hēi hàn  (940nián～1211nián)   zǒngcháodài: sòng dài

　　hēi hàn wáng cháo， shì zhōng guó wǔ dài shí guó mò qī zhì nán sòng（ yuē 940 ～ 1211） shí qī， xī běi dì qū cāo tū jué yǔ de mín zú zài jīn xīn jiāng、 zhōng yà jiàn lì de fēng jiàn hàn cháo， yì chēng hēi hán wáng cháo， yòu chēng kā lá hàn wáng cháo。 jù dà yuē zài 1077 nián chéng shū de kā shí gá 'ěr（ jīn xīn jiāng kā shí） rén má hè mù dé · kā shí gá lǐ（ Mahmūdal-Kashgharī） zhuàn《 tū jué yǔ dà cí diǎn》（ Dīwānlughātal-Turk） tí gōng de piàn duàn cái liào， gāi hàn cháo zì chēng “ kèhán wáng cháo ”（ al-Khaghaniyya） huò“ hàn cháo”（ al-Khā-niyya）。 hàn jí zuò“ hēi hán wáng”、“ hēi hàn wáng”。 xiàn jīn xué jiè cháng cháng chēng zhī wéi hā lá hàn cháo（ QaraKhanids）， zhè shì 19 shì jì 'ōu zhōu dōng fāng xué jiā hé qián bì xué jiājǐ qǐ de míng zì， yīn wéi gāi hàn cháo de xǔ duō dàhán chēng hào zhōng duō yòu hā lá（ Kara） de zì yàng。 zài xī fāng wén xiàn zhōng， gāi hàn cháo yóu yú qí fù hàn huò xiǎo hàn de chēng hào zhōng cháng yòu yī lì（ Ilek/Ilig） de zì yàng， yòu shí hái bèi chēng wéi yī lì hàn cháo（ Ilek-Khans）。
　　
　　 qǐ yuán yǔ fā zhǎn
　　 hēi hàn wáng cháo qǐ yuán yú huí gú。
　　 gōng yuán 840（ táng kāi chéng wǔ nián）， huí gú cóng mò běi fēn sì zhī wài qiān， chú yī zhī nán xià， qí tā sān zhī xī qiān， qí zhōng zuì dà de yī zhī zài hàn zú chéng yuán páng tè qín hé xiāng sà zhí de shuài lǐng xià xī bēn gé luó lù（ jīn 'ā 'ěr tài shān yǐ xī dì qū）。 zhè zhī xī qiān huí gú， jīng guò jìn bǎi yú nián de shí jiān， zài wǔ dài shí guó mò qī， jiàn yá zhàng yú bā lā shā ɡǔn（ jīn jí 'ěr jí sī sī tǎn tuō kè mǎ kè dōng）， chēng zhī wéi kā lá wò 'ěr duǒ。 zhè gè wáng cháo， guó wài shǐ xué jiā yòu de chēng wéi 'ā fú lā xī yà bó wáng cháo， yòu de chēng wéi yī lì kè hàn wáng cháo； zhōng guó shǐ xué jiā yòu de chēng wéi hēi hàn wáng cháo， yòu de chēng wéi hēi hán wáng cháo； xiàn zài shǐ xué jiè tōng chēng zhī wéi kā lá hàn wáng cháo。
　　 kā lá hàn wáng cháo zài qī hé dì qū gǒng gù zhù dì wèi yǐ hòu， xùn sù bǎ lǐng yù kuò dà dào kā shí gá 'ěr（ jīn xīn jiāng kā shí） dì qū。 gēn jù kā lá hàn wáng cháo shǐ xué jiā 'ā bù dù · jiā fèi 'ěr zài gōng yuán 11 shì jì xiě chéng de《 kā shí gá 'ěr shǐ》（ cǐ shū yǐ yì， zhǐ yòu yī xiē piàn duàn bǎo cún zài jié mǎ 'ěr · kǎ 'ěr xī yú 14 shì jì xiě chéng de《 sū lā hè cí diǎn bǔ biān》 zhōng） suǒ jìzǎi de chuán shuō， kā lá hàn wáng cháo chuàng jiàn zhě de chēng hào wéi“ pí gā jué · kǎ dí 'ěr hàn”。
　　 kā lá hàn wáng cháo de zhèng zhì tǐ zhì shì 'ā 'ěr tài yǔ xì gè mín zú gǔ lǎo de xí guàn fǎ“ shuāng wáng zhì”， jí hàn guó fēn wéi liǎng bù fēn， yóu hàn zú zhōng zuì cháng zhě rèn dà kě hàn， cì cháng zhě rèn fù kèhán， fēn bié tǒng zhì hàn guó de yī bù fēn。 hàn wèi de jì chéng， shì chuán cháng zhì， bù shì dí chéng zhì。 dà kě hàn chēng wéi 'ā 'ěr sī lán（ tū jué yǔ yì wéi“ shī zǐ”） kā lá（ yì wéi“ wěi dà”、“ zuì gāo”） kèhán， zhù bā lā shā ɡǔn， yǐ hòu suí zhe wáng cháo tǒng zhì mín zú dìng jū nóng yè wén huà de fā zhǎn， duō zhù kā shí gá 'ěr。 suǒ yǐ kā shí gá 'ěr yòu chēng wéi“ wò 'ěr duǒ kǎn tè”（ yì wéi“ hàn chéng”）。 fù kèhán chēng bó gé lā（ yì wéi“ gōng tuó”） kā lá kèhán， chū zhù dá luó sī（ jīn hā sà kè sī tǎn de jiāng bù 'ěr）， zhōng qiān kā shí gá 'ěr， hòu yòu qiān huí dá luó sī。
　　 kā lá hàn wáng cháo shì lì shǐ shàng dì yī gè jiē shòu yī sī lán jiào de tū jué yǔ mín zú de wáng cháo。 jù shǐ liào jìzǎi， 10 shì jì qián qī， zhù kā shí gá 'ěr de bó gé lā hàn sà tú kè zhèng shì jiē shòu yī sī lán jiào。 tā de 'ér zǐ 'ā 'ěr sī lán hàn mù sà · ā bù dù · kè lǐ mùbà yī sī lán jiào dìng wéi guó jiào， tuī xíng dào quán jìng。 gōng yuán 960 nián（ sòng jiàn lóng yuán nián、 liáo yìng lì shí nián）， yòu 20 wàn zhàng yóu mù mín guī yǐ liǎo yī sī lán jiào。
　　992 nián（ sòng chún huà sān nián， liáo tǒng hé shí nián）， bó gé lā hàn hā sāng（ hā lóng） shuài jūn zhàn lǐng sà màn wáng cháo de shǒu dū pú huá（ jīn wū cí bié kè sī tǎn de bù hā lā）， yīn rǎn bìng chè bīng， sǐ yú fǎn huí de tú zhōng。 999 nián（ sòng xián píng 'èr nián， liáo tǒng hé shí qī nián） ā 'ěr sī lán yī lì kè（ yì wéi“ shī zǐ wáng”） nà sài 'ěr zài dù chū bīng， jīhū wán quán méi yòu yù dào shénme dǐ kàng， cháng qū zhí rù pú huá， miè diào sà màn wáng cháo， hé zhōng dì qū bèi nà rù kā lá hàn wáng cháo de bǎn tú。 11 shì jì chū， kǎ dí 'ěr hàn yù sù fǔ gōng xià yú tián（ jīn xīn jiāng hé tián nán）， miè diào yú tián lǐ shì wáng cháo， jié shù liǎo cháng dá 30 duō nián de suǒ wèi“ shèng zhàn”， bǎ kā lá hàn wáng cháo de dōng bù jiāng jiè kuò dà dào yuē chāng chéng（ jīn qiě mò nán） yǐ dōng（ jīn ruò qiāng jìng nèi）。 11 shì jì qián qī， kā lá hàn wáng cháo zài zhèng zhì shàng hé jūn shì shàng dá dào dǐng shèng shí qī。
　　1140 nián（ xī liáo kāng guó qī nián）， kā lá hàn wáng cháo zài hé zhōng dì qū de tǒng zhì zhě bù lǐ tè qín yī bǔ lā xīn tuō lí dōng bù dà kèhán de tǒng zhì 'ér dú lì， zì chēng táo huā shí（ yì wéi“ zhōng guó”） · bó gé lā hàn。 cóng cǐ， tǒng yī de hàn guó fēn liè wéi dōng、 xī liǎng gè hàn guó。 dōng bù hàn guó wéi hā sāng zhī xì tǒng zhì， shǒu fǔ réng shì bā lā shā ɡǔn hé kā shí gá 'ěr。 xī bù wéi 'ā lǐ zhī xì tǒng zhì， shǒu fǔ zuì chū shì wū cí gēn（ jīn jí 'ěr jí sī sī tǎn de wū zhī gēn）， bù jiǔ qiān wǎng sà mò jiān（ jīn wū cí bié kè sī tǎn de sǎ mǎ 'ěr hǎn）。 hòu lái， xī bù hàn guó de hàn wèi yě zhuǎn dào hā sāng zhī xì shǒu zhōng。
　　 hēi hàn wáng cháo de chuán shuō kāi guó zhě shì sà tǔ kè · bǔ gé lā（ gōng tuó） hàn zhī zǔ jué pí gā · kǎ dí 'ěr hàn（ huò zuò pí gā jué · kǎ dí 'ěr hàn）。 jiàn guó zhī chū， zhè gè hàn guó yòu rú tū jué hàn guó， yě shì yī gè xiāng dāng sōng sàn de duō mín zú bù luò lián hé。 zài cǎo yuán yóu mù dì guó de“ shuāng hàn zhì” chuán tǒng yǐng xiǎng xià， dàhán zhī cè yòu fù hàn， hàn hào wǎng wǎng dài shì zú tú téng rú gōng tuó、 shī zǐ（ ā sī lán） děng míng， xìn fèng yī sī lán jiào hòu， chēng hào zhī xià zài jiā 'ā lā bó míng zì hé chēng hào。 zhèng、 fù hàn zhī xià yòu ruò gān xiǎo hàn， xiǎo hàn zhī xià yóu wáng gōng guì zú zǔ chéng fēng jiàn děng jí jiē tī， fēn zhì gè dì。 hàn guó yī kāi shǐ jiù jù yòu fēn liè qū shì。 dàhán zhí jiē tǒng zhì dōng bù， hàn tíng zài bā lá shā ɡǔn（ jīn jí 'ěr jí sī tuō kè mǎ kè dōng）， fù hàn zhì dá luó sī（ jīn hā sà kè de jiāng bù 'ěr） hé shū lè。 hàn zú chéng yuán gòng zhì hàn guó gè dì。 sà tǔ kè · bǔ gé lā（ gōng tuó） hàn · ā bǔ dū · kǎ lǐ mǔ zú yú 955 nián。 tā yī shēng zuì zhòng yào de shì jì， shì zài xī bù tū jué gè zú rén mín yǔ mù sī lín shì jiè pín fán jiāo wǎng 'èr bǎi wǔ shí yú nián de jī chǔ shàng， shǒu xiān guī yǐ yī sī lán jiào。 zǐ mù sà jì wèi， tū jué 'èr shí wàn zhàng jiē shòu liǎo yī sī lán jiào， yú shì hēi hàn wáng cháo biàn chéng wéi zhōng guó jìng nèi dì yī gè jiē shòu yī sī lán jiào de tū jué yǔ mín zú jiàn lì de wáng cháo。
　　 sà tǔ kè · bǔ gé lā hàn zhī sūn hā lún chū zhēng 'ā mǔ hé yǔ xī 'ěr hé zhī jiān de hé zhōng dì qū de sà màn wáng cháo（ 819～ 999）， 992 nián gōng xiàn qí dū chéng bù hā lā， 999 nián， tā lián hé jīn 'ā fù hàn jìng nèi de lìng yī tū jué wáng cháo héng héng gē jí níng wáng cháo（ yì yì gā sè ní wáng cháo， 977～ 1186） de jūn zhù mǎ hé mù gòng miè sà màn wáng cháo， cóng cǐ hēi hàn wáng cháo yǎn yòu 'ā mǔ hé yǐ běi zhōng yà dì qū。 dà yuē zì 1041 nián qǐ， hēi hàn wáng cháo zhèng shì fēn liè wéi 'èr， xī hàn wéi 'ā lǐ hòu yì， tōng chēng 'ā lǐ xì， lǐng yòu hé zhōng dì qū jí fèi 'ěr gān nà xī bù， yǐ bù hā lā wéi dū chéng； dōng hàn wéi hā lún（ hǎsàn） · bǔ gé lā hàn hòu yì， tōng chēng hā lún huò hǎsàn xì， lǐng yòu dá luó sī、 bái shuǐ chéng、 shí chéng（ jīn tǎ shí gān）、 fèi 'ěr gān nà dōng bù、 qī hé liú yù hé kā shí gá 'ěr， yǐ bā lá shā ɡǔn wéi zhèng zhì、 jūn shì dū chéng， yǐ shū lè wéi zōng jiào、 wén huà zhōng xīn。 liǎng hàn guó hù xiāng gōng fá， bìng yǐn wài bù shì lì wéi zhù； tóng shí， dōng、 xī liǎng hàn guó nèi bù yě nèi hòng bù yǐ。 xī hàn guó cóng 11 shì jì hòu bàn qī qǐ， yǐ shòu sài lè shù tū jué wáng cháo（ 1038～ 1194） zhī xié zhì， 1132 nián hòu， dōng、 xī liǎng hàn guó chén fú yú yé lǜ dà shí jiàn lì de xī liáo。 13 shì jì chū， yīn bài yú měnggǔ chéng jí sī hàn 'ér tóubèn xī liáo de nǎi mán wáng zǐ qū chū lǜ cuàn duó liǎo xī liáo wáng wèi， 1211 nián， qū chū lǜ zhàn kā shí gá 'ěr， dōng hàn guó wáng。 yì nián， xī hàn guó wéi huā lá zǐ mó（ yuē 1077～ 1231） de jūn zhù mó hē mò suǒ miè。
　　 yǔ sòng cháo bù duàn jiāo wǎng de shì dōng hàn guó。 dōng hàn guó cóng shū lè xiàng dōng fā zhǎn， jìngdí shì yú tián， yú tián wáng yùchí shū luó（ jí lǐ cóng dé） yú 970 nián qián bù jiǔ， céng shuài jūn jìn zhàn shū lè dì qū de shù zuò chéng chí， qǔ dé dà shèng， zhàn lì pǐn zhōng chú fù rú jīn bó wài， hái yòu dà xiàng（ dūn huáng chū tǔ wén shū bó xī hé biān hào 5538 xiě juàn yú tián wén《 yùchí shū luó zhì jiù shā zhōu dà wáng cáo yuán zhōng shū》）。 yú tián fó jiào wáng guó fù miè zhī qián， zhè cì yuǎn zhēng hēi hàn wáng cháo dū chéng shū lè huò shèng de jìzǎi， zhèng shí liǎo《 sòng shǐ》 juàn sì bǎi jiǔ shí《 yú tián chuán》 de shǐ wén。 971 nián（ sòng tài zǔ kāi bǎo sì nián）， yú tián guó sēng jí xiáng fèng guó shū lái sòng， zì yán pò shū lè guó dé wǔ xiàng。 1004 nián hòu bù jiǔ， yú tián wéi dōng hàn guó suǒ miè。 1009 nián（ sòng zhēn zōng dà zhōng xiáng fú 'èr nián）， hēi hán wáng zì yú tián qiǎn huí gú luó sī wēn pìn wèn sòng cháo。 1063 nián（ sòng rén zōng jiā yòu bā nián）， qiǎn shǐ luó sǎ wēn， qǐng qiú jǐyǔ qí guó wáng yǐ hēi hán wáng de chēng hào； 1081 nián（ sòng shén zōng yuán fēng sì nián）， qiǎn bù lǐng 'ā xīn zhì shū。 zhí zhì sòng huī zōng wǎn qī， hēi hàn wáng cháo yǔ běi sòng réng wǎng lái bù jué。 yǔ cǐ tóng shí， hēi hàn wáng cháo dāng yǔ qì dān yě yòu wǎng lái， wéi shǐ liào jìzǎi bù shèn míng què。 xiàn cún xǔ duō cái liào fǎn yìng， hēi hàn wáng cháo suī rán shì cāo tū jué yǔ de mín zú jiàn lì de dì yī gè mù sī lín wáng cháo， dàn lì tú bǎo cún dōng fāng wáng cháo de tè sè， tè bié shì qiáng diào yǔ zhōng yuán de chuán tǒng lián xì。 zài zhū dàhán chēng hào zhōng， zài zhū hàn zhù zào de qián bì shàng， jīng cháng yòu“ táo huā shí · bǔ gé lā hàn”、“ qín zhī wáng”、“ qín yǔ dōng fāng zhī wáng” děng chēng hào。 táo huā shí hé qín dū shì zhōng yà dì qū duì zhōng guó de chēng hū。 kā shí gá 'ěr rén mǎ hé mù de《 tū jué yǔ cí diǎn》 yǐ jí zhōng shì jì 'ā lā bó、 bō sī wén xiàn yòu duō chù jìzǎi， míng què dì bǎ hēi hàn wáng cháo dōng bù shū lè suǒ zài de kā shí gá 'ěr dì qū yǔ sòng（ mó qín）、 qì dān bìng liè， rèn wéi zhōng guó shì yóu cǐ sān bù zǔ chéng。
　　 kā lá hàn wáng cháo shí xíng fēn fēng zhì（“ yī kè tǎ” zhì）， zhè dǎo zhì liǎo tǒng zhì jí tuán nèi bù wéi zhēng duó hàn wèi、 wáng wèi hé fēng dì 'ér jīng cháng fā shēng nèi hòng hé hùn zhàn， shǐ guó lì rì qū shuāi ruò。 1089 nián（ sòng yuán yòu sì nián、 liáo dà 'ān wǔ nián） sài 'ěr zhù wáng cháo gōng xià pú huá， xī bù kā lá hàn wáng cháo cóng cǐ zài zhèng zhì shàng chéng wéi sài 'ěr zhù wáng cháo de fù yōng； dōng bù kā lá hàn wáng cháo zài 1130 nián（ xī liáo yé lǜ dà shí chēng dì qián yī nián）， yě céng yī dù biǎo shì chén fú yú sài 'ěr zhù wáng cháo。 1134 nián（ xī liáo kāng guó yuán nián）， dōng bù kā lá hàn wáng cháo dà kèhán yī bǔ lā xīn tóng gé luó lù shǒu lǐng hé kāng lǐ shǒu lǐng bù hé， fā shēng chōng tū， qǐng qiú xī liáo wáng cháo chū bīng zhī yuán。 xī liáo chèn jī zhàn lǐng bā lā shā ɡǔn， zuò wéi zì jǐ dedōu chéng， bǎ dōng bù kā lá hàn wáng cháo jiàng wéi fù yōng， cóng cǐ dōng bù kā lá hàn wáng cháo de xiá dì zhǐ yòu kā shí gá 'ěr yǔ hé tián dì qū。 1137 nián xī liáo zài hé zhān（ jīn tǎ jí kè sī tǎn de huò zhàn） jī kuì xī bù kā lá hàn wáng cháo de jūn duì。 1141 nián jiǔ yuè jiǔ rì， sài 'ěr zhù wáng cháo yǔ xī liáo wáng cháo zài kǎ tè wàn cǎo yuán（ sà mò jiān yǐ běi） shàng jìn xíng liǎo lì shǐ shàng zhù míng de huì zhàn。 xī liáo yǐ shǎo shèng duō， sài 'ěr zhù wáng cháo cǎn bài， jiēguǒ tuì chū liǎo hé zhōng dì qū， xī bù kā lá hàn wáng cháo gǎi huàn zōng zhù， réng yǐ fù yōng xíng shì bǎo cún xià lái。 hòu lái nǎi mán bù qiú cháng qū chū lǜ cuàn duó liǎo xī liáo wáng cháo de tǒng zhì quán， fàng hái dōng bù kā lá hàn wáng cháo tǒng zhì zhě mù hǎn mò dé。 1211 nián（ měnggǔ chéng jí sī hàn liù nián， xī liáo tiān xǐ sān shí sì nián） kā shí gá 'ěr de guì zú bào dòng， shā sǐ liǎo zhè gè mò dài kèhán， dōng bù kā lá hàn wáng cháo miè wáng。 cì nián， jí 1212 nián（ měnggǔ chéng jí sī hàn qī nián）， huā lá zǐ mó shā mó hē mò chū bīng zhàn lǐng sà mò jiān， chǔsǐ xī bù kā lá hàn wáng cháo tǒng zhì zhě sū dān 'ào sī màn， xī bù kā lá hàn wáng cháo yě miè wáng， hé zhōng dì qū chéng wéi huā lá zǐ mó de jiāng yù。
　　 kā lá hàn wáng cháo shí shì zhōng yà shè huì jīng jì jié gòu fā shēng jù dà biàn huà de shí qī。 zài zhè yī shí qī， huí gú yǐ jí yī xiē qí tā de yóu mù bù luò kāi shǐ bìng wán chéng liǎo yóu yóu mù shēng huó xiàng dìng jū nóng yè shēng huó de guò dù； suí zhe zhè yī guò chéng de wán chéng， fēng jiàn zhì dù zài zhōng yà nóng yè dì qū dé dào pǔ biàn què lì。 kā lá hàn wáng cháo cǎi qǔ yī xiē cù jìn cuò shī， shǐ fēng jiàn jīng jì zhì dù jìn yī bù gǒng gù hé fā zhǎn， gōng shè zhì de cán yú shòu dào yòu lì de chōng jī， yuán lái shì zú guì zú de“ dí háng” tǔ dì suǒ yòu zhì wéi“ mǐ 'ěr kè” tǔ dì suǒ yòu zhì（ jí tǔ dì sī yòu zhì） suǒ dài tì。 zhè zài dāng shí shì yī zhǒng shè huì jìn bù。 kā lá hàn wáng cháo de fù shuì hé yáo yì jiào qí qián qí hòu de wáng cháo dōuyào qīng xiē， zài yī dìng chéng dù shàng jiǎn qīng liǎo láo dòng rén mín de fù dān。 yīn cǐ， zài kā lá hàn wáng cháo shí qī nóng yè、 xùmù yè、 shǒu gōng yè hé shāng yè dū dé dào liǎo xiāng dāng dà de fā zhǎn， tè bié shì shǒu gōng yè hé shāng yè kōng qián de fán róng chāng shèng。 suí zhe gōng shāng yè de fā zhǎn， bù jǐn chéng shì de guī mó kuò dà， ér qiě yī pī xīn de chéng shì jiàn lì qǐ lái， yóu qí zài qī hé dì qū。 jiàn zhù yè yòu liǎo jù dà de jìn bù， zài pú huá、 sà mò jiān、 kā shí gá 'ěr děng chéng xīng jiàn liǎo yī pī hóng wěi zhuàng lì de jiàn zhù wù， qí zhōng yī xiē zhì jīn shàng wán hǎo cún zài， xiǎn shì liǎo kā lá hàn wáng cháo dāng nián guāng huī càn làn de wù zhì wén míng。
　　 zài kā lá hàn wáng cháo shí qī， yóu yú dà pī tū jué yǔ de yóu mù mín zhuǎn rù dìng jū， jiā kuài liǎo zhōng yà tǔ zhù mín zú tū jué huà de jìn chéng； tóng shí yóu yú kā lá hàn wáng cháo dìng yī sī lán jiào wèiguó jiào， guǎng dà jū mín zài zōng jiào、 xí shàng shàng yě yī sī lán huà。 zài shè huì jīng jì fā zhǎn de jī chǔ shàng， zài zhè zhòngmín zú xiāng hù yì huà hé róng hé de guò chéng zhōng， kē xué wén huà yě huò dé jù dà de fā zhǎn， yī zhǒng xīn de wén huà， yī sī lán héng tū jué wén huà xíng chéng。 zhè zhǒng wén huà de hé xīn shì zuò wéi wáng cháo tǒng zhì mín zú de、 jù yòu gǔ lǎo wén huà chuán tǒng de、 shēn shòu hàn zú wén huà yǐng xiǎng de huí gú wén huà。 zài zhè yī shí qī chū xiàn liǎo yī xiē yōu xiù de huí gú xué zhě hèshī rén， tā men xiě xià liǎo yī xiē bù xiǔ de zhù zuò， rú mǎ hè mù dé · kā shí gá lǐ hé tā de bǎi kē quán shū shì de yǔ yán xué jù zhù《 tū jué yǔ dà cí diǎn》， yù sù fǔ · hā sī héng hā jí fǔ hé tā de quàn jiè xìng cháng shī《 fú lè zhì huì》。 tā men bù jǐn shì zhòng yào de yǔ yán xué zhù zuò hé zhé xué héng lún lǐ xué zhù zuò， yōu xiù de wén xué zuò pǐn， ér qiě shì yán jiū kā lá hàn wáng cháo shí qī shè huì jīng jì、 zhèng zhì zhì dù、 dào dé guān niàn、 fēng sú xí guàn yǐ jí zì rán kē xué de zhēn guì zī liào。 tā men shì wǒ guó de yōu xiù wén huà yí chǎn， shì jiè wén huà de guī bǎo。 tā men wéi jīn tiān xuàn lì duō zī de wéi wú 'ěr wén huà hé tū jué yǔ gè mín zú de wén huà diàn dìng liǎo jiān shí de jī chǔ。
　　 kā lá hàn wáng cháo tǒng zhì zhě zì chēng“ táo huā shí hàn” huò“ dōng fāng yǔ zhōng guó zhī wáng”， kā lá hàn wáng cháo tóng dāng shí zhōng guó de qí tā jǐ gè huáng cháo dōuyòu mìqiè de wài jiāo、 mào yì guān xì。《 sòng shǐ · huí gú chuán》 shuō：“ xiān shì， táng cháo jì yǐ gōng zhù xià jià， gù huí gú shì chēng zhōng cháo wéi jiù， zhōng cháo měi cì dá zhào， yì yuē wài shēng。 wǔ dài zhī hòu jiē yīn zhī。” kā lá hàn wáng cháo kèhán chēng sòng cháo huáng dì wéi“ hàn jiā 'ā jiù dà guān jiā”（《 sòng shǐ · yú tián chuán》）。 gēn jù《 sòng huì yào ji gǎo》 jìzǎi cái liào， kā lá hàn wáng cháo xiàng sòng cháo pài chū de shǐ tuán qián hòu yòu 50 duō cì， tā men shòu dào sòng cháo de lǐ yù。 zhè xiē shǐ tuán shí jì shàng duō shì shāng duì， yùn wǎng sòng cháo de huò wù yǐ rǔ xiāng wéi dà zōng， yùn huí de zhù yào shì sī zhì pǐn、 yī fú、 jīn yín qì mǐn hé chá yè。《 fú lè zhì huì》 xiě dào：“ yào shì ［ cóng ］ zhōng guó lái de shāng duì kǎn dǎo zì jǐ de qí zǐ， qiān wàn zhǒng zhēn bǎo cóng hé 'ér lái？” kā lá hàn wáng cháo yǔ liáo cháo xiāng hù pìn wèn xiāng dāng pín fán， bìng jié wéi yīn qīn， yī zhí bǎo chí zhe yǒu hǎo de guān xì。 mào yì wǎng lái bù duàn， měi dāng chūn tiān，“ dà dì pū shàng lǜ tǎn， qì dān shāng duì yùn lái liǎo zhōng guó de shāng pǐn”。 kā lá hàn wáng cháo tóng gāo chāng huí gú hàn guó hé xī xià shì jìn lín， yě yìng yòu gèng duō de jiāo wǎng， dàn shǐ jí suǒ liú xià de jìzǎi jiào shǎo。