xī hàn  (?qián218nián～qián186nián)

zì：	zǐ fáng
 jūn shì lèi Military class： 《sù shū》 yuèdòuzhāng liángzài百家争鸣dezuòpǐn!!!

　　zì zǐ fáng， hàn zú， hàn chū sān jié zhī yī。 chuán wéi hàn chū chéng fù（《 hòu hàn shū zhù》 yún： “ zhāng liáng chū yú chéng fù ”， jí jīn 'ān huī bó zhōu shì dōng nán） rén。 xiān shì yuán wéi hán guó guì zú。 qín miè hán hòu， tā tú móu huī fù hán guó， jié jiāo cì kè， zài bó làng shā（ zài hé nán yuán yáng dōng nán） jū jī qín shǐ huáng wèi suì， táo wáng zhì xià pī（ jīn jiāng sū huī níng běi）。 qín mò nóng mín qǐ yì zhōng， shuài bù tóubèn liú bāng， bù jiǔ yóushuì xiàng liáng lì hán guì zú chéng wéi hán wáng， wéi hán sī tú。 hòu hán wáng chéng bèi xiàng yǔ shā hài， fù guī liú bāng， wéi qí zhòng yào móu shì。 chǔ hàn zhàn zhēng qī jiān， tí chū bù lì liù guó hòu dài， lián hé yīng bù、 péng yuè， zhòng yòng hán xìn děng cè lüè， yòu zhù zhāng zhuī jī xiàng yǔ， jiān miè chǔ jūn， liú bāng xī rù wǔ guān hòu， zài yáo xià yòng jì pò dí； hóng mén yàn shàng bāng zhù liú bāng tuō lí xiǎn jìng；“ wéi hàn wáng qǐng hàn zhōng dì”； zài chǔ hàn zhàn zhēng zhōng“ cháng jì móu píng tiān xià”， dū wéi liú bāng suǒ cǎi nà。 hàn cháo jiàn lì， fēng liú hóu。 jiàn liú bāng fēng gù jiù qīn jìn， zhū jiù rì sī yuàn， lì jiàn liú bāng fēng sù yuàn yōng chǐ， shì yí qún chén。 liú bāng céng zàn qí“ yùn chóu wéi wò zhī zhōng， jué shèng yú qiān lǐ wài， zǐ fáng gōng yě”。 chuán jiàn《 shǐ jì · liú hóu shì jiā》、《 hàn shū · zhāng liáng chuán》。
　　
　　2. shēng píng
　　
　　“ yùn chóu yú wéi wò zhī zhōng， jué shèng yú qiān lǐ zhī wài” de hàn dài kāi guó móu chén zhāng liáng， bìng fēi tǐ kuí xióng wěi、 yīng qì fēi fán de rén wù。 tā shēn jū luàn shì， xiōng huái guó wáng jiā bài de bēi fèn， tóu shēn yú kōng zǒng de bīng róng shēng yá， wéi liú bāng jī bài xiàng yǔ yǐ jí hàn cháo de jiàn lì lì xià liǎo bù kě mó miè de gōng láo。 guān bài dà sī mǎ zhī hòu， cí guān guī yǐn， shì hàn chū sān jié dāng zhōng， wéi yī yī wèi shèn dé shàn zhōng de rén。
　　
　　（ 1） fǎn qín fù hán yí shàng shòu shū
　　
　　 zhāng liáng chū shēn yú guì zú shì jiā， zǔ fù kāi dì， lián rèn zhàn guó shí hán guó sān cháo de zǎixiàng。 fù qīn zhāng píng， yì jì rèn hán guó 'èr cháo de zǎixiàng。 zhì zhāng liáng shí dài， hán guó yǐ zhú jiàn shuāi luò， wáng shī yú qín。 hán guó de miè wáng， shǐ zhāng liáng shī qù liǎo jì chéng fù qīn shì yè de jī huì， sàng shī liǎo xiǎn hè róng yào de dì wèi， gù tā xīn cún wáng guó wáng jiā zhī hèn， bìng bǎ zhè zhǒng chóu hèn jí zhōng yú yī diǎn héng héng fǎn qín。
　　
　　 qīng nián shí dài de zhāng liáng， huái zhe zhè zhǒng bào guó fù hán de xióng xīn， bù gù dì dì de sāngzàng， xī sàn jiā cái， fǎng qiú cì kè。 hòu lái dé yī lì shì， zhì tiě chuí zhòng bǎi 'èr shí jīn ( yuē hé jīn zhì wǔ shí jīn )， qín shǐ huáng 'èr shí jiǔ nián ( gōng yuán qián 218 nián )， qín shǐ huáng shuài dà duì rén mǎ， hào hào dàng dàng， lí jīng dōng yóu。 zhāng liáng chèn cǐ jī huì， yǔ lì shì chuí jī qín shǐ huáng yú bó làng shā， jiēguǒ wù zhōng fù chē， bù dé bù jí sù 'ér táo。
　　
　　 zhāng liáng chuí jī qín wáng wèi suì， bèi xuán bǎng tōng jī， bù dé bù mái míng yǐn xìng， táo nì yú xià pī ( jīn jiāng sū huī níng běi )， jìng hòu fēng shēng。 yī tiān， zhāng liáng xián bù yí shuǐ yí qiáo tóu， yù yī chuānzhuó cū bù duǎn páo de lǎo wēng， zhè gè lǎo wēng zǒu dào zhāng liáng de shēn biān shí， gù yì bǎ xié tuō luò qiáo xià， rán hòu 'ào màn dì chāishi zhāng liáng dào：“ xiǎo zǐ， xià qù gěi wǒ jiǎn xié !” zhāng liáng 'ě rán， dàn hái shì qiáng rěn xīn zhōng de bù mǎn， wéi xīn dì tì tā qǔ liǎo shàng lái。 suí hòu， lǎo rén yòu qiāo qǐ jiǎo lái， mìng zhāng liáng gěi tā chuān shàng。 cǐ shí de zhāng liáng zhēn xiǎng huī quán zòu tā， dàn yīn tā yǐ jiǔ lì rén jiān cāng sāng， bǎo jīng piào bó shēng huó de zhǒng zhǒng mó nán， yīn 'ér qiáng yā nù huǒ， xī guì yú qián， xiǎo xīn yì yì dì bāng lǎo rén chuān hǎo xié。 lǎo rén fēi dàn bù xiè， fǎn 'ér yǎng miàn cháng xiào 'ér qù。 zhāng liáng dāi shì liáng jiǔ， zhǐ jiàn nà lǎo wēng zǒu chū lǐ xǔ zhī dì， yòu fǎn huí qiáo shàng， duì zhāng liáng zàn tàn dào：“ rú zǐ kě jiào yǐ。” bìng yuē zhāng liáng 5 rì hòu de líng chén zài dào qiáo tóu xiāng huì。 zhāng liáng bù zhī hé yì， dàn hái shì gōng jìng dì guì dì yìng nuò。
　　
　　5 tiān hòu， jī míng shí fēn， zhāng liáng jí cōng cōng dì gǎn dào qiáo shàng。 shuí zhī lǎo rén gù yì tí qián lái dào qiáo shàng， cǐ kè yǐ děng zài qiáo tóu， jiàn zhāng liáng lái dào， fèn fèn dì chì zé dào：“ yǔ lǎo rén yuē， wèihé wù shí？ 5 rì hòu zài lái !” shuō bà lí qù。 jiēguǒ dì 'èr cì zhāng liáng zài cì wǎn lǎo rén yī bù。 dì sān cì， zhāng liáng suǒ xìng bàn yè jiù dào qiáo shàng děng hòu。 tā jīng shòu zhù liǎo kǎo yàn， qí zhì chéng hé yǐn rěn jīng shén gǎn dòng liǎo lǎo zhě， yú shì sòng gěi tā yī běn shū， shuō：“ dú cǐ shū zé kě wéi wáng zhě shī， 10 nián hòu tiān xià dà luàn， nǐ kě yòng cǐ shū xīng bāng lì guó； 13 nián hòu zài lái jiàn wǒ。” shuō bà， yáng cháng 'ér qù。 zhè wèi lǎo rén jiù shì chuán shuō zhōng de shén mì rén wù： yǐn shēn yán xué de gāo shì huáng shí gōng， yì chēng“ pǐ shàng lǎo rén”。
　　
　　 zhāng liáng jīng xǐ yì cháng， tiān liàng shí fēn， pěng shū yī kàn， nǎi《 tài gōng bīng fǎ》。 cóng cǐ， zhāng liáng rì yè yán xí bīng shū， fǔ yǎng tiān xià dà shì， zhōng yú chéng wéi yī gè shēn míng tāo lüè、 wén wǔ jiān bèi， zú zhì duō móu de“ zhì náng”。 qín 'èr shì yuán nián ( gōng yuán qián 209 nián ) qī yuè， chén shèng、 wú guǎng zài dà zé xiāng jiē gān 'ér qǐ， jǔ bīng fǎn qín。 jǐn jiē zhe， gè dì fǎn qín wǔ zhuāng fēng qǐ yún yǒng。 shǐ zhì kàng qín de zhāng liáng yě jù jí liǎo 100 duō rén， chě qǐ liǎo fǎn qín de dà qí。 hòu yīn zì gǎn shēn dān shì gū， nán yǐ lì zú， zhǐ hǎo shuài zhòng wǎng tóu jǐng jū ( zì lì wéi chǔ jiǎ wáng de nóng mín jūn lǐng xiù )， tú zhōng zhèng hǎo yù shàng liú bāng shuài lǐng yì jūn zài xià pī yī dài fā zhǎn shì lì。 liǎng rén yī jiàn qīng xīn， zhāng liáng duō cì yǐ《 tài gōng bīng fǎ》 jìn shuō liú bāng， liú bāng duō néng lǐng wù， bìng cháng cháng cǎi nà zhāng liáng de móu lüè。 yú shì， zhāng liáng guǒ duàn dì gǎi biàn liǎo tóubèn jǐng jū de zhù yì， jué dìng gēn cóng liú bāng。 zuò wéi shì rén， shēn tōng tāo lüè gù rán zhòng yào， dàn shī zhǎn móu lüè de qián tí zé shì yào yòu shàn yú nà jiàn de míng zhù。 zhè cì bù qī 'ér yù， zhāng liáng“ zhuǎn duǒ” míng zhù， fǎn yìng liǎo tā zài fēn yún fù zá de xíng shì zhōng qīng xǐng de tóu nǎo hé dú dào de yǎn guāng。 cóng cǐ， zhāng liáng shēn shòu liú bāng de qì zhòng hé xìn lài， tā de cōng míng cái zhì yě yòu jī huì dé yǐ chōng fēn dì fā huī。
　　
　　（ 2） jiàng wǎn qǔ náo zuǒ cè rù guān
　　
　　 qín 'èr shì 'èr nián ( gōng yuán qián 208 nián ) liù yuè， xiàng liáng、 xiàng yǔ shū zhí suǒ shuài lǐng de duì wǔ yǐ fā zhǎn zhuàng dà dào liù qī wàn rén， bìng yōng lì chǔ huái wáng zhī sūn xióng xīn wéi wáng， jí gè lù yì jūn shǒu lǐng yú xuē chéng ( jīn shān dōng téng xiàn dōng nán ) gòng shāng dà shì。 zhāng liáng bù wàng fù xīng hán guó， máng duì xiàng liáng tí yì dào：“ jūn jì yǐ lì chǔ wáng wéi hòu rén， ér hán wáng zhū gōng zǐ zhōng de héng yáng jūn chéng zuì xián， kě lì wéi wáng， jiè yǐ duō shù dǎng yǔ。” zǎo zài xià pī zhī jì， zhāng、 xiàng zhī jiān biàn yòu jiù yì， yīn 'ér xiàng liáng yī kǒu yìng chéng。 yú shì， tā mìng rén zhǎo dào hán wáng chéng， lì wéi hán wáng， bìng yǐ zhāng liáng wéi sī tú ( xiāng dāng yú chéngxiàng )。 zhāng liáng“ fù hán” de mùdì zhōng yú dá dào liǎo，“ fù jiā” de zhèng zhì sù yuàn yě dé yǐ shí xiàn， yīn 'ér jié jìn quán lì fú chí hán wáng chéng， huī shī shōu fù hán dì ( zhǐ zhàn guó shí hán guó dì pán )， yóu bīng yú yǐng chuān fù jìn， shí 'ér gōng qǔ shù chéng， shí 'ér yòu bèi qín bīng duó huí， chí chí wèi néng kāi chuàng dà jú miàn。 zhè yī nián nián dǐ， chǔ huái wáng mìng liú bāng、 xiàng yǔ fēn bīng fá qín， bìng yuē dìng： shuí xiān rù guān jìn xián yáng， shuí biàn kě yǐ lì 'ér wéi wáng。 liú bāng qǔ dào yǐng chuān、 nán yáng， dǎ suàn cóng wǔ guān jìn rù guān zhōng。 qín 'èr shì sān nián ( gōng yuán qián 207 nián ) qī yuè， liú bāng shuài bīng gōng zhàn yǐng chuān。 hán wáng hé zhāng liáng biàn yǔ liú bāng huì hé liǎo。 liú bāng qǐng hán wáng liú shǒu yáng dí ( hán gù dū， jīn hé nán yǔ zhōu shì )， ér ràng zhāng liáng suí jūn nán xià。 jiǔ yuè， jūn duì dǐ dá nán yáng jùn ( jīn hé nán nán yáng shì )。 nán yáng jùn shǒu qí tuì rù wǎn chéng ( hé nán nán yáng ) gù shǒu。 liú bāng miè qín xīnqiè， jiàn wǎn chéng yī shí nán yǐ gōng qǔ， dǎ suàn rào guò wǎn chéng jì xù xī jìn。 zhāng liáng rèn wéi bù tuǒ， quàn dào：“ nín suī rán jí yú jìn guān， dàn zhè yī lù shàng qín bīng hái hěn duō， ér qiě dū 'ě jù zhe xiǎn yào de dì shì。 xiàn zài bù ná xià wǎn chéng， yī dàn wǎn chéng de qín bīng cóng hòu miàn zhuī shā guò lái， nà shí， qiáng qín zài qián， zhuī bīng zài hòu， jiù hěn wēi xiǎn liǎo。” liú bāng cǎi nà liǎo tā de jiàn yì， lì jí gēnghuàn qí zhì， shuài bīng chéng yè jiān chāo xiǎo lù qiāoqiāo fǎn huí。 fú xiǎo shí fēn， liú bāng de jūn duì yǐ bǎ wǎn chéng chóngchóng wéi zhù。 jiē zhe， liú bāng yòu cǎi nà liǎo chén huī de yì jiàn， yǐ gōng xīn zhī shù， zhāo fǔ nán yáng tài shǒu， shè miǎn quán chéng lì mín， bīng bù xuè rèn dì qīng qǔ liǎo wǎn chéng。 jiě chú liǎo liú bāng xī jìn de hòu gù zhī yōu， liú bāng bīng wēi dà zhèn， nán yáng jùn de qí tā chéng chí jiàn tài shǒu yǐ jiàng， fēn fēn qǐ 'ér xiào zhī， wàng fēng 'ér jiàng。
　　
　　 tóng nián shí 'èr yuè， liú bāng shuài jūn dǐ dá náo guān ( jīn shǎn xī lán yáng dōng nán )。 náo guān shì gǔ dài nán yáng yǔ guān zhōng de jiāo tōng yào 'ài， yì shǒu nán gōng， shì tōng wǎng qín dū xián yáng de yān hóu yào sài， yě shì gǒng wèi xián yáng de zuì hòu yī dào guān 'ài， qín yòu zhòng bīng 'ě shǒu cǐ dì。 liú bāng gǎn dào guān qián， xiǎng yào qīn shuài suǒ bù liǎng wàn yú zhòng， qiáng xíng gōng qǔ。 zhāng liáng quàn jiàn dào：“ mù qián qín shǒu guān de bīng lì hái hěn qiáng dà， bù kě qīng jǔ wàng dòng。” liú bāng wéi kǒng xiàng yǔ dà jūn xiān rù guān zhōng， yīn 'ér xīn jí rú fén， máng xiàng zhāng liáng wèn jì。 zhāng liáng xiàng liú bāng xiàn liǎo yī gè zhì qǔ de miào jì。 tā shuō：“ wǒ tīng shuō náo guān de shǒu jiāng shì gè tú fū de 'ér zǐ， zhè zhǒng shì kuài xiǎo rén， zhǐ yào yòng diǎn cái bì jiù kě yǐ dǎ dòng tā de xīn liǎo。 nín kě yǐ pài xiān qiǎn bù duì， yù bèi 5 wàn rén de liáng xiǎng， bìng zài sì zhōu shān jiān shàng zēng shè dà liàng jūn duì de qí hào， xū zhāng shēng shì， zuò wéi yí bīng。 rán hòu zài pài lìyìjī duō dài zhēn bǎo cái wù qù quàn yòu qín jiāng， shì qíng jiù kě néng chéng gōng liǎo。” liú bāng yǐ jì 'ér xíng， náo guān shǒu jiāng guǒ rán xiàn guān tóu jiàng， bìng biǎo shì yuàn yì hé liú bāng lián hé jìn gōng xián yáng。 liú bāng dà xǐ， zhāng liáng què rèn wéi bù kě。 tā lěng jìng dì fēn xī dào：“ zhè zhǐ bù guò shì náo guān de shǒu jiāng xiǎng pàn qín， tā bù xià díshì zú wèi bì fú cóng。 rú guǒ shì zú bù cóng， hòu guǒ jiāng bù kān shè xiǎng。 bù rú chéng qín bīng xiè dài zhī jī xiāo miè tā men。” yú shì， liú bāng shuài bīng xiàng náo guān tū rán fā qǐ gōng jī， jiēguǒ qín jūn dà bài， qì guān tuì shǒu lán tián ( jīn shǎn xī lán tián xiàn xī )。 liú bāng chéng shèng zhuī jī， yǐn bīng rào guò náo guān， chuān yuè kuì shān， dà bài qín jūn yú lán tián。 rán hòu， dà jūn jì xù xī jìn， yú gōng yuán qián 206 nián yuán yuè dǐ dá bà shàng ( jīn xī 'ān shì dōng 25 lǐ )。
　　
　　 zhè shí， qín 'èr shì yǐ bèi zhào gāo shā sǐ， jǐn jǐn zuò liǎo 46 tiān qín wáng de zǐ yīng yǎn jiàn yì jūn bīng lín chéng xià， dà shì yǐ qù， zhǐ hǎo sì shéng xì jǐng， chéng sù chē bái mǎ， pěng zhe yù xǐ fú jié， kāi chéng chū jiàng。 zhì cǐ， xióng bà sì fāng、 wēi zhèn hǎi nèi de dà qín dì guó miè wáng liǎo。
　　
　　 liú bāng cóng fèng chǔ huái wáng zhī mìng xī jìn， dào jìn rén guān zhōng， pò shǐ zǐ yīng tóu jiàng， lì shí jǐn yī nián， yóu yú tā cǎi nà liǎo zhāng liáng de jì móu， bǎo zhèng liǎo jūn shì shàng de shùn lì jìn zhǎn， cóng 'ér yíng dé liǎo shí jiān， zhōng yú bǐ xiàng yǔ qiǎng xiān yī bù jìn rù guān zhōng。
　　
　　（ 3） jiàn zhù 'ān mín dǒu zhì hóng mén
　　
　　 liú bāng dà jūn jìn rù xián yáng， kàn dào nà háo huá de gōng diàn、 měi mào de gōng nǚ hé dà liàng de zhēn bǎo yì wù， shǐ xǔ duō rén wàng hū suǒ yǐ， hūn hūn rán， yǐ wéi kě yǐ jìn xiǎng tiān xià liǎo。 lián liú bāng yě qíng bù zì jìn， bèi qín gōng lǐ de yī qiē qīng dǎo， xiǎng liú jū gōng zhōng， ān xiǎng fù guì。 wǔ jiāng fán kuài mào sǐ fàn yán qiáng jiàn， zhí chì liú bāng“ yào zuò fù jiā wēng”。 rán 'ér， liú bāng gēn běn bù yú lǐ cǎi。 bù xià de yī xiē xián dá zhì shì duì cǐ xīn jí rú fén。 zài zhè guān jiàn shí kè， zhāng liáng xiàng liú bāng fēn xī lì hài， quàn dào：“ qín wáng duō zuò bù yì de shì， suǒ yǐ nín cái néng tuī fān tā 'ér jìn rù xián yáng。 jì rán nín yǐ jīng wéi tiān xià rén chǎn chú liǎo huò hài， jiù yīnggāi bù yī sù shí， yǐ shì jié jiǎn。 xiàn zài dà jūn gāng rén qín dì， nín jiù chén nì zài xiǎng lè zhōng， zhè jiù shì suǒ wèi zhù zhòu wéi nüè liǎo。 cháng yán dào liáng yào kǔ kǒu lì yú bìng， zhōng yán nì 'ěr lì yú xíng， yuàn pèi gōng tīng cóng fán kuài děng rén de huà。” zhāng liáng yǔ qì píng hé， dàn ruǎn zhōng yòu yìng， yóu qí shì huà zhōng duì gǔ jīn chéng bài de jiē shì yǐ jí“ wú dào qín”、“ zhù jié wéi nüè” děng kē kè zì yǎn， yǐn yǐn dì cì téng liǎo liú bāng jìn hū chén zuì de xīn。 zhè zhǒng jǐn dǎ màn chàng de shǒu fǎ， guǒ rán zòu xiào。 liú bāng yú kuài dì jiē shòu liǎo zhè zhuó yòu yuǎn jiàn de guī jié， xià lìng fēng cún qín cháo gōng bǎo、 fǔ kù、 cái wù， hái jūn bà shàng zhěng zhì jūn duì， yǐ dài xiàng yǔ děng lù qǐ yì jūn。 zài cǐ qī jiān， liú bāng hái cǎi nà zhāng liáng jiàn yì， zhào jí zhū xiàn fù lǎo háo jié， yǔ zhī yuē fǎ sān zhāng：“ shā rén zhě sǐ， shāng rén jí dào dǐ zuì。” bìng tōng gào sì fāng：“ yú xī chú qù qín fǎ。 zhū lì rén jiē 'ān zhū rú gù。 fán wú suǒ yǐ lái， fēi yòu suǒ qīn bào， wù kǒng。” lìng wài， hái pài rén yǔ qín lì yī qǐ xún xíng gè dì， xiǎo yù cǐ yì。 jiēguǒ， bó dé liǎo qín mín de yī zhì yōng dài， zhēng xiān kǒng hòu yòng niú yáng jiǔ shí wèi láo jūn shì。 liú bāng jiàn zhuàng， yòu mìng lìng jūn shì bù yào jiē shòu， chuán chū huà qù：“ jūn zhōng liáng shí chōng zú， bù yào láo mín pò fèi liǎo。” qín dì bǎi xìng tīng bà cǐ yán， yuè fā gāo xīng， wéi kǒng liú bāng bùwèi qín dì zhī wáng。
　　
　　 liú bāng cǎi nà zhāng liáng de jiàn yì， cǎi qǔ de zhè yī xì liè 'ān mín cuò shī， zhēng dé liǎo mín xīn， wèitā rì hòu jīng yíng guān zhōng， bìng yǐ cǐ wéi gēn jù dì yǔ xiàng yǔ zhēng xióng tiān xià， diàn dìng liǎo liáng hǎo de zhèng zhì jī chǔ。
　　
　　 gōng yuán qián 206 nián 'èr yuè， xiàng yǔ shuài zhū hóu bīng dǐ dá hán gǔ guān ( jīn hé nán líng bǎo dōng běi )。 liú bāng mìng lìng shǒu jūn jǐn bì guān mén， zǔ zhǐ zhū hóu bīng jìn guān。 xiàng yǔ dé zhī liú bāng yǐ gōng xià xián yáng， shí fēn nǎo nù， zhèng gǎn shàng liú bāng bù xià cáo wú shāng mì gào xiàng yǔ， shuō：“ pèi gōng yào zài guān zhōng chēng wáng。” xiàng yǔ lì jí mìng lìng yīng bù dū jūn qiáng gōng。 tóng nián shí 'èr yuè， xiàng yǔ dà jūn gōng pò hán gǔ guān， jìn zhù xīn fēng、 hóng mén ( jīn shǎn xī lín jiàn dōng běi )， yào yǔ liú bāng jué yī sǐ zhàn。
　　
　　 xìng kuī xiàng yǔ de shū fù xiàng bó yǔ zhāng liáng céng yòu jiù jiāo。 zài xiàng yǔ dà jūn jué dìng jìn gōng liú bāng de qián yè， xiàng bó qiāoqiāo qí mǎ lái dào liú bāng jūn zhōng sī jiàn zhāng liáng， bǎ xiāo xī gào sù liǎo zhāng liáng， bìng yāo tā yī tóng qián táo。 zhāng liáng shuō：“ wǒ fèng hán wáng zhī mìng， sòng pèi gōng rén guān， ér jīn pèi gōng shēn chù wēinàn zhī zhōng， wǒ qiāoqiāo táo zǒu， shì bù hé dào yì de。 wǒ bì xū qù xiàng tā cí xíng zài zǒu。” suí jí， zhāng liáng lái dào liú bāng de yíng zhàng zhōng， bǎ xiàng bó suǒ shuō de yī wǔ yī shí dì gào sù liǎo liú bāng。 liú bāng dà jīng shī sè， máng wèn zhāng liáng：“ zhè kě zěn me bàn？” zhāng liáng méi yòu zhí jiē huí dá， fǎn wèn liú bāng：“ nín gū jì wǒ men de jūn duì néng dǐ dǎng zhù xiàng yǔ de jìn gōng má？” liú bāng yòu qì wú lì dì shuō：“ què shí bù néng。 kě shì shì yǐ zhì cǐ， yòu zěn me bàn ní？” zhāng liáng yī xiǎng， dāng wù zhī jí shì dǎ xiāo xiàng yǔ duì liú bāng de yí lǜ， shǐ tā fàng qì jìn gōng liú bāng de jìhuà。 ér yào dá dào zhè yī mùdì， xiàng bó shì gè guān jiàn rén wù。 shěn shí duóshì， zhāng liáng gěi liú bāng chū liǎo gè fǔ dǐ chōu xīn de zhù yì：“ qǐng nín qù gào sù xiàng bó， shuō nín bù gǎn bèi pàn xiàng wáng。” liú bāng wèn：“ xiàng bó hé nǐ， shuí de nián líng dà？” zhāng liáng shuō：“ xiàng bó zhǎngwǒ jǐ suì。” yú shì， liú bāng duì zhāng liáng shuō：“ nǐ tì wǒ bǎ xiàng bó qǐng jìn lái， wǒ yào xiàng duì dài xiōng cháng yī yàng duì dài tā。” zhāng liáng chū qù， zài sān yāo qǐng xiàng bó rù zhàng jiàn liú bāng。 xiàng bó jìn zhàng hòu， liú bāng qīn zì wéi xiàng bó zhēn jiǔ zhù shòu， bìng jié wèile 'ér nǚ qìngjiā。 dāng xiàng bó jiǔ hān 'ěr rè zhī shí， liú bāng wěi qū dì shuō：“ wǒ rén guān yǐ hòu， qiū háo wú fàn， lì mín dū zào cè rén jí， fǔ kù cái chǎn yán jiā fēng cún， zhuān mén děng dài xiàng jiāng jūn lái jiē shōu。 zhī suǒ yǐ pài jiàngshì bǎ shǒu hán gǔ guān， shì wéi níng fáng bèi qí tā dào zéi cuàn rù， bìng fáng bèi yòu fēi cháng de biàn gù fā shēng。 wǒ shǒu zài zhè lǐ， rì yè pàn wàng xiàng jiāng jūn dào lái， zěn me gǎn fǎn pàn ní？ qǐng nín qiān wàn xiàng xiàng jiāng jūn zhuǎn dá wǒ de xīn yì， wǒ jué bù gǎn bèi qì jiāng jūn de dà dé。” yī xí huà， shuō dé xiàng bó xìn yǐ wéi zhēn， biàn jiāo dài liú bāng：“ míng tiān yī dìng yào zǎo yī diǎn qīn zì lái xiàng xiàng yǔ xiè zuì。” xiàng bó lián yè chí huí hóng mén， bǎ liú bāng de huà dū zhuǎn gào gěi liǎo xiàng yǔ， bìng bǎi bān shū tōng， shǐ yuán yǐ jiàn bá nǔ zhāng de jú shì yòu suǒ huǎn jiě。
　　
　　 qīn fù hóng mén， yǐ shì zài bì xíng； liú bāng míng zhī cǐ qù rú hǔ kǒu zuò kè， wēi jī sì fú， dàn yòu bù néng bù qù， zhēn shì qián hòu wéi nán。 zhāng liáng zhī jǐ zhī bǐ， jīng bì dì xiàng liú bāng fēn xī liǎo xiàng yǔ qí rén， jué xīn shēn rù hǔ xué， jǐn shèn 'ér líng huó dì bǎo hù liú bāng de 'ān quán。
　　
　　 dì 'èr tiān， liú bāng jǐn dài zhe zhāng liáng、 fán kuài hé bǎi yú míng cóng qí lái dào chǔ yíng。 liú bāng yī jiàn xiàng yǔ， máng shàng qián shuō dào：“ chén yǔ jiāng jūn hé lì gōng qín， jiāng jūn zhàn hé běi， wǒ zhàn hé nán。 bù liào wǒ jiǎo xìng xiān rén guān pò qín， dé yǐ zài cǐ fù jiàn jiāng jūn。 jīn yòu xiǎo rén jìn chán， zhì shǐ jiāng jūn yǔ wǒ jié yuàn。” xiàng yǔ jiàn liú bāng zhǐ dài bǎi yú cóng qí qián lái fù yàn， ér qiě yī fù qiān gōng wěi qū de yàng zǐ， bù jìn dòng liǎo“ fù rén zhī rén”， tuō kǒu shuō dào：“ zhè dū shì pèi gōng de zuǒ sī mǎ cáo wú shāng gào sù wǒ de。 shuō nǐ yào zài guān zhōng chēng wáng， lìng zǐ yīng wéixiàng。 bù rán， wǒ hé zhì yú rú cǐ。” liú bāng xiān rù wéi zhù， nǔ lì cóng jīng shén shàng yā dǎo duì fāng， xiàng yǔ zì zhī liú bāng yǐ chǔ wáng yuē， xiān xíng rù guān bìng wú fēi fèn zhī chù， zì jǐ duì liú bāng rú cǐ zhè bān dǎo yòu wéi yuē zhī xián， dùn jué yòu xiē lǐ qū cí qióng。
　　
　　 xiàng yǔ kuǎn liú liú bāng huì yǐn。 xí jiān， xiàng yǔ de móu chén fàn zēng lǚ cì jǔ mù shì yì xiàng yǔ， yòu zài sān jǔ qǐ suǒ pèi yù kuài， àn shì tā sù xià jué duàn， shā sǐ liú bāng。 xiàng yǔ yóu yù bù jué， mò rán bù yìng。 fàn zēng zhǐ hǎo yòu cóng zhàng wài zhào lái yǒng shì xiàng zhuāng， shòu yì tā wǔ jiàn zhù xīng， sì jī shā diào liú bāng。 xiàng bó kàn chū pò zhàn， bá jiàn duì wǔ， shí shí yòng zì jǐ de shēn tǐ hù zhù liú bāng。 zhāng liáng yī kàn qíng kuàng bù miào， gǎn kuài qǐ shēn chū zhàng qù zhǎo fán kuài， mìng qí sù qù hù jià。 fán kuài 'èr huà méi shuō， chí jiàn yōng dùn chuǎng rù jūn mén， zhíbèn zhàng xià， liǎng yǎn nù shì xiàng yǔ， tóu fā shàng zhǐ， dà yòu wàn fū bù dǎng zhī yǒng。 xiàng yǔ bù jìn hài rán， máng wèn：“ zhè shì shénme rén？” zhāng liáng dá dào：“ shì pèi gōng de suí cóng wèi shì fán kuài。” xiàng yǔ shuō：“ yī tiáo hǎo hàn， shǎng gěi tā jiǔ !” zuǒ yòu de shì cóng pěng shàng yī dà bēi jiǔ， fán kuài zhàn zhe yī yǐn 'ér jìn。 zài quàn zài yǐn， bìng jiè tí fā huī dì shù luò xiàng yǔ dào：“ chén sǐ qiě bù bì， zhī jiǔ 'ān zú cí !” jiē zhe， biàn lì shēng chén shù liú bāng de láo kǔ gōng gāo hé zhōng yì， zhǐ chì xiàng yǔ yí xīn tài zhòng。 xiàng yǔ yī shí jìng bèi tā kāng kǎi jī 'áng de yán cí suǒ zhèn shè， wú yán yǐ duì， zhǐ shì zhāo hū fán kuài shuō：“ zuò !” fán kuài chéng shì zuò zài zhāng liáng shēn biān。 guò liǎo yī huì 'ér， liú bāng jiàn qíng shì yǐ jiàn hǎo zhuǎn， biàn jiè kǒu rén cè， zhāo hū fán kuài chū zhàng， zhāng liáng suí zhī 'ér chū。 sān rén shāng liàng duì cè， jué dìng yóu fán kuài bǎo hù liú bāng gǎn kuài tuō shēn， zhāng liáng liú xià lái yìng fù jú miàn。
　　
　　 zài shuō liú bāng liú xià chē qí， zài fán kuài děng sì jiāng de hù wèi xià， qīng qí jiǎn cóng， jīng lí shān、 guò zhǐ yáng、 chāo jìn lù， bù cí 'ér bié， mì mì dì fǎn huí bà shàng。 ér shēn zài hǔ xué de zhāng liáng chén zhe lěng jìng dì yǔ xiàng yǔ děng zhōu xuán。 cǐ kè tā gū jì liú bāng yǐ huí dào jūn zhōng， biàn jìn zhàng cí xiè dào：“ pèi gōng bù shèng jiǔ lì， zuì bù néng cí， o jǐn shǐ zhāng liáng fèng shàng bái bì yī shuāng， jìng xiàn dà wáng zú xià； lìng bèi yù dǒu yī shuāng， jìng xiàn fàn jiāng jūn zú xià。” xiàng yǔ wú nài， zhǐ hǎo shōu xià bái bì， bù liǎo liǎo zhī。 fàn zēng qì dé bǎ yù dǒu shuāi dào dì shàng， bá jiàn jī dé fěn suì， fèn nù dì shuō：“ āi ! shù zǐ ( duì xiàng yǔ děng de qīng miè chēng wèi ) bù zú yǔ móu。 duó xiàng wáng tiān xià de rén， yī dìng shì pèi gōng， wǒ men zhè xiē rén bì jiāng chéng wéi tā de jiē xià qiú !”
　　
　　 zhāng liáng zài zhè cì shēng sǐ yōu guān de dǒu zhēng zhōng， yǐ qí dà zhì dà yǒng， jì qiǎo miào dì bāng zhù liú bāng 'ān quán tuō lí hǔ kǒu， yòu shǐ xiàng yǔ nèi bù mái xià liǎo jūn chén xiāng xì de huò gēn。
　　
　　（ 4） míng shāo zhàn dào 'àn dù chén cāng
　　
　　 hàn yuán nián ( gōng yuán qián 206 nián ) zhēngyuè， xiàng yǔ shì qiáng líng ruò， zì lì wéi xī chǔ bà wáng， dìng dū péng chéng ( jīn jiāng sū xú zhōu )， tǒng xiá liáng、 chǔ jiǔ jùn， tā“ jì gōng gē dì”， fēn fēng liǎo 18 wèi zhū hóu wáng。 bìng wéi bèi chǔ huái wáng“ shuí xiān gōng rén guān zhōng， shuí jiù zuò guān zhōng wáng” de yuē dìng， bǎ liú bāng fēn fēng dào piān pì huāng liáng de bā shǔ， chēng wéi hàn wáng。 ér bǎ shí jì de guān zhōng zhī dì yī fēn wéi sān， fēng gěi liǎo qín de sān gè jiàng jiāng， yòng yǐ 'è zhì liú bāng běi shàng。 liú bāng xīn zhōng shí fēn yuàn hèn， xiǎng shuài bīng gōng jī xiàng yǔ， hòu jīng xiāo hé、 zhāng liáng yī zài quàn zǔ， zhè cái jué dìng zàn qiě yǐn rěn bù fā。
　　
　　 tiān xià fēn fēng yǐ dìng， zhāng liáng dǎ suàn lí kāi liú bāng huí hán guó zài shì hán wáng chéng。 liú bāng cì jīn bǎi yì， zhū 'èr dǒu。 ér zhāng liáng bǎ jīn zhū xī shù zhuǎn zèng gěi xiàng bó， shǐ tā zài wéi hàn wáng qǐng qiú jiā fēng hàn zhōng dì qū。 xiàng bó jiàn lì wàng yì， lì jí qián qù shuō fú xiàng yǔ。 zhè yàng， liú bāng jiàn dū nán zhèng ( jīn shǎn xī nán zhèng xiàn dōng běi )， zhàn jù liǎo qín lǐng yǐ nán bā、 shǔ、 hàn zhōng sān jùn zhī dì。
　　
　　 tóng nián qī yuè， zhāng liáng sòng liú bāng dào bāo zhōng ( jīn shǎn xī bāo chéng )。 cǐ chù qún shān huán bào， yán tú dōushì xuán yá qiào bì， zhǐ yòu zhàn dào líng kōng gāo jià， yǐ dù xíng rén， bié wú tā tú。 zhāng liáng guān chá dì shì， jiàn yì liú bāng dài hàn jūn guò hòu， quán bù shāo huǐ rù shǔ de zhàn dào， biǎo shì wú dōng gù zhī yì， yǐ xiāo chú xiàng yǔ de cāi jì， tóng shí yě kě fáng bèi tā rén de xí jī。 zhè yàng， jiù kě yǐ chéng jī yǎng jīng xù ruì， děng dài shí jī， zài zhǎn hóng tú liǎo。 liú bāng yǐ jì 'ér xíng， shāo diào liǎo yán tú de zhàn dào。 zhāng liáng cǐ jì， kě wèi yòng xīn liáng kǔ， tā wéi liú bāng de gǒng gù fā zhǎn hé rì hòu dōng jìn， qǔ dé liǎo zhòng yào de bǎo zhèng。 liú bāng rén hàn zhōng hòu， lì jīng tú zhì， jī jí xiū zhěng。 tóng nián bā yuè， liú bāng yòng dàjiàng hán xìn zhī móu， bì kāi yōng wáng zhāng hán de zhèng miàn fáng yù， chéng jī cóng gù dào“ àn dù chén cāng” ( jīn shǎn xī bǎo jī )， cóng cè miàn chū qí bù yì dì dǎ bài liǎo yōng wáng zhāng hán、 sài wáng sī mǎ xīn hé dí wáng dǒng yì， yī jǔ píng dìng sān qín， duó qǔ liǎo guān zhōng bǎo dì。 lüè dìng sān qín， liú bāng yǐ jù fù ráo、 xíng shèng de guān zhōng dì qū， biàn kě yǐ yǔ xiàng yǔ zhú lù tiān xià liǎo。 yī gè“ míng shāo”， yī gè“ àn dù”， zhāng、 hán xié shǒu， zhū lián bì hé， chéng wéi lì shǐ shàng de yī duàn kuài zhì rén kǒu de jiā huà。
　　
　　 xiàng yǔ wén zhī liú bāng píng dìng sān qín， nù bù kě 'è， jué dìng shuài bīng fǎn jī。 zhāng liáng zǎo yǐ liào dào zhè yī diǎn， yú shì jì shū méng bì xiàng yǔ， shēng chēng：“ hàn wáng míng bù fú shí， yù dé guān zhōng； rú yuē jì zhǐ， bù gǎn zài dōng jìn。” tóng shí， zhāng liáng hái bǎ qí wáng tián róng móu pàn zhī shì zhuǎn gào xiàng yǔ， shuō shì“ qí guó yù yǔ zhào lián bīng miè chǔ， dà dí dāng qián， miè dǐng zhī zāi， bù kě bù fáng 'ā。” yì zài jiāng chǔ jūn zhù yì lì yǐn xiàng dōng bù。 xiàng yǔ guǒ rán zhòngjì， jìng rán wú yì xī gù， zhuǎn 'ér běi jī sān qí zhū dì de háo wú shēng qì de fǔ xiǔ lì liàng。 zhāng liáng de xìn cóng cè miàn jiā qiáng liǎo“ míng shāo zhàn dào” de xiào guǒ， bǎ xiàng yǔ de zhù yì lì yǐn xiàng dōng fāng， cóng 'ér fàng sōng liǎo duì guān zhōng de fáng fàn， wéi liú bāng yíng dé liǎo bǎo guì de xiū yǎng shēng xī de shí jiān。
　　
　　 bù jiǔ， xiàng yǔ yú péng chéng shā sǐ liǎo hán wáng chéng， shǐ zhāng liángxiàng hán de huàn mèng chè dǐ pò miè。 tóng nián dōng， zhāng liáng táo chū péng chéng， duǒ guò chǔ jūn de zhuī chá， zhōng yú huí dào liú bāng de shēn biān， shòu fēng wéi chéng xìn hóu， cǐ hòu biàn zhāoxī xiāng suí hàn wáng zuǒ yòu， chéng wéi huà cè zhī chén。 míng dài lǐ zhì céng píng lùn cǐ shì shuō： xiàng yǔ cǐ jǔ，“ wéi hàn qū yī hǎo jūn shī。” díquè， xiàng yǔ shā hán wáng chéng kè guān shàng bāng liǎo liú bāng de dà máng 。
　　
　　（ 5） xià yì qí móu huà zhù zǔ fēng
　　
　　 hàn 'èr nián ( gōng yuán qián 205 nián ) chūn， liú bāng jiē lián shōu jiàng cháng shān wáng zhāng 'ěr、 hé nán wáng shēn yáng、 hán wáng chāng、 wèi wáng bào hé yīn wáng yìn wǔ gè zhū hóu， dé bīng 56 wàn。 tóng nián sì yuè， liú bāng chéng xiàng yǔ jí zhōng lì liàng gōng dǎ tián róng zhī jī， shuài bīng fá chǔ。 zhí dǎo chǔ dū péng chéng。 gōng zhàn péng chéng hòu， liú bāng bèi zhè qīng 'ér yì jǔ dé dào de shèng lì chōng hūn liǎo tóu nǎo， bù dàn méi yòu cǎi qǔ qiàdàng de zhèng zhì、 jīng jì cuò shī， ān fǔ cǐ dì， yíng dé rén xīn， fǎn 'ér 'è xí fù fā， dé yì wàng xíng zhī yú dà sì shōu jí cái bǎo、 měi nǚ， zhěng rì zhì jiǔ yàn huì， jiēguǒ gěi xiàng yǔ huí jūn jiě jiù yíng dé liǎo shí jī。 xiàng yǔ wén zhī péng chéng shī xiàn， lì jí qīn shuài。 3 wàn jīng bīng， cóng xiǎo lù huǒ sù gǎn huí， jí jiù péng chéng。 liú bāng shù shí wàn wū hé zhī shī nán yǐ xié diào zhǐ huī， lián liáng xiǎng dū chóu bèi bù qí， suǒ yǐ yī jīng jiē zhàn， biàn zāo cǎn bài， jīhū quán jūn fùmò。 zhì cǐ， xǔ duō zhū hóu wáng yòu wàng fēng zhuǎn duǒ， fēn fēn bèi hàn xiàng chǔ， liú bāng diū xià lǎo fù、 qī zǐ、 ér nǚ， zhǐ dài zhāng liáng chóu shù shí qí láng bèi chū táo， jūn shì shàng zài dù zāo shòu zhòng dà cuò zhé， dà hǎo de xíng shì fù yòu nì zhuǎn。
　　
　　 liú bāng láng bèi táo zhì xià yì， jīng hún wèi dìng， xīn huī yì lěng， wàn niàn jù huī。 tā jù sàng dì duì qún chén shuō：“ guān dōng dì qū wǒ bù yào liǎo， shuí néng lì gōng pò chǔ， wǒ jiù bǎ guān dōng píng fēn gěi tā。 nǐ men kàn shuí xíng？” zài cǐ bīng bài wēi wáng zhī jì， yòu shì zhāng liáng jiàng xīn dú yùn， wéi liú bāng xiǎng chū liǎo yī gè lì yòng máo dùn、 lián bīng pò chǔ de cè lüè。 tā shuō：“ jiǔ jiāng wáng yīng bù， shì chǔ guó de měngjiàng， yǔ xiàng yǔ yòu xì； péng chéng zhī zhàn， xiàng yǔ lìng qí xiāng zhù， tā què 'àn bīng bù dòng。 xiàng yǔ duì tā pō wéi yuàn hèn， duō cì zhèn shǐ zhě zé zhī yǐ zuì； péng yuè yīn xiàng yǔ fēn fēng zhū hóu shí， méi yòu shòu fēng， zǎo duì xiàng yǔ huái yòu bù mǎn， ér qiě tián róng fǎn chǔ shí céng lián luò péng yuè zào fǎn， wèicǐ xiàng yǔ céng lìng xiào gōng jiǎo gōng fá tā， jiēguǒ wèi chéng。 zhè 'èr rén kě yǐ lì yòng。 lìng wài， hàn wáng shǒu xià de jiànglǐng， zhǐ yòu hán xìn kě yǐ wěi tuō dà shì， dú dǎng yī miàn。 dà wáng rú guǒ néng yòng hǎo zhè sān gè rén， nà me chǔ kě pò yě。” zhè jiù shì zhù míng de“ xià yì zhī móu”。
　　
　　 liú bāng tīng bà， rèn wéi zhè què shì yī gè yǐ ruò zhì qiáng de miào jì， yú shì pài shé biàn míng chén suí hé qián wǎng jiǔ jiāng， cè fǎn jiǔ jiāng wáng yīng bù； jiē zhe yòu qiǎn shǐ lián luò péng yuè； tóng shí， zài wěi pài hán xìn shuài bīng běi jī yàn、 zhào děng dì， fā zhǎn zhuàng dà hàn jūn lì liàng， yū huí bāo chāo chǔ jūn。
　　
　　“ xià yì zhī móu” suī rán bù shì quán miàn de zhàn lüè jìhuà， dàn tā gòu chéng liǎo liú bāng guān yú chǔ hàn zhàn chǎng jìhuà de zhòng yào nèi róng。 zhèng shì zài zhāng liáng de móu huá xià， yī gè nèi wài lián hé gòng jī xiàng yǔ de jūn shì lián méng zhōng yú xíng chéng， niǔ zhuǎn liǎo chǔ hàn zhàn zhēng de jú shì， shǐ liú bāng yóu zhàn lüè fáng yù zhuǎn wéi zhàn lüè jìn gōng。 shì shí zhèng míng liǎo zhāng liáng“ xià yì zhī móu” de shēn móu yuǎn lǜ， zuì hòu bīng wéi gāi xià dǎ bài xiàng yǔ， zhù yào yǐ kào de zhèng shì zhè sān zhī jūn shì lì liàng。
　　
　　 hàn sān nián ( gōng yuán qián 204 nián ) dōng， chǔ jūn bīng wéi hàn wáng yú xíng yáng， shuāng fāng jiǔ zhàn bù jué。 chǔ jūn jié lì jié duàn hàn jūn de liáng shí bǔjǐ hé jūn yuán tōng dào。 hàn jūn liáng cǎo kuì fá， jiàn jiàn nán chēng wēi jī。 hàn wáng liú bāng dà wéi jiāo jí， xún wèn qún chén yòu hé liáng cè。 móu shì lìyìjī xiàn jì dào：“ xī rì shāng tānɡ fá xià jié， fēng qí hòu yú qǐ； wǔ wáng fá zhòu， fēng qí hòu yú sòng。 qín wáng shī dé qì yì， qīn fá zhū hóu， miè qí shè jì， shǐ zhī wú lì zhuī zhī dì。 bì xià chéng néng fù lì liù guó zhī hòu， liù guó jūn chén、 bǎi xìng bì jiē gǎn dài bì xià zhī dé， mò bù xiàng fēng mù yì， yuàn wéi chén qiè。 dé yì yǐ xíng， bì xià biàn néng nán xiàng chēng bà， chǔ rén zhǐ dé liǎn rèn 'ér cháo。” zhè qí shí shì yī zhǒng“ yǐn zhèn zhǐ kě” de kuā kuā qí tán， dāng shí liú bāng bìng méi yòu kàn dào tā de wēi hài xìng， fǎn 'ér pāi shǒu chēng zàn， sù mìng rén kè zhì yìn xǐ， shǐ lìyìjī xún xíng gè dì fēn fēng。
　　
　　 zài zhè guān jiàn shí hòu， zhāng liáng wài chū guī lái， bài jiàn liú bāng。 liú bāng yī biān chī fàn， yī biān bǎ shí xíng fēn fēng de zhù zhāng shuō yǔ zhāng liáng， bìng wèn cǐ jì dé shī rú hé。 zhāng liáng tīng bà， dà chī yī jīng， máng wèn：“ zhè shì shuí gěi bì xià chū de jì cè？” tā chén tòng dì yáo yáo tóu jiē zhe shuō：“ zhào cǐ zuò fǎ， bì xià de dà shì jiù shuǎ huài liǎo。” liú bāng dùn shí jīng huāng shī sè dào：“ wèishénme？” zhāng liáng shēn shǒu ná qǐ jiǔ zhuō shàng de yī shuāng kuài zǐ， lián bǐ dài huàdì jiǎng liǎo qǐ lái。 tā shuō：“ dì yī， wǎng xī shāng tānɡ、 zhōu wǔ wáng fá xià jié yīn zhòu hòu fēng qí hòu dài， shì jī yú wán quán kě yǐ kòng zhì、 bì yào shí hái kě yǐ zhì qí yú sǐ dì de kǎo lǜ， rán 'ér rú jīn bì xià néng kòng zhì xiàng yǔ bìng yú bì yào shí zhì qí sǐ dì má？ dì 'èr， xī rì zhōu wǔ wáng kè yīn hòu， biǎo shāng róng zhī lǘ ( xiàng mén )， fēng bǐ gān zhī mù， shì jī zǐ zhī qiú， shì yì zài jiǎng yè biān cè běn cháo chén mín。 xiàn jīn hàn wáng suǒ xū de shì jīng zhōng zūn xián de shí hòu má？ dì sān， wǔ wáng sǎnqián fā sù shì yòng dí guó zhī jī xù， xiàn hàn wáng jūn xū wú zhe， nǎ lǐ hái yòu néng lì jiù jì jī pín ní？ dì sì， wǔ wáng jiǎn miè yīn shāng zhī hòu， bǎ bīng chē gǎi wéi chéng chē， dàozhì bīng qì yǐ shì bù yòng， jīn bì xià 'áo zhàn zhèng jí， zěn néng xiào fǎ ní？ dì wǔ， guò qù， mǎ fàng nán shān yáng pō， niú xī táo lín yìn xià， shì yīn wéi tiān xià yǐ zhuǎn rù shēng píng nián dài。 xiàn jīn jī zhàn bù xiū， zěn néng yǎn wǔ xiū wén ní？ dì liù， rú guǒ bǎ tǔ dì dū fēn fēng gěi liù guó hòu rén， zé jiāng shì móu chén gè guī qí zhù， wú rén suí liú bāng zhēng duó tiān xià。 dì qī， chǔ jūn qiáng dà， liù guó ruǎn ruò bì rán qū fú， zěn me néng xiàng bì xià chēng chén ní？”
　　
　　 zhāng liáng de fēn xī， zhēn shì zì zì zhū jī， jīng miào zhì jí， qiě qièzhòng yào hài。 tā kàn dào gǔ jīn shí yí shì yì， yīn 'ér dé chū jué bù néng zhào chāo zhào bān“ gǔ shèng xiān xián” zhī fǎ de jié lùn。 yóu qí zhòng yào de shì， zhāng liáng rèn wéi fēng tǔ cì jué shì yī zhǒng hěn yòu xī yǐn lì de jiǎng yè shǒu duàn， shǎng cì gěi zhàn zhēng zhōng de yòu gōng zhī chén， yòng yǐ gǔ lì tiān xià jiàngshì zhuī suí hàn wáng， shǐ fēn fēng chéng wéi yī zhǒng wéi xì jiàngshì zhī xīn de zhòng yào cuò shī。 rú guǒ fǎn qí dào 'ér xíng zhī， hái kào shénme jī lì jiàngshì cóng 'ér qǔ dé shèng lì ní？ zhāng liáng biān bì rén lǐ de fēn xī， jiào zhī xī rì qǐng lì hán wáng， chǔxīn jī lǜ dì“ fù hán” de sī xiǎng rèn shí， xiǎn rán shì yī gè fēi yuè， ér qiě zài zhōng guó gǔ dài zhèng zhì sī xiǎng shǐ shàng zhàn yòu zhòng yào yī yè。 nán guài 1700 nián zhī hòu， hái bèi míng rén lǐ zhì qíng bù zì jìn dì zàn tàn wéi“ kuài lùn。”
　　
　　 zhāng liáng jiè zhù jiàn zǔ fēn fēng， shǐ liú bāng máosè dùn kāi， huǎng rán dà wù， yǐ zhì chuò shí tù bǔ， dà mà lìyìjī：“ chòu rú shēng， chā yī diǎn huài liǎo lǎo zǐ de dà shì !” rán hòu， xià lìng lì jí xiāo huǐ yǐ jīng kè zhì wán chéng de liù guó yìn xǐ， cóng 'ér bì miǎn liǎo yī cì zhòng dà zhàn lüè cuò wù。 wéi 'ěr hòu hàn wáng cháo de tǒng yī jiǎn shǎo liǎo bù shǎo má fán hé zǔ lì。 bù néng bù chéng rèn， zhāng liáng shì yī wèi dòng chá qiū háo de móu lüè jiā hé fù yòu yuǎn jiàn de zhèng zhì jiā。
　　
　　（ 6） xū fǔ hán péng bīng wéi gāi xià
　　
　　 dāng liú bāng bèi xiàng yǔ wéi kùn zài xíng yáng de shí hòu， hán xìn què zài běi lù zhàn xiàn shàng shùn lì jìn jūn， shì rú pò zhú。 tā xiān shì píng dìng liǎo wèi、 dài、 zhào、 yàn děng dì， jiē zhe yòu zhàn jù liǎo qí guó de gù dì， yù zì lì wéi qí wáng， shǐ rén bǐng gào liú bāng qiú fēng shuō：“ qí rén jiǎo zhà duō biàn， fǎn fù wú cháng， nán biān yòu yǔ chǔ xiāng lín， rú guǒ bù shè wáng， jiù nán yǐ zhèn fǔ qí dì。 wàng néng yǔn xǔ wǒ wéi jiǎ ( dài lǐ ) qí wáng。”
　　
　　 liú bāng yī tīng， bù yóu dé nù qì shàng chōng， dāng zhe shǐ zhě de miàn， pò kǒu dà mà dào：“ wǒ jiǔ kùn yú cǐ， zhāoxī wàng tā qián lái zhù wǒ， xiǎng bù dào tā jìng yào zì lì wéi wáng !” dāng shí， zhāng liáng zhèng zuò zài liú bāng de bàng biān， zhāng liáng qīng xǐng dì rèn shí dào， hán xìn de xiàng bèi duì chǔ hàn zhàn zhēng de shèng fù yòu zhe jǔ zú qīng zhòng de zuò yòng。 kuàng qiě， hán xìn yuǎn zài qí dì zì lì wéi wáng， liú bāng biān cháng mò jí， gēn běn wú lì zǔ zhǐ。 yú shì， lián máng zài 'àn xià qīng qīng cǎi liǎo tā yī jiǎo， liú bāng yì jīng míng， fǎn yìng yì kuài， lì jí gǎn wù xiān qián shī yán， yú shì gǎi kǒu mà dào：“ dà zhàng fū jì dìng zhū hóu， jiù yào zuò gè zhēn wáng， hé bì yào zuò jiǎ wáng !” liú bāng běn lái jiù 'ài mà rén， yòu cǐ yī mà běn bùzúwèi qí， kuàng qiě xiān hòu xián jiē zì rán， tiān yī wúfèng， jìng rán méi lù chū shénme pò zhàn。
　　
　　 dāng nián 'èr yuè， liú bāng pài zhāng liáng ná zhe yìn shòu qù qí dì fēng hán xìn wéi wáng， bìng zhēng diào hán xìn de jūn duì jī chǔ。 shòu yìn qí wáng， suī rán shì liú bāng duì hán xìn de zàn shí tuǒ xié， dàn zhè gè shùn shuǐ rén qíng hé quán yí zhī jì， jū rán lóng zhù liǎo hán xìn， chéng gōng dì jiě jué liǎo hàn nèi bù de quán wèi máo dùn， yíng dé liǎo chǔ hàn tiān píng shàng guān jiàn de yī gè chóu mǎ。 duì cǐ， dōng hàn gǒu yuè céng yòu yī jù jí wéi zhòngkěn de píng jià， tā shuō：“ qǔ fēi qí yòu ( zhǐ qí dì běn fēi liú bāng suǒ yòu ) yǐ yú yú rén， xíng xū huì、 ér huò shí fú。” wěn zhù hán xìn yǐ hòu， chǔ hàn zhàn zhēng de xíng shì fā shēng liǎo zhòng dà de zhuǎn zhé。
　　
　　 hàn gāo zǔ sì nián ( qián 203 nián )， hàn duì chǔ yǐ zhú jiàn xíng chéng hé wéi zhī shì： hán xìn jù qí dì bù duàn xí jī chǔ jūn， péng yuè yòu lǚ cì cóng liáng dì chū bīng， duàn jué chǔ jūn de liáng dào。 chǔ jūn bīng pí liáng jié， xiàng yǔ wú nài， zhōng yú sòng huí liǎo bèi kòu yā de liú bāng de fù qīn yǔ qī zǐ 'ér nǚ， yǔ liú bāng jiǎng hé。 shuāng fāng shāng dìng， yǐ hóng gōu wéi jiè， zhōng fēn tiān xià， dōng guī chǔ， xī guī hàn， lì yuē jiě jiá guī guó， gè bù xiāng fàn。 xiàng yǔ rú yuē bá yíng dōng guī， xiàng péng chéng 'ér qù。 liú bāng yě yù yǐn bīng xī guī hàn zhōng。 zài zhè zhòng dà de zhuǎn zhé zhī jì， zhāng liáng yǐ yī gè zhèng zhì móu lüè jiā de shēn suì yǎn guāng， kàn chū liǎo xiàng yǔ fù bèi shòu dí、 zhuō jīn jiàn zhǒu de chǔjìng， biàn yǔ chén píng tóng jiàn hàn wáng dào：“ rú jīn hàn jù tiān xià sān fēn yòu 'èr， cǐ shí zhèng shì miè chǔ de yòu lì shí jī， yí měng zhuī qióng kòu， bì qí gōng yú cǐ jǔ。 fǒu zé fàng chǔ dōng guī， rú fàng hǔ guī shān， bì jiāng yí huàn wú qióng。” liú bāng cǎi nà de zhāng liáng de yì jiàn， qīn shuài dà jūn zhuī jī xiàng yǔ， bìng lìng hán xìn、 péng yuè hé wéi xiàng yǔ。 liú bāng shuài dà jūn zhuī jī chǔ jūn zhì gù líng ( jīn hé nán tài kāng )， què chí chí méi yòu děng lái hán xìn、 péng yuè suǒ shuài de yuán bīng， jiēguǒ cǎn zāo shī bài。 liú bāng duǒ zài gù líng de bì lěi zhōng， bù shèng jiāo zào， biàn wèn shēn biān de zhāng liáng：“ tā men wèishénme méi yòu rú qī qián lái？” cǐ shí， zhāng liáng duì hán、 péng de xīn sī zǎo yǐ liǎo rán yú xīn， duì yìng zhī cè yǐ sī móu chéng shú， jiàn liú bāng xún wèn， máng dá dào：“ chǔ bīng jì jiāng miè wáng， hán xìn、 péng yuè suī yǐ shòu fēng wéi wáng， què méi yòu què dìng de jiāng jiè。 èr rén cǐ cì bù lái fù yuē， yuán yīn zhèng zài yú cǐ。 bì xià ruò néng yǔ zhī gòng fēn tiān xià， dāng kě lì zhāo 'èr jiāng。 fǒu zé zuì zhōng chéng bài， shàng bù kě zhī。” liú bāng yī xīn yào jiě rán méi zhī jí， biàn yǐ zhāng liáng jì， bǎ chén dì yǐ dōng zhì yán hǎi de dì pán huá fēng qí wáng hán xìn； bǎ huī yáng yǐ běi zhì gǔ chéng de dì pán huá fēng gěi liáng wáng péng yuè。 liǎng gè yuè hòu， hán、 péng guǒ rán pài bīng lái yuán。
　　
　　 hàn jūn gè lù bīng mǎ lù xù huì jí gāi xià ( jīn 'ān huī líng bì xiàn tuó hé běi 'àn )。 hán xìn xiān yòng“ shí miàn mái fú” zhī jì bīng wéi xiàng yǔ yú gāi xià， jì 'ér yòu yòng“ sì miàn chǔ gē” zhī jì wǎ jiě liǎo dí bīng shì qì， zhōng yú dǎ bài xiàng yǔ， pò qí bié jī、 zì wěn。 zhì cǐ， cháng dá sì nián zhī jiǔ de chǔ hàn zhàn zhēng， yǐ liú bāng de chè dǐ shèng lì 'ér gào zhōng jié。
　　
　　 hàn wǔ nián 'èr yuè， liú bāng zhèng shì jí dì wèi， shǐ chēng hàn gāo zǔ。 tóng nián wǔ yuè， hàn gāo zǔ zài luò yáng nán gōng jǔ xíng qìng gōng dà diǎn， dà yàn qún chén。 xí jiān， gōng chóu jiāo cuò， jūn chén gòng yǐn。 liú bāng xiǎn dé tè bié gāo xīng， dāng lùn jí chǔ suǒ yǐ shī tiān xià， hàn suǒ yǐ dé tiān xià shí， liú bāng dào chū qí zhōng de guān jiàn zài yú bìng yòng sān jié ( jí xiāo hé、 zhāng liáng、 hán xìn )。 tā yǔ zhōng shèng zàn zhāng liáng dào：“ yùn chóu wéi wò zhī zhōng， jué shèng yú qiān lǐ zhī wài， wú bù rú zǐ fáng ( zhāng liáng de zì )。”
　　
　　（ 7） quàn dū guān zhōng jiàn fēng yōng chǐ
　　
　　 guó jī chū diàn， tiān xià shǐ dìng， dìng dū hé chù， zhè wú yí duì xīn xīng de xī hàn wáng cháo de gǒng gù hé fā zhǎn yòu zhe zhì guān zhòng yào de yì yì。 qǐ chū， hàn gāo zǔ liú bāng běn xiǎng cháng qī dìng dū luò yáng， qún chén yě duō chí cǐ jiàn。 yī tiān， qí rén lóu jìng qiú jiàn liú bāng， chén shuō guān zhōng de dì shì xiǎn yào， quàn liú bāng dìng dū guān zhōng。 liú bāng yī shí ná bù dìng zhù yì， ér zhè shí nà xiē zhù zhāng jiàn dū luò yáng de dà chén men què fēn fēn chén shuō jiàn dū luò yáng de hǎo chù。 zhè xiē rén duō shì liù guó jiù rén， juàn liàn gù jiù， lè tǔ zhòng qiān， quàn dào：“ dōng dū luò yáng， mián yán jǐ bǎi nián。 dōng yòu chéng gāo， xī yòu yáo hán miǎn chí， bèi kào huáng hé， qián lín yī、 luò 'èr shuǐ， dì lǐ xíng shì jiān gù yì shǒu。” dú yòu zhāng liáng zhī chí lóu jìng de zhù zhāng。 tā shuō：“ luò yáng suī yòu zhè xiē tiān rán de xiǎn yào， dàn tā de fù dì tài xiǎo， fāng yuán bù guò shù bǎi lǐ； tián dì pín jí， ér qiě róng yì sì miàn shòu dí， fēi yòng wǔ zhì guó zhī dū； guān zhōng zé zuǒ yòu yáo hán zhī xiǎn ( jí yáo shān yǔ hán gǔ guān de hé chēng， xiāng dāng yú jīn shǎn xī tóng guān yǐ dōng zhì hé nán xīn 'ān xiàn dì )， yòu yòu lǒng shǔ cóng shān zhī yì， tǔ dì féi měi， wò yě qiān lǐ； jiā shàng nán miàn yòu bā shǔ de fù ráo nóng chǎn， běi yòu kě mù fàng niú mǎ de dà cǎo yuán。 jì yòu běi、 xī、 nán sān miàn de xiǎn yào kě yǐ gù shǒu， yòu kě xiàng dōng fāng kòng zhì zhū hóu。 zhū hóu 'ān dìng， zé huáng hé、 wèi shuǐ kě yǐ kāi tōng cáo yùn， yùn shū tiān xià de liáng shí， gōngjǐ jīng shī suǒ xū。 rú guǒ zhū hóu yòu biàn， jiù kě shùn liú dōng xià yǐ yùn sòng liáng cǎo， zú yǐ wéi chí chū zhēng duì wǔ de bǔjǐ。 zhè zhèng shì suǒ wèi jīn chéng qiān lǐ， tiān fǔ zhī guó 'ā ! hái shì lóu jìng de zhù zhāng zhèng què。” zhāng liáng de fēn xī quán miàn 'ér shēn kè， jiā zhī sù fù zhòng wàng， yòu shēn dé liú bāng xìn lài， yīn 'ér hàn gāo zǔ dāng jí jué dìng dìng dū guān zhōng。 hàn wǔ nián bā yuè， liú bāng zhèng shì qiān dū cháng 'ān ( jīn shǎn xī xī 'ān shì xī běi )。
　　
　　 hàn liù nián zhēngyuè， liú bāng dà fēng bāo kuò zhāng liáng zài nèi de 20 duō wèi gōng chén， qí yú wèi bèi shòu fēng de rén zé yì lùn fēn fēn， zhēng gōng bù xiū。
　　
　　 yī tiān， liú bāng zài luò yáng nán gōng， cóng gé dào shàng kàn jiàn zhū jiāng sān sān wǔ wǔ dì zuò zài shā tǔ shàng qiè qiè sī yǔ， jiù xún wèn zhāng liáng tā men zài tán lùn shénme shì。 zhāng liáng gù yì wēi yán sǒng tīng dì shuō：“ tā men zài shāng yì móu fǎn !” liú bāng dà chī yī jīng， máng wèn：“ tiān xià chū dìng， tā men hé gù yòu yào móu fǎn？” zhāng liáng dá dào：“ nín qǐ zì bù yī bǎi xìng， shì lì yòng zhè xiē rén cái zhēng dé liǎo tiān xià。 xiàn zài nín zuò liǎo tiān zǐ， kě shì shòu fēng dedōu shì nín píng shí xǐ 'ài de rén， ér zhū shā dedōu shì píng shí nín suǒ chóu yuàn de rén。 xiàn zài cháo zhōng zhèng zài tǒng jì zhàn gōng。 rú guǒ suǒ yòu de réndōu fēn fēng， tiān xià de tǔ dì bì jìng yòu xiàn。 zhè xiē rén pà nín bù néng fēng shǎng tā men， yòu pà nín zhuī jiū tā men píng cháng de guò shī， zuì hòu huì bèi shā， yīn cǐ jù zài yī qǐ shāng liàng zào fǎn !” liú bāng máng wèn：“ nà gāi zěn me bàn？” zhāng liáng wèn dào；“ nín píng shí zuì hèn de， qiě wéi qún chén gòng zhī de rén shì shuí？” liú bāng dá dào：“ nà jiù shì yōng chǐ liǎo。” zhāng liáng shuō：“ nà nín gǎn jǐn xiān fēng shǎng yōng chǐ。 qún chén jiàn yōng chǐ dōubèi fēng shǎng liǎo， zì rán jiù huì 'ān xīn liǎo。” yú shì， liú bāng bǎi shè jiǔ xí， huān yàn qún chén， bìng dāng chǎng fēng yōng chǐ wéi shí fāng hóu， hái cuī cù chéngxiàng、 yù shǐ men gǎn kuài dìng gōng xíng fēng。 qún chén jiàn zhuàng， jiē dà huān xǐ， fēn fēn yì lùn dào：“ xiàng yōng chǐ nà yàng de réndōu néng fēng hóu， wǒ men jiù gèng bù yòng yōu lǜ liǎo。” zhāng liáng cǐ jǔ， bù jǐn jiū zhèng liǎo liú bāng rénrén wéi qīn， xún sī xíng shǎng de bì duān， ér qiě qīng 'ér yì jǔ dì huǎn hé liǎo máo dùn， bì miǎn liǎo yīcháng kě néng fā shēng de dòng luàn。 tā zhè zhǒng 'ān yī chóu 'ér jiān zhòng xīn de quán shù， yě cháng cháng wéi hòu shì zhèng kè men rú fǎ páozhì。
　　
　　（ 8） jiǎ tuō shén dào míng zhé bǎo shēn
　　
　　 zhāng liáng sù lái tǐ ruò duō bìng， zì cóng hàn gāo zǔ rù dū guān zhōng， tiān xià chū dìng， tā biàn tuō cí duō bìng， bì mén bù chū。 suí zhe liú bāng huáng wèi de jiàn cì wěn gù， zhāng liáng zhú bù cóng“ dì zhě shī” tuì jū“ dì zhě bīn” de dì wèi， zūn xún zhe kě yòu kě wú、 shí jìn shí zhǐ de chù shì yuán zé。 zài hàn chū liú bāng jiǎn miè yì xìng wáng de cán kù dǒu zhēng zhōng， zhāng liáng jí shǎo cānyù móu huá。 zài xī hàn huáng shì de míng zhēng 'àn dǒu zhōng， zhāng liáng yě kè shǒu“ shū bù wèn qīn” de yí xùn。
　　
　　 hàn shí nián ( gōng yuán qián 197 nián )， hàn wáng zhāoshàng céng chū xiàn liǎo yīcháng xīn de wēi jī。 liú bāng yòu gǎi yì tài zǐ zhī yì。 dāng shí liú bāng chǒng 'ài qī fū rén， bìng chá zhī lǚ hòu yòu yì xīn， yòu dài liú 'ér wáng de jì xiàng， gù yù fèi tài zǐ xiào huì ( lǚ hòu zǐ )， gǎi lì zhào wáng rú yì ( qī fū rén zǐ ) wèiguó chǔ。 cháo yě dà chén， qún qǐ jiàn zhēng， dàn sī háo bù néng gēnggǎi liú bāng chū yì。 yǎn kàn tài zǐ wèi xíng jiāng bèi bō duó， lǚ hòu suì qiú jiù yú“ zhì náng” zhāng liáng。 zhāng liáng kǎo lǜ dào tài zǐ yī wèi， shì guān zhòng yào， bù kě qīng yì gèng lì， dà rú shū sūn tōng shuō dé hǎo：“ tài zǐ tiān xià běn， běn yī yáo tiān xià zhèn dòng。” zài jiā shàng dāng shí tiān xià fāng dìng， hàn cháo tǒng zhì gēn jī hái wèi wěn gù， gè xiàng zhì dù hái zhèng zài jiàn quán， zhǐ yòu shùn qí xiàn zhuàng， wú wéi 'ér zhì， cái néng 'ān dìng tiān xià， wěn bǎo jiāng shān。 jī yú zhè gè dà jú， zhāng liáng suì duì lǚ hòu shuō dào： kǒu shé nán bǎo tài zǐ，“ shāng shān sì hào”（ hào： bái， jí sì gè bái tóu fā de lǎo rén， fēn bié shì dōng yuán gōng、 lù lǐ xiān shēng、 qǐ lǐ jì hé xià huáng gōng） jiē bā shí yú， jié yì qīng gāo， bù jiù hàn cháo jué wèi， nì wáng shān lín， huáng shàng dūn pìn bù zhì， dàn réng rán gāo yì“ sì hào”。 tài zǐ ruò bēi cí gù qǐng“ sì hào” chū shān， chū rù gōng tíng yǐ“ sì hào” xiāng suí， huáng shàng bì wèn 'ér zhī zhī， zhī zhī zé tài zǐ wèi kě gù。 shì guǒ rú zhāng liáng yán， liú bāng wèn zhī bàn suí tài zǐ de“ sì hào” jiù shì zì jǐ shù qǐng bù lái de yǐn shì， jīn wéi tài zǐ zuǒ yòu， kě jiàn tài zǐ yǔ yì yǐ fēng， chì bǎng yì yìng， nài hé bù dé， cóng cǐ zài yě bù tí yì lì tài zǐ yī shì。 tài zǐ zhōng dé sì wèi， lǚ hòu wèicǐ duì zhāng liáng yě xūn kǒu jìng zhòng。
　　
　　《 shǐ jì》、《 hàn shū》 duì zhāng liáng bāng zhù xiāo hé chóu móu huàcè duō bù jìzǎi， dàn yì wú fáng zhāng liáng hòu qī de gōng jì。 lùn gōng xíng fēng shí， àn jí bān jué， hàn gāo zǔ liú bāng lìng zhāng liáng zì zé qí guó sān wàn hù wéi shí yì， zhāng liáng cí ràng， qiān qǐng fēng shǐ yǔ liú bāng xiāng yù de liú dì ( jīn jiāng sū pèi xiàn )， liú bāng tóng yì liǎo， gù chēng zhāng liáng wéi liú hóu。 zhāng liáng cí fēng de lǐ yóu shì： tā hán miè jiā bài hòu lún wéi bù yī， bù yī dé fēng wàn hù、 wèi liè hóu， yīnggāi mǎn zú。 kàn dào hàn cháo zhèng quán rì yì gǒng gù， guó jiā dà shì yòu rén chóuhuà， zì jǐ“ wéi hán bào chóu qiáng qín” de zhèng zhì mù de hé“ fēng wàn hù、 wèi liè hóu” de gè rén mù biāo yì yǐ dá dào， yī shēng de sù yuàn jī běn mǎn zú。 zài jiā shàng shēn chán bìng mó， tǐ ruò duō jí， yòu mù dǔ péng yuè、 hán xìn děng yòu gōng zhī chén de bēi cǎn jié jú， lián xiǎng fànlǐ、 wén zhǒng xīng yuè hòu de huò táo huò sǐ， shēn wù“ jiǎo tù sǐ， zǒu gǒu pēng； fēi niǎo jìn， liáng gōng cáng； dí guó pò， móu chén wáng” de zhé lǐ， jù pà jì dé lì yì de fù shī， gèng hài pà hán xìn děng rén de mìng yùn luò dào zì jǐ shēn shàng， zhāng liáng nǎi zì qǐng gào tuì， bìng qì rén jiān wàn shì， zhuān xīn xiū dào yǎng jīng， chóng xìn huáng lǎo zhī xué， jìng jū xíng qì， yù qīng shēn chéng xiān。 dàn lǚ hòu gǎn dé zhāng liáng， quàn tā wú zì kǔ， zhāng liáng zuì hòu hái shì tīng cóng liǎo quàn gào， réng jiù fú rén jiān yān huǒ。
　　 zhāng liáng de zú nián，《 shǐ jì》 jì wéi gāo hòu 'èr nián，《 hàn shū》 jì wéi huì dì liù nián ( gōng yuán qián 189 nián )， cǐ chù cún yí。
　　
　　3 diǎn píng zhāng liáng
　　
　　 zhāng liáng suī xì wén ruò zhī shì， bù céng huī gē yíng zhàn， què yǐ jūn móu jiā zhù chēng。 tā yī shēng fǎn qín fú hàn， gōng bù kě miè； chóuhuà dà shì， shì bì jìng chéng。 lì lái shǐ jiā， wú bù qīng mò shū zài tā nà shēn suì de cái zhì， jí kǒu chēng zàn tā nà shén miào de quán móu。 běi sòng zhèng zhì jiā wáng 'ān shí céng xiě shī zàn dào：“ hàn yè cún wáng fǔ yǎng zhōng， liú hóu yú cǐ měi cóng róng。 gù líng shǐ yì hán péng dì， fù dào fāng tú yōng chǐ fēng。” yīnggāi kěn dìng zhāng liáng de yī shēng yòu zhù yú qín wáng hàn lì de lì shǐ jìn chéng， dàn tā yě yòu zhí dé fēi yì、 zhì shǎo zhí dé tàn tǎo de dì fāng， bǐ rú qián qī fǎn qín de dòng jī jí qí 'àn shā qín wáng bù zhèng dāng de xíng wéi。
　　
　　4. mù dì yǔ sì miào kǎo
　　
　　 yóu yú zhāng liáng de wǎn nián huó dòng xiǎnwéirénzhī， yǐ zhì bèi rén méng shàng yī céng shén mì sè cǎi， ér zhāng liáng sǐ hòu jiū jìng zàng yú hé chù， yě chéng wéi qiān gǔ zhī mí。
　　
　　 guān yú zhāng liáng de mù dì， rén men céng yòu duō zhǒng cāi cè。 yòu rén rèn wéi， zhāng liáng mù dì zài jīn hé nán shěng lán kǎo xiàn。 lán kǎo xiàn chéng xī nán liù gōng lǐ de sān yì zhài xiāng cáo xīn zhuāng chē zhàn nán cè， jǐn kào lǒng hǎi tiě lù què yòu yī zuò zhāng liáng mù， mù zhǒng gāo 10 mǐ， zhōu wéi cháng 100 mǐ， bǎo hù qū miàn jī 35000 píng fāng mǐ。 zhōu wéi gǔ bǎi huán rào， yù yù cōng cōng， sì yòu yī dìng lái lì。 yòu jù chuán shuō， liú bāng sǐ hòu， lǚ shì zhuān quán， zhāng liáng biàn tuō bìng yǐn jū yú dōng hūn xiàn ( jīn hé nán lán kǎo ) xī nán de bái yún shān， sǐ hòu jiù zàng yú gāi dì。 hòu shì de xìqǔ、 xiǎo shuō yě yòu xiāng sì miáo xiě， shuō zhāng liáng nà hái guān gài， cí cháo xué dào， liú bāng zhuī zhì bái yún shān， zhāng liáng huàn huà 'ér qù， cóng cǐ bù zhī xià luò。 kě jiàn zhè zhǒng kàn fǎ shì yòu suǒ yǐ jù de。
　　
　　 jiàn guó yǐ hòu， zhāng liáng mù cè shàng cún zhāng liáng miào， yòu shān mén 3 jiān， dà diàn 3 jiān， dōng xī xiāng fáng gè 4 jiān， chéng sì hé yuàn bù jú。 miào nèi wài gòng yòu shí bēi 6 tōng， mù qū nèi yòu bǎi shù 209 kē， yáng shù 16 kē。 zài“ wén gé” qī jiān， miào yǔ bèi chāi chú， shí bēi quán bèi zá。 sān kē yáng shù bèi kǎn fá zuò zài zhuō yǐ。 hòu lái chāi chú miào yǔ de jiàn zhù cái liào zài sān yì jiàn liǎo yī suǒ zhōng xué。 1978 nián zài xiū zhù lǒng hǎi tiě lù fù xiàn shí yòu zhàn qù mù běi biān yíng dì 400 píng fāng mǐ， kǎn fá bǎi shù 12 kē， jīn shèng yòu bǎi shù 197 kē， yáng shù 13 kē。 jù duì zuì dà de bǎi shù nián lún kǎo chá， shù líng yuē yòu 230 nián zuǒ yòu。
　　
　　 yě yòu rén rèn wéi， zhāng liáng mù dì zài jīn xú zhōu pèi xiàn。 jù táng dài《 kuò dì zhì》 jìzǎi：“ hàn zhāng liáng mù zài xú zhōu pèi xiàn dōng liù shí wǔ lǐ， yǔ liú chéng xiāng jìn yě。” yòu zài：“ gù liú chéng zài xú zhōu pèi xiàn dōng nán wǔ shí wǔ lǐ， jīn chéng nèi yòu zhāng liáng miào yě。” dāng chū liú bāng fēng hóu de shí hòu， céng xǔ nuò ràng zhāng liáng“ zì zé qí sān wàn hù”。 dàn zhāng liáng yǐ zài liú chéng yǔ liú bāng shǒu cì xiāng jiàn wéi lǐ yóu， yào qiú fēng gěi tā liú。 jì rán fēng dì zài liú， sǐ hòu zàng yú liú chéng fù jìn， yìng shǔ hé qíng hé lǐ de shì qíng。 zhè yī kàn fǎ yǐ táng dài wén xiàn wéi yǐ jù， qiě yǔ shǐ shí jiào jiē jìn， yě yòu yī dìng shuō fú lì。
　　
　　 hái yòu rén rèn wéi， zhāng liáng mù dì zài jīn hú nán zhāng jiā jiè de qīng yán shān。 dāng dì shān shuǐ qí lì、 lín mù qīng yōu， shì zhù míng de fēng jǐng qū。 jù《 xiān shì zhì》 jìzǎi：“ zhāng liáng， xiāng chuán cóng chì sōng zǐ yóu。 yòu mù zài qīng yán shān， shí yǐn shí xiàn。”《 líng mù zhì》 yě jìzǎi：“ hàn liú hóu zhāng liáng mù， zài qīng yán shān。 liáng dé huáng shí gōng shū hòu， cóng chì sōng zǐ yóu。 yì zhōng tiān mén、 qīng yán gè shān， duō cún yí jì。 hé yǐ shǐ shí， zhāng liáng què shí céng zài fēng hóu zhī chū， biàn xiàng liú bāng zuò liǎo“ yuàn qì rén jiànshì， yù cóng chì sōng zǐ yóu” de biǎo bái。 zōng hé shàng shù jìzǎi， shuō tā wǎn nián qián wǎng jǐng sè xiù měi zhuó qīng yán shān， yǐn jū xué dào， sǐ hòu jí zàng yú gāi dì， bìng bù shì bù kě néng de。
　　
　　 cǐ wài， wèi yú wēi shān xiàn wēi shān dǎo xī nán bù wēi shān nán lù yě yòu zhāng liáng mù， zài wēi zǐ mù nán 1.5 gōng lǐ chù。 mù xià fāng shàng yuán， hóng huáng nián tǔ jiā 'é luǎn shí kuài zhù chéng， bèn tǔ céng cì qīng xī， gāo 15 mǐ， cháng kuān gè 100 mǐ。 mù qián yòu qīng qián lóng 'èr nián (1737 nián ) suǒ lì shí bēi， tí“ hàn liú hóu zhāng liáng mù”， gāo 1.7 mǐ， kuān 0.9 mǐ， hòu 0.16 mǐ。 mù dōng cè yuán yòu zhāng liáng cí，“ wén huà dà gé mìng” zhōng chāi chú。
　　
　　 yǔ zhāng liáng mù yī yàng， zhāng liáng miào yě shì wéi jì niàn zhāng liáng 'ér jiàn。 jù shuō， zuì zǎo de zhāng liáng miào shì yóu zhāng liáng de 10 shì xuán sūn hàn zhōng wáng zhāng lǔ suǒ jiàn， lì jīng 1700 nián， yuán zhǐ yǐ wú cóng kǎo chá。 ér jīn de zhāng liáng miào wèi yú chái guān lǐng nán lù， zǐ bǎi shān dōng nán jiǎo xià， jù liú bà xiàn chéng 17 gōng lǐ chù de miào tái zǐ jiē shàng。 xiāng chuán zhāng liáng jī liú yǒng tuì hòu， yǐn jū yú cǐ。 hòu rén yǎng mù tā“ míng zhé bǎo shēn” de cè lüè hé“ gōng chéng bù jū” de fēng gé， zài cǐ jiàn miào fèng cí。 yīn tā céng fēng“ liú hóu”， gù míng“ liú hóu cí”， sú chēng“ zhāng liáng miào”。
　　
　　 zhāng liáng miào yòu 6 dà yuàn， 150 yú jiān diàn yǔ， zǒng miàn jī 14200 yú píng fāng mǐ， wéi shǎn xī dà xíng cí miào zhī yī。 zǒng de bù jú shì yuàn yuàn xiāng lián， tíng gé xīng luó。 miào nèi xiàn cún mó yá shí bēi 100 duō kuài， mù biǎn 50 duō miàn， mù、 shí kè duì lián 30 duō fù。
　　
　　 zhāng liáng miào bàng shān yǐ shuǐ， gǔ pǔ diǎn yǎ， zhōng nián yún 'ǎi liáo rào， pō yòu xiān jiā líng qì， tā róng míng shèng gǔ jì、 wén wù、 fēng jǐng yú yī tǐ， xiàn zài yǐ shì shǎn nán zhù míng de yóu lǎn shèng dì。
　　
　　 lái dào shān qián， qīng zhuān qì chéng wéi shān mén , kě jiàn shàng fāng héng kè“ hàn zhāng liú hóu shì” 5 gè zhū hóng dà zì， dà mén zuǒ yòu kè zhe yī fù duì lián：
　　
　　 bó làng yī shēng zhèn tiān dì，
　　 pǐ qiáo sān jìn shēng yún xiá。
　　
　　 rù shān mén， biàn tà shàng yī mù qiáo， míng yuē“ jìn lǚ qiáo”， qǔ zhāng liáng zài pǐ qiáo wéi huáng shí gōng jiǎn xié chuān xié yī shì。 qiáo shàng yòu lán gān hé kào yǐ， qiáo xià liú shuǐ chán chán。 yuè guò mù qiáo， biàn shì gāo dà de bǎo 'ān guān， rù mén hòu， zuǒ yòu yòu zhōng、 gǔ lóu， yuàn zhōng yāng jǐ lì zhe“ líng xiāo diàn”， dàn jiàn bā jiǎo fēi yán， liú lí wǎ shì dǐng， cǎi huì gǒng dǒu wū yán， pō wéi zhuàng guān。 diàn cè fēn liè“ sān qīng diàn”、“ sān guān diàn”、“ sān fǎ diàn” děng pèi diàn。
　　
　　 cóng diàn cè běi miàn jīng guò tíng， biàn jìn rù dà diàn suǒ zài yuàn luò。 dà diàn xióng wěi zhuāng yán， shàng xiàn“ míng zhé fēng gāo”、“ dì wáng zhī shī”， diàn mén yòu duì lián：“ bì shēng biāo bǐng gōng xūn qǐ zì shòu shū shǐ； lì dài chóng fēng yān sì duān yóu bì gǔ kāi。” diàn nèi yuán yòu zhāng liáng sù xiàng， wén huà dà gé mìng zhōng bèi huǐ diào， xiàn yòu gē sòng dé tiáo fú duō fú。 dà diàn qián yòu bài diàn， zuǒ yòu xiāng fáng duìchèn 'ér lì。 yuàn nèi qīng yōu、 gǔ yǎ。 diàn táng mén méi biàn bù chēng sòng de biǎn 'é， rú“ jí liú yǒng tuì”、“ jī jiàn dé yí”、“ zhì yǒng shēn chén”。 diàn táng lì zhù shì yòu zhòng duō duì lián， rú：“ qín shì wú shuāng guó shì； hàn tíng dì yī míng chén，“ fù guì bù yín， yòu rú zhě qì； dàn bó míng zhì， zuò píng dì shén”。
　　
　　 cóng běi huā yuán xī nán chū qù， dì shì shēng gāo， yóu kè dēng shàng céng céng shí jiē， kě jiàn jiē bàng de mó yá shí kè， shí kè shàng liú yòu míng dài zhào wén yuān、 qīng dài lín zé xú， yǐ jí hòu lái féng yù xiáng、 yáng hǔ chéng jiāng jūn de shī wén。 dēng shàng shān dǐng， jiù shì zǐ bǎi shān de zhōng fēng。 shān dǐng shàng de tíng zǐ jiào“ shòu shū lóu”， qǔ huáng shí shān xiàng zhāng liáng shòu shū zhī yì。 zhè zuò zhòng yán fēi jiǎo de tíng zǐ shì yòng dà lǐ shí hé nán yáng yù qì zhù 'ér chéng， gāo lí dì miàn 100 mǐ， xiǎn dé gāo yǎ bié zhì。 dēng lóu yuǎn tiào， fēng luán qǐ fú， lín hǎi cāng máng。