qín dài  东周(qián483nián～qián402nián)

 sì shū lèi Class Four Books： 《zhōng yōng The doctrine of the mean》 yuèdòukǒng jízài百家争鸣dezuòpǐn!!!

　　zì zǐ sī， kǒng zǐ dí sūn。 shēng yú dōng zhōu jìng wáng sān shí qī nián ( gōng yuán qián 483 nián )， zú yú zhōu wēi liè wáng 'èr shí sì nián ( gōng yuán qián 402 nián )， zhōng nián bā shí 'èr suì。 chūn qiū zhàn guó shí qī zhù míng de sī xiǎng jiā。 zǐ sī shòu jiào yú kǒng zǐ de gāo zú zéngshēn， kǒng zǐ de sī xiǎng xué shuō yóu zéngshēn chuán zǐ sī， zǐ sī de mén rén zài chuán mèng zǐ。 hòu rén bǎ zǐ sī、 mèng zǐ bìng chēng wéi sī mèng xué pài， yīn 'ér zǐ sī shàng chéng zéngshēn , xià qǐ mèng zǐ , zài kǒng mèng “ dào tǒng ” de chuán chéng zhōng yòu zhòng yào dì wèi。《 shǐ jì · kǒng zǐ shì jiā》 jì zǐ sī nián liù shí 'èr（ dāng wéi bā shí 'èr zhī wù）， ér bù xiáng qí shēng zú nián。 àn zǐ sī zhī fù kǒng lǐ， sǐ yú kǒng zǐ zhī qián， zǐ sī de nián dài dāng gēn kǒng zǐ de nián dài xiāng dāng。 zǐ sī zài rú jiā xué pài de fā zhǎn shǐ shàng zhàn yòu zhòng yào de dì wèi， tā shàng chéng kǒng zǐ zhōng yōng zhī xué， xià kāi mèng zǐ xīn xìng zhī lùn， bìng yóu cǐ duì sòng dài lǐ xué chǎn shēng liǎo zhòng yào de yǐng xiǎng。 yīn cǐ， běi sòng huī zōng nián jiān， zǐ sī bèi zhuī fēng wéi“ yí shuǐ hóu”； yuán cháo wén zōng zhì shùn yuán nián (1330)， yòu bèi zhuī fēng wéi“ shù shèng gōng”， hòu rén yóu cǐ 'ér zūn tā wéi“ shù shèng”。
　　
　　《 kǒng zǐ shì jiā》 yòu shuō， zǐ sī céng kùn yú sòng，“ zǐ sī zuò《 zhōng yōng》”。《 hàn shū · yì wén zhì》 yòu“ zǐ sī 'èr shí sān piān”， běn zhù yún；“ míng jí。 kǒng zǐ sūn， wéi lǔ mù gōng shī”。 zǐ sī 'èr shí sān piān jiǔ yì。《 zhōng yōng》 wéi《 lǐ jì》 suǒ shōu， liú chuán yú shì。《 kǒng cóng zǐ》 jì yòu zǐ sī gù yú sòng de xì jié jí zǐ sī yǔ lǔ mù gōng de wèn dá， dōubù yī dìng kě xìn。《 zhōng yōng》， sī mǎ qiān chēng qí wéi zǐ sī zuò， dàn bù yī dìng shì zǐ sī yī rén zhī zuò。《 zhōng yōng》 suǒ shuō“ zài huá yuè 'ér bù zhòng， zhèn hé hǎi 'ér bù qiǎn，” shuō“ jīn tiān xià chē tóng guǐ， shū tóng wén， xíng tóng lún”， dōushì qín hàn rén de kǒu qì， dāng fēi chū yú zhàn guó shí rén zhī shǒu。《 zhōng yōng》 zuò zhě rèn wéi， rén de pín fù qióng tōng、 guó jiā de zhì luàn xīng shuāi， dōuyòu tiān mìng lái jué dìng。 rén de běn xìng néng duì tiān mìng zuò chū zhèng què de fǎn yìng， biǎo xiàn wéi xíng wéi de zhǔn zé， zhè jiù shì dào。 dào shì bù kě xū yú lí de， rú néng xiū yǎng dé hǎo， kě yǐ yǔ tiān dì xiāng cān。 tā zài shū zhōng jǔ chū jǐ gè biāo zhǔn rén wù， qí zhōng yòu wén wáng、 wǔ wáng hé kǒng zǐ。 tā shuō：“ wú yōu zhě， qí wéi wén wáng hū！ yǐ wáng jì wéi fù， yǐ wǔ wáng wéi zǐ， fù zuò zhī， zǐ shù zhī。 wǔ wáng zuǎn dà wáng 、 wáng jì、 wén wáng zhī jié， yī róng yī 'ér yòu tiān xià， shēn bù shī tiān xià zhī xiǎn míng， zūn wéi tiān zǐ， fù yòu sì hǎi zhī nèi， jiā miào xiǎng zhī， zǐ sūn bǎo zhī。” zhè shì shuō wén wáng wǔ wáng de mìng hǎo， dàn tóng shí yě lí bù kāi“ wén wǔ zhī dé”， lí bù kāi“ wén wáng zhī dé zhī chún”。《 zhōng yōng》 zuò zhě tè bié shuō dào kǒng zǐ， shuō“ zhòng ní zǔ shù yáo shùn， xiàn zhāng wén wǔ， shàng lǜ tiān shí， xià xí shuǐ tǔ。 bì rú tiān dì zhī wú bù chí zài， wú bù fù。 tāo。 bì rú sì shí zhī cuò xíng， rú rì yuè zhī dài míng， wàn wù bìng yù 'ér bù xiāng hài， dào bìng xíng 'ér bù xiāng bèi。 xiǎo dé chuān liú， dà dé dūn huà， cǐ tiān dì zhī suǒ yǐ wéi dà yě。 hǒu zǐ suī méi yòu wén wǔ zhī wèi， dàn tā zài dé xìng shàng de chéng jiù， kě yǐ pèi tiān dì、 yù wàn wù。 zhè kě jiàn《 zhōng yōng》 zuò zhě duì yú cún yǎng zhī gōng de jí lì tuī chóng， ér duì kǒng zǐ de tuī chóng dá dào shén huà de chéng dù。 zhè yě fǎn yìng dāng shí yǐ《 zhōng yōng》 wéi dài biǎo de yī xiē rú zhě gāo zì biāo jǔ de xīn qíng。 kǒng zǐ yòu zhè yàng dà de chéng jiù， ér zhè zhǒng chéng jiù què shì cóng rì cháng shēng huó zhōng lái。《 zhōng yōng》 zuò zhě rèn wéi，“ jūn zǐ zhī dào， bì rú xíng yuǎn， bì zì 'ěr； bì rú dēng gāo， bì zì bēi。”“ jūn zǐ zhī dào zào duān hū fū fù。 jí qí zhì yě， chá hū tiān dì。”《 zhōng yōng》 de zuò zhě yòu rèn wéi， yī qiē chéng jiù dōushì xìng zhōng shì， dōushì rén xìng suǒ gù yòu， wèn tí zài yú néng bù néng“ jìn xìng”。 tā jí lì xuān yáng“ jìn xìng” de zhòng dà yì yì， shuō；“ néng jìn qí xìng zé néng jìn rén zhī xìng。 néng jìn rén zhī xìng， zé néng jìn wù zhī xìng。 néng jìn wù zhī xìng， zé kě yǐ zàn tiān dì zhī huà yù， zé kě yǐ yǔ tiān dì cān yǐ。” yǐ zhè gè guān diǎn lái shuō， kǒng zǐ zhī wéi zhì shèng， zhèng shì yīn wéi tā“ néng jìn qí xìng”。《 zhōng yōng》 de zuò zhě yòu shuō：“ dào bù yuǎn rén。 rén zhī wéi dào 'ér yuǎn rén， bù kě yǐ wéi dào。”“ dào bù yuǎn rén”， jí suǒ wèi“ shuài xìng zhī wèi dào”， dào bìng bù xū tā qiú。 rú guǒ yào“ wéi” dào， rú wù wéi gāo yuǎn zhī lèi， fǎn 'ér lí dào yuǎn liǎo。 zài zhè lǐ，《 zhōng yōng》 méi yòu míng wén shuō xìng shàn， shí jì shì shuō xìng shàn。 zhè shì《 zhōng yōng》 de lǐ lùn jī chǔ， shì zhù guān wéi xīn zhù yì de lùn diǎn。 zài sī xiǎng shǐ shàng，《 zhōng yōng》 shì rén xìng lùn de chuàng shǐ rén， shì mèng zǐ xìng shàn lùn de xiān xíng zhě。《 zhōng yōng》 de zuò zhě qiáng diào sù qí wèi 'ér xíng。 tā shuō；“ jūn zǐ sù qí wèi 'ér xíng， bù yuàn hū qí wài。 sù fù guì， xíng hū fù guì。 sù pín jiàn， xíng hū pín jiàn。 sù yí dí， xíng hū yí dí。 sù huànnàn， xíng píng huànnàn。 jūn zǐ wú rù 'ér bù zì dé yān。 zài shàng wèi， bù líng xià。 zài xià wèi， bù yuán shàng。 zhèng jǐ 'ér bù qiú yú rén， zé wú yuàn。 shàng bù yuàn tiān， xià bù yóu rén。 gù jūn zǐ jū yì yǐ sì mìng， xiǎo rén xíng xiǎn yǐ jī xìng。” zhè jiù shì shuō， yào 'àn zhào zì jǐ de shēn fèn hé chǔjìng， zuò hǎo zì jǐ fèn nèi de yī qiē huó dòng， yào yī qiē yào qiú zì jǐ， bù yào mányuàn bié rén。 zhè shì shùn cóng tiān mìng 'ér shuài xìng， jìn xìng de wéi fǎ， yě shì zuò zhě qǐ tú yòng yǐ xiāo jiě máo dùn de bàn fǎ。 kǒng zǐ hǎn yán mìng。 kǒng zǐ yán xìng yǔ tiān dào， zǐ gòng bù dé yùwén。《 zhōng yōng》 zé yǐ yán xìng yǔ tiān mìng wéi zhòng yào de nèi róng。 kǒng zǐ jì rú zài， jì shén rú shén zài， jìng guǐ shén 'ér yuǎn zhī。《 zhōng yōng》 zé shuō jūn zǐ zhī dào“ zhì zhū guǐ shén 'ér wú yí”，“ guǐ shén zhī wéi dé， qí shèng yǐ hū！ shì zhī 'ér fú jiàn， tīng zhī 'ér fú wén， tǐ wù 'ér bù kě yí。” duì yú kǒng zǐ de jì chéng lái shuō，《 zhōng yōng》 shì duì yú rú xué de wéi xīn zhù yì de fàng dà， qí jiān hái tú mǒ liǎo nóng hòu de shén mì sè cǎi。 hàn dài yǐ yòu《 zhōng yōng》 de dān xíng běn jí qí jiě shuō wèn shì。《 hàn shū · yì wén zhì》 zhù lù《 zhōng yōng shuō》 èr piān。 nán běi cháo shí yòu sòng dài yóng《 lǐ jì zhōng yōng chuán》 èr juàn， liáng wǔ dì《 zhōng yōng jiǎng shū》 yī juàn，《 sī jì zhì zhǐ zhōng yōng yì》 wǔ juàn， jiàn yú《 suí shū · jīng jí zhì》。 yǐ shàng zhè xiē shū dū yǐ jiǔ yì。 nán sòng zhū xī yǐ《 zhōng yōng》 yǔ《 dà xué》、《 lùn yǔ》、《 mèng zǐ》 hé chēng《 sì shū》， bìng wéi zhī zhù。 yuán jīn yòng zhū zhù《 sì shū》 qǔ shì。 zì cǐ yǐ hòu，《 sì shū》 zhī liú chuán rì guǎng， chéng wéi xué zǐ bì dú zhī shū， ér zhū zhù chéng wéi rén gǎn xìng de zhù zuò。
　　
　　《 zǐ sī》 wéi zǐ sī jí qí mén tú suǒ zuò。 zǐ sī míng kǒng jí， zì zǐ sī， kǒng zǐ zhī sūn， zhàn guó chū qī sī xiǎng jiā， lǔ guó rén。 xiāng chuán zǐ sī céng shòu yè yú kǒng zǐ dì zǐ Zēngzǐ。 tā yī dù qiān jū wèi guó， yòu zhì sòng guó， wǎn nián cái fǎn huí lǔ guó。 zǐ sī fā huī liǎo kǒng zǐ“ zhōng yōng” sī xiǎng bìng shǐ zhī xì tǒng huà， chéng wéi zì jǐ xué shuō de hé xīn。 tā xuān chuán rú jiā“ chéng” de dào dé guān niàn， bìng shì zhī wéi shì jiè de běn yuán。 hòu mèng zǐ shòu yè yú tā de mén rén， quán pán jiē shòu bìng jìn yī bù fā huī liǎo tā de xué shuō， cóng 'ér jiàn lì liǎo sī mèng xué pài。 tā yī shēng chú shòu tú wài， zhì lì yú zhù shù。《 hàn shū · yì wén zhì》 zhōng jí zhù lù qí zhù shù 23 piān， xiāng chuán《 lǐ jì》 zhōng zhī《 sàng jì》、《 fāng jì》 yě chū zì tā shǒu。 nán sòng xián chún sān nián（ 1267） bèi fēng wéi“ yí guó gōng”； yuán zhì shùn 'èr nián（ 1331） bèi fēng wéi“ yí guó shù shèng gōng”； míng jiā jìng jiǔ nián（ 1530） bèi fēng wéi“ shù shèng”。
　　
　　《 zǐ sī》 shū zì qín dài yǐ lái yǐ wáng shī liǎo， dàn《 zǐ sī》 zhōng de zhù zuò sǎnjiàn yú《 jué lǐ zhì》、《 hán fēi zǐ》、《 mǎ zǒng yì lín》、《 shuō yuàn》、《 wén xuǎn zhù》、《 zhōng lùn》、《 lǚ shì chūn qiū》。《 hàn shū · yì wén zhì》 zhōng tí dào《 zǐ sī》 gòng 23 piān， wǒ men jīn tiān suǒ kàn dào de《 zǐ sī》 shì yóu chóng chuān féng yún ■ xiào kān de《 zǐ sī》 liù juàn， dì yī juàn《 jì wèn》、《 zá xùn》、《 jū wèi》； dì 'èr juàn《 xún shòu》、《 gōng yí》、《 kàng zhì》； dì sān juàn《 bǔ yí》； dì sì juàn《 fù lù》； dì wǔ juàn《 cí mù gǔ jì》； dì liù juàn《 shì zhí》。 zhè yàng， jīng guò jiàokān de《 zǐ sī》 zài xíng shì shàng yǐ rán shì wán zhěng de、 chéng xì tǒng de。
　　
　　《 zǐ sī》 shì jí fù sī biàn sè cǎi de rú jiā jīng diǎn， suī chū zì zǐ sī jí qí mén tú zhī shǒu， dàn hòu rén duì tā yòu suǒ zēng sǔn， yòu suǒ rùn sè。 tā yǔ kǒng zǐ de zhé xué sī xiǎng tǐ xì yī mài xiāng chéng： kǒng zǐ zhé xué de chū fā diǎn， shì rén dào jí tiān dào de sī wéi yǔ cún zài tóng yī xìng， ér tā de běn yuán yú tiān dào de běn tǐ lùn huán jié zài《 zǐ sī》 zhōng qià qià jiù biǎo xiàn wéi tiān dào yǔ rén xìng de yī tǐ xìng， biǎo xiàn wéi rén de zhōng hé zhī dào。 yào 'ér yán zhī， yóu tiān dào yǔ rén xìng de yī tǐ xìng dào zhōng hé zhī dào， yóu zhōng hèzhī dào dào“ chéng” de lǐ lùn， yóu“ chéng” de lǐ lùn dào hé wài nèi zhī dào， yóu hé wài nèi zhī dào dào fù guī yú zhōng hèzhī dào de“ tiān dì cān”， zhè jiù shì zǐ sī yòng yǐ chǎn shù hé fā zhǎn kǒng zǐ zhé xué sī xiǎng de lǐ lùn tǐ xì。《 zǐ sī》 de sī xiǎng， wǒ men kě yǐ fēn yǐ xià jǐ diǎn jù tǐ chǎn shù：
　　
　　 yī、 tiān mìng zhī wèi xìng， shuài xìng zhī wèi dào。
　　
　　 zǐ sī suǒ wèi de tiān mìng， shí zhì shàng shì yī gè wéi wù zhù yì de tiān dào yǔ qí bì rán biǎo xiàn de tǒng yī。 zhè shì yī gè chún cuì de tiān dào， jiù qí zì shēn de zhěng tǐ xìng lái shuō， shì lǎo zǐ suǒ wèi bù kě zài jiā guī dìng de“ yī”， ér zǐ sī zé lián xì tā de zhù zǎi tiān dì wàn wù de biǎo xiàn zuò yòng， ér dǎo rù yī gè duì tā de pǔ biàn jiè shuō yuē：“ tiān mìng zhī wèi xìng， shuài xìng zhī wèi dào”。
　　
　　 tiān mìng shì tiān dào de bì rán biǎo xiàn zuò yòng， zhè zhǒng biǎo xiàn zuò yòng zuò wéi guī lǜ， jiù shì xìng。 zì tiān dào yǐ xià de yī qiēdōu zài xún qí xìng 'ér dòng zhī， ér biǎo xiàn zhī， zhè jiù shì dào。 zài zhè lǐ， dào yǔ tiān dào yòu xiāng duì de qū bié， hòu zhě zhǐ tiān dào de zhù tǐ héng héng wù zhì běn tǐ yǔ qí biǎo xiàn zuò yòng zhī wéi guī lǜ de tǒng yī， qián zhě zhǐ tiān dào zuò wéi zhè gè tǒng yī xìng， bì rán xún qí gù yòu de biǎo xiàn zuò yòng（ guī lǜ） zhī wéi xìng 'ér dòng， suǒ yǐ xìng jiù shì tā de huó dòng zhī dào。 tiān dào xún xìng 'ér dòng de huó dòng zhī dào， tóng shí yě shì rén、 wù de huó dòng zhī dào， rén、 wù xún xìng 'ér dòng， yì jí tiān dào zài rén、 wù zhōng xún xìng 'ér dòng。
　　
　　 tiān dào zuò wéi“ yī”， bù néng bù biǎo xiàn zì jǐ， yóu cǐ sàn fā 'ér wéi duō zhǒng guī dìng， èr zhě de tǒng yī biàn shì yī gè xìng yǔ qí huó dòng zhī dào de tǒng yī tǐ。 tiān dào de duō zhǒng guī dìng yóu cǐ dū bāo hán qí zhōng liǎo。
　　
　　 zǐ sī de zhè gè mìng tí， cóng běn tǐ lùn shàng chǎn míng liǎo xìng dào yī tǐ de pǔ biàn xìng。 ér zhè gè xìng dào yī tǐ de pǔ biàn xìng， nèi bù yě yòu qí bù tóng luó ji céng cì shàng de qū bié yǔ lián xì。
　　
　　 èr， zhōng hé zhī dào。
　　
　　 duì kǒng zǐ shuō， lǐ zuò wéi rén xíng dà fǎ， suī rán shì rén běn shēn de jù tǐ dà quán， dàn tā yǔ xíng rén de jù tǐ qíng jié xiāng lián xì， biàn yǐ“ kè jǐ fù lǐ” wéi chǐ dù 'ér zhuǎn huà wéi yī gè zhōng yōng zhī dào。 zhōng yōng zhī dào nǎi kǒng mén zuì gāo zhī dào， tā zhì yuē rén xíng 'ér zhǐ xiàng rén duì rén rén guān xì、 rén wù guān xì zhōng de yī qiē shì wù de zhèng què rèn shí hé chǔlǐ。 dàn zhōng yōng zhī dào chū zì rén de míng dé zhī xìng， shì míng dé zhī xìng zuò wéi rén xìng de bì rán biǎo xiàn。 zǐ sī cóng rén xìng shàng chǎn fā liǎo zhè zhǒng bì rán biǎo xiàn de xīn lǐ shí zhì， bǎ zhōng yōng zhī dào zài gēngshēn de céng cì shàng guī jié wéi yī gè zhōng hèzhī dào。
　　
　　 zǐ sī shuō：“ xǐ nù 'āi lè zhī wèi fā， wèi zhī zhōng； fā 'ér jiē zhōng jié， wèi zhī hé。 zhōng yě zhě， tiān xià zhī tài píng yě； hé yě zhě， tiān xià zhī dá dào yě。 zhì zhōng hé， tiān dì wèi yān， wàn wù yù yān。” zhè jiù shì zǐ sī de zhōng hé zhī dào。
　　
　　 tā yòu tí chū“ xiū dào zhī wèi jiào”。 zhè lǐ suǒ wèi“ jiào”， jiù shì shí xiàn rén de zhōng hé zhī dào de gēn běn tú jìng。 tā rèn wéi， bǎ lǐ fǎ de guī fàn xì tǒng huà wéi yī zhǒng zhì dù xì tǒng， zuò wéi yī zhǒng shè huì lún lǐ zhì dù， jiā yǐ shè huì quán wēi huà， ér chéng wéi yī zhǒng rén rén bì xū zūn shǒu 'ér bù néng yòu suǒ wéi fàn de pǔ biàn shè huì zhì yuē xìng， zhè jiù shì rén lèi zuì zhù yào de“ xiū dào”。 zài cǐ jī chǔ shàng suí zhī 'ér lái de pài shēng“ xiū dào” huán jié biàn shì： dì yī， shè lì shè huì jī zhì cóng zhèng zhì shàng jí zhōng tǐ xiàn shè huì lún lǐ zhì dù； dì 'èr， fǔ zhī yǐ gè zhǒng xíng shì de tǐ xiàn rén de shè huì yí chuán de jiào yù zhì dù。
　　
　　 suǒ yòu zhè xiē yǐ lǐ fǎ de guī fàn xì tǒng de zhì dù huà、 shè huì quán wēi huà wéi jī chǔ de“ xiū dào” huán jié de zǒng hé， qí zuò yòng shì duì shè huì chéng yuán jìn xíng lǐ yì shàng de shè huì zhì yuē hé jiào huà， zhè jiù shì“ xiū dào zhī wèi jiào” de jiào。 rén zhǐ yòu zài zhè zhǒng shè huì zhì yuē hé jiào huà zhōng， cái néng tōng guò shí jiàn zhú jiàn kè fú qí qíng fā 'ér bù zhōng jié de fēi hé， dá dào qíng fā 'ér zhōng jié de dá dào yī hé， yì jí dá dào zhōng yǔ hé de duì lì tǒng yī。 zhè shì yī gè rén zài qí shè huì shǔ xìng zhōng chéng shòu qí shè huì zhì yuē hé jiào huà de guò chéng， tā duì rú jiā zhé xué， tóng shí yě shì yī gè“ zhì hé gé wù”、 xiū shēn zhèng xīn de guò chéng， shì yī gè kǒng zǐ suǒ wèi“ kè jǐ fù lǐ wéi rén” de zì wǒ wán shàn guò chéng。
　　
　　 sān， zhì chéng zhī dào。
　　
　　 zǐ sī shuō：“ chéng zhě， tiān xià zhī dào yě”，“ zì chéng míng， wèi zhī xìng。 zì míng chéng， wèi zhī jiào。 chéng zé míng yǐ， míng zé chéng yǐ。” rú guǒ rén xīn quán wéi qí míng dé zhī xìng zuò wéi rén xìng yì jí zhēn shí wú wàng de suǒ chōng yì， rén xìng huò lǐ xìng tōng wǎng zhēn lǐ de sī wéi guī lǜ biàn néng suǒ xiàng wú 'ài、 chàng tōng wú zǔ dì qǐ zuò yòng， zhè biàn shì yī gè zhì chéng de shí zài xìng。 dá dào zhè yī diǎn， rén xīn biàn wán quán chéng liǎo yī gè lǐ xìng yǐ gǎn xìng wéi zhōng jiè 'ér yǔ cún zài de tóng yī xìng， yīn 'ér tā néng dòng chá rén lún zhī dào hé yī qièshì wù de guī lǜ。 zhè biàn shì wú xū ’ xiū shēn zhèng xīn” de“ yòu wéi” ér néng wú wéi wú bùwèi de yī gè shí zài xìng， zhè yàng de rén biàn shì kǒng zǐ suǒ shuō de“ bù duàn 'ér dé， cóng róng zhōng dào” de tiān shēng shèng rén。 zǐ sī rèn wéi， shèng rén zhī xīn， zhì chéng rú yī， jù yòu yóu chéng 'ér míng， yì jí yóu xìng 'ér míng de quán dé。
　　
　　 sì， hé wài nèi zhī dào。
　　
　　 zǐ sī shuō：“ chéng zhě， fēi zì chéng jǐ 'ér yǐ yě， suǒ yǐ chéng wù yě。 chéng jǐ， rén yě； chéng wù， zhī yě。 xìng zhī dé yě， hé wài nèi zhī dào yě。 gù shí cuò zhī yí yě。”
　　
　　 hé wài nèi zhī dào， shì yī gè rén xìng de lǐ xìng guī lǜ yǔ kè guān cún zài guī lǜ de zhù kè tǒng yī xìng， èr zhě zài qí tǒng yī xìng zhōng shì yī gè jiàn zhī yú rén xìng de dào， suǒ yǐ rén jù cǐ yīn shí 'ér fā zhī， biàn wú bù zhōng dào 'ér lǐ dāng。 tiān dào shì yī gè wù zhì xìng yǔ jīng shén xìng de tǒng yī tǐ， tā de zhěng gè shǔ rén huán jié， yě bì xū shì zhè yàng yī gè zhù kè tǒng yī tǐ。 zhè zhǒng guān diǎn de zhǎn kāi， bì rán shì yī zhǒng jù yòu kè guān zhēn lǐ yì yì de wù zhì lùn hé wàn wù yòu líng lùn。
　　
　　 zǐ sī de sī xiǎng yòu xíng 'ér shàng xué de ruò gān tè sè， dàn yě yòu biàn zhèng de sī wéi。
　　
　　 zhōng hé zhī dào cóng fǎn duì máo dùn zhuǎn huà de lì chǎng chū fā， zhòng shì duì lì jiān de xiāng hù yǐ cún， zhòng shì（ bìng jí duān kuā dà） tóng yī xìng zài máo dùn fā zhǎn zhōng de zuò yòng。 tā suǒ tuī chóng de zhōng， jí shì zhé xué shàng suǒ shuō de tóng yī xìng， shì biàn zhèng fǎ de yī gè piàn duàn。 míng mò zhé xué jiā fāng yǐ zhì yòng“ jiāo” zhè gè gài niàn biǎo shù duì lì miàn de tóng yī xìng， tā rèn wéi“ liǎng jiān wú bù jiāo， wú bù 'èr 'ér yī”，“ jiāo zhě， hé 'èr 'ér yī”（《 dōng xī jūn · sān zhēng》）。 fāng yǐ zhì shuō：“ zǐ sī bì tiān huāng yǐ qiān gǔ xiāng chuán bù kě yán zhī zhōng， kǒng duò yáng， hū chuàng ‘ xǐ nù 'āi lè zhī wèi fā’ yī yǔ dāng zhī， ér yòu chuàng chū zhōng hé zhī jié， zé míng shì wèi fā zhī zhōng jí hé hé yú jǐ fā zhī zhōng yǐ”。（ tóng shàng）。“ hé 'èr wéi yī” yǔ zhōng hé zhī dào sī xiǎng de lián xì shì shí fēn qīng chǔ de。
　　
　　《 zǐ sī》 jí lì qiáng diào zhù guān nǔ lì de yì yì， tā de míng yán“ fán shì yù zé lì， bù yù zé fèi” jiù shì rú xué chuán tǒng zhōng dà liàng bǎo fú bì huò fāng 'àn de zhé xué gài kuò。 wǒ men yīngdāng chéng rèn， rú、 dào、 fǎ gè jiā de fā zhǎn guān， duì yú biàn zhèng fǎ gè yòu suǒ jiàn， yì gè yòu suǒ wèi jiàn。 duì zhōng yōng zhī dào de zǔ zhǐ zhuǎn huà、 gù xún shǒu huí、 fǎn duì biàn gé de qīng xiàng jiā yǐ fǒu dìng shì wán quán bì yào de， zhè zhǒng fǒu dìng bù yìng dāng fáng 'ài wǒ men kěn dìng qí duì máo dùn tóng yī xìng de zhèng què rèn shí， zhèng rú kěn dìng fǎ jiā duì máo dùn dǒu zhēng xìng de xī lì dòng chá bù yìng dāng fáng 'ài fǒu dìng qí mǒ shā máo dùn tóng yī xìng de guān diǎn yī yàng。
　　
　　 zhōng yōng zhī dào fǎn duì“ guò” yǔ“ bù jí”， zhù zhāng“ zhí qí liǎng duān 'ér yòng qí zhōng yú mín”， zài zhé xué shàng， hái jù yòu cóng liàng qù zhǎo chū yǔ què dìng máo dùn de zhì de guī dìng xìng de yì yì， zhè gè sī xiǎng yě fú hé biàn zhèng sī wéi。
　　
　　 bù shǎo rén rèn wéi zhōng guó rén shì quē shǎo sī biàn jīng shén de。 ér wǒ men cóng《 zǐ sī》 zhōng kě yǐ bó chì zhè gè guān diǎn。 kě xī de shì，《 zǐ sī》 zài qín dài zāo dào liǎo bèi jìn huǐ de 'è yùn， shǐ zhī miàn mù quán fēi， wǒ men zhǐ néng cóng líng xīng de zhù lù zhōng xún qiú tā de guāng máng。 qín wáng cháo tǒng yī liù guó， shí xíng zhuān zhì tǒng zhì。 wéi gǒng gù zhèng zhì zhuān zhì， qín shǐ huáng cǎi qǔ chén xià jiàn yì， jìn xíng“ fén shū kēng rú”。 xià lìng chú“ yī yào bǔ shì zhǒng shù zhī shū”，“ zhū yòu wén xué shī shū bǎi jiā yǔ zhě， juān chú qù zhī”。《 zǐ sī》 zuò wéi rú jiā jīng diǎn， qí bèi fén mìng yùn zài suǒ nán miǎn。 zài wǒ guó xiàn dài de“ wǔ sì” shí qī， zhōng guó de jiàn shè zhě men gāo yáng“ mín zhù” yǔ“ kē xué” liǎng dà qí zhì， rú jiā xué shuō zài yī cì bèi dǎ dǎo tuī fān。 tā de bù fēn qīng hóng zào bái zài cì bèi 'ě shā de mìng yùn shì wǒ men xiàn dài rén de bēi 'āi。 yǐ《 zǐ sī》 wéi lì， shū zhōng de mín zhù hé kē xué de jīng shén yǔ sī xiǎng yǐ rán zhí dé wǒ men jiè jiàn、 xué xí。 wǒ men cóng zǒng tǐ shàng lái bǎ wò《 zǐ sī》， yǐ wéi tā de“ tiān rén hé yī” sī xiǎng jì yòu kē xué de guāng huī， yě yòu mín zhù de guāng máng。
　　
　　“ tiān rén hé yī” shì rú xué de dà yī tǒng， shì zhōng guó chuán tǒng zhé xué de jī běn yuán lǐ， zhǎng wò liǎo tiān rén hé yī， yě jiù zhǎng wò liǎo《 zǐ sī》 de jī běn jīng shén， yě jiù zhǎng wò liǎo zhōng guó rú xué de jīng shén。
　　
　　“ tiān rén hé yī” shì tiān dào yǔ rén dào de hé yī。 tiān dào zuò wéi rén shì jiān de gōng lǐ， tā shì yóu rén qù bǎ wò zhī pèi de。 rén kě yǐ bìng qiě yīnggāi zài kè guān guī lǜ miàn qián chōng fēn fā huī zhù dòng xìng， zuò shì jiè de zhù rén。 ér“ tiān rén hé yī” cóng měi xué yì yì shàng jiǎng， tā zhuī qiú de shì yī zhǒng hé xié měi。 zhǐ yòu rén yǔ rén hé xié、 rén yǔ wù hé xié， cái néng dá dào qián kūn yùn zhuǎn de zhěng tǐ hé xié。 fǎn zhī， zé shì hùn dùn wú xù， zé shì rén yāo diān dǎo， zé shì fēn zhēng、 dòng dàng， yī tuán luàn má。 shè huì bù jìn bù， rén lèi bù dé 'ān níng， shī qù 'ān dìng hé tuán jié， yě jiù shī qù liǎo fā zhǎn de jī yùn。 chú liǎo dàotuì， bié wú qí tā liǎo， rú guǒ zhēn shì nà yàng de huà， nà shì shēng huó zài zhè gè dì qiú shàng de píng mín bǎi xìng suǒ zuì bù yuàn kàn dào de。
　　
　　 yào zhuī qiú bìng lì zhēng dá dào“ tiān rén hé yī” de jìng jiè， guān jiàn hái shì zài rén， zài rén xīn， zài rén xìng。 yú shì zhè yòu huí dào liǎo rén yǔ yì、 rén de běn xìng yì huò shuō rén de dào dé xiū yǎng shàng lái liǎo。 yīn cǐ， yǐ rén wéi běn， cóng shàn rú liú， dé xíng tǒng yī， yǔn zhí qí zhōng， réng rán shì wǒ men bù kě bèi lí de zōng zhǐ。 yīnggāi shuō， zhè xiē jiù shì《 zǐ sī》 gěi wǒ men zuì dà de qǐ shì。