sà màn wáng cháo  (875nián～999nián)

　　sà màn wáng cháo (al héng Sulalahal héng Samaniyyah)
　　 ā bá sī wáng cháo shí zhōng yà dì qū jiàn lì de yī sī lán jiào fēng jiàn gē jù wáng cháo (874 ～ 999)。 yóu zhōng yà hé zhōng dì zǒng dū nài sī 'ěr · yī běn · ài hā mài dé (NasribnAhmad， 874～ 892 zài wèi ) diàn jī。 yīn qí zēngzǔ sà màn 'ér dé míng。 sà màn xì bō sī bā 'ěr hè guì zú hòu yì， yuán xìn fèng xiān jiào， hòu gǎi xìn yī sī lán jiào。 sà màn zhī sūn 'ài hā mài dé děng xiōng dì 4 rén xiào zhōng yú hā lǐ fā mǎ méng， céng xié zhù 'ā bá sī wáng cháo jūn duì píng dìng lā fěi zhī luàn yòu gōng， yuē yú 820 nián bèi mǎ méng fēn bié rèn mìng wéi guǎn zhì sǎ mǎ 'ěr hǎn、 fèi 'ěr gān nà、 tǎ shí gān hé hè lā tè chéng jūn shì zhǎngguān。 hòu yóu tǎ xī 'ěr wáng cháo jié zhì， bǎo chí yuán zhí。 873 nián， tǎ xī 'ěr wáng cháo miè wáng hòu， ài hā mài dé tǒng 'èr zhì lǐ hé zhōng dì qū。 874 nián， qí zǐ nài sī 'ěr · yī běn · ài hā mài dé bèi hā lǐ fā rèn mìng wéi hé zhōng dì qū zǒng dū， wéi sà màn wáng cháo zhī shǐ。 nài sī 'ěr zhī dì yī sī mǎ yí · běn · ài hā mài dé (892～ 907 zài wèi ) shì sà màn wáng cháo zhèng quán de zhēn zhèng chuàng jiàn zhě。 tā yǐ bù hā lā wéi shǒu fǔ， zhèng shì chēng “ āi mǐ 'ěr ”， xuān gào dú lì， míng yì shàng réng chéng rèn 'ā bá sī wáng cháo hā lǐ fā de zōng zhù quán， jǐn xiàng hā lǐ fā fèng xiàn gòng wù， bào gào jūn wù。 tā xiào fǎ hā lǐ fā gōng tíng jiàn lì liǎo tǒng yī de xíng zhèng hé jūn shì zhì dù， què lì liǎo wáng cháo yǔ xiá dì de lì shǔ guān xì。 tā yú 903 nián miè sà fǎ 'ěr wáng cháo， qǔ dé hū luó shān dì qū tǒng zhì quán， jì 'ér zhēng fú liǎo zhōng yà dì qū xǔ duō dú lì de dì fāng xiǎo bāng， qí tǒng zhì shì lì yuǎn dá dá luó sī、 huā cì zǐ mó、 tài bó lǐ sī tǎn yǔ gē 'ěr gān děng dì。 tā lì jīng tú zhì， cǎi qǔ duō zhǒng cuò shī fā zhǎn nóng yè hé shāng yè， jiǎng yè yī sī lán xué shù wén huà， bèi hòu shì shǐ jí yù wéi“ xìn yǎng qián chéng、 kuān rén xián míng de jūn zhù”。 zài nài sī 'ěr 'èr shì (913～ 943 zài wèi ) shí， yóu zǎixiàng jiǎ yī hǎn ní hé bā lè 'ā mǐ xiān hòu fǔ zuǒ， jiāng wáng cháo tǒng zhì de zhōng xīn yóu zhōng yà dì qū zhuànxiàng bō sī dōng bù， tā jiā qiáng zhōng yāng zhèng quán hé jūn duì jiàn shè， zhèn yā liǎo wáng shì nèi bù hé shí yè pài、 hā wǎ lì jí pài suǒ fā dòng de pàn luàn， gǒng gù liǎo wáng cháo de tǒng yī。 tā bō kuǎn xīng xiū shuǐ lì， fā zhǎn nóng yè， tiáozhěng fù shuì， gǔ lì shāng yè hé duì wài mào yì， jiǎng yè xué shù， jìng nèi jīng jì fán róng， wén huà shì yè chāng shèng， wéi sà màn wáng cháo de huáng jīn shí dài。 yǔ cǐ tóng shí， yī lǎng xī bù xìn fèng shí yè pài de bù wéi xī wáng cháo jué qǐ， cháng qī wēi xié sà màn xī jìng de 'ān quán， hū luó shān dì qū pàn luàn pín réng。 wáng cháo hòu qī， jǐ rèn 'āi mǐ 'ěr jí wèi shí nián yòu， gōng tíng shí quán yóu tū jué nú lì jìn wèi jūn gāo jí jūn guān zhǎng guǎn， tū jué jūn guān wéi gè shěng de tǒng zhì zhě， shí xíng gē jù。 zhè shí tū jué rén jiàn lì de kā lá hàn wáng cháo zài zhōng yà xīng qǐ， lǚ cì jī bài sà màn wáng cháo jūn duì， zhàn lǐng zhōng yà bù fēn dì qū； ā mǔ hé yǐ nán dì qū yóu qí yuán hū luó shān tū jué zǒng dū 'ā lè pǔ tè qín jiàn lì de gā sè ní wáng cháo duó qǔ。 zài 'ā bǔ dù lè · mài lì kè 'èr shì zhí zhèng shí， guó tǔ dà duō sàng shī， zhàn luàn pín qǐ， guó zhèng yóu gā sè ní sù dān mǎ hā mào dé suǒ zhī pèi。 999 nián 10 yuè kā lá hàn wáng cháo yī lì kè · nài sī 'ěr hàn shuài jūn cóng kā shí gá 'ěr jìn rù hé zhōng， wèi yù rèn hé dǐ kàng gōng zhàn shǒu dū bù hā lā chéng， ā bǔ dù lè · mài lì kè bèi fú qiú jìn， hòu sǐ yú yù zhōng。 qí lǐng tǔ bèi kā lá hàn wáng cháo hé gā sè ní wáng cháo suǒ guā fēn， sà màn wáng cháo suì wáng。
　　 sà màn wáng cháo shì zhōng yāng jí quán zhì de fēng jiàn zhèng quán， āi mǐ 'ěr wéi dú lì jūn zhù， jí xíng zhèng、 jūn shì hé sī fǎ dà quán yú yī shēn， wéi zuì gāo tǒng zhì zhě。 wáng shì chéng yuán、 fēng jiàn guì zú、 zōng jiào shàng céng、 tū jué jìn wèi jūn shǒu lǐng、 dà shāng rén děng zhàn yòu sī rén tǔ dì， zū gěi nóng mín shōu qǔ fēn chéng zhì dì zū。 shǎo liàng tǔ dì fēn guī cūn shè nóng mín， àn guī dìng shàng jiǎo tǔ dì shuì。 qīng zhēn sì hé zōng jiào xué xiào yóu wáng shì cì fēng huò mù sī lín shīshě de dì chǎn ( jí wǎ kè fū )， miǎn jiǎo fù shuì， qí shōu rù wéi zōng jiào jī jīn。 wáng cháo cǎi qǔ fú nóng ( mù )、 zhòng shāng zhèng cè， chàng xīng duì wài mào yì， dōng xī shāng dào chàng tōng， gè guó shāng jiǎ yún jí yú gè chéng shì， shāng diàn lín lì， wù chǎn fēng fù， jīng jì fán róng， guó kù chōng yíng。
　　 sà màn wáng cháo yǐ yī sī lán jiào wèiguó jiào， zūn fèng xùn ní pài jiào yì， shí xíng yī sī lán jiào fǎ， tuī chóng hā nǎi fěi pài jiào fǎ xué shuō。 zhōng yāng dà fǎ guān hé gè shěng fǎ guān， yóu 'āi mǐ 'ěr zhí jiē rèn mìng， duō yóu jiào fǎ xué jiā hé dà máo lā chōng rèn， zhù chí zōng jiào shì wù hé sī fǎ。 gāi wáng cháo duō shù 'āi mǐ 'ěr dǔ xìn yī sī lán jiào， jīng tōng jiào yì jiào fǎ， gōng tíng yán pìn zhù míng yī sī lán zhǎnglǎo dān rèn guó shī、 gù wèn， cānyù cháo zhèng， xiǎng yòu zōng jiào tè quán hé jiào gāo zhèng zhì dì wèi。 suí zhe wáng cháo de bù duàn xiàng wài kuò jiāng jí zhēng fú， yī sī lán jiào zài hé zhōng dì qū hé fèi 'ěr gān nà běi bù dé dào guǎng fàn chuán bō， dà liàng tū jué bù luò gǎi fèng yī sī lán jiào， zài qí xiá dì què lì liǎo yī sī lán jiào de tǒng zhì dì wèi。 wáng cháo zài bù hā lā、 sǎ mǎ 'ěr hǎn、 tǎ shí gān、 hè lā tè、 lài yī xiū jiàn zhuàng lì de qīng zhēn sì、 zōng jiào xué xiào、 gōng diàn、 líng mù、 tú shū guǎn、 tiān wén tái， cù jìn liǎo yī sī lán xué shù wén huà de fā zhǎn。 bù hā lā hé sǎ mǎ 'ěr hǎn fā zhǎn chéng zhōng yà yī sī lán wén huà míng chéng。 bù hā lā xīng jiàn de gōng diàn， fù lì táng huáng， wéi sà màn de jiàn zhù zhēn pǐn； guī mó hóng dà de huáng jiā tú shū guǎn， cáng shū fēng fù， shōu cáng yòu《 gǔ lán jīng》 zhēn běn hé gè xué kē de shǒu chāo běn， kān chēng xué shù bǎozàng。 sǎ mǎ 'ěr hǎn xīng jiàn de dà qīng zhēn sì、 yī sī lán jīng xué yuàn hé tiān wén tái， wéi sà màn yī sī lán xué shù wén huà gāo dù fā zhǎn de xiàng zhēng。 wáng cháo dà lì jiǎng yè xué shù， zhāo xián nà shì。 zài nài sī 'ěr 'èr shì shí， bù hā lā jí gōng tíng， gè fāng xué zhě yún jí， zài cǐ qiú xué、 yán jiū、 zhù shù wèi rán chéng fēng， chū liǎo bù shǎo wén míng yú shì de xué zhě。 yī xué jiā jiān zhé xué jiā lā qí、 yī běn · xī nà、 bó xué jiā bǐ lǔ ní、 shī rén fèi 'ěr duō xī hé lǔ dá jī、 lì shǐ xué jiā bā lè 'ā mǐ、 ài bù · sū lāi màn děng jūn zài sà màn wáng cháo de bì hù xià cóng shì guò xué shù huó dòng， zuò chū liǎo zhòng dà gòng xiàn。 sà màn wáng cháo zàn měi bō sī wén huà， shì bō sī yǔ yán jí wén xué yì shù de fù xīng zhě。 wáng cháo chú tōng xíng 'ā lā bó yǔ wài， zhèng fǔ guī dìng bō sī wén wéi guān fāng tōng xíng wén zì， bìng dà lì tuī guǎng bō sī yǔ， shī rén lǔ dá jī děng yòng bō sī yǔ jìn xíng wén xué chuàng zuò。 jiāng yī sī lán jiào jīng diǎn、 kē xué hé wén xué zhù zuò fān yì chéng bō sī yǔ guǎng fàn liú chuán。 jù 'ā lā bó wén xiàn zài， sà màn wáng cháo céng yǔ zhōng guó yú tián dà bǎo guó wáng huò gān zhōu huí gú kèhán tōng shǐ、 tōng shāng hé lián yīn。 zhōng guó xī běi biān jìng tū jué mín zú zuì zǎo xìn fèng yī sī lán jiào， shì shòu dào sà màn wáng cháo chuán bō de yǐng xiǎng。