| zì： | zǐ cháng | ||
yuèdòusī mǎ qiānzài历史大观dezuòpǐn!!! | |||
司马迁sī mǎ qiān shēng zú nián dài， shǐ wú míng wén。 jìn rén wáng guó wéi《 tài shǐ gōng xíng nián kǎo》 rèn wéi sī mǎ qiān shēng yú hàn jǐng dì zhōng yuán wǔ nián（ qián 145 nián )， dà yuē zú yú hàn zhāo dì shǐ yuán yuán nián（ qián 86 nián）， xiǎng nián 60 suì。 jù shuō sī mǎ qiān jiā zì táng yú zhì zhōu， dōushì shì dài xiāng chuán de lì shǐ jiā hé tiān wén jiā。 sī mǎ cuò shì qín huì wáng shí fá shǔ de míng jiāng， sī mǎ chāng shì qín shǐ huáng de tiě guān， dào liǎo sī mǎ qiān de fù qīn sī mǎ tán， yòu zuò hàn wǔ dì de tài shǐ lìng， huī fù liǎo zǔ chuán de shǐ guān héng yè。
sī mǎ qiān de shàonián shí dài，“ gēng mù hé shān zhī yáng”。 sī mǎ qiān zài zhè“ shān huán shuǐ dài， qiàn xiāng wān yán”（《 hán chéng xiàn zhì xù》） de zì rán huán jìng lǐ chéngzhǎng， jì bèi shān chuān de qīng shū zhī qì suǒ táo yě， yòu duì mín jiān shēng huó yòu yī dìng tǐ yàn。
shí suì， sī mǎ qiān suí fù qīn zhì jīng shī cháng 'ān， dé xiàng lǎo bó shì fú shēng、 dà rú kǒng 'ān guó xué xí； jiā xué yuān yuán jì shēn， fù cóng míng shī shòu yè， qǐ fā yòu dǎo， huò yì bù qiǎn。 zhè gè shí hòu， zhèng dāng hàn wáng cháo guó shì qiáng dà， jīng jì fán róng， wén huà xīng shèng de shí hòu， zhāng qiān fèng shǐ tōng xī yù， wèi qīng、 huò qù bìng dà pò xiōng nú， hàn wǔ dì shè lì yuèfǔ……； yě shì sī mǎ qiān zài jīng chéng lǐ fēng fù jiàn wén， rè qíng bèng fā de shí hòu。
dà yuē 'èr shí suì， sī mǎ qiān kāi shǐ wài chū yóu lì héng héng“ nán yóu jiāng、 huái， shàng huì jī， tàn yǔ xué， kuī jiǔ yí， fú yú yuán、 xiāng， běi shè mén、 sì， jiǎng yè qí、 lǔ zhī dū， guān kǒng zǐ zhī yí fēng， xiāng shè zōu、 yì， è kùn pó、 xuē、 péng chéng， guò liáng chǔ yǐ guī。” huí dào cháng 'ān yǐ hòu， zuò liǎo huáng dì de jìn shì láng zhōng， suí hàn wǔ dì dào guò píng liáng、 kōng dòng， yòu fèng shǐ bā shǔ， tā dào dé zuì nán biān shì kūn míng。
yuán fēng yuán nián（ qián 110 nián）， hàn wǔ dì jǔ xíng dà guī mó de xún xíng fēngshàn， bù qí shí bā wàn， jīng qí qiān yú lǐ， hào hào dàng dàng。 sī mǎ qiān de fù qīn sī mǎ tán shì shǐ guān， běn yìng cóng xíng， dàn bìng sǐ zài luò yáng。 sī mǎ qiān jiē shòu liǎo fù qīn de yí zhì， gǎn dào tài shān， cān jiā fēngshàn， suí hòu yán zhe dōng hǎi， rào dào cháng chéng sài wài huí dào cháng 'ān。
yuán fēng sān nián（ qián 108 nián）， sī mǎ qiān sān shí bā suì shí， zhèng shì zuò liǎo tài shǐ lìng， yòu jī huì yuè lǎn hàn cháo gōng tíng suǒ cáng de yī qiē tú shū、 dàng 'àn yǐ jí gè zhǒng shǐ liào de jī huì， tā yī biān zhěng lǐ shǐ liào， yī biān cān jiā gǎi lì。 děng dào tài chū yuán nián（ qián 104 nián）， wǒ guó dì yī bù lì shū《 tài chū lì》 wán chéng， tā jiù dòng shǒu biān xiě《 shǐ jì》。
tiān hàn 'èr nián（ qián 99 nián）， lǐ líng chū sài gōng dǎ xiōng nú zhàn bài bèi fú， sī mǎ qiān tì lǐ líng shuō liǎo jǐ jù jiě shì de huà， chù nù liǎo hàn wǔ dì， bǎ tā tóu xià jiān yù， dì 'èr nián hàn wǔ dì shā liǎo lǐ líng quán jiā， chù sī mǎ qiān yǐ gōng xíng。 gōng xíng shì gè dà rǔ， wū jí xiān rén， jiàn xiào qīn yǒu。 sī mǎ qiān zài yù zhōng， yòu bèi shòu líng rǔ，“ jiāo shǒu zú， shòu mù suǒ， bào jī fū， shòu bǎng chuí， yōu yú huán qiáng zhī zhōng， dāng cǐ zhī shí， jiàn yù lì zé tóu qiǎng dì， shì tú lì zé xīn tì xī。”（ sī mǎ qiān《 bào rèn 'ān shū》） jīhū duàn sòng liǎo xìng mìng。 tā běn xiǎng yī sǐ， dàn xiǎng dào zì jǐ duō nián sōu jí zī liào， yào xiě bù yòu guān lì shǐ shū de sù yuàn， yīn cǐ wèile wán chéng《 shǐ jì》 de xiě zuò， rěn rǔ fù zhòng， gǒu qiě tōu shēng， xī tú chū xiàn yī xiàn zhuǎn jī。
tài shǐ yuán nián（ qián 96 nián） hàn wǔ dì gǎi yuán dà shè tiān xià。 zhè shí sī mǎ qiān wǔ shí suì， chū yù hòu dāng liǎo zhōng shū lìng， zài bié rén kàn lái， yě xǔ shì“ zūn chǒng rèn zhí”， dàn shì， tā hái shì zhuān xīn zhì zhì xiě tā de shū。 zhí dào zhēng hé 'èr nián（ qián 91 nián） quán shū wán chéng， gòng dé 130 piān， 52 wàn yú yán。
shēng píng
zhí yán shòu gōng xíng
tiān hàn 'èr nián ( gōng yuán qián 99 nián )， zhèng dāng sī mǎ qiān quán shēn xīn dì zhuàn xiě《 shǐ jì》 zhī shí， què yīn lǐ líng shì jiàn， ér shòu dào gōng xíng。 zhè nián xià tiān， wǔ dì pài zì jǐ chǒng fēi lǐ fū rén de gē gē、 èr shī jiāng jūn lǐ guǎng lì lǐng bīng tǎo fá xiōng nú， lìng pài lǐ guǎng de sūn zǐ、 bié jiāng lǐ líng suí cóng lǐ guǎng lì yā yùn zī zhòng。 lǐ líng dài lǐng bù zú wǔ qiān rén chū jū yán， gū jūn shēn rù jùn jī shān， yǔ chányú zāo yù。 xiōng nú yǐ bā wàn qí bīng wéi gōng lǐ líng。 jīng guò bā zhòu yè de zhàn dǒu， lǐ líng zhǎn shā liǎo yī wàn duō xiōng nú， dàn yóu yú tā dé bù dào zhù lì bù duì de hòu yuán， jiēguǒ dàn jìn liáng jué， bù xìng bèi fú。
lǐ líng bīng bài de xiāo xī chuán dào cháng 'ān hòu， wǔ dì běn xī wàng tā néng zhàn sǐ， hòu tīng shuō tā què tóu liǎo jiàng， fèn nù wàn fēn， mǎn cháo wén wǔ guān yuán chá yán guān sè， qū yán fù shì， jǐ tiān qián hái fēn fēn chēng zàn lǐ líng de yīng yǒng， xiàn zài què fùhè hàn wǔ dì， zhǐ zé lǐ líng de zuì guò。 hàn wǔ dì xún wèn tài shǐ lìng sī mǎ qiān de kàn fǎ， sī mǎ qiān yī fāng miàn 'ān wèi wǔ dì， yī fāng miàn yě tòng hèn nà xiē jiàn fēng shǐ duǒ de dà chén， jìn lì wéi lǐ líng biàn hù。 tā rèn wéi lǐ líng píng shí xiào shùn mǔ qīn， duì péng yǒu jiǎng xìn yì， duì rén qiān xū lǐ ràng， duì shì bīng yòu 'ēn xìn， cháng cháng fèn bù gù shēn dì jí guó jiā zhī suǒ jí， yòu guó shì de fēng fàn。 sī mǎ qiān tòng hèn nà xiē zhǐ zhī dào bǎo quán zì jǐ hé jiā rén de dà chén， tā men rú jīn jiàn lǐ líng chū bīng bù lì， jiù yī wèi dì luò jǐng xià shí， kuā dà qí zuì míng。 tā duì hàn wǔ dì shuō :" lǐ líng zhǐ shuài lǐng wǔ qiān bù bīng， shēn rù xiōng nú， gū jūn fèn zhàn， shā shāng liǎo xǔ duō dí rén， lì xià liǎo hè hè gōng láo。 zài jiù bīng bù zhì、 dàn jìn liáng jué、 zǒu tóu wú lù de qíng kuàng xià， réng rán fèn yǒng shā dí。 jiù shì gǔ dài míng jiāng yě bù guò rú cǐ。 lǐ líng zì jǐ suī xiàn yú shī bài zhī zhōng， ér tā shā shāng xiōng nú zhī duō， yě zú yǐ xiǎn hè yú tiān xià liǎo。 tā zhī suǒ yǐ bù sǐ， ér shì tóu jiàng liǎo xiōng nú， yī dìng shì xiǎng xún zhǎo shìdàng de jī huì zài bào dá hàn shì。 "
sī mǎ qiān de yì sī sì hū shì 'èr shī jiāng jūn lǐ guǎng lì méi yòu jìn dào tā de zé rèn。 tā de zhí yán chù nù liǎo hàn wǔ dì， hàn wǔ dì rèn wéi tā shì zài wéi lǐ líng biàn hù， biǎn dī láo shī yuǎn zhēng、 zhàn bài 'ér guī de hàn wǔ dì lǐ fū rén de gē gē lǐ guǎng lì， yú shì xià lìng jiāng sī mǎ qiān dǎ rù dà láo。
jù hàn cháo de xíng fǎ， sǐ xíng yòu liǎng zhǒng jiǎn miǎn bàn fǎ : yī shì ná wǔ shí wàn qián shú zuì， èr shì shòu " fǔ xíng "。 sī mǎ qiān guān xiǎo jiā pín， dāng rán ná bù chū zhè me duō qián shú zuì。 fǔ xíng jì cán kù dì cuī cán rén tǐ hé jīng shén， yě jí dà dì wǔ rǔ rén gé。 sī mǎ qiān dāng rán bù yuàn yì rěn shòu zhè yàng de xíng fá， bēi tòng yù jué de tā shèn zhì xiǎng dào liǎo zì shā。 kě hòu lái tā xiǎng dào， rén zǒng yòu yī sǐ， dàn " sǐ huò zhòng yú tài shān， huò qīng yú hóng máo "， sǐ de qīng zhòng yì yì shì bù tóng de。 tā jué dé zì jǐ rú guǒ jiù zhè yàng " fú fǎ 'ér sǐ "， jiù xiàng niú shēn shàng shǎo liǎo yī gēn máo， shì háo wú jià zhí de。 tā xiǎng dào liǎo kǒng zǐ、 qū yuán、 zuǒ qiū míng hé sūn bìn děng rén， xiǎng dào liǎo tā men suǒ shòu de qū rǔ yǐ jí suǒ qǔ dé de jiāo rén chéng guǒ。 sī mǎ qiān dùn shí jué dé zì jǐ hún shēn chōng mǎn liǎo lì qì， tā yì rán xuǎn zé liǎo fǔ xíng。 miàn duì zuì cán kù de xíng fá， sī mǎ qiān tòng kǔ dào liǎo jí diǎn， dàn tā cǐ shí méi yòu yuàn hèn， yě méi yòu hài pà。 tā zhǐ yòu yī gè xìn niàn， nà jiù shì yī dìng yào huó xià qù， yī dìng yào bǎ shǐ jì xiě wán， " shì yǐ cháng yī rì 'ér jiǔ huí， jū zé hū hū ruò yòu suǒ wáng， chū zé bù zhī suǒ wǎng。 měi niàn sī chǐ， hàn wèi cháng bù fā bèi zhān yī yě。 " zhèng yīn wéi hái méi yòu wán chéng shǐ jì， tā cái rěn rǔ fù zhòng dì huó liǎo xià lái。
fā fèn zhù《 shǐ jì》
sī mǎ qiān cóng yuán fēng sān nián ( gōng yuán qián 108 nián ) wéi tài shǐ lìng hòu kāi shǐ yuè dú、 zhěng lǐ shǐ liào， zhǔn bèi xiě zuò， dào tài shǐ sì nián ( gōng yuán qián 91 nián ) jī běn wán chéng quán bù xiě zuò jìhuà， gòng jīng guò shí liù nián。 zhè shì tā yòng yī shēng de jīng lì、 jiān kǔ de láo dòng， bìng rěn shòu liǎo ròu tǐ shàng hé jīng shén shàng de jù dà tòng kǔ， ná zhěng gè shēng mìng xiě chéng de yī bù yǒng yuǎn shǎn yào zhe guāng huī de wěi dà zhù zuò。
《 shǐ jì》 shì zhōng guó dì yī bù jìzhuàn tǐ tōng shǐ， sī mǎ qiān zhuàn。 quán shū bāo kuò shí 'èr " běn jì "， sān shí " shì jiā "， qī shí " lièzhuàn "， shí " biǎo "， bā " shū "， gòng wǔ gè bù fēn， yuē wǔ shí 'èr wàn liù qiān duō zì。 jì shù liǎo cóng chuán shuō zhōng de huáng dì zhì hàn wǔ dì tài chū nián jiān shàng xià sān qiān nián de lì shǐ。 tā tóng shí yě shì yī bù wén xué míng zhù， shì zhōng guó zhuànjì wén xué de kāi chuàng xìng zhù zuò。 tā de zhù tǐ bù fēn shì běn jì、 shì jiā hé lièzhuàn， qí zhōng lièzhuàn shì quán shū de jīng huá。
sī mǎ qiān zhuàn xiě shǐ jì， tài dù yán jǐn rèn zhēn， shí lù jīng shén shì qí zuì dà de tè sè。 tā xiě de měi yī gè lì shǐ rén wù huò lì shǐ shì jiàn， dū jīng guò liǎo dà liàng de diào chá yán jiū， bìng duì shǐ shí fǎn fù zuò liǎo hé duì。 sī mǎ qiān zǎo zài 'èr shí suì shí， biàn lí kāi shǒu dū cháng 'ān biàn tà míng shān dà chuān， shí dì kǎo chá lì shǐ yí jì， liǎo jiě dào xǔ duō lì shǐ rén wù de yí wén tiě shì yǐ jí xǔ duō dì fāng de mín qíng fēng sú hé jīng jì shēng huó， kāi kuò liǎo yǎn jiè， kuò dà liǎo xiōng jīn。 hàn cháo de lì shǐ xué jiā bān gù shuō， sī mǎ qiān " qí wén zhí， qí shì hé， bù xū měi， bù yǐn 'è， gù wèi zhī shí lù "。 yě jiù shì shuō， tā de wén zhāng gōng zhèng， shǐ shí kě kào， bù kōng jiǎng hǎo huà， bù yǐn mán huài shì。 zhè biàn gāo dù píng jià liǎo sī mǎ qiān de kē xué tài dù hé shǐ jì de jì shì xiáng shí。
sī mǎ qiān yào jiān chí " shí lù " jīng shén， jiù bì xū miàn duì xiàn shí、 jì lù xiàn shí， zhè jiù bù kě bì miǎn dì huì fā shēng " jì huì " de wèn tí。 kě shì tā zài gěi rén wù zuò zhuànjì shí， bìng bùwèi chuán tǒng lì shǐ jìzǎi de chéng guī suǒ jū shù， ér shì 'àn zhào zì jǐ duì lì shǐ shì shí de sī xiǎng gǎn qíng jì lù。 cóng zuì gāo de huáng dì dào wáng hóu guì zú， dào jiàngxiàng dà chén， zài dào dì fāng zhǎngguān děng děng， sī mǎ qiān dāng rán bù huì mǒ shā tā men shén qí、 guāng cǎi de yī miàn， dàn tū chū de shì jiē lù tā men de fǔ xiǔ、 chǒu 'è yǐ jí duì rén mín de bō xuē hé yā pò。 yóu qí jiē lù liǎo hàn dài tǒng zhì jiē jí de zuì 'è。 tā suī shì hàn wǔ dì de chén zǐ， dàn duì yú tā de guò shī， sī mǎ qiān sī háo méi yòu jiā yǐ yǐn mán， tā shēn kè jiē lù hé pī pàn liǎo dāng shí shèng xíng de fēngshàn jì zǔ、 qí qiú shén xiān huó dòng de xū wàng。 zài《 fēngshàn shū》 zhōng， tā bǎ hàn wǔ dì mí xìn shén xiān， qiān fāng bǎi jì qí qiú bù sǐ zhī yào de huāng miù wú liáo xíng wéi lín lí jìn zhì dì miáo huì liǎo chū lái。
sī mǎ qiān xiǎng wéi fēng jiàn tǒng zhì zhě tí gōng lì shǐ de jiè jiàn zuò yòng， fǎn yìng de shì zhēn shí de lì shǐ， zhè shì fēi cháng kě guì de。 běn zhe shí lù de jīng shén， sī mǎ qiān zài xuǎn qǔ rén wù shí， bìng bù shì gēn jù qí guān zhí huò shè huì dì wèi， ér shì yǐ qí shí jì xíng wéi biǎo xiàn wéi biāo zhǔn。 bǐ rú， tā xiě liǎo xǔ duō zhū rú yóu xiá、 shāng rén、 yī shēng、 chàng yōu děng xià céng rén wù de zhuànjì。 zài sī mǎ qiān xīn mù zhōng， zhè xiē réndōu yòu kě qǔ zhī chù。 sī mǎ qiān shǒu chuàng liǎo yǐ rén zài shì， shǐ zhōng xù shù yī gè rén shēng píng shì jì de xiě fǎ。 zhuózhòng xiě qí " wéi rén "， bìng zhù yì qí " wéi rén " de fù zá xìng， shì sī mǎ qiān de bǐ fǎ。 tā zài zuò chuán shí， bǎ zì jǐ de kàn fǎ yù yú kè guān de shì shí xù shù zhī zhōng， lái biǎo shì zì jǐ duì rén wù de 'ài zēng tài dù。 bǐ rú xiàng yǔ zhè gè rén wù， sī mǎ qiān tóng qíng tā， yǐ fēi cháng bǎo mǎn de rè qíng lái xiě zhè wèi shī bài yīng xióng。 tā jì chēng zàn xiàng yǔ de xiāo yǒng， yòu duì tā de xiōng wú dà zhì、 cán bào zì shì zuò chū pī píng。 kě shì， zài《 xiàng yǔ běn jì》 zhōng， sī mǎ qiān bìng méi yòu fā yì lùn， dàn shì tā duì xiàng yǔ de 'ài zēng tài dù què yú xù shì zhī zhōng míng xiǎn dì biǎo xiàn liǎo chū lái。 zhè biàn shì sī mǎ qiān zuò chuán de zuì dà tè diǎn， jí zhēn shí xìng hé qīng xiàng xìng de tǒng yī。
ài zēng fēn míng
sī mǎ qiān 'ài zēng fēn míng de gǎn qíng zài shǐ jì dāng zhōng biǎo xiàn dé fēi cháng chōng fēn。 tā gāo dù píng jià liǎo qín mò nóng mín dà qǐ yì。 chén shè chū shēn pín nóng， shì nóng mín qǐ yì de lǐng dǎo zhě， kě sī mǎ qiān què jiāng tā hé zhū hóu bìng liè， fàng zài " shì jiā " dāng zhōng lái xù shù。 duì yú yī gè fēng jiàn shǐ xué jiā lái shuō， néng zuò dào zhè yī diǎn shì fēi cháng bù róng yì de。 tā zài《 shǐ jì tài shǐ gōng zì xù》 zhōng， jiāng chén shè hé gǔ dài yòu míng de dì wáng -- shāng tānɡ hé zhōu wǔ wáng xiāng tí bìng lùn， tóng shí míng què dì zhǐ chū， zhǐ yào fēng jiàn dì wáng bào nüè wú dào， rén mín jiù yòu quán lì qǐ lái tuī fān tā。 chén shè lǐng dǎo de zhè zhī nóng mín jūn suī rán méi yòu qǔ dé chéng gōng， dàn què xiān qǐ liǎo bō lán zhuàng kuò de qín mò nóng mín zhàn zhēng， zuì hòu zhōng yú tuī fān liǎo qín cháo de wú dào tǒng zhì。 duì chén shè shǒu xiān qǐ yì、 tuī fān qín cháo de lì shǐ gōng jì， sī mǎ qiān shì wán quán chí kěn dìng tài dù de。
duì yú lì shǐ shàng xǔ duō zhōng yú zǔ guó、 rè 'ài rén mín de yīng xióng rén wù， sī mǎ qiān yě dà jiā zàn shǎng。 tā
zài《 shǐ jì》 zhōng， sī mǎ qiān hái gē sòng liǎo nà xiē wèile fǎn kàng qiáng bào， zhì zì shēn xìng mìng yú bù gù de cì kè yǐ jí jiù rén jí nán、 jiàn yì yǒng wéi de yóu xiá。 bǐ rú " fēng xiāo xiāo xī yì shuǐ hán， zhuàng shì yī qù xī bù fù hái！ " de jīng kē， wéi bào yàn tài zǐ dān de zhī yù zhī 'ēn bù xī zhǐ shēn cì qín wáng， zuì zhōng xuè jiàn qín tíng。 sī mǎ qiān duì zhè xiē rén wù jìn xíng dà dǎn de gē sòng， shí jì shàng biàn shì duì láo dòng rén mín de tóng qíng， zàn shǎng rén mín fǎn kàng qiáng bào de yuàn wàng。 sī mǎ qiān duì míng yī biǎn què、 zhūn yú yì děng yòu yì yú rén mín de rén， yòng hěn cháng de piān fú jì lù liǎo tā men de shēng dòng shì jì hé yī xué lǐ lùn。 zhè xiē rén zài dāng shí dōuméi yòu shè huì dì wèi， kě zài sī mǎ qiān de xīn mù zhōng， tā men yuǎn bǐ mǒu xiē wáng hóu jiàngxiàng gāo guì。
duì fēng jiàn tǒng zhì zhě de chǒu 'è miàn mào， sī mǎ qiān yě yòu bǐ jiào shēn kè de rèn shí， bìng wú qíng dì jiē lù liǎo tǒng zhì jiē jí de zuì 'è。 bǐ rú《 kù lì lièzhuàn》 yī gòng wéi shí gè cán bào lěng kù de guān lì zuò chuán， qí zhōng hàn wǔ dì de chén zǐ jiù yòu jiǔ rén。 hàn wǔ dì dāng shí zhòng yòng zhāng tānɡ， ér " tānɡ wéi rén duō zhà， wǔ zhì yǐ yù rén。 shǐ wéi xiǎo lì， qián méi， yǔ cháng 'ān fù jiǎ tián jiá、 yú wēng shū wáng shǔ jiāo sī "。 suǒ wèi " qián méi "， jí kōng shǒu dé dào de yì sī。 zhè lǐ miáo xiě de shì zhāng tānɡ wéi xiǎo lì shí hǎo yòng jì móu yǐ zhì fú rén de qíng kuàng。 zhāng tānɡ dé shì hòu， yǔ zhào yǔ yī qǐ zhì dìng liǎo gè zhǒng cán de fǎ lìng， qí zhōng yòu yī tiáo jiào " fù fěi zhī fǎ "， jí bù guǎn yòu zuì yǔ fǒu， zhǐ yào bèi zhǐ kòng wéi duì cháo tíng xīn cún bù mǎn， jiù kě yǐ jù cǐ zhì zuì。 zhāng tānɡ bù jǐn shàn yú qiǎo lì fǎ lìng míng mù， ér qiě hái huì yíng hé hàn wǔ dì de xīn yì qù chù zhì " fàn rén "。 zài tā de zhù chí xià， wǎng wǎng yī gè 'àn jiàn huì shǐ wú shù rén jiā shòu dào qiān lián， yǐ zhì shā rén rú má， shì rén mìng rú cǎo jiè。 zhè xiē rén de zuì 'è huó dòng dōubèi sī mǎ qiān jì lù liǎo xià lái， tā biàn shì tōng guò zhè xiē duì hàn wǔ dì shí qī zhuān zhì tǒng zhì de cán kù hé hēi 'àn jiā yǐ bào lù hé kòng sù de。
sī mǎ qiān de jìn bù lì shǐ guān hé gǎn yú jiē lù dì wáng guò shī de dà dǎn zuò fēng zhí dé kěn dìng。 duì yú lì shǐ de yǎn jìn guò chéng， tā de sī xiǎng yě bǐ jiào wán zhěng。 tā zài jǐyǔ lì shǐ zhèng què de píng jià hòu， yòu chōng fēn kěn dìng liǎo lì shǐ shì bù duàn fā zhǎn jìn huà de zhè yī jié lùn。
shǐ jiā jué chàng
lǔ xùn xiān shēng céng shuō， ＂《 shǐ jì》 shì shǐ jiā zhī jué chàng， wú yùn zhī《 lí sāo》＂。 yě jiù shì shuō， zuò wéi yī bù guī mó hóng dà、 tǐ zhì wán bèi de zhōng guó tōng shǐ de《 shǐ jì》， tóng shí yě shì yī bù fēi cháng yōu xiù de wén xué zuò pǐn。
zài sī mǎ qiān de bǐ xià， piān fú bù duō de wén zì jiù néng fēi cháng shēng dòng dì kè huà chū yī gè lì shǐ shì jiàn huò yī gè lì shǐ rén wù。 lì rú， duì《 tián dān lièzhuàn》 zhōng tián dān fáng shǒu jí mò chéng de miáo xiě。 tián dān yòng liǎo liù tiáo miào jì dà shèng yàn guó， shǐ qí guó dé yǐ huī fù。 " huǒ niú zhèn " biàn shì qí zhōng zuì zhòng yào de yī tiáo jì cè。 wǎn shàng， tián dān jiāng zǐ hóng sè de dài yòu lóng wén de bù bó pī zài yī qiān duō tóu dà niú shēn shàng， yòu zài qí jiǎo shàng bǎng shàng fēng lì de dāo jiàn， yòng yóu jìn tòu tā men de wěi bā， zài yòng huǒ diǎn zhe。 yú shì， yī qiān duō tóu niú dài zhe xióng xióng huǒ yàn， xiàng guài shòu yī yàng chōng jìn liǎo yàn bīng de zhèn dì。 ér qí guó shì bīng yě ná zhe wǔ qì chōng xiàng liǎo dí rén， hái yòu yī xiē rén qiāo luó dǎ gǔ， gāo shēng hǎn jiào， yǐ zhuàng shēng shì。 mō bù zhe tóu nǎo de yàn bīng xià dé zhēng xiāng 'ér táo， jiēguǒ bèi shā dé diū kuī qì jiá， yàn bīng de shī tǐ biàn bù yú zhàn chǎng shàng， qí guó dà huò quán shèng。 sī mǎ qiān suī zhuómò bù duō， kě " huǒ niú zhèn " jiù rú yī fú tú huà yī bān chū xiàn yú dú zhě de nǎo hǎi zhōng。
sī mǎ qiān hái xǔ xǔ rú shēng dì kè huà liǎo bù tóng lèi xíng de lì shǐ rén wù。 tā duì xī chǔ bà wáng xiàng yǔ de miáo xiě fēi cháng jīng cǎi。 jù lù zhàn yì zhōng， xiàng yǔ shuài lǐng dà jūn dù hé， rán hòu chén diào suǒ yòu de chuán zhǐ， bìng xià lìng zhǐ yǔn xǔ dài sān tiān de liáng shí， zhè biàn xíng xiàng 'ér yòu jù tǐ dì kè huà liǎo xiàng yǔ pò fǔ chén zhōu、 yǔ qín jūn jué yī sǐ zhàn de jué xīn hé qì gài。 xiàng yǔ de jūn duì yī gè dǐ shí gè， xiāo miè liǎo shù liàng shàng yuǎn yuǎn chāo guò zì jǐ de qín jūn， zài tuī fān qiáng qín tǒng zhì de zhàn zhēng zhōng， fā huī liǎo jǔ zú qīng zhòng de zuò yòng。 xiàng yǔ zài zhàn dǒu jié shù zhī hòu， zhào jiàn gè lù jiànglǐng， dāng tā men jìn rù xiàng yǔ de yuán mén shí， méi yòu yī gè rén gǎn tái qǐ tóu zǒu lù。 zhè shì duì xiàng yǔ wēi fēng de miáo xiě。 duì xiàng yǔ bèi wéi de chǎng jǐng， sī mǎ qiān miáo huì dé gèng shì gǎn rén。 xiàng yǔ kāng kǎi 'ér gē :" lì bá shān xī qì gài shì， shí bù lì xī zhuī bù shì。 " sī mǎ qiān tōng guò zhè gē shēng， wán quán kè huà chū liǎo zhè wèi yīng xióng zài shī bài yǐ hòu shí kāng kǎi bēi zhuàng， ér yòu wú lì wǎn huí shī bài mìng yùn de fù zá xīn qíng。 jiē xià lái， sī mǎ qiān yòu duì xiàng yǔ tū wéi hòu， zài dōng chéng jué zhàn shí de yǒng měng zuò liǎo miáo huì。 dāng shí xiàng yǔ zhǐ shèng xià 'èr shí bā gè qí bīng， dāng jǐ qiān míng zhuī bīng pò jìn shí， xiàng yǔ yuán zhēng shuāng mù， nù hē yī shēng， bǎ hàn jūn xià dé hòu tuì liǎo hǎo jǐ lǐ。 kàn dào zhè yàng de miáo xiě， bù jìn shǐ rén jué dé zhè wèi shī bài de yīng xióng sì hū jiù zài yǎn qián。
zài rú， sī mǎ qiān miáo xiě hàn gāo zǔ rù guān shí yǔ mín zhòng yuē fǎ sān zhāng， chōng fēn biǎo xiàn chū liǎo yī gè zhèng zhì jiā de fēng dù。 ér hàn gāo zǔ yě jù yòu hǎo mán mà de liú máng xí qì hé suí jī yìng biàn de xìng gé。 yòu yī huí， hán xìn gěi hàn gāo zǔ xiě xìn， yào qiú fēng zì jǐ wéi jiǎ qí wáng。 hàn gāo zǔ fēi cháng shēng qì， gāng xiǎng fā zuò， zhāng liáng què zài yī bàng 'àn shì tā bié fā zuò， tā lì jí zhuǎn guò kǒu fēng shuō :" dà zhàng fū píng dìng zhū hóu， yào zuò jiù zuò zhēn wáng， zuò shí me jiǎ wáng ní？ " zhè lǐ yòng zì yě bù duō， què huó líng huó xiàn dì kè huà chū liǎo hàn gāo zǔ shàn yú suí jī yìng biàn hé wán nòng quán shù de xìng gé。
sī mǎ qiān zài shū zhōng de xù shù yǔ yán fēi cháng shēng dòng， rén wù xíng xiàng xiān míng。 tā guǎng fàn cǎi yòng kǒu tóu liú chuán de yàn yǔ、 chéng yǔ、 gē yáo， ér qiě bù huí bì fāng yán tǔ yǔ。 tā de yǔ yán shì yī zhǒng jiē jìn kǒu yǔ de " fāng yán "， tōng cháng xù shù hé rén wù duì huà hé xié yī zhì， suī míng kuài dàn hán xù， huà wài yòu yīn， zhí dé wán wèi ; fán fù 'ér jiǎn jié， bù jū yī gé， gè dé qí suǒ， yī bān dū wéi rén wù tè zhēng de miáo xiě fú wù。 tā kè huà rén wù shuō huà kǒu wěn de miáo xiě zuì lìng rén wán wèi， chōng fēn biǎo xiàn liǎo rén wù de jīng shén tài dù。 wèile tū chū rén wù xíng xiàng， tā hái cháng cháng shìdàng dì qiáng diào、 kuā zhāng。 bǐ rú，《 gāo zǔ běn jì》 :"( wǔ nián ) zhēngyuè， zhū hóu jí jiāng xiāng gòng qǐng zūn hàn wáng wéi huáng dì。 ...... hàn wáng sān ràng， bù dé yǐ， yuē :。 zhū jūn bì yǐ wéi biàn， biàn guó jiā。， " zhè yī duàn hàn gāo zǔ ràng dì wèi de huà， shì zhí jiē mó nǐ dāng shí de kǒu yǔ， shēng dòng xíng xiàng dì fǎn yìng liǎo hàn gāo zǔ xīng xīng zuò tài de yàng zǐ， dú wán bù jìn jué dé hàn gāo zǔ shuō huà de qíng jǐng jiù zài yǎn qián shìde。 zài zhě， sī mǎ qiān shǐ yòng gǔ shǐ zī liào shí， yī bān yǐ dāng shí tōng yòng yǔ fān yì gǔ yǔ。 rú《 wǔ dì běn jì》 xiě yáo shùn de shì jì， qǔ cái yú jīn wén《 shàng shū yáo diǎn》， bǎ shū zhōng de " bǎi xìng rú sàng kǎo bǐ， sānzǎi sì hǎi 'è mì bā yīn "、 " yǔn lí bǎi gōng， shù jì xián xī " děng yǔ， fān yì wéi " bǎi xìng rú sàng fù mǔ， sān nián sì fāng mò jǔ lè "、 " xìn shāng bǎi guān， zhòng gōng jiē xīng " děng， yì wén yǔ yuán wén xiāng bǐ jiào， jiù huì fā xiàn gèng róng yì dú dǒng。 shǐ jì de rén wù zhuànjì zhī suǒ yǐ zhè me chū sè， shì yǔ sī mǎ qiān jià yù yǔ yán de gāo chāo néng lì fēn bù kāi de。
yī gè rén zài zāo dào wú gū de pò hài yǐ hòu， tōng cháng yòu liǎng zhǒng xuǎn zé : yào me bēi guān xiāo chén， yào me fā fèn tú qiáng。 ér sī mǎ qiān xuǎn zé liǎo hòu yī tiáo lù。 tā bǐng zhe " jiū tiān rén zhī jì， tōng gǔ jīn zhī biàn， chéng yī jiā zhī yán " de mùdì， jiāng zì jǐ xīn zhōng suǒ yòu de " fèn " quán bù qīng zhù dào shǐ jì de chuàng zuò zhōng qù。 sī mǎ qiān dú chuàng liǎo zhōng guó lì shǐ zhù zuò de jìzhuàn tǐ cái， kāi chuàng liǎo shǐ xué fāng fǎ shàng quán xīn de tǐ lì。 sī mǎ qiān yǐ gè rén chuán、 jì wéi xíng shì， yǐ shè huì wéi zhōng xīn jìzǎi lì shǐ， wéi hòu rén zhǎn shì liǎo yī bù guī mó hóng dà de shè huì biàn qiān shǐ。 wú lùn zài lì shǐ shàng hái shì wén xué shàng， sī mǎ qiān dū qǔ dé liǎo guāng huī de chéng jiù。
tā nà wěi dà de 'ài guó zhù yì jīng shén， chóng gāo de rén gé jiāng yǒng yuǎn shǎn yào zhe bù xiǔ de guāng máng。
cí mù
sī mǎ qiān cí mù zuò luò zài hán chéng shì nán 10 gōng lǐ zhī chuān zhèn de hán yì pō xuán yá shàng， shǐ jiàn yú xī jìn yǒng jiā 4 nián。 1982 nián 2 yuè， guó wù yuàn gōng bù wéi quán guó zhòng diǎn wén wù bǎo hù wèi。 sī mǎ qiān cí mù jiàn zhù zì pō xià zhì dǐng duān， yǐ yá jiù shì， céng dì 'ér shàng。 dēng qí diān， kě dōng wàng tāo tāo huáng hé， xī tiào wēi wēi liáng shān， nán kàn gǔ wèi cháng chéng， běi guān zhī shuǐ cháng liú， kě wèi shān huán shuǐ bào， qì xiàng wàn qiān。 zhuàng guān de zì rán xíng shì hé xiù lì de fēng guāng， yìng chèn chū sī mǎ qiān de gāo shàng rén gé hé wěi dà de yè jì。
cí mù jiàn zhù qún zì xià zhì shàng dié yòu fāng chù lì。 pō xià dōng běi fāng shù yī mù pái fāng xì qīng dài chóngjiàn， shàng shū“ hàn tài shǐ sī mǎ cí” liù gè dà zì。 yóu cǐ yán pō shàng xíng， jīng tài gōng miào zhì chà dào kǒu， pō nán yòu píng tái zhī dì， jiàn yòu xīn qiān de yuán dài jiàn zhù“ yǔ wáng miào”、“ zhāng yào sì”、“ sān shèng miào” děng， xiàn yǐ bì wéi zhǎn shì。 zì chà dào 'ér shàng， yòu yòu yī pái fāng， xì yuán míng jiàn zhù wù， shàng shū“ gāo shān yǎng zhǐ” sì zì， yù sī mǎ qiān dé gāo rú shān， shì rén zhì wéi jìng yǎng， cóng cǐ yí lǐ 'ér shàng， pái fāng shàng shū“ hé shān zhī yáng” sì zì， yǔ chū《 tài shǐ gōng zì xù》 qiān shēng lóng mén， gēng mù hé shān zhī yáng。 zǒu wán 99 jí tái jiē dēng dào jiù jìn rù liǎo cí yuàn， cí yuàn dà mén shàng shū“ tài shǐ cí” qǐn gōng， gǔ bǎi cān tiān， huán jìng yōu jìng， zhì shēn qí zhōng， rú dēng qīng yún， rú lín xiān jìng。
yì gǔ sī jīn
zhōng guó lì shǐ yōu jiǔ， shǐ jí hào rú yān hǎi， lì shǐ nèi róng fēng fù duō cǎi， lì shǐ rén wù fēng zī wàn qiān。 wǒ men zhōng huá mín zú yòu yī bù lìng zǐ zǐ sūn sūn wéi zhī jiāo 'ào、 wéi zhī shén wǎng de lì shǐ。 dāng rán， rèn hé shì wù dōuyòu liǎng miàn xìng。 duì yú měi yī gè rén lái shuō， miàn duì yōu jiǔ 'ér fēng fù de lì shǐ， jiū jìng zěn yàng qù liǎo jiě tā、 rèn shí tā bìng cóng zhōng huò dé jiào yì， shòu dào qǐ dí yǔ gǔ wǔ？ zhè jiù bù shì yī gè jiǎn dān de wèn tí liǎo。 kàn lái， zěn yàng dú shǐ， què shì zhí dé rèn zhēn sī kǎo、 rèn zhēn yán jiū de。 yǐ wǒ de fū qiǎn kàn fǎ， shǒu xiān shì liǎo jiě hé rèn shí zuì jī běn de lì shǐ shì shí hé lì shǐ guò chéng， qí cì shì zhuóyǎn yú cóng lì shǐ zhōng huò dé sī xiǎng shàng de qǐ shì。 zhè zhǒng qǐ shì， yī shì kě yǐ tōng guò duì lì shǐ shì shí hé lì shǐ guò chéng de rèn shí 'ér huò dé， yī shì kě yǐ cóng lì dài shǐ xué jiā duì lì shǐ hé shǐ xué de píng lùn zhōng qù fā jué。 zhè liǎng gè fāng miàn dōuhěn zhòng yào， ér duì yú hòu yī gè fāng miàn wǒ men sì hū hái yòu xǔ duō shì qíng kě zuò， hái yòu xǔ duō wèn tí xū yào jìn yī bù qù shēn rù sī kǎo。
zhōng guó lì shǐ shàng měi yī gè yòu zé rèn gǎn de、 yòu chéng jiù de shǐ xué jiā， dū huì yǐ tā men de xīn xuè níng jù qǐ lái de sī xiǎng， liú gěi hòu rén xǔ duō yòu yì de qǐ shì。 duì cǐ， wǒ shǒu xiān xiǎng dào de zì rán shì tài shǐ gōng sī mǎ qiān。 sī mǎ qiān xiě de《 tài shǐ gōng shū》 -- hòu rén chēng zuò《 shǐ jì》， yī fāng miàn zhǎn shì liǎo tā nà shí de yī bù huī huáng de zhōng guó tōng shǐ， yī fāng miàn níng jù liǎo tā duì shǐ xué hé lì shǐ de shēn kè de lǐ jiě yǔ rèn shí。 2000 duō nián lái， zàn tàn tā、 yán jiū tā de rén bù jué yú shí， zhèng míng tā yòu jù dà de mèi lì hé bù xiǔ de dì wèi。 duì yú zhè yàng yī bù hóng wěi de lì shǐ zhù zuò suǒ zhǎn shì de lì shǐ cháng juàn lái shuō， zài lì shǐ yùn dòng zhōng de gè rén， dū bàn yǎn zhe zěn yàng de juésè ní？ zhè xiē juésè hé tā men suǒ huó dòng de lì shǐ wǔ tái jí qí bèi jǐng， duì jīn tiān de rén men yòu xiē shénme yàng de zhòng yào qǐ shì ní？ duì yú zhè yàng de wèn tí， bù tóng shí dài de réndōu huì yòu tā nà gè shí dài de sī xiǎng fàn wéi nèi de yī xiē rèn shí， ér cóng bù tóng jiǎo dù kàn wèn tí de rén yě huì yòu shǔ yú tā nà gè lǐng yù huò shì jiǎo fàn wéi nèi de yī xiē rèn shí， zhè shì yī bù shuō bù jìn de " shǐ jiā zhī jué chàng "。 jìn guǎn rú cǐ， zài tài shǐ gōng de shēn suì de sī xiǎng lǐng yù zhōng， bì yòu yī xiē zuì gēn běn de、 duì bù tóng shí dài de bù tóng de rén men lái shuō dōushì shí fēn zhòng yào de sī xiǎng guān niàn。
bǐ fāng shuō， rén men wèishénme yào xué xí lì shǐ？ rén men yīnggāi yòng shénme fāng fǎ huò tài dù duì dài lì shǐ hé xiàn shí de guān xì？ zhè shì yòu guān shè huì gōng zhòng tóng lì shǐ xué zhī guān xì de zuì gēn běn de wèn tí， zhí zhì jīn tiān， hái bù duàn yòu rén tí chū lèi shìde wèn tí lái。 qí shí， guān yú zhè gè wèn tí， tài shǐ gōng zǎo yǐ zuò liǎo jīng bì de huí dá。 tā xiě dào： " jū jīn zhī shì， zhì gǔ zhī dào， suǒ yǐ zì jìng yě， wèi bì jìn tóng。 dì wáng zhě gè shū lǐ 'ér yì wù， yào yǐ chéng gōng wéi tǒng jì， qǐ kě gǔn hū？ "（《 shǐ jì - gāo zǔ gōng chén hóu zhě nián biǎo》 xù） zhè jǐ jù huà shì fēi cháng shēn kè、 fēi cháng zhòng yào de。 dì yī， tā zhǐ chū xiàn shí zhōng de rén men zhī suǒ yǐ yào liǎo jiě lì shǐ、 rèn shí lì shǐ， shì bǎ lì shǐ zuò wéi xiàn shí de yī miàn jìng zǐ lái kàn dài， jiā yǐ duì zhào， zuò wéi jiè jiàn， jì bù shì bǎ lì shǐ yǔ xiàn shí děng tóng qǐ lái， yě bù shì yào xiàn shí qù mó fǎng lì shǐ， èr zhě shì bù yīngdāng hùn tóng de。 zhè shì míng què dì zhǐ chū liǎo gǔ jīn de lián xì hé qū bié： yīn yòu lián xì， gù kě " zì jìng "； yīn yòu qū bié， gù " wèi bì jìn tóng "。 dì 'èr， tā zhǐ chū liǎo yǐ wǎng dì wáng " gè shū lǐ 'ér yì wù "， tā men de zhì dù、 zhèng cè wǎng wǎng shì bù tóng de， dàn dōushì yào dá dào zhì lǐ guó jiā de gēn běn mùdì。 kě jiàn " zì jìng " jué bù shì hùn tóng gǔ jīn。 zhè liǎng diǎn， hěn biàn zhèng dì chǎn míng liǎo " jū jīn zhī shì " hé yǐ yào " zhì gǔ zhī dào "。 kě jiàn， jù jué lì shǐ jīng yàn， shì yú mèi de； shēng bān yìng tào lì shǐ jīng yàn， yě shì bù gāo míng de。
yòu rú， rén lèi shè huì lì shǐ de fā zhǎn shì fǒu yòu zì shēn de fǎ zé（ jí jīn tiān wǒ men suǒ shuō de guī lǜ）？ rú guǒ yòu de huà， rén men rèn shí zhè zhǒng fǎ zé yòu shénme yì yì？ zhè shì rén men xué xí lì shǐ、 yán jiū lì shǐ yī gè dài gēn běn xìng zhì de wèn tí， ér shǒu xiān shì rèn shí lì shǐ zhī běn zhì shǔ xìng de yī gè dài gēn běn xìng de wèn tí。 yīngdāng tǎn shuài dì chéng rèn， zhè yě shì qiān bǎi nián lái rén men wéi zhī zhēng lùn bù xiū de wèn tí zhī yī。 zhè gè wèn tí， tài shǐ gōng sī mǎ qiān yě chù jí dào liǎo。 tā cóng duì shè huì jīng jì shēng huó de kǎo chá zhōng， dé dào liǎo rú xià de rèn shí ? gù dài nóng 'ér shí zhī， yú 'ér chū zhī， gōng 'ér chéng zhī， shāng 'ér tōng zhī。 cǐ nìngyòu zhèng jiào fā zhēng qī huì zāi？（《 shǐ jì · huò zhí lièzhuàn》 xù） zhè shì bǎ gēngzhòng、 kāi cǎi、 jiā gōng、 jiāo huàn， yǐ jí jiāo huàn zhōng de guì jiàn biàn huà děng rén men de fēn gōng jí xiāng hù guān xì， shì wéi fú hé yú " dào " de zì rán xiàn xiàng。 tài shǐ gōng zài jiǎng dào lèi sì de jīng jì xiàn xiàng shí hái shuō： " shì biàn duō gù 'ér yì fǎn shì。 shì yǐ wù shèng zé shuāi， shí jí 'ér zhuǎn， yī zhì yī wén， zhōng shǐ zhī biàn yě。 " yòu shuō： " wú yì gù yún， shì shì zhī liú， xiāng jī shǐ rán， hé zú guài yān。 "（《 shǐ jì - píng zhǔn shū》 hòu lùn） tā rèn shí dào： shì wù fā zhǎn dào jí shèng jiù huì zhuànxiàng shuāi luò， yòu lì de kè guān xíng shì fā zhǎn dào liǎo dǐng tóu yě huì zhuànxiàng bù lì de fāng miàn， zhè shì gè zhǒng shì wù zhī jiān de xiāng hù yǐng xiǎng、 chōng tū 'ér zào chéng de， shì méi yòu shénme zhí dé qí guài de。 xiǎn rán， rén men néng gòu rèn shí dào zhè yī diǎn， qí zhòng yào yì yì bù jǐn zài yú duì guò wǎng lì shǐ yòu yī gè dà zhì zhèng què de kàn fǎ， ér qiě hái zài yú duì xiàn shí de lì shǐ yùn dòng hé wèi lái de lì shǐ qián jǐng， huì yòu bǐ jiào qīng xǐng de rèn shí hé bǐ jiào kè guān de tài dù。
zài rú， lì shǐ yùn dòng zhù yào shì yóu rén de huó dòng zǔ chéng de； lí kāi liǎo rén de huó dòng yě wú cóng tǎo lùn rén lèi shè huì lì shǐ yùn dòng de gè zhǒng wèn tí。 nà mò， zuò wéi yī gè gè tǐ de rén， jiū jìng yīngdāng zài lì shǐ huó dòng zhōng bàn yǎn shénme juésè ní？ zhè bù jǐn shè jí dào rén duì zì shēn shēng mìng jià zhí de rèn shí， hái shè jí dào zuò wéi gè tǐ de rén zài shè huì shēng huó、 lì shǐ yùn dòng zhōng suǒ jù yòu de jià zhí。 lì shǐ shàng de sī xiǎng jiā、 jiào yù jiā men duì cǐ yòu zhǒng zhǒng shuō fǎ， dū gěi rén yǐ yòu yì de qǐ dí。 tā men suǒ lùn dà duō shì lǐ xìng de chǎn shuō， zhè wú yí néng gòu tí gāo rén men de rèn shí， fēng fù rén men de jīng shén shì jiè。 zài zhè fāng miàn， tài shǐ gōng cóng shǐ xué jiā de jiǎo dù， lěng jìng dì guān chá nà xiē jīng guò lì shǐ cháo liú xiōng yǒng péng pài chōng shuà zhī hòu（ rú dà làng táo shā zhī hòu）， réng rán méi yòu shì qù de lì shǐ rén wù， bìng duì tā men de jīng shén shì jiè、 shè huì huó dòng jìn xíng fēn xī hé zōng hé， cóng 'ér tí chū liǎo zhuàn xiě lì shǐ rén wù de jī běn yuán zé； zhè yuán zé jì shì tài shǐ gōng píng jià lì shǐ rén wù de biāo zhǔn， yòu shì tā gào jiè hòu rén rú hé zuò rén de zhǔn zé。 tài shǐ gōng zài zōng lùn tā wéi《 shǐ jì》 zuò rén wù lièzhuàn shí shì zhè yàng shuō de： " fú yì tì tǎng， bù lìng jǐ shī shí， lì gōng míng yú tiān xià， zuò qī shí lièzhuàn。 "（《 shǐ jì - tài shǐ gōng zì xù》） " fú yì tì tǎng "， zhù yào shì jiǎng dé xíng、 fēng cǎi； " bù lìng jǐ shī shí "， shì jiǎng shàn yú bǎ wò shí jī、 jī yù； " lì gōng míng yú tiān xià "， shì jiǎng yǐ tiān xià wéi jǐ rèn de shì gōng mù biāo。 xiǎn rán， zài tài shǐ gōng kàn lái， tā suǒ yào xiě jìn《 shǐ jì》 de lì shǐ rén wù， yī bān dōushì shǔ yú zhè zhǒng lèi xíng de rén。 rán 'ér， tài shǐ gōng què yòu bìng bù shì yòng jué duì de guān diǎn lái duì dài zhè gè zhǔn zé de； tā de shǐ bǐ zhī xià， yě huó huà chū yī xiē shì kuài xiǎo rén， ér zhèng yīn wèiyòu zhè xiē rén de cún zài， cái gèng chèn tuō chū nà xiē xiě rù lì shǐ shū de jié chū rén wù de zhēn zhèng běn sè。 cóng zhè lǐ， wǒ men yě kě yǐ kàn dào， suǒ wèi " fú yì tì tǎng " děng děng， zhè zhèng shì tài shǐ gōng suǒ xī wàng yú hòu rén de， hòu rén yìng yǐ wéi " zì jìng "， zuò yī gè zhèng pài de、 shì yìng lì shǐ cháo liú de、 yòu yì yú tiān xià de rén。
tài shǐ gōng sī mǎ qiān de《 shǐ jì》 yī shū， liú gěi hòu rén xǔ duō qǐ shì； zhè xiē qǐ shì dà duō tóng jù tǐ de lì shǐ shì jiàn、 lì shǐ rén wù jié hé zài yī qǐ， zhè shì《 shǐ jì》 zhī suǒ yǐ shòu dào hòu rén chuán sòng、 chóng jìng de zhù yào yuán yīn。 zhè lǐ suǒ jǔ chū de sān gè fāng miàn de qǐ shì， zhuózhòng yú rén men wèishénme yào zhòng shì lì shǐ、 rèn shí lì shǐ、 jì zhù lì shǐ shàng de jīng yàn jiào xùn， lì shǐ yǎn jìn de fǎ zé hé zài， zài lì shǐ yǎn jìn zhōng rén yīngdāng yòu shénme zuò wéi děng wèn tí。 zhè xiē wèn tí， bù jǐn zài sī mǎ qiān shí dài， zài lì shǐ shàng rèn hé shí hòu， dōushì dài yòu gēn běn xìng zhì de wèn tí； jiù shì zài dāng jīn， yě réng rán shì dài yòu gēn běn xìng zhì de wèn tí。 zǒng qǐ lái shuō， rèn hé shí dài de rén men， zài rèn shí yǔ chǔlǐ lì shǐ yǔ xiàn shí de guān xì shàng， zài duì dài shǐ xué yǔ shè huì jí rén shēng de guān xì shàng， dōukě yǐ cóng《 shǐ jì》 zhōng dé dào bì yào de qǐ shì。
bǔ chōng zī liào
bǔ zhù 1： sī mǎ qiān chū shēng nián fèn de zhēng lùn
qián 145 qǔ zì《 tài shǐ gōng zì xù》 de《 zhèng yì》， suǒ yǐ jù de shì táng dài zhāng shǒu jié《 zhèng yì》 zhù chēng：“ tài chū yuán nián， qiān nián 42 suì。” tài chū yuán nián（ gōng yuán qián 104 nián） wǎng shàng tuī 42 nián， zé shì jǐng dì zhōng yuán wǔ nián（ gōng yuán qián 145 nián） wáng guó wéi， liáng qǐ chāo děng zhù cǐ shuō。 qián 135 qǔ zì《 tài shǐ gōng zì xù》 de《 suǒ yǐn》， yǐ jù jìn dài zhāng huá《 bó wù zhì》 chēng“ dà fū sī mǎ qiān， 28 suì gǔ liù yuè yǐ suì mǎo， shí yě”。 yě jiù shì shuō， hàn wǔ dì yuán fēng sān nián（ gōng yuán qián 108 nián）， sī mǎ qiān shēng wéi tài shǐ lìng， nián 28 suì， yóu cǐ shàng tuī 'èr shí bā nián， jí wǔ dì jiàn yuán liù nián（ gōng yuán qián 135 nián） yìng wéi sī mǎ qiān shēng nián。 guō mò ruò děng zhù cǐ shuō。 yī bān cǎi yòng qián shuō。
chí“ jiàn yuán liù nián shuō” zhě， qiān fāng bǎi jì zhèng míng《 bó wù zhì》 shì duì de， ér rèn wéi zhāng shǒu jié《 zhèng yì》 de jìzǎi shì cuò wù de。 lǐ yóu zhù yào yòu yǐ xià jǐ diǎn： qí yī，《 bó wù zhì》 gāi tiáo suǒ lù de shì hàn dài jì jí bù， tā jìzǎi zhe sī mǎ qiān de xìng míng、 nián líng、 jū zhù dì、 guān jué、 bài guān nián yuè hé fèng lù děng děng。 rú cǐ xiáng xì 'ér zhēn qiē， shì lù zì hàn dài wén shū， qí zhēn shí wú yí。 zhè shì yī zhǒng yuán shǐ cái liào， tā de jià zhí yuǎn yuǎn chāo guò yī bān shǐ shū zhōng de cái liào。 qí 'èr， sī mǎ qiān《 bào rèn 'ān shū》 zhōng yòu yī jù huà：“ jīn pú bù xìng zǎo shī 'èr qīn。” rú 'àn《 zhèng yì》 suǒ yán sī mǎ qiān shēng yú jǐng dì zhōng yuán wǔ nián， yuán fēng yuán nián（ gōng yuán qián 110 nián） qí fù sī mǎ tán sǐ shí， sī mǎ qiān yīngshì 36 suì。 àn cháng lǐ， 36 suì sǐ qù fù mǔ shuō bù shàng“ zǎo shī 'èr qīn”。 rú 'àn《 bó wù zhì》 suǒ yán， sī mǎ qiān shēng yú wǔ dì jiàn yuán liù nián， jí 26 suì fù sǐ， shuō zǎo shī fù mǔ shàng shuō dé guò qù。 qí sān， sī mǎ qiān《 bào rèn 'ān shū》 zuò yú zhēng hé 'èr nián（ gōng yuán qián 91 nián）， rú guǒ tā shēng yú jǐng dì zhōng yuán wǔ nián， zhè yī nián yīngshì 55 suì， tā zuò láng zhōng shì zài 20 suì zuǒ yòu yāo yóu gè dì huí lái hòu de shì， nà me， tā yīnggāi shuō dài zuì niǎn gǔ xià 30 yú nián liǎo。 xiǎn rán， sī mǎ qiān bù huì lián zì jǐ zuò guò de shìdōu jì bù qīng chǔ。 zhǐ yòu wǎn shēng 10 nián， jí wǔ dì jiàn yuán liù nián， cái fú hé qí shuō。
chí“ jǐng dì zhōng yuán wǔ nián shuō” zhě chú yǐ jù zhāng shǒu jié de《 zhèng yì》 wài， hái tí chū yǐ xià jǐ gè wèn tí huò lùn jù。 qí yī， wáng guó wéi zài《 tài shǐ gōng xíng nián kǎo》 zhōng rèn wéi hòu rén yǐn yòng《 bó wù zhì》 suǒ yǐ nián“ èr shí bā” yīngshì“ sān shí bā” zhī wù。《 zhèng yì》 zhù chēng tài chū wǔ nián， sī mǎ qiān“ chù sì shí 'èr” shì zhèng què de。 qí 'èr， gēn jù 〈 shǐ jì yóu xiá lièzhuàn〉 suǒ zài wǔ dì yuán shuò 'èr nián（ gōng yuán qián 127 nián）， xià lìng jiāng gè dì háo qiáng hé zī cái sān bǎi wàn mín yǐ shàng de fù hù qiān wǎng mào líng， guō jiě cái chǎn bù duō， yě bèi qiáng xíng qiān xǐ， sī mǎ qiān yě jiàn dào guō jiě， tā shuō：“ wú guān guō jiě zhuàng mào bù jí zhōng rén， yán yǔ bù zú cǎi zhě。” ruò sī mǎ qiān shēng yú jiàn yuán liù nián， dāng shí nián jǐn jiǔ suì， jué bù kě néng duì rén yòu rú cǐ shēn kè de guān chá hé xīn lǐ huó dòng。 rú guǒ 'àn sī mǎ qiān shēng yú jǐng dì zhōng yuán wǔ nián， nián líng wéi shí jiǔ suì， sì gèng hé shì。 qí sān， gēn jù《 hàn shū rú lín chuán》， sī mǎ qiān céng xiàng kǒng 'ān guó xué xí gǔ wén， rán jù《 shǐ jì kǒng zǐ shì jiā》 hé《 zī zhì tōng jiàn》， kǒng 'ān guó zài yuán shuò 'èr nián wéi bó shì， yuán shuò 'èr nián sī mǎ qiān nián fāng jiǔ suì， yī gè jiǔ suì de hái zǐ shì bù kě néng qù tài xué xiàng yī gè jīng xué dà shī qiú jiào hé shāng liàng wèn tí de； rú guǒ shēng yú jǐng dì zhōng yuán wǔ nián， cǐ nián shí jiǔ nián， sì jiào hé lǐ。 sī mǎ qiān shēng píng jīng lì de zhēng yì hěn duō， chū shēng nián dài shì zhēng lùn zuì duō de。
sī mǎ qiān dān rèn de tài shǐ gōng shì chóng tiān mí xìn de hàn wǔ dì shè lì de， jù tǐ zhí quán bù tóng yú xī hàn hàn xuān dì yǐ hòu dào dōng hàn shí qī de tài shǐ lìng jí jiě rú chún yuē：“ hàn yí zhù tài shǐ gōng， wǔ dì zhì， wèi zài chéng xiāng shàng。 tiān xià jì shū xiān shàng tài shǐ gōng， fù shàng chéngxiàng， xù shì rú gǔ chūn qiū。 qiān sǐ hòu， xuān dì yǐ qí guān wéi lìng， xíng tài shǐ gōng wén shū 'ér yǐ。”。《 hàn shū》 jìzǎi： tài shǐ shì xué tóng， néng fěng shū jiǔ qiān zì yǐ shàng， nǎi dé wéi shǐ。 yòu yǐ liù tǐ shì zhī， kè zuì zhě yǐ wéi shàng shū、 yù shǐ、 shǐ shū lìng shǐ。 tā de nǚ 'ér shì hàn zhāo dì chéngxiàng yáng chǎng fū rén，《 hàn jiù yí》、《 xī jīng zá jì》 děng jìzǎi zhí dào hàn xuān dì shí hòu， tài shǐ gōng zhè gè zhí wù cái bù zài yóu sī mǎ qiān zǐ sūn dān rèn， suǒ yǐ yě yòu rèn wéi sī mǎ qiān méi yòu bèi hàn wǔ dì pàn chù gōng xíng， hàn wǔ dì zhè yàng mí xìn de huáng dì bù huì bǎ zì jǐ wéi chóng tiān jìng shén shè lì de tài shǐ gōng xià cán shì。 hěn duō shǐ liào yě jìzǎi lǐ líng zhǐ shì sī mǎ qiān jiàn jǔ rèn zhí， ér sī mǎ qiān kě néng zài lǐ líng tóu jiàng xiōng nú yǐ qián jiù qù shì liǎo。 sī mǎ qiān zài hàn wǔ dì shí qī dān rèn tài shǐ gōng jiān zhōng shū lìng， qù shì hòu tā de zǐ sūn yǐ rán yǐ shì guān dān rèn tài shǐ gōng， zhí dào hàn xuān dì shí qī fèi chú tài shǐ gōng， jiàng wéi tài shǐ lìng， qǔ xiāo liǎo sī mǎ shì shì guān tài shǐ de dì wèi。
bǔ zhù 2： sī mǎ qiān chū shēng dì de zhēng lùn
《 tài shǐ gōng zì xù》 yún：“ qiān shēng lóng mén， gēng mù hé shān zhī yáng。” cǐ lóng mén zài hé chù， lì lái yòu liǎng zhǒng bù tóng de guān diǎn， yī shuō zài jīn shǎn xī hán chéng， yī shuō zài jīn shān xī hé jīn xiàn。
zuì zǎo chí shǎn xī hán chéng shuō zhě shì táng dài de zhāng shǒu jié， tā zài《 shǐ jì》“ zhèng yì” zhōng shuō： lóng mén shān zài xià yáng xiàn ( jīn hán chéng )。 tóng shí， hán chéng guǐ dōng xiāng xú cūn zhù yòu féng、 tóng 'èr xìng， jūn zì rèn wèishì tài shǐ gōng hòu yì。 tā men zì chēng， yuán běn wéi sī mǎ xìng shì， yīn wéi sī mǎ qiān shòu gōng xíng， hòu rén gǎn dào bù guāng cǎi， gǎi liǎo xìng shì： zài sī mǎ de“ sī” zì zuǒ biān jiā yī shù， chéng wéi“ tóng” zì； zài“ mǎ” zì zuǒ biān jiā liǎng diǎn， chéng wéi“ féng” zì， bìng liè shǎn xī hán chéng zhī chuān zhèn sī mǎ qiān miào wéi zuǒ zhèng。
chí shān xī hé jīn xiàn shuō zhě rèn wéi， zì gǔ yǐ lái， lóng mén ( bāo kuò lóng mén shān、 yǔ mén kǒu ) dū jìzǎi zài shān xī hé jīn xiàn。 huáng hé zì xī běi 'ér dōng nán chū yǔ mén kǒu， jí zhuǎn wān yóu běi 'ér nán liú qù， zhèng shì sī mǎ qiān suǒ shuō de“ gēng mù hé shān zhī yáng” de dì fāng。 jù xī cǐ chù céng yòu“ hàn tài shǐ sī mǎ gù lǐ” bēi， zhǐ kě xī cǐ bēi xīng xiū shuǐ lì shí bèi huǐ zhī。 ér qiě xiàn zài gāi cūn réng yòu sī mǎ xìng shì de jū mín。