shǔ hàn yòu chēng xī shǔ、
jì hàn，
wéi sān guó shí qī xī nán fāng de yī gè zhèng quán。
yú 221
nián yóu zhāo liè dì chēng dì kāi shǐ，
zhì 263
nián cáo wèi gōng rù shǔ dì，
hòu zhù tóu jiàng wéi zhōng，
gòng jīng guò 43
nián，
èr dì tǒng zhì。
lì shǐ dōng hàn mò nián，
jīng guò qún xióng hùn zhàn hòu，
liú bèi xiān zhàn jù jīng zhōu，
zài tūn bìng liú zhāng suǒ tǒng xiá de yì zhōu de dà bù fēn dì qū jí cáo cāo de hàn zhōng，
yú 219
nián zì fēng hàn zhōng wáng。
bù guò yú tóng yī nián，
dōng wú jìn gōng jīng zhōu，
shā sǐ shǒu jiāng guān yǔ，
shǐ liú bèi yuán qì dà shāng。 221
nián，
liú bèi zài cáo pī cuàn hàn wéi wèi hòu，
yú chéng dū chēng dì，
zì chēng yǐ hàn shì zōng qīn de shēn fèn jì xù dōng hàn dà tǒng，
guó hào réng wéi “ hàn ”，
chēng“
dōng hàn”
wéi“
zhōng hàn”，
ér chēng jǐ cháo wéi“
jì hàn”。
bù guò，
yóu yú zhī hòu jìn dài wèi guó，
suǒ yǐ《
sān guó zhì》
de zuò zhě jìn guān chén shòu yào yǐ wèi wéi zhèng tǒng，
yú shì yīn qí lǐng tǔ zhù yào zài shǔ dì '
ér bǎ tā chēng zhī wéi“
shǔ guó”、“
shǔ”，
jì yú“
shǔ shū”
dāng zhōng，
ér cóng bù shǐ yòng“
hàn”
zhè gè zhèng shì guó míng，
yǐ zhì hòu lái cái yòu“
shǔ hàn”
zhī chēng。。
tóng nián，
liú bèi yǐ wéi guān yǔ bào chóu de míng yì，
fā bīng tǎo fá dōng wú，
yì tú duó huí jīng zhōu，
dàn yú 222
nián xià bèi wú jiāng lù xùn zài yí líng zhī zhàn zhōng dǎ bài，
zuì zhōng chè tuì dào bái dì chéng。
liú bèi yú 223
nián sì yuè shì shì，
shì hào wéi zhāo liè dì。
tài zǐ liú chán jì wèi，
yóu tuō gū dà chén héng chéngxiàng zhū gé liàng fú zhù cháo zhèng。
zhū gé liàng lì jí yǔ dōng wú xiū hǎo，
huī fù liǎo lián wú kàng cáo de zhèng cè，
shuāng fāng cóng cǐ zài wú hù xiāng zhēng zhàn。 225
nián，
zhū gé liàng píng dìng nán zhōng duō jùn de pàn luàn，
bìng lì yòng huái róu zhèng cè jiàng fú liǎo nán zhōng shǎo shù mín zú bù luò shì lì，
jiě jué shǔ hàn de hòu fāng wèn tí。
shǔ hàn cǐ hòu de sān shí duō nián lì shǐ zhōng，
nèi wài jīhū zhǐ yòu duì cáo wèi zuò zhàn yī gè jiāo diǎn，
xiǎo yòu chū xiàn wèi wú liǎng guó zhèng biàn、
pàn luàn děng qíng kuàng。
228
nián，
zhū gé liàng shuài lǐng dà jūn chū hàn zhōng，
kāi shǐ dì yī cì běi fá cáo wèi，
què zài jiē tíng zhàn yì zhōng shī bài，
bìng bù dé bù yǐ fǎ chù zhǎn duì cǐ fù yòu zhòng dà zé rèn de mǎ sù，
zhè biàn shì lì shǐ shàng zhù míng de“
huī lèi zhǎn mǎ sù”。
zhī hòu zhū gé liàng jì xù běi fá，
dàn duō cì yīn bǔjǐ xiàn tài cháng liáng cǎo bù jì bèi pò chè jūn，
zhì shǐ běi fá shǐ zhōng wú fǎ huò dé zhòng dà chéng xiào，
bù guò réng rán cháng qī jìn zhàn liǎo yuán lái cáo wèi de wǔ dū、
yīn píng liǎng gè jùn。 234
nián，
zhū gé liàng yú dì wǔ cì běi fá zhōng bìng gù yú wǔ zhàng yuán，
zhī hòu yóu jiǎng wǎn、
fèi yī、
dǒng yǔn děng jiē shǒu zhí zhǎng cháo zhèng，
shǔ hàn yīn '
ér réng bǎo chí zhèng zhì qīng lián。
dào jiǎng wǎn、
fèi yī、
dǒng yǔn sǐ hòu，
liú chán kāi shǐ zì shè guó zhèng，
dàn yīn chǒng xìn huàn guān huáng hào，
lìng cháo zhèng kāi shǐ biàn huài，
ér dàjiàng jiāng wéi zài 247
nián zhì 262
nián bù duàn de běi fá，
shǐ dé shǔ hàn zhèng zhì yā lì jiā jù，
lì liàng rì jiàn xiāo hào。
hòu lái，
jiāng wéi céng duì huáng hào zuò chū tánhé，
dàn fǎn bèi huáng hào bī hài，
tóng shí liú chán yě duì jiāng wéi duō cì fá wèi dàn shōu xiào shèn wēi gǎn dào fǎn gǎn。
jiāng wéi wéi yòu bì jū tà zhōng tún tián，
yōng bīng běi fáng，
nèi wài chǎn shēng yán zhòng fēn qí。
ér dāng shí cáo wèi shí zhì kòng zhì zhě sī mǎ zhāo jué dìng fá shǔ， 263
nián bā yuè pài dèng '
ài、
zhū gé xù、
zhōng huì shuài sān lù nán xià，
kāi shǐ wèi miè shǔ zhī zhàn。
hàn zhōng bèi pò，
zhōng huì jūn suī bèi jiāng wéi dǎng yú jiàn gé，
dàn dèng '
ài shuài jūn tōu xí fú chéng（
jīn mián yáng shì），
dǎ bài zhū gé zhān。
shí yī yuè，
liú chán jiē shòu qiáo zhōu yì jiàn tóu jiàng，
shǔ hàn zhèng shì miè wáng。
zhèng zhì shǔ hàn zhèng lǜ《
shǔ kē》
yóu zhū gé liàng、
fǎ zhèng、
liú bā、
lǐ yán、
yī jí suǒ biān liè。
hòu lái，
liú bèi shì shì，
jì wèi de liú chán yòu xiǎo，
zhèng cè duō yóu zhū gé liàng suǒ zhù chí。
zài cháo nèi zhì dìng bā wù、
qī jiè、
liù kǒng、
wǔ jù，
xùn jiè dà chén；
ér cháo wài fēng qì qīng lián，
rén xīn bù luàn。
dāng shí shí xíng '
ān fǔ bǎi xìng，
zhǎn shì fǎ dù guī fàn，
yuē zhì guān zhí，
yán gé zūn cóng quán zhì，
guǎng kāi chéng xīn，
gōng píng xíng shì；
zuò dào jìn zhōng yì de rén suī yòu cuò，
bì dìng shǎng cì。
fàn fǎ dài màn de rén suī shì qīn rén，
dàn dū chéng fá；
rú néng shùn cóng chéng fá，
suī zhòng zuì réng huì dé shì、
qiǎo yán lìng sè de rén，
suī qīng zuì réng huì shòu zhòng fá；
ér qiě xíng zhèng suī yán jùn，
dàn dōuwú rén yuàn hèn。
zhū gé liàng sǐ hòu，
jiǎng wǎn、
fèi yī、
dǒng yǔn děngdōu jì xù zhū gé liàng de zhèng cè；
bù guò hòu lái liú chán chǒng xìn huàn guān huáng hào，
bìng kāi shǐ xiāng xìn guǐ shén zhī shuō，
lìng cháo zhèng kāi shǐ biàn huài；
jìn guǎn rú cǐ，
dào shǔ hàn miè wáng wéi zhǐ，
guó jiā zhèng fēng réng suàn qīng lián，
yòu guān lì yuē sì wàn rén。
shǔ hàn zhèng quán shǐ zhōng nán yǐ jiě jué de wèn tí shì liú bèi shuài lǐng de yuán lái yǐ jīng xiāng wéi jī běn de shì lì，
yǔ cháng qī jū zhù zài yì zhōu de běn tǔ shì lì zhī jiān de lì yì chōng tū。
shǔ hàn de zhòng yào jūn zhèng zhí wèi，
cóng liú bèi jiàn guó kāi shǐ jiù yǐ yuán bān rén mǎ wéi jué duì zhù dǎo，
rú：
zhū gé liàng、
zhào yún、
wèi yán děng，
ér liú zhāng jiù bù yóu qí yì zhōu běn dì shì zú hěn shǎo dé dào zhòng yòng，
jí shǐ rú lǐ yán yī yàng dé dào tuō gū zhòng rèn，
réng rán miǎn bù liǎo bèi bà guān de xià chǎng。
jí shǐ dào liǎo zhèng quán hòu qī，
zhǎng quán de dà chén zhū rú jiǎng wǎn、
fèi yī děng réng rán shì wài dì rén cái，
ér zhù jiāng jiāng wéi shèn zhì shì wèi guó jiàng jiāng。
dé bù dào běn dì shì zú de guǎng fàn zhī chí，
zào chéng shǔ hàn zhōng hòu qī rén cái kuì fá，
zài zǎo xiān yóu liú bèi dài lǐng de rén wù zhú gè qù shì hòu gèng wéi míng xiǎn，
yǐ zhì chū xiàn liǎo“
shǔ zhōng wú dàjiàng，
liào huà dāng xiān fēng”
de gān gà jú miàn。
jīng jì 214
nián，
liú bèi rù shǔ hòu，
bā shǔ dì qū cái zhèng hùn luàn，
liú bā tí chū zhù zhí bǎi qián，
píng héng wù jià，
jiě jué wèn tí。
dāng zhōng wǔ zhū qián yǔ zhí bǎi qián bìng yòng，
qián miàn yòu zhù zì“
zhí bǎi wǔ zhū”、
bèi yòu“
hǎo yòu yòu wéi”，
wéi jiān wéi jùn suǒ zhù，
cóng zhōng zhī dào shǔ zhù qián bù zhǐ zài yī dì。
ér shǔ hàn de shōu rù yòu tián zū，
dàn zàn wèi yòu shí lì；
yán tiě duì shǔ hàn yòu bù cuò de lì rùn；
ér nán zhōng jīn、
yín、
dān、
qī、
gēng niú、
zhàn mǎ、
shǔ jǐn děng gòng pǐn，
lìng shǔ hàn jūn fèi yòu suǒ gōngjǐ，
guó jiā fù yù，
wéi zhū gé liàng běi fá tí gōng wù zī；
lìng yòu qí tā shōu rù méi yòu jì lù。
lìng yī fāng miàn，
zhī chū bāo guān fèng、
jūn liáng、
shǎng cì děng，
zhì shǔ hàn wáng shí，
guān fǔ réng yòu jīn、
yín gè '
èr qiān jīn。
nóng gōng shāng liú bèi rù shǔ hòu，
jiè zhù zhàn guó shí dài lǐ bīng suǒ kāi dedōu jiāng yàn suǒ tí gōng de chōng zú shuǐ lì，
bù duàn zēng jiā gēng dì de guàn gài miàn jī；
hòu zhì zhū gé liàng běi fá shí，
wèile fáng hù dū jiāng yàn '
ér rèn mìng de dū yàn guān rén shù yǐ yòu yī qiān '
èr bǎi rén zhī duō，
zú jiàn qí guàn gài nóng yè guī mó zhī dà。
shǔ hàn yóu yú dì xíng shàng shān dì jiào duō，
chú liǎo jiào zhù yào de guàn gài nóng dì yǐ wài，
jīhū méi yòu xīng xiū shuǐ lì、
tún tián de bì yào，
yuǎn bù jí wèi、
wú，
suī rán yòu dū nóng de guān zhí，
dàn zhǐ shè zài yǔ wèi guó jiē rǎng de qián xiàn hàn zhōng jùn。
shǔ zhōng suī bù quē liáng，
dàn shòu xiàn yú dì lǐ xiàn zhì，
zài yǔ wèi guó zuò zhàn shí bǔjǐ xiàn wǎng wǎng jiào wèi guó cháng；
zhū gé liàng dì wǔ cì běi fá shí，
céng zài wèi dì tún tián，
zhǐ wéi jiě jué yùn liáng wèn tí。
ér zhì jiāng wéi shí，
tā yì zài tà zhōng zhòngmài，
dàn zhù yào zuò yòng shì bì kāi huáng hào。
zhì shǔ hàn wáng shí，
guān fǔ réng yòu sì shí duō wàn hú mǐ liáng。
sān guó zhōng，
shǔ hàn zài sī zhì yè zuì wéi xīng shèng，
yǐ shǔ jùn wéi shèng chǎn dì，
chēng wéi“
shǔ jǐn”，
shǔ jǐn yì duō yòng yǐ wài jiāo lǐ wù jí shǎng cì。
shǔ wáng zhī shí，
guān fǔ cáng yòu jǐn、
qǐ、
cǎi、
juàn、
gè '
èr shí wàn pǐ，
zài dāng shí shì shí fēn jīng rén de shù mù。
jǐng yán yě shì shǔ dì tè chǎn，
wéi shǔ hàn qí zhōng yī xiàng zhòng yào gōng yè。
sān guó shí qī de shāng yè bù tài fā dá，
yī shì yóu yú shēng chǎn liàng jiǎn shǎo，
rén mín duō yǐ wù yì wù；
èr shì yóu yú jīn shǔ huò bì bù liú tōng；
sān zé shì yóu yú gē jù de jú miàn，
shāng rén bù néng yuǎn xíng。
dāng zhōng，
wèi、
shǔ yīn duì lì '
ér méi yòu fā shēng mào yì；
yǔ dōng wú zé mào yì pō duō；
shǔ hàn yīn dì chù xī nán，
suǒ yǐ xiǎnyòu duì wài yù jìn xíng mào yì。
rén kǒu wén huà shǔ hàn yōng yòu '
èr shí wàn hù，
nán nǚ gòng jì jiǔ shí wàn，
wéi sān guó zhōng zuì shǎo。
zhì 263
nián，
shǔ yǐ yòu '
èr shí bā wàn hù，
dāng zhōng shǔ jùn yōng yòu hù kǒu zuì duō。
yīn dì chù zhù míng chǎn chá de xī nán dì qū，
suǒ yǐ yǐn chá de fēng qì shèn shèng，
zú yǐ dài jiǔ，
yīn cǐ yǐn jiǔ zhī fēng bù jí wèi、
wú。
mín jiān yì yòu bài jì guǐ shén，
zhū gé liàng sǐ hòu，
liú chán chū qī bù yǔ lì miào，
bǎi xìng réng zài lù shàng jì sì。
cháo yán zhōng，
shǔ hàn hòu qī，
liú chán tīng xìn huáng hào、
chén zhī wū guǐ zhī shuō，
zuì hòu jiànjiē lìng shǔ hàn bèi cáo wèi rù qīn。
zhàn zhēng shǔ hàn jiàngshì，
zài liú bèi zài wèi shí qī zuì shèng shí yòu shí duō wàn rén。
zhì shǔ wáng，
réng yòu jiàngshì shí wàn '
èr qiān rén。
shǔ hàn de duì wài zhàn zhēng duō xiàng cáo wèi fā dòng，
zuì zhù míng shì zhū gé liàng běi fá yǔ jiāng wéi běi fá。
rán '
ér jiāng wéi de běi fá què jiànjiē dǎo zhì shǔ hàn yā lì jiā jù。
shǔ hàn nèi bù zhèng jú jiào dōng wú jí cáo wèi píng hé，
chú yí líng zhī zhàn jí zhū gé liàng nán zhēng zhī wài，
xiǎnyòu nèi luàn huò xiàng dōng wú fāng miàn fā qǐ gōng jī。
fēng jué de dà chén shòu fēng zhě： 52
rén huáng zú： 9
wèi dà chén： 43
wèi huáng dì liú yǒng（
hòu zhù liú chán zhī dì）：
lǔ wáng gān líng wáng liú lǐ（
hòu zhù liú chán zhī dì）：
liáng wáng '
ān píng wáng huáng zǐ liú xuán：
tài zǐ liú yáo：
ān dìng wáng liú cóng：
xī hé wáng liú zàn：
xīn píng wáng liú chén：
běi dì wáng liú xún：
xīn xīng wáng liú qián：
shàng dǎng wáng xiàn hóu（
yī děng hóu jué）
zhāng fēi：
xī xiāng hóu -221
nián mǎ chāo：
lí xiāng hóu -221
nián zhū gé liàng：
wǔ xiāng hóu -223
nián liú bào：
yáng quán hóu -227
nián xiàng jǔ：
qīng yī hóu -227
nián wèi yán：
nán zhèng hóu -230
nián mǎ dài：
chén cāng hóu -234
nián lǐ fú：
píng yáng hóu -234
nián wú yì：
jì yáng hóu -234
nián wú bān：
mián zhú hóu -234
nián wáng píng：
ān hàn hóu -237
nián wáng xùn：
dàng qú hóu -242
nián xiāng hóu（
èr děng hóu jué）
lǐ yán：
dū xiāng hóu -221
nián liào huà：
zhōng xiāng hóu -223
nián liú yǎn：
dū xiāng hóu -229
nián gāo xiáng：
xuán xiāng hóu -229
nián fèi yī：
chéng xiāng hóu -234
nián jiāng wéi :
píng xiāng hóu -234
nián zhāng yīng：
xī xiāng hóu -242
nián fǔ kuāng：
zhōng xiāng hóu tíng hóu（
sān děng hóu jué）
guān yǔ：
hàn shòu tíng hóu -200
nián fèi guān：
dū tíng hóu -221
nián zhào yún：
yǒng chāng tíng hóu -223
nián lǚ kǎi：
yáng qiān tíng hóu -226
nián lǐ huī：
hàn xīng tíng hóu -227
nián yuán chēn：
dū tíng hóu -227
nián chén zhèn：
chéng yáng tíng hóu -229
nián wú bān：
ān lè tíng hóu -229
nián dèng zhī：
yáng wǔ tíng hóu -234
nián jiǎng wǎn：
ān yáng tíng hóu -234
nián xiàng lǎng：
xiǎn míng tíng hóu -234
nián mǎ zhōng：
péng xiāng tíng hóu chén jì：
chéng yáng tíng hóu wáng lián：
píng yáng tíng hóu lǐ fú：
píng yáng tíng hóu liú mǐn：
yún tíng hóu zhāng yì：
dū tíng hóu chén dào：
tíng hóu guān nèi hóu（
wú fēng dì de hóu jué）
páng tǒng：
guān nèi hóu huáng zhōng：
guān nèi hóu -219
nián zōng yù：
guān nèi hóu -250
nián wáng móu：
guān nèi hóu liú yōng：
guān nèi hóu zhāng yí：
guān nèi hóu zhāng hù xióng：
guān nèi hóu zhuī fēng shì hào de dà chén yòu zhuī fēng shì hào de rén yòu 15
wèi：
huáng zú： 3
wèi liú lǐ：
dào wáng liú yìn：
āi wáng liú chéng：
shāng wáng dà chén： 12
wèi jiǎng wǎn：
gōng hóu -246
nián fèi yī：
jìng hóu -253
nián chén zhī：
zhōng hóu -258
nián páng tǒng：
jìng hóu -260
nián guān yǔ：
zhuàng miù hóu -260
nián zhāng fēi：
huán hóu -260
nián mǎ chāo：
wēi hóu -260
nián huáng zhōng：
gāng hóu -260
nián zhào yún：
shùn píng hóu -261
nián fǎ zhèng：
yì hóu zhū gé liàng：
zhōng wǔ hóu xià hóu bà：
bù xiáng dì fāng xíng zhèng qū yù shǔ hàn zhù yào zhàn lǐng yì zhōu，
gòng fēn wéi '
èr shí '
èr jùn，
yōng yòu yī bǎi sān shí yī gè xiàn guó，
yǐ xià wéi yuē 262
nián shǔ hàn suǒ shè zhì de jùn xiàn。
yī bān huì jiāng tā fēn wéi sān gè qū yù：
yóu liú bèi zài 214
nián dǎ bài liú zhāng dé lái，
wéi shǔ hàn zhù yào jùn dì，
bāo kuò：
shǔ jùn，
qín yǐ shè zhì，
lǐng yòu wǔ xiàn chéng dū xiàn（
shǔ hàn shǒu dū）、
fán xiàn、
jiāng yuán xiàn、
lín qióng xiàn、
pí xiàn zǐ tóng jùn，
yú 217
nián，
dōng hàn fēn guǎng hàn jùn shè zhì，
lǐng yòu wǔ xiàn zǐ tóng xiàn、
fú xiàn、
hàn dé xiàn、
hàn shòu xiàn、
bái shuǐ xiàn guǎng hàn jùn，
xī hàn shè zhì，
lǐng yòu wǔ xiàn luò xiàn、
shí fāng xiàn、
mián zhú xiàn、
xīn dū xiàn、
yáng quán xiàn（
shǔ fēn mián zhú xiàn zhì）
dōng guǎng hàn jùn，
shǔ hàn shí fēn guǎng hàn jùn shè zhì，
lǐng yòu sì xiàn qī xiàn、
dé yáng xiàn、
wǔ chéng xiàn、
guǎng hàn xiàn mén shān jùn，
dōng hàn shí shè zhì，
lǐng yòu bā xiàn mén shān xiàn、
jiān dī xiàn、
dū '
ān xiàn、
mián □ xiàn、
píng kāng xiàn、
cán líng xiàn、
guǎng róu xiàn、
bái mǎ xiàn（
shǔ zhì）
bā jùn，
qín yǐ shè zhì，
liú zhāng yú 201
nián fēn bā jùn shè zhì yǒng níng jùn，
shǔ hàn bǎo liú，
lǐng yòu sì xiàn jiāng zhōu xiàn、
diàn jiāng xiàn、
lín jiāng xiàn、
zhǐ xiàn bā xī jùn，
zuì chū yóu liú zhāng yú 201
nián cóng bā jùn zhōng fēn shè，
lǐng yòu qī xiàn làng zhōng xiàn、
xī chōng guó、
nán chōng guó、
hàn chāng xiàn、
xuān hàn xiàn、
ān hàn xiàn、
dàng qú xiàn bā dōng jùn，
yú 216
nián，
dōng hàn fēn bā jùn shè zhì gù líng jùn，
shǔ hàn shí gǎi wéi bā dōng jùn，
lǐng yòu liù xiàn yǒng '
ān xiàn（
yuán yú fù xiàn）、
qú xiàn、
yáng qú xiàn、
běi jǐng xiàn、
hàn shànxiàn、
wū xiàn fú líng jùn，
yú 201
nián，
dōng hàn fēn bā jùn shè zhì，
lǐng yòu wǔ xiàn hàn fù xiàn、
fú líng xiàn、
hàn píng xiàn、
hàn jiā xiàn、
wàn níng xiàn jiān wéi jùn，
xī hàn shè zhì，
lǐng yòu wǔ xiàn wǔ yáng xiàn、
nán '
ān xiàn、
bó dào xiàn、
zī zhōng xiàn、
niú bǐng xiàn jiāng yáng jùn，
yú 221
nián，
shǔ hàn fēn jiān wéi jùn shè zhì，
lǐng yòu sān xiàn jiāng yáng xiàn、
fú xiàn、
hàn '
ān xiàn hàn jiā jùn，
dōng hàn shè zhì，
yuán wéi shǔ jùn shǔ guó，
yú 221
nián，
shǔ hàn gǎi wéi hàn jiā jùn，
lǐng yòu sì xiàn hàn jiā xiàn、
xǐ xiàn、
yán dào xiàn、
máo niú xiàn wéi shǔ hàn běn tǔ de běi fāng shǒu dì，
jìn gōng cáo wèi '
ér dé lái，
bāo kuò：
hàn zhōng jùn，
qín yǐ shè zhì， 219
nián liú bèi yú hàn zhōng zhī zhàn dǎ bài cáo cāo dé lái，
lǐng yòu wǔ xiàn nán zhèng xiàn、
bāo zhōng xiàn、
miǎn yáng xiàn、
chéng gù xiàn、
nán xiāng xiàn wǔ dū jùn，
xī hàn shè zhì，
zhū gé liàng dì sān cì běi fá cóng cáo wèi chù duó qǔ，
lǐng yòu liù xiàn xià biàn xiàn、
hé chí xiàn、
jù xiàn、
wǔ dū xiàn、
gù dào xiàn、
qiāng dào xiàn yīn píng jùn，
dōng hàn shè zhì，
yuán míng guǎng hàn shǔ guó，
cáo wèi shí gǎi wéi yīn píng jùn，
zhū gé liàng dì sān cì běi fá cóng cáo wèi chù duó qǔ，
lǐng yòu '
èr xiàn yīn píng xiàn、
píng guǎng xiàn běn tǔ nán fāng chēng wéi nán zhōng zhī dì，
bāo kuò：
zhū tí jùn，
dōng hàn shè zhì，
yuán míng jiān wéi shǔ guó，
yú 221
nián，
shǔ hàn gǎi wéi zhū tí jùn，
lǐng yòu wǔ xiàn zhū tí xiàn、
nán guǎng xiàn、
hàn yáng xiàn、
nán chāng xiàn、
táng láng xiàn yuè xī jùn，
xī hàn shè zhì，
lǐng yòu shí yī xiàn huì wú xiàn、
qióng dū xiàn、
bēi shuǐ xiàn、
dìng zhǎ xiàn、
tái dēng xiàn、
ān shàng xiàn、
xīn dào xiàn、
qián jiē xiàn、
sān féng xiàn、
sū qí xiàn、
chǎn xiàn zāng kē jùn，
xī hàn shè zhì，
lǐng yòu qī xiàn qiě lán xiàn、
tán zhǐ xiàn、
yè láng xiàn、
wú liǎn xiàn、
bì xiàn、
píng yí xiàn、
guǎng tán xiàn yún nán jùn，
yú zhū gé liàng nán zhēng hòu，
fēn jiàn níng jùn、
yǒng chāng jùn shè zhì，
lǐng yòu qī xiàn yún nán xiàn、
lòng dòng xiàn、
qīng líng xiàn、
gū fù xiàn、
xié lóng xiàn、
dié yú xiàn、
suì jiǔ xiàn xīng gǔ jùn，
yú zhū gé liàng nán zhēng hòu，
fēn jiàn níng jùn、
zāng kē jùn shè zhì，
lǐng yòu jiǔ xiàn jù dīng xiàn、
wǎn wēn xiàn、
lòu wò xiàn、
bēn gǔ xiàn、
hàn xīng xiàn、
jìn chéng xiàn、
xī fēng xiàn、
xī suí xiàn、
duó fēng xiàn jiàn níng jùn，
xī hàn shè zhì，
yuán míng yì zhōu jùn，
yú zhū gé liàng nán zhēng hòu gǎi wéi jiàn níng jùn，
lǐng yòu shí liù xiàn wèi xiàn、
cún (
mǎ yì )
xiàn、
mǔ shànxiàn、
tóng lái xiàn、
mù má xiàn、
gǔ chāng xiàn、
lián rán xiàn、
qín zāng xiàn、
shuāng bǎi xiàn、
yú yuán xiàn、
xiū yún xiàn、
diān chí xiàn、
tóng láo xiàn、
tóng jǐng xiàn、
shèng xiū xiàn、
jiàn líng xiàn yǒng chāng jùn，
dōng hàn shè zhì，
lǐng yòu qī xiàn bù wéi xiàn、
yǒng shòu xiàn、
bǐ sū xiàn、
nán fú xiàn、
xī táng xiàn、
āi láo xiàn、
bó nán xiàn
Shu Han (221 CE–263 CE) (traditional Chinese: 蜀漢; simplified Chinese: 蜀汉; pinyin: Shǔ Hàn), sometimes known as the Kingdom of Shu (蜀 Shǔ), though this usage is ambiguous as it was the name of the older Shu (state) in the area (ca. 1046 BCE–ca. 316 BCE) to which this usage refers the Shu Han state, was one of the Three Kingdoms competing for control of China after the fall of the Han Dynasty, based on areas around Sichuan which was then known as Shu. Some historians argue it was the last Han Dynasty because Liu Bei was directly related to the sovereign family of the original Han state, and bore their surname. The other two states were Cao Wei in central and northern China and Eastern Wu in southern and southeastern China.
History
During the decline of the Han Dynasty, Liu Bei, a distant relative of the emperor, gathered together many capable men, and with Zhuge Liang's advice, took parts of Jing province at first, then Yi province and Hanzhong. From these territories, he established a place for himself in China during Han's final years. In 219, Lü Meng attacked and conquered Jing province for Sun Quan. Subsequently, Liu Bei's trusted general Guan Yu was executed by Sun Quan. After Cao Pi seized the imperial throne in 220 from Emperor Xian and proclaimed the Wei Dynasty, Liu Bei proclaimed himself to be the next Han emperor and the real ruler of China in 221. Although Liu Bei is said to be the founder of the Shu Han Dynasty, he himself never claimed to be the founder of a new dynasty; rather, he claimed to continue the heritage of the earlier Han Emperors.
In 222, the first major conflict of the Three Kingdoms period began. Liu Bei initiated an attack of over 40,000 men upon Sun Quan's state of Eastern Wu in the Battle of Yiling to retake Jing province. However, because of a grave tactical mistake, his line of camps was burned to the ground and his already numerically inferior troops were decimated. He survived the attack and fled to Baidicheng, but one year later he became ill and died there. He was succeeded by his son, Liu Shan.
The Chancellor of Shu, Zhuge Liang, made peace with Wu instead of taking revenge. He decided that it was more important to conquer Cao Wei and not only gain the fertile lands of the north but also to topple the Wei government and restore legitimacy to the Shu-Han Dynasty. He made several invasions to the north but failed each time due to lack of supplies or incompetence of his officers, finally dying of sickness during his sixth attempt to conquer Wei. Jiang Wei, his eventual successor, also tried many times but was pushed back each time.
In 263, Wei took advantage of Shu's weakness and attacked. The brilliant strategies of the Wei generals, Zhong Hui and Deng Ai led to the quick conquest of Hanzhong and the subsequent conquest of the capital Chengdu. Jiang Wei surrendered to Zhong Hui and tried to incite Zhong Hui to rebel against Deng Ai, hoping to revive Shu Han by trying to take advantage of the ensuing chaos and bringing back the Emperor Liu Shan. However, his plan failed and he was killed along with Zhong Hui and Deng Ai by their soldiers. Afterwards, the Emperor Liu Shan was taken to the capital of Wei, Luoyang, where he was given the title Duke of Anle (安樂公; meaning Duke of Comfort) and retired in peace. Many refugees such as nobles and troops fled west to Sasanian Persia when Shu Han fell in 263AD.
However, Shu was not simply a nation of war. During times of peace, Shu began many irrigation and road-building projects designed to improve the economy of Shu. Many of these public works still exist and are widely used. For example, the Nine-Mile Dam (Zipungpu Water Control Project) is still present near Chengdu in Sichuan province. These works helped improve the economy of Southwest China and can be credited with beginning the history of economic activity in the Sichuan area. It also allowed trade with Southern China, ruled by Eastern Wu.
Rulers of Shu Han 221 – 263
Posthumous names Family name (in bold) and first names Durations of reigns Era names and their ranges of year
Convention: use family and first name
Zhaolie (昭烈 Zhāoliè) Liu Bei (劉備) 221-223 Zhāngwǔ (章武) 220-223
Xiaohuai (孝懷 Xiàohuái) Liu Shan (劉禪) 223-263 Jiànxīng (建興) 223-237
Yánxī (延熙) 238-257
Jǐngyào (景耀) 258-263
Yánxīng (炎興) 263