zuòzhě  东汉(27nián～97nián)

 zhū zǐ zá jiā the Eclectics, a school of thoughts flourishing in ancient China： 《lùn héng》 《lùn héng xiào shì》 yuèdòuwáng chōngzài百家争鸣dezuòpǐn!!!

　　zì zhòng rèn， kuàijī shàng yú rén， tā de zǔ xiān cóng wèi jùn yuán chéng qiān xǐ dào yuán chēng。 wáng chōng niánshào shì jiù chéng liǎo gū 'ér， xiāng lǐ réndōu chēng zàn tā xiào shùn。 hòu lái dào jīng chéng， dào tài xué（ zhōng yāng zuì gāo xué fǔ） lǐ xué xí， bài fú fēng（ dì míng） rén bān biāo wéi shī。 xǐ huān bó lǎn qún shū dàn shì bù sǐ jì zhāng jù。 jiā lǐ qióng méi yòu shū， jīng cháng qù guàng luò yáng jí shì shàng de shū diàn， yuè dú nà lǐ suǒ mài de shū， kàn yī biān jiù néng gòu bèi sòng， yú shì jīng tōng liǎo bǎi jiā zhī yán。 hòu lái huí dào xiāng lǐ， zhù zài jiā lǐ jiāoshū。 kuàijī jùn zhēng pìn tā wéi gōng cáo（ guān zhí míng）， yīn wéi duō cì hé shàng jí zhēng lùn， hé shàng jí bù hé 'ér cí zhí lí kāi。
　　
　　 wáng chōng shàn cháng biàn lùn， kāi shǐ de huà hǎo xiàng hěn guǐ yì， zuì hòu què yòu shí zài de jié lùn。 tā rèn wéi yōng sú de dú shū rén zuò xué wèn， dà duō dū shī qù rú jiā liǎo běn zhì， yú shì bì mén sī kǎo， xiè jué yī qiē qìng hè、 diàosāng děng lǐ jié， chuāng hù、 qiáng bì dū fàng zhe dāo hé bǐ。 xiě zuò liǎo《 lùn héng》 bā shí wǔ piān， èr shí duō wàn zì， jiě shì wàn wù de yì tóng， jiū zhèng liǎo dāng shí rén men yí huò de dì fāng。
　　
　　 cì shǐ（ guān zhí míng） dǒng qín zhēng pìn tā wéi cóng shì（ guān zhí míng）， gǎi rèn zhì zhōng（ guān zhí míng）， zì jǐ cí zhí huí jiā。 tā de péng yǒu tóng jùn rén xiè yí wú shàng shū tuī jiàn wáng chōng yòu cái xué， hàn sù zōng tè dì xià zhào pài qiǎn gōng chē（ cháo tíng zhēng pìn xián rén tè dìng de chē mǎ） qù zhēng pìn tā， yīn wéi dé bìng méi yòu qù。 dāng shí nián jìn qī shí， tǐ lì hé nǎo lǐ dū shuāi ruò liǎo， yú shì xiě zuò liǎo《 yǎng xìng shū》 shí liù piān， chàng dǎo jié zhì yù wàng， shǒu zhù yuán shén。 yǒng yuán（ hàn hé dì nián hào） nián jiān， bìng sǐ zài jiā zhōng。
　　
　　 wáng chōng shì dōng hàn shí qī jié chū de sī xiǎng jiā。 zhěng gè dōng hàn 'èr bǎi nián jiān， chēng dé shàng sī xiǎng jiā de， jǐn yòu sān wèi： wáng chōng、 wáng fú、 zhòng cháng tǒng。 wáng fú（ gōng yuán 85 héng 162 nián）， zì jié xìn， zhù yòu《 qián fū lùn》， duì dōng hàn qián qī gè zhǒng shè huì bìng duān jìn liǎo pēng jī， qí yì lùn kǎi qiē míng lǐ， wēn róu dūn hòu； zhòng cháng tǒng（ gōng yuán 180 nián héng 220 nián）， zì gōng lǐ， zhù yòu《 chāng yán》， duì dōng hàn hòu qī de shè huì bǎi bìng jìn xíng liǎo pōu xī， qí jiàn jiě wēi yán jùn fā， zhèn lóng fā kuì。 wáng chōng zé zhù《 lùn héng》 yī shū， duì dāng shí shè huì de xǔ duō xué shù wèn tí， tè bié shì shè huì de tuí fēng lòu sú jìn xíng liǎo zhēn biān， xǔ duō guān diǎn biān bì rù lǐ， shí pò tiān jīng。 fàn yè《 hòu hàn shū》 jiāng sān rén lì wéi hé chuán， hòu shì xué zhě gèng yù zhī wéi hàn shì sān jié。 sān jiā zhōng， wáng chōng de nián bèi zuì cháng， zhù zuò zuì zǎo， zài xǔ duō guān diǎn shàng， wáng chōng duì hòu 'èr jiā de yǐng xiǎng shì shí fēn míng xiǎn de， wáng chōng shì sān jiā zhōng zuì jié chū， yě zuì yòu yǐng xiǎng de sī xiǎng jiā。
　　
　　 dàn shì yóu yú wáng chōng zài shū zhōng duì chuán tǒng de rú xué， tè bié shì hàn dài jīng xué， jìn xíng liǎo lùn nán， yòu shí shèn zhì huái yí gǔ jīng， shàng wèn kǒng mèng， zhù yòu《 rú zēng》《 shū xū》《 wèn kǒng》《 cì mèng》 děng zhuān piān， gōng rán xiàng shén shèng de jīng diǎn tiǎo zhàn， xiàng kǒng mèng shèng xián fānàn， zhè jiù yòu fàn tiān xià zhī dà bù wěi， yīn 'ér bèi shì wéi míng jiào zhī zuì rén。 qīng qián lóng huáng dì yù pī： wáng chōng “ cì mèng 'ér wèn kǒng ”，“ yǐ yòu fēi shèng wú fǎ zhī zhū！” qí tā xué rén suī rán bù néng zhì qí“ fēi shèng wú fǎ” zhī zuì， dàn yě duō huī háo rú hàn， kǒu zhū bǐ fá。 sù yǐ wēi yán wēi xíng zhù chēng de dà shǐ xué jiā liú zhī jǐ， yīn《 lùn héng》 shū zhōng jìzǎi liǎo wáng chōng fù zǔ héng xíng xiāng lǐ de bù guāng cǎi xíng jìng， bù hé hū zǐ wéi fù yǐn de gāng cháng míng jiào， shuō wáng chōng“ shí sān qiān zhī zuì rén”！ zhāng xué chéng yì duì wáng chōng fēinàn rú xué de zuò fǎ， duì tā de rú jiā shēn fèn tí chū liǎo zhì yí。
　　
　　 zì《 suí shū jīng jí zhì》 yǐ xià， lì dài mù lù shū dū jiāng wáng chōng《 lùn héng》 liè rù wú suǒ zōng shī de“ zá jiā” lèi。 jìn dài jīng xué dà shī liú shī péi yòu shuō wáng chōng shì“ nán fāng mò zhě zhī zhī pài”。 jìn rù 20 shì jì 70 nián dài hòu， zài zhōng guó xué tán shàng yòu céng yòu rén shuō wáng chōng shì rú jiā de fǎn duì pài， shì fǎn kǒng de jí xiān fēng …… fán cǐ děng děng， bù yī 'ér zú。 zì rán wǒ men jīn tiān bù bì wéi zhè xiē dài yòu nóng hòu zhèng zhì piān jiàn de bāo biǎn， qù wéi gǔ rén de 'ēn 'ēn yuàn yuàn jiū chán bù xiū， dàn shì， cóng xué shù de jiǎo dù kàn， wǒ men rèn wéi bù néng jǐn píng“ wèn kǒng、 cì mèng、 fēi rú” zhè xiē biǎo miàn xiàn xiàng jiù duàn dìng tā de xué shù pài bié， ér yìng shì qí suǒ wèn、 suǒ cì、 suǒ fēi de jù tǐ nèi róng。 gēn jù wáng chōng de zhěng tǐ sī xiǎng lái fēn xī dìng xìng， bǐ zhě rèn wéi： zōng guān wáng chōng de yī shēng yán xíng， tā bù jǐn shì yī wèi rú zhě， ér qiě shì yī wèi bó xué de qí rú。
　　
　　 yī、 gū mén xì zú
　　
　　 wáng chōng yī shēng yè rú， shì lù bù hēng， zhǐ zuò guò jǐ rèn jùn xiàn liáo shǔ， qiě duō kǎn kě jù zǔ， cóng shì jì shàng kàn， jì wú bēi gē kāng kǎi zhī xíng， yě wú jīng tiān dòng dì zhī yè。 yīn cǐ wú lùn shì tā zì jǐ xiě de cháng piān zì jì， hái shì fàn yè wèitā zuò de zhèng shǐ zhuànjì， tā de shì jì dū shèn liáo liáo， shí zài wú fǎ yǐn rén rù shèng。
　　
　　 wáng chōng zì wèi chū zì“ gū mén xì zú”， dàn zhǒng zhǒng jì xiàng biǎo míng， wáng jiā zǔ shàng hái shì bǐ jiào fēng guāng de。《 lùn héng zì jì piān》（ xià yǐn cǐ shū， zhǐ zhù piān míng） yuē： wáng chōng zhě， kuàijī shàng yú rén yě， zì zhòng rèn。 qí xiān běn wèi jùn yuán chéng， yī xìng sūn yī， jǐ shì cháng cóng jūn yòu gōng， fēng kuàijī yáng tíng。 yī suì cāng zú guó jué， yīn jiā yān。 yǐ nóng sāng wéi yè。 shì zǔ yǒng rèn qì， zú xián bù kuí（ yuán liàng） yú rén。 suì xiōng， héng dào shāng shā， yuàn chóu zhòng duō。 huì shì rǎo luàn， kǒng wéi chóu jiā suǒ qín， zǔ fù xùn jǔ jiā dān zài， jiù 'ān kuàijī， liú qián táng xiàn， yǐ shāng jiǎ wéi shì。
　　
　　 yuán chéng， jiù xiàn， zài jīn hé běi dà míng xiàn dōng běi。 chōng shuō qí xiān“ yī xìng sūn yī”， zì pō fèi jiě， lùn zhě yí yòu tuō wù， shèn shì。 gēn jù shàng xià wén yì， hòu“ yī” zì xià dāng tuō“ xìng wáng” èr zì。 wáng shì yì wèi qí xiān zǔ“ yī xìng sūn， yī xìng wáng”。 tóng zǔ liǎng xìng， bì shì yī xìng zhī fēn huà。 pō yí wáng chōng zǔ xiān nǎi wáng sūn shì zhī zú， wéi xiān qín mǒu gōng zú zhī hòu， hòu lái cái fēn wéi 'èr xìng： yī xìng wáng， yī xìng sūn。 yóu cǐ kàn lái， wáng chōng de xuè tǒng céng shì hěn gāo guì de。
　　
　　 zài hàn dài， wáng chōng zǔ xiān yīn gōng shòu fēng kuàijī yáng tíng。 tíng hóu shì hàn dài jūn gōng jué zhī yī。 hàn zhì， cóng jūn lì gōng zhě， yǐ jūn gōng dà xiǎo kě shí yì yú xiàn、 xiāng、 tíng。 shí lǐ yī tíng， shí tíng yī xiāng， xiāng yǐ shàng zé shì xiàn。 tíng de dà xiǎo， yuē xiāng dāng yú hòu shì de bǎo huò cūn。 jí bié bù gāo， dàn kě zuò shí qí shuì， shì gè zhōng xiǎo dì zhù。 kě xī hǎo jǐng bù cháng， yòu yī nián， wáng chōng jiā zài yī cì tū fā shì biàn zhōng， shī diào liǎo jué mìng hé dì wèi。 wú jué kě jì， yòu jiā nán guī， wáng chōng de zǔ xiān men zhǐ hǎo jiù jìn 'ān zhì xià lái， nán gēng nǚ zhì， yǐ nóng sāng wéi yè， chéng liǎo kuàijī jùn rén shì。
　　
　　 shī diào liǎo fēng jué de wáng chōng liè zǔ liè zōng， dū xiāo yǒng shǐ qì， jiēguǒ jié yuàn shèn duō， zhòng rén jiē yuàn。 yī yù tiān zāi suì qiàn， wáng chōng de zǔ xiān men yòu gān xiē lán lù qiǎng jié， shā rén yuè huò de gòu dāng， nòng dé qiān fū suǒ zhǐ。 zài wáng chōng zǔ fù wáng xùn shǒu shàng， zhèng zhí xī hàn mò nián tiān xià dòng dàng， zhì xù dà luàn， wáng xùn dān xīn luàn zhōng bèi chóu jiā bǎng piào， yú shì shōu shí xì ruǎn，“ jǔ jiā dān zài”， huò jiān tiǎo， huò chē zài， lí kāi yáng tíng， xiān qiān kuàijī（ jīn zhè jiāng shào xīng）， zuì hòu liú jū yú qián táng xiàn， yǐ zhuǎn shǒu dǎo mài， jiǎ fàn jīng shāng wéi yè。 yóu cǐ kě jiàn， wáng chōng de jiā shì， yóu xiān qín wáng sūn， ér xī hàn fēng hóu， jìn 'ér nóng sāng jiǎ fàn， zhēn shì jiāng hé rì xià， yī dài bù rú yī dài。
　　
　　 wáng chōng de fù bèi gòng yòu 'èr rén： wáng méng、 wáng sòng。 wáng sòng jí shì wáng chōng de fù qīn。 wáng chōng zǔ bèi hǎo yǒng rèn qì zhī xí， zhì wáng méng、 wáng sòng gèng shì yòu guò zhī 'ér wú bù jí， zhōng yú yòu yǔ dì fāng háo qiáng dīng bó jiā jié xià shēn chóu， qián táng yě bù néng dāi xià qù liǎo， suì yòu jǔ jiā qiān rù shàng yú。
　　
　　 zhè zhēn shì yī gè shí zú de pò luò zhī jiā， dào wáng chōng chū shì shí， yǐ shì“ pín wú yī mǔ bì shēn”，“ jiàn wú dǒu shí zhī zhì”， zài jiā“ zōng zǔ wú shū yì zhī dé”。 què shí shì yī gè“ gū mén xì zú” zhī jiā（《 zì jì》）。 zài zhè gè jiā lǐ， yíng jiē wáng chōng jiàng lín de， bù jǐn méi yòu rèn hé cái chǎn、 míng yù dì wèi， ér qiě gèng ràng tā bèi shàng liǎo yī gè xiān rén wú dé， zǔ zōng wú xíng de chén zhòng bāo fú。 yǐ zhì hòu lái wáng chōng chéng míng hòu， hái yòu rén yǐ cǐ lái jī fěng tā。 wáng chōng zài《 lùn héng zì jì piān》 zhōng xiáng jìn dì jìzǎi liǎo zhè xiē jiā tíng zhuàng kuàng， shì bǐ jiào zhēn shí de。 duì cǐ， liú zhī jǐ què bù yǐ wéi rán ， rèn wéi：“ wáng chōng zhī《 zì jì》 yě， shù qí fù zǔ bù xiào， wéi zhōu lǘ suǒ bǐ”，“ bì zé zhī yǐ míng jiào， shí sān qiān zhī zuì rén yě！”（《 shǐ tōng xù chuán piān》） shí zài bù shì tōng dá zhī lùn。
　　
　　 èr、 yòu dú jīng shǐ
　　
　　 wáng shì jiā zú suī rán bù shì dì fāng dà hù， dàn hái méi dào jiē bù kāi guō de dì bù， tián chāng wǔ《 wáng chōng píngzhuàn》 shuō“ tā de jiā tíng shì lǚ shòu pái jǐ 'ér xíng jiāng luò rù pín kǔ láo dòng qún zhòng duì wǔ zhōng de jiā tíng。”（《 zhōng guó gǔ dài zhù míng zhé xué jiā píngzhuàn》 dì 'èr juàn） zhè gè gū jì shì hé hū shí jì de。 wáng jiā zǔ zōng jìn guǎn zài shè huì shàng dà shuǎ wú lài， hǎo yǒng dǒu qì， dàn duì wáng chōng hái shì shí fēn tòng 'ài de， yě shí fēn zhù yì péi yǎng。《 hòu hàn shū》 běn chuán shuō：“ chōng shǎo gū， xiāng lǐ chēng xiào。” sì hū tā cóng xiǎo bù shì shī qù fù 'ài， jiù shì quē fá mǔ cí。 zhè bìng bù fú hé shí jì。 wáng chōng《 zì jì》 yuē： chōng shǎo“ yòu jù rén（ dà zhàng fū） zhī zhì， fù wèi cháng dá， mǔ wèi cháng fēi， yán lǐ wèi cháng ràng（ qiǎn zé）。” kě jiàn shuāng qīn jù zài， qiě hěn cí 'ài， wèi cháng jiàn bèi。 wáng chōng shàoshí， bù xǐ huān yā ní xì rǔ děng wú liáo yóu xì。 qí tā xiǎo hái xǐ huān yǎn què bǔ chán， xì qián pá shù， wáng chōng cóng lái bù qù cānyù， biǎo xiàn chū gū jiè guǎ hé， duān zhuāng yán zhěng de qì zhì。 zhè yǐn qǐ wáng sòng de zhòng shì， liù suì biàn jiào tā dú shū xiě zì， bā suì jìn tā shàng xiǎo xué。 shū guǎn zhōng xué tóng bǎi yú rén， dū yīn guò shī hé shū fǎ bù gōng zāo dào xiān shēng tǐ fá， wéi yòu wáng chōng shū fǎ rì jìn， yòu wú guò cuò， wèi cháng shòu zé。 xué huì xiě zì， wáng chōng gào bié liǎo shū guǎn， kāi shǐ liǎo rú jiā jīng diǎn de zhuān jīng xué xí hé rú jiā dào dé de xiū liàn。
　　
　　《 zì jì》 shuō： shǒu shū jì chéng， cí shī， shòu《 lùn yǔ》《 shàng shū》， rì fěng qiān zì。 jīng míng dé jiù， xiè shī 'ér zhuān mén， yuán bǐ 'ér zhòng qí。
　　 kě jiàn wáng chōng jiē shòu de zhèng guī jiào yù réng rán shì rú jiā de lún lǐ， shǐ yòng de xì tǒng jiào cái réng rán shì rú jiā de jīng diǎn《 lùn yǔ》《 shàng shū》， yǔ cháng rén bìng wú liǎng yàng。 xiāng xué jì chéng， wáng chōng nǎi fù jí qiān lǐ， yóu xué yú jīng dū luò yáng。 zài luò yáng， wáng chōng rù tài xué， fǎng míng rú， yuè bǎi jiā， guān dà lǐ， dà kāi liǎo yǎn jiè， dà zēng liǎo xué wèn， chū bù xíng chéng liǎo tā bó dà qiú shí de xué shù fēng gé。
　　
　　 sān、 fù jí jīng shī
　　
　　 dōng hàn de jīng shī zài luò yáng， dāng shí shì quán guó zhèng zhì、 jīng jì、 wén huà de zhōng xīn。 dōng hàn de kāi guó huáng dì liú xiù（ jí guāng wǔ dì） běn shì nán yáng de yī wèi shū shēng， duó dé tiān xià hòu， tè bié zhù zhòng wén yǎ， yóu xiàng rú shù。 shǐ chēng tā“ wèi jí xià chē， xiān fǎng rú yǎ”， shōu jí diǎn jí， zhēng zhāo yí yǐn，“ yú shì sì fāng xué shì， mò bù bào fù fén jí， yún huì jīng shī。” wèile 'ān fǔ zhè pī bǎo xué tōng jīng zhī shì， guāng wǔ huáng dì tè qǐ tài xué， shè bó shì， yòng tā men lái jiào shòu shēng tú， zào jiù rén cái。 tài xué jì shì dāng shí quán guó de zuì gāo xué fǔ， ér qiě diǎn jí fēng fù， míng liú gé jí， yě shì quán guó zuì quán wēi de xué shù huó dòng zhōng xīn。 yīn cǐ sì fāng jùn xiàn dū tiǎo xuǎn yōu xiù qīng nián jìn rù tài xué shēn zào， wáng chōng yì yīn chéng jì yōu yì bèi bǎo sòng dào tài xué xué xí。
　　
　　 wáng chōng dào tài xué de shí jiān， dà yuē zài jiàn wǔ 'èr shí nián（ gōng yuán 44 nián）， xiè chéng《 hòu hàn shū》 zài：“ bān gù nián 13， wáng chōng jiàn zhī， fǔ qí bèi wèi bān biāo yuē： ‘ cǐ 'ér bì jì hàn shì。 ’” xiè chéng shū yǐ yì， cǐ wén jiàn yú fàn yè《 hòu hàn shū bān yīn chuán》 lǐ xián zhù。 bān yīn shēng yú jiàn wǔ bā nián， bǐ wáng chōng xiǎo 5 suì， bān gù 13 suì， wáng chōng dào jīng shī shí， yǐ nián mǎn 18， zhèng dāng hàn guāng wǔ 'èr shí nián。 fēng huá zhèng mào， zhèng shì xué zhī shí， cháng jiàn shí de dà hǎo shí jī。 bù guò， dāng shí tài xué shòu jīn wén jīng xué de yǐng xiǎng， shèng xíng zhāng jù zhī xué。 chuán jīng zhù zhòng jiā fǎ shī chéng， xiān shēng men jiāng xiān shī de yí jiào jì xià， zhāng yòu zhāng zhǐ， jù yòu jù jiě， chēng wéi“ zhāng jù”。 dì zǐ men fǎn fù jì sòng， wèi tóng jiáo là； kè shǒu shī xùn， bù gǎn yuè léi chí yī bù。 jiā zhī guāng wǔ huáng dì chén mí wěi shū chèn jì， shì wú jù xì， jiē jué yú tú chèn， shén xué mí xìn， chōng chì xué tán。 tài xué jiào yù， bù jǐn fāng fǎ jiāng sǐ， ér qiě nèi róng xū dàn。 hǎo zài zhè shí wáng chōng de qián bèi xué zhě shè lín、 zhèng zhòng、 huán tán、 bān biāo děng réndōu zài jīng shī， tā mendōu shì gǔ wén jīng xué jiā， bó xué yān guàn， hào chēng dà rú。 zài shù jiā zhī zhōng， wáng chōng duì huán tán hé bān biāo zuì wéi tuī chóng， shòu tā men de yǐng xiǎng yě zuì shēn。
　　
　　 bān biāo（ gōng yuán 2 nián héng gōng yuán 54 nián）， zì shū pí， fú fēng 'ān líng（ jīn shǎn xī xián yáng shì dōng） rén， dōng hàn yòu míng de gǔ wén jīng xué jiā、 lì shǐ xué jiā， shǐ chēng“ tōng rú shàng cái”。 céng xù sī mǎ qiān《 shǐ jì》， zuò《 shǐ jì hòuzhuàn》。 tā wéi rén de tè diǎn shì：“ shì bùwèi lù， suǒ rú（ wǎng） bù hé”； zhì xué de tè diǎn shì：“ xué bù wéi rén， bó 'ér bù sú”； xiě zuò de tè diǎn shì：“ yán bùwèi huá， shù 'ér bù zuò。”（《 hàn shū zì jì》） qí zǐ bān yīn， yǔ mèng jiān， jí《 hàn shū》 de zuò zhě， yì bó xué duō tōng。 shǐ shū shuō tā“ bó guàn zǎijí， jiǔ liú bǎi jiā zhī yán， wú bù qióng jiū。 suǒ xué wú cháng shī， bùwèi zhāng jù， jǔ dà yì 'ér yǐ。”（《 hòu hàn shū bān biāo lièzhuàn》） dāng shí yì zài tài xué yì yè。 wáng chōng duì bān shì fù zǐ shí fēn zàn shǎng， shuō：“ bān shū pí xù tài shǐ shū bǎi piān yǐ shàng， jì shì xiáng xī， yì lǐ jiā bèi， guān dú zhī zhě yǐ wéi jiá， ér tài shǐ gōng yǐ。 yú nán mèng jiān wéi shàng shū láng， wén bǐ（ pì měi） shū pí， fēi tú wǔ bǎi lǐ（ xiǎo guó） yě， nǎi fū zhōu zhào lǔ wèi（ dà guó） zhī wèi yě。” jiāng bān shì fù zǐ shì wéi chāo rén qí shì， bǐ zuò wén huá xiù měi de yāng yāng dà guó（《 chāo qí》）。 wáng chōng yǐ bān biāo wéi shī， yǐ bān yīn wéi yǒu， rì sòng shī shū， dǐ lì dé xíng， zài xué wèn wén zhāng、 lì shēn dào dé shàng dōudà shòu qí yǐng xiǎng。 běn chuán shuō wáng chōng“ hòu zhì jīng shī， shòu yè tài xué， shī shì fú fēng bān biāo， hǎo bó lǎn bù shǒu zhāng jù。”
　　
　　 bān biāo bìng wèi rèn zhí tài xué， wáng chōng shī zhī， nǎi sī shū dì zǐ。 wáng chōng“ hǎo bó lǎn bù shǒu zhāng jù”， zhèng shì shī chéng yú bān shì“ bó 'ér bù sú”，“ bùwèi zhāng jù， jǔ dà yì 'ér yǐ” de jiā xué fēng gé。 hòu lái wáng yǔn“ shì jùn wéi gōng cáo， yǐ shù jiàn zhèng bù hé qù”； zhù shū“ xíng lù yì guān”，“ zhí lù qí wén， jí yǐ sú yán。” zhè xiē dū yǔ bān biāo“ shì bùwèi lù， suǒ rú bù hé”，“ yán bùwèi huá” de wéi rén chù shì fāng fǎ hé wén zhāng fēng gé jué xiāng lèi sì。
　　
　　 zài sī xiǎng fāng fǎ shàng， wáng chōng yòu dé yì yú huán tán。 huán tán（ gōng yuán qián 23 nián yī gōng yuán 50 nián）， zì jūn shān， pèi guóxiàng（ jīn 'ān huī suī xī xiàn） rén。“ bó xué duō tōng， biàn xí wǔ jīng”， shì liǎng hàn zhī jì zhù míng xué zhě。 zhù yòu《 xīn lùn》 yī shū。 tā zhì xué de tè diǎn yě shì“ xùn gǔ jǔ dà yì， bùwèi zhāng jù”， yǔ bān shì fù zǐ xué fēng xiāng tóng。 zài sī xiǎng fāng fǎ shàng， pō jù qiú shí jīng shén， xǐ hǎo gǔ wén jīng xué， cháng yǔ liú xīn、 yáng xióng“ biàn xī yí yì”， yóu qí fǎn duì dāng shí shèng xíng de chèn wěi shén xué， tā céng zài guāng wǔ huáng dì miàn qián mào zhe shā tóu de wēi xiǎn fēi yì chèn wěi shén xué， duì sú rú de bǐ sú jiàn jiě gèng shì shēn 'è tòng jué， cháng cháng diào bǐ jī fěng，“ yóu shì duō jiàn pái dǐ”。 huán tán qiú shí de zhì xué jīng shén， wáng chōng tè bié xīn shǎng， tā zài《 lùn héng》 shū zhōng duō cì zàn shǎng shuō：“（ huán tán） yòu zuò《 xīn lùn》， lùn shì jiànshì， biàn zhào rán fǒu， xū wàng zhī yán， wěi shì zhī cí， mò bù zhèng dìng。”（《 chāo qí》）“ shì jiān wéi wén zhě zhòng yǐ， shì fēi bù fēn， rán fǒu bù dìng， huán jūn shān lùn zhī， kě wèi dé shí yǐ。 lùn wén yǐ chá shí， zé jūn shān hàn zhī xián rén yě。”（《 dìng xián》）
　　
　　 wáng chōng běn lái duì hàn dài de dǒng zhòng shū、 sī mǎ qiān、 yáng xióng děng rén shí fēn zàn shǎng， dàn zài shù jiā zhī zhōng， wáng chōng duì huán tán zuì wéi jī shǎng， shuō“ zhòng shū zhī wén kě jí， jūn shān zhī lùn nán zhuī”（《 àn shū》 piàn“ bǐ zǐ cháng（ sī mǎ qiān）、 zǐ yún（ yáng xióng） shuō lùn zhī tú， jūn shān wéi jiá。”（《 zhào qí》） rèn wéi shū zhòng qí wén suī qí， yóu kě xué 'ér jí zhī； huán tán chū yǔ gāo jùn， fēi kě qǐ jí。 shèn zhì yǔ yǐ lùn shuō wéi cháng de tài shǐ gōng、 yáng xióng xiāng bǐ， huán tán yě shì shǒu qū yī zhǐ de。 tā shuō huán tán wéi hàn shì xué shù jiè zhí dìng shì fēi， jiù xiàng yī gè gōng zhèng de zhí fǎ guān yī yàng。 cóng qián hàn cháo de chéngxiàng chén píng chū jiā zhī qián， zài yán lǐ“ fēn jūn ruò yī”， zhè shì néng dāng chéngxiàng de xiàng zhēng。 huán tán lùn yì píng shí rú chén píng zhī fēn wù， yě shì dāng chéng xiāng de liào。 kě xī tā yīn fēi huǐ chèn wěi， biǎn sǐ tú zhōng。 wáng chōng jiāng zhè wèi méi guò guò yī tiān chéngxiàng yǐn de luò tuò zhī shì chēng wéi“ sù chéngxiàng”， yǐ pèi kǒng zǐ“ sù wáng”； bìng jiāng huán tán zuò《 xīn lùn》 yǔ kǒng zǐ zuò《 chūn qiū》 xiāng bǐ měi：“ kǒng zǐ bù wáng， sù wáng zhī yè zài yú《 chūn qiū》； rán zé huán jūn shān bù xiāng， sù chéngxiàng zhī jì zài yú《 xīn lùn》 zhě yě。”（《 dìng xián》） yòu shuō“ zhì dìng shì shì， lùn nán shì yí， huán jūn shān mò shàng yě。”（《 àn shū》） píng dìng shì jiān de shì qíng， tǎo lùn shì jiān yí nán， méi yòu yī gè bǐ dé shàng tā。 shòu huán tán de yǐng xiǎng， wáng chōng duì shén xué mí xìn、 sú shuō xū wàng yě shēn bù yǐ wéi rán ， tā hòu lái zhuàn zhù《 lùn héng》 yī shū， qí zhù zhǐ yě shì“ jiě shì shì sú zhī yí， biàn zhào shì fēi zhī lǐ”（《 duì zuò》）， yǔ huán tán《 xīn lùn》 de zhù tí rú chū yī zhé。
　　
　　 dāng shí zài jīng shī de qīng nián xué zhě chú bān yīn wài， hái yòu jiǎ kuí、 fù yì、 yáng zhōng děng， jù céng wéi guān lán tái， wáng chōng yě yǔ tā men yòu suǒ wǎng lái。 lán tái shì dōng hàn de huáng jiā tú shū guǎn hé guó jiā shǐ guǎn， zài nà lǐ dú shū zuò wén， jiē yóu gōng jiā gōng yìng zhǐ mò， tiáo jiàn yōu yuè， dài yù yōu hòu， shì yī gè qīng gāo yòu shí huì de xué shù jī gòu， yīn cǐ shí rén chēng jìn rù lán tái wéi dēng péng lāi， shì yǐ wéi róng。
　　
　　 jiǎ kuí， zì jǐng bó， fú fēng píng líng rén， dōng hàn dǎi（ de gǔ wén jīng xué jiā。 qí fù jiǎ huī cháng cóng liú xīn xí《 zuǒ shì chūn qiū》。 kuí shǎo chéng tíng xùn； tōng《 zuǒzhuàn》 jí wǔ jīng běn wén。《 hòu hàn shū》 běn chuán yòu shuō tā“ zì wéi 'ér tóng， cháng zài dà xué， bù tōng rén jiànshì”， shì yī gè jiān dé jiā tíng jiào yù hé tài xué jiào yù shuāng měi de xìng yùn 'ér。 tā bó tōng wǔ jīng， jiān míng jīn gǔ， duì《 zuǒzhuàn》、《 guó yǔ》、《 zhōu lǐ》 yóu qí zhuān mén， tè bié shì duì《 zuǒzhuàn》 de xīng wàng fā dá， gōng láo shèn dà。 tóng shí tā duì yú jīn wén jiā de《 dà xià hóu shàng shū》、《 gǔliángzhuàn》 yě shí fēn jīng tōng。 tā hái shì hàn dài dì yī gè biàn zhù qún jīng de dà rú， shǐ shū shuō“ kuí suǒ zhù jīng chuán yì gǔ jí lùn nán bǎi yú wàn yán， xué zhě zōng zhī， hòu shì chēng wéi tōng rú。” míng dì shí， bài wéi láng guān， yǔ bān gù tóng zài lán tái jiàoshū。
　　
　　 fù yì， zì wǔ zhòng， fú fēng mào líng rén， shǎo bó xué， shuǐ píng zhōng zài píng líng xí zhāng jù， shēn wéi zhāng jù zhī xué de pò suì zhī lí suǒ kǔ nǎo， yīn zuò《 dí zhì shī》， yǐ yīn gāo zōng xiánxiàng fù shuō hòu yì zì jū， shuō：“ xiān rén yòu xùn， wǒ xùn wǒ gào。 xùn wǒ jiā wù， huì wǒ bó xué。” suì yǐ dà yì wén cǎi wéi wù， fěi rán chéng zhāng。 zhāng dì shí， shòu lán tái jīn shǐ， yǔ bān jiǎ tóng yè， yáng zhōng， zì zǐ shān， shǔ jùn chéng dū rén。 nián 13 wéi jùn xiǎo lì， tài shǒu qiǎn zhì jīng shī xí《 chūn qiū》。 hòu suí jùn shàng jì lì zhì jīng shī， jiàn sān fǔ wéi《 āi láo chuán》 bù chéng， yáng zhōng yīn lái zì sì chuān， shú xī xī nán mín zú qíng kuàng， zuò chuán shàng zhī， jīn tiān《 hòu hàn shū nán mán xī nán yí lièzhuàn》 zhōng de《 āi láo chuán》 jiù shì yáng chuán de gǎi biān běn。 míng dì qí qí cái， zhēng yì lán tái， bài jiàoshū láng。
　　
　　 bān jiǎ fù yáng， jù wéi tóng xué shàonián， fēng huá zhèng mào， gòng zài lán tái， chóu zhuó shī wén， hǎo bù fēng guāng！ míng dì shuǐ píng shí qī nián， wǔ sè què qún jí， míng dì xià zhào qún rú xué shì gè xiàn《 shén què fù》。 bǎi guān zhòng liáo， fēn fēn xiǎng yìng， jiēguǒ zhǐ yòu tā men sì rén hé hóu fěng de fù shòu míng dì xīn shǎng。 wáng chōng jì qí shì yuē：“ yǒng píng zhōng， shén què qún jí， xiào míng zhào shàng《 shén què sòng》。 bǎi guān sòng shàng， wén jiē bǐ wǎ shí， wéi bān gù、 jiǎ kuí、 fù yì、 yáng zhōng、 hóu fěng wǔ sòng jīn yù， míng dì lǎn yān。”（《 xiá wén》）
　　
　　 wáng chōng qīn dǔ qí shèng， hǎo bù xiàn mù！ yī zài zàn měi shuō：“ lán tái zhī shǐ， bān gù、 jiǎ kuí、 fù yì、 yáng zhōng， míng xiāng wén měi。”（《 bié tōng》） dào liǎo wǎn nián， qióng jū lòu xiàng， hái xī wàng cháo tíng yòu cháo yī rì yě bǎ tā wáng chōng zhēng zài lán tái，“ dǎo bān、 jiǎ zhī jì”， yī zé yǐ hái píng shēng wèi suì zhī yuàn， èr zé yǐ“ lùn gōng dé zhī shí”（《 xū sòng》）， bào zhù lóng sī。
　　
　　 sì、 bó lǎn bǎi jiā
　　
　　 wáng chōng zài luò yáng chú liǎo cóng míng shī， jiāo shèng yǒu wài， hái guǎng shā bó lǎn， qióng dú qún shū。《 hòu hàn shū》 shuō wáng chōng zài luò yáng，“ jiā pín wú shū， cháng yóu luò yáng shì sì， yuè suǒ mài shū， yī jiàn zhé néng sòng yì， tú tōng zhòng liú bǎi jiā zhī yán。” zài shú dú jīng shǐ zhī yú， wáng chōng hái jiān jí bǎi jiā， tōng zhū zǐ zhī xué。 qiǎn xué sú rú duō jū shǒu jīng běn， rèn wéi jīng wéi shèng rén suǒ zào， shì zhēn lǐ suǒ zài， hào shǒu qióng jīng； yī jīng zhī zhōng， yòu zhuān shǒu yī shī zhī shuō， bào cán shǒu quē， pái chì yì jǐ。 gèng mò shuō rú shū yǐ wài de zhū zǐ bǎi jiā liǎo。 yīn cǐ tā men mù guāng duǎn qiǎn， jiàn jiě bǐ sú。 wáng chōng tōng guò duì rú shū yǔ zhū zǐ bǎi jiā de duì bǐ yán jiū， rèn wéi zhū zǐ yǔ rú jīng tóng děng zhòng yào， yòu shí zǐ shū shèn zhì bǐ jīng shū hái wéi kě kào。 tā shuō： wǔ jīng zāo qín cháo“ fán shāo jìn fáng， fú shēng zhī tú， bào jīng shēn cáng”， hàn xīng，“ jīng shū quē miè 'ér bù míng， piān zhāng qì sàn 'ér bù jù”、 cháo cuò zhī tú shòu jīng yú fú shēng， zì hòu míng shī rú zhě，“ gè yǐ sī yì， fēn xī wén zì”， shī tú chuán xiāng shòu shòu， xíng chéng liǎo suǒ wèi de jiā fǎ hé shī fǎ。 jīng shū běn shēn de zhèng wù yǐ nán yǐ biàn bié， gèng mò shuō jīng shī jiǎng jiě de shì shì fēi fēi liǎo。 xiāng fǎn de shì，“ qín suī wú dào， bù bō zhū zǐ”。 yóu cǐ kàn lái， jīng shū yòu yí piān， ér zhū zǐ wú quē wén。 shú liè shú yōu jiù bù biàn zì míng liǎo。
　　
　　 wáng chōng rèn wéi：“ zhū zǐ chǐ shū， wén piān jù zài， kě guān dú yǐ zhèng shuō。” wáng chōng shuō： shèng rén zuò jīng yě yòu wén xiàn yǐ jù，“ liù jīng zhī zuò jiē yòu jù”。 yóu cǐ yán zhī，“ shū（ yú shǐ） yì wéi běn， jīng yì wéi mò。 mò shī shì shí， běn dé dào zhì”。 kě jiàn zhū zǐ qún jí， hái shì jīng shū lài yǐ zào zuò de yǐ jù， nǎ me zhèng kě jù zhī yǐ dìng zhèng jīng shū。 yīn cǐ tā shuō：“ zhī wū lòu zhě zài zì xià， zhī zhèng shī zhě zài cǎo yě， zhī jīng wù zhě zài zhū zǐ。” jiù xiàng lì shēn wū yán dǐ xià zhī dào wū lòu， shēn chù cǎo mǎng kàn dé qīng zhèng zhì dé shī yī yàng， dú dú zhū zǐ bǎi jiā de shū， jiù róng yì kàn chū jīng shū de cuò wù。 kě shì zhāng jù zhī rú zhǐ zhī xìn shǒu shī shuō， yīng wǔ xué shé dì“ shī shī xiāng chuán”， dài dài xiāng xí， shū bù zhī“ chū wéi zhāng jù zhě， fēi tōng lǎn zhī rén yě”（《 shū jiě》）。 zhè shì jiù jīng yǔ zǐ de guān xì lái shuō de。
　　
　　 cóng yī gè xī wàng chéng wéi xīn xiōng kāi kuò、 zhī shí yuān bó de rén lái shuō， bó shè jīng shū yǐ wài de zhòng liú bǎi jiā gèng xiǎn bì yào。 tā xíng xiàng dì bǐ yù shuō：“ shè qiǎn shuǐ zhě jiàn xiā， qí pō shēn zhě chá yú biē， qí yóu shēn zhě guān jiāo lóng。” suǒ shè lì de chéng dù hé shēn qiǎn bù tóng， qí suǒ jiàn wén hé shōu huò zì rán yě bù tóng。 tā shuō zuò xué wèn yě shì rú cǐ：“ rù dào qiǎn shēn， qí yóu cǐ yě。 qiǎn zhě zé jiàn zhuànjì xié wén， shēn zhě rù shèng shì guān mì shū。 gù rén dào mí shēn， suǒ jiàn mí dà。” tā yòu bǐ yù shuō： rén men yóu lì dū xiǎng jìn dà dū shì， jiù shì yīn wéi“ duō qí guān yě”。 ér“ bǎi jiā zhī yán， gǔ jīn xíng shì， qí wéi qí yì， fēi tú dū yì dà shì yě。” tā yòu shuō：“ dà chuān xiāngjiàn（ jiān）， xiǎo chuān xiāngzhǔ（ guī shǔ）， dōng liú guī hǎi， gù hǎi dà yě。” cháng ruò“ hǎi bù tōng yú bǎi chuān， ān dé jù dà zhī míng”？ rén zuò xué wèn yě shì rú cǐ，“ rén hán bǎi jiā zhī yán， yóu hǎi huái bǎi chuān zhī liú yě。”（《 bié tōng piān》） qí yuān bó de zhī shí jiù huì zì rán ér rán xíng chéng。 wáng chōng jīng zǐ bìng zhòng， bó shè zhòng liú de tè diǎn， zhèng shì tā chéng jiù qí bó xué tōng cái de yuán yīn zhī yī。
　　
　　 wáng chōng hái zhù yì xùn liàn zì jǐ tōng bó zhì yòng hé zào shū zhǔwén de néng lì， tā jiāng dāng shí rú xué zhī shì fēn wéi sì děng， jí： rú shēng、 tōng rú、 wén rén、 hóng rú， tā shuō：“ néng shuō yī jīng zhě wéi rú shēng， bó lǎn gǔ jīn zhě wéi tōng rén， cǎi duō chuán shū yǐ shàng shū zòu jì zhě wéi wén rén， néng jīng sī zhù wén lián jié piān zhāng zhě wéi hóng rú。” bìng qiě rèn wéi：“ rú shēng guò sú rén， tōng rén shèng rú shēng， wén rén yú tōng rén， hóng rú chāo wén rén。”（《 chāo qí》） rú shēng tuō shēn rú mén， zhì shèng rén zhī jīng， xué shèng rén zhī dào， yuǎn yuǎn shèng guò bù xué wú shù de sú rén； dàn rú shēng jǐn néng sǐ shǒu yī jīng， bù zhī shì wù， bù tōng gǔ jīn，“ shǒu xìn shī fǎ， suī cí shuō duō， zhōng bùwèi bó”（《 xiào lì》）， gù bù jí bó lǎn gǔ jīn de tōng rén； tōng rén shí gǔ tōng jīn， chéng rán kě guì， wáng chōng céng shuō guò：“ zhī gǔ bù zhī jīn， wèi zhī lù chén； zhī jīn bù zhī gǔ， wèi zhī máng gǔ。”（《 xiè duǎn》） dàn shì shí gǔ tōng jīn， zhǐ shì yī zhǒng zhī shí de xiàng zhēng， zhǐ yào“ hàoxué qín lì， bówénqiángzhì” jí kě zuò dào， néng lì rú hé bù dé 'ér zhī。 rú guǒ“ tōng rén lǎn jiàn guǎng bó， bù néng shè yǐ lùn shuō， cǐ wéi nì shū zhù rén”， hǎo xiàng nà cáng shū jiā yòu shū bù néng guān dú yī yàng， tā rèn wéi：“ fán guì tōng zhě， guì qí néng yòng zhī yě”， rú guǒ xué 'ér bù néng yòng，“ suī qiān piān yǐ shàng， shì yīng wǔ néng yán zhī lèi yě。”
　　
　　 wén rén néng cǎo zhāng zhǔwén， zhèng shì“ bó tōng néng yòng” de rén， gù guì yú tōng rén。 dàn shì， wén rén jǐn néng zuò dān piān wén zhāng， bù néng“ lián jié piān zhāng”， xiě chéng zhuān shū， suǒ yǐ bù jí néng xiě cháng wén dà zhù， zì chéng yī jiā zhī yán de hóng rú。 tā rèn wéi hóng rú zuì wéi zhēn guì， rú guǒ shuō wén rén shì zhī shí fènzǐ zhōng de chāo rén qí shì de huà， nà me hóng rú jiù shì“ chāo 'ér yòu chāo”，“ qí 'ér yòu qí” de tè jí rén wù， ruò yǔ rú shēng xiāng bǐ， jiù hǎo xiàng zhuāng shì huá měi de chē zǐ yǔ pò chē， jǐn xiù yǔ jiù páo zǐ xiāng bǐ yī yàng； rú guǒ yǔ sú rén xiāng bǐ， gèng shì yóu rú tài shān de shān dǐng yǔ shān jiǎo， cháng dí de jǐng xiàng yǔ jiǎo zhǎng yī yàng， jù yòu tiān rǎng zhī bié！ tā men shì rén zhōng chāo qí，“ shì zhī jīn yù”。（《 chāo qí》） hàn dài de gǔ yǒng、 táng lín， néng shàng shū yán zòu， yǐ jīng lùn shì， shǔ yú“ wén rén”； ér dǒng zhòng shū、 sī mǎ qiān、 yáng xióng、 liú xiàng、 liú xīn、 huán tán děng rén néng hóng piān dà lùn， zhù shū lì shuō， zé shì“ hóng rú”。 wáng chōng bǎ tā men yǔ shèng rén tóng kē， shì wéi xī shì zhī zhēn：“ jìn shì liú zǐ zhèng fù zǐ、 yáng zǐ yún、 huán jūn shān， qí yóu wén wǔ zhōu gōng bìng chū yī shí…… pì zhū yù bù kě duō dé， yǐ qí zhēn yě。”（《 chāo qí》） wáng chōng duì hóng rú rú cǐ kàn zhòng， zì rán tā de nǔ lì fāng xiàng yě jiù shì chéng wéi yī míng wéi shì suǒ guì de hóng rú liǎo。 tā shī shì bān biāo， bù shǒu zhāng jù， bó lǎn bǎi jiā…… dōushì tōng wǎng hóng rú zhī lù de yòu xiào cuò shī。
　　
　　 wáng chōng zài jīng shī yóu xué lì shí duō jiǔ， shǐ wú míng wén， yuán shān sōng《 hòu hàn shū》 shuō wáng chōng gǎn shàng liǎo hàn míng dì lín bì yōng de shèng diǎn： chōng yòu cōng lǎng。 yì tài xué， guān tiān zǐ lín bì yōng， zuò《 dà rú lùn》。 yuán shān sōng shū yǐ yì， zhè tiáo cái liào jiàn yú lǐ xián《 hòu hàn shū zhù》。 zhù wén zuò《 liù rú lùn》， gēn jù wáng chōng tuī chóng hóng rú de sī xiǎng，“ liù rú” dāng wéi dà rú zhī wù。 bì yōng， zhōu dài wéi tài xué zhī yī， hàn dài zé zuò wéi zūn rú xué、 xíng diǎn lǐ de chǎng suǒ。 jù《 hòu hàn shū rú lín lièzhuàn》， dōng hàn bì yōng shǐ jiàn yú guāng wǔ huáng dì zhōng yuán yuán nián（ 56 nián）， shàng wèi lái dé jí qīn lín qí jìng， guāng wǔ dì biàn jià bēng liǎo。 dào liǎo“ míng dì jí wèi， cái qīn xíng qí lǐ。”《 míng dì jì》 shuō， shuǐ píng yuán nián（ 58 nián） shí yuè“ xìng bì yōng”， nà me， zhì shǎo zài yǒng píng yuán nián， wáng chōng shàng zài jīng shī， qí shí tā yǐ 32 suì， zài luò yáng fǎng xué yǐ jīng 14 suì。 míng dì zài jí wèi zhī nián， huī fù liǎo xǔ duō jiǔ fèi de rú lǐ， yǐ biǎo shì duì lǐ zhì de tí chàng。 zhè nián zhēngyuè， huáng dì dài shàng jiǔ cùn gāo de tōng tiān guān， chuān shàng xiù zhe rì yuè xīng chén de lǐ fú， xiān jì guāng wǔ huáng dì yú míng táng， jì 'ér dēng líng tái， wàng yún wù， chuī zòu yíng chūn de yuèqǔ， guān chá wù hòu de biàn huà， zhì dìng《 shí lìng》 shū， bān gěi liè hóu、 zhū wáng， chóngyǎn liǎo yī fān zǎo wéi kǒng zǐ suǒ tàn xī de shòu shí“ gào shuò zhī lǐ”。
　　
　　 zhè nián dōng tiān， míng dì yòu qīn lín bì yōng， jǔ xíng zūn lǎo yǎng xián zhī lǐ。 shì xiān tuī dìng nián lǎo bó xué de lǐ gōng wéi“ sān lǎo”， céng shòu míng dì《 shàng shū》 de huán róng wéi“ wǔ gèng”， zhè tiān， tiān zǐ xiān xíng dào dá bì yōng， jǔ xíng diǎn lǐ， rán hòu pài rén yòng 'ān chē pú lún（ yòng pú cǎo guǒ lún yǐ miǎn diān bǒ） jiāng sān lǎo wǔ gèng jiē lái， huáng dì qīn zì dào mén píng zhī jiān yíng jiē。 yǐ bīn zhù（ ér fēi jūn chén） zhī lǐ yíng shàng zuò jiē。 huáng dì xià zhào“ zūn shì sān lǎo， xiōng shì wǔ gèng”， sān gōng jiǔ qīng， gè jiù gè wèi。 huáng dì wǎn qǐ lóng páo， cāo dāo qīn gē， jiāng ròu xiàn（ bù shì cì） gěi sān lǎo， hái qīn zì gěi tā zhuó jiǔ； wǔ gèng， zé yóu sān gōng rú cǐ zhè bān dì shì hòu。 jiē zhe jǔ xíng shè lǐ， shè lǐ wán bì， míng dì guī zuò yú jiǎng táng zhī shàng， zhèng jīn wēi zuò， zhí jīng zì jiǎng， zhū rú zhí jīng wèn nán yú qián。 bù gòu jí bié de“ guàndài jìn shēn”， zhǐ yòu huán rào zhe bì yōng bì shuǐ， gé 'àn guān wàng liǎo。 zhè tiān， píng shí bèi rén mà wéi qióng suān fǔ rú de rú shēng suàn shì yáng méi tù qì liǎo yī huí。 wáng chōng kàn dào liǎo zhè chū cóng qián zhǐ zài lǐ shū shàng jìzǎi zhe、 zài rú shēng men kǒu tóu chuán sòng zhe de jìng lǎo zūn rú dà diǎn， wú yí shì shí fēn xīng fèn de， yú shì xīn rán zuò《 dà rú lùn》 yǐ sòng qí shì。 jiù shì shì gé shù bǎi nián hòu， fàn yè zuò《 hòu hàn shū》， zài xiě dào zhè yī shèng kuàng shí， yě bù wú jī dòng dì shuō：“（ míng dì） zuò míng táng yǐ cháo qún hòu， dēng líng tái yǐ wàng yún wù， tǎn gē bì yōng zhī shàng， zūn shì sān lǎo wǔ gèng…… jǐjǐ hū！ yáng yáng hū！ shèng yú yǒng píng yǐ。”
　　
　　 wǔ、 shì tú luò tuò
　　
　　 hé suǒ yòu de dú shū rén yī yàng， wáng chōng xué chéng zhī hòu， yě céng bào zhe zhì jūn yáo shùn de mèng xiǎng， zǒu“ xué 'ér yōu zé shì” de lù zǐ。 kě shì wáng chōng zài guān chǎng de jìng yù bìng bù bǐ tā de lǎo shī men hǎo duō shǎo，《 zì jì piān》 zì xù qí wéi guān lǚ lì yuē： zài xiàn， wèi zhì yuàn gōng cáo； zài dū wèi fǔ， wèi yì chuán gōng cáo； zài tài shǒu， wéi liè yuàn wǔ guān gōng cáo xíng shì； rù zhōu wéi cóng shì。 wáng chōng yī shēn zhǐ dāng guò dì fāng guān， dōng hàn dì fāng jī gòu， shí xíng zhōu、 jùn、 xiàn sān jí zhì， wáng chōng lì shì sān jí， dàn dū wèi bù lí“ yuàn”。 yuàn， shì hàn dài gè jí jī gòu zhōng de shǔ guān。 zài xiàn lǐ， tā zuò guān zhì yuàn gōng cáo， zhù guǎn yī xiàn rén shì hé kǎo gōng。 zài jùn lǐ， tā céng xiān hòu zài jūn shì zhǎngguān dū wèi fǔ zuò guò yuàn gōng cáo， zài xíng zhèng zhǎngguān tài shǒu fǔ dài lǐ wǔ guān cáo hé gōng cáo。 zài zhōu lǐ， tā yì bèi zhōu cì shǐ zhēng bì wéi cóng shì shǔ guān。 shēng píng jiù méi táo tuō guò wéi rén xià liáo de mìng yùn。
　　
　　 wáng chōng wéi guān de dì fāng， kě kǎo zhī zhě yòu yáng zhōu、 dān yáng、 jiǔ jiāng、 lú jiāng děng dì，《 zì jì piān》 yuē：“ chōng yǐ yuán hé sān nián（ 86 nián） xǐ jiā bì yì yáng zhōu bù dān yáng、 jiǔ jiāng、 lú jiāng， hòu rù wéi zhì zhōng。 cái xiǎo rèn dà，’ zhí zài cì gē。 zhāng hé 'èr nián（ 88 nián）， bà zhōu jiā jū。” zhè tiáo zì jì《 běi táng shū chāo》 juàn 73 hé《 tài píng yù lǎn》 juàn 602 yǐn zuò“ zhāng hé 'èr nián， xǐ jiā bìnàn yáng zhōu dān yáng。” yòu wù，“ zhāng hé 'èr nián” yìng zuò yuán hé 'èr nián， zhāng hé 'èr nián shì chōng zì miǎn jiā jū nián， fēi shǐ wǎng zhī nián。 bì， zhǐ zhēng bì， bèi zhēng qù zuò guān， bù shì bìnàn。《 hòu hàn shū》 yì zài：“ cì shǐ dǒng qín bì wéi cóng shì， zhuǎn zhì zhōng， zì miǎn hái jiā。” bì zì zhèng zuò zhēng bì jiǎng。 yáng zhōu shì hàn wǔ dì suǒ zhì shí sān bù（ zhōu） zhī yī， dōng hàn wéi jùn shàng yī jí xíng zhèng jī gòu。 dān yáng、 jiǔ jiāng、 lú jiāng jiē jùn míng， dāng shí shǔ yáng zhōu bù suǒ xiá。 zài yuán hé sān nián qián， wáng chōng wéi rèn hé suǒ shàng bù qīng chǔ。 liú rǔ lín《 hàn jìn xué shù biān nián》 jiàn chū yuán nián tiáo， gēn jù wáng chōng《 duì zuò piān》“ jiàn chū mèng nián， zhōng zhōu pō qiàn， yíng chuān rǔ nán， liú mín sì sàn， shèng zhù yōu huái， zhào shū shù zhì，《 lùn héng》 zhī rén， zòu jì jùn shǒu， yí jìn shē chǐ， yǐ bèi kùn fá。 yán bù nà yòng， tuì tí jì cǎo， míng yuē《 bèi fá》” de zì shù， suì huái yí“ chōng suǒ shì zhě fēi zài kuàijī 'ér zài zhōng zhōu zhī jùn xié？” dàn bié wú bàng zhèng， nán chéng dìng lùn。
　　
　　 zào chéng wáng chōng zhè zhǒng pái huái zhōu xiàn， yān zhì bù jìn de yuán yīn shì duō fāng miàn de， hòu lái wáng chōng jié hé zì jǐ de qièshēn tǐ huì， céng duì shì lù qióng tōng zuò guò quán miàn de fēn xī hé lùn shù。《 féng yù piān》 jiāng rù shì huàn de dá yǔ bù dá guī jié wéi yù yǔ bù yù： cāo xíng yòu cháng xián， shì huàn wú cháng yù。 xián bù xián， cái yě； yù bù yù， shí yě。 cái gāo xíng jié， bù kě bǎo yǐ bì zūn guì； néng bó cāo zhuó， bù kě bǎo yǐ bì bēi jiàn。 huò cái gāo xíng jié， bù yù， tuì zài xià liú； bó néng zhuó cāo， yù， jìn zài zhòng shàng。 shì gè zì yòu yǐ qǔ shì， shì yì gè zì dé yǐ jìn。 jìn zài yù， tuì zài bù yù。 chù zūn jū xiǎn， wèi bì xián， yù yě； wèi bēi zài xià， wèi bì yú， bù yù yě。
　　
　　 gǔ rén cháng shuō“ qiān lǐ mǎ cháng yòu， bó lè bù cháng yòu”， xián cái cháng yòu， dàn shì huàn de jī huì bù cháng yòu。 shēng féng qí shí， shì yù qí zhù， suī cái qiǎn dé bó yě yīn yuán dé jìn； fǎn zhī， rú guǒ shēng bù féng shí， suǒ yù fēi rén， jí shǐ cái gāo bā dǒu， dé bǐ yí qí， yě huì luò tuò zài yě， chén lún xià liáo。 zhè zài quē fá jiàn quán de jìng zhēng jī zhì shí gèng shì rú cǐ。 bù guò wáng chōng shēng dāng guāng wǔ、 míng dì、 zhāng dì、 hé dì zhī shì， zhèng shì dōng hàn wáng cháo de shàng shēng shí qī， zhēng bì jǔ bá zhī zhì， hái shì bǐ jiào zhèng cháng de， sì hū tán bù shàng shēng bù féng shí de wèn tí， dàn bìng bù pái chú qí suǒ yù fēi rén de kě néng。《 hòu hàn shū》 shuō tā“ shì jùn wéi gōng cáo， yǐ shù jiàn zhēng bù hé qù”。 wáng chōng yě céng zì jì jiàn chū chū nián， zhōng zhōu qiàn shōu， chōng céng shàng shū jùn shǒu， zhù zhāng lì xíng jié jiǎn， yǐ bèi kùn fá， dàn“ yán bù nà yòng”； shí sú shì jiǔ， chōng yǐ wéi jiǔ hào wǔ gǔ， yòu yòu xūn jiǔ zī shì zhī yōu， zòu jì jùn shǒu： zhù zhāng“ jìn jiǔ”， yì bù bèi zhòng shì。 dú shū rén de kānjiā běn lǐng jiù shì jiàn yán xiàn cè， jì rán yán bù nà yòng， kě jiàn tā yù dào díquè shí bìng fēi zhī jǐ。
　　
　　 wáng chōng zài《 lěi hài piān》 zhōng yòu tí chū“ lěi hài” shuō： fán rù shì huàn yòu jī liú bù jìn， xíng jié yòu huǐ shāng bù quán， zuì guò yòu lěi jī bù chú， shēng míng yòu 'àn mèi bù míng， cái fēi xià， xíng fēi bèi， yòu zhī（ zhì） fēi hūn， cè fēi wèi yě， lián zāo wài huò， lěi hài zhī yě。
　　
　　 shì huàn liú zhì， xíng jì wū shāng， yòu zuì bù chú， shēng míng láng bèi…… zhè yī qiē bìng bù yī dìng shì tā běn rén de guò cuò， hěn kě néng shì wài wù de lián lěi hé xiàn hài。 wáng chōng jiāng zhè xiē lái zì wài wù de huǐ shāng guī nà wéi“ sān lěi sān hài”。 hé wèi sān lěi sān hài？ chōng shuō： xiāng lǐ yòu sān lěi， cháo tíng yòu sān hài。 xiāng zhī sān lěi zhǐ shì huàn zhī qián yù dào de má fán： péng yǒu fǎn mù， xiāng wéi huǐ shāng， yī lěi yě； yōng cái jì dù， huǐ shāng gāo cái， èr piào yě； jiāo yóu shī hé， zhuǎn xiāng gōng jī， sān lěi yě。 cháo zhī sān hài zhǐ chū jiā zhī hòu zāo shòu de xiàn hài： jìng jìn zhě wèile yòu xiàn de zhí wèi hù xiāng dǐ huǐ， zài zhǎngguān miàn qián niē zào kuā dà shì shí， zhǎngguān yòu bù míng chá， xìn nà qí yán， yī hài yě； tóng liáo 'àihào bù tóng， qīng zhuó yì cāo，“ qīng lì zēng yù yù zhī bái， jǔ juān juān zhī yán”， míng shēng yuè lái yuè jié bái， jiàn jiě yuè lái yuè gāo míng， zhuó lì zì jiàn xíng huì， huái hèn zài xīn， àn zhōng shōu jí qīng lì de guò shī， xiàn hài zhòng fá， èr hài yě； zhǎngguān qīn xìng zuǒ lì， zuǒ lì rén pǐn bù gāo， tí bá xié huí zhī rén， duì bù kěn fù cóng de“ qīng zhèng zhī shì” bì rán xīn huái bù mǎn， zài zhǎngguān miàn qián dǐ huǐ tā， sān hài yě。 wáng chōng suǒ jǔ de sān lěi sān hài， shēng dòng 'ér jù tǐ， qià rú zì jǐ de qièshēn zāo yù。
　　
　　 liù、 wáng chōng de zhé xué sī xiǎng
　　
　　 wáng chōng shì dōng hàn jié chū de wéi wù zhù yì sī xiǎng jiā hé jiào yù jiā， tā de zhé xué sī xiǎng kě yǐ gài kuò wéi yǐ xià jǐ diǎn：
　　
　　( yī )" tiān zì rán wú wéi "
　　
　　 wáng chōng rèn wéi tiān hé dì dōushì wú yì zhì de zì rán de wù zhì shí tǐ， yǔ zhòu wàn wù de yùn dòng biàn huà hé shì wù de shēng chéng shì zì rán wú wéi de jiēguǒ。 tā rèn wéi wàn wù shì yóu yú wù zhì xìng de " qì "， zì rán yùn dòng 'ér shēng chéng de， " tiān dì hé qì， wàn wù zì shēng "， shēng wù jiān de xiāng shèng shì yīn wéi gè zhǒng shēng wù jīn lì de qiáng ruò、 qì shì de yōu liè hé dòng zuò de qiǎo biàn bù tóng， bìng fēi tiān de yòu yì 'ān pái， tiān bù shì shénme yòu yì zhì néng huò fú de rén gé shén。
　　
　　( èr )" tiān bù néng gù shēng rén "
　　
　　 wáng chōng rèn wéi tiān shì zì rán ， ér rén yě shì zì rán de chǎn wù， " rén， wù yě； wù， yì wù yě "， zhè yàng jiù gē duàn liǎo tiān rén zhī jiān de lián xì。 tā fā yáng liǎo xún zǐ ?quot; míng yú tiān rén zhī fēn " de wéi wù zhù yì sī xiǎng。 tā shuō： " rén bù néng yǐ xíng gǎn tiān， tiān yì bù néng suí xíng 'ér yìng rén "。 tā rèn wéi shè huì de zhèng zhì、 dào dé yǔ zì rán jiè de zāi yì wú guān， suǒ wèi " tiān rén gǎn yìng " de shuō fǎ zhǐ shì rén men yǐ zì jǐ de xiǎng fǎ qù bǐ nǐ tiān de jiēguǒ。
　　
　　( sān ) shén miè wú guǐ
　　
　　 wáng chōng rèn wéi rén yòu shēng jí yòu sǐ。 rén suǒ yǐ néng shēng， yóu yú tā yòu jīng qì xuè mài， ér " rén sǐ xuè mài jié， jié 'ér jīng qì miè， miè 'ér xíng tǐ xiǔ， xiǔ 'ér chéng huī tǔ， hé yòng wéi guǐ ?" tā rèn wéi rén sǐ yóu rú huǒ miè， huǒ miè wèihé hái néng yòu guāng ? tā duì yú rén de jīng shén xiàn xiàng jǐyǔ liǎo wéi wù de jiě shì， cóng 'ér fǒu dìng guǐ de cún zài， pò chú liǎo " shàn 'è bào yìng " de mí xìn。
　　
　　( sì ) jīn shèng yú gǔ
　　
　　 wáng chōng fǎn duì " fèng tiān fǎ gǔ " de sī xiǎng， rèn wéi jīn rén hé gǔ rén xiāng " qí "， jīn rén yǔ gǔ rén qì bǐng xiāng tóng， gǔ jīn bù yì， méi yòu gēn jù shuō gǔ rén zǒng shì shèng yú jīn rén， méi yòu lǐ yóu sòng gǔ fēi jīn。 tā rèn wéi hàn bǐ guò qù jìn bù， hàn zài " bǎi dài zhī shàng "， yīn wéi hàn zài " bǎi dài " zhī hòu。 zhè zhǒng jiàn jiě yǔ " tiān bù biàn dào yì bù biàn " de sī xiǎng shì wán quán duì lì de。
　　
　　 wáng chōng（ 27 héng 97？）， zì zhòng rèn， huì jī shàng yú（ jīn shǔ zhè jiāng shěng） rén。 chū shēn“ xì zú gū mén”， zì yòu lì zhì hàoxué， hòu zhì luò yáng shòu yè yú tài xué， shī shì bān biāo， suì bó tōng zhòng liú bǎi jiā zhī yán。 lì rèn běn xiàn、 běn jùn gōng cáo， yáng zhōu zhì zhōng， yīn yǔ shàng guān bù hé， yú hàn zhāng dì zhāng hé 'èr nián（ 88）， bà guān jiā jū， zhuān xīn zhù shù。 lì shí sān shí yú nián， xiě chéng《 lùn héng》 yī shū。《 lùn héng》 zhù běn yǐ jìn rén liú pàn suì《 lùn héng jí jiě》 wéi zuì jiā， kǎo zhèng jiàozhù、 huì jí qí bèi， zú zī cān kǎo， jīn rén huáng huī《 lùn héng xiào shì》 yì kě dú。 wáng chōng shì jì jiàn《 lùn héng ? zì jì》、《 hòu hàn shū》 juàn sì shí jiǔ běn chuán。《 lùn héng》 yǐ pǔ sù de wéi wù zhù yì guān diǎn pī pàn chèn wěi shén xué de tiān rén gǎn yìng guān。《 lùn héng》 zhōng de《 yì zēng》、《 chāo qí》、《 yì wén》、《 shū jiě》、《 àn shū》、《 duì zuò》、《 zì jì》 děng piān， duì wén xué wèn tí fā biǎo liǎo xǔ duō yòu chuàng jiàn de yì jiàn， shì wǒ guó gǔ dài wén xué lǐ lùn hé wén xué pī píng de bǎo guì yí chǎn。
　　
　　 wáng chōng jiān chí wén xué de zhēn shí xìng yuán zé， fǎn duì“ huá wěi zhī wén”、“ xū wěi zhī yǔ”， tí chū“ jí xū wàng” zhī shuō：“ shì gù《 lùn héng》 zhī zào yě， qǐ zhòng shū bìng shī shí， xū wàng zhī yán， shèng zhēn měi yě。” tā yào qiú“ quán qīng zhòng zhī yán， lì zhēn wěi zhī píng”。（《 duì zuò》） tā yào qiú wén zhāng biǎo xiàn zuò zhě de zhēn shí sī xiǎng，“ wén yóu xiōng zhōng 'ér chū， xīn yǐ wén zhāng wéi biǎo”（《 chāo qí》）， wén zhāng yào yǔ zuò zhě de sī xiǎng hù wéi biǎo lǐ， zuò zhě bù néng shuō jiǎ huà：“ shí chéng zài xiōng yì， wén zhāng zhù zhú bó。 nèi wài biǎo lǐ， zì xiāng fù chēng。 yì fèn 'ér bǐ zòng， gù wén jiàn 'ér shí lù yě。” tā rèn wéi zhǐ yòu zhēn shí de wén zhāng cái jù yòu gǎn rén de yì shù lì liàng：“ jīng chéng yóu zhōng， gù qí wén yǔ gǎn dòng rén shēn。”（《 chāo qí》）
　　
　　 wáng chōng zhòng shì wén xué de shè huì gōng yòng， fǎn duì“ kōng wéi”、“ wàng zuò”， tí chàng“ wéi shì yòng”。 tā shuō：“ wéi shì yòng zhě， bǎi piān wú hài； bùwèi shì yòng zhě， yī zhāng wú bǔ。”（《 lùn héng ? zì jì》） tā rèn wéi wén xué de shè huì gōng yòng zhù yào shì“ quàn shàn chéng 'è”（《 yì wén》）， dàn shì， tā de shàn 'è guān， shì yǐ rú jiā de“ jiào huà” gōng néng wéi biāo zhǔn de。 tā rèn wéi“ fū shèng xián zhī xīng wén yě， qǐ shì bù kōng wéi， yīn yīn bù wàng zuò； zuò yòu yì yú huà， huà yòu bǔ yú zhèng。”（《 duì zuò》） yīn cǐ， tā fǎn duì cí fù de guò dù xuàn rǎn， méi yòu fěng yù zhī yì， zhǐ chì cí fù“ wén lì 'ér wù jù， yán miǎo 'ér qū shēn， rán ér bù néng chù dìng shì fēi， biàn rán fǒu zhī shí”（《 dìng xián》）。
　　
　　 wáng chōng hái fǎn duì fù gǔ、 nǐ gǔ hé guì gǔ jiàn jīn， zhù zhāng chuàng xīn。 tā zàn yáng kǒng zǐ zuò《 chūn qiū》 yòu“ miǎo sī zì chū yú xiōng zhōng”《 chāo qí》 de dú chuàng jīng shén。 zhēn duì dāng shí guì gǔ jiàn jīn de qīng xiàng， shuō：“ gài cái yòu qiǎn shēn， wú yòu gǔ jīn； wén yòu zhēn wěi， wú yòu gù xīn。”（《 àn shū》） tā pī píng fù gǔ nǐ gǔ de fēng qì， shuō：“ wèi wén dāng yú qián hé， shì shùn méi dāng fù bā cǎi， yǔ mù dāng fù zhòng tóng。”（《 chāo qí》）
　　
　　 wáng chōng yòu kěn dìng wén xué zuò pǐn de bù tóng fēng gé：“ bǎi fū zhī zǐ， bù tóng fù mǔ， shū lèi 'ér shēng， bù bì xiāng sì； gè yǐ suǒ bǐng， zì wéi jiā hǎo。”（《 zì jì》） zhù zhāng wén zhāng yǔ yán yìng lì qiú zì rán xiǎo chàng， fǎn duì gù zuò jiān shēn， shuō：“ kǒu zé wù zài míng yán， bǐ zé wù zài lù wén。 gāo shì zhī wén yǎ， yán wú bù kě xiǎo， zhǐ wú bù kě dǔ。…… gù kǒu yán yǐ míng zhì； yán kǒng yí miè， gù zhù zhī wén zì。 wén zì yǔ yán tóng qū， hé wèi yóu dāng yǐn bì zhǐ yì？”（《 zì jì》）
　　
　　 wáng chōng de wén xué lǐ lùn， suī yòu hé lǐ zhī chù， dàn yě yòu qí quē diǎn hé jú xiàn xìng。 tā yào qiú wén xué yào wéi tǒng zhì jiē jí gē gōng sòng dé， yīn 'ér hū shì liǎo wén xué zì shēn de tè diǎn， fǒu dìng liǎo wén xué de xiǎng xiàng、 kuā zhāng de xiū cí shǒu fǎ hé wén xué de làng màn zhù yì yīn sù， rèn wéi zhè xiē dōushì“ xū wàng” de dōng xī 'ér yī gài yú yǐ fǒu dìng。