūn mò huì miàn。 xī hàn xuān dì shí nián lǎo de suō chē wáng wú zǐ， yīn wéi chǒng 'ài wū sūn kūn mò wēng guī mí yǔ jiě yōu gōng zhù yòu zǐ wàn nián， suǒ yǐ yí mìng lì tā wéi jì chéng rén。 liǎng guó tè shū de guān xì， suō chē guó guó nèi yī dìng yòu wū sūn yí mín， dài rù wū sūn wén huà。
|