hòu jīn  (1559niánèryuè21rì～1626niánjiǔyuè30rì)

xìng：	ài xīn jué luó
míng：	nǔ 'ěr hā chì
wǎngbǐhào：	chéng tiān guǎng yùn shèng dé shén gōng zhào jì lì jí rén xiào ruì wǔ duān yì qīn 'ān hóng wén
miàohào：	tài zǔ
língmù：	fú líng
kāiduān zhōngjié zàiwèi 1616nián 1626nián 天命 1616nián 1626nián 

　　xìng míng： ài xīn jué luó · nǔ 'ěr hā chì
　　
　　 mín zú： nǚ zhēn（ mǎn zú）　 chū shēng： míng jiā jìng sān shí bā nián（ 1559 nián 2 yuè 21 rì）
　　
　　 zú nián： míng tiān qǐ liù nián、 hòu jīn tiān mìng shí yī nián（ 1626 nián 9 yuè 30 rì）
　　
　　 xiǎng nián： 67 suì
　　
　　 shì hào： chéng tiān guǎng yùn shèng dé shén gōng zhào jì lì jí rén xiào ruì wǔ duān yì qīn 'ān hóng wén dìng yè gāo huáng dì
　　
　　 miào hào： qīng tài zǔ
　　
　　 líng qǐn： fú líng（ shěn yáng dōng líng）
　　
　　 fù qīn： tǎ kè shì
　　
　　 mǔ qīn： xǐ tǎ lā shì， hòu zūn wéi xuān huáng hòu
　　
　　 zǔ fù： jué chāng 'ān
　　
　　 chū hūn： 19 suì jié hūn， pèi 'ǒu tóng jiā shì
　　
　　 pèi 'ǒu： 16 rén， huáng hòu（ dà fú jìn） yè hè nà lā · mèng gǔ jiě jiě
　　
　　 zǐ nǚ： 16 zǐ， 8 nǚ
　　
　　 jì wèi rén： huáng tài jí
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì de yī shēng
　　
　　 míng jiā jìng sān shí bā nián (1559 nián )2 yuè 21 rì， nǔ 'ěr hā chì chū shēng zài hè tú 'ā lā ( jīn liáo níng shěng xīn bīn xiàn ) jiàn zhōu zuǒ wèi yī gè xiǎo bù qiú cháng de jiā lǐ。 tā de liù shì zǔ měng gē tiē mù 'ěr， yuán shì yuán cháo wò duǒ lǐ wàn hù fǔ de wàn hù， míng yǒng lè sān nián (1405 nián ) yìng míng chéng zǔ zhū dì de zhāo fǔ， rù jīng cháo gòng， fēng shòu jiàn zhōu wèi zhǐ huī shǐ， hòu zhǎng jiàn zhōu zuǒ wèi， jìn shēng zhì yòu dū dū。 xuān dé bā nián (1433 nián )， yīn jiào shòu míng dū zhǐ huī qiān shì péi jùn， bèi 'ā sù jiāng děng wèi “ yě rén nǚ zhēn ” shā sǐ。 qí zǐ dǒng shān shì nǔ 'ěr hā chì de wǔ shì zǔ， chū shòu zhǐ huī shǐ， hòu jìn shēng yòu dū dū， yǔ shū fù fán chá fēn zhǎng jiàn wèi、 jiàn zhōu yòu wèi， chéng huà sān nián (1467 nián ) yǐ lǚ lüè liáo dōng rén chù， bèi míng cháo zhǎn shā。 jiàn zhōu sān wèi zāo dào míng jūn cán kù zhēng jiǎo。 dǒng shān de zhǎngzǐ tuō luó jí qí zǐ tuǒ yì mó， xiān hòu xí zhí， duō cì jìn jīng cháo bài míng dì， gòng xiàn fāng wù。 dǒng shān de dì sān zǐ xī bǎo qí piān gǔ， shì nǔ 'ěr hā chì de sì shì zǔ。 xī bǎo qí zhī zǐ fú mǎn， hòu bèi qīng cháo zhuī zūn wéi xīng zǔ zhí huáng dì。 fú mǎn dì sì zǐ jué chāng 'ān shì nǔ 'ěr hā chì de zǔ fù。 jué chāng 'ān dì sì zǐ tǎ kè shì qǔ qī xǐ tǎ lá · è mò qì， shēng sān zǐ， cháng wéi nǔ 'ěr hā chì， cì wéi shū 'ěr hā qí， yòu wéi yǎ 'ěr hā qí。
　　
　　 jué chāng 'ān shì jiàn zhōu zuǒ wèi zhī bù qiú cháng， wéi míng dū zhǐ huī shǐ， rénshào shì ruò， zǎo qī yǐ fù jiàn zhōu“ qiáng qiú” qìngjiā wáng gǎo， yě cháng shuài lǐng bù zhòng jìn rù fǔ shùn mǎ shì mào yì， yǐ má bù、 liáng shí yì huàn zhū niú， lǐng qǔ fǔ
　　
　　 shǎng de shí yán、 hóng bù、 wù lá děng wù。 wàn lì 'èr nián (1574)， míng liáo dōng zǒng bīng guān lǐ chéng liáng shuài jūn shù wàn， yīn wáng gǎo kàng mìng， rǎo mín qiǎng lüè， kuò dà shí lì， yòu bù guǐ zhī xīn。 suì gōng qǔ wáng gǎo zhī zhài， shā lüè rén chù dài jìn， jué chāng 'ān、 tǎ kè shì bèi pàn liǎo qìngjiā， chōng dāng míng jūn xiàng dǎo。 wàn lì shí yī nián， wáng gǎo zhī zǐ 'ā tái tú bào fù chóu， lǚ lüè biān jìng， lǐ chéng liáng zài shuài dà jūn chū jī， qǔ 'ā tái de gǔ lè zhài jí qí tóng dǎng 'ā hǎi de mǎng zǐ zhài， shā 'ā tái，“ gǎo zì shì zǐ sūn mí jié yí”。 jué chāng 'ān、 tǎ kè shì zài cì wéi míng jūn xiàng dǎo， zhàn luàn zhōng bèi míng bīng wù shā。 hòu lái， míng cháo rèn shí dào wù shā de cuò wù， guī hái qí zǔ、 fù yí tǐ， bìng péi“ chì shū sān shí dào， mǎ sān shí pǐ， fēng lóng hǔ jiāng jūn， fù gěi dū dū chì shū”。
　　
　　 è hào chuán lái， èr shí wǔ suì de nǔ 'ěr hā chì běn xiǎng qǐ bīng suǒ bào fù chóu， dàn shì gū lì dān， zěn néng yǔ yōng bīng bǎi wàn de dà míng“ tiān huáng dì” jiāo fēng。 wú kě nài hé， nǔ 'ěr hā chì nǎi wěi guò yú jiàn zhōu zuǒ wèi tú lún chéng zhù ní kān wài lán， zhǐ zé qí suō shǐ míng bīng shā hài fù、 zǔ， zòu qǐng míng chén zhí sòng。 bù liào zhè yī yào qiú， jìng rě nǎo liǎo jiāo héng bá hù de míng cháo biān jiāng， bèi shì wéi wú lǐ qǔ nào， yī kǒu jù jué， bìng xuān chēng yào yú jiá bǎn zhù chéng， lìng ní kān wài lán wéi“ mǎn zhōu guó zhù”， yīn 'ér ní kān wài lán wēi wàng dà shēng，“ yú shì guó rén xìn zhī， jiē guī ní kān wài lán”， shèn zhì lián qīn zú zǐ dì yě“ duì shén lì shì”， yù shā nǔ 'ěr hā chì yǐ guī zhī， ní kān wài lán zé chéng jī bī nǔ 'ěr hā chì“ wǎng fù”， yǎn rán yǐ jiàn zhōu guó jūn zì jū。
　　
　　 wàn lì shí yī nián (1583) wǔ yuè nǔ 'ěr hā chì yǐ shí sān fù kǎi jiá、 bù zhòng sān shí rén qǐ bīng。 zhú jiàn tūn bìng liǎo qí tā jiàn zhōu bù luò ( jǐn dòng 'è bù cháng 'ā hǎi jiù yòu bīng sì bǎi )， hǎi xī yè hè、 wū lā、 hǎdá qiáng bù， jiàng fú jiàn zhōu、 hǎi xī、“ yě rén” shù yǐ wàn jì de nǚ zhēn， jiàn lì hòu jīn guó， dēng shàng nǚ zhēn wáng de bǎo zuò。 nǔ 'ěr hā chì shùn yìng shí dài cháo liú， cǎi qǔ liǎo zhèng què de fāng zhēn、 zhèng cè hé cuò shī， zài nèi zhèng、 wài wù liǎng dà fāng miàn， qǔ dé liǎo hěn dà chéng xiào。 zài guān xì dào yī bù、 yī guó shèng shuāi xīng wáng de yòng rén wèn tí shàng， nǔ 'ěr hā chì qiáng diào liǎo liù xiàng yuán zé： yī shì bì xū rèn yòng xián rén。 èr wéi bù lùn qīn shū mén dì， gōng zhèng jǔ rén，“ wù lùn gēn jī， jiàn qí xīn shù zhèng dà zhě 'ér jiàn zhī。 mò jū xuè yuán， jiàn yòu cái zhě jí jǔ wéi dà chén”。 sān xì bù jū yī gé， yòng qí suǒ cháng，“ yòu lín zhèn yīng yǒng zhě， yòng yǐ zhì jūn。 yòu yì yú guó zhèng zhī zhōng liáng zhě， yòng yǐ fǔ lǐ guó zhèng”。 sì nǎi jǔ xián biǎn jiān， yīn“ shàn liáng gōng zhèng zhī rén bù jǔ bù shēng， zé xián zhě hé yóu 'ér jìn。 bù xiào zhě bù biǎn bù shā， zé bù xiào zhě hé yóu 'ér chéng”。 wǔ shì jiǎng chéng fēn míng， gōng bì shǎng， guò bì fá，“ yòu shàn xíng zhě， suī xì chóu dí， yì bù jì jiào， ér yǐ yòu gōng shēng zhī。 yòu zuì zhě， suī qīn bù guàn， bì shā zhī”。 liù wéi shǎng cì xiào láo guānjiàng， shì qí suǒ xū， cì yú mǎ、 niú、 ā hā、 shí gǔ、 yī fú、 cái bó hé qī shì。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì zhì dìng liǎo hòu dài gōng chén de zhòng yào guó cè。 duì yú zǎo nián lái tóu、 shuài jūn zhēng zhàn、 jìn zhōng xiào láo de“ kāi guó yuán xūn”， rú fèi yīng dōng、 é yì dū、 hé hé lǐ、 hù 'ěr hàn、 ān fèi yáng gǔ děng“ wǔ dà chén” jí yáng gǔ lì、 lěng gé lǐ děng rén， jǐyǔ tè bié lǐ yù hé yōu dài， cì gěi dà liàng rén chù cái bó， rèn wéi gāo guān， fēng shòu jué zhí， lián yīn hūn qǔ， róng rǔ yǔ gòng。 dāng zhè xiē gōng chén chū liǎo chā cuò shí， tā zhuózhòng zhǐ chū“ pín shí dé tiě， yóu shèng yú jīn”， cháng yǐ qí gōng 'ér cóng qīng chù zhì。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì zhāo lái liǎo xǔ duō yòu cái zhī rén， tā men xiàn jì xiàn cè， duō cì jìn rù dà míng shāo shā lüè duó shǐ nǚ zhēn bù zhú jiàn“ mín yīn guó fù”， wéi jiàn lì hé zhuàng dà hòu jīn guó， diàn dìng liǎo láo gù de jī chǔ。
　　
　　 zài jūn shì yǔ wài wù shàng， nǔ 'ěr hā chì zhì dìng liǎo jù tǐ de fāng zhēn、 zhèng cè hé cè lüè。 cǎi qǔ liǎo“ ēn wēi bìng xíng， shùn zhě yǐ dé fú， nì zhě yǐ bīng lín”， jí yǐ fǔ wéi zhù， yǐ jiǎo xiāng fǔ de fāng zhēn。 qí jù tǐ nèi róng yòu sān， yī wéi kàng jù zhě shā， fú huò zhě wéi nú。 yīn nà yīn bù qī cūn zhū shēn jiàng hòu fù pàn， jù chéng sǐ shǒu，“ dé hòu jiē shā zhī”。 é hè kù lún bù nǚ zhēn jù bù jiàng fú， nǔ 'ěr hā chì qiǎn bīng gōng kè， zhǎn shā shǒu bīng，“ huò fú yī wàn”， miè qí guó，“ dì chéng fèi xū”。 èr shì jiàng zhě biān hù， fēn bié biān zài gè gè niú lù nèi， bù biǎn wéi nú， bù duó qí cái wù。 yuán shì bù cháng、 zhài zhù、 bèi lè、 tái jí， dà dū fēng shòu guān zhí， biān qí jiù shǔ rén yuán wéi niú lù， guī qí xiá lǐng。 sān wéi lái guī zhě jiǎng。 duì yú zhù dòng yuǎn dào lái guī zhī rén， nǔ 'ěr hā chì tè bié cóng hòu jiǎng cì。 dāng tā tīng shuō dōng hǎi hǔ 'ěr hā bù nà kā dá bù cháng shuài lǐng yī bǎi hù nǚ zhēn lái tóu shí， zhuān qiǎn 'èr bǎi rén wǎng yíng， dào hòu，“ shè dà yàn”， hòu cì cái wù，“ wéi shǒu zhī bā dà chén， měi rén gè cì yì shǐ 'ā hā shí duì、 chéng mǎ shí pǐ、 gēng niú shí tóu”， yǐ jí dà liàng pí qiú、 diāo mào、 yī、 bù、 fǔ pén děng wù。 duì qí tā suí cóng rén yuán， yì“ jù qí bèi hòu cì zhī”。 zhè yàng jiù suō xiǎo liǎo dǎ jī miàn， zhēng qǔ dào xǔ duō bù cháng、 lù cháng dài lǐng shǔ rén qián lái guī shùn。 jǐn jù《 bā qí mǎn zhōu shì zú tōng pǔ》 de jìzǎi， hēi lóng jiāng、 jí lín、 liáo níng nǚ zhēn qiú cháng tǒng zhòng lái guī de， jiù yòu 'èr sān bǎi qǐ zhī duō， yīn 'ér jiā sù liǎo nǚ zhēn tǒng yī de jìn chéng， jiǎn shǎo liǎo bù bì yào de shāng wáng hé sǔn shī。 hái cǎi qǔ liǎo zhèng què de yòng bīng cè lüè， yī bān shì yóu jìn jí yuǎn， xiān ruò hòu qiáng， zhú bù kuò dà。 tā jī jí zhēng qǔ yǔ měnggǔ lián méng， jìn lì bì miǎn guò zǎo dì zāo dào míng cháo de dǎ jī， zhí dào wàn lì sì shí liù nián (1618) yǐ qī dà hèn fā dòng pàn luàn yǐ qián， méi yòu shòu dào míng jūn de zhēng jiǎo， zhè jí dà dì yòu lì yú tǒng yī nǚ zhēn shì yè de shùn lì jìn xíng。 chōng fēn fā huī liǎo jūn shì zhǐ huī cáigàn。 tā cháng yú yòng jì， zhòng shì bǎo mì， duō móu shàn duàn， yì jí dìng， dìng jí xíng， chū bīng yóu rú bào fēng zhòu yǔ， xùn bù kě dǎng， jīng cháng yǐ shǎo shèng duō， biàn bèi dòng wéi zhù dòng。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì zì yòu xǐ 'ài bīng liè， zì chēng：“ wú zì yòu yú qiān bǎi jūn zhōng， gū shēn tū rù， gōng shǐ xiāng jiāo， bīng rèn xiāng jiē， bù zhī jǐ jīng 'áo zhàn。” cóng míng wàn lì shí yī nián yǐ yí jiá shí sān fù xīng shī qǐ， qǔ tú lún， xià bā 'ěr dá， zhǎn ní kān wài lán， bài jiǔ bù lián jūn sān wàn， shí nián zhī nèi tǒng yī liǎo jiàn zhōu nǚ zhēn bù luò。 jiē zhe， tā yòu miè hǎdá， bìng huī fā， wáng wū lā， jiàng yè hè， qǔ dōng hǎi nǚ zhēn。 sān shí liù nián nèi， tūn bìng liǎo jiàn zhōu、 hǎi xī nǚ zhēn jí dà bù fēn“ yě rén nǚ zhēn” bù luò，“ zì dōng hǎi zhì liáo biān， běi zì měnggǔ nèn jiāng， nán zhì cháo xiān yālùjiāng， tóng yī yīn yǔ zhě jù zhēng fú”，“ zhū bù shǐ hé wéi yī”。 zài tūn bìng nǚ zhēn gè bù de guò chéng zhōng， nǔ 'ěr hā chì jiàn lì liǎo pàn luàn zhèng quán。 wàn lì shí wǔ nián (1587)， nǔ 'ěr hā chì zài hū lán hǎdá dōng nán jiā hā hé、 shuò lǐ jiā hé liǎng jiè zhōng de píng gǎng zhù chéng sān céng，“ jiàn yá mén lóu tái”。 liù yuè 'èr shí sì rì，“ dìng guó zhèng， jìn gé zuò luàn、 qiè dào、 qī zhà， lì jìn yuē fǎ zhì”。 wàn lì 'èr shí sān nián， tā zì chēng“ nǚ zhēn guó jiàn zhōu wèi” wáng zǐ。 wàn lì sān shí sān nián， tā yòu zì chēng“ jiàn zhōu dì fāng děng chù guó wáng”、“ jiàn zhōu wáng”、“ jiàn zhōu guó hàn”。 yǔ cǐ tóng shí， tā mìng 'é 'ěr dé ní、 gá gài chuàng zhì mǎn wén， yòu zhú bù jiàn lì niú lù héng héng bā qí zhì dù。 wàn lì sì shí sān nián， bā qí zhì dù zhèng shì què lì， suǒ yòu rén yuán jiē xū biān rù bā qí， yī niú lù sān bǎi dīng， shè niú lù 'é zhēn yī yuán、 dài zǐ 'èr rén、 zhāng jīng sì rén。 wǔ niú lù wéi yī jiá lá， shè yī jiá lá 'é zhēn。 wǔ jiá lá wéi yī qí， zhì gù shān 'é zhēn yī、 méi lè 'é zhēn 'èr。 bā qí rén yuán jū zhù tóng yī dì qū， hù wéi hūn qǔ， gēng tián zhòngdì， mù mǎ fàng yáng， cǎi cān dǎ liè， zūn shǒu guó fǎ， nà fù fú yì， tīng cóng hàn、 bèi lè tǒng shuài， shǐ yòng mǎn yǔ mǎn wén。 fú zhuāng fā shì yì xū yī lǜ， fù nǚ bù dé chán jiǎo， nán zǐ jiē yào tì fā liú biàn。 zhè yàng yī lái， shǐ yuán xiān lái zì bù tóng dì qū、 zhì dù xiāng yì、 xí sú bù yī de jǐ shí wàn nǚ zhēn、 měnggǔ、 hàn rén， zài shēng chǎn lì、 shēng chǎn guān xì、 fù yì fù dān、 guó jiā fǎ lìng、 yǔ yán wén zì hé fēng sú xí guàn děng děng fāng miàn， dà tǐ shàng dá dào liǎo tóng yàng de shuǐ píng， jiù yòu de chā yì xùn sù xiāo shī， yī zhì xìng yù yì zēng duō， zhú jiàn xíng chéng wéi yī gè zài jīng jì tiáo jiàn、 yǔ yán wén zì、 xīn lǐ zhuàng tài děng fāng miàn jī běn yī zhì de xīn de mín zú gòng tóng tǐ héng héng mǎn zú。
　　
　　 wǔ shí bā suì de nǔ 'ěr hā chì， biàn yú wàn lì sì shí sì nián（ 1616） zhēngyuè chú xī， zài hè tú 'ā lā jǔ xíng kāi guó dēng jī dà diǎn， zì chēng“ chéng fèng tiān mìng fù yù liè guó yīng míng hàn”（ jiǎn chēng“ yīng míng hàn”）， dìng guó hào wéi hòu jīn， jiàn yuán tiān mìng。 yī gè xiá dì shù qiān lǐ、 chén mín shù shí wàn de pàn luàn zhèng quán， chū xiàn zài dà míng de dōng běi dì qū。
　　
　　 míng wàn lì sì shí liù nián（ 1618） sì yuè shí sān rì， nǔ 'ěr hā chì yǐ niē zào de“ qī dà hèn” wéi yóu fā dòng pàn luàn：
　　
　　 wǒ zhī zǔ、 fù， wèi cháng sǔn míng biān yī cǎo cùn yě， míng wú duān qǐ xìn biān chuí， hài wǒ zǔ、 fù， hèn yī yě；
　　
　　 míng suī qǐ xìn， wǒ shàng yù xiū hǎo， shè bēi lè shì：“ fán mǎn、 hàn rén děng， wú yuè jiāng yǔ， gǎn yòu yuè zhě， jiàn jí zhū zhī， jiàn 'ér gù zòng， yāng jí zòng zhě。” jù míng fù yú shì yán， chěng bīng yuè jiè， wèi zhù yè hè， hèn 'èr yě；
　　
　　 míng rén yú qīng hé yǐ nán、 jiāng 'àn yǐ běi， měi suì qiè yú jiāng chǎng， sì qí rǎng cūn， wǒ zūn shì xíng zhū； míng fù qián méng， zé wǒ shàn shā， jū wǒ guǎng níng shǐ chén gāng gǔ lǐ、 fāng jí nà， xié qǔ shí rén， shā zhī biān jìng， hèn sān yě；
　　
　　 míng yuè jìng yǐ bīng zhù yè hè， bǐ wǒ yǐ pìn zhī nǚ， gǎi shì měnggǔ， hèn sì yě；
　　
　　 chái hé、 sān chà、 fǔ 'ān sān lù， wǒ lěi shì fēn shǒu jiāng tǔ zhī zhòng， gēng tián yì gǔ， míng bù róng yì huò， qiǎn bīng qū zhú， hèn wǔ yě；
　　
　　 biān wài yè hè， huò zuì yú tiān， míng nǎi piān xìn qí yán， tè qiǎn shǐ chén， yí shū gòu lì， sì xíng líng wǔ， hèn liù yě；
　　
　　 xī hǎdá zhù yè hè， èr cì lái qīn， wǒ zì bào zhī， tiān jì shòu wǒ hǎdá zhī rén yǐ， míng yòu dǎng zhī， xié wǒ yǐ hái qí guó。 yǐ 'ér hǎdá zhī rén， shù bèi yè hè qīn lüè。 fū liè guó zhè xiāng zhēng fá yě， shùn tiān xīn zhě shèng 'ér cún， nì tiān yì zhě bài 'ér wáng。 hé néng shǐ sǐ yú bīng zhě gēngshēng， dé qí rén zhě gèng hái hū？ tiān jiàn dà guó zhī jūn jí wéi tiān xià gòng zhù， hé dú gòu yuàn yú wǒ guó yě。 chū hù lún zhū guó， hé bīng qīn wǒ， gù tiān yàn hù lún qǐ xìn， wéi wǒ shì juàn。 jīn míng zhù tiān qiǎn zhī yè hè， kàng tiān yì， dàozhì shì fēi， wàng wéi pōu duàn， hèn qī yě；
　　
　　 qī líng shí shèn， qíng suǒ nán kān。 yīn cǐ“ qī dà hèn” zhī gù， shì yǐ zhēng zhī。
　　
　　 míng wàn lì sì shí liù nián（ 1618） sì yuè shí wǔ rì“ chéng xì tū rù”， fǔ shùn lún xiàn， dōng zhōu、 mǎ gēn dān děng wǔ bǎi yú chéng bǎo lún xiàn， míng guó bèi lüè rén chù sān shí wàn， biān jiàng mín yī qiān hù， yòu jī bài liáo dōng zǒng bīng guān zhāng chéng yìn、 fù jiāng pō tíng xiāng lái yuán zhī bīng yī wàn， shā zǒng bīng、 fù jiāng、 cān jiāng、 yóu jī jí qiān bǎ zǒng děng guān wǔ shí yú yuán， huò mǎ jiǔ qiān pǐ、 jiá qī qiān fù。 míng jiāng lǐ yǒng fāng bèi pàn mín zú hé guó jiā tóu kào liǎo nǔ 'ěr hā chì， cóng yóu jī zhuó shēng fù jiāng， yòu yǐ sūn nǚ jià bǐ wéi qī， zūn chēng wéi“ fǔ shùn 'é fù”， bìng shǎng cì jiàng mín dà liàng niú、 mǎ、 zhū、 quǎn、 yī wù、 fáng、 tián， yǐ zhào míng zhì shè guān， lìng lǐ yǒng fāng tǒng guǎn。
　　
　　 fǔ shùn shī xiàn， zǒng bīng zhàn mò， bài bào zhì jīng，“ cháo yě zhèn jīng”。 míng tíng qǐ yòng céng rèn“ jīng lüè cháo xiān jūn wù” yào zhí hé liáo dōng xún fǔ de yáng gǎo wéi liáo dōng jīng lüè， yǐ níng yuǎn bó lǐ chéng liáng zhī zǐ lǐ rú bǎi wéi liáo dōng zǒng bīng guān， diào bīng sì fāng， yì bīng shí wàn、 xiǎng sān bǎi wàn， zhǔn bèi dà jǔ zhēng jiǎo jiàn zhōu。
　　
　　 míng wàn lì sì shí liù nián (1618) rùn sì yuè， liáo dōng xún fǔ lǐ wéi hàn yí zī cháo xiān dài jī hé jiǎo， zhǐ zé“ jiàn qiú nú 'ér hā ch씓 wú duān shēng shì， jì xí fǔ shùn， gōng xíng pàn nì， zuì dà 'è jí， fǎ dāng zhū tǎo”。 zǒng bīng lǐ rú bǎi xuān chēng：“ jīn yǐ yòu míng zhǐ， xuǎn jīng bīng bǎi wàn， yǒng jiāng qiān yuán， fēn lù bìng jìn， wù qín yuán 'è， xiāo shǒu gǎo jiē。” wàn lì sì shí liù nián shí 'èr yuè jīng lüè yáng gǎo zòu shàng“ qín nú shǎng gé”， bīng bù shàng shū huáng jiā shàn fù zòu， wàn lì dì pī zhǔn， bān shì tiān xià。 shǎng gé guī dìng， qín zhǎn nǔ 'ěr hā chì、“ bā dà zǒng guǎn”、“ nú qiú shí 'èr qīn shǔ bó shū dì zhí”， jí qí zhōng jūn、 qián fēng、“ lǐng bīng dà tóu mù”、“ qīn xìn lǐng bīng zhōng wài yòng shì xiǎo tóu mù” de， yī lǜ zhòng shǎng， fēng shòu shì zhí。 yè hè jīn tái shí、 bù yáng gǔ bèi lè néng“ qín zhǎn nú qiú”，“ jí jǐyǔ jiàn zhōu chì shū， yǐ lóng hǔ jiāng jūn fēng zhí qí dì”。
　　
　　 wàn lì sì shí qī nián 'èr yuè shí yī rì， míng liáo dōng jīng lüè yáng gǎo、 jì liáo zǒng dū wāng kě shòu、 xún fǔ zhōu yǒng chūn、 xún 'àn chén wáng tíng， zài liáo yáng yǎn wǔ chǎng， jí hé zhēng liáo guānjiàng， yì dìng fēn bīng sì lù， běi lù yǐ yuán rèn zǒng bīng mǎ lín wéi zhù jiāng， xī lù zhù jiāng shì shān hǎi zǒng bīng dù sōng， nán lù yóu liáo dōng zǒng bīng lǐ rú bǎi wéi zhù jiāng， dōng lù zhù jiāng shì zǒng bīng liú yán。 sì lù bīng gòng bā wàn bā qiān wǔ bǎi yú rén， jiā shàng cháo xiān bīng yī wàn sān qiān yú jí yè hè bīng 'èr qiān， hào chēng sì shí qī wàn， xié dài qiāng pào shù wàn， yuē dìng fēn dào chū biān， sān yuè chū 'èr rì zài 'èr dào guān huì hé， jí zhōng jìn gōng hòu jīn dū chéng hè tú 'ā lā。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì tàn tīng dào míng jūn xiāo xī， zāo dào miè mén miè zú zhī zāi de wēi xiǎn xíng shì， nǔ 'ěr hā chì hé bā qí zǐ dì cǎi qǔ liǎo jí zhōng bīng lì、 gè gè jī pò de fāng zhēn。 tā qiáng diào zhǐ chū：“ nèn nǐ jǐ lù lái， wǒ zhǐ yī lù qù”， chè huí gè tún zhài shì zú， zhǐ liú shǎo shù bīng tǔ fáng yù nán lù、 dōng lù， bā qí jìnglǚ shǒu xiān yíng zhàn míng jūn zhù lì xī lù dù sōng bù。 jiàn zhōu zhī xī dù sōng“ yǒng jiàn jué lún”， jué dìng shè xià mái fú。 dāng dù sōng lǐng jūn 'èr wàn yú， rì chí bǎi yú lǐ， gǎn zhì hún hé shí， nǔ 'ěr hā chì yǐ zài shān lín shēn chù mái xià jīng bīng， bìng qiǎn rén dǔ zhù shàng yóu， shǐ hé shuǐ tū qiǎn， yī dài dù sōng jiàn shuǐ hěn qiǎn 'ér shuài jūn dù hé shí， hòu jīn jūn jué dī， hé shuǐ zhòu zhǎng，“ shuǐ shēn méi jiān”， míng bīng“ méi yú hé zhě jǐ qiān rén”。 dāng míng jūn yōng jǐ guò hé hòu， fú bīng tū qǐ， nǔ 'ěr hā chì dài lǐng dà bèi lè dài shàn、 èr bèi lè 'ā mǐn、 sān bèi lè mǎng gǔ 'ěr tài、 sì bèi lè huáng tài jí hé bā qí dà chén， tǒng shuài bā qí jìnglǚ， yǐ liǎng bèi yú dù sōng de bīng lì， yǒng měng chōng shā， sān yuè chū yī rì， yú sà 'ěr hǔ ( jù hè tú 'ā lā xī yī bǎi 'èr shí lǐ， jīn liáo níng fǔ shùn dōng dà huǒ fáng shuǐ kù ) xùn sù xiāo miè liǎo xī lù míng jūn， zhǎn shā dù sōng、 wáng xuān、 zhào mèng lín sān zǒng bīng。 dì 'èr rì， nǔ 'ěr hā chì yòu tǒng jūn jī bài běi lù jūn， zǒng bīng mǎ lín cāng huáng táo dùn。 nǔ 'ěr hā chì zuò zhèn hè tú 'ā lā， qiǎn dà bèi lè dài shàn， shuài zhū bèi lè、 dà chén， lǐng bīng yíng jī míng yǒng jiāng liú yán de dōng lù jūn。 dāng liú yán yú sān yuè chū sì rì jìn zhì 'ā bù dá lǐ gǎng jù hè tú 'ā lā yuē wǔ shí lǐ shí， hòu jīn jūn zǎo yǐ“ shè fú yú shān gǔ”， bìng qiǎn yī míng jiàng guān， chí suǒ dé dù sōng de“ hào shǐ” ( jí lìng jiàn )， chí zhì liú yíng， yòu qí sù jìn， liú yán zhòngjì， cōng máng qián wǎng， duì bù chéng liè， yī rù fú zhōng， dài shàn huī lìng bā qí jìnglǚ tū qǐ chōng cì， zhǎn shā liú yán， míng jūn cuò shǒu bù jí， quán jūn fù miè， cháo xiān cóng zhēng yuán shuài jiāng hóng lì shuài zhòng jiàng jīn。 míng liáo dōng zǒng bīng guān lǐ rú bǎi zhī xī bīng bài， fèng yáng gǎo mìng lìng chè tuì。
　　
　　 míng jūn sì lù chū jī， sān lù bài méi， sì wèi zǒng bīng zhàn sǐ， zhèn wáng dào chén、 fù zǒng bīng、 cān jiāng、 yóu jī、 dū sī、 tōng pàn、 shǒu bèi、 zhōng jūn、 qiān zǒng、 bǎ zǒng děng guān sān bǎi yī shí yú yuán， bīng dīng sǐ wáng sì wàn wǔ qiān bā bǎi yú míng， diū shī mǎ、 luó、 tuó 'èr wàn bā qiān yú pǐ， yí qì huǒ qì dà xiǎo qiāng pào 'èr wàn jiàn。
　　
　　 míng jīn（ qīng） zhī jiān de dì yī cì dà jué zhàn， yóu yú nǔ 'ěr hā chì de zhèng què zhǐ huī hé biàn zǐ jūn de fèn yǒng chōng shā， zhōng yú yǐ míng jūn zài sà 'ěr hǔ de chè dǐ shī bài 'ér jié shù。
　　
　　 míng wàn lì sì shí qī nián（ 1619） sān yuè de sà 'ěr hǔ zhī zhàn， shǐ míng jīn guān xì fā shēng liǎo gēn běn xìng de biàn huà， cóng cǐ， hòu jīn huò dé liǎo zhù dòng quán， rén xīn zhèn fèn， qì xiè chōng zú， ér míng guó zé jūn jīng chén kǒng， guān bīng wèi zhàn， rén chù huǒ qì sǔn shī jù dà， shì wú shǒu zhì， xiàn rù liǎo bèi dòng kùn jiǒng de nì jìng。
　　
　　 tiān mìng sì nián liù yuè shí liù rì， nǔ 'ěr hā chì chéng míng shè kāi yuán dào shì de tuī guān zhèng zhī fàn tān lán hūn yōng bù lǐ fáng wù hé zǒng bīng mǎ lín sōng xiè shū hū， shuài lǐng dà jūn tōu xí liáo dōng jūn shì yào zhèn kāi yuán， mǎ lín děng guānjiàng yīng yǒng xiàn shēn。 qī yuè 'èr shí wǔ rì tiě lǐng lún xiàn。 zài jūn shì jìn zhǎn yì cháng shùn lì de xíng shì xià， nǔ 'ěr hā chì zài zhèng zhì shàng、 jīng jì shàng、 wài jiāo shàng cǎi qǔ liǎo yī xì liè cuò shī， lái gǒng gù nèi bù、 zhuàng dà shí lì、 tū pò bāo wéi， wéi duó qǔ liáo dōng chuàng zào tiáo jiàn。
　　
　　 tiān mìng sì nián qī yuè， yuán kāi yuán qiān zǒng wáng yī píng、 dài jí bīn、 jīn yù hé、 bái qí cè jí shǒu bǎo dài yī wèi， yīn“ zǐ nǚ bèi fú”， dài 'èr shí yú rén“ mì qī zǐ lái jiàng”。 tóng jiā de 'èr shí rén yì bèi qì guó jiā hé mín zú， pàn míng táo lái。 nǔ 'ěr hā chì shí fēn gāo xīng， yù gào shuō：“ ní kān wú pàn táo tā guó zhī lì”，“ guān cǐ lái jiàng zhě， zhī tiān yì yòu wǒ yǐ。 bǐ wén wú yǎng rén， gù lái tóu 'ěr”，“ wǒ děng yìng shàn yǎng lái tóu zhī rén”。 suì cì liù yuán qiān zǒng gè rén wǔ shí míng、 niú mǎ wǔ shí pǐ tóu、 yáng wǔ shí zhǐ、 luò tuó 'èr tóu、 yín wǔ shí liǎng、 chóu duàn shí pǐ、 bù yī bǎi pǐ。 cì shǒu bǎo、 bǎ zǒng děng guān gè sì shí rén、 niú mǎ sì shí pǐ tóu、 yáng sì shí zhǐ、 luò tuó yī tóu、 yín sì shí liǎng、 chōu duàn bā pǐ、 bù bā shí pǐ。 qí yú suí cóng rén yuán gè yǐ zhí wù， cì yú qī zǐ、 yì shǐ 'ā hā、 tián shè、 gēng niú、 chéng mǎ、 yī fú、 liáng shí děng wù。
　　
　　 qī yuè 'èr shí liù rì， nǔ 'ěr hā chì shuài biàn zǐ jūn， zài tiě lǐng jī bài kā 'ěr kā bù zhāi sài děng bèi lè yuán míng zhī bīng， shēng qín zhāi sài fù zǐ sān rén jí sè běn děng 'èr shí míng bèi lè、 tái jí， shǐ mǎn méng guān xì fā shēng liǎo zhòng dà de biàn huà。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì yī xiàng zhòng shì yǔ měnggǔ gè bù de hé hǎo、 lián méng， hěn zǎo biàn yǔ měnggǔ kē 'ěr qìn bù、 kā 'ěr kā wǔ bù de yī xiē bèi lè、 tái jí qiǎn shǐ wǎng lái， lián yīn hūn qǔ， tā céng jiāng sān dì shū 'ěr hā qí bèi lè zhī nǚ sūn dài gé gé fǔ wéi jǐ nǚ， jià yǔ kā 'ěr kā bù zhī bā yuē tè bù 'ēn gé dé 'ěr tái jí。 tā wén tīng kē 'ěr qìn bù de wù lǔ tè bù míng 'ān bèi lè zhī nǚ“ pō yòu fēng zī” ér pìn wéi fēi， yòu qǔ kē 'ěr qìn bù kǒng guǒ 'ěr bèi lè zhī nǚ。 qí zǐ chǔ yīng、 mǎng gǔ 'ěr tài、 huáng tài jí、 dé gé lèi， jiē fēn bié yǔ nèi qí hàn děng bèi lè zhī nǚ jié wéi fū qī。
　　
　　 tè bié shì jiàn zhōu xīng qǐ yǐ hòu， míng cháo shí xíng“ yǐ xī lǔ（ měnggǔ） zhì dōng yí（ jiàn zhōu）” zhèng cè， měi nián huā shàng bǎi wàn liǎng yín zǐ， cì yú měnggǔ bèi lè， yào tā men chū bīng， zhù míng zuò zhàn， cóng běi miàn bāo wéi hòu jīn， gèng jiā tū chū liǎo měnggǔ zài míng jīn zhēng dǒu zhōng de zhòng yào dì wèi hé qiáng dà yǐng xiǎng。 zài míng tíng zhòng shǎng de yǐn yòu xià， chēng bà yú kā 'ěr kā wǔ bù de zhāi sài， yǐ jí zhā lǔ tè bù sè běn、 bā kè bèi lè děng rén， yǔ míng lián méng， shì zhēng jiàn zhōu， yī zài xí jī hòu jīn cūn zhài， jié shā hòu jīn shǐ zhě， bìng chū bīng lái yuán tiě lǐng。 shèn zhì lián nǔ 'ěr hā chì de nèi dì sāng gá 'ěr zhài（ míng 'ān bèi lè zhī zǐ）， yě lǐng bīng suí tóng zhāi sài， lái yuán míng cháo， zhēng jiǎo jiě fū。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì zhuā zhù zhāi sài、 sè běn yǐ hòu， zuò chū liǎo míng zhì de jué dìng， zàn bù shā lù， bìng shì fàng zhāi sài bù xià yī bǎi sì shí rén fǎn huí qí bù， yǐ cǐ lái zhēng qǔ měnggǔ kā 'ěr kā wǔ bù tuō lí míng guó， ràng tā men yǔ hòu jīn jiàn lì yǒu hǎo lián méng guān xì。 cǐ jǔ guǒ rán jiàn xiào， bā yuè， kā 'ěr kā wǔ bù zhū bèi lè qiǎn shǐ lái， qǐng qiú bù shā zhāi sài， nǔ 'ěr hā chì huí xìn， liè jǔ zhāi sài zhī guò， shuō míng yīn niàn jí wǔ bù zhuó lǐ kè tú hóng bā tú lǔ bèi lè、 è bù lā dé yǐ huáng tái jí， gù jū 'ér wèi shā。 shí yuè 'èr shí 'èr rì， yǐ zhuó lǐ kè tú hóng bā tú lǔ bèi lè wéi shǒu de kā 'ěr kā wǔ bù bèi lè， qiǎn shǐ lái qiú lián méng duì míng， zhàn zé tóng zhàn， hé zé tóng hé。 nǔ 'ěr hā chì yú shí yī yuè chū yī rì qiǎn 'é kè xīng 'é děng wǔ dà chén qián wǎng， yǔ wǔ bù bèi lè zǎi niú shā mǎ， duì tiān méng shì， jué xīn“ gòng yì tǎo fá yuán lái zhī chóu dí míng guó”， ruò yù yì hé， bì“ gòng tóng yì hé”， wéi zhě“ sǔn shòu duǎn mìng”。 nǔ 'ěr hā chì shì fàng zhāi sài zhī zǐ kè shí kè tú， hòu cì pí qiú yī mào 'ān mǎ， sòng bǐ huí bù， bìng xuān bù dài liǎng guó tóng zhēng míng guó， qǔ dé guǎng níng yǐ hòu， zài kǎo lǜ zhāi sài de guī qī， zài cǐ zhī qián， qí 'èr zǐ kě lún liú zài hòu jīn shì fèng qí fù ; hòu jīn yǔ měnggǔ kā 'ěr kā wǔ bù de guān xì fā shēng liǎo kě xǐ de biàn huà。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì yòu yú tiān mìng wǔ nián zhēngyuè shí qī rì， xiū shū huí fù chá hā 'ěr lín dān hàn de lái xìn， zhǐ zé tā kuáng wàng zì dà mào chēng“ sì shí wàn zhī měnggǔ zhù”， jī fěng qí liǎng bài yú míng sǔn bīng zhé jiāng， quàn qí wù shòu míng zhī cái bó， wéi lì suǒ yòu 'ér kāi zuì yú jǐ。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì hái shì tú xuē ruò cháo xiān yǔ míng guó de guān xì， tū pò nán biān de bāo wéi juàn。 cháo xiān guó wáng yī xiàng jǐn gēn míng cháo zhèng fǔ， qīng shì jiàn zhōu， bìng zūn míng dì zhī mìng， pài dū yuán shuài jiāng hóng lì lǐng bīng yī wàn sān qiān yú míng， suí míng zǒng bīng liú dìng， cóng dōng jìn gōng hè tú 'ā lā。 tiān mìng sì nián sān yuè chū， nǔ 'ěr hā chì dà bài míng jūn yú sà 'ěr hǔ shí， bī pò jiāng hóng wén shuài bīng wǔ qiān tóu jiàng， miǎn sǐ jū liú， bìng yú sān yuè 'èr shí yī rì qiǎn shǐ zhì shū cháo xiān guó wáng， zì chēng“ hòu jīn guó hàn”， liè shù“ qī dà hèn”， zhǐ zé míng cháo qī wǔ jiàn zhōu hé cháo xiān，“ míng guó huáng dì yào pài bǐ zhī zhū zǐ dào cháo xiān hé wǒ guó zuò guó zhù， zhè gè ní kān huáng dì líng rǔ wǒ děng 'èr guó tài shèn”， quàn shuō cháo xiān bèi lí míng cháo。 suī rán cháo xiān huí xìn， jiān chí qīn míng zūn míng zhèng cè， quàn gào nǔ 'ěr hā chì bà bīng hé hǎo， réng zūn míng dì wéi jūn， zì jū shǔ chén， dàn nǔ 'ěr hā chì bìng wèi bà xiū， jì xù qiǎn shǐ rù cháo， jiǎng shù jǐ jiàn， yù líjiàn cháo xiān yǔ míng guó de guān xì。 yǔ cǐ tóng shí， nǔ 'ěr hā chì jī jí gǒng gù nèi bù， zēng qiáng shí lì。 tiān mìng sì nián liù yuè， wéi biàn yú yòng bīng， yú jiè fán zhù“ xíng gōng” jí bā qí bèi lè、 dà chén、 bīng shì zhù fáng， yíng hàn hé zhū bèi lè fú jīn lái cǐ jū zhù， shí liù gè yuè hòu yòu qiān jū sà 'ěr jià， yī bù yī bù bī jìn míng jìng。
　　
　　 tiān mìng wǔ nián sān yuè， nǔ 'ěr hā chì dì yī cì zhì dìng“ lùn gōng xù jué” de zhì dù， yuán yòng míng cháo guān chēng， shè zǒng bīng guān、 fù jiāng、 cān jiāng、 yóu jī， jūn fēn wéi sān děng， dà tǐ shàng yuán lái rèn gù shān 'é zhēn zhī rén jí wéi zǒng bīng guān， méi lè 'é zhēn wéi fù jiāng， cān jiāng、 yóu jī wéi jiá lá 'é zhēn， yuán lái dāng niú lù 'é zhēn de， yī lǜ wéi bèi yù。 cóng zǒng bīng guān zhì bèi yù， jiē wéi shì zhí。 lìng wài， měi niú lù xià， shè qiān zǒng sì yuán。 zhè duì gǔ lì bā qí guānjiàng xiào zhōng yú hàn wèiguó chū lì， qǐ liǎo xiāng dāng dà de zuò yòng。
　　
　　 tiān mìng wǔ nián liù yuè chū sì rì， nǔ 'ěr hā chì mìng shù 'èr mù yú mén wài， xià lìng shuō：“ fán yòu xià qíng bù dé shàng dá zhě， kě shū sù cí xuán yú mù shàng， wú jù sù cí diān mò， yǐ biàn shěn wèn。” zhè yī cuò shī， yòu lì yú tǐ xù mín yǐn， zhù chí gōng zhèng， shǐ xià qíng yòu kě néng shàng dá yú hàn。
　　
　　 tóng yuè， nǔ 'ěr hā chì dì yī cì pài qiǎn rén dīng，“ wǎng dōng hǎi zhǔ yán”。 jiàn zhōu nǚ zhēn dì qū sù bù chǎn yán， yī xiàng yǐ kào“ fǔ shǎng”、“ gào tǎo”， cóng míng cháo biān chén shǒu zhōng lǐng qǔ shí jīn bā jīn 'èr shí jīn yán， shí fēn kùn nán， yǐ zhì xiāng dāng duō de nǚ zhēn rén cháng qī méi yòu yán chī， bāo yī 'ā hā cháng yīn wú yán shí 'ér lí zhù táo zǒu。 zhè cì zhǔ yán， xiào guǒ xiǎn zhù， bù jiǔ biàn yùn huí yī 'èr shí wàn jīn，“ yú guó nèi 'àn dīng jǐyǔ”， zài yī dìng chéng dù shàng huǎn hé liǎo shí yán gōng yìng jí wéi jǐn zhāng de jú miàn。
　　
　　 tiān mìng wǔ nián jiǔ yuè， nǔ 'ěr hā chì chǔlǐ liǎo huáng zú nèi bù jiū fēn de zhòng dà 'àn zǐ， dì yī cì tí chū liǎo“ gòng zhì guó zhèng” de zhì dù。 xiāng dāng cháng de shí jiān lǐ， èr bèi lè 'ā mǐn yàn 'è qí yì mǔ zhī dì zhāi sāng gǔ bèi lè， dà bèi lè dài shàn nüè dài qián qī zhī zǐ shuò tuō bèi lè， guān xì shí fēn jǐn zhāng。 jiǔ yuè chū sān rì yòu rén shǒu gào zhāi sāng gǔ、 shuò tuō yù pàn táo míng guó， shí sān rì nǔ 'ěr hā chì yǔ zhū bèi lè、 dà chén yì dìng，“ fā bīng dǔ jié tōng wǎng míng guó zhī lù”， dāng wǎn jiāng 'èr rén jū liú jiān jìn， dài shàn、 ā mǐn xiàng hàn zòu qǐ， yù shā 'èr rén。 èr shí rì nǔ 'ěr hā chì duàn dìng zhāi sāng gǔ、 shuò tuō shì yǔ qí xiōng qí fù bù hé 'ér chū yuàn yán， bìng fēi pàn táo， xià lìng shì fàng。 suí jí chá míng， dài shàn bù jiāng“ liáng hǎo liáo yǒu、 guó rén” fēn yǔ qián qī zhī zǐ yuè tuō、 shuò tuō， bìng wū gào shuò tuō yǔ jǐ 'èr qiè tōng jiān。 nǔ 'ěr hā chì dà nù， yán lì qiǎn zé dài shàn， fèn nù zhǐ chū zhè zhǒng tīng xìn hòu qī chán yán yù shā qīn zǐ zhī rén，“ nǎ yòu zī gé dāng yī guó zhī jūn， zhí（ zhǎng dà zhèng）！” lì jí dāng zhòng xuān bù：“ xiān qián（ yù shǐ dài shàn） xí fù zhī guó， gù céng lì wéi tài zǐ， xiàn fèi chú tài zǐ， jiāng shǐ qí zhuān zhù zhī liáo yǒu、 bù zhòng jìn xíng duó qǔ。” èr shí bā rì， dài shàn qīn shǒu shā sǐ jì qī， qiǎn rén xiàng nǔ 'ěr hā chì zòu qǐng， yào qiú“ ruò méng fùhán bù chù sǐ xíng 'ér dé zài shēng”， xī wàng yǔn jǐ kòu jiàn qǐng zuì。 nǔ 'ěr hā chì biǎo shì liǎo kuān hòu de tài dù， bìng lìng dài shàn yǔ zhū dì lì shì huǎn hé guān xì。 dài shàn duì tiān fā shì， jīn hòu“ bù zài wéi fēi”、 huái bào yuàn hèn。 bā hé shuò bèi lè、 zhòng dà chén“ yì lì shì shū”， zhǐ zé liǎo dài shàn de guò shī， xuān bù“ lì 'ā mǐn tái jí、 mǎng gǔ 'ěr tài tái jí、 huáng tài jí、 dé gé lèi、 yuè tuō、 jì 'ěr hā lǎng、 ā jì gé 'ā gē、 duō 'ěr ɡǔn、 duō duó wéi hé shuò 'é zhēn”， guī dìng xīn hàn“ bù dé zì yì héng xíng”， bù néng chū yú yī jǐ sī yuàn 'ér biǎn gé qín lǐ zhèng wù de hé shuò 'é zhēn。 rú guǒ mǒu yī hé shuò 'é zhēn fàn yòu rǎo luàn zhèng wù de zuì xíng， zé yóu lìng wài qī qí hé shuò 'é zhēn jí yì cái chù， gāi fá zé fá， gāi shā zé zhū。 dài shàn suī bèi gé chú tài zǐ， dàn réng jiù tǒng xiá yuán yòu de zhèng hóng、 xiāng hóng 'èr qí， réng jū sì dà bèi lè zhī shǒu， zuǒ lǐ guó zhèng， tǒng jūn chū zhēng。 hòu jīn tǒng zhì jiē jí de nèi bù máo dùn， yòu liǎo jiào dà chéng dù de huǎn hé。
　　
　　 tiān mìng liù nián rùn 'èr yuè shí liù rì， zhēn duì 'ā hā zāo shòu nú lì zhù nüè dài 'ér fǎn kàng táo wáng de qíng kuàng， nǔ 'ěr hā chì xià dá“ hàn yù”， quàn jiè jiā zhù“ yí lián 'ā hā”，“ ā hā yìng 'ài zhù”，“ shuāng fāng yīnggāi xiāng hù cí 'ài”。 tā yào qiú 'ā hā jiāng“ gēngzhòng tián dì zhī gǔ” quán bù jiāo yǔ jiā zhù， zhù rén jiā zhōng yào duō zhì bù， gōngjǐ 'ā hā yī fú fàn shí， rú guǒ jiā zhù bù“ shàn yǎng” ā hā， ā hā“ yǐ yī shí wéi liè 'ér shàng sù hòu”，“ zé cóng nüè yǎng zhī zhù qǔ zhī， zhuǎn 'ér jǐyǔ shàn yǎng zhī zhù”。 nǔ 'ěr hā chì fā bù zhè yī hàn yù， shì wàng tú zài dà jǔ gōng míng qián xī， huǎn hé nú lì zhù yǔ nú lì zhī jiān jiān ruì de jiē jí máo dùn， gǒng gù hé wéi hù hòu jīn guó zhōng zhàn jū zhù dǎo dì wèi de nú lì zhì shēng chǎn guān xì。
　　
　　 zài zhèng zhì、 jīng jì、 wài jiāo、 jūn shì děng zhū fāng miàn， zuò liǎo chōng fēn zhǔn bèi zhī hòu， nǔ 'ěr hā chì lì yòng míng cháo liáo dōng jiù jīng lüè xióng tíng bì bèi bà gé xīn jīng lüè yuán yìng tài bù 'ān bīng fǎ de hǎo jī huì， jué dìng jìn gōng shěn yáng、 liáo yáng， fā dòng liǎo míng jīn zhī jiān de dì 'èr cì dà jué zhàn。
　　
　　 míng tiān qǐ yuán nián（ qīng tiān mìng liù nián， 1621） sān yuè shí rì， nǔ 'ěr hā chì qīn shuài dà jūn chū fā， shí 'èr rì chén dào dá shěn yáng， zài chéng dōng qī lǐ hé de běi 'àn zhù zào mù chéng tún zhù。 shěn yáng“ chéng pō jiān， chéng wài jùn háo， fá mù wéi shān， mái fú huǒ pào”。 chéng wài wā yòu yǔ rén shēn xiāng děng de xiàn jǐng shí dào， jǐng dǐ mì chā jiān mù zhuāng， xiàn jǐng zhī hòu wā yòu sì dào dà háo， jiān zhuāng mì bù， yòu shù lì dà shān lán， yán nèi háo pái liè dùn chē， měi chē 'ān fàng dà pào 'èr mén xiǎo pào sì mén， liǎng chē zhī jiān yòu zhì dà pào wǔ mén。 fèng jí bǎo、 hǔ pí yì yì jiē kāi hé jiàn zhá， xiū shàn jiān gù， yǔ shěn yáng chéng wéi jī jiǎo。
　　
　　 shěn yáng chéng nèi yòu hè shì xián、 yóu shì gōng 'èr zǒng bīng guān， gè jiāng bīng wàn yú， zǒng bīng guān chén cè、 dǒng zhòng kuí yǐn chuān zhè bīng yī wàn yú zhèng zì liáo yáng lái yuán， shǒu fèng jí bǎo zǒng bīng lǐ bǐng chéng、 shǒu wǔ jìng yíng zǒng bīng zhū wàn liáng、 jiāng bì yì lǐng bīng sān wàn lái yuán。 àn jūn duì zǒng shù 'ér yán， míng guó shāo zhàn yōu shì， jiān zhī shěn yáng chéng jiān háo kuān qiàn shēn， qiāng pào zhòng duō， míng jūn rú guǒ jù chéng sǐ shǒu， shì hěn nán gōng kè de。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì zhī xī dān píng yìng gōng， yǐ gōng shǐ duì qiāng pào， yǐ rén lì gōng jiān chéng， shì nán yǐ zòu xiào de， rú zhàn shì tuō yán， chén cè、 lǐ bǐng chéng děng sì wàn yú jūn duì jí qí tā yuán bīng gǎn dào zhī hòu， fù bèi shòu dí， jú shì biàn shí fēn xiǎn 'è liǎo， suì lín jī yìng biàn， guǒ duàn jué dìng yòu dí chū chéng， fā huī jǐ jūn shàn yú yě zhàn de cháng chù， shè xià mái fú， chéng jī jiān dí。 sān yuè shí 'èr rì， nǔ 'ěr hā chì xiān pài shù shí míng qí bīng“ gé háo zhēn tàn”， bèi zǒng bīng yóu shì gōng jiā dīng zhuī jī， sǐ sì rén。 yǒng měng guǎ móu de zǒng bīng hè shì xián“ yǒng 'ér qīng， wèi nú yì yǔ”， suì gǎi biàn liǎo yuán lái“ gù shǒu” de fāng zhēn，“ jué yì chū zhàn”。 dì 'èr rì， nǔ 'ěr hā chì yòu qiǎn shǎo shù lǎo ruò shì zú tiǎo zhàn， hè shì xián yǐn jiǔ dà zuì， shuài jiā dīng qiān yú chū chéng， kuā xià hǎi kǒu shuō， yào“ jìn dí 'ér fǎn”。 jīn bīng“ zhà bài”， shì xián zhòngjì，“ chéng ruì qīng jìn”。 yī rù fú zhōng， hòu jīn“ jīng qí sì hé”， jiāng míng bīng chóngchóng bāo wéi， fèn yǒng kǎn shā， dà bài míng bīng。 shì xián“ shēn zhōng sì shǐ”， qiě zhàn qiě zǒu， tuì zhì chéng biān， yīn diào qiáo shéng suǒ bèi nǔ 'ěr hā chì shù yuè qián pài wǎng chéng zhōng zhà jiàng de měnggǔ、 nǚ zhēn rén kǎn duàn， bù néng rù chéng。 bā qí bīng zhuī zhì， jī shā hè shì xián jí lái yuán de yóu shì gōng， chōng rù chéng nèi， dǎ xià liǎo hào chēng jīn chéng tānɡ chí de shěn yáng zhòng zhèn。
　　
　　 cǐ shí， míng zǒng bīng chén cè děng shuài chuān zhè bīng lái yuán， gāng zhì hún hé， chuān bīng dù hé， yíng yú qiáo běi， zhè bīng zài qiáo nán， yíng zhài shàng wèi 'ān hǎo， nǔ 'ěr hā chì chéng jī shuài jūn měng gōng， xiān xiāo miè liǎo qiáo běi chuān bīng， suí jí jī bài zhū wàn liáng、 jiāng bì lái yuán de sān wàn míng jūn， jǐn jiē zhe yòu jiān miè qiáo nán zhè bīng。 yī rì zhī nèi， nǔ 'ěr hā chì tǒng shuài bā qí jiàn 'ér wǔ、 liù wàn， áo zhàn sì cì， jiāng qī wàn yú míng jūn gè gè jī pò， gōng kè shěn yáng。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì tún bīng wǔ rì， lùn gōng xíng shǎng， sān yuè shí bā rì jí zhū bèi lè、 dà chén dìng yì， jìn jūn liáo yáng。
　　
　　 sān yuè shí sān rì shěn yáng yī shī， liáo yáng wēi rú lěi luǎn， chéng zhōng“ bīng bù mǎn wàn”， yòu“ shēn wú jiè zhòu， qì bù jīng lì”， liáo dōng“ zhàn jiāng jìngbīng”， yī bàn sǔn yú shěn yáng zhī zhàn， yī bàn zài gè dì yìng yuán。 rú guǒ jīn bīng yú shí sì rì fēi chí jìn jī， dāng tiān jí kě qīng qǔ liáo yáng。 míng jīng lüè yuán yìng tài、 xún 'àn zhāng quán lì yòng nǔ 'ěr hā chì de chí yán hé shī wù， fēi sù zhēng diào yuán jūn， chè hǔ pí yì、 fèng jí bǎo bīng huí liáo yáng， wǔ tiān zhī nèi， còu jí liǎo shí sān wàn dà jūn。
　　
　　 sān yuè shí jiǔ rì wǔ shí， nǔ 'ěr hā chì shuài jūn jìn zhì liáo yáng chéng dōng nán jiǎo， dāng tiān wǎn shàng， yú chéng nán qī lǐ 'ān yíng zhā zhài。 cǐ shí， lùn bīng shù， míng bèi yú jīn。 jiǎng dì xíng， míng fáng shǒu， dé dì lì。 liáo yáng chéng shí fēn jiān gù，“ chéng gāo hòu zhuàng， yì rán xióng zhì”， chéng wài wā háo sān dào， měi dào kuān sān zhàng、 shēn 'èr zhàng， háo wài fù zhù dà dī zhū shuǐ， yòu yǐn rù tài zǐ hé shuǐ， guàn mǎn hù chéng shēn háo。 liáo yáng yòu shàng wàn mén dà pào， qí zhōng qī mén， gè zhòng yī qiān yú、 èr qiān yú、 sān qiān yú jīn， yī fā kě bì dí shù bǎi， wēi lì hěn dà。《 wǔ huáng dì shí lù》 juàn sān jì shù liáo yáng shǒu bèi qíng kuàng shuō：“（ míng chén） fàng dài zǐ hé shuǐ yú háo， sài qí xī zhá， nèi liè huǒ qì yú chéng shàng， pái bīng sì miàn， shǒu yù shèn yán。” cháo xiān wén xiàn shèn zhì jì shù liǎo hòu jīn jūn wàng chéng shēng wèi de qíng xíng， zhǐ chū：“（ bā qí jūn） zhì liáo yáng， wàng jiàn chéng chí xiǎn gù， bīng zhòng shèn shèng， lǔ jiē yì jù yù tuì。” rú guǒ míng jīng lüè yuán yìng tài diào dù yòu fāng， píng jiān sǐ shǒu， liáo yáng shì bù huì qīng yì shī luò de。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì kàn dào míng jūn shǒu bèi shèn yán， jué dìng bì miǎn yìng gōng， lì zhēng zhì qǔ。 tā shǒu xiān yán zhèng xuān bù bì zhàn、 sǐ zhàn de jué xīn， shēng sè jù lì dì yù gào zhòng rén shuō：“ yī bù tuì shí， wǒ yǐ sǐ yǐ。 nǐ děng xū xiān shā wǒ， hòu tuì qù”， bìng lì jí“ pǐ mǎ dú jìn”。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì zài cì yùn yòng fā huī suǒ cháng zhì dí suǒ duǎn de zhèng què zhàn shù， jué dìng yòu dí chū chéng， yǐn rù fú zhōng， yǐ biàn hé jiān dí jūn， tóng shí yòu pài qiǎn“ xì zuò”， hùn rù chéng nèi， dài jī nèi yìng。 sān yuè shí jiǔ rì， tā xiān chā shǎo shù rén mǎ héng dù tài zǐ hé， yòu piàn dí rén， míng jūn guǒ rán zhòngjì liǎo。 míng jīng lüè yuán yìng tài běn lái yǐ hé zhū jiāng yì dìng，“ wèi dí duō， zhù shǒu”， xiàn zài kàn jiàn hòu jīn bīng mǎ tài shǎo，“ qí qí kě shù”， suì yīn“ jiàn zéi shǎo 'ér zhù zhàn”， qīn dū hóu shì lù、 lǐ bǐng chéng、 liáng zhòng shàn、 jiāng bì、 zhū wàn liáng wǔ zǒng bīng， shuài bīng chū chéng wǔ lǐ， zài jiào chǎng zhā yíng。 míng bīng hū shǒu hū zhàn， jūn xīn bù dìng， nǔ 'ěr hā chì chéng jī zhǐ huī jūn duì，“ fèn lì chōng shā”，“ míng bīng dà kuì 'ér sǐ”，“ jūn bài duō sǐ”。 dì 'èr rì， sān yuè 'èr shí rì， nǔ 'ěr hā chì qīn dū shì zú měng gōng， áo zhàn duō shí， míng bīng yòu bài。 sān yuè 'èr shí yī rì， nǔ 'ěr hā chì lǐng jūn chéng shèng jìn jī， yuán xiān pài rù de“ jiān xì” cóng zhōng nèi yìng， suì gōng xià liáo yáng， yuán yìng tài zì jìn， zhāng quán bèi fú， bù qū 'ér sǐ。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì dài lǐng bā qí bèi lè、 dà chén， jìn rù chéng nèi， zhù yú jīng lüè yá mén， yù lìng hàn rén guī shùn， liáo hé yǐ dōng de kuān diàn、 hǎi zhōu、 yào zhōu、 gài zhōu、 zhèn jiāng、 xióng yuè、 fù zhōu、 tānɡ zhàn、 wǔ jìng yíng、 cháng níng、 cháng jìng、 sān hé、 shí fāng sì、 yǒng níng、 zhèn yí、 wēi yuǎn、 gū shān、 tián shuǐ zhàn、 cǎo hé、 fèng jí、 píng lǔ、 pú hé、 yì lù、 ān shān děng qī shí yú chéng guān mín“ jù xuē fā jiàng”。
　　
　　 tiān mìng liù nián sì yuè shí yī rì， nǔ 'ěr hā chì zhào jí zhū bèi lè、 dà chén， shāng yì shì fǒu qiān dū yú cǐ？ tā mendōu zhù zhāng huí dào jiàn zhōu， bù yuàn liú zhù liáo yáng。 nǔ 'ěr hā chì duàn rán jù jué liǎo tā men de jiàn yì， zé bèi zhū zǐ mù guāng duǎn qiǎn， méi yòu xióng xīn zhuàng zhì。 tā qiáng diào zhǐ chū： chéng méng huáng tiān juàn yòu， jiān kǔ chuàng yè huò dé chéng gōng， jiàng fú liǎo liáo hé yǐ dōng dì qū， rú guǒ huí dào gù lǐ， liáo yáng bì wéi míng guó shōu fù hé gù shǒu， táo sàn yú shān gǔ de chéng bǎo rén dīng biàn bǎi tuō liǎo hòu jīn de tǒng zhì，“ qì suǒ dé zhī jiāng tǔ 'ér hái guó， bì fù fán zhēng tǎo”， huáng tiān rú cǐ“ xǐ 'ài zhī dì fāng”， yān néng pāo qì！ tā yù gào zhū zǐ yào xiōng huái dà zhì， bìng yǔ zhòng xīn cháng dì shuō：“ jīn wǒ xīng bīng， wéi 'ěr děng zhòng zǐ chuàng lì dà yè。 zhū zǐ， ěr děng yān néng shuō bù néng ní！” yú shì， zhū bèi lè、 dà chén yī zhì huí dá shuō，“ cǐ yán chéng rán”， suì dìng yì qiān dū liáo yáng， pài rén yíng jiē hàn zhī fú jìn hé huáng zǐ， jiāng jiàn zhōu dì qū rén dīng yí zhù liáo dōng。 nǔ 'ěr hā chì zhè yī jué cè， duì cù jìn hòu jīn de fā zhǎn qǐ liǎo zhòng dà de zuò yòng。
　　
　　 tiān mìng qī nián zhēngyuè shí bā rì， nǔ 'ěr hā chì tǒng lǐng bā qí jìnglǚ， xī zhēng míng cháo liáo dōng zhòng zhèn guǎng níng。 suī rán míng zài guān wài yòu jūn duì 'èr shí wàn， liǎng bèi bàn yú jīn jūn， ér qiě huǒ qì zhòng duō， dàn nǔ 'ěr hā chì bìng bù wèi jù， èr shí rì jí dù guò liáo hé， jìn wéi xī píng， èr shí yī rì wǔ shí měng gōng kè chéng， bìng suí jí yǔ shí wàn míng jūn 'áo zhàn yú shā lǐng， zhǎn shā liáo dōng zǒng bīng liú qú、 yuán liáo zǒng bīng qí bǐng zhōng， dà huò quán shèng， míng liáo dōng xún fǔ wáng huà zhēn qì guǎng níng chéng cōng máng táo dùn。 zhēngyuè 'èr shí sì rì， nǔ 'ěr hā chì lǐng jūn zhì guǎng níng， míng yóu jī sūn dé gōng děng shuài shì mín zhí qí zhāng gài zòuyuè kòu jiàng， yíng rù chéng zhōng， zhù xún fǔ yá mén。 píng yáng、 xī xīng、 jǐn zhōu、 dà líng hé、 yòu tún wèi děng sì shí yú chéng guān bīng jù jiàng。 èr yuè shí qī rì， nǔ 'ěr hā chì mìng zhū bèi lè tǒng bīng liú shǒu guǎng níng， jiāng jǐn zhōu、 yì zhōu děng chù guān mín qiān yú hé dōng， huí guī liáo yáng。
　　
　　 míng tiān qǐ yuán nián（ qīng tiān mìng liù nián， 1621） sān yuè hòu jīn jūn jìn zhù liáo dōng yǐ hòu， nǔ 'ěr hā chì miàn lín zhe jié rán bù tóng de xīn xíng shì， jí zài cháng qī fēng jiàn huà de hàn zú dì qū， què lì hé gǒng gù hòu jīn guó de tǒng zhì， yīn 'ér bì xū jiě jué xīn chū xiàn de xǔ duō nán tí。 bǐ rú， liáo hé dōng xī zhù yào shì hàn zú jū zhù， bù guǎn shì shēng chǎn guān xì、 zhèng zhì zhì dù、 wén huà chuán tǒng， hái shì shēng huó fāng shì、 fēng sú xí guàn、 fú zhuāng fā shì， yǐ jí yǔ yán wén zì、 xiàngmào xìng gé， yǔ mǎn zú dū jié rán bù tóng， duì tā men zěn yàng guǎn xiá， zěn yàng bō xuē？ mǎn zú rén dīng yí jū liáo dōng hòu， zěn yàng 'ān zhì， shì gù shǒu jiù sú， hái shì gǎi xíng hàn zhì， huò shì lìng xíng tā fǎ？ liáo dōng jí qí fù jìn， yòu xiāng dāng duō shù liàng de měnggǔ bù luò， duì tā men cǎi qǔ shénme yàng de fāng zhēn hé zhèng cè， mǎn、 méng、 hàn zhī jiān de guān xì， shì shénme yàng de bù jú？ liáo dōng dì qū rén dīng dà jiǎn， mín bù níng jū， tián dì huāng wú， shè huì hùn luàn， zěn yàng 'ān dìng， zěn yàng huī fù？ míng tíng dà diào bīng mǎ， guǎng xiū chéng bǎo， qiǎng yùn liáng cǎo， gǎn zhì huǒ qì jiá zhàng dāo jiàn， lì tú wǎn jiù liáo dōng wēi jú， shǒu zhù níng yuǎn、 jǐn zhōu， què bǎo shān hǎi guān nèi 'ān quán， bìng lǚ pài mì shǐ， qián rù liáo dōng zhōu xiàn， lián luò fǎn jīn rén yuán， cèhuà wǔ zhuāng fǎn kàng hé dà pī wài táo， yǐ rǎo luàn jīn guó， qiān zhì qí bīng lì， jìn 'ér sì jī chū bīng， shōu fù shī dì， cǐ qíng cǐ cè， rú hé duì fù。
　　
　　 tè bié shì liáo dōng hàn mín de jī liè fǎn kàng， zěn yàng chǔzhì？ zì cóng tiān mìng liù nián sān yuè hòu jīn jūn jìn zhù liáo dōng yǐ hòu， bā qí guì zú guānjiàng dà liàng lüè mín wéi nú， kuò dà nú lì zhì bō xuē fàn wéi， jī nù liǎo cháng qī fǎn kàng fēng jiàn zhì dù de liáo dōng jūn mín， tā men bù gù hàn、 bèi lè de cán kù zhèn yā， jìn xíng liǎo yīng yǒng de dǒu zhēng。
　　
　　 jiù zài sān yuè 'èr shí yī rì liáo yáng shī xiàn jīn bīng duó jù quán chéng de 'è liè chǔjìng xià， guǎng dà liáo yáng chéng mín biàn zhēn duì hòu jīn tān lán qiǎng lüè de 'è xí，“ fàng huǒ fén jiā， guō、 wèng、 chuāng zhǐ， jìn jiē huǐ huài”， yǐ shì kàng yì。
　　
　　 zhèn jiāng gǔ hé tún mín chén dà děng，“ bù shòu wěi mìng”， cì shā hòu jīn suǒ qiǎn zhāo jiàng jīn zhōu、 fù zhōu、 hǎi zhōu、 gài zhōu sì wèi de kuān diàn cān jiāng chén yáo dào、 shǒu bèi guō yàn guāng、 lǚ duān，“ jù jí sān qiān rén， shà xuè gòng méng”。 mǎ hǔ shān rèn jiǔ、 xī tóu shān jīn guó yòng、 mǎ tóu shān cuī tiān tài、 zhuó shān wáng sī shào děng， yǐ jí“ dōng shān kuàng tú”， bù kěn jiàng jīn，“ gè jù zhòng yǐ dài dà bīng（ míng bīng）”。 gài zhōu shēng yuán lǐ yù chūn děng， jù“ kuàng tú 'èr qiān yú rén yǐ shǒu”， jī shā hòu jīn suǒ pài quàn jiàng shǐ zhě。
　　
　　 liáo dōng bīng mín dà pī chū zǒu， táo lí jīn guó xiá qū， bì jū yán hǎi dǎo yǔ jí jìn rù cháo xiān de， yòu shù shí wàn rén， táo rù guān nèi de gèng duō， tiān mìng qī nián， yǐ dá 'èr bǎi bā shí yú wàn rén。
　　
　　 fǎn jīn de wǔ zhuāng dǒu zhēng， fēng qǐ yún yǒng， mián yán bù duàn， wǔ nián nèi（ 1621 héng 1626）， yǐ jīng fā shēng hé zhèng zài jī jí zhǔn bèi jìn xíng wǔ zhuāng fǎn kàng de zhōu xiàn yòu liáo yáng、 hǎi zhōu、 ān shān、 yào zhōu、 gài zhōu、 fù zhōu、 xiù yán、 ài hé、 xīn chéng、 jīn zhōu、 zhèn jiāng、 qīng hé、 fǔ shùn děng dì， jī běn shàng biàn jí hòu jīn quán bù xiá qū。 liáo mín hái cǎi yòng liǎo qí tā fāng shì jìn xíng dǒu zhēng。 yòu de mì mì tóu fàng dú yào， yù tú dú sǐ hàn、 bèi lè hé bā qí guān bīng； yòu de wéi fàn jìn lìng， sī cáng bīng qì， bù 'àn guī dìng shàng jiǎo wǔ qì， wéi xīng shī qǐ yì zuò zhǔn bèi； yòu de miè shì hàn yù， shōu liú táo wáng de bīng mín hé 'ā hā； yòu de xiǎng fāng shè fǎ， dǎ sǐ wéi fēi zuò dǎi de bā qí guān bīng， chéng zhì qī yā rén mín de bào tú。
　　
　　 zhèng shì yóu yú liáo dōng bīng mín hé mǎn zú 'ā hā qiáng liè fǎn duì yě mán de nú lì zhì hé bā qí guì zú de nú yì，“ bù dìng jū， cháng táo zǒu， cóng shì jiān xì”， pín fán qǐ yì， dà pī táo wáng， zào chéng liǎo“ pàn táo shèn duō、 luàn” de jú miàn， shǐ dé hòu jīn guó zhōng chéng xiāng bù níng， jìng nèi hùn luàn， yán zhòng dì wēi xié dào hòu jīn de tǒng zhì。
　　
　　 miàn lín zhe fù zá de wēi xiǎn jú shì， nǔ 'ěr hā chì bèi pò què dìng liǎo chéng rèn liáo dōng hàn mín yuán yòu de fēng jiàn zhì、 lù xù suō xiǎo mǎn zú nú lì zhì bìng cù jìn qí xiàng fēng jiàn zhì guò dù de fāng zhēn， jí shí dì tuī xíng liǎo“ gè shǒu jiù yè” hé“ jì dīng shòu tián” děng guò dù xìng zhì de xīn zhèng cè。
　　
　　 tiān mìng liù nián sì yuè chū yī， jí jīn jūn gōng xià liáo yáng hòu de dì bā tiān， nǔ 'ěr hā chì yù quàn hǎi zhōu、 fù zhōu、 jīn zhōu mín guī jiàng shí， zhèng shì tí chū liǎo duì dài liáo mín de“ gè shǒu jiù yè” zhèng cè。 tā xià dá hàn yù shuō： duì jīng guò“ sǐ zhàn 'ér dé huò zhī liáo dōng chéng mín， shàng jiē bù shā 'ér yǎng zhī， gè shǒu jiù yè”， shǐ liáo mín“ jiē gè chū qí lì， jīng shāng xíng jiǎ， měi hǎo shuǐ guǒ， gè zhǒng liáng wù， suí qí suǒ chǎn， cǐ nǎi cháng yuǎn zhī lì yǐ！” guò liǎo yī gè yuè， tā zài yù quàn zhèn jiāng mín jiàng shùn shí yòu zhǐ chū： bù huì yīn zhèn jiāng mín shā sǐ qiǎn wǎng quàn jiàng de hòu jīn guān yuán，“ ér jiāng cǐ chǔzhī mín jù jiē shā lù， cǐ chù suǒ chū kǒu liáng jìn jiē diū qì”。“ wǒ fāng yǐ mín quē shǎo wéi hèn”， liáo mín yìng kuài guī shùn， zé“ gè shǒu qí zhái， gè gēng qí tián”。 cǐ hòu yòu duō cì chóngshēn zhè yī zhèng cè。
　　
　　 àn zhào zhè yī zhèng cè， liáo dōng bīng mín kě yǐ gè zì bǎo yòu zì jǐ yuán lái de zǔ yè， gè zì cóng shì xiān qián cóng shì de hángyè， yīn cǐ， dì zhù de tián dì fáng zhái réng jiù guī qí suǒ yòu， tā rén bù dé qīn zhàn， yuán lái jīng shāng kāi diàn de， zhào yàng néng gòu gòu jìn huò wù， dǎ zào qì jù， chū shòu huò lì， fù jiā dà hù réng jiù kě yǐ gù yōng gōng rén， zhāo diàn gēngzhòng， shōu qǔ zū gǔ， ér yuán lái de diàn nóng， hái dé zū zhǒng dì zhù zhuāng tián， gù nóng réng wéi dōng jiā xiào láo， bāng gōng、 xué tú yǐ rán yào zài lǎo bǎn zuōfáng diàn pū zhōng chū lì。 zhè jiù yì wèi zhe， liáo dōng dì qū de xīn zhù rén jīn guó yīng míng hàn nǔ 'ěr hā chì， chéng rèn liǎo zhè gè dì qū guò qù gè xíng gè yè de jiù chuán tǒng、 jiù de chǎn quán xíng shì、 jiù de jīng yíng fāng shì， jí chéng rèn liǎo liáo shěn dì qū hàn mín zhōng de fēng jiàn shēng chǎn guān xì kě yǐ yán xù， bìng bǎo zhàng fēng jiàn zhì， shèn zhì hái zài yī xiē dì fāng huī fù fēng jiàn zhì de bō xuē fāng shì。
　　
　　 jǐn jiē zhe， nǔ 'ěr hā chì yòu xuān bù shí xíng“ jì dīng shòu tián” zhèng cè。 tiān mìng liù nián qī yuè shí sì rì， nǔ 'ěr hā chì bān fā fēn tián hàn yù， mìng yú hǎi zhōu dì fāng qǔ wú zhù zhī tián shí wàn rì（ yī rì wéi tián liù mǔ huò shí mǔ）、 liáo dōng dì fāng qǔ tián 'èr shí wàn rì， fēn gěi bā qí bīng dīng hé hàn mín， yī dīng jǐyǔ zhǒng gǔ zhī tián wǔ shǎng zhí mián zhī tián yī shǎng，“ jūn xíng jǐyǔ”，“ qǐ gài、 sēng rén jiē fēn yǔ tián， qín jiā gēngzhòng”。 tóng nián shí yuè chū yī rì， tā yòu jiàng yù hàn mín shuō： liáo dōng wǔ wèi zhī rén hé hǎi zhōu、 gài zhōu、 fù zhōu、 jīn zhōu sì wèi zhī rén， lìng zhǒng wú zhù zhī tián sān shí wàn rì。 cǐ hòu， duō cì jiāng tián dì shòu yǔ mǎn hàn rén dīng。 zài shòu yǔ hàn mín de tǔ dì shàng， jī běn shàng shì yán xù liǎo guò qù liáo mín de fēng jiàn shēng chǎn guān xì。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì zài“ gè shǒu jiù yè”、“ jì dīng shòu tián” de jī chǔ shàng， yán xí liǎo míng cháo zhèng fǔ de fēng jiàn fù yì zhì dù， bìng zuò liǎo yī xiē bì yào de xiū gǎi。 zài qī yuè shí sì rì de fēn tián yù zhōng， nǔ 'ěr hā chì céng guī dìng， lǐng shòu tián dì de hàn mín， xū“ sān dīng gēng guān tián yī shǎng”，“ měi 'èr shí dīng， zhēng yī dīng dāng bīng， yǐ yī dīng fú guān yì”。 dàn zhè zhǒng gēngzhòng guān tián de láo yì dì zū bō xuē fāng shì tài gǔ lǎo liǎo， gēn běn bù shì hé yú yǐ jīng cháng qī fēng jiàn huà de liáo dōng dì qū， wú fǎ tuī xíng， nǎi gǎi dìng xīn fǎ。
　　
　　 tiān mìng liù nián bā yuè shí qī rì， nǔ 'ěr hā chì xià lìng：“ cóng sù bī pò cuī zhēng yǐ zhào jiù lì zhēng shōu guān fù zhī gǔ cǎo”。 jiǔ yuè shí liù rì yòu yù lìng guǎn lǐ hàn mín shì wù de bā yóu jī、 èr dū sī，“ guān fù zhēng shōu zhī gǔ， xū bìng zhēng yǐ cǎo”。 shí 'èr yuè chū shí rì， tā zài xià hàn yù， zhǐ zé gài zhōu fù jiāng liú xīng zuò shuō：“ yǐ zhào jiù lì zhēng shōu zhī gǔ、 yín、 tàn、 tiě、 yán děng guān fù， hé gù bù cóng sù cuī dū qiǎn sòng”， zé lìng liú qiǎn pài bīng shì，“ cuī zhēng yǐ zhào jiù lì zhēng shōu zhī fù”。 zhè gè“ jiù lì”， jiù shì míng cháo zhèng fǔ zài liáo dōng zhēng shōu fēng jiàn fù shuì de guī dìng。
　　
　　 yóu yú jīn guó yī xiàng cǎi yòng yǐ dīng wéi zhù yào de jì suàn dān wèi， yīn cǐ， nǔ 'ěr hā chì zài bǎo liú míng cháo zhèng fǔ zhēng shōu fēng jiàn fù shuì de jī běn xiàng mù hé zhèng 'é shù liàng de tiáo jiàn xià， shèn jìn liǎo rù zhù liáo shěn qián de chuán tǒng zuò fǎ， shí xíng jì dīng zhēng fù qiān yì zhì。 tiān mìng liù nián shí yī yuè shí bā rì， nǔ 'ěr hā chì xià dá gěi hàn mín de“ wén shū” shuō： liáo dōng de“ gè zhǒng gòng fù”， yuán lái jiē yǐ hù jì， jiēguǒ“ fù rén gěi cái 'ér miǎn yì， qióng rén wú cái 'ér yìng chā”， xiàn gǎi yòng“ wǒ zhī jiù zhì”，“ yǐ dīng jì suàn”， nán dīng 'èr shí rén zhēng bīng yī rén， yù yòu jí shì， měi shí rén chū yī rén fú yì，“ ruò xì huǎn shì， bǎi rén chū yī rén fú yì”。 dāng bīng zhī rén suǒ xū“ chéng shí liǎng zhī mǎ， yǐ jí xié dài zhī qì jù”， lìng 'èr shí rén chéng dān zhì bàn。 tiān mìng bā nián 'èr yuè，“ yī nián yī dīng zhī zhēng qǔ guān fù zhě， fù gǔ、 fù yín、 sì yǎng jūn mǎ zhī liào， hé gòng sān liǎng”。
　　
　　 duì yú mǎn zú de zhū shēn， chú liǎo 'àn dīng jiāo nà guān fù yǐ wài， hái yào dāng bīng yìng yì， dà tǐ shàng shì sān dīng zhēng yī wéi bīng， yù yòu zhòng dà zhàn zhēng， bǐ lì gèng dà yī xiē。 tiān mìng liù nián shí yī yuè， nǔ 'ěr hā chì xià yù， měi niú lù zēng pī jiá wǔ shí， fēn zhù liáo yáng、 hǎi zhōu。 tiān mìng qī nián zhēngyuè zhēng guǎng níng， nǔ 'ěr hā chì mìng lìng měi niú lù chū yī bǎi jiá cóng zhēng， yǐ wǔ shí jiá liú shǒu。 àn yī niú lù yī bǎi wǔ shí jiá jì， shì 'èr dīng chōu yī wéi bīng。 qí tā zhù chéng、 yùn liáng děng， yě cháng qiān zhū shēn fù yì。
　　
　　 yóu yú bāo yī 'ā hā měng liè fǎn duì nú lì zhù de yě mán nú yì 'ér dà pī táo wáng， nǔ 'ěr hā chì jì xià hàn yù， mìng lìng 'ā hā bì xū“ yǐ zhù wéi fù”，“ bù méng zéi dào jiān zhà xiōng bào zhī niàn”，“ jìn lì cóng shì 'ā hā zhī shì”， yǐ miǎn bèi zhù zé mà kǎo dǎ； tóng shí， yòu chéng bàn liǎo yī xiē cán kù nüè dài 'ā hā、 dǎ sǐ 'ā hā de nú lì zhù， bù xǔ zhù rén rèn yì shā hài 'ā hā ④。 zhè duì cù jìn mǎn zú cóng nú lì zhì xiàng fēng jiàn zhì guò dù， qǐ liǎo yī dìng de zuò yòng。
　　
　　 tiān mìng liù nián， nǔ 'ěr hā chì jìn zhù liáo yáng míng liáo dōng jīng lüè yá mén yǐ hòu， jí dìng xià liǎo dà liàng rèn yòng hàn guān de zhèng cè。 èr shí sì rì， tā xià lìng“ shì liáo yáng yù zhōng guān mín， chá xiāozhí xián zhù zhě， fù qí yuán zhí。 shè yóu jī bā yuán、 dū sī 'èr yuán， wěi zhī yǐ shì”。 nǔ 'ěr hā chì zhè yàng zuò， shì shí fēn zhèng què de。 yīn wéi， yǐ hàn、 bèi lè wéi shǒu de mǎn zú guì zú rén shù bìng bù duō， wǔ、 liù wàn jīn bīng， zhǐ néng jù jū zài liáo yáng、 shěn yáng、 guǎng níng jí shǎo shù jūn shì yào dì， qí tā zhōu xiàn hé guǎng dà xiāng cūn， zé nán yǐ yī yī fēn bīng tún zhù， jiān zhī， yán yǔ bù tōng， wén zì xiāng yì， fú shì yòu bié， xí sú bù tóng， wú fǎ liǎo jiě liáo mín xīn qíng， bù yì chá huò pàn táo mì móu， yě hěn nán bī pò hàn rén nà liáng gòng fù dāng bīng fú yì。 zài zhè yàng tiáo jiàn xiàn zhì xià， méi yòu hàn zú dì zhù jiē jí dài biǎo rén wù de zhī chí， hàn、 bèi lè shì hěn nán zài liáo dōng zhàn wěn jiǎo gēn de。 nǔ 'ěr hā chì jiù céng zhuān mén zhào jí hàn guān duì tā men shuō：“ ěr děng zhī guó rén， kě xìn zhě， bù kě kào zhě， ěr děng zhī zhī yǐ。”
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì tè bié zhù yì shōu luó hé qǐ yòng míng cháo de zuì chén、 fèi guān jí zhōng xià wǔ jiāng hé guān lì。 tā zài liù yuè chū bā rì duì dū táng xià dá zhuān yù， zhǐ shì bù yòng míng cháo dà chén， ér yìng zhuó yòng yuàn wéi jīn guó xiào láo de xiǎo guān xiǎo lì， yīn wéi， yuán xì míng cháo dà chén zhī rén，“ yī xiàng wéi guān， bùwèi wǒ děng xiào láo”， yú jīn wú yì， ér nà xiē wēi yuán xiǎo lì piān bì mò biàn， yǐ jí zuì chén xián guān， huò yīn shǎo dú shī shū， wéi tú yú lì， tān zāng wǎng fǎ， móu shēng guān zhí； huò shì guān chǎng shī lì， dǎ rù yù zhōng， xīn huái bù mǎn， yīn 'ér yòu kě néng bèi pàn jiù jūn， tóu kào xīn hàn，“ guī xiàng wǒ děng”，“ chǎn yú yú wǒ děng， chū qí lì， zhì qí cái”。 suǒ yǐ， tā rèn yòng de hàn guān，“ yī bàn zài míng cháo shí dé huò sǐ zuì， guān zài yù zhōng， yī bàn shī qù guān zhí， yī wú suǒ yòu， yòu jiē zhàn zhèn suǒ huò 'ér yǎng zhī yě”。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì zài gěi“ míng guó zhòng yóu jī guān” xià dá de hàn yù zhōng， duì tā men tí chū liǎo sì gè fāng miàn de yào qiú， yī shì zé lìng jiàng jīn hàn guān“ qín shǒu gè zhǒng fǎ lìng”， jí guàn chè zhí xíng yào qiú 'ā hā gēng tián jiāo gǔ、 qiǎngpò hàn mín zhòngdì shǒu fǎ、 nà liáng dāngchāi、 bù dé pàn táo děng děng fǎ lìng hé hàn yù。 èr yào hàn guān“ wéi hàn zhī yǎn， guān chá zhòng rén； wéi hàn zhī 'ěr， yòng yǐ tīng zhòng， zhū fán gè shì， jiē xiáng jiā dū chá。” jí yào tā men zhēn chá hàn mín duì dài hàn、 bèi lè de tài dù， yòu wú pàn táo mì móu， suí shí shàng bào， wéi nǔ 'ěr hā chì zhì dìng de“ píng dào zéi， zhǐ 'è nì” zhèng cè fú wù。 sān wéi yù lìng hàn guān“ gōng zhèng shěn duàn”， yǐ wéi hù hòu jīn guó de tǒng zhì。 dì sì shì yù quàn hàn guān bù yào“ kē suǒ xià rén”， yǐ miǎn jī huà máo dùn， zhāo zhì liáo mín gèng jiā měng liè dì fǎn duì jīn guó de tǒng zhì。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì duō cì xuān bù， duì jìn zhōng xiào láo de hàn guān， yào pò gé tí shēng， yào“ jiā shǎng cì cái”， yào“ shǎng yǐ gōng， jǐyǔ wéi guān”， yào shǐ tā men“ zhōng shēn xiǎng shòu”， ér qiě gōng chén de zǐ sūn kě yǐ shì dài chéng xí zǔ、 fù de guān zhí。 yuán míng fǔ shùn yóu jī lǐ yǒng fāng， chū shēng sān děng fù jiāng， cóng zhēng liáo yáng hòu jìn sān děng zǒng bīng guān。 míng shāng rén tóng yǎng xìng chū shòu sān děng fù jiāng， pò liáo yáng hòu jìn 'èr děng zǒng bīng guān。 kāi yuán rén liú xīng zuò， jiàng hòu chū rèn bèi yù， xià liáo yáng hòu， jìn zhì fù jiāng， qí zhí yì wéi hǎi zhōu cān jiāng。
　　
　　 zhè xiē cuò shī chǎn shēng liǎo hěn dà de yǐng xiǎng， jīn jūn jìn rù liáo dōng chū qī， bù shǎo míng cháo guān、 jiāng、 shēng yuán jiàng shùn xīn jūn， xiàn jì xiàn cè， gào mì sòng xìn， cuī zhēng fù shuì， qiān mín fēn dì， chá diǎn dīng kǒu， zhuī bǔ táo rén， duì gǒng gù jīn guó de tǒng zhì qǐ liǎo xiāng dāng dà de zuò yòng。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì lì yòng gōng kè liáo dōng dà bài míng jūn de yòu lì tiáo jiàn， jìn yī bù jiā qiáng liǎo zhēng qǔ měnggǔ lái guī hé jiàn lì mǎn méng lián méng de gōng zuò， qǔ dé liǎo xiǎn zhù xiào guǒ。 tiān mìng liù nián shí yī yuè， měnggǔ kā 'ěr kā bù gǔ 'ěr bù shí、 mǎng guǒ 'ěr tái jí shuài bù mín liù bǎi sì shí wǔ hù lái guī。 qī nián 'èr yuè shí liù rì， měnggǔ kē 'ěr qìn de wù lǔ tè bù míng 'ān、 wù 'ěr zǎi tú děng shí liù bèi lè， yǐ jí kā 'ěr kā bù shí lǐ nà kè děng bèi lè， shuài suǒ shǔ sān qiān yú hù， qián lái guī shùn。 kā 'ěr kā wǔ bù yòu yòu yī qiān 'èr bǎi hù lái tóu。 nǔ 'ěr hā chì fēn bié fēng shòu guān zhí， cì yú pí qiú chōu duàn bù pǐ yín qì jí“ fáng tián nú bì niú mǎ liáng sù”，“ fán suǒ yòng zhī wù， jù shǎng gěi zhī”。 duì yī xiē rén duō shì qiáng de bèi lè、 tái jí， hái ràng tā men yǔ jīn guó hàn、 bèi lè lián yīn hūn qǔ， gòng xiǎng róng huá fù guì。 nǔ 'ěr hā chì fēng gǔ 'ěr bù shí wéi yī děng zǒng bīng guān shì zhí， yǐ dì bā nǚ cōng gǔ tú gōng zhù jià yǔ wéi qī， zūn chēng 'é fù， jǐyǔ nǚ zhēn yī niú lù、 měnggǔ yī niú lù。 shòu mǎng guǒ 'ěr zǒng bīng guān shì zhí， jià yǐ zú dì jì bái lǐ zhī nǚ。 bù yán dài， chū shòu 'èr děng cān jiāng shì zhí， qǔ gōng zhù wéi qī， fēng 'é fù。 nǔ 'ěr hā chì shòu yuè fù míng 'ān sān děng zǒng bīng guān shì zhí， jǐyǔ tè bié yōu yù。 míng 'ān zhī zǐ duō 'ěr jì yì qǔ gōng zhù， wéi 'é fù。 hěn zǎo jiù lái bài yè de měnggǔ kā 'ěr kā bù de bā yuē tè bù 'ēn gé dé 'ěr tái jí， yě qǔ liǎo nǔ 'ěr hā chì de zhí nǚ wéi qī， zūn chēng 'é fù， guī shùn hòu， yòu shòu sān děng zǒng bīng guān shì zhí， méng shì cì gào， cì yú shí sì gè tuō kè suǒ、“ jìn shēn yì shǐ hé fá mù yùn shuǐ” de nán nǚ sì shí duì， yǐ jí dà liàng jīn yín cái bó。 qí zǐ suǒ 'ěr hā qǔ nǔ 'ěr hā chì zhī sūn nǚ wéi qī。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì hái zhuān mén xià dá wén shū， jǐyǔ lái guī měnggǔ zhū bèi lè， xuān bù yào“ wú chā bié dì duì dài qīn shēng 'ér zǐ yǔ yǎng mù 'ér lái zhī zhū zǐ”， bìng zhǐ dìng tā men fēn bié yǔ hàn、 bèi lè“ jié chéng qìngjiā”， yǐ biàn“ hěn hǎo dì 'ēn yǎng” tā men。 dāng zhāi sài zhī jiā sòng qí 'èr zǐ yī nǚ wéi zhì bìng dài mǎ 'èr qiān pǐ、 niú sān qiān tóu、 yáng wǔ qiān zhǐ lái shú zhāi sài shí， nǔ 'ěr hā chì hěn kuān hòu， tóng yì tí qián shì fàng。 tā shuài lǐng sì bèi lè huáng tài jí、 èr bèi lè 'ā mǐn， yǔ zhāi sài duì tiān méng shì， xuān bù rú piàn qǔ shēng chù 'ér bù sòng hái zhāi sài， zé“ jiāng zāo yāng zhì sǐ”。 zhāi sài yě fā shì yào“ yǐ shōu yǎng zhī fù（ zhǐ nǔ 'ěr hā chì） wéi fù”，“ yǐ zhū dì wéi dì”， ruò huí bù zhī hòu biàn xīn fù méng， zé“ zāo yāng zhì sǐ”。 nǔ 'ěr hā chì hòu cì zhāi sài pí qiú gōng shǐ 'ān mǎ jiá zhàng， mìng zhū bèi lè sòng zhì shí lǐ wài， shè yàn jiàn bié， jiāng qí suǒ zhì zhī nǚ， jǐyǔ dà bèi lè dài shàn wéi fēi。 nǔ 'ěr hā chì mìng zhū bèi lè yòu yǔ kē 'ěr qìn bù 'è bā děng bèi lè méng shì，“ yuàn tóng xīn hé yì” duì fù chá hā 'ěr。 zhè xiē zhèng cè hé cuò shī， xī yǐn liǎo xǔ duō měnggǔ bèi lè、 tái jí shuài bù lái tóu， biān rù bā qí， kuò dà liǎo jūn duì， zēng qiáng liǎo zhàn dǒu lì， yǔ kā 'ěr kā、 kē 'ěr qìn jiàn lì liǎo bǐ jiào gǒng gù de yǒu hǎo lián méng guān xì， duì hòu jīn guó yǔ míng zuò zhàn、 yǔ chá hā 'ěr lín dān hàn zuò zhàn， tí gōng liǎo yòu lì tiáo jiàn。 jiàn yú gè bèi lè de shì lì qiáng dà hé nán yǐ tiǎo xuǎn hé shì de sì zǐ， nǔ 'ěr hā chì yú tiān mìng qī nián（ 1622） sān yuè xuān bù jīn hòu yào shí xíng bā hé shuò bèi lè“ gòng zhì guó zhèng” de zhì dù， bìng cǎi qǔ liǎo yī xiē cuò shī， zhú bù wéi zhè yī zhì dù de wán quán shí xíng chuàng zào tiáo jiàn。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì suī rán jiě jué liǎo bù shǎo sì hū wú fǎ jiě jué de nán tí， jìn rù liáo shěn hòu yòu xùn sù rèn qīng liǎo xīn xíng shì， jí shí dì cǎi qǔ liǎo“ gè shǒu jiù yè”、 dà liàng rèn yòng hàn guān děng zhèng cè， shōu dào liǎo yī dìng de xiào guǒ， dàn shì yóu yú dà nú lì zhù、 dà nóng nú zhù de jiē jí jú xiàn xìng hé lì shǐ tiáo jiàn de zhì yuē， tā bù néng jiān chí hé chè dǐ tuī xíng fú hé liáo dōng xū yào shùn yìng shí dài cháo liú de zhèng què zhèng cè， bìng qiě yóu yú yī xiàng gōng wú bù kè、 fēi yuè qián jìn 'ér yòu xiē piāo piāo rán liǎo， jiāo 'ào zhuān héng， gāng bì zì yòng， yīn 'ér cóng tiān mìng bā nián yǐ hòu， fàn liǎo bù shǎo cuò wù， gān liǎo yī xiē chǔn shì。 shǒu xiān shì， tā bù gāi cóng“ ēn yǎng ní kān” zhuǎn biàn wéi dà shā liáo mín。
　　
　　 qīng tiān mìng bā nián（ míng tiān qǐ sān nián， 1623） liù yuè， tīng shuō fù zhōu hàn mín rén shù zēng jiā， jiē shòu míng guó“ pài lái zhī jiān xì hé zhá fù”， jiāng yào pàn táo， nǔ 'ěr hā chì pài qiǎn dà bèi lè dài shàn、 zhāi sāng gǔ、 ā jì gé、 dù dù、 shuò tuō děng bèi lè， shuài bīng liǎng wàn， qián wǎng jìn xíng hài rén tīng wén de zhǒng zú dà tú shā！！ jiāng nán rén quán bù shā guāng， dài huí dà liàng zǐ nǚ、 shēng chù。 tiān mìng jiǔ nián zhēngyuè， nǔ 'ěr hā chì lián xià jiǔ cì hàn yù， qiǎn pài dà pī bā qí guān bīng， zài jīn guó de dà bù fēn xiá qū， chá liàng hàn mín liáng gǔ， fán měi rén yòu gǔ bù jí wǔ jīn dǒu de， dìng wéi“ wú gǔ zhī rén”。 nǔ 'ěr hā chì rǔ mà“ wú gǔ zhī rén” shì“ bù gēng tián、 wú gǔ、 bù dìng jū yú jiā， yù yóu cǐ dì táo wǎng bǐ chù（ míng cháo） zhī guāng gùn”， yù lìng bā qí guān bīng“ yìng jiāng wú gǔ zhī rén shì wéi chóu dí”， fā xiàn qí“ xián xíng qǐ shí”， lì jí“ bǔ zhī sòng lái”， bìng yú zhēngyuè 'èr shí qī rì“ shā liǎo cóng gè chù chá chū sòng lái zhī wú gǔ zhī ní kān（ hàn rén）”。 tiān mìng shí nián shí yuè chū sān rì， nǔ 'ěr hā chì xià dá cháng yù， zhǐ zé hàn mín“ wō cáng jiān xì， jiē shòu zhá fù， pàn táo bù jué”， lìshǔ zhèn jiāng、 cháng shān dǎo、 chuān chéng， yào zhōu、 zhāng yì zhàn、 ān shān、 hǎi zhōu、 jīn zhōu děng dì hàn mín wǔ zhuāng fǎn kàng shì lì， xuān bù yào zhǎn shā pàn táo zhī rén。 tā mìng lìng bā qí bèi lè hé zǒng bīng guān yǐ xià bèi yù yǐ shàng guānjiàng， dài lǐng shì zú， gè qù zì jǐ xiá shǔ de cūn zhuāng，“ qū bié” hàn mín， fán xì kàng jīn zhě， yī lǜ chǔsǐ。 gè jiāng zūn lìng，“ fēn lù qù， féng cūn bǎo， jí xià mǎ zhǎn shā”。 shí yòu liáo mín jǐ jìn shā guāng zhī shuō， mǎn hàn guān xì jí dù 'è huà。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì hái zài shí yuè chū sān de“ hàn yù” zhōng， mìng jiāng wèi shā de“ zhù chéng nà fù” zhī“ xiǎo rén”（ jí láo dòng zhě）， quán bù biān lì hàn、 bèi lè de tuō kè suǒ（ zhuāng）， měi zhuāng shí sān dīng、 qī niú， gēng dì bǎi shǎng， bā shí shǎng zhuāng dīng“ zì shēn shí yòng”， èr shí shǎng zuò“ guān fù”。 biān dīng lì zhuāng hòu， zǒng bīng guān yǐ xià， bèi yù yǐ shàng，“ měi bèi yù gè cì yī zhuāng”。 zhè yàng yī lái， yuán lái“ jì dīng shòu tián” de hàn mín， shī qù liǎo“ mín hù” de shēn fèn， lún luò wéi nú pú xìng zhì de“ zhuāng dīng”， bèi pò jiǎo nà shù bèi yú“ jì dīng shòu tián” zhī dīng shàng jiāo de dīng fù， rén shēn nú yì jiā zhòng， bō xuē gèng wéi lì hài。 liáo dōng dì qū de dà duō shù hàn mín（ jí chú qù yuán xì 'ā hā de hàn mín yǐ wài）， cóng“ jì dīng shòu tián” de hòu jīn guó“ mín hù”， xià jiàng wéi jiǎo nà gāo 'é dì zū、 cǎn zāo zhuāng zhù yā pò de fēng jiàn nóng nú， yán zhòng dì jiā shēn liǎo liáo mín de kǔ nán， nóng nú zhì zhuāng yuán 'è xìng kuò zhǎn， biàn bù hòu jīn xiá qū， zhè shì hěn dà de dàotuì。
　　
　　 cóng tiān mìng bā nián liù yuè zhèn yā fù zhōu bīng mín qǐ， nǔ 'ěr hā chì zài duì dài hàn guān de wèn tí shàng yòu liǎo hěn dà de biàn huà， fàng qì liǎo yuán lái lā lǒng hàn jiān guān yuán、 dà liàng rèn yòng hàn guān de zhèng què zhèng cè， cuò wù dì duì tā men chǎn shēng liǎo huái yí， cǎi qǔ liǎo shū yuǎn de tài dù。 jìn rù liáo shěn chū qī， bù shǎo jiàng jīn hàn guān jié lì xiào zhōng jīn hàn， zhēng tián fù， qiān hàn bīng， pài yì fū， yùn guān liáng， zhù chéng chí， qīng diǎn rén dīng， chá huò“ jiān xì”， bǔ zhuō táo rén， quàn yòu liáo mín tīng cóng xīn jūn de mìng lìng， zuò liǎo xǔ duō shì。 dàn shì， yóu yú liáo dōng jūn mín tòng hèn hòu jīn kē zhèng， měng liè fǎn kàng， míng yòu bù duàn pài qiǎn mì shǐ quàn shuō hàn guān qì jīn tóu míng， yòu xiē hàn guān jiù yóu yù liǎo， dān xīn jīn guó hàn、 bèi lè bù néng jiǔ zhù liáo shěn， yīn 'ér huò yǔ míng chén shū xìn wǎng lái， yǐ liú hòu lù， huò 'àn dìng mì yuē， sì jī pàn táo。 nǔ 'ěr hā chì bù cóng gǎi gé bì zhèng、 jiǎn shǎo shā lù、 huǎn hé máo dùn yǐ píng xī mín nù wěn dìng jú shì zhè yī gēn běn shàng zhuóshǒu， què gǎi biàn cè lüè， huái yí hàn guān， shū yuǎn hàn guān。 dāng nǔ 'ěr hā chì jué dìng pài bīng tú shā fù zhōu bīng mín shí，“ fǔ shùn 'é fù” lǐ yǒng fāng jiàn zǔ shuō：“ suǒ wèi fù zhōu zhī rén pàn zhě， fēi shí yě， kǒng xì rén zhī wū xiàn yǐ。” lǐ zhī běn yì shì yīngdāng shèn zhòng， hé shí qíng kuàng hòu zài fā bīng， zhè yuán shì wú kě fēi yì de。 kě shì， nǔ 'ěr hā chì què dà fā léi tíng， lì shēng zhǐ zé lǐ yǒng fāng děng hàn guān“ yǐ míng dì wéi cháng jiǔ， yǐ wǒ wéi duǎn zàn”，“ xīn xiàng míng guó”， miè shì jīn hàn， jìng gé qù tā de zǒng bīng guān zhí， bǔ qí zǐ lái shěn xùn， hòu suī fù guān， dàn yě bù sì guò qù nà yàng xìn rèn hé zhòng yòng liǎo。 zhè yàng yī lái， hàn guān rén rén yí jù zì wēi， chí yòu 'èr xīn， bù gǎn zhí jiàn， fáng 'ài liǎo nǔ 'ěr hā chì duì liáo dōng hàn mín qíng xíng de shēn rù liǎo jiě hé zhèng què chǔlǐ， yǐng xiǎng liǎo mǎn zú guì zú yǔ liáo dōng hàn zú dì zhù jiē jí de lián hé， jiā jù liǎo liáo dōng de dòng luàn。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì zài tiān mìng bā nián chǔlǐ bā qí bèi lè hé gāo jí guānjiàng de wèn tí shàng， yě zuò liǎo yī xiē cuò shì。 sān yuè， céng wéi jiàn lì hòu jīn guó chí chěng jiāng chǎng zhēng zhàn sān shí yú nián de kāi guó yuán xūn hù 'ěr hàn， xiàng yǎng fù nǔ 'ěr hā chì shàng shū， chéng rèn guò shī， qǐ fù kuān shù， kěn qiú zài cì qǐ yòng wèiguó xiào láo， nǔ 'ěr hā chì què dà bǎi jūn zhù wēi fēng， zài qiǎn qí fēi， bù yú kǎo lǜ， shǐ zhè wèi chì chà fēng yún wēi zhèn liáo dōng gōng xūn zhuó zhù de zǒng bīng guān， yōu mèn bìng zhòng， jiǔ gè yuè hòu hán hèn qù shì， qí zǐ hún tǎ hái jiàng jí xí zhí。 wǔ yuè， chuàng zhì mǎn wén、 bèi yù wéi“ yī dài jié chū zhī rén” de dà bā kè shí 'é 'ěr dé ní， jǐn yīn xì gù， fū fù liǎng rén bèi nǔ 'ěr hā chì wú gū yuān shā， jiā bèi chāomò。 liù yuè， yuán hǎdá guó zhù méng gé bù lù bèi lè zhī zǐ、 nǔ 'ěr hā chì de qīn nǚ xù wū 'ěr gǔ dài， yīn bèi hàn guān jié gào shōu qí jīn yín， jìn guǎn quē fá gēn jù， què zāo yì chù sǐ xíng， hòu suī miǎn zhǎn， réng bèi gé qù jù tǐ chǔlǐ jūn guó dà zhèng de dū táng yào zhí， cóng zǒng bīng guān jiàng wéi bèi yù。 nǔ 'ěr hā chì hái yīn cǐ 'àn tòng zé“ ài zǐ” sì bèi lè huáng tài jí hé yuè tuō、 jì 'ěr hā lǎng、 dé gé lèi sān wèi bèi lè。 zhè yīchóng dà 'àn jiàn， zài bā qí bèi lè、 dà chén zhōng yǐn qǐ liǎo qiáng liè de fǎn xiǎng。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì wǎn nián fàn de zhè xiē yán zhòng cuò wù， yán zhòng dì pò huài liǎo liáo dōng shēng chǎn。 zhè yī céng jīng shì“ tián rén fù gǔ， zé rén fù xiān， shān rén fù cái， hǎi rén fù huò”，“ jiā gěi rén zú， dū bǐ lǐn yǔ jiē mǎn， huò huì xiàn chì” de fù ráo dì qū， jìng nòng dé rén dīng ruì jiǎn， tián yuán huāng wú， lú shè cán pò， bǎi yè diāo bì， shè huì hùn luàn， mín bù níng jū， jī huāng pín réng， wù jià fēi zhǎng， shèn zhì chū xiàn liǎo“ rén xiāng shí” de bēi cǎn jú miàn。
　　
　　 míng tiān qǐ wǔ nián（ tiān mìng shí nián， 1625）， nǔ 'ěr hā chì zhuóshǒu jìn xíng dà jǔ zhēng míng de zhǔn bèi gōng zuò。 zhēngyuè， wén tīng míng qiǎn bīng yī wàn， yóu hǎi shàng zhì lǚ shùn， xiū qì chéng bǎo， tún zhù bīng shì， nǔ 'ěr hā chì mìng sān bèi lè mǎng gǔ 'ěr tài hé 'ā bù tài、 bā dǔ lǐ 'èr zǒng bīng guān， lǐng bīng liù qiān wǎng gōng， kè chéng， jī bài míng bīng， huǐ chéng 'ér hái。
　　
　　 sān yuè chū sān rì， nǔ 'ěr hā chì zhào jí bā qí bèi lè、 dà chén shāng yì， yù qiān dū shěn yáng， zhū bèi lè、 dà chén yǐ“ kǒng shí yòng bù zú， lì yì fán xīng， mín bù kān kǔ” wéi yóu， qǐ qǐng bù qiān。 nǔ 'ěr hā chì duàn rán jù jué zhòng yì shuō：“ shěn yáng sì tōng bā dá zhī chù， xī zhēng míng guó， cóng dū 'ěr bì dù liáo hé， lù zhí qiě jìn。 běi zhēng měnggǔ， èr、 sān rì kě dào。 nán zhēng cháo xiān， zì qīng hé lù kě jìn。” tā jiān chí jǐ jiàn， suì yì dìng qiān dū shěn yáng。
　　
　　 tiān mìng shí yī nián zhēngyuè shí sì rì， nǔ 'ěr hā chì shuài lǐng zhū bèi lè， hào chēng shí sān wàn dà jūn， jìn fàn míng guó， fā dòng liǎo míng jīn ( qīng ) zhī jiān de dì sì cì dà jué zhàn。
　　
　　 zhēngyuè shí liù rì， jūn dǐ dōng chāng bǎo， shí qī rì dù liáo hé，“ yú kuàng yě bù bīng， nán zhì hǎi 'àn， běi yuè guǎng níng dà lù， qián hòu luò yì， shǒu wěi mò cè， jīng qí jiàn jǐ rú lín”。 dà jūn pū tiān gài dì， zhí xiàng míng guó shā qù。 zhè shí， shēn rèn bīng bù shàng shū、 liáo dōng jīng lüè yào zhí de gāo dì de qíng bào hěn zhǔn què， qíng bào shuō hòu jīn yú“ shí wǔ rì” zuǒ yòu dù hé， ér hòu jīn jūn yuè guò dà liáo hé de shí jiān shì“ shí qī rì”， gāo dì cǎi qǔ liǎo jiān bì qīng yě de cuò shī， yán lìng cóng jǐn zhōu、 yòu tún wèi、 dà líng hé、 xiǎo líng hé、 xìng shān、 sōng shān、 tǎ shān děng chéng chè fáng， jìn qū tún bīng jū mín rù guān， fén shāo fáng shè。 jīn bīng 'èr shí sān rì jí dǐ dá níng yuǎn chéng jiāo。 níng yuǎn zhǐ yòu míng bīng wàn yú， bèi jīn bīng chóngchóng wéi kùn， gū xuán guān wài， yǔ wài jiè de suǒ yòu lián xì jūn yǐ zhōng duàn。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì qiǎn bèi fú hàn rén rù chéng， yù gào chéng zhù níng qián， yuán chóng huàn shuō：“ wú yǐ 'èr shí wàn zhòng gōng cǐ chéng， pò zhī bì yǐ， ěr zhòng guān ruò jiàng， jí fēng yǐ gāo jué。” zāo yuán yán cí jù jué。 zhēngyuè 'èr shí sì rì， nǔ 'ěr hā chì xià lìng， quán jūn měng liè jìn gōng。 yuán chóng huàn shuài lǐng bīng mín pīn sǐ fǎn kàng，“ qiāng pào yào guàn léi shí qí xià”， shí shù mén dà pào bù duàn rán fàng， yòu jiāng bèi rù guǒ shàng huǒ yào， juàn chéng yī kǔn kǔn， tóu zhì chéng xià， fā xià diǎn rán de huǒ jiàn，“ huǒ xīng suǒ jí， wú bù méi làn”， jī bì shāo shāng liǎo dà liàng jīn bīng。 nǔ 'ěr hā chì lián gōng liǎng tiān， wèi néng kè chéng， shāng wáng cǎn zhòng， yóu yú jīn bīng bǎ shī tǐ dū qiǎng liǎo huí qù， suǒ yǐ míng jūn zhǐ dé dào 200 yú shǒu jí，“ gōng jù fén qì， sàng shī dài jìn”， wú kě nài hé， nǎi qiǎn sān děng fù jiāng wǔ nà gé shuài měnggǔ bīng wǎng gōng níng yuǎn nán shí liù lǐ míng jūn tún zhù liáng cǎo de jué huá dǎo， shǒu bīng qī qiān bèi shā， fén shāo liáng cǎo qiān yú duī hé 'èr qiān yú zhǐ chuán。 cǐ shí máo wén lóng de dōng jiāng jūn zhèng zài shěn yáng xí rǎo， hòu jīn quán bù zhù lì pū dào níng yuǎn chéng xià， hòu fāng kōng xū， shěn yáng tū rán zāo dào xí rǎo， èr shí qī rì， nǔ 'ěr hā chì cāng huáng chè tuì， yú 'èr yuè chū jiǔ rì huí dào shěn yáng。 zhù míng de níng yuǎn zhī zhàn， yǐ míng jūn de shèng lì jīn bīng de shī bài 'ér jié shù。
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì sǐ yīn
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì， zhōng guó lì shǐ shàng zuì hòu yī gè fēng jiàn wáng cháo de diàn jī rén， xióng cái dà lüè de zhèng zhì jiā、 jūn shì jiā， róng mǎ yī shēng， shēn jīng bǎi zhàn， zòng héng bǎi hé， gōng xūn hè hè。 wéi mǎn zú de jìn bù hé qiáng shèng、 lì shǐ de qián jìn hé fā zhǎn zuò chū liǎo zhòng dà gòng xiàn。 dàn guān yú tā de sǐ yīn， shǐ xué jiè zhēng lùn bù xiū， shǐ zhōng méi yòu dìng lùn。 ér zhēng lùn de jiāo diǎn zhù yào jí zhōng zài， tā shì bèi yuán chóng huàn de pào huǒ suǒ shāng， yù fèn 'ér sǐ， hái shì yīn wéi shēn huàn dú jū， bù zhì shēn wáng。　 1626 nián， 68 suì de nǔ 'ěr hā chì qīn shuài 6 wàn dà jūn ( hào chēng 14 wàn ) nán zhēng， yī lù shì rú pò zhú， bù zhàn 'ér dé bā zuò chéng chí， hěn kuài bīng lín níng yuǎn chéng xià。 míng cháo níng yuǎn chéng shǒu jiāng yuán chóng huàn yán cí jù jué nǔ 'ěr hā chì de zhāo jiàng， qīn shuài bīng mín wàn rén wán qiáng shǒu chéng。 tā men zài níng yuǎn chéng shàng jià shè liǎo 11 mén hóng yī dà pào ( àn běn wéi hóng yí dà pào， yīn qīng cháo shí shǎo shù mín zú rù zhù zhōng yuán， jì huì“ yí” zì， gù chēng hóng yī dà pào )， suí shí zhǔn bèi yíng jiē lái fàn zhī dí。 zhè zhǒng hóng yī dà pào de wēi lì fēi cháng dà， shì dāng shí shì jiè shàng zuì xiān jìn de huǒ pào。 jù shǐ liào jìzǎi， hòu jīn dà jūn de gōng chéng xíng dòng zài míng jūn měng liè pào huǒ de gōng jī xià yán zhòng shòu cuò。 níng yuǎn chéng xià， bā qí guān bīng xuè ròu héng fēi， shī jī rú shān。 zài gōng chéng de dì sān rì， hòu jīn biàn chè bīng 'ér qù。 zī shēn 'ào mén lì shǐ yán jiū zhě jīn guó píng hé wú zhì liáng liǎng wèi xiān shēng zài hé xiě de《 ào mén yǔ rù guān qián de mǎn qīng》 yī wén zhōng rèn wéi， yóu yú duì míng jūn shǐ yòng de xīn shì huǒ qì háo wú jīng shén zhǔn bèi， níng yuǎn zhī zhàn zhōng nǔ 'ěr hā chì shòu shāng de kě néng xìng jí dà。 lìng rén bù jiě de shì， qīng dài guān shū tí jí nǔ 'ěr hā chì zhī sǐ shí， dōushuō tā shì dé bìng 'ér sǐ， zhì yú dé de shì shénme bìng， zé wǎng wǎng huì mò rú shēn。 duì cǐ， jīn guó píng hé wú zhì liáng de fēn xī shì， nǔ 'ěr hā chì zài níng yuǎn gōng chéng zhàn zhōng zhōng pào shòu shāng， suí hòu yòu shòu liǎo yuán chóng huàn zhè gè“ xiǎo zǐ” de lěng yán jī fěng， huí dào shěn yáng hòu yī zhí gěng gěng yú huái， nù huǒ zhōng shāo， dǎo zhì shāng kǒu 'è huà， hòu lái qián wǎng qīng hé xǐ tānɡ yù， zhì shǐ shāng kǒu jìn yī bù 'è huà， zhōng yú bìng fā zhèng 'ér sǐ。 pào shāng shì nǔ 'ěr hā chì zhì sǐ de zuì zhòng yào yuán yīn。 dà qīng yī dài kāi guó jūn zhù jìng zàng shēn yú“ hóng yī dà pào” kǒu xià， wéi gù jūn xīn， yǐn mán、 chí bào zhù jiāng shāng wáng nǎi gǔ jīn zhōng wài bīng fǎ guàn jì。 yīn cǐ， kě yǐ dà dǎn tuī duàn， nǔ 'ěr hā chì zài níng yuǎn zhī zhàn zhōng shòu shāng hòu zhì sǐ。 zài méi yòu xīn zī liào yǐ qián， zhè yī diǎn sì hū kě wéi dìng lùn。
　　
　　 zǐ nǚ
　　
　　 nǔ 'ěr hā chì shēng yòu 16 zǐ 8 nǚ。 dì bā zǐ huáng tài jí jì chéng hàn wèi。
　　
　　 zhǎngzǐ chǔ yīng， huáng tài zǐ（ hòu lái bèi fèi， qīng tài zōng jí wèi hòu fēng qí wéi guǎng lüè bèi lè）。
　　
　　 cì zǐ dài shàn， lǐ qīn wáng。
　　
　　 sān zǐ 'ā bài， zhèn guó qín mǐn gōng。
　　
　　 sì zǐ tānɡ gǔ dài， zhèn guó kè jié jiāng jūn。
　　
　　 wǔ zǐ mǎng gǔ 'ěr tài， sì dà bèi lè zhī sān。
　　
　　 liù zǐ tǎ bài， fǔ guó què hòu gōng。
　　
　　 qī zǐ 'ā bā tài， ráo yú mǐn jùn wáng。
　　
　　 bā zǐ huáng tài jí， qīng tài zōng。
　　
　　 jiǔ zǐ bā bù tài， zhèn guó kè xī gōng。
　　
　　 shí zǐ dé gé lèi
　　
　　 shí yī zǐ bā bù hǎi
　　
　　 shí 'èr zǐ 'ā jì gé， yīng qīn wáng。
　　
　　 shí sān zǐ lài mù bù， fǔ guó jiè zhí gōng。
　　
　　 shí sì zǐ duō 'ěr ɡǔn， ruì qīn wáng。
　　
　　 shí wǔ zǐ duō duó， yù qīn wáng。
　　
　　 shí liù zǐ fèi yáng guǒ， xuē zōng jí。
　　
　　 qīng fú líng
　　
　　 qīng fú líng shì qīng tài zǔ nǔ 'ěr hā chì hé huáng hòu yè hè nà lā shì de líng mù。 zài shěn yáng shì dōng jiāo， yòu chēng dōng líng。 shǐ jiàn yú hòu jīn tiān cōng sān nián (1629)， shùn zhì bā nián (1651) jī běn jiàn chéng。 shùn zhì、 kāng xī、 qián lóng gè cháo céng duō cì zēng jiàn。 1988 nián， zhōng huá rén mín gòng hé guó guó wù yuàn gōng bù wéi quán guó zhòng diǎn wén wù bǎo hù dān wèi。 2004 nián jīng lián hé guó jiào kē wén zǔ zhì pī zhǔn， chéng gōng shēn bào wéi“ shì jiè wén huà yí chǎn”。

　　Nurhaci (Manchu:; simplified Chinese: 努尔哈赤; traditional Chinese: 努爾哈赤; pinyin: Nǔ'ěrhāchì; alternatively Nurhachi; 1559 – 30 September 1626) was an important Jurchen chieftain who rose to prominence in the late sixteenth century in Manchuria. Nurhaci was part of the Aisin Gioro clan, and reigned from 1616 to his death in September 1626.
　　
　　Nurhaci reorganized and united various Jurchen tribes (the later "Manchu"), consolidated the Eight Banners military system, and eventually launched an assault on Ming Dynasty and Korea's Joseon Dynasty. His conquest of China's northeastern Liaoning province laid the groundwork for the conquest of the rest of China by his descendants, who would go on to found the Qing Dynasty in 1644. He is also generally credited with the creation of a written script for the Manchu language.
　　
　　Name and titlesNurhaci is written as in the Manchu language. Regarded as the founding father of the Qing Dynasty, he is given the customary temple name of Taizu, which is traditionally assigned to founders of dynasties. His name is also alternatively spelled Nurgaci, Nurhachi, or Nu-er-ha-chi (the last of these simply the transcription of the Chinese characters used to write his name).
　　
　　Nurhaci was the last chieftain of the Jianzhou Jurchens and First Khan of Later Jin Dynasty. His title in Manchu as Khan was Geren gurun-be ujire genggiyen Han (“Brilliant Khan Who Benefits All Nations”). His Chinese reign name was Tianming (Chinese: 天命; Manchu: ᠠᠪᡴᠠᡳ ᡶᡠᠯᡳᠩᡤᠠ Abkai fulingga), in Mongolian Tengri-yin Süldetü. He was given a posthumous name in 1736 (see infobox), the shortened form of which was "Emperor Gao" (Chinese: 高皇帝).
　　
　　 LifeNurhaci was born in 1559. Being a member of the Gioro clan of the Suksuhu River tribe, Nurhaci also claimed descent from Möngke Temür, a Mongol-Jurchen headman who lived some two centuries earlier. According to Chinese source
　　
　　, the young man grew up as a soldier in the household of Ming Dynasty General Li Chengliang in Fushun, where he learned Chinese. He named his clan Aisin Gioro around 1612, when he formally ascended the throne as Khan of Later Jin.
　　
　　In 1582 his father Taksi and grandfather Giocangga were killed in an attack on Gure (today a village in Xinbin Manchu Autonomous County) by a rival Jurchen chieftain Nikan Wailan ("Nikan Wailan" means "Secretary of Chinese people" in Jurchen language, thus his existence is suspected by some historians.) while being led by Li Chengliang. The following year, Nurhaci began to unify the Jurchen bands around his area.
　　
　　In 1584, when he was 25, he attacked Nikan Wailan at Tulun (today a village in Xinbin too) to avenge the deaths of his father and grandfather, who are said to have left him nothing but thirteen suits of armor. Nikan Wailan fled away to Erhun, which got attacked by Nurhaci again in 1587. Nikan Wailan this time fled to Li Chengliang's territory. Later, as a way to build relationship, Li gave Nikan Wailan to Nurhaci, who beheaded Nikan Wailan immediately. With Li's support, Nurhaci gradually grew his strength in the following years.
　　
　　In 1593, the nine allied tribes of Yehe, Hada, Ula, Hoifa, Khorchin, Sibe, Guwalca, Jušeri, and Neyen attacked Nurhaci but all were completely defeated at the Battle of Gure.
　　
　　From 1599 to 1618, Nurhaci engaged on a campaign on conquering the four Hulun tribes. In 1599, he attacked the Hada, finally conquering the Hada in 1603. Then in 1607, with the death of its beile Baindari, Hoifa was conquered, followed by an expedition against Ula and its beile Bujantai in 1613 and finally defeating Yehe and its beile Gintaisi at the Battle of Sarhu in 1619.
　　
　　In 1599, he had two of his translators, Erdeni Bagshi and Dahai Jarguchi, create the Manchu alphabet by adapting the Mongolian script.
　　
　　In 1606, he was granted the title of Kundulun Khan by the Mongols.
　　
　　
　　
　　At the Battle of Sarhu Nurhaci defeated a four pronged Chinese offensive intended to capture his capital of Hetu Ala by concentrating his forces in one column at a time.In 1616, Nurhaci declared himself Khan (King) and founded the Jin Dynasty (aisin gurun), often called the Later Jin. He constructed a palace at Mukden (present-day Shenyang) in Liaoning province. (The earlier Jin Dynasty of the twelfth century had also been formed by the Jurchen.) Jīn was renamed Qīng by his son Hong Taiji after his death in 1626, but Nurhaci is usually referred to as the founder of the Qing dynasty.
　　
　　
　　
　　Nurhaci captured Liaoyang in 1621 and made it the capital of his Empire until 1625.Only after he became khan did he finally unify the Ula (clan of his consort Lady Abahai, mentioned below) and the Yehe (clan of his consort Monggo, along with the last Empress Dowager Cíxǐ, and many more consorts of Qing Emperors in between).
　　
　　In 1618, Nurhaci commissioned a document entitled the Seven Grievances in which he enumerated seven grievances against the Ming and began to rebel against the domination of the Ming Dynasty. A majority of the grievances dealt with conflicts against Yehe, and Ming favouritism of Yehe.
　　
　　
　　
　　In 1621 Nurhaci started the building of a new palace for his Dynasty's capital in Mukden.Nurhaci led many successful engagements against the Ming Dynasty, the Koreans, the Mongols, and other Jurchen clans, greatly enlarging the territory under his control. Finally in 1626 Nurhaci suffered the first serious military defeat of his life at the hands of the Ming general Yuán Chónghuàn. Nurhaci was wounded by Yuan's Portuguese cannon (紅衣大炮) in the Battle of Ningyuan. Unable to recover either physically or mentally, he died 2 days later at a little town called De-A Man (靉福陵隆恩門) on 30 September, at the age of 68. His tomb (Chinese: 福陵; pinyin: Fúlíng) is located east of Shenyang.
　　
　　Among the most lasting contributions Nurhaci left his descendants was the establishment of the so-called Eight Banners, which would eventually form the backbone of the military that dominated the Qing empire. The status of Banners did not change much over the course of Nurhaci's lifetime, nor in subsequent reigns, remaining mostly under the control of the royal family. The two elite Yellow Banners were consistently under Nurhaci's control. The two Blue Banners were controlled by Nurhaci's brother Šurhaci until he died, at which point the Blue Banners were given to Šurhaci's two sons-Chiurhala and Amin. Nurhaci's eldest son-Cuyen- controlled the White Banner for most of his father's reign – until he rebelled. Then the Bordered White Banner was given to Nurhaci's grandson and the Plain White was given to his eighth son and heir, Hong Taiji. However, by the end of Nurhaci's reign, Hong Taiji controlled both White Banners. Finally, the Red Banner was run by Nurhaci's second son Daishan. Later in Nurhaci's reign, the Bordered Red Banner was handed down to his son. Daishan and his son would continue holding the two Red Banners well into the end of Hong Taiji's reign.
　　
　　
　　
　　Nurhaci watching his army storm the walls of Ningyuan, 1626.As noted, Nurhaci was succeeded by his eighth son, Hong Taiji. It is said Hong Taiji took the throne by coercing his father's third consort Lady Abahai to commit suicide, in order to block the succession of his younger brother Dorgon. The reason such intrigue was necessary is that Nurhaci had left the two elite Yellow Banners to Dorgun and Dodo, who were the sons of Lady Abahai. Hong Taiji exchanged control of his two White Banners for that of the two Yellow Banners, shifting their influence and power from his young brothers onto himself. At the same time, by forcing Lady Abahai to follow her husband into death, he assured that there would be no one to support the 15-year-old Dorgon or 14-year-old Dodo.
　　
　　 Family
　　
　　 AncestorsGreat-Great-Grandfather
　　
　　Möngke Temür (1370–1433), personal name Mengtemu (孟特穆), posthumously honored as Emperor Yuan (原皇帝, Da Hūwangdi) with the temple name of Zhaozu (肇祖, Deribuhe Mafa)
　　
　　Great-Great-Grandmother or step-great-great-grandmother
　　
　　Mengtemu's wife, posthumously honored as Empress Yuan (原皇后 Da Hūwanghu)
　　
　　Great-Grandfather
　　
　　Fuman, posthumously honored as Emperor Zhi (直皇帝, Tondo Hūwangdi) with the temple name of Xingzu (興祖, Yendibuhe Mafa)
　　
　　Great-grandmother or step-great-grandmother
　　
　　Lady Hitara (喜塔拉氏), Fuman's wife, daughter of Captain Doulijin (都督 都理金), posthumously honored as Empress Zhi (直皇后)
　　
　　Grandfather
　　
　　Giocangga (died 1583), posthumously honored as Emperor Yi (翼皇帝, Gosingga Hūwangdi) with the temple name of Jingzu (景祖, Mukdembuhe Mafa)
　　
　　Grandmother or step-grandmother
　　
　　Giocangga's wife, posthumously honored as Empress Yi (翼皇后, Gosingga Hūwanghu)
　　
　　Father
　　
　　Taksi (died 1583), posthumously honored as Emperor Xuan (宣皇帝, Hafumbuha Hūwangdi) with the temple name of Xianzu (顯祖, Iletuleha Mafa)
　　
　　Mother
　　
　　Lady Hitara (喜塔拉氏) (died 1569), Taksi's wife, daughter of Captain Agu (都督 阿古), granddaughter of Captain Cancha (都督 參察), great-granddaughter of Captain Doulijin (都督 都里吉), posthumously honored as Empress Xuan (宣皇后, Hafumbuha Hūwanghu)
　　
　　 SiblingsBrothers (same mother)
　　
　　Šurhaci (舒爾哈齊) (1564–1611)
　　
　　Yarhaci (雅爾哈齊)
　　
　　Sister (same mother)
　　
　　Lady Aisin Gioro (愛新覺羅氏), married Gehashan Hasihu (噶哈善哈斯虎)
　　
　　Half-Brothers
　　
　　Bayara (巴雅齊)
　　
　　Murhaci (穆爾哈齊) (1582–1624)
　　
　　 ConsortsNurhaci had a total of 16 consorts:
　　
　　1.Lady Tunggiya (佟佳氏), given name Hahana Jacing (哈哈納扎青), daughter of Tabonbayan (塔木巴晏). She married Nurhaci in 1577 as his first wife and initial consort. After the founding of the Qing Dynasty, she was posthumously honored as First Consort (元妃; Yuan Fei). Lady Tunggiya bore Nurhaci three children:
　　
　　1.Princess Dongguo
　　
　　2.Cuyen, Crown Prince
　　
　　3.Daišan, Prince Li
　　
　　2.Lady Fuca (富察氏), given name Gundai (袞代). She was Nurhaci's second consort. After the founding of the Qing Dynasty, she was posthumously honored as Successor Consort (繼妃; Ji Fei). Lady Fuca bore Nurhaci three children:
　　
　　1.Manggūltai
　　
　　2.Mangguji, Princess Hada
　　
　　3.Degelei, Beile
　　
　　3.Lady Yehenara (葉赫那拉氏) (given name Monggo Jer-Jer (孟古哲哲)) (1575–1603), daughter of Prince Yangginu of the Yehenara (葉赫部貝勒楊吉砮). She married Nurhaci in October 1588 at the age of 13. On 16 May 1636, she was posthumously honored as Empress Xiaocigao (孝慈高皇后). Lady Yehenara bore Nurhaci one child:
　　
　　1.Hong Taiji
　　
　　4.Lady Ulanara (烏喇那拉氏) (given name Abahai (阿巴亥)) (1590–1626), daughter of Prince Mantai of the Ulanara (烏拉貝勒滿泰) (died 1596). She married Nurhaci in 1602 at the age of 12. In 1603 she was created Grand Consort (大妃). She was posthumously honored as Empress Xiaoliewu (孝烈武皇后). Lady Ulanara bore Nurhaci three children:
　　
　　1.Ajige, Prince Ying
　　
　　2.Dorgon, Prince Rui
　　
　　3.Dodo, Prince Yu
　　
　　5.Lady Borjigit (博爾濟吉特氏), posthumously honored as Dowager Consort Shou Kang (壽康太妃).
　　
　　Four of Nurhaci's consorts held the rank of Side Chamber Consort (側妃; Ze Fei):
　　
　　1.Lady Irgen Gioro (伊爾根覺羅氏), bore Nurhaci two children:
　　
　　1.Princess Nunje
　　
　　2.Abatai
　　
　　2.Lady Yehenara (葉赫那拉氏), younger sister of Empress Xiaocigao. She bore Nurhaci one child:
　　
　　1.Nurhaci's eighth daughter
　　
　　3.two unnamed consort
　　
　　Five of Nurhaci's consorts held the rank of Ordinary Consort (庶妃; Shu Fei):
　　
　　1.Lady Joogiya (兆佳氏), bore Nurhaci one child:
　　
　　1.Abai, Duke of Zhen
　　
　　2.Lady Niuhuru (鈕祜祿氏), bore Nurhaci two children:
　　
　　1.Tangguldai, Duke of Fu
　　
　　2.Tabai, Duke of Fu
　　
　　3.Lady Giyamuhut Gioro (嘉穆瑚覺羅氏) (given name Zhen'ge (真哥)), bore Nurhaci five children:
　　
　　1.Babutai, Duke of Zhen
　　
　　2.Mukushen
　　
　　3.Babuhai
　　
　　4.Nurhaci's fifth daughter
　　
　　5.Nurhaci's sixth daughter
　　
　　4.Lady Silin Gioro (西林覺羅), bore Nurhaci one child:
　　
　　1.Laimbu, Duke of Fu
　　
　　5.Lady Irgen Gioro (伊爾根覺羅氏), bore Nurhaci one child:
　　
　　1.Nurhaci's seventh daughter
　　
　　 SonsEldest son: Cuyen (褚英) (1580–1618), Nurhaci's initial Crown Prince, posthumously honored as Crown Prince Guang'e (廣略太子)
　　
　　2nd: Daišan (代善) (19 August 1583 – 25 November 1648), created Prince Li of the First Rank (禮親王), granted the posthumous name Lie (烈)
　　
　　3rd: Abai (8 September 1585 – 14 March 1648), created General of Zhen (鎮國將軍), posthumously honored as Duke of Zhen (鎮國公) with the posthumous name Qinmin (勤敏), had 7 son
　　
　　4th: Tangguldai (湯古代) (24 December 1585 – 3 November 1640), created General of Zhen (鎮國將軍), posthumously honored by the Shunzhi Emperor as Duke of Fu (輔國公) with the posthumous name Kejie (克潔), had 2 son
　　
　　5th: Manggūltai (莽古爾泰) (1587 – 11 January 1633)
　　
　　6th: Tabai (塔拜) (2 April 1589 – 6 September 1639), created General of Fu (輔國將軍), posthumously honored as Duke of Fu (輔國公) with the posthumous name Quehou (慤厚), had eight son
　　
　　7th: Abatai (阿巴泰) (27 July 1589 – 10 May 1646)
　　
　　8th: Hong Taiji (皇太極) (28 November 1592 – 21 September 1643), succeeded Nurhaci as Emperor of the Qing Dynasty
　　
　　9th: Babutai (巴布泰) (13 December 1592 – 27 February 1655), created Duke of Zhen (鎮國公), granted the posthumous name Kexi (恪僖), had 3 son
　　
　　10th: Degelei (德格類) (16 December 1592 – 11 November 1635), held the rank of Beile, had 3 son
　　
　　11th: Babuhai (巴布海) (15 January 1597 – 1643)
　　
　　12th: Ajige (阿濟格) (28 August 1605 – 28 November 1651)
　　
　　13th: Laimbu (賴慕布) (26 January 1612 – 23 June 1646), posthumously honored as Duke of Fu (輔國公) with the posthumous name Jiezhi (介直)
　　
　　14th: Dorgon (多爾袞) (17 November 1612 – 31 December 1650), created Prince Rui of the First Rank (睿親王), granted the posthumous name Zhong (忠), posthumously honored as an Emperor of the Qing Dynasty with the temple name of Chengzong (成宗) by the Shunzhi Emperor
　　
　　15th: Dodo (多鐸) (2 April 1614 – 29 April 1649), created Prince Yu of the First Rank (豫親王) with the posthumous name Tong (通)
　　
　　16th: Fiyanggu (費揚果) (November 1620 –?), had four son
　　
　　 DaughtersEldest daughter: Princess Donggo (東果格格) (1578 – August/early September 1652), married in 1588 Hohori (何和禮) (1561–1624), held the rank of State Princess (固倫公主)
　　
　　2nd: Princess Nunje (嫩哲格格) (1587 – late August/early September 1646), married Darkhan (達爾漢), held the rank of Princess of the Second Rank (和碩公主)
　　
　　3rd: Mangguji (莽古濟) (1590–1635), married firstly in 1601 Hadanara Worgudai (哈達部納喇.吳爾古代) (son of Menggebulu (孟格布祿)) and had two daughters, married secondly in 1627 Borjigit Suonuo Muduling (博爾濟吉特.瑣諾木杜凌), held the title of Princess Hada (哈達公主)
　　
　　4th: Mukushen (穆庫什) (1595 –?); married in 1608 Prince Bujantai of the Ulanara (烏拉國主布佔泰), last prince of the Ula
　　
　　5th: Princess? (1597–1613); married in 1608 Niohuru Daqi (鈕祜祿.達啟), son of Niohuru Eyidou (鈕祜祿.額亦都)
　　
　　6th: Princess? (1600 – October/early November 1646), married in 1613 Yehenara Suna (葉赫那拉.蘇納) (father of Suksaha)
　　
　　7th: Princess? (April 1604 – August 1685), married in November or early December 1619 Nara Ezhayi (納喇.鄂札伊) (died May/early June 1641)
　　
　　8th: Princess? (1612 – March/April 1646), married in February or early March 1625 Borjigit Gorbushi (博尔济吉特.固尔布什), held the rank of Princess of the Second Rank (和碩公主)
　　
　　 Ancestry[show]Ancestors of Nurhaci
　　
　　
　　
　　
　　
　　 16. Mengtemu
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　 8. Fuman
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　 4. Giocangga
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　 18. (=24.)Captain Doulijin
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　 9. Lady Hitara
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　 2. Taksi
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　 1. Nurhaci
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　 24. (=18.)Captain Doulijin
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　 12. Captain Cancha
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　 6. Captain Agu
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　 3. Lady Hitara
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　
　　 Primary sourcesInformation concerning Nurhaci can be found in later, propagandistic works such as the Manchu Veritable Records (in Chinese Mǎnzhōu Shílù 滿洲實錄, in Manchu the Yargiyan kooli.) Good contemporary sources are also available. For instance, much material concerning Nurhaci's rise is preserved within Korean sources such as the Annals of the Joseon Dynasty (Joseon Wangjo Sillok朝鮮王朝實錄), especially the Seonjo Sillok and the Gwanghaegun Ilgi. Indeed, the record of Sin Chung-il's trip to Jianzhou is preserved in the Seonjo Sillok.
　　
　　The original Manchu language records from Nurhaci's reign also survive. A revised transcription of these records (with the dots and circles added to the script) was commissioned by the Qianlong emperor. This has been translated into Japanese, under the title Manbun roto, and Chinese, under the title Manwen Laodang (Chinese:满文老襠). A project is currently under way at Harvard to translate them into English, as The Old Manchu Chronicles.
　　
　　 Popular cultureIn the beginning of the 1984 movie Indiana Jones and the Temple of Doom, Indy trades the remains of Nurhaci for a diamond owned by the Chinese mobster Lao Che.