通史 》 zhōng guó xīn shǐ   》 dì 3 zhāng　　 fó jiào shí dài de zài tǒng yī      fèi zhèng qīng John King Fairbank 　　fēn liè 　　 hàn cháo tǒng yī jú miàn jiě tǐ zhī jì， gōng yuán dì yī shì jì zhōng qī yǐ jīng zì yìn dù chuán rén zhōng guó de fó jiào xìn yǎng dé dào liǎo xìn tú， ér yù yòng de rú jiā xué wèn yě yú cǐ shí jiàn jiàn shuāi wēi。 hé luó mǎ dì guó qíng xíng yī yàng， hàn dì guó bēng kuì shí yòu yě mán xíng wéi hé zōng jiào bàn suí。 dàn shì jiēguǒ què bù tóng。 　　 hàn cháo shuāi wáng de lì chéng yǔ yī bān wú shèn liǎng yàng： shì dì fāng zuò dà 'ér xiāo shí liǎo zhōng yāng shì lì。 cháo tíng de jī ruò yuán yīn hěn duō， rú lián xù duō wèi huáng dì hūn yōng、 wài qī gān zhèng、 huàn guān duó quán， yǐ jí cháo zhōng dǎng pài zhī zhēng。 piān tǎn sī rén yǔ fǔ bài zhèng fēng dǎo zhì de hòu guǒ shì： wú néng de rén jū yào zhí、 bǎi xìng shòu yā zhà bō xuē、 shāng jiǎ háo mén de lì yì shòu hū shì、 zhōng yāng jūn lì biàn ruò。 zhōng yāng jì ruò， dì fāng shàng háo mén shì zú de shì lì què biàn qiáng liǎo， zhè xiē dà zú yòu dì chǎn、 yòu chéng yì， zài chéng yì zhōng hái yòu zì jǐ de gōng shāng yè。 qiáng ruò xiāng hù zuò yòng xià， huá běi yī gè hú rén chū shēn de dà zú yǔ qí jiā jiāng hù cóng fā dòng de pàn luàn， zhōng yú dǎo zhì hàn cháo yú gōng yuán 'èr 'èr nián bèi cuàn de xià cháng 　　 dì fāng zuò luàn fā shēng qī jiān， yòu liǎng zhǒng jìn zhǎn hòu lái jiāng dǎo zhì zhōng guó nán běi cháng dá sān shì jì yǐ shàng de fēn liè。 qí yī shì yóu mù mín zú bù duàn liú rù huá běi。 lìng yī zhě（ yě kě shuō shì qián zhě de hòu guǒ） jí shì， hàn zú bǎi xìng wǎng bǐ jiào wēn nuǎn 'ér féi wò de cháng jiāng liú yù nán yí。 zhè wéi hòu lái liǎng gè jiào xiǎo de wáng cháo yī nán yī běi bìng cún de jú miàn diàn xià liǎo jī chù zì shǔ yú sān guó shí dài de gōng yuán 'èr 'èr ～ èr liù wǔ nián kāi shǐ， zhōng jiān céng jīng guò gōng yuán 'èr bā ～ sān sì nián de duǎn zàn tǒng yī， jì yú gōng yuán sān yī qī～ wǔ bā jiǔ nián jiān xiāng jì chū xiàn yú cháng jiāng yǐ nán de nà xiē wáng cháo hé chēng liù cháo， běi fāng zé zài zhàn luàn pín réng zhōng xiān hòu chū xiàn shí liù gè guó jiā。 　　 běi fāng de zhù yào wài huàn bù zài shì tū jué yǔ xì de xiōng nú rén， xiōng nú de jié méng cǐ shí yǐ jīng jiě sàn。 jì zhī 'ér qǐ de shì měnggǔ zú qián shēn de xiān bēi rén， zài xī biān de gān sù hé dōng biān de hé běi yǔ shān dōng jiàn lì liǎo guó jiā。 zhè xiē wén míng dù jiào dī de rù qīn zhě bìng méi yòu jiāng dāng dì de zhōng guó wén huà 「 hú huà 」， fǎn 'ér xùn sù mó fǎng zhōng guó guì zú de fú shì， hé dāng dì hàn rén tōng hūn， jiàn lì zhōng guó shì de cháo tíng。 qí zhōng zuì wéi jié chū de yī wèi yīng zhù nǎi shì jiàn lì běi wèi（ gōng yuán sān bā liù～ wǔ sān wǔ） de tuò bá guī。 běi wèi yuán běn jiàn dū shān xī běi bù de dà tóng， hòu lái（ zhēng fú bìng tǒng yī huá běi zhī hòu） qiān dū huáng hé yǐ nán de luò yáng， zhè 'ér yě shì yǐ qián dōng hàn dedōu chéng。 chóng xìn fó jiào yǔ zài dà tóng、 luò yáng liǎng dū fù jìn zhì zuò shí diāo kè， dōushì běi wèi xiāng dāng zhòng yào de wén huà gòng xiàn。 　　 fó jiào bù jǐn zài běi cháo xùn sù guǎng bù， zài nán fāng de liù cháo yě hěn pǔ jí。 wǔ、 liù shì jì fó jiào zài zhōng guó chāng shèng de shí dài， rú jiā sī xiǎng xiàn yú huì 'àn， fó jiào sī xiǎng yǐ jí fó jiào yì shù yóu shì duì yú nán běi de zhōng guó wén huà dū chǎn shēng liǎo jí shēn de yǐng xiǎng。 　　 fó jiào de jiào lǐ 　　 fó tuó kě néng yú gōng yuán qián liù shì jì shí shēng yú ní bó 'ěr， běn lái shì guì zú， què shè qì liǎo wáng gōng de jǐn yī yù shí， cóng míng xiǎng zhī zhōng wù chū fǎ lún de dà dào lǐ， yì jí shì lún huí zhī shuō。 zhè yě kě yǐ chēng wéi「 qǐ yuán lài tā」（ dependentorigination） de yī zhǒng shēng mìng zhé xué： wàn wù jiē shòu lián xù guān xì zhī zhōng qí tā shì wù de zhì yuē， suǒ yǐ rén shēng de fán nǎo qí shí shì shòu mǒu xiē tiáo jiàn zuǒ yòu de， pái chú liǎo zhè xiē tiáo jiàn， cái kě néng jiě chú fán nǎo。 yīn cǐ， yù wàng -- zuì hòu zhōng jiāng dǎo zhì tòng kǔ -- shì shòu gǎn guān zhì jī zhī lè qiān yǐn 'ér shēng， ér gǎn guān zhī lè yòu yīn liù gēn 'ér shēng。 fó jiào de mùdì yīn 'ér chéng wéi： yào qiē duàn jiāng rén fù yú jī qíng、 yù wàng、 ài mù de zhì yuē lián suǒ。 yǐ jù cǐ yī qián tí -- fán nǎo shì zhì yuē 'ér shēng de， ér zhì yuē tiáo jiàn kě yǐ xiāo miè， zǎo qī fó jiào tú fā zhǎn chū xǔ duō lǐ lùn xué shuō。 　　 xiàn jīn tè bié lìng rén chǎn shēng xīng qù de yī zhǒng fó xué guān niàn shì「 gēn běn xiàn xiàng」（ dharma） zhī shuō。 zhè qí shí yě jiù shì yuán sù lùn huò yuán zǐ lùn， rèn wéi wù tǐ bù shì běn shēn shí yòu， ér shì yóu qí zǔ chéng bù fēn jí hé 'ér chéng。 fó jiā gāo sēng xiāng xìn， rén zhǐ shì xǔ xǔ duō duō bù fēn -- huò xiàn xiàng -- zǔ hé chéng de； bìng méi yòu rén gé、 líng hún、 zì wǒ。「 xiàn xiàng」 yòu duō zhǒng lèi xíng， yòu de shǔ yú xíng yǔ zhì， yòu de shǔ yú gǎn shòu， yòu de shǔ yú xīn zhì huó dòng fāng miàn。 zǒng guī qǐ lái， kě yǐ jiě shì jīng yàn， gòu chéng wú wǒ guān niàn de jī chù zhè zhèng shì fó jiào tú zhuī qiú de jiě tuō fán nǎo zhī tú。 jì rán jīng yàn de zǔ chéng yuán sù dōukě yǐ pōu xī wéi zài shí kōng shàng bù xiāng gān、 bù lián guàn、 fēn lí dú lì de， què shí rèn qīng zhè gè zhēn lǐ yǐ hòu， biàn kě yǐ xiāo chú zì wǒ de huàn xiàng 'ér cóng fǎ lún zhōng jiě tuō。 bù lùn chēng zhī wéi「 táo bì」 huò「 jué wù」， zhè zhǒng jìng jiè yī zhí shì shì jiè gè dì de shén mì zhù yì zhě suǒ zhuī qiú de， yě shì zhōng gǔ shí qī zhōng guó rén kě pàn de。 　　 dà chéng fó jiào cóng yìn dù běi bù chuán rù yuǎn dōng de shí hòu， qí gǔ lǎo jiào yì yǐ jīng dà yòu gǎi biàn， yīn 'ér gèng róng yì xī yǐn yī bān dà zhòng rù mén。 xīn fā zhǎn de lǐ niàn zhī yī shì， kě yǐ dǎo niàn yǐ jīng dé dào què liú zài rén shì zhōng jiù zhù tā rén de pú sà， qiú qí cí bēi jiù dù。 zuì jù dài biǎo xìng de jí shì xiàng zhēng cí bēi zhī xīn de guān shì yīn pú sà， qí cì biàn shì 'ēmítuófó。 kào dé dào zhě zhī lì shǐ tā rén dé jiù de xiǎng fǎ， píng jiè de shì gōng dé kě yǐ zhuǎn yí zhī shuō。 lìng yī gè yǔ cǐ bìng xíng de guān niàn shì xíng shàn， zhè gè guān niàn jì bǔ chōng liǎo yuán shǐ fó jiào de bù zú， yě shǐ dé fó jiào zài zhōng guó hé rì běn chéng wéi bǐ jiào jī jí de shè huì lì liàng。 　　 dà chéng jiào pài yě fā zhǎn chū yī zhǒng zì shēn yàn zhèng de jiào yì， chēng zhī wéi niè pán， yǐ wéi fó jiào tú zhōng shēn xiū chí quán lì yǐ fù de jìng jiè。 dàn fó tuó rèn wéi zhè zhǒng jìng jiè zhǐ néng yì huì， suǒ yǐ wèi zuò jiě shuō。 　　 fó jiào de jiào lǐ zài yú dà bù de fó jīng zhī zhōng。 zhōng guó zuì chū de fó sēng men de zhù yào rèn wù biàn shì fān yì《 fèi tuó》 jīng， miàn duì liǎo jí dà de yǔ wén yǔ zhī shí shàng de nán tí -- rú hé jiāng duō yīn jié de、 yòu fán fù zì xíng biàn huà de、 hé yīng wén děng yìn 'ōu yǔ xì wén zì yī yàng yòng zì mǔ pái liè de fàn wén， yì chéng dān yīn jié de、 wú zì xíng biàn huà de、 biǎo yì wén zì de hàn wén？ yòu gāi rú hé yòng jiǎn duǎn jù tǐ de hàn zì chuán dá yìn dù shén mì zhù yì de fēng fù xiǎng xiàng yǔ chōu xiàng yì niàn？ 　　 zǎo qī fó sēng wèile jiāng yī zhǒng xīn de yì guó sī xiǎng zhuǎn huàn chéng zhōng guó rén néng dǒng de cí yǔ， zāo yù liǎo yǐ hòu lì dài chuán bō wài guó sī xiǎng zhě zāo yù de tóng yàng kùn nán： zhōng guó zì dōuyǐ yòu liǎo gù dìng yì yì， gāi rú hé xuǎn zì lái yòng， cái néng gòu zài fù yú xīn de hán yì shí bù ràng běn lái de zì yì bù zhī bù jué gǎi liǎo xīn de yòng yì， bǎ tā zhōng guó huà liǎo？ yǐ「 dào」 zì wéi lì， zài dào jiā rú jiā xué shuō zhōng dōushì cháng yòng dào de， zhuǎn rù fó jiā kě yǐ yòng yú「 dào fǎ」、「 dàohéng」、「 xiū dào」、「 wù dào」 děng yǔ。 ér dào jiā de「 wú wéi」， yòu kě yǐ yòng yú biǎo dá niè pán jí lè de jìng jiè。 jiǎ rú zhè lèi yòng fǎ wèi céng bǎ běn yì chōng dàn de huà， zhì shǎo yǐ jiāng yì yì jiǎo hùn liǎo。 　　 wài guó lái de chōu xiàng guān niàn gǎi yòng zhōng wén zì biǎo dá shí， jīhū dū miǎn bù liǎo bèi zhōng guó huà。 chú cǐ zhī wài， yì yú cháng sú hé rǎo luàn shè huì de jià zhí guān yě bù huì bèi cǎi nà。 lài tè（ 1959） zhǐ chū：「 fó jiào jǐyǔ fù nǚ yǔ mǔ qīn de bǐ jiào gāo de dì wèi， zài zǎo qī de yì jīng zhōng dū gǎi liǎo。 lì rú， 『 zhàng fū zhī chí qī zǐ 』 gǎi chéng『 zhàng fū zhī pèi qī zǐ』，『 qī zǐ wèi jiè zhàng fū』 gǎi wéi『 qī zǐ jìng wèi zhàng fū。』」 　　 zài dì sì shì jì yǐ zhì hòu lái， huá běi de yì zú rù qīn zhě jiē shòu liǎo fó jiào。 bù fēn yuán yīn zài yú fó jiào hé tā men zì jǐ yī yàng， zài tā men zhèng zhe shǒu jiē guǎn de jiù zhì xù zhōng dū shì wài lái zhě， fó jiào sēng ní kě yǐ hé tā men hé lì jiào dǎo rén mín shùn fú。 duì yú táo dào nán fāng qù de shàng céng jiē jí hàn rén 'ér yán， fó jiào yòu kě yǐ wéi jiù shè huì de bēng kuì tí chū yòu dá liàn zhī xìng yǔ fú hé měi xué de jiě shì yǔ 'ān wèi。 zài zhè yàng shè huì dòng dàng bù 'ān de shí dài lǐ， dì wáng hé bǎi xìng dū xiǎng cóng zōng jiào zhōng huò dé jiù shú。 zhè gè shí dài yě liú gěi hòu shì wěi dà de yì shù pǐn、 diāo kè、 shí kū fó kān。 ruò yǐ dāng shí fó sēng yǔ fó sì de shè huì juésè、 zōng pài de fán yǎn、 zhèng jiào guān xì yǔ hòu lái zhōng gǔ 'ōu zhōu jī dū jiào zuò bǐ jiào yán jiū， gèng kě yǐ yòu fēng shuò shōu huò。 lì rú， fó sì hé jī dū jiào xiū dào yuàn yī yàng céng shì lǚ rén de shōu róng suǒ、 táonàn zhě de bì hù chù、 cí shàn jiù jì de yuán tóu。 fó sì fó sēng yě biàn chéng dà dì zhù， zài zhèng fǔ zhōng dān rèn lèi sì dà chén de zhí wù。 　　 jīng guò zǎo qī de jiè yòng、 shì yìng guò chéng yǐ hòu， fó jiào zài zhōng guó bù rù liǎo pǔ jí yǔ dú lì fā zhǎn de jiē duàn。 zhōng guó běn tǔ de fó jiào shòu liǎo dào jiào de yǐng xiǎng， ér qiě yě yǐng xiǎng liǎo dào jiào。 qí xiāng hù yǐng xiǎng de chéng dù yòu duō shēn， zhì jīn réng wú dìng lùn。 tóu hé zhōng guó rén xū yào de xīn zōng pài zài zhōng guó yī yī xīng qǐ， tòu guò dōng fāng yì shù 'ér zuì lìng xī fāng rén 'ěr shú néng xiáng de shì jí shì zhù zhāng jiè mò zuò jìng sī dá dào dùn wù de chán zōng 。 zhì yú yìn dù fó jiào、 hú rén qīn rù、 běn tǔ dào jiào， yǐ jí zhōng guó fó jiào méng yá、 xīng shèng、 shuāi wēi zhī jiān fù zá de hù dòng guān xì， xiāng guān de lùn zhù yǐ shí fēn duō liǎo， bù zài zhuì shù。 　　 suí táng de zài tǒng yī 　　 zài fēn liè shí qī zhōng， yóu yú quē fá zhōng yāng zhèng tǒng， tài bàn yǐ nán jīng wéi dū chéng de nán fāng liù cháo yǐ jí běi fāng de shí liù guó， dū yīn 'ér fā shēng biàn qiān yǔ gǎi gé。 fó jiào hé dào jiào dū qǐ fā liǎo huà jiā、 zhé xué jiā、 zhù shù jiā。 shǐ xué zhù shù fāng miàn de chéng jì yóu qí kě guān。 　　 suí táng de sān bǎi yú nián（ gōng yuán wǔ bā jiǔ～ jiǔ qī） zhōng yú jiàn lì liǎo hàn dài kāi fā de tǒng yī lǐ xiǎng。 huá běi zāo dào yóu mù mín zú rù qīn de róu lìn zhī jì， huá nán cháng jiāng yán 'àn què zài bǐ jiào hé píng de tiáo jiàn xià fán róng qǐ lái。 gōng yuán 'èr nián， hàn cháo gū jì de liù qiān wàn rén kǒu（ duō jū yú huá běi； jiàn dì tú 10） shù mù jiǎn shǎo liǎo， dàn shì hàn rén de nán qiān yě kāi shǐ zhuǎn yí zhōng guó de zhòng xīn suǒ zài（ jiàn dì tú 10 yǔ 11）。 dào liǎo jìn dài， huá nán de rén kǒu zēng zhì zhàn quán guó rén kǒu de sān fēn zhī 'èr。 bù guò zài dì liù zhì dì shí shì jì qī jiān， zhōng guó rén zhù yào hái shì jū yú róng yì chéng wéi yī tǐ de huá běi píng yuán shàng， jìng nèi gòng yòu 'èr shí gè zuǒ yòu de zhōu， měi zhōu yuē shí wàn hù（ rén kǒu dà yuē wǔ shí wàn shàng xià）。 mǎ kè · ài 'ěr wén（ MarkElvin） céng zhǐ chū， luó mǎ dì guó jiù shì「 míng xiǎn qiàn quē lèi sì de tuán jié yī tǐ de zhù yào dà qū」（ jiàn BludenElvin， 1983）。 huá běi de zhōng yāng jià shì yǔ dà liàng rén kǒu biàn shì tǒng yī de yào sù， shuí néng kòng zhì zhè gè qū yù， jiù néng xiāng dāng qīng yì shǐ qí tā dì qū -- bāo kuò huá nán -- jiù fàn。 　　 suí táng liǎng dài de chuàng jiàn zhù， dū céng yǔ hàn huà de hú rén jiā zú tōng hūn。 zhè xiē hú réndōu yǐ chéng wéi huá běi de guì zú， zhù yào jū yú xiàn jīn shān xī shěng jìng nèi， yǐ jí cóng wèi shuǐ hé gǔ dào huá běi píng yuán de gǔ dài jīng jī dì qū。 yǔ zhōu、 qín shí dài de qíng kuàng xiāng tóng de shì， zhè piàn xī běi dì qū xué huì liǎo yóu mù mín zú de jiáo jiàn zhàn dǒu lì。 hàn rén cóng cǎo yuán shàng de mù qí zhě nà 'ér dé lái qí bīng yòng de mǎ、 kuà qí xū yào chuān de cháng kù、 mǎ 'ān、 mǎ dèng、 wǎn jù， yǐ jí hòu lái de mǎ 'è， zhè xiē jì 'ér yòu bèi xī fāng rén mó fǎng xué qù。 zǎo zài suí táng wèi tǒng yī zhōng guó yǐ qián， zhè xiē jiā zú yǐ jīng yǔ zhōng yà dì qū yòu mìqiè 'ér yǐng xiǎng shēn yuǎn de mào yì wài jiāo guān xì liǎo。 　　 suí cháo wáng shì shì yòu hú rén xuè tǒng de yáng shì jiā zú， jiā yè zài gǔ shí zhōu dū cháng 'ān yǔ hàn dū luò yáng zhī jiān。 táng dài kāi guó huáng dì yě shì tū jué wǔ jiāng chū shēn de guì zú lǐ shì de hòu yì。 zhè bān guì zú wǔ guān yǔ hàn rén tōng hūn， yě bǐ cǐ jié qīn， xíng chéng néng gòu dān dāng zhēng fú tǒng zhì dà rèn de páng dà tóng yuán de lǐng xiù jí tuán。 huá běi de yóu mù mín zú jūn zhù dū kè yì shí xíng hàn rén xí sú， bāo kuò yǔ wén、 yī zhe、 zhèng fǔ zhì dù， zhì shǐ qí hú hàn hùn hé de guó jiā zài lì shǐ jì lù zhōng kàn lái xiàng shì zhōng guó zhèng tǒng。 　　 suí shì yú gōng yuán wǔ bā yī nián chēng dì de shí hòu， shí liù guó de mò qī yǐ jīng tǒng yī liǎo huá běi。 suí wén dì xùn sù bān bù liǎo yòu wǔ bǎi tiáo mùdì xīn fǎ， zhěng dùn liǎo dì fāng zhèng fǔ， bìng qiě yán yòng liǎo duō zhǒng jiù zhì。 qí zhōng zhī yī shì「 jūn tián zhì」， àn cǐ zhì měi nián yào shòu gěi chéng nián nán dīng yī dìng mǔ shù de kě gēng dì。 qí tā xù xíng de jiù zhì yòu duō hù gòng zé、 fǔ bīng zhì、 biān jiāng bīng nóng hé yī tún kěn。 zhěng hé liǎo de guān liáo tǐ xì dài lái liǎo shuì fù suǒ dé； tiáojié gǔ jià de gǔ cāng yú shōu chéng guò liàng shí chǔ gǔ， zài yú liáng shí bù zú shí jiàn jià mài chū。 zài cǐ tóng shí， fó sì jiàn jiàn chéng wéi shì lì yù lái yù qiáng de dà dì zhù。 huáng dì dǔ xìn fó jiào de jiēguǒ shì zào chéng yī gè「 dì zhì de fó jiào」（ imperialBuddhism）（ cǐ nǎi lài tè yǔ）。 　　 suí shì píng nán cháo zhī zhàn bìng wèi zào chéng hěn dà pò huài。 dì 'èr wèi huáng dì -- suí yáng dì yīn 'ér dé yǐ dà sì dòng yuán rén lì wù lì cóng shì xǔ duō gōng chéng。 qí zhōng zhī yī shì jiāng dà yùn hé yán cháng， cóng háng zhōu wǎng běi guò liǎo cháng jiāng 'ér dǐ yáng zhōu， zài wǎng xī běi kāi zhì luò yáng（ jiàn dì tú 16）。 dào gōng yuán liù jiǔ nián， yǐ jīng kāi záo dào shēn rù nèi lù， bìng qiě cháo dōng běi fāng xiàng de tiān jīn hé běi jīng tuī jìn。 jīng yóu gè dì de hé liú húpō， píng dǐ bó chuán kě yǐ jiāng cháng jiāng xià yóu de liáng shí huò pǐn yùn dào huá běi， jì kě bǔjǐ biān jiāng， yòu kě gōng yìng jīng chéng。 jí dà de zhù liáng gǔ cāng yú shì xīng jiàn（ měi cāng kě zhù liáng sān qiān sān bǎi wàn pú shì 'ěr， jiāng jìn shí 'èr yì shēng）。 　　 hàodàxǐgōng de huáng dì dāng cháo， zào chéng guò dù de jīng lì bào fā。 zhè zhǒng qíng xíng shǐ rén jiāng suí yáng dì hé qín shǐ huáng zhè liǎng wèi zài wèi qī shèn duǎn de huáng dì xiāng tí bìng lùn， liǎng réndōu shì zuòde guò liǎo tóu。 yáng dì wèile fá gāolí 'ér hào jìn zì jǐ de zī yuán， suī rán huò shèng， què cù chéng sāo luàn sì qǐ， zhōng zhì sàng shī「 tiān mìng」。 　　 táng dài de kāi guó jūn zhù jǐn shèn duō liǎo。 jì chéng de suí shì jī yè bāo kuò zhàn dì qī shí yú píng fāng gōng lǐ de jīng chéng cháng 'ān， yǐ jí dì 'èr jīng chéng luò yáng。 táng cháo bù xiàng hàn cháo nà yàng cháo zhōng dà xiǎo shì hé quán guó xìng de shì wù yóu tóng yàng de xíng zhèng bù mén fù zé， ér shì yǐ suí zhì shè zhì lì、 hù、 lǐ、 bīng、 xíng、 gōng liù bù， zhè gè bù zhì yǐ hòu yī zhí yán yòng dào liǎo 'èr shí shì jì。 lìng wài hái shè zhì jiàn guān fù zé jiān chá guān yuán， shèn zhì kě yǐ guī jiè huáng dì de yán xíng， tóng shí yě yòu liǎo chū qī de kǎo shì zhì dù。 　　 táng tài zōng shí， dà jūn xiàng gè fāng chū jī， jī bài liǎo gāolí， wǎng nán kuò zhāng dào yuè nán。 gèng zhòng yào de shì jiāng táng de shì lì tuī rù zhōng yà dì qū， zhōng yú zài pà mǐ 'ěr yǐ xī shè zhōu 'ér zhì（ jiàn dì tú 9）。 táng cháo shì lì yuè guò lǜ zhōu， wǎng sī lù shàng de shāng mào zhòng zhèn shēn zhǎn， dǎ kāi liǎo yǔ xī yà dì qū zēng jiā jiē chù zhī tú。 táng dū cháng 'ān yīn cǐ biàn chéng liǎo yī gè guó jì xìng de dà dū shì， ōu yà dà lù shàng de yī gè huó dòng zhōng xīn。 gōng yuán liù zhì jiǔ nián jiān de rèn hé yī gè xī fāng dū chéng， zài guī mó qì shì shàng dū bù néng yǔ zhī xiāng bǐ。 　　 táng dài de yì shù wén xué chéng jiù bìng bù yà yú qí wǔ gōng。 táng shī biàn chéng liǎo yǐ hòu shì dài de diǎn fàn。 táng dài de péng bó chuàng zào lì， yě shǐ dé shè huì fēng qì jiào kāi fàng， dū shì shēng huó nà rù liǎo lái zì rì běn、 gāolí、 yuè nán、 bō sī， yǐ jí xī yà gè dì lái de wài guó rén。 fó jiào lìng táng dài chéng xí zì hàn de wén huà duō liǎo yī fēn tè sè。 dōng nán de xīn xīng guó jiā wú yī bù mó fǎng táng zhì。 　　 fó jiào yǔ zhèng fǔ 　　 fó jiào zài zhōng guó de juésè yǔ jī dū jiào zài 'ōu zhōu de juésè xiāng bǐ zhī xià， zài zhèng zhì chǔjìng fāng miàn chū xiàn míng xiǎn de bù tóng。 táng shì zhòng zhèn liǎo zhōng yāng quán wēi zhī hòu， rú jiā sī xiǎng zài fó jiào yǐng xiǎng zhī xià jiàn jiàn huī fù yuán qì， jǐyǔ qiáng shì zhèng fǔ zhī chí。 fó jiào shì lì hòu lái zé bèi cháo tíng guān yuán yā zhì zhù 　　 fó jiào shùn yìng zhōng guó xí sú de zuò fēng shí fēn míng xiǎn， jiào yù fāng miàn biàn shì yī gè lì zǐ。 ài ruì kè · zǔ 'ěr kè（ EricZürcher， 1959） zhǐ chū， fó jiā hé rú jiā yī yàng zhù zhòng xíng wéi duān zhèng。 chū rù mén de fó dì zǐ bì xū láo jì wú shù tiáo xíng wéi guī lǜ， shí shí kè kè shèn fáng xié xíng、 yù wàng、 tān niàn。 yòu bì xū shǒu wǔ jiè -- bù shā shēng、 bù tōu dào、 bù xié yín、 bù wàng yǔ、 bù yǐn jiǔ。 fó jiā dì zǐ -- bāo kuò chū jiā rén hé zài jiā xìn tú -- dōuyào zūn shǒu xǔ xǔ duō duō shì jiè。 cǐ wài， hái yìng zuò shàn shì fā cí bēi（ cǐ nǎi sòng dài yǐ jí hòu lái rú shì suǒ shuō de「 xiāng yuē」 -- tóng xiāng zhī rén gòng shǒu de guī yuē -- bèi jǐng zhōng de yī gè tiáo jiàn， hòu zhāng jiāng xiáng lùn）。 　　 dà yuē gōng yuán wǔ zhì bā wǔ nián fó jiào shèng xíng zhōng guó de qī jiān， fó jiào bìng wèi xuē ruò zhèng fǔ dú kòng zhèng zhì shè huì zhì xù de quán wēi。 gāo yǎ wén huà réng rán yóu sú jiā shì rén jiē jí zhù dǎo， yě jiù shì shuō， fó mén xìn tú bèi yán gé xiàn zhì zài yī dìng de fàn wéi zhī nèi。 zhí dào dì liù shì jì， fó jiào tú cái xíng chéng zǔ 'ěr kè suǒ shuō de「 cì yào de jīng yīng jí tuán」（ secondaryelite）。 shì huàn jiā zú yòu rén chū jiā wéi sēng de qíng xíng jiào shǔ lì wài， yīn wéi fó jiào tú zhěng gè shì yǔ wài zài shè huì fēn lí de。 fó jiào shè qún zì chēng shì dú lì zì zhù de， bù shòu zhèng fǔ guǎn zhì， bù nà shuì fù。 qí zhōng bù fá nǚ xìng chéng yuán。 zhè zhǒng zì zhù xíng tài chí zǎo huì shǐ fó jiào chéng wéi wēi xié zhèng fǔ de lì liàng。 　　 táng dài de zuò fǎ qū xiàng yú jiè xíng zhèng bù mén de guǎn lǐ、 bān shòu wèi xián、 mǎi mài dù dié、 biān zuǎn fó jīng、 shí shī sēng rén kǎo shì xuǎn cái zhì dù děng fāng fǎ， jiāng fó jiào liáo shǔ huà。 sēng lǚ yào jīng guò yán gé de xiū chí dú jīng xùn liàn cái néng huò dé dù dié。 sēng rén zī gé de kǎo shì hé rú jiā wǔ jīng kǎo shì yī yàng yóu lǐ bù zhù chí。 zài fó sì zhōng shòu jiào yù yě dé yán dú sì shū wǔ jīng。 jiào dǎo sēng lǚ kè yè de fó sì yuàn， qí shí pō sì sòng dài guó zǐ jiān hé tài xué de xiān qū。 yīn cǐ， zhí zhì gōng yuán bā sì wǔ nián shòu zhèn yā zhī qián， fó jiào shǐ zhōng zài jiào yù cuò shī shàng shòu dào xiān zhàn shàng fēng de rú jiā sī xiǎng de yuē zhì。 bù guò， fó jiào hòu lái yòu duì yī bān chēng wéi「 xīn rú xué」 de lǐ xué chǎn shēng jiànjiē de yǐng xiǎng。 　　 fó jiào duì yú zhèng zhì chuán tǒng de dǎ jiǎo wēi hū qí wēi， suǒ yǐ táng dài zhèng fǔ yào xuē jiǎn fó sì de jīng jì shì lì bǐ jiào bù kùn nán。 jǐ cì pò hài fó jiào tú -- tè bié shì dì jiǔ shì jì de， mùdì bù wài shì yào fáng zhǐ fó sì yōng yòu tài duō dì chǎn， yǐ biàn kè zhēng tǔ dì de shuì fù。 zhōng gǔ shí qī de zhōng guó què cóng wèi fā shēng guò xī fāng nà yàng de zhèng jiào zhēng quán， bù lùn fó jiào huò dào jiào， dū wèi néng tuō lí zhèng fǔ guǎn xiá 'ér dú lì。 sēng dào sì miào dōushì quán lì zǔ zhì fēn sàn， yǎng lài dì fāng de shàn yǎng， què qiàn quē yòu xì tǒng zǔ zhì de sú jiā xìn zhòng， yě méi yòu rèn hé quán guó xìng de xíng zhèng guǎn lǐ， zài zhèng zhì xìng shì wù shàng chù yú bèi dòng。 　　 dào jiào guān yuàn -- bù bāo kuò dào xué sī xiǎng jiā hé liàn dān shù shì -- yě hé fó jiào de qíng xíng yī yàng， guǎng jiàn hóng wěi de dào guān， pài bié zhòng duō， què wèi néng jiàn lì qǐ sú shì huà de zǔ zhì。 dào jiào guān miào shǐ zhōng zhǐ shì gè bù xiāng guān de dān dú tǐ， pèi hé mín jiān xìn yǎng 'ér shēng cún。 cóng běn zhì shàng kàn， dào jiào biàn wú lì chéng wéi zhōng guó zhèng zhì zhōng yī gǔ qiáng dà 'ér yòu zǔ zhì de lì liàng： tā chéng xiàn de shì gè rén xìn yǎng fàn chóu zhōng， rú jiā sī xiǎng yǐ wài de lìng yī tiáo lù， què bǎ shí jiàn xìn yǎng de kōng jiān quándōu ràng gěi liǎo rú jiā。 　　 cóng lìng yī fāng miàn kàn， dào jiào jiè qí fā zhǎn lì shǐ yōu jiǔ de liàn dān shù， cóng zhuī qiú shēng lǐ shàng de bù xiǔ yǔ jiào shí jì de liàn jīn liǎng fāng miàn， duì zhōng guó kē jì dà yòu gòng xiàn。 dào shì men zuò shēng lǐ shí yàn huà xué shí yàn tiáozhì bù sǐ yào， bìng qiě xún zhǎo yào cǎo， huì jí chéng gōng xiàn jīn shì rén réng zài cān kǎo de yào diǎn。 liàn dān shù zé cù chéng liǎo zhì cí、 rǎn sè、 hé jīn děng gōng jì， bìng qiě dǎo zhì luó pán、 huǒ yào děng zài zhōng guó fā míng。 dào shì de xǔ duō chéng jiù， àn lǐ yuē sè shuō， shì「 yuán shǐ kē xué（ proto-science）， ér bù shì wěi kē xué（ pseudo-science）」。 　　 táng cháo zhī shuāi wáng 　　 táng dài de dì sān wèi huáng dì shì gè ruǎn ruò wú néng zhī rén。 tā de huáng hòu wǔ shì què néng yǐ cháng bǔ duǎn， xiān hòu jiè huáng dì zhī míng、 tā jì lì yòu zhù zhī míng、 yǐ jí tā gǎi cháo qīn zì chēng dì zhī lì， cāo kòng guì zú shì lì dá bàn shì jì zhī jiǔ（ yuē gōng yuán liù wǔ sì～ qī wǔ）。 wǔ zé tiān shì zhōng guó wéi yī de nǚ huáng dì， shì jí yòu cáigàn 'ér dǒng quán shù de zhèng zhì jiā， dàn shì tā wéi gǒng gù quán lì 'ér shǐ chū de móu shā děng bù zhèng dāng shǒu duàn， què zài nán xìng chén liáo zhōng huàn lái mà míng。 tā de shǒu duàn yě zào chéng rǒng yuán guò duō hé zhǒng zhǒng fǔ bài xíng jìng。 gōng yuán liù wǔ qī nián jiān， táng cháo zhèng fǔ zhì lǐ dà yuē wǔ qiān wàn de rén kǒu zhǐ yòng liǎo yī wàn sān qiān wǔ bǎi míng guān yuán。 xuǎn zì zú nóng wéi bīng de fǔ bīng zhì， lìng nóng bīng zài gè fǔ fú láo yì， jiǎn shǎo liǎo zhèng fǔ yǎng bīng de fèi yòng。 zhèng fǔ wèile shǐ nóng mín yòu tián 'ér dú lì， àn jūn tián zhì dìng qī 'àn hù kǒu chóngxīn shòu tián。 táng tài zōng shì tiān tiān yǔ zuǒ chén men qīn zì lǐ shì de， zài wǔ hòu cāo zòng xià， huáng quán biàn dé yáo yuǎn、 yīn móu、 zhuān duàn。 tā dǎ pò liǎo xī běi dì qū dà zú de shì lì， ràng huá běi píng yuán yòu jiào duō jī huì fā yán。 jìn shì kē kǎo chū shēn de rén jiàn jiàn chéng wéi guān lì zhī zhōng yī gè xiǎo de xīn guì jí tuán。 tā de gōng yǔ guò zhì jīn réng shì zhēng yì de tí mù。 　　 xuán zōng yīzhāo（ gōng yuán qī yī sān～ qī wǔ wǔ） shì táng dài de shèng shì， dàn shì shuāi xiàng yě zài bù duàn lěi jī。 shǒu xiān， biàn shì jūn shì de guò dù kuò zhāng， páng dà fèi yòng hào diào liǎo guó běn。 táng jūn céng yuǎn zhēng xī nán biān jìng， xiàng xī yòu guò dù yuǎn shēn zhì pà mǐ 'ěr gāo yuán， yǐ zhì yú qī wǔ yī nián jiān zài sǎ mǎ 'ěr hǎn（ Samarkand， jīn wū cí bié kè dōng bù） fù jìn bèi 'ā lā bó rén jī bài。 cǐ shí fǔ bīng yǐ zhú bù gǎi biān wéi fēn shǔ jiǔ gè jié dù shǐ de zhí yè jūn duì， zhù yào shè yú biān jiāng， yóu zǒng zhǎng bīng quán de jiāng jūn tǒng yù。 　　 liù bù zhù chí de「 wài tíng」， biàn dé lì xíng gōng shì huà 'ér chí huǎn wú xiào， liù bù de dà chén -- yǐ huáng dì zhī míng dài huáng dì zhí zhèng de rén -- yě yú cǐ jì xiàn rù dǎng pài 'è dǒu， ér huáng dì běn rén què lì yòng huàn guān fā huī qí「 nèi tíng」 de kòng zhì shì lì。 xuán zōng lǎo nián shí chǒng 'ài yáng guì fēi， rèn zhōng yāng quán wēi rì yì fǔ huà。 yáng fēi shōu liǎo chǒng jiāng 'ān lù shān wéi gān 'ér， ān lù shān què yú gōng yuán qī wǔ wǔ nián qǐ bīng zào fǎn， zhàn jù liǎo jīng shī。 qī wǔ wǔ zhì qī liù sān nián jiān， bīng luàn zhèn hàn quán guó。 xuán zōng táo lí jīng chéng hòu， zài jiàngshì bī pò xià jiāng yáng fēi yì sǐ， tā de huáng jiā qíng shǐ（ hòu dài jīng cháng chóngshù de） zhōng yú yǐ bēi jù shōu cháng bā nián hòu táng shì míng yì shàng huī fù liǎo tǒng zhì， dàn yǐ hòu yī bǎi wǔ shí nián jiān zài yě bù néng huī fù shèng táng shí de qì xiàng liǎo。 　　 píng dìng 'ān shǐ zhī luàn de yī gè hòu guǒ shì zēng shè bīng zhèn， zhǒng xià yǐ hòu fān zhèn gē jù de chū bù。 duì biān zhèn kòng zhì lì xíng tóng wū yòu zhī yú， guān zhōng de zhèng quán hái dé xiàng jūn fá ràng bù。 táng shì wú fǎ zài yǐ tǒng yī de fǎ lǜ zhì dù cóng zhōng yāng tǒng zhì quán guó， guān lì yě wú lì tuī xíng quán guó xìng de zhèng lìng。 suí hòu biàn shì dì fāng gè zì wéi zhèng， zhōng guó zhèng fǔ míng yì shàng de tǒng yī biàn chéng liǎo kōng ké zǐ。 　　 shè huì biàn qiān： táng sòng jiān de guò dù qī 　　 wǎn táng de zhū duō biàn gé zhī zhōng， lì shí zuì jiǔ de shì céng jīng zhù dǎo zhèng fǔ de guì zú dà jiā zhī shuāi luò。 hàn cháo wǎn qī suī wú míng wén guī dìng， dàn shè huì jiē jí qīng chǔ fēn wéi shì、 shù、 jiàn mín。「 shì」 zuì chū yì zhǐ「 shì」， jí zhǐ zài zhèng fǔ zhōng fú wù de dú shū rén。 zì hàn zhì táng mò， gōng qīng dà jiā de guì zú dì wèi yǔ dān rèn dà chén díshì zú zǐ dì dì wèi zhòng dié liǎo， mén dì guì zú duō shì guān huàn zhī jiā。 píng mín bǎi xìng shì bù yí yǔ tā men tōng hūn de。 hàn yǐ hòu de fēn liè shí qī zhōng， wéi guān zhě dà yuē sì fēn zhī sān lái zì zhè zhǒng jiā zú。 táng dài zǎo qī zhàn dào yī bàn yǐ shàng， hòu lái yuē zhàn wǔ fēn zhī sān。 xī běi de guān lǒng guì zú suī rán duō wéi hú rén chū shēn， què shì zhōng yāng zhèng fǔ guān lì de zhù yào lái yuán。 dài wéi · qióng sēn（ DavidJohnson， 1977） shuō：「 zài yīng guó、 fǎ guó， yī gè rén yào dēng shàng hěn gāo de shè huì dì wèi， cóng shì lǜ shī、 yī shēng、 shāng rén、 jiào huì shén zhí、 jūn rén de shēng yá， dōukě néng dá dào。 zhōng guó què bù rán， zhǐ yòu yī zhǒng zhí yè jiē tī yòu cǐ yì yì： zhèng fǔ wén zhí。」 　　 zhōng guó méi yòu cháng sì jì chéng zhì， yīn cǐ， yī jiā zhī zhù sǐ hòu， jiā chǎn tōng cháng shì yóu jiā zhōng nán zǐ jūn fēn， guó fǎ guī dìng kě fēn gē de jì chéng fāng shì， biàn bù zhì chū xiàn 'ōu zhōu nà yàng shì dài xiāng chuán de dà dì zhù。 yīn cǐ， yī gè jiā zú ruò shì liǎng、 sān dài dōuméi yòu rén zuò guān， chí zǎo yào wǎ jiě。 měi yī dài dōuyòu qián zài de bù 'ān quán gǎn， bù dé bù wǎng huàn tú shì yī shì。 jiā tíng de shè huì dì wèi shì shì xí de， dàn shì， rú guǒ yī gè píng zuò guān pá dào shàng děng jiē céng de jiā zú zài méi yòu qí tā rén zuò dào guān， dì wèi bì jiāng xià jiàng。 zhè zhǒng qíng xíng zài táng dài dé dào liǎo huǎn chōng， yīn wéi táng dài zài guān liáo zhī wài， hái yòu qí tā shè huì dì wèi tuán tǐ， kě yǐ tíng liú zài qí zhōng sì jī zhòng huí guān cháng 　　 guān yuán rèn yòng píng de shì jiàn jǔ。 qǐ chū shì yóu dì fāng guān cháng fù zé， jiāng xiá qū nèi de suǒ yòu shì rén 'àn rì hòu jiāng fēn liè de jiǔ gè děng jí fēn děng， jiǔ pǐn yòu gè fēn shàng、 xià jí。 měi míng guān zhí hòu xuǎn rén de guān fāng píng fēn dū nà rù dàng 'àn。 shì rén biàn jiè zhe zhè gè zhì dù zì wǒ fán yǎn。 suī rán suí táng shí dài kāi shǐ yòu liǎo kē jǔ， què bù shì jìn rù shì tú de zuì zhù yào guǎn dào。 qǔ shì zhī suǒ yǐ chéng wéi yī zhǒng shè huì bù zhòu 'ér bù shì fǎ lǜ chéng xù， shì yīn wéi sī rén guān xì zài shè huì bèi jǐng zhōng xíng chéng yī zhǒng yè tǐ jī zhì（ fluidmatrix）， guān wèi hòu xuǎn rén zài qí zhōng móu jìn， jiā zú dì wèi yě zài qí zhōng dé yǐ bǎo chí。 lì rú， běi wèi céng jiàn lì zì jǐ de shì jiā dà zú jiē jí， shǐ zhī dì wèi yǔ hàn rén shì zú xiāng děng， hú rén jiā zú biàn kě yǐ jìn rù zuì shàng céng de hàn rén shēng huó juàn。 gōng yuán sān bā wǔ zhì qī yī sān nián jiān yòu guān fāng biān zhì díshì zú pǔ xì， xiǎn rán shì gēn jù zhōu xiàn guān lì jiàn jǔ de míng cè biān chéng。 zhè zhǒng zú pǔ yì shì jiā zú jiān lián yīn de cān kǎo yǐ jù。 　　 táng chū shí rèn wéi zhè tào zhì dù zǔ 'ài liǎo rén cái de liú dòng， biàn bù yú shí xíng。 zhè wú fēi shì xīn xīng 'ér dāng quán de xī běi hàn hú hùn hé jiā zú jǐyǔ huá běi píng yuán shàng dōng běi qū yù de hàn rén dà zú yī jì zhòng jī。 táng chū de huáng dì zài zhè xiē jiù guì zú jià nǚ 'ér shí， yě bù zài cì gěi tā men yào qiú de hòu lǐ。 gōng yuán liù wǔ jiǔ nián de zhòng biān pǔ xì dá 'èr bǎi juàn， bāo kuò liǎo 'èr sān wǔ jiā zú de 'èr 'èr bā qī fáng。 cǐ cì xiū dìng de zhù zhǐ zhī yī， xiǎn rán shì yào ràng xī běi jiā zú jī shēn qí zhōng。 　　 dào liǎo dì bā shì jì， zuò guān sì hū yǐ chéng wéi héng liàng jiā tíng dì wèi de zhù yào zhǔn shéng， mén dì chū shēn tuì jū cì yào liǎo。 yī qiēdōu yào kàn dēng lù wéi shì zú de rén zì jǐ de guān wèi， ér bù shì kàn tā de jiā zú mén dì。 guān lì yǐ fǎ bù zài bèi shì wéi guì děng jiē jí。 táng zhì suī rán xuǎn pài guān lì zǐ dì rèn dī jiē guān zhí， dàn yǐ wú míng wén rèn dìng dà zú mén fá de dì wèi， huò jǐyǔ zhè xiē jiā zú rèn guān de tè quán。 guì zú dà jiā de lì yì bì jìng dǐ dǎng bù zhù cháo tíng de zhì dù。 　　 dān ní sī · cuī wéi zé（ DenisTwitchett， jiàn CHOC3） rèn wéi， táng cháo biàn shì cóng cǐ zhǎn kāi tǒng zhì quán de zhuǎn yí， cóng guì zú tǒng zhì -- cǐ zhì zhī xià de huáng shì bù guò shì tǒng zhì jiē jí de fā yán rén -- zhuǎn biàn wéi xùn liàn yòu sù de guān liáo tǐ xì zhì guó， guān liáo men duō shì yóu kē jǔ xuǎn chū。 guì zú shì shuāi hòu， zhōng yāng zhèng fǔ jiào néng jià yù dì fāng。 huáng dì jiàn jiàn chéng wéi yī rén gāo gāo zài shàng， yuǎn lí zhàn chǎng de huǒ bàn， zhǐ tīng cóng xīn guān liáo tǐ xì chū shēn de cháo chén de yì jiàn。 　　 wǎn táng guì zú shī shì de tóng shí shàng yòu lìng yī gè zhòng dà biàn gé， jí shì zhèng fǔ tuì chū liǎo qīn zì guǎn lǐ quán guó jīng jì shēng huó de dì wèi。 xiāng jiān de fēn shòu tǔ dì de jūn tián zhì jiě tǐ， dū shì lǐ guān fāng shì chǎng yǔ dìng jià zhì de bēng kuì， dū xiǎn shì jīng jì zhuàng kuàng yǐ chāo chū zhèng fǔ néng guǎn zhì de fàn wéi。 dì fāng zhōu guān guǎn xiá zhī xià， qióng rén yù lái yù duō。 wèile chēng zhù zhōng yāng， shuì zhì gǎi wéi xià qiū liǎng jì， àn guī dìng tǔ dì měi nián yìng nà pèi 'é zhēng shōu。 zì gōng yuán qī bā nián qǐ shí shī de zhè zhǒng「 liǎng shuì fǎ」， jié hé liǎo tǔ dì shuì hé hù kǒu shuì， shuì 'é jīng zī shāng 'ér dìng dìng， shǐ zhōng yāng bù zhì kuì fá， què yě biǎo míng zhèng fǔ yǐ jīng wú lì kòng zhì sī chǎn yǔ tǔ dì zì yóu mǎi mài liǎo。 　　 ān shǐ zhī luàn guò hòu， zhèng fǔ duì mào yì de jiān dū yě kāi shǐ wǎ jiě。 táng cháo de zhèng fǔ běn lái shì jiè diào jié mǎi mài shǐ guān fāng jiān dū xià de shì chǎng lì yòng píng wěn de wù jià xié zhù nóng mín shēng chǎn， tóng shí 'è zhǐ rén men bù zhèng dāng de tú lì zhī xīn。 cóng shāng mào zhēng qǔ de shuì shōu bìng wèi shòu dào zhòng shì， chú fēi shì cái wù chū xiàn kùn nán liǎo， ér zhè zhǒng kùn nán měi féng yòu jūn shì xū qiú huò wáng cháo shuāi zhēng shí yī dìng huì fā shēng。 zhōng guó de shì chǎng huó dòng wǎng luò（ rú xù lùn zhōng tí jí zhě）， bù jiǔ jiù yào zài sòng dài chū xiàn， ér qiě qí huó lì jiāng chāo chū zhèng fǔ de kòng zhì néng lì zhī wài。 　　 cǐ wài， ān shǐ zhī luàn shǐ zhōng guó biàn dé jūn shì huà liǎo。 cǐ shí táng cháo zài zhōng yà dì qū de biān sài bèi qīn fàn， xī běi dà bù dì fāng bèi tǔbō zhàn jù。 zhōng guó jìng nèi xīn shè fān zhèn qǐ chū zǒng gòng sān shí chù shàng xià， dà duō yòu wǔ guān zhèn shǒu， píng qí shuài lǐng de shù wèi jūn duì， shì lì jià líng yú dì fāng zhèng fǔ zhī shàng。 xiāng duì de， zhōng yāng zhèng fǔ jīhū méi yòu zì jǐ de bīng lì， shù dù zāo yù tǔbō jūn jìn fàn zhī zāi。 gōng yuán qī liù sān nián yǐ hòu， tiān zǐ zhǐ néng yǐ lài sì gè qū yù bìng bù wěn tuǒ de lì liàng， jí shì jīng jī、 xī běi biān jìng、 cháng jiāng xià yóu、 dà yùn hé dì dài -- zhè yī qū nǎi shì jīng chéng de mìng mài。 huá běi duō chù fān zhèn bù shòu zhōng yāng guǎn xiá， zhàn qù liǎo nà shuì 'é wèiguó jiā suì rù sì fēn zhī yī de rén kǒu， zhǐ shèng xià cháng jiāng xià yóu hé huái hé liú yù wéi cháo tíng shuì shōu de lái yuán。 　　 luàn píng zhī hòu yě yòu yī、 liǎng wèi huáng dì zài xuē jiǎn fèi yòng hé jí quán zhōng yāng fāng miàn zuò chū chéng xiào。 dàn shì táng cháo de shèng shì yǐ guò， zhōng yāng biàn chéng「 nèi tíng」 yóu huàn guān bǎ chí，「 wài tíng」 zé shì dǎng zhēng bù duàn。 　　 dà tǐ shàng， táng dài wén guān tǐ zhì de jiàn lì， zhùzhǎng liǎo rú jiā xué shù de zhòng zhèn。 yòu guān táng sòng jiāo tì de zhè yī céng miàn， dà jiē · mài kè mù lùn（ DavidMcMullen， 1988） zuì jìn zuò guò yán jiū。 zài táng dài de xué xiào zhì dù、 kē jǔ、 zūn kǒng、 zhèng fǔ yí diǎn， yǐ jí shǐ xué wén xué de péi yǎng zhī xià， jīng xué gǔ wén yòu liǎo chí xù de fā zhǎn。 táng dài shì rén jiē jí de zhuàng dà， yě wéi běi sòng xué shù sī xiǎng dǐng shèng xiān pū hǎo liǎo lù。 　　 gōng yuán bā sì wǔ nián jiān， táng cháo huáng dì xià zhào， guǎng fàn 'ér yòu xì tǒng dì chāi huǐ fó jiào yuàn sì， mòshōu yuàn sì yōng yòu de dà liàng miǎn kè shuì de dì chǎn。 yòu jiāng jìn 'èr shí wǔ wàn de sēng ní bèi qiáng zhì hái sú。 cóng cǐ yǐ hòu， dù dié yī lǜ yóu zhèng fǔ fā gěi， jiè yǐ kòng zhì sēng ní rén shù。 táng dài de gōng yè yǔ zhōng guó fó jiào de shèng kuàng shì tóng shí shuāi luò de。 　　 cǐ shí huá běi de quán lì guān xì xiǎn shì， zhōng yāng zhèng quán de shí jì kòngwèi qī cóng gōng yuán qī wǔ wǔ nián de biàn luàn shí qǐ， yī zhí yán xù dào liǎo jiǔ qī jiǔ nián。 táng cháo liú xià lái de fān zhèn xiāng jì chéng lì jí quán huà de jūn shì zhèng quán， nǎi shì zhè duàn kòngwèi qī yǔ hòu lái sòng chū zhèng fǔ de diǎn xíng。 　　 táng mò de wǔ shí nián shì wú zhèng fǔ zhuàng tài de huó shēng shēng shí lì。 bù lùn wén wǔ guān yuán dōushì jié jìn fǔ huà zhī néng shì， xiāng cūn nóng mín shòu zhe bǎi bān de yā zhà， xié 'è chǒu xíng biàn chéng liǎo yī zhǒng cháng tài。 zhōng guó zhī xīn yǐ sàng jìn， dào fěi héng xíng。 bào mín jù jí chéng zhòng， dào chù liú cuàn jié lüè。 huáng dì、 huàn guān、 wén chén dōushì yī chóu mò zhǎn。 dà dào huáng cháo zuò luàn liù nián zhī jiǔ（ gōng yuán bā qī bā～ bā bā sì）， qǐ bīng yú shān dōng， shuài zhòng nán xià zhì fú zhōu、 guǎng zhōu。 jì 'ér běi shàng， gōng rù luò yáng hé jīng shī cháng 'ān， dà sì tú lüè。 táng wáng yú gōng yuán jiǔ qī nián， cǐ shí tū jué hé qí tā hú zú yǐ zhàn jù huá běi dà bù， qí tā dì fāng yì yòu fān zhèn gē jù。 　　 zài cán bài zhī zhōng jì qǐ de shì zài huá běi yǐ gē jù shì bǎn tú jiàn hào chēng dì de wǔ dài， yǐ jí huá zhōng huá nán fān zhèn chēng wáng de shí guó。 gē jù jú miàn yī zhí yào dào gōng yuán jiǔ liù nián jìn jūn zài xīn dū yōng dì gǎi guó hào wéi sòng， cái huò dé jiě jué。 请欣赏:  请给我换一个看看！  拜托，快把噪音停掉！我读累了，想听点音乐或者请来支歌曲！      << qiányīzhānghuí   hòuyīzhānghuí >>

zǒng xù yú xù zì xù lǐ jiě zhōng guó lì shǐ de fāng fǎ dì yī juàn jūn zhù zhuān zhì de xīng shuāi dì 1 zhāng　　 qǐ yuán： kǎo gǔ zhī fā xiàn dì 2 zhāng　　 shǒu dù tǒng yī： dì wáng de rú xué dì 3 zhāng　　 fó jiào shí dài de zài tǒng yī dì 4 zhāng　　 zhōng guó zuì wěi dà de shí dài： běi sòng yǔ nán sòng dì 5 zhāng　　 sòng dài zhōng guó yǔ nèi yà xì yà de máo dùn dì 6 zhāng　　 míng dài de zhèng fǔ dì 7 zhāng　　 qīng cháo zhì shì dì 'èr juàn　　 dì zhì zhōng guó de wǎn qī（ 1600-1911） dì bā zhāng　　 chéngzhǎng 'ér wú fā zhǎn zhī máo dùn dì jiǔ zhāng　　 biān jìng sāo dòng yǔ mén hù kāi fàng dì shí zhāng　　 zào fǎn yǔ zhōng xīng dì shí yī zhāng　　 zǎo qī jìn dài huà yǔ qīng cháo shuāi wēi dì shí 'èr zhāng　　 gòng hé gé mìng　 yī jiǔ líng yī -- yī jiǔ yī liù dì sān juàn　 zhōng huá mín guó（ yī jiǔ yī 'èr -- yī jiǔ sì jiǔ） dì shí sān zhāng　　 zhuī xún zhōng guó de wén míng shè huì dì shí sì zhāng　　 guó mín gé mìng yǔ nán jīng zhèng fǔ dì shí wǔ zhāng　　 zhōng guó gòng chǎn dǎng zhī fù lín dì shí liù zhāng　　 zhōng guó de kàng rì zhī zhàn（ yī jiǔ sān qī -- yī jiǔ sì wǔ） dì shí qī zhāng　　 nèi zhàn yǔ guó mín dǎng zài tái wān

dì   I   [II]   yè

pínglún (0)