通史 》 zhōng guó xīn shǐ   》 dì 2 zhāng　　 shǒu dù tǒng yī： dì wáng de rú xué      fèi zhèng qīng John King Fairbank 　　wáng cháo de gōng yòng 　　 zì gǔ zhì jīn， rén lèi shì jiè zhōng de tǒng zhì zhě dà duō lái zì gè gè wáng cháo jiā zú。 qīn zú guān xì xíng chéng zì jǐ rén de wǎng luò， yǐ zhī chí dāng quán zhě（ huò qí duì shǒu）， bìng zhī chí kě jiě jué（ huò zhì yí） jù jī liè zhēng xìng jì wèi wèn tí de mǒu gè yuán zé。 rán 'ér， ōu zhōu de gè gè wáng cháo， rú fǎ guó díkǎ pèi wáng cháo（ Capetian， 987 ～ 1328）， yīng guó de nuò màn（ Norman） yǔ jīn què huā（ Plantagont） wáng cháo（ 1066～ 1485）， hā bù sī bǎo wáng cháo（ Hapsburgs， 1273～ 1919）， luó màn nuò fū wáng cháo（ Romanov， 1613～ 1917）， dōubù céng tǒng yù xiàng zhōng guó zhè me liáo kuò de guó tǔ， yě wèi zhǎng wò guò zhè yàng jí yú zhōng yāng de quán wēi。 yǐ tǒng zhì jī zhì 'ér yán， zhōng guó gè zhòng yào cháo dài shì dú jù yī gé de。 rì běn、 yìn dù、 bō sī yědōu wèi chū xiàn guò zài guī mó yǔ quán lì shàng kě kān bǐ nǐ de zhèng quán。 xī hàn liú shì gòng chuán wèi shí sān dài huáng dì， dōng hàn gòng shí sì wèi。 táng dài lǐ shì yán xù 'èr shí sān wèi huáng dì， míng dài zhū shì shí qī wèi， qīng dài 'ài xīn jué luó shì zé yòu jiǔ wèi。（ jiàn biǎo 1） 　　 ōu zhōu de wáng cháo yǔ zhī xiāng jiào， zhǐ suàn shì jī dū jiào dà jí tuán fàn wéi nèi fēn jù dì fāng de jūn zhù， gè zì tǒng zhì zhe dì qū xìng de wáng guó。 zhèng rú xiè hé nài（ JacquesGernet） suǒ shuō， shí qī shì jì mò qī， dì yī gè jìn dài zhèng fǔ -- fǎ guó -- gāng zǔ zhì qǐ lái， zhōng guó què zǎo yǐ shì 「 yóu yī gè tǒng yīháng zhèng tǐ xì zhì lǐ de zhōng yāng jí quán dì guó 」 liǎo。 ér qiě dōng xī fāng dì wáng de gé jú yě bù tóng。 yǐ jìn dài 'ōu zhōu wéi lì， fǎ、 é、 ào xiōng dì guó、 dé、 yīng zhū huáng， jiā shàng luó mǎ jiào huáng， céng tóng shí yī qǐ xiě lì shǐ。 zhōng guó lǐ xiǎng shàng quán tiān xià zhǐ yòu yī wèi rén jūn， rú tiān shàng zhǐ yòu yī gè tài yáng yī bān。 ér shì shí shàng dà bù fēn de shí qī què shí rú cǐ。 　　 rú guǒ wǒ men yào lǐ jiě zhōng guó， dì yī jiàn bì xū zuò de shì shì， bì miǎn yòng 'ōu zhōu de chǐ dù lái zuò pàn duàn。 lì rú， ōu zhōu rén de yīnyuè、 yì shù、 gōng jì、 zhé xué、 zōng jiào kě néng shì quán bù huò bù fēn yóu bié guó chuán rén， yòu rú， ōu zhōu jūn zhù zhì lǐ dedōu bù shì zìjǐ zì zú de guó jiā， yě bù xiàng zhōng guó de「 tiān zǐ」 nà yàng， bù lùn shì fǎ lǜ、 gōng lǐ、 dào dé sī xiǎng、 zōng jiào、 měi shù、 jūn shì、 gōng gòng gōng chéng， fán shì zhǐ yòu tā shuō liǎo cái suàn shù。 　　 jiāng zhōng guó lì shǐ 'àn cháo dài huàfēn， yào bǐ xī fāng nà yàng 'àn shì jì huàfēn lái dé hé lǐ。 bì jìng， zhōng guó de cháo dài xiàng měi guó zǒng tǒng de yī rèn zhèng fǔ yī yàng， shì zhèng zhì mào xiǎn shì yè， qí zhōng chōng mǎn rén de zhēng dǒu、 lǐ xiǎng zhù yì、 ěr yú wǒ zhà。 bǐ 'ōu zhōu de yī gè gè shì jì jù tǐ qīng chǔ dé duō， shì jì de huàfēn fǎ hěn shǎo néng bǎ mǒu yùn dòng huò sī cháo cóng tóu zhì wěi wán quán kuò rù yī gè shì jì de。 cháo dài zhī lián xù nǎi shì yīn wéi， jí biàn zài wáng cháo kòngwèi qī， réng yòu zhōng guó gēn shēn dì gù de yī zhǒng qū xiàng zhèng zhì tǒng yī de chōng dòng lì。 tuán jié tǒng yī shì fēi cháng qiáng liè de lǐ xiǎng， yīn wéi tā kě néng dài lái 'ān dìng、 hé píng、 fán róng。 rán 'ér tǒng yī sì hū suí zhe lì shǐ de jié zòu yáo bǎi nán cè。 zhèng quán de shèng shuāi， jiù xiàng rén hé jiā tíng yī yàng， xū yào suí shí yú yǐ zhù yì。 　　 xué shēng men duì yú gǔ zhōng guó hé gǔ xī là luó mǎ píng xíng de lián xù lì shǐ jú miàn， dōuyòu shēn kè yìn xiàng。 rú xiān yòu yī gè zhé xué jiā de shí dài yǔ duō bāng jiāo zhàn de shí dài， jì 'ér shì tǒng yī yǔ dà dì guó shí dài， yǐ jí dì guó fēn liè yǔ zhōng yāng quán wēi bēng kuì de shí dài。 yīn cǐ， kǒng zǐ jí qí dì zǐ dà zhì yuē yǔ bólātú hé yà lǐ shì duō dé tóng shí； yà lì shān dà dà dì zhǐ bǐ qín shǐ huáng zǎo yī bǎi nián； luó mǎ dì guó hé hàn dài zài tóng yī shí qī xīng shèng。 tóng yàng de， liǎng dà dì guó jiàn shuāi zhī jì， běi fāng biān jiāng mán zú wài huàn dū jiàn qū yú yán zhòng。 zài tānɡ ēn bǐ（ Toynbee） suǒ shuō de zhè zhǒng「 zhěng tǐ guó jiā」（ universalstate） nèi bù fā shēng de jīng jì zhèng zhì fēn liè， qí tè diǎn shì wài lái zōng jiào chuán bō， yōu huàn de rén men zhuǎn wǎng zōng jiào zhōng xún qiú wèi jiè。 běi fāng yóu mù mín zú qīn rù zhōng guó yǔ fó jiào zài gōng yuán dì sān zhì dì liù shì jì de chuán bù， díquè yǔ xī fāng gē dé rén（ Goths） yǔ wāng dá 'ěr rén（ Vadals） qīn xí yǐ jí jī dū jiào chuán rù zài tóng shí。 rú jí běn（ EdwardGibbon） suǒ shuō， shì「 yě mán yú mèi yǔ zōng jiào」 de shèng lì。 　　 zài zhōng guó zì jǐ de lì shǐ zhōng， zuì yòu yì sī de tóng yàng lián xù lì shǐ jú miàn chū xiàn zài hàn（ gōng yuán qián 'èr liù～ gōng yuán 'èr 'èr ） táng（ gōng yuán liù yī bā～ jiǔ qī） liǎng cháo。 liǎng gè cháo dài xīng qǐ zhī qián， fēn bié yòu yī duàn míng xiǎn de zhī shí péng bó fā zhǎn qī。 hàn yǐ qián yòu dōng zhōu mò qī de zhé xué sī xiǎng jiā， táng yǐ qián yòu dào jiào、 fó jiào de xīng shèng。 hàn táng liǎng dà cháo dài zhī qián gè yòu yī gè tǒng yī quán guó de qiáng dà 'ér shòu mìng duǎn de cháo dài， jí qín（ gōng yuán qián 'èr 'èr yī～ èr liù） yǔ suí（ gōng yuán wǔ bā jiǔ～ liù yī bā）。 hàn táng jiàn lì dà yī tǒng zhī hòu， dū jiāng zhèng zhì shì lì kuò jí lín bāng， yóu qí shì wǎng zhōng yà dì qū。 yǔ wài bāng de jiē chù yě yòu xiāng dāng de chéngzhǎng。 　　 gè gè cháo dài jí qí xiáng jìn de lì shǐ， dōushì lì dài shǐ guān jìzǎi dāng cháo wáng shì dé tiān xià、 dá yú dǐng shèng、 cǎo cǎo shōu chǎng de quán bù jīng guò， qí zhōng zì rán huì yòu xiāng tóng shì jì zài xiàn de lì zǐ。 lì rú， yīzhāo jiāng wáng zhī jì suǒ jì lù de tiān rán zāi huò、 dì zhèn、 hóng shuǐ、 liú xīng、 rì yuè shí， yǐ jí qí tā de bù xiáng zhī zhào dū tè bié duō， zhè biǎo shì zài wèi zhě de bù dāng xíng wéi zhèng shǐ tā jiàn jiàn sàng shī「 tiān mìng」。 　　 jiù mín zhòng shì qì yǔ shè huì xīn lǐ de céng miàn 'ér yán， zì wǒ 'àn shì xíng wéi què shí duì yú cháo dài gēngtì yòu suǒ yǐng xiǎng。 yóu yú dào dé shàng de chóng gāo dì wèi shì wáng cháo jiàn lì de zuì zhòng yào jī chǔ， rú guǒ zài mǒu xiē shì shàng shī liǎo「 yán miàn」， jiù yòu kě néng yǐn fā yì shí xíng tài yǔ dāng cháo duì lì， jì 'ér jiā sù qí shuāi bài。 yǐn lǐng tǒng zhì jiē jí yì jiàn fēng qì de zhī shí jiè， yī dàn rèn dìng wáng shì yǐ sàng shī qí zhù zhèng de dào dé zī gé， jiù shì dà shì yǐ qù liǎo。 zhè yě shì xiàn jīn zhōng guó zhèng zhì zhōng de yī gè yào sù。 　　 yīzhāo de shuāi bài wǎng wǎng yǔ huáng shì de lǎo dà wú néng tóng bù fā shēng。 yī jiā yī xìng zài wèi shù dài hòu， bì rán lěi jī chéng gōng yī gè chén zhòng 'ér bǎi tuō bù diào de qīn zú léizhuì。 qí zhōng yòu yǐ zài gōng zhōng dì wèi wěn gù de wài qī tān dòu huāng yín zuì shèn。 　　 jiě shì cháo dài shèng shuāi zhōu qī gèng cháng yòng de yòu yī zhǒng jīng jì chǎn míng fǎ。 cǐ fǎ jiāng zhù yì lì jí zhōng yú tǔ dì shuì shōu， yīn wéi měi yīzhāo dū wèile shǎng cì tǔ dì gěi tǒng zhì jiē jí 'ér shǐ kě kè shuì tǔ dì jiǎn shǎo， dǎo zhì guó jiā shōu rù dì jiǎn。 zài yīzhāo zhī shǐ， tǔ dì rén kǒu tōng cháng huì zuò yī fān gài lüè de gū jì diào chá jì lù， zào hǎo xīn de shuì shōu bù cè jí chéng wèiguó jiā zhēng shuì de yǐ jù。 nián yuè jiǔ liǎo， chū xiàn liǎo zhèng fǔ lì yì yǔ zhèng fǔ zhī xià wáng gōng dà zú lì yì zhī jiān de zhēng dǒu。 tǒng zhì jiē jí jiàn jiàn kuò zēng zì jǐ de dì chǎn， bìng qiě jiè zhe xiāo huǐ bù cè、 guān yuán zòng róng、 cuàn gǎi lǜ tiáo děng shǒu duàn táo bì shuì zé。 wáng gōng dà zú kě jiāng xiǎo nóng shōu wéi zì jǐ de diàn hù， ér diàn hù jiǎo gěi dì zhù de dì zū dī yú yuán lái bì xū nà gěi zhèng fǔ de shù liàng。 rú cǐ zào chéng 'è xìng xún huán， pò shǐ nóng mín de kě kè shuì tǔ dì fù dān jiā zhòng， ér zhèng fǔ de suì rù xū yào yě kě néng jiàn zēng。 jiēguǒ biàn chéng yù lái yù xiǎo de tǔ dì miàn jī bì xū jiǎo fù yù lái yù dà shù 'é de shuì fù。 hòu lái zhōng jiāng yǐn qǐ nóng mín dòng luàn。 　　 wáng gōng yǔ zhé xué jiā 　　 dé yǐ kòng zhì zhōng guó shè huì de jūn zhù zhì dù shì jiè zhe cháng jiǔ jīng yàn cái biàn dé jīng shú 'ér lì jiǔ bù shuāi de。 gōng yuán qián qī qī yī nián， zhōu shì qiān dū zhì wèi shuǐ liú yù xī 'ān yǐ dōng de luò yáng， yú shì zhǎn kāi dōng zhōu zuò yè。 cǐ shí， yīn wéi xǔ duō zhū hóu yǐ jīng zhuàng dà dé tuō lí liǎo zhōng yāng kòng zhì， zhōu shì quán lì yǐ jīng xuē ruò。 dào liǎo chūn qiū shí dài（ gōng yuán qián qī 'èr 'èr～ sì bā yī）， zhū hóu guó duō dá yī bǎi qī shí yú gè， gè guó dōuyòu zì jǐ de chéng chí。 zhè xiē zhū hóu bǐ cǐ dì jié méng yuē， bìng qiě hù xiāng gōng fá， dà guó bìng tūn xiǎo guó。 dào liǎo zhàn guó shí dài（ gōng yuán qián sì sān～ èr 'èr yī）， chéng wéi qī xióng jìng zhēng de jú miàn， zhè qī guó dà duō wèi yú rén kǒu chóu mì de huá běi píng yuán。（ jiàn dì tú 7） 　　 zhōng guó yǐ hòu zhèng fǔ xíng tài zhōng de liǎng dà zǔ jiàn -- shuài jūn de tǒng zhì zhě yǔ xué zhě móu shì， yǐ jīng zài cǐ shí tū xiǎn liǎo。 liǎng zhě dū xiǎng yào tuī xíng yí lǐ yǐ wéi chí rén lèi shè huì yǔ tiān dì yīngyǒu de hé xié 。 liú yì sī（ MarkEdwardLewis， 1990） de yán jiū -- bèi rèn kě de bào lì shā fá shì gǔ dài zhōng guó zhèng quán yǔ shè huì zhì xù de yī gè guān jiàn， shǐ wǒ men duì tǒng zhì zhě de juésè yòu gèng jìn yī bù de rèn shí。 liú yì sī rèn wéi， gè guó tǒng zhì zhě de quán wēi jī yú「 xiàn jì、 zhēng fá、 shòu liè děng xíng tài de yǐ yí lǐ wéi zōng zhǐ de bào lì xíng wéi」。 shòu liè zhè xiàng yǐ dòng wù wéi duì xiàng de bào lì xíng wèishì duì rén zuò zhàn de liàn xí， suǒ yǐ zhèng fǔ de liǎng dà yào wù， qí shí jiù shì xiàn jì yǔ zhēng zhàn。 liǎng zhě dū bāo hán liǎo yí shì huà liǎo de shā shēng， zhè yě jué dìng liǎo zhèng zhì shì lì de fàn wéi。 　　 zhōu dài yǔ shāng dài qíng xíng yī yàng， jīng yóu xiàn jì -- bù jū shì xiàn rén huò shēng chù -- wán chéng de zǔ xiān chóng bài yí shì， shǐ yòng liǎo yì shù zuì gāo chéng jiù de qīng tóng lǐ qì， yě jiè jì bài huó dòng wéi chí tǒng zhì zhě de hé fǎ xìng。 shòu liè kě gōng yìng shēng jì de dòng wù， zhēng zhàn zé tí gōng liǎo xiàn jì yòng de fú lǔ。 zhēng zhàn běn shēn jiù shì yī xiàng zōng jiào chóng bài xíng wéi， chū zhēng qián de zhàn bǔ、 gào shàng cāng、 shì shī， yǐ jí zhàn hòu zài zǔ zōng líng wèi qián zhèng zhòng qí shì de gào wèi liè zǔ、 xiàn zhàn lì pǐn、 xiàn fú， zhěng gè shì yī tào zōng jiào yí shì。 jiè cānyù shòu liè、 zhēng zhàn、 xiàn jì 'ér wán chéng zǔ xiān chóng bài yí shì， kě què dìng zì jǐ lì shǔ gòngfèng tóng yī zǔ xiān de tǒng zhì jiē jí。 cǐ zhǒng shēnfèn de tè zhēng shì yòu quán「 shí ròu」。 　　 zhàn guó shí dài yī fāng miàn yǐ zhè zhǒng wǔ lì yí lǐ de jī chǔ wéi xì zhèng zhì quán wēi yǔ shè huì zhì xù， yī fāng miàn jìng rán yě péi yǎng liǎo sī xiǎng jiā yǐ lǐ lùn wéi xì zhèng quán yǔ shè huì de shí dài。 zài zhè yàng nǐ zhēng wǒ fá de shí qī， rén men pǔ biàn kě wàng hé píng yǔ zhì xù。 xǔ duō rén jiāng gǔ zǎo shí qī shè xiǎng wéi tài píng shèng shì， chuán shuō nà shí hòu quán zhōng guó zài yī wèi jūn zhù tǒng zhì xià 'ān yì dì shēng huó。 zhōu dài sī xiǎng jiā shòu dào bào lì chōng chì de jī dàng， tā men dān rèn jūn zhù de móu shì shí jiù quàn dǎo jūn wáng yìng huí fǎn gǔ shí de wáng dào shí dài。 　　 kǒng zǐ（ gōng yuán qián wǔ wǔ yī～ sì qī jiǔ） yǔ qí zhòng yào xìn tú mèng zǐ（ gōng yuán qián sān qī 'èr～ èr bā jiǔ） dōushì zhè gè shí qī zhū duō kāi chuàng xìng sī xiǎng jiā zhī zhōng de dài biǎo rén wù。 zài suǒ wèi de「 bǎi jiā」 zhī zhōng， yòu wǔ、 liù jiā sī xiǎng de zhù zuò yī zhí liú chuán dào hòu shì。 zhè xiē xué shù sī xiǎng yǔ yìn dù de wěi dà jiào shī（ fó tuó yuē zài gōng yuán qián wǔ nián qián hòu） yǐ jí mǒu xiē rén chēng zhī wéi xī là「 zhōng zhóu shí dài」（ "axialage"， zhǐ bólātú： gōng yuán qián sì 'èr jiǔ～ sān sì qī； yà lǐ shì duō dé： gōng yuán qián sān bā sì～ sān 'èr yī， yǐ jí qí tā zhū jiā） shì tóng qī de， zhè xiē gǔ wén míng de jī běn sī xiǎng yě shì zài cǐ shí diàn lì de。 　　 zhōng guó gè jiā sī xiǎng de dà zhé bìng méi yòu píng xī dòng luàn， shèn zhì rú jiā sī xiǎng yě shì děng dào hòu lái hàn cháo shí hòu cái chéng wéi zhòng yào xué wèn。 dàn shì zhàn guó shí dài rèn kě bào lì shā fá de dà huán jìng， yǐ jí qí shā lù yǔ yí lǐ， yòu zhù yú wǒ men lǐ jiě rú jiā jiào xùn shì rú hé xīng qǐ de， hòu lái yòu wèishénme bèi xīn rán jiē nà。 　　 rú jiā jiào tiáo 　　 rú jiā sī xiǎng 'ān pái shè huì tiáo lǐ de gēn běn yuán zé， cóng yǔ zhòu zhì xù jí qí zūn bēi fēn míng de guān xì kāi shǐ。 fù mǔ zūn zǐ nǚ bēi， nán zūn nǚ bēi， jūn zhù zūn chén mín bēi。 měi yī gè rén yīn cǐ dōuyòu qí yìng bàn yǎn de juésè， àn mò zǐ kè（ ThomasMetzger， jiàn CohonandGoldman， 1990） suǒ shuō， shì「 yīn xí chuán tǒng 'ér dìng de yī tào gè rén xíng wéi yīngdāng zūn shǒu de shè huì qī wàng」。 zhè xiē yóu quán wēi dìng míng bái de qī wàng kě zhǐ dǎo gè rén jǔ zhǐ hé běn fēn。 kǒng zǐ céng（ shí fēn jiǎn míng dì） shuō：「 jūn jūn chén chén fù fù zǐ zǐ。」 yì sī jí shì：「 jūn wáng yào 'àn tā yīnggāi zuò de qù zhì guó， chén zǐ gāi zuò chén zǐ yìng zuò de。 fù qīn zhào fù qīn yìng zuò de qù zuò， ér zǐ zhào 'ér zǐ yìng zuò de qù zuò。」 rú guǒ rén rén gè jìn qí fēn， shè huì zhì xù jiù kě yǐ wéi chí bù luàn。 zhū hóu gōng qīng cháng zài dà tíng guǎng zhòng qián， xíng wéi shì tā réndōu kàn dé jiàn de， yīn cǐ dé tīng qǔ zhōu wéi tā rén de yì jiàn yǔ dào dé pàn duàn。 zhōu wéi de rén ruò bù chǐ tā de xíng wéi， tā shī liǎo yán miàn yě shī liǎo zì zūn， bǔ jiù de bàn fǎ zhī yī shì zì shā yǐ xiè tā rén。 　　 rú jiā yī xiàng zhòng yào zhù zhāng shì： rén shì kě zhēn wán měi de。 zhàn guó shí dài de gè dà liú pài sī xiǎng jiā duō fǎn duì jiā tiān xià de tǒng zhì zhě tí chū de jiē jí tè quán lùn， bìng qiáng diào rén shì shēng 'ér píng děng de。 mèng zǐ de rén xìng běn shàn yǔ rén rén jiē yòu rén yì lǐ zhì běn xìng de shuō fǎ， pǔ biàn wéi rén jiē shòu。 rén kě yǐ shòu dǎo yǐn 'ér xiàng shàn， bàn fǎ shì jiē shòu jiào yù， yóu qí xū nǔ lì zì wǒ xiū yǎng xīn xìng， yǐ rén zhě wéi mó fàn。 dà xián zhī shì yǔ jū yào wèi zhě hǎo dé hǎo rén de diǎn fàn， kě yǐ duì rén men de zì xiū yòu suǒ yǐng xiǎng。 gǔ dài zhōng guó rén qiáng diào de rén kě shǐ zhī xiàng shàn， yī zhí yán xù zhì jīn， ér qiě réng rán gǔ lì zhèng fǔ yǐ dào dé jiào yù wéi jǐ rèn。 　　 rú jiā sī xiǎng yě qiáng diào「 lǐ」 de gài niàn。 jūn zǐ rú shì xíng zhǐ bì hé hū lǐ， ér lǐ de guī jiè yǐ míng zài yú liù jīng de《 lǐ》 zhī zhōng。 yī bān píng mín bìng bù bèi yào qiú zūn shǒu lǐ， yīn wéi（ àn fǎ jiā zhù zhāng） xiǎo mín de xíng wéi bì xū yǐ shǎng yǔ fá lái guī fàn。 dàn shì shì rén jūn zǐ què bù kě bù shǒu lǐ。 zhè biàn shì kǒng zǐ yī zài qiáng diào zhù zhèng zhě「 zhèng qí shēn」 de gēn běn suǒ zài， zhè zhǒng qiáng diào yǔ xī fāng guān niàn tài bù xiāng tóng liǎo。 yǐ shēn zuò zé de tǒng zhì lǐ niàn de yào diǎn zài yú dé， ér xíng wéi zhèng dāng hé lǐ jí dé de biǎo xiàn， rén ruò yǐ lǐ 'ér dǎo yǐn zì jǐ de yán xíng， biàn kě zhì dé 'ér shòu rén zūn jìng。「 jūn zǐ zhī dé fēng， xiǎo rén zhī dé cǎo」； zhù zhèng zhě de fēng chuī lái， xiǎo mín de cǎo bì shùn fēng 'ér dǎo。 kǒng zǐ shuō guò：「 qí shēn zhèng， bù lìng 'ér xíng； qí shēn bù zhèng， suī lìng bù cóng。」 　　 jiù gè rén xíng wéi guī fàn 'ér yán， rú jiā sī xiǎng shì tú jiào huà měi yī gè réndōu jiǎng dào dé， néng yǐ rén xíng shì， kàng jù xié yín， shèn zhì néng bù wèi jù bù rén zhī jūn。 céng yòu xǔ duō pǐn dé chóng gāo de rú jiā xué zhě shì jiān jué fǎn duì bào zhèng de， dàn shì qí gǎi gé rè chén -- cǐ nǎi rú jiā xìn niàn de jīng shén suǒ zài -- què tóu zhù zài chóngshēn bǎo cún chuán tǒng zhèng tǐ， ér bù zài gǎi biàn gāi zhèng tǐ yǐ jù de gēn běn qián tí。 　　 xī fāng guān chá zhě ruò shì zhǐ zhuóyǎn yú rú jiā jīng diǎn de wén zì， qǐ chū zuì gǎn yìn xiàng shēn kè de jiù shì qí zhōng bù shè guǐ shén de xiàn shì jīng shén。 wǒ men tōng cháng shì jiāng rú jiā sī xiǎng shì wéi yī zhǒng shēng huó zhé xué， lián xiǎng dào de shì yòu nài xīn、 hǎo hé píng、 kěn tuǒ xié de měi dé； zhōng yōng zhī dào； jìng zǔ jìng lǎo zūn xián； yǐ jí zuì zhòng yào de， yǐ rén（ ér bù shì shén） wéi yǔ zhòu zhōng xīn de wěn jiàn de rén wén jīng shén。 　　 zhè xiē kàn fǎ dōubù bì yú yǐ fǒu dìng。 dàn shì wǒ men ruò jiāng rú jiā guān niàn fàng rù shè huì yǔ zhèng zhì de bèi jǐng， jiù huì fā xiàn zūn lǎo bēi yòu、 zhòng gǔ qīng jīn、 tuī chóng jì yòu quán wēi shèn yú gǎi gé děng guān niàn， shì shí shàng yǐ wéi shè huì 'ān dìng tí gōng liǎo jí jù lì shǐ yì yì de dá 'àn。 suǒ yòu bǎo shǒu zhù yì tǐ xì zhōng， rú jiā yī zhí shì zuì chéng gōng de yī gè。 　　 dào jiā 　　 zhōng guó shì rén jū guān shí wéi rú jiā， qù zhí hòu wéi dào jiā， zhè gè shuō fǎ pō qiàdàng， shèng xíng yú píng mín jiān de dào jiā， shì zuì yǔ zhù zhèng jiē jí rú jiā guī fàn xiāng duì de yī pài。「 dào」 jí zhǐ「 dào lù」。 dào jiā biǎo dá de shì rén men zì rán zhù yì shì de yǔ zhòu guān， yǐ jí duì yú kàn bù jiàn de zì rán jiè shén líng de xìn yǎng。 qí zhōng bù shǎo yě shì xué zhě shì rén xìn yǎng de。 dào jiā huì jí liǎo fēi cháng duō de mín sú zhī shí， yě wéi rú jiā tí gōng liǎo yī tiáo chū lù， ràng yàn fán liǎo sì shū wǔ jīng jǐn shěn guī jiè díshì rén néng gòu dé dào shū jiě。 dào jiā shì táo lí chén sú de bìnàn suǒ。 　　 dào jiā de shǐ zǔ shì lǎo zǐ， jù dào jiā xìn tú shuō， lǎo zǐ yǔ kǒng zǐ tóng shí 'ér nián jì gèng cháng。 zhè guī yú lǎo zǐ míng xià de xué pài， biàn chéng shōu liú gè shì gè yàng bèi rú jiā jù yú mén wài xìn yǎng xí sú de dà bǎo kù， qí zhōng bāo kuò zǎo qī de wàn wù yòu líng lùn、 liàn dān shù、 gǔ dài wū shù、 péng lāi xiān dǎo xún cháng shēng bù sǐ yào、 zǎo qī yī shù、 gè shì zhōng guó gù yòu yǐ jí zì yìn dù chuán rù de shén mì zhù yì。 　　 yī bān zhuī suí zhuāng zǐ（ gōng yuán qián sān liù jiǔ～ èr bā liù？） jīng miào wén xué fēng gé de dào xué jiā， duō 'àn xiàn dài rén suǒ wèi de xiāng duì zhù yì（ relativism） shì de guān diǎn lái fā wèn。 zhuāng zǐ suǒ xiě de mèng dào zì jǐ shì zài yáng guāng xià xī xì de hú dié， xǐng lái hòu bù què zhī zì jǐ réng shì gāng gāng mèng zhōng biàn hú dié de zhuāng zhōu， yì huò shì hú dié zuò mèng biàn chéng zhuāng zhōu。 zhè piān zhe lùn yī zhí wéi hòu shì rén suǒ lè dào。 　　 zǎo qī dào xué zhě yǐ liǎng jí xiāng róng wéi yī tǐ de gài niàn， zhǐ rén de dào dé guān niàn nǎi shì dào dé duò luò de tóu yìng， xiào dào guān niàn shēng yú bù gōng bù xiào， ér rú jiā de jiǎng qiú hé lǐ， nǎi shì rén shì shì fēi hùn luàn de fǎn yìng。 àn zhe zhè zhǒng sī kǎo lù xiàn， dào jiā dùn rù「 wú wéi」 de xiāo jí zhé xué， jiǎng qiú de shì shùn yìng zì rán， yǐ bù dǐ kàng de tài dù jiē shòu rén shēng jīng yàn。 xiǎn 'ér yì jiàn zhè shì bù mǎn zhèng fǔ rǎo mín yǔ fǎn duì wèi dào chàng dé de rén shì de zhé xué， yě shì xiǎng táo bì rén shēng zhòng fù zhě de zhé xué， yīn wéi zhè xiē shìdōu shì táo bì bù liǎo de。 　　 qín de tǒng yī 　　 zhū hóu guó zhī jiān zhēng dǒu yù liè de shí hòu， cù chéng zhàn guó qī xióng tǒng yī de xǔ duō xīn zhì xù gòu chéng yào sù yě yī yī fú xiàn。 qí zhōng zhī yī shì， zài nán běi qián xiàn bù lì zhàn chē cāo zuò de qǐ fú dì xíng zhōng yùn yòng bù bīng zuò zhàn。 lìng yī zhě shì gǎi yǐ tiě zhì gōng jù hé wǔ qì， cóng 'ér dǎo zhì nóng chǎn zēng liàng、 mào yì zēng duō、 jūn duì kuò dà。 zhōng yú， nèi yà xì yà de fēi zhōng guó rén bù zú kāi shǐ yòng mǎ yǐ qí bīng zuò zhàn， pò shǐ zhōng guó rén bù dé bù xiào yóu。 　　 zhàn guó qī xióng nèi bù gè yòu xǔ duō fā zhǎn。 yǐ wèi zài huá běi píng yuán dōng biān， jīn shān dōng shěng de qí guó wéi lì（ jiàn dì tú 7）， xióng cái dà lüè de jūn zhù jiàn lì liǎo jù bèi tǒng yī shuì zhì、 zhěng tào lǜ fǎ、 yán de gōng mài、 zhōng yāng zhǐ huī de jūn duì děng de zhōng yāng jí quán xíng zhèng zhì dù。 qí tā zhū xióng yě bù xiāng shàng xià。 　　 fā zhǎn zuì qiáng de què shì qín guó。 qín de wén huà jiào bù tū chū， què zhàn liǎo xī biān jī zhōu fā xiáng dì de yōu liáng zhàn lüè dì wèi。 hòu lái zì chuàng「 shǐ huáng dì」 zhī hào de qín wáng， yīn wéi zǎo zài qín xiào gōng shí dài yòu fǎ jiā móu shì shāng yàng（ zú yú gōng yuán qián sān sān bā nián） biàn fǎ 'ér qǔ dé yōu shì。 fǎ jiā yīn wéi zhù zhòng yán jùn fǎ tāo 'ér dé míng（「 fǎ」 bìng bù děng yú xiàn dài rén suǒ shuō de fǎ lǜ）， zhù zhāng yǐ xíng shǎng wéi rén zhù kòng mín zhī「 bǐng」。 shāng yàng tán dào zhì lǐ rén mín shí， tài dù pō yòu cháo fěng yì wèi（ huò xǔ shì wù shí？）：「 hé 'ér fù zhě shàn yě， bié 'ér qīn zhě jiān yě。 zhāng shàn zé guò nì， rèn jiān zé zuì zhū。」 tǒng zhì zhě de mùdì shì yào bǎo quán zì jǐ de quán shì， wú xiá duō gù wèirénmín móu fú de shì。 fǎ jiā yā gēn 'ér jiù méi jiǎ shè guò tǒng zhì zhě yǔ zǐ mín zhī jiān de lì hài xié diào。 　　 shāng yàng biàn fǎ qiáng dà liǎo qín de guó lì。 tǒng zhì zhě suǒ yōu de wú fēi shì， zhōng yāng zěn yàng cái néng qián zhì dì fāng zōng zú。 wèicǐ mùdì， qín guó péi yǎng chū guān liáo zhì dù。 quán guó huàfēn wéi sān shí yī xiàn， měi xiàn yóu zhōng yāng pài rèn xiàn lìng wéi xíng zhèng zhù guān， jùn shǒu xū yǐ wén shū xiàng zhōng yāng bào gào。 guī dìng kě miǎn chú yáo yì huò zū shuì， bìng qiě kě néng huò cì tián zhái děng de 'èr shí jí jué wèi， yóu jūn wáng shǎng fēng， chéng wéi yuán lái zōng zú shì qīng zhī wài de xīn guì。 　　 tóng shí， píng mín bǎi xìng xǔ kě mǎi mài tián dì， jiè yǐ gǔ lì nóng yè shēng chǎn。 bān bù xíng fǎ， lìng quán mín zhī fǎ， bìng qiě bù fēn guì jiàn yī lǜ shòu yán xíng jùn fǎ de guǎn zhì。 fǎ jiā de tǒng zhì xìn tiáo shì， lì xíng fǎ zhì yǐ jiǎng lì nóng yè， qiáng huà jūn guó jià hū jiā zú zhī shàng de dì wèi。 lì rú， jiàn lì bǎo wǔ zǔ zhì， yǐ wǔ jiā wéi bǎo， shí jiā xiāng lián， shí xíng lián zuò。 zài cǐ qíng kuàng xià， zì bǎo de shàng cè jiù shì lì kè gào fā zuò jiān fàn kē zhě。 yīn cǐ， wéi fú cóng jūn guó kě yǐ bù xī pò huài qún tǐ dūn mù guān xì。 　　 guó jiā duì rén mín de kòng zhì jiā qiáng liǎo qín guó de jūn shì lì liàng。 guó jiā tí gāo xíng zhèng guān yuán de dì wèi， bìng qiě zhòng nóng（ nóng rén nǎi qián zài de jūn rén） yì shāng。 jiè zhe kāi yùn hé jiàn guàn gài wǎng， shǐ qín guó xī biān kě shè fáng jù diǎn（ zài jīn shān xī、 shǎn xī、 sì chuān jìng nèi） de jīng jì lì dà zēng。 zuò zhàn shí， qǔ zhàn chē 'ér dài zhī de shì pèi bèi qīng tóng huò tiě zhì wǔ qì -- yóu qí shì gōng jiàn -- de bīng bù yǔ qí bīng。 　　 qín de dà jūn yú gōng yuán qián 'èr 'èr yī nián jiān bìng liù guó hòu， qín shǐ huáng fēn quán guó wéi sān shí liù jùn， jùn xià fēn xiàn（「 jùn xiàn」 èr zì zì cǐ jí dài biǎo zhōng yāng jí quán de yī zhǒng zhèng tǐ）。 měi jùn shè jùn shǒu zhǎng yī jùn zhèng shì， jùn wèi zhǎng bīng shì， lìng yòu zhōng yāng pài qiǎn de jiān yù shǐ lái jiān shì jùn shǒu。 xiàn lìng（ huò xiàn cháng） yóu zhōng yāng rèn pài、 zhōng yāng zhī xīn， kě bèi zhào huí。 jū yú dì fāng de zōng shì guì zú bèi jí tǐ qiān rù dū zhōng， fēi shǔ zhèng fǔ de jūn duì bèi jiě tǐ， yòu xiē chéng chí de wéi qiáng dōubèi chāi chú liǎo。 　　 wén zì tǒng yī biāo zhǔn huà， fēn wéi 'èr lèi。 xiǎo zhuàn（ zì xíng xiāng dāng fán fù） wéi míng bēi zhù kè yòng， jiào jiǎn biàn de lì shū wéi yī bān shū xiě yòng。 yǐ máo bǐ xiě yú zhú piàn、 sī bó， yǐ jí（ gōng yuán dì yī shì jì jiàn jiàn fā zhǎn chéng gōng de） zhǐ zhī shàng yǐ hòu， lì shū réng jiù zhàn liǎo shàng fēng。 dù liàng héng、 huò bì yě tǒng yī liǎo。 qín dì guó zhù de dào lù zǒng gòng jì yòu liù qiān sì bǎi duō gōng lǐ cháng， hé luó mǎ dì guó suǒ jiàn de yī yàng duō。 qí zhōng bāo kuò「 zhí dào」， tōng guò gān zào de 'è 'ěr duō sī dì qū， dá yú miàn lín dà cǎo yuán yóu mù mín zú de biān jiāng。 wǎng nán yòu shū jùn hóng gōu， kāipì zì cháng jiāng zhì guǎng zhōu（ guǎng dōng） cháng yī qiān jiǔ bǎi yú gōng lǐ de shuǐ yùn qú dào。 　　 yǐ shàng zhè xiē tīng lái rú guǒ bù xiàng zhēn de -- díquè bù xiàng， wǒ men zhǐ xū 'ér kàn kàn yī jiǔ qī sì nián yǐ lái zài xī 'ān fù jìn qín shǐ huáng líng mù chū tǔ de qī qiān wǔ bǎi zuò zhēn rén dà xiǎo de qín yǒng， biàn wú yōng duō yí liǎo。 zài cǐ， kǎo gǔ xué yòu yī cì jiē lù liǎo chāo hū wǒ men cóng lái xiǎng xiàng kě jí de gǔ zhōng guó shǐ liào。 chí zhì yī jiǔ sān nián dài， yán jiū yì shù shǐ de rén hái zài shuō zhōng guó zài fó jiào yú dì yī shì jì chuán rù yǐ qián shì méi yòu lì tǐ yuán xíng diāo kè de。 wǒ men suǒ zhī tài shǎo liǎo ! 　　 zuì jìn de xué shù yán jiū duì yú bù 'ài tīng rú shì sù yuàn de qín shǐ huáng shì fǒu zhēn de jiāng sì bǎi liù shí míng rú shì huó mái yě biǎo shì huái yí。 dé kè · bó dé（ DerkBodde， jiàn CHOCI） rèn wéi kě néng shì jiāng「 kēng rú」 wù yì， qí shí zhǐ shì shā hài rú shì 'ér yǐ。 qín cǎi fǎ jiā zuò fēng kòng zhì lì shǐ， suī céng jiāng gè guó shǐ shū fén huǐ， zhǐ bǎo liú qín jì， jù fén jìn shū jí de dì bù xiāng qù shàng yuǎn。 　　 qín yǔ qí tā liù guó dū céng zhù cháng chéng， yǐ hòu de cháo dài yě lù xù xiū zhù guò。 wàn lǐ cháng chéng shì qín shǐ huáng suǒ zào de chuán shuō zǎo yǐ dǎ pò。 wǒ men jīn tiān kàn jiàn de cháng chéng dà bù fēn shì míng dài yú shí liù shì jì suǒ jiàn， àn 'ā sè · huá dé lún（ ArthurWaldron） xīn jìn zhù shù de shuō fǎ（ 1990）， míng dài zhù cháng chéng suī rán bù jù zú yǐ dǐ dǎng běi fāng yóu mù mín zú de jūn shì jià zhí， què shì míng dài guān yuán bù zhī yīnggāi yǐ gōng dǎ huò shāng mào wéi fáng fàn wài huàn de bàn fǎ shí zuò de jué dìng。 míng yǐ qián shàng sù zhì qín dài de jūn wáng， dū céng yǐ shāng mào、 wài jiāo、 zhēng zhàn wéi yìng duì hú rén zhī cè， bìng bù shì zhǐ kào xiū zhù cháng chéng。 　　 qín shǐ huáng jīng nián de kē zhèng zhòng shuì， hào jìn liǎo mín lì yǔ guó jiā de qí tā zī yuán。 zài wèi sān shí qī nián hòu， shǐ huáng tū rán yú gōng yuán qián 'èr yī nián shēn wáng， dé nián sì shí jiǔ suì。 qín dì guó suí jí xùn sù jiě tǐ。 shǐ huáng chú liǎo zhì lì yú tǒng yī yǐ zhī de tiān xià， hái jī jí pài rén qiú shén shān xún bù sǐ zhī yào， wǔ cì dà xún xíng dū yǔ qiú shén shān xún xiān rén yòu guān。 dàn shì tā de wéi jūn zhī dào bù kān wéi cháng jiǔ dì yè zhī yòng， jì qǐ de hàn dài（ gōng yuán qián 'èr liù～ gōng yuán 'èr 'èr ） zhū jūn suī rán yán xí qín de guān liáo tǒng zhì fǎ， què shì zhú bù jiàn jìn dì tuī xíng， bìng qiě róng rù yǐ huáng dì wéi zhōng xīn de zhěng tào dào dé yǔ zhòu guān。 　　 hàn dài de tǒng hé yǔ kuò zhāng 　　 gōng yuán qián 'èr liù nián jiàn lì de hàn cháo， xiān yú xī bàn guó tǔ shè zhì shí sì jùn zhì lǐ， yòu yú rén kǒu jiào chóu de dōng bàn biān fēn fēng liǎo shí gè wáng guó（ jiàn dì tú 8）。 hàn dài zhū jūn lìng liú shì zǐ sūn wéi shí guó zhī zhù， bìng qiě zhú jiàn suō xiǎo gè guó de lǐng tǔ yǔ guān sī zǔ zhì。 dào gōng yuán qián yī bā nián， zēng wéi bā shí sì jùn yǔ shí sì guó， fàn wéi dū suō xiǎo qiě gèng yì yú guǎn zhì。 cǐ wài， hàn jūn dà fēng liǎo yī bǎi duō jiā gōng chén wéi hóu， gè yòu fēng yì shí shuì， yǐ biàn（ rú zhōng yāng qī wàng） shōu shuì zì zú 'ér chéng wéi dì fāng shàng xiào zhōng hàn jūn de guì zú。 　　 qín hàn jiàn lì de guān liáo zhì dù kě cóng duō fāng miàn gǒng gù guó jiā de lì liàng， qí yī shì zhèng fǔ de yì zhàn， kě wǎng lái tōng xiāo xī。 lìng yī gè shì dì fāng jiān yù shǐ de shè zhì， jiān chá guān jiān shì zì jǐ xiá qū nèi de dì fāng guān yuán， měi nián xiàng cháng 'ān cháo tíng chéng bào。 zhù yào de wèn tí zài yú， rú hé 'è zhǐ dì fāng guì zú píng zì jǐ de jīng jì zī yuán yǔ bīng lì 'ér zhuàng dà。 　　 ér jīng chéng nèi bù yě yòu lèi sì de lìng hàn jūn fán yōu de wèn tí： rú hé fáng zhǐ wài qī làn quán。 hàn huáng jià bēng hòu， cóng zhū liú zhī zhòngxuǎn lì jì wèi zhě de dà quán jiù luò rù tài hòu zhī shǒu。 tā kě yǐ lì yī wèi wèi chéng nián de xīn dì， zài zhǐ pài wài qī lái shè zhèng， hàn cháo lì dài yòu liù、 qī wèi tài hòu wán guò zhè yī zhāo。 zhì yú xiǎo huáng dì， zài gōng tíng fàn wéi zhī nèi kě yǐ yǐ lài huàn guān， zhè xiē rén yīn yǐ qù shì 'ér kě chū rù hòu gōng cìhou hòu fēi。 huáng dì hé hòu fēi men shēng xià duō wèi zǐ sì， wéi de shì yào tiǎo xuǎn chū yī gè lǐ xiǎng de jì wèi zhě。 huàn guān cìhou bàn suí yòu zhù， yě yǐ lài yòu zhù， tóng shí yě shì yòu zhù kàng jù wài qī shí jǐn yòu de kě kào zhī zhù。 gōng tíng lǐ shí wéi gōu xīn dǒu jiǎo de hé xīn。 　　 zài gōng tíng zhī wài， huáng dì wèile yào kòng zhì hàn chū jīng shī（ cháng 'ān） de jū mín， jiāng jīng chéng huá wéi yī liù qū， gè qū zì yòu wéi qiáng dà mén， yóu yī gè lèi sì xiàn jīn jiē dào wěi yuán huì de tuán tǐ jiān dū。 hàn cháo zhèng fǔ yě shì tú zhǎng kòng jīng jì shēng huó。 yī qiēdōu shì shāng mào dū lì shǔ zhèng fǔ de shì chǎng， yóu guān yuán dìng wù jià， zhēng shōu de mǎi mài shuì zhí jiē jiǎo rù gōng tíng cái kù。 chéng shì nèi yǐ zhù cè de diàn pū shāng jiādōu shòu dào yā zhì： bù zhǔn yōng yòu tǔ dì、 bù zhǔn zuò guān、 bù zhǔn guò shē huá shēng huó（ rú chuān sī zhì yī wù、 qí mǎ děng）。 lìng yī fāng miàn， wǎng lái yú yì dào shàng cóng shì chéng shì jiān jiāo yì de wèi zhù cè shāng rén què fù yù qǐ lái。 tā men jié jiāo guān lì， biàn chéng dà dì zhù， jù jī huò wù， tóu jī zuàn qǔ bào lì， bìng qiě jīng yóu「 sī lù」 chū kǒu huáng jīn hé sī zhì pǐn dào zhōng yà xì yà yǐ zhì yú luó mǎ。 　　 zǒng zhī， shāng yè de zuì 'è mǎi tōng liǎo guān lì， ruò bù shì yòu rú jiā qiáng liè biǎn yì móu lì dòng jī de jià zhí guān，「 guān shāng gòu jié」 kě néng gòu chéng zhèng fǔ zhōng de yī gǔ shì lì。 cǐ hòu 'èr qiān nián lái， zài lǜ jí rú jiā yì shí xíng tài de qíng kuàng xià， guān fāng gōng kāi de tài dù tōng cháng shì biǎn dī shāng rén de， dàn guān yuán men shí jì shàng què kě zài xǔ kě jiāo yì、 kè shuì、 sī xià yǔ shāng rén hé huǒ de shí hòu zuàn qǔ lì yì。 shāng rén yòu liǎo guān yuán de xǔ kě yǔ hé zuò， yě jiù shèn shǎo yòu mào xiǎn chuàng yè de bì yào liǎo。 　　 zhǐ yào kě xíng， zhèng fǔ yě zhù chí shāng pǐn lǒng duàn， tóu liǎng xiàng jí shì yán（ yǐ mǐ wéi zhù shí bù kě huò quē de tiáowèi pǐn） yǔ tiě（ zhì nóng jù yǔ wǔ qì suǒ bì xū）。 gōng yuán qián yī yī qī nián shí， gòng shè liǎo sì shí qī chù zhù tiě suǒ， yòng rén yì shàng qiān míng。 yán de gōng mài zhèng cè dà tǐ shàng shì， zhèng fǔ xǔ kě de zhǔ yán zhě jiāng yán mài yú zhèng fǔ huò xǔ kě jīng yíng de yán shāng， guó kù zài zhì yán、 yùn yán、 mài yán měi yī guò chéng shàng dōukě kè shuì。 zhù tóng qián zé shì zài jīng yóu shāng rén hé dì fāng guān cháng zhù chí de duō nián shí yàn zhī hòu， cái shōu guī zhōng yāng zhèng fǔ zhuān yíng。 gōng yuán qián yī shì jì zhōng， rén kǒu jiāng jìn liù qiān wàn， píng jūn měi nián xū zhù qián -- zhōng yāng yòu kǒng de tóng bì -- èr shí 'èr wàn chuàn， měi chuàn yī qiān méi。 zhè gè shù zì bù néng biǎo shì yǐ yòu gāo dù fā zhǎn de huò bì jīng jì。 　　 hàn dài tǒng zhì de sì bǎi nián jiān， zhōng guó de biàn huà hěn dà。 bù jǐn rén kǒu zēng jiā liǎo， dì fāng háo qiáng fù hù de dì chǎn yě kuò dà liǎo。 zhè xiē rén jiāng wú lì cháng zhài de nóng mín tián dì jiān bìng zhī hòu， zài gù yòng nóng mín wéi diàn hù。 dāng shí zhèng fǔ tián zū hěn qīng， zhǐ xū jiǎo shōu chéng de shí fēn zhī yī zhì sān shí fēn zhī yī。 dàn shì nóng mín què dé jiǎo shōu chéng de yī bàn de sī zū gěi dì zhù。 nóng mín měi nián yī gè yuè de yáo yì zhú jiàn dū gǎi wéi jiǎo qián tì dài， ér qiě nóng mín yī zhí bì xū jiǎo nà rén tóu shuì。 hàn shì de tǒng zhì jiàn jiàn sōng chí zhī jì， mǒu xiē gōng mài quán hé shì chǎng de kòng zhì quán yědōu shì chū， dì fāng quán guì fù háo de shì lì què xiāng duì zēng qiáng liǎo。 　　 zài zhè sì bǎi nián zhōng xīng qǐ liǎo yī gè qiáng dà de shàng céng shè huì shì lì， yǔ guān lì yòu qīn shǔ guān xì， zài dì fāng shàng què shì dú lì de， qí chéng yuán nǎi shì dú shū díshì rén。 shì zú dà xìng de shēng huó fēng yǎ 'ér fù yù， yī jiǔ qī sì nián zài cháng shā fù jìn mǎ wáng duī chū tǔ de líng mù jí shì xiān míng de zhèng jù。 zàng yú sì céng fáng shuǐ guān guǒ zuì nèi céng de bǎo cún wán hǎo de dài wáng fēi shī tǐ， yòu yī qiān jiàn wù pǐn péi zàng。 bāo kuò tú huà、 shū xiě liǎo wén zì de zhú jiǎn hé sī bó， yǐ jí luó mǎ yǔ tā tóng děng shēnfèn guì fù xiǎng yòng bù dào de měi lì jīng zhì sī chóu。 qí tā jīng měi yòng wù hái yòu qī qì、 táo qì、 qīng tóng qì， yǐ jí yòng bù tóng tàn chéngfèn de liǎng zhǒng tiě zhù chéng de gāng zhì bīng qì。 zhōng guó de yě tiě yě xǔ kāi shǐ dé bǐ zhōng dōng yào wǎn， dàn yī dàn kāi shǐ liǎo， jiù yòu jí kuài de jìn bù。 　　 hàn shí huá běi jīng jì de chéngzhǎng shòu dào duì wài mào yì yǔ jūn shì kuò zhāng de yǐng xiǎng。 hàn cháo zuì fù huó lì de xióng zhù wǔ dì（ gōng yuán qián yī sì yī～ bā qī zài wèi） zhī shí， zhōng guó de jūn duì wǎng dōng běi gōng rù liǎo mǎn zhōu nán bù yǔ gāolí， wǎng nán jìn rù liǎo zhōng guó nán fāng、 xī nán yǐ jí yuè nán běi bù。 zhè xiē qū yù dōukě yǐ zài wù nóng xiǎo qū zhōng shè zhì jùn， wéi yòu běi fāng hé xī běi biān jiāng réng yòu rǎo dòng。 　　 hàn de wài jiāo shǐ yú yǔ fēn bù guǎng kuò de xiōng nú bù zú jiàn lì wěn dìng guān xì de xū yào， xiōng nú shì tū jué yǔ xì de yóu mù mín zú， cháng yǐ qí shè duì nán xià jié lüè wù zī。 hàn shì qiáng de shí hòu yě yòu zì jǐ de mù mǎ cǎo chǎng hé qí shè shǒu， dàn yě jīng cháng zhāo mù yóu mù mín zú wéi méng yǒu huò yōng bīng。 lìng wài yì céng jīn tiē nán xiōng nú， jiè qí lì lái dǐ dǎng běi xiōng nú。 fǒu zé hàn jūn jiù dé zì xíng tǎo fá， fèi yòng hào dà 'ér qiě wēi jī shèn duō； jìn jūn yī、 liǎng xīng qī hòu jiù huì yīn wéi liáng cǎo bù zú 'ér bèi pò chè tuì， xiōng nú què háo fā wèi shāng， huó dòng yǐ jiù。 jūn lì ruò de shí hòu -- yě jiù shì dà bù fēn shí hòu， hàn huáng yòng de shì「 hé qīn zhèng cè」， jí shì kuǎn dài xiōng nú chányú， yǐ gōng zhù xià jià， zài zèng yǐ hòu lǐ， tè bié shì duō zèng sī duàn。 xiōng nú jiàn jiàn míng bái， tā men ruò dào cháng 'ān lái jìn xíng yī zhǒng yí shì， zài yí shì zhōng chéng rèn hàn de zōng zhù guó dì wèi， biàn kě huò dé hòu zèng， guò yī zhèn kuài huó rì zǐ。 yú yīng shí zhǐ chū， zhè zhǒng 'ān fǔ cè lüè nǎi shì yǐ hòu sòng dài yǔ wǎn qīng chéng rèn wǔ lì càn ruò de bù píng děng tiáo yuē zhī shǐ。 　　 chú liǎo zhēng tǎo yǔ shōu mǎi de cè lüè zhī wài， hàn huáng yě xué huì liǎo lì yòng wài jiāo shǐ hú rén hù gōng。 hàn cháo wèile xún qiú gòng tóng kàng xiōng nú de méng yǒu， pài qiǎn shǐ zhě xún sī lù 'ér chuān yuè dà cǎo yuán yóu mù mín zú nán cè de zhōng yà lǜ zhōu。 xī biān lìng yòu qiāng rén（ hòu lái de xīzàng） děng bù zú zài mào yì kǒng dào shàng wéi huàn， zài hàn cháo wǔ lì qiáng shèng shí qī -- rú wǔ dì zhī shí， zài xī yù shè yòu「 dū hù」 zhī zhí。 quán shèng shí qī de hàn jūn céng yuè guò pà mǐ 'ěr， jìn rù 'èr bǎi duō nián qián yà lì shān dà dà dì de xī là jūn céng gōng rù de zhōng yà。 　　 wǒ men yìng míng bái， zhōng guó de zhì hú cè lüè jiēguǒ dé bù cháng shī。 bā fěi 'ěr dé（ ThomasJ ． Barfield， 1989） jiù nèi yà xì yà de qíng shì zhǐ chū， zhōng guó huáng dì bì xū zài qiáng dà de yóu mù mín zú lái jìn gòng shí huí zèng hòu lǐ， huò shì zài qí yóu qí xí jī shí fèng shàng bù dé bù gěi de zhàn lì pǐn。 shì shí shàng， zhōng guó de huò pǐn shì yóu mù shēng huó zhōng bì xū de。 bā fěi 'ěr dé biǎo shì， zhōng guó tǒng yī shí， cǎo yuán bù zú jiào yuàn yì jiē nà yī xiē yǔ zhōng guó yòu jiāo liú de chányú wéi bà zhù。 zhè xiē bà zhù shì zhōng guó tì tā men zào shì cái zhuàng dà de。 　　 dì zhì xià de rú xué 　　 hàn cháo huáng dì rì cháng xíng yí de lǐ jié xū yào yòu xué wèn de rén zài gōng tíng zhōng fǔ dǎo。 ér hàn wǔ dì（ zài xuǎn jǔ xián liáng de fāng shì zhī wài） gèng yǐ jīng xué kǎo kè wéi bá zhuó guān yuán de guǎn dào， tā rèn wéi jiào yù kě yǐ zào jiù yǔ jiù guì zú xiāng duì de yī gè xīn de shàng céng jiē jí， biàn jué dìng yǐ rú xué wéi tiáojiào guān lì de xué shù sī xiǎng。 zài qín dài fǎ jiā de zhuān zhì zhì guó shù zhī shàng， hàn cháo zēng tiān liǎo yī tào dà tǐ yuán zì rú jiā de guān niàn xì tǒng， xíng chéng liǎo zǒng kuò xìng de zhèng zhì zhé xué。 zhè zhǒng fǎ rú hùn hé lǐ， wǒ men chēng zhī wéi「 dì zhì de rú xué」， yǐ bié yú kǒng mèng děng rén yuán lái de jiào huì， yě yòu bié yú sòng dài xīng qǐ yǐ zhì hòu lái yǐng xiǎng zhōng guó jiù wén huà qū gè dōng yà guó jiā -- zhōng guó、 hán guó、 yuè nán、 rì běn -- de sú shì gè rén rú jiā zhé xué。 　　 fǎ rú hùn hé de gēn běn yuán yīn zài yú tǒng zhì zhě xǐ huān fǎ jiā， guān liáo men què xǐ huān rú jiā。 tǒng zhì zhě kě yǐ yòng shǎng fá wèiyòu xíng de yòu yīn（ yòu xíng dào kě chù kě gǎn de dì bù） lái guǎn lǐ bǎi xìng， guān yuán men què bù shì jǐn kào jiǎng shǎng yǔ wēihè jiù néng gòu jū gōng jìn cuì de， rú shì rèn wéi， tǒng zhì zhě zūn xún lǐ zhì yǐ shēn zuò zé biàn shì yòu dé， àn gé lāi mǔ（ A． C． Graham， 1989） suǒ shuō， shì yòu Potency（ xiào néng、 qián lì）， néng yǐn dòng tā rén jiē nà、 zhī chí， shèn 'ér chóng jìng tā de tǒng zhì dì wèi。 rú guǒ tā lì hángdào dé tuī xíng wén zhì bù jiàn chéng xiào， réng kě sù zhū zhòng diǎn， shèn zhì yòng wǔ lì。 shǐ yòng bào lì yī zhí shì tǒng zhì zhě duì yú qí bǎi xìng yǔ guān lì dú yòu de tè quán， dàn shì tā bù néng zhǐ kào qiáng lì tǒng zhì， yīn cǐ xū yào rú shì de xié zhù， yǐ biǎo xiàn tā shí shí huái zhe xíng hū rén、 zhǐ hū lǐ de xīn。 zài rú jiā sī xiǎng de dǎo yǐn zhī xià， huáng dì rì fù yī rì lǚ xíng tā shēn wéi「 tiān zǐ」 yìng xíng de yí lǐ（ xiàn jīn bái gōng 'ān pái de shè yǐng wèn huà jì zhě huì， tā huì rèn wéi shì lǐ suǒ dāng rán de）。 　　 cóng yī kāi shǐ， rú shì shēn fēn de jú xiàn yǐ jīng xiǎn 'ér yì jiàn。 kǒng zǐ dāng chū de mù biāo shì yào tiáojiào yī pī pǐn gé yōu xiù de jīng yīng， zhè xiē rén yīngdāng néng dé dào yī bān rén de zūn jìng， bìng qiě néng dǎo yǐn rén jūn de xíng zhǐ。 kǒng yú wú yì zì rèn tǒng zhì zhě， yě wèi lì yì yào zhí jiē qù jiào yù yī bān dà zhòng。 tā zuì yōu xiān kǎo lǜ de shì lǐ， qí cì shì rén， dì sān cái shì zhì。 tā yǐ zì shēn wéi dì zǐ mén rén de bǎng yàng， jiào tā men rì hòu chéng wéi dì wáng shí dài de rú guān。 jiǎn 'ér yán zhī， zhōng guó de shè huì jié gòu yǐ jīng chéng xíng liǎo， zhé xué jiā yìng fù qǐ de zhōng guó shì de xiān zhī xiān jué dà rèn bù shì qù jīng rǎo dà zhòng， ér shì qù dǎo yǐn tǒng zhì zhě。 dí bǎi ruì（ W． T． deBary， 1991） céng zhǐ chū， rú shì men bìng bù qǐ tú jiàn lì「 zì jiā de shì lì jī chuǎn … bù lùn hé rén zài wèi wéi wáng， tā men yǐ shì rén de gè rén shēnfèn miàn duì zhèng fǔ…… zhè zhǒng zhì dù shàng de ruò diǎn， gāo dù bù zì zhù de tiáo jiàn， yǐ jí jí duān de qiàn quē 'ān quán gǎn…… shǐ rú zhě zhù dìng wéi dì zhì zhōng guó de zhèng zhì zhōng de rú zhě（ ruǎn ruò zhī rén）。」 tā men bì xū zhǎo dào néng bì hù tā men de 'ēn zhù， xiǎng yào zài dì zhì jì yòu quán shì jié gòu zhī wài fā chū dú lì de shēng yīn， bìng bù shì róng yì de shì。 　　 hàn shì yǐ zūn xíng jì sì chóng bài bǎo chí「 tiān mìng」， jì bài de duì xiàng shǐ yú liú shì liè zǔ， ér yǐ fēngshàn jì tiān zuì wéi lóng zhòng。 suí zhī 'ér shēng de yǔ zhòu guān jié hé liǎo rén lèi jīng yàn de yī qiē xiàn xiàng， ān pái hǎo wǔ tái， ràng rú jiā sī xiǎng yǐ guān fāng xué shuō de zī tài zhú bù bàn yǎn qǐ zhèng zhì de zhùjué。 　　 zǎo qī de zhōng guó yǔ zhòu guān（ rèn wéi tiān dì jǐng rán yòu qí zhì xù de lǐ lùn） biǎo xiàn liǎo yǔ xī fāng sī xiǎng míng xiǎn bù tóng zhī chù。 bǐ rú， gǔ dài zhōng guó rén méi yòu chuàng shì shén huà， méi yòu yī wèi rén shì yǐ wài de chuàng zào zhù jiān lì fǎ zhù， méi yòu zào wù zhù wéi běn yuán， shèn zhì méi yòu dà bào zhà chuàng zào yǔ zhòu zhī shuō（ BigBang）。 lǐ yuē sè céng shuō， zhōng guó rén jiē shòu liǎo「 yòu jī tǐ de zhé xué， yī zhǒng bù xū shòu mìng zhě biàn jǐng rán yòu xù de yì zhǐ hé xié de guān niàn」。 zhè yǔ shì shàng qí tā guó dù fēi dé yòu chāo zì rán shén zhǐ bù kě de qīng xiàng zhèng xiāng fǎn。 xī fāng rén kàn zhōng guó de shí hòu， lǎo shì bǎ zhōng guó de qíng jìng tào rù zì jǐ de chéng jiàn。 qí shí zhōng guó rén suī rán yī bān dū bǎ「 tiān」 shì wéi yǔ zhòu jiān zhì gāo de lì liàng， què rèn wéi tā shì zài zì rán jiè zhī nèi de， bìng bù shì chāo yuè qí shàng de。 wǒ men bù yào zài wǎng shēn yuān lǐ zǒu， zhǐ yào kàn qīng chǔ， gǔ jí zhōng jìzǎi de hàn dài sī xiǎng shì yǐ rén lèi wéi zì rán zhī yī bù fēn de guān niàn wéi jī chǔ， yǐ tǒng zhì zhě yǔ qí zǔ xiān tè yòu de guān xì wéi jī chǔ， ér zhè xiē guān niàn zài yī qiān nián qián jiù shì shāng dài sī xiǎng de zhòng xīn liǎo。 　　 xiāng hù guān lián de yǔ zhòu guān 　　 hàn shí de zhōng guó rén rèn wéi tiān、 dì、 rén zhī jiān yòu lèi sì zhī chù huò shì bǐ cǐ huì xiāng hù yǐng xiǎng， yě jiù shì shuō， tiān xiàng、 zì rán wàn wù、 rén de shè huì zhī jiān yòu xiāng hù yǐng xiǎng lì。 rén men biàn cóng zhè zhǒng guān xì zhōng rèn qīng zì jǐ zài yǔ zhòu zhōng yìng jū de dì wèi。 zhè zhǒng「 xiāng hù guān lián de yǔ zhòu guān」（ correlativecosmology）， yì jí hán dé sēn（ JohnB． Henderson， 1984） suǒ shuō de「 suō xiǎo yǔ zhòu de rén yǔ zhěng tǐ yǔ zhòu de zì rán jiè zhī jiān de yī zhì xìng」， kě yǐ cóng dà yuē gōng yuán qián yī sān jiǔ nián zhuàn xiě de hàn dài zuò pǐn《 huái nán zǐ》 kàn chū yī xiē duān ní。 shū zhōng shuō：「 gù tóu zhī yuán yě xiàng tiān， zú fāng yě xiàng dì。 tiān yòu sì shí、 wǔháng、 jiǔ jiě、 sān bǎi liù shí liù rì。 rén yì yòu sì zhī、 wǔ zàng、 jiǔ qiào、 sān bǎi liù shí liù jié。 tiān yòu fēng yǔ hán shǔ， rén yì yòu qǔ yǔ xǐ nù…… shì gù 'ěr mù zhě rì yuè yě， xuè qì zhě fēng yǔ yě。」 　　 zhǐ yào néng míng bái rén lèi yǔ zì rán wàn wù yòu jìn sì zhī chù -- shù zì mìng lǐ xué shàng de、 jiě pōu xué shàng de、 xīn lǐ shàng de、 dào dé shàng de jìn sì， zhè gè yóu xì bù jū rén duō rénshào dū wán dé qǐ lái。 shèn zhì dào liǎo xiàn dài， zhōng guó rén hái yòu yòng shù zì dài biǎo zhòng dà shì jiàn de xí guàn， rú yī jiǔ yī jiǔ nián de「 wǔ sì yùn dòng」 jiù shì yī lì。 zhōng guó sī wéi shàng zhè zhǒng shù zì mìng lǐ xué de gù xí， yǐ「 wǔháng」 zhī shuō biǎo dá dé zuì míng xiǎn。 shù zì mìng lǐ cháng yòng de sān、 sì、 jiǔ děng shù rì， dū bǐ bù shàng wǔháng， yì jí jīn、 mù、 shuǐ、 huǒ、 shì。 yòu liǎo wǔ xíng de yǐ jù， hàn dài yǔ zhòu xué jiā yòu zhǐ chū wǔ xīng（ shì dāng shí dū kàn dé jiàn de）、 wǔ jì、 wǔ fāng、 wǔ sè、 wǔ yīn、 wǔ dì、 wǔ zàng、 wǔ guān、 wǔ shēng、 wǔ gǔ、 wǔ yuè、 wǔ xíng děng děng。 zhè zhǒng yǐ wǔ wéi shù de xì tǒng kě yòng lái jiě shì biàn qiān， yīn wéi wǔháng shì xiāng shēng xiāng kè de -- mù shēng huǒ、 huǒ shēng tǔ、 tǔ shēng jīn、 jīn shēng shuǐ、 shuǐ shēng mù。 fǎn guò lái jí shì， jīn kè mù、 huǒ xiāo jīn、 shuǐ miè huǒ、 tǔ dǎng shuǐ、 mù zhì tǔ。 　　 zhè zhǒng lèi sì guān xì de jié gòu bìng bù jù yòu dāng rán de shì yòng xìng， ér shì yòu shāng què yú dì bìng qiě yǐn qǐ zhū duō zhé xué xìng biàn lùn de。 lì rú， ruò yào jiāng wǔháng zhī shuō róng rù sì jì huò shì luó pán sì děng fēn zhī lèi de sì shù shì wù， jiù shì hěn nán bàn de。 xī fāng zhōng gǔ shí qī zuò xiāng hù guān lián sī kǎo de rén yào bǎ jiǔ wèi miù sī hé bā zhòng tiān guǐ chě dào yī qǐ de shí hòu， yě yù shàng tóng yàng de nán tí。 zhè jiǎn zhí jiù xiàng yào bǎ yuán xíng biàn fāng yī yàng。 　　 zhōng guó sī xiǎng jiā gèng qiǎo miào de fā míng shì yòng yīn yǔ yáng、 shí tiān gān yǔ shí 'èr dì zhī zuò wéi guān lián xìng sī kǎo de cí huì。 tiān gān dì zhī kě zǔ chéng yī gè hán yòu liù shí dān yuán de zhōu qī（ měi yī gè 'èr zì dān yuán dōushì gè qǔ gān zhī yī gè zì zǔ chéng）， yú shì yòu chǎn shēng liǎo xǔ duō hé liù shí de zhōu qī xiāng guān de shì wù。 dàn shì yòng tú zuì dà de réng shù《 yì jīng》 de liù shí sì guà。 zhè xiē guà dōushì yóu liù tiáo bìng xíng xiàn zǔ hé chéng， qí zhōng yòu de xiàn shì yī zhěng huá， yòu de zé shì duàn liè wéi 'èr de。 měi yī guà dōuyòu qí hán yì， dōukě yòng yú suàn mìng zhàn bǔ。 　　 guān lián xìng de sī kǎo duì yú yán jiū rèn hé gǔ dài shè huì de shè huì rén lèi xué jiā 'ér yán， dōubù suàn shì xīn wén。 zhè bìng bù shì zhōng guó dú yòu de， zhǐ shì zài zhōng guó tè bié shèng xíng， ér qiě yǐng xiǎng sī xiǎng fāng shì de shí jiān tè bié jiǔ， yuán yīn wú yí zài yú zhōng guó yòu qīng xiàng jí zhōng de guó jiā shè huì xíng tài。 yóu yú fán shì dū yǐ huáng dì wéi hé xīn， guān lián xìng sī kǎo fāng shì -- yóu qí shì huáng dì yǔ zì rán jiè yòu mìqiè hù dòng de xiàn xiàng zhù yì de guān niàn -- chéng liǎo yī zhòngxué shuō。 　　 zì rán xiàn xiàng bìng bù huì zhǐ yīn wéi rén men yǐ duì tā xí yǐ wéi cháng 'ér jiàng dī qí shén mì xìng。 wǒ men jiē shòu liǎo dì xīn yǐn lì de gài niàn， bìng qiě yǐ cǐ lǐ zhī dào yī qiē wù tǐ dū huì zài mǒu yī jù lí nèi yǔ qí tā wù tǐ hù yòu yǐng xiǎng。 hàn chū de rén jiǎ dìng rén yǔ zì rán jiè biàn huà guò chéng de hù dòng shì píng jiè wú suǒ bù zài de「 qì」。 rú guǒ yào shuō guān lián xìng yǔ zhòu guān shì cuò de， zhǐ néng yǐ qí quē fá kē xué shí zhèng wéi lǐ yóu。 xiāng hù「 gǎn yìng」 de guān niàn -- rú tiáoyīn guǎn huò qín xián zhèn dòng huì yǐn qǐ bié de guǎn xián zhèn dòng， yě hán yòu yǐ dé bào dé de yuán yì。 rú guǒ tǒng zhì zhě néng yǐ duān zhèng de xíng wéi wéi biǎo shuài， jiù néng gòu gǎn yìng bàng guān zhě zhào tā de bǎng yàng zuò。 　　 hàn chū zhè zhǒng cóng lèi sì shàng tuī lǐ de zuò fēng， yòu zhù yú zhōng guó guān chá dà zì rán huó dòng de rén zài kē xué xìng sī wéi shàng de fā zhǎn， yóu qí shì zhōng yī fāng miàn -- xí wén（ Sivin， 1987） zhè me rèn wéi。 yǐ zhēn jiǔ wéi lì， suī rán dào běn shì jì cái fā zhǎn chū zhēn jiǔ má zuì shù， gǔ shí jiù yǐ fā xiàn rén tǐ mǒu xiē zhēn xué kě kòng zhì shēn tǐ shàng qí tā bù wèi de shén jīng gǎn shòu xìng。 zhōng guó kē xué de zhù yào xiān qū zhě -- liàn dān shù shì -- céng jiāng guān lián xìng sī kǎo guǎng wéi fā huī。 qí shí， jīhū zhōng guó de měi yī zhǒng xīn zhì huó dòng dū kàn dé chū zhè fāng miàn de yǐng xiǎng。 　　 zài xī fāng shì jiè lǐ， xiāng guān xìng yǔ zhòu guān zài yǔ hàn chū tóng qī de xī là huà（ Hellenistic） sī xiǎng zhōng céng zhàn yòu yòu xiāng dāng dì wèi。 duì yú wén yì fù xīng shí qī zōng hé duō zhǒng xìn yǎng zhé xué de sī xiǎng jiā yǐng xiǎng gèng dà。 rán 'ér， yòu xiē xiāng fú zhī shuō de wǔ duàn xìng， yòu xiē tuī lùn xì tǒng de wú suǒ bù bāo， zhōng jiù yǐn qǐ huái yí。 sòng dài de zhòng yào xué zhě jiù céng zhì yí zì rán jiè shì jiàn yǔ huáng dì pǐn xíng zhī jiān huì yòu gǎn yìng。 yóu yú guān lián xìng sī kǎo yòng dào xiǎng xiàng lì yǔ yì cè de shí hòu tài duō liǎo， biàn bù zú yǐ chéng wéi quán miàn shì yòng de yī tào jiě shì yí nán de fāng fǎ。 yóu qí shì yù shàng tiān wén xué shí， zhǐ píng lèi sì bǐ jiào de lǐ lùn， wú cóng jiě dá tiān tǐ fù zá duō biàn de xiàn xiàng。 　　 zhǒng zhǒng yòu guān yǔ zhòu zì rán de zhī shí， dōukě yǐ jù jiāo yú tǒng zhì zhě shǒu lǐ yǔ fǒu hé jì jié xún huán huò qí tā tiān xiàng zhī jiān de guān lián。 shāng dài yóu kè xiě jiá gǔ bǔ cí de wū zhě zhù chí de chóng bài huó dòng， hòu lái zī shēng liǎo huáng dì yīngdāng zūn xíng lǐ yí de fán suǒ guī dìng。 shǒu xiān， bì xū zǎi xì jì lù tiān xiàng biàn huà， zhōng guó gǔ shí de tiān xiàng guān cè zhǔn què dé jīng rén， gōng yuán qián 'èr sì qī nián zhì gōng yuán qián yī yī qī nián jìzǎi zhù yào xíng xīng shēng jiàng de shí jiān wèi zhì biǎo jí shì yī lì。 tóng yàng yīngdāng mìqiè zhù yì de shì huáng dì yòu wú 'àn lǐ xíng shì， yīn wéi huáng dì de yán xíng yǔ zì rán tiān xiàng shì yòu duì děng guān xì de。 zhè qí zhōng de jī běn gài niàn jí lái zì qián wén tí guò de gǎn yìng， ér huáng dì yǔ tiān dì de guān xì yóu qí shì yòng zhè zhǒng xiāng hù gǎn yìng zhī shuō， yóu yú rén shì yǔ zhòu yùn xíng zhōng de yī bù fēn， rén fàn liǎo cuò jiù kě néng pò huài yǔ zhòu de zhì xù。 huáng dì de zhì lǐ bù dāng gèng kě néng yǐn lái tiān zāi； yīn cǐ， liú xīng、 rì shí、 dì zhèn、 hóng shuǐ dōukě shì wéi dà zì rán duì yú tǒng zhì zhě suǒ zuò suǒ wéi de píng pàn。 　　 huáng dì yǔ dú shū rén 　　 shēn wéi jiàn yán zhě de rú shì， xiǎn rán yòu yī gè kě yǐ yǐng xiǎng huáng dì xíng wéi de bàn fǎ。 lì yòng guān lián xìng yǔ zhòu lùn de fāng fǎ， kě yǐ jiǎng xiē 'è zhào gěi huáng dì tīng， zhè shì 'ān yáng shí qī de wū zhě zuò guò de shì。 yīn wéi yī bān gōng rèn gǔ jí jīng diǎn hán yòu zhì guó de zhēn zhī zhuó jiàn， ér jīng shū zhōng yǐn hán de yì yì yòu zhǐ yòu bó xué zhī shì cái néng jiě míng， xiàng dǒng zhòng shū（ yuē gōng yuán qián yī qī wǔ～ yī wǔ） zhè yàng de gōng tíng xué zhě jiù yòu liǎo dà hǎo jī huì。 tā kě yǐ chéng wéi zhǐ yǐn huáng dì hé hū tiān dào de yòu shí zhī shì， cóng 'ér yǐng xiǎng dào tā zì jǐ。 shǐ huá cí（ BenjaminSchwartz， 1985） zhǐ dǒng zhòng shū de「 yǔ zhòu guān de rú xué què lì liǎo tiān xià zhī dì zài yǔ zhòu jiān de wèi fēn」， dàn yòu shuō，「 jiù hàn wǔ dì 'ér yán， dǒng sì hū gòu sī liǎo kě zuò wéi yì zhì jū shù shǒu duàn de yī tào rú xué」。 huàn jù huà shuō， zhèng rú bó dé（ Bodde， 1991） suǒ yán， yòu shí hòu 'è zhào kě néng shì wěi chēng de， shì wéi liǎo zhèng zhì mùdì 'ér jiǎ zào de。 　　 rú jiā shèng guò liǎo zhàn guó shí qī de qí tā gè jiā sī xiǎng， nǎi shì yīn wéi rú jiā zì chēng -- ér qiě què shí chéng wéi -- huáng dì bù kě huò quē de cè shì。 jiù guǎng yì de lì shǐ huán jìng lái kàn， rú 'ā sè · lài tè（ ArthurF． Wright） suǒ shuō de：「 shì rén jiē jí…… yǔ jūn zhù zhèng tǐ kāi shǐ hé zuò。 jūn zhù tí gōng liǎo quán lì de xiàng zhēng yǔ zhù yào zī yuán： wáng wèi、 jǐng chá、 jūn duì、 shè huì kòng zhì de gōng jù。 shì rén men tí gōng liǎo yòu guān guàn lì yǔ quán shù de zhī shí， yǐ shǐ quán lì hé fǎ huà， shǐ zhèng fǔ fā shēng xiào lì。 jūn zhù yǔ shì réndōu shēn chǔyú yǐ nóng yè wéi gēn běn de liǎng gè jiē jí de shè huì。」 　　 hàn dài huáng dì bǎ jìng tiān shì wéi zhù yào yí diǎn， ér yǐ jì sì shàng bǎi suǒ yǐ gù huáng dì de shén miào， cháo zhōng gāo guān zuì zhù zhòng de què shì jīng shū shàng jìzǎi de xiān cháo xiān zhù lì xià de xiān lì。 gōng yuán qián yī 'èr sì nián wǔ dì zhì wǔ jīng bó shì jí bó shì dì zǐ yuán， hàn rú de zhèng tǒng dì wèi biàn diàn dìng liǎo。 wǔ jīng bó shì zhì de shì《 yì jīng》、《 shū jīng》、《 shī jīng》、《 chūn qiū》、《 lǐ jì》。 hàn dài běn lái yǐ yòu xuǎn jǔ xián cái yìng zhào duì cè hòu rèn yòng de zhì dù， cǐ shí yòu zēng jiā dú wǔ jīng wéi qǔ shì de biāo zhǔn， bìng qiě yào tōng guò rú jiā jīng diǎn de bǐ shì。 dào liǎo gōng yuán dì yī shì jì zhōng qī， bào dào de bó shì dì zǐ yuán yòu sān qiān rén， dà gài zhǐ shì dēng jì lǐng qǔ jīn tiē， bù zhì yú yī cì quán bù zhù jìn tài xué。 　　 rú jiā de gè rén xíng wéi guī fàn， yě lái zì xué zhě chǎn shì guò de sì shū wǔ jīng gǔ xùn。 zhè tào gè rén guī fàn suī rán dào liǎo sòng dài xīn rú xué de shí hòu cái wán quán fā zhǎn chéng shú， mǒu xiē jī běn jiào tiáo què shì zài hàn yǐ qián de gè jiā xué shuō zhōng méng fā liǎo。 ér zuì zhù yào de jiù shì shǐ qián shí qī jí zhòng shì de jiē jí fēn děng， qí dào lǐ shì： wéi yòu jiāng rén men 'àn zūn bēi fēn míng de jiē jí zǔ zhì qǐ lái， cái kě néng yòu tiáo lǐ zhì xù。 yīn cǐ zhè gè jiē jí fēn děng de yuán zé jí shì qiáng diào běn fēn， ér bù qiáng diào quán lì de lǐ yóu， yǐ cǐ lǐ， rú guǒ rén rén jìn qí běn fēn， rén réndōu kě dé dào tā yìng dé de。 suǒ yǐ， ér zǐ xiào shùn fù mǔ bì kě dé dào fù mǔ de zàn xǔ。 yìng jìn de běn fēn dū jìn dào liǎo， shè huì yòu tiáo lǐ zhì xù， dà jiādōu shòu yì。 　　 suǒ yòu yìng jìn de běn fēn zhī zhōng，「 zhōng」 shì zuì zhòng yào de。 ér nǚ duì fù mǔ jìn xiào yě shì zhōng de xíng tài zhī yī， zhè zhǒng zhōng chéng kě yǐ què bǎo fù mǔ qīn zài jiā zhōng de zhí zhǎng zhī quán。 kuò dà dào guó jiā zhèng fǔ，「 zhōng」 zé kě què bǎo chén zǐ men duì yú huáng dì yǔ cháo tíng de yōng dài。 jìn zhōng de guān niàn shēn zhí yú wéi chén zhě nèi xīn， yǐ zhì yīzhāo bài wáng hòu， chén zǐ wǎng wǎng nìngsǐ yě bù xiàng xīn cháo chēng chén。 　　 jìn zhōng yì niàn zhī qiáng liè yě xǔ kě yǐ jiě shì biān nián shǐ shàng bù shí chū xiàn de qí tè fǎn cháng shì jiàn。 yòu yī gè wú cóng jiě shì de qíng kuàng shì rú shì míng chén zhuànjì zhōng bù duàn tí jí de， jí shì -- yòu xiē míng chén zāo dào zhǎn shǒu。 hòu lái de cháo dài zhōng yòu chén zǐ dāng zhòng shòu zhàng xíng， zhè huò xǔ shì jūn zhù zhuān zhì jiào yán zhòng shí qī de bù xìng shì jiàn。 dàn shì zhǎn shǒu yìng rú hé jiě shì ní？ chéng rán zhè bù jǐn shì bèi zhǎn zhě zāo dào de zhòng dà shì jiàn， yě shì guó jiā zhèng fǔ jià zhí guān de biǎo zhēng。 fǒu zé huáng dì zěn néng yǐ xíng shǐ zì gǔ yǐ lái wáng quán de tài dù zhǐ píng zuì xiǎo liàng de fǎ lǜ chéng xù jiù zhǎn shā dà chén？ 　　 cì sǐ yí shì hòu lái biàn dé jiào bù xuè xīng liǎo。 yī bā wǔ bā nián jiān， huáng dì cì sī shéng jǐyǔ yīng、 fǎ tán pàn tiáo yuē de dà chén， yīn wéi cǐ rén zài yáng rén zhī qián sàng shī yán miàn。 huáng dì 'ēn cì tā zì cái， yóu tā de pú rén bāng máng wán chéng。 　　 zhè xiē dāng rán dōushì dì zhì xià rú xué de fǎ jiā céng miàn。 shǐ huá cí（ 1985） tí shì guò， yǐ zhào fǎ jiā zhǐ shì， tǒng zhì zhě「 yīngdāng yán chéng bù xiào bù tì zhě， shǐ xíng fá zhì cái nà rù yǐ jiā tíng dào dé wéi zhì gāo yuē shù lì de jiā tíng zǔ zhì nèi xīn…… tǒng zhì zhě de dé xíng biǎo zhāng yú qí dào dé yǐng xiǎng lì， tóng yàng yě biǎo zhāng yú gōng zhèng de chǔfá。」 　　 yóu cǐ sì hū kě yǐ tuī duàn chū jǐ zhǒng hán yì。 dì yī shì huáng dì yǔ chén zǐ juésè de xiāng fǎn； huáng dì kě yǐ zuò chū chōng dòng zì fā de、 wú lǐ xìng de、 bù kě yù cè de xíng wéi。 chén zǐ de xíng dòng（ huò bù xíng dòng） què shì xún cháng lì de， kě yǐ yù cè de。 dì 'èr， huáng dì bèi rèn wéi wò yòu dāng rán de、 bù shòu yuē shù de shēng shā zhī quán。 shòu qí hài zhě méi yòu quán lì kě yán， bù fēn yuán yīn zài yú zhōng guó zhèng zhì lǐ lùn cóng bù tí quán lì 'èr zì。 dì sān yě shì zuì tū chū de， jí shì， huáng dì shā dà chén zhī quán jīhū shì rén rén rèn kě de。 méi yòu kě gōng chén zǐ tóu sù de fǎ tíng。 yě xǔ bié rén huì bù fú， dàn shì chú liǎo yǐ gè zhǒng fāng shì kàng yì， huò shèn 'ér jí tǐ fǎn pàn zhī wài yě bié wú tā fǎ。 zhè zhǒng qíng shì wú yí shì cóng gǔ shí yí shì shàng rèn kě de bào lì xíng wéi chuán xià lái de。 rú liú yì sī yǐ zhàn guó shí qī de zī liào zhèng míng， shòu liè shí pū shā yě shòu yǔ zhēng zhàn shí shā réndōu shì tǒng zhì zhě de běn yè zhuān cháng， shèn zhì zài huó rén xiàn jì fèi zhǐ yǐ hòu réng shì rú cǐ。 　　 zhè bù miǎn lìng rén huái yí， xī fāng yǔ xiàn dài zhōng guó de xué zhě shì fǒu dī gū liǎo huáng dì zài zhōng guó de guān niàn xì tǒng nèi de chāo yuè xìng dì wèi？「 tiān zǐ」 shí zài jiù děng yú wǒ men suǒ shuō de「 rén shì jiān de shén」， àn xī fāng yòng yǔ， kě yǐ shuō shì shén de huà shēn。 wáng shì de zōng miào jí shì chóng bài huáng dì de dì fāng。 yě xǔ wǒ men bì xū xiān míng bái huáng dì zài zhōng guó guó jiā shè huì zhī zhōng de dì wèi shì zhōng xīn shén shèng， cái néng gòu lǐ jiě huáng dì zhǎn shā dà chén de quán wēi。 rú jiā xìn tú bìng bù dān yōu sǐ hòu huì zāo shénme bào yìng， yīn wéi tā shēng huó zài guò yī tiān shì yī tiān de huán jìng lǐ， róng rǔ shēng sǐ cāo zhī zài huáng dì。 yǐ sǐ hòu wéi xìn yǎng zhòng xīn de xī yà rén hé 'ōu zhōu rén hài pà xià dì yù， zhǐ guān zhù jīn shēng xiàn shì de rú jiā xìn tú què shì wéi kǒng chù nù huáng dì。 shén jiù zuò zài jīng chéng huáng gōng de bǎo zuò shàng， xiōng huái bào fù de rén chén shí kè bù gǎn wàng jì zhè yī diǎn。 ruò yòu chén zǐ bèi kǎn liǎo tóu， zhǐ dé chéng rèn nà shì xiàn jīn bǎo xiǎn yè zhě suǒ shuō de「 bù kě kàng lì、 tiān zāi」（ anactofGod）。 　　 zhè yàng de sī kǎo lù xiàn yǐn fā yī gè zhòng yào de wèn tí： wén yǔ wǔ de guān xì。「 wén」 gēn běn shàng shì zhǐ wén zì wén shū， yǐn shēn 'ér zhǐ zài sī xiǎng、 dào dé guān niàn、 xìn yǎng、 wén huà gè fāng miàn de yǐng xiǎng。 wǒ men kě yòng zuì lǒngtǒng de「 wén zhì」 chēng zhī。「 wǔ」 hán yòu yòng měng lì de yì sī， gù kě fàn zhǐ yī bān wǔ guān。 rú jiā tiáojiào díshì rén jiē jí céng jīng jié jìn suǒ néng dì yáng wén yì wǔ， wǒ què huái yí wén wǔ jié hé shí（ wǔ yě bāo kuò jiàn lì wáng cháo、 xiāo miè pàn tú yǔ 'è shì lì、 chéng fá guān lì）， shì fǒu wǔ qiáng wén ruò。 jǔ lì lái shuō， jìn zhōng zhī dé（ zhǔwén） hé wēihè zhī lì（ shǔ wǔ） yī yàng qiáng má？ sì hū měi dāng huáng dì xiǎng yào kòng zhì zhù jú miàn de shí hòu， wēihè jí shì qí yī dà cè lüè。 　　 yǐ zhōng guó zuì wěi dà de shǐ jiā sī mǎ qiān de zāo yù wéi lì， àn 'ài dé wēn · lài shào 'ěr（ EdwinReischauer） suǒ shuō（ jiàn lài shì hé yǔ fèi zhèng qīng hé zhe， 1960）， tā「 jiē rèn liǎo cháo zhōng zhàn xīng guān zhī zhí， dé yǐ shǐ yòng gōng zhōng cáng shū…… tā yán chēng bù guò shì yào wán chéng qí fù sī mǎ tán yǐ zhǎn kāi de xiě shǐ gōng zuò。 dàn shì zhè duō shǎo kě néng zhǐ shì tā wéi zì jǐ dà dǎn wàng wéi zhǎo de guān miǎn jiè kǒu。 tā zhēn zhèng yào zuò de shì， yán xù bìng kuò dà céng shì kǒng zǐ zuì wěi dà chéng jiù de gōng zuò -- zhěng lǐ shǐ liào。 sī mǎ qiān xiǎn rán shì jì yòu dǎn shí yòu yòu gài shì cái xué de rén， gōng yuán qián jiǔ jiǔ nián tā tǐng shēn wéi yī wèi bèi pò jiàng xiōng nú de dàjiàng biàn hù， wǔ dì duì tā cǐ zhǒng fàng sì xíng wéi de huí bào shì lìng tā shòu gōng xíng。」 　　 jiù xíng fá 'ér lùn， sàng shī yì wán zhī nán kān jǐn cì yú diū diào nǎo dài。 yīn wéi zhè děng yú duàn liǎo hòu sì， méi yòu liǎo chéng jì xiāng yān gào wèi zǔ xiān de rén。 sī mǎ qiān zài gōng yuán qián jiǔ jiǔ nián zhì gōng yuán qián bā wǔ nián tā shì shì de qī jiān， yīngshì zài wán chéng tā zhěng lǐ zhōng guó lì shǐ de jiān jù gōng zuò。 wǒ men gāi xiāng xìn tā bù céng shòu dào gōng xíng wēihè de yǐng xiǎng má？ 　　 kù xíng de wēihè jiū jìng yòu méi yòu yǐng xiǎng dào《 shǐ jì》， zhè yī diǎn wǒ men zhǐ néng cāi cè liǎo。 sī mǎ qiān xiě 〈 xiào wǔ běn jì 〉 zhǐ xiě liǎo xù zhāng jiù tíng bǐ liǎo。 tā bìng wèi zhuī chá huáng dì quán wèi hé fǎ xìng de yuán yóu -- huáng dì yān gē chén mín de quán lì shì shuí rèn kě de？ yě xǔ zhè qí zhōng yòu zhí dé yǐ pī pàn yǎn guāng zài yú yǐ jiǎn shì zhī chù。 　　 mò zǐ kè（ 1973） céng zhǐ chū， huáng dì xiǎn rán「 lì yòng liǎo yī qiē kě yòng de rèn kě zhī chí -- bù lùn shì wéi yā zhì de、 wéi tú lì de、 wéi guī fàn de」 -- shì qíng kuàng suǒ xū zōng hé shǐ yòng。「 tā xíng shǐ kǒng bù bào lì shí， tōng cháng dā pèi zhe dào dé yì fèn de kǒu hào， yì zài yǐ guī fàn wéi qǔ dé shì rén jīng yīng shǒu kěn de zhèng dāng lǐ yóu。」 　　 yǔ huáng dì duì wén rén chén zǐ de shēng shā zhī quán bìng xíng de， shì huáng dì kòng zhì shū jí yǔ jiào yù -- xué shù xì tǒng yǔ zhì shí chuán bō -- de lì liàng。 jīhū měi yī cháo dài dū céng zhù dòng shōu jí tiān xià shū cè； qín shǐ huáng de fén shū kēng rú zhǐ bù guò shì bǐ bié cháo jūn zhù zuòde gèng xiōng měng 'ér yǐ。 kěn shì · gài yī（ R． KentGuy， 1987） de jié lùn shì， jiǎ rú「 tǒng zhì de yì shù yǔ xiě zuò yì shù zài gǔ dài zhōng guó yī tóng fā zhǎn， nà me， liǎng zhǒng xíng wéi jī běn shàng de xié diào yī zhì xìng， hěn kě néng yǐ jīng tóng shí gòu chéng rú fǎ 'èr jiā xué shù guān yǔ tǒng zhì guān de jī chù」 　　 jiào yù fāng miàn yě kě yǐ dá zhì lèi sì de jié lùn。 bǎ「 tài xué」（ gōng yuán qián yī 'èr sì nián chéng lì， yán xù zhì nán sòng shí dài） fān yì chéng「 guó lì dà xué」， huò shì chēng「 guó zǐ jiān」（ sòng dài zhì qīng dài shè zhì） wéi「 jiào yù lǐ shì huì」， yě xǔ dū xián guò fēn liǎo。 zhè lèi zhuān zhù yú sì shū wǔ jīng yán jiū de jī gòu， dǎo bù rú chēng zhī wéi「 jiào dǎo guàn shū zhōng xīn」。 shí jì qíng xíng shì， huáng quán、 jīng shū、 xué zhě dōubèi rèn wéi shì gòu chéng tǒng zhì jī zhì de xiāng guān céng miàn。 请欣赏:  请给我换一个看看！  拜托，快把噪音停掉！我读累了，想听点音乐或者请来支歌曲！      << qiányīzhānghuí   hòuyīzhānghuí >>

zǒng xù yú xù zì xù lǐ jiě zhōng guó lì shǐ de fāng fǎ dì yī juàn jūn zhù zhuān zhì de xīng shuāi dì 1 zhāng　　 qǐ yuán： kǎo gǔ zhī fā xiàn dì 2 zhāng　　 shǒu dù tǒng yī： dì wáng de rú xué dì 3 zhāng　　 fó jiào shí dài de zài tǒng yī dì 4 zhāng　　 zhōng guó zuì wěi dà de shí dài： běi sòng yǔ nán sòng dì 5 zhāng　　 sòng dài zhōng guó yǔ nèi yà xì yà de máo dùn dì 6 zhāng　　 míng dài de zhèng fǔ dì 7 zhāng　　 qīng cháo zhì shì dì 'èr juàn　　 dì zhì zhōng guó de wǎn qī（ 1600-1911） dì bā zhāng　　 chéngzhǎng 'ér wú fā zhǎn zhī máo dùn dì jiǔ zhāng　　 biān jìng sāo dòng yǔ mén hù kāi fàng dì shí zhāng　　 zào fǎn yǔ zhōng xīng dì shí yī zhāng　　 zǎo qī jìn dài huà yǔ qīng cháo shuāi wēi dì shí 'èr zhāng　　 gòng hé gé mìng　 yī jiǔ líng yī -- yī jiǔ yī liù dì sān juàn　 zhōng huá mín guó（ yī jiǔ yī 'èr -- yī jiǔ sì jiǔ） dì shí sān zhāng　　 zhuī xún zhōng guó de wén míng shè huì dì shí sì zhāng　　 guó mín gé mìng yǔ nán jīng zhèng fǔ dì shí wǔ zhāng　　 zhōng guó gòng chǎn dǎng zhī fù lín dì shí liù zhāng　　 zhōng guó de kàng rì zhī zhàn（ yī jiǔ sān qī -- yī jiǔ sì wǔ） dì shí qī zhāng　　 nèi zhàn yǔ guó mín dǎng zài tái wān

dì   I   [II]   yè

pínglún (0)