通史 》 zhōng guó gǔ dài shè huì   》 （ sì） xiǎo nóng jīng jì de fán róng hé bù wěn dìng      hé cí quán He Ciquan 　　zhàn guó qín hàn shí qī de xiǎo nóng jīng jì， zài zhōng guó shè huì jīng jì fā zhǎn shǐ de cháng hé zhōng， shì shǔ yú bǐ jiào fán róng de shí qī。 dàn xiǎo nóng jīng jì shì bù wěn dìng de， zhèng zhì tiáo jiàn hé jīng jì tiáo jiàn dū shǐ xiǎo nóng jū yú bèi dòng、 bèi tūn bìng de jìng dì 'ér wú lì kàng jù。 jìn guǎn cóng zhěng gè lì shǐ cháng hé zhōng kàn， kě yǐ shuō zhàn guó qín hàn shí qī shì xiǎo nóng jīng jì de fán róng shí qī， ér bèi jiān bìng、 pò chǎn xiàn xiàng què shì zì xiǎo nóng zài lì shǐ shàng chū xiàn zhī rì， jí yǔ zhī tóng lái de， dōng hàn shí qī yóu wéi xiǎn zhù。 　　《 guǎn zǐ》 yī shū suī fēi guǎn zhòng zuò pǐn， dàn shū zhōng de cái liào fǎn yìng chūn qiū wǎn qī dào zhàn guó shí qī qí dì de qíng kuàng。 qí zhōng《 wèn》 yī piān shū jiù yòu duō wèn shì shè jí dào gè tǐ xiǎo nóng de。 　　 “ wèn sǐ shì zhī gū qí wèi yòu tián zhái zhě yòu hū？ wèn shàozhuàng 'ér wèi shèng jiá bīng zhě jǐ hé rén？ wèn sǐ shì zhī guǎ qí xì lǐn hé rú？ …… wèn dú fū guǎ fù gū guǎ jí bìng zhě jǐ hé rén yě？ wèn guó zhī qì rén hé zú zhī zǐ dì yě？ wèn xiāng zhī liáng jiā qí suǒ shōu yǎng zhě jǐ hé rén yǐ？ wèn yì zhī guì rén zhài 'ér shí zhě jǐ hé jiā？ wèn lǐ yuán pǔ 'ér shí zhě jǐ hé jiā？ rén zhī kāi tián 'ér gēng zhě jǐ hé jiā？ shì zhī shēn gēng zhě jǐ hé jiā？ wèn xiāng zhī guì rén hé zú zhī bié yě？ wèn zōng zǐ zhī shōu kūn dì zhě、 yǐ pín cóng kūn dì zhě jǐ hé jiā？…… shì zhī yòu tián 'ér bù shǐ zhě jǐ hé rén？ lì 'è hé shì？ shì zhī yòu tián 'ér bù gēng zhě jǐ hé rén？ shēn hé shì？…… wài rén zhī lái cóng 'ér wèi yòu tián zhái zhě jǐ hé jiā？ guó zǐ dì zhī yóu yú wài zhě jǐ hé rén？ pín shì zhī shòu zé yú dà fū zhě jǐ hé rén？…… wài rén lái yóu zài dà fū zhī jiā zhě jǐ hé rén？ xiāng zǐ dì lì tián wéi rén shuài zhě jǐ hé rén？ guó zǐ dì zhī wú shàng shì、 yī shí bù jié、 shuài zǐ dì bù tián、 yì liè zhě jǐ hé rén？…… wèn rén zhī dài sù wèi yòu bié quàn zhě jǐ hé jiā？…… wèn shì zhī yòu tián zhái shēn zài chén liè zhě jǐ hé rén？ yú zǐ zhī shèng jiá bīng yòu xíng wǔ zhě jǐ hé rén？…… chǔnǚ cāo gōng shì zhě jǐ hé rén？ rǒng guó suǒ kāi kǒu 'ér shí zhě jǐ hé rén？ wèn yī mín yòu jǐ nián zhī shí yě？ ” 　　 zhè lǐ suǒ chāo xià dedōu shì guān yú xiǎo nóng de。 zuì guān xīn de shì xiǎo nóng de shēng huó。 fù【 210】 xiōng zhàn sǐ， jiā lǐ yòu méi yòu tián zhái？ dì zǐ yí gū zěn yàng shēng huó？ yì zhōng pín mín yòu duō shǎo rén shì jǔ zhài guò rì zǐ？ shì mín qīn zì gēng tián de duō shǎo jiā？ yǐ kào zōng zǐ shōu yǎng de yòu duō shǎo jiā？ yòu méi yòu yòu tián 'ér bù zì jǐ gēngzhòng de？ tā men zì jǐ gànshénme？ wài dì rén shī yè 'ér lái de yòu duō shǎo rén？ děng děng。 cóng zhè xiē wèn lǐ， wǒ men kàn dào yòu de xiǎo nóng yǐ xiàn yú pín kùn， shēng huó fā shēng liǎo wèn tí。 　　 zhàn guó chū nián， lǐ kuī zài wèi guó jìn dì lì zhī jiào shí， wèi guó xiǎo nóng hé xiǎo nóng jīng jì yě yǐ jīng bù hěn lǐ xiǎng。《 hàn shū · shí huò zhì shàng》 zài lǐ kuī de huà shuō： 　　“ jīn yī fū xié wǔ kǒu， zhì tián bǎi mǔ， suì shōu mǔ yī shí bàn， wéi sù bǎi wǔ shí shí。 chú shí yī zhī shuì shí wǔ shí， yú bǎi sān shí wǔ shí。 shí， rén yuè yī shí bàn， wǔ rén zhōng suì wéi sù jiǔ shí shí， yú yòu sì shí wǔ shí。 shí， sān shí， wéi qián qiān sān bǎi wǔ shí。 chú shè jiān、 cháng xīn、 chūn qiū zhī cí yòng qián sān bǎi， yú qiān wǔ shí。 yī、 rén shuài yòng qián sān bǎi， wǔ rén zhōng suì yòng qiān wǔ bǎi， bù zú sì bǎi wǔ shí。 bù xìng jí bìng sǐ sàng zhī fèi jí shàng fù liǎn， yòu wèi yǔ cǐ。 cǐ nóng fū suǒ yǐ cháng gù yòu bù quàn gēng zhī xīn， ér lìng dí zhì yú shèn guì zhě yě。” 　　 yī jiā wǔ kǒu zhì tián bǎi mǔ， zhè shì zhàn guó yǐ lái zhèng zhì jiā sī xiǎng jiā cháng cháng tí chū de yī gè lǐ xiǎng de xiǎo nóng shè huì。 dàn shì， zhào lǐ kuī de jì suàn， zài zhèng cháng de tiáo jiàn xià， zhè yàng yī gè xiǎo nóng jiā tíng de shēng huó yǐ shì kùn nán de liǎo。 　　 zhàn guó shí qī de xiǎo nóng hé xiǎo nóng jīng jì qíng kuàng，《 mèng zǐ》 shū lǐ yě yòu xiē lùn shù。 mèng zǐ jiù cháng cháng tí dào wǔ mǔ zhī zhái bǎi mǔ zhī tián de xiǎo nóng jiā tíng， tā duì liáng huì wáng hé qí xuān wáng dū jiǎng guò xià miàn yī duàn huà。 tā shuō： 　　“ wǔ mǔ zhī zhái shù zhī yǐ sāng， wǔ shí zhě kě yǐ yī bó yǐ。 jī tún gǒu zhì zhī chù， wú shī qí shí， qī shí zhě kě yǐ shí ròu yǐ。 bǎi mǔ zhī tián， wù duó qí shí， bā kǒu zhī jiā kě yǐ wú jī yǐ。 jǐn xiáng xù zhī jiào， shēn zhī yǐ xiào tì zhī yì， bān bái zhě bù fù zài yú dào lù yǐ。 lǎo zhě yī bó shí ròu， lí mín bù jī bù hán， rán 'ér bù wáng zhě wèi zhī yòu yě”（《 mèng zǐ · liáng huì wáng shàng》）。 　　 rán 'ér zhè zhǐ shì mèng zǐ de lǐ xiǎng， tā suǒ kàn dào de shè huì bìng bù shì rú cǐ de。 tā duì qí xuān wáng shuō： 　　“ jīn yě zhì mín zhī chǎn， yǎng bù zú yǐ shì fù mǔ， fǔ bù zú yǐ chù qī zǐ，【 211】 lè suì zhōng nián kǔ， xiōng nián bù miǎn yú sǐ wáng。 cǐ wéi jiù sǐ 'ér kǒng bù shàn， xī xiá zhì lǐ yì zāi １（ tóng shàng）。 　　 zhàn guó gè guó zhōng， zhǐ yòu xī fāng de qín guó gè tǐ xiǎo nóng jīng jì shì bǐ jiào 'ān dìng de。 xún qīng céng qù guò qín guó。 yìng hóu fàn huī wèn tā rù qín hé jiàn？ xún qīng huí dá suǒ jiàn zhōng yòu yī tiáo shì guān yú qín guó xiǎo nóng shè huì shēng huó de。 tā shuō： 　　“ rù jìng guān qí fēng sú， qí bǎi xìng pǔ， qí shēng lè bù liú wū， qí fú bù tiǎo， shèn wèi yòu sī 'ér shùn， gǔ zhī mín yě”（《 xún zǐ · qiáng guó piān》）。 　　 xī hàn chū nián， xiǎo nóng hé xiǎo nóng jīng jì yě chū xiàn yī xiē kùn nán。 wén dì shí jiǎ yì shàng shū céng yòu rú xià miáo shù： 　　“ guǎn zǐ yuē： cāng lǐn shí 'ér zhī lǐ jié。 mín bù zú 'ér kě zhì zhě， zì gǔ jí jīn wèi zhī cháng wén。 gǔ zhī rén yuē： yī fū bù gēng huò shòu zhī jī， yī nǚ bù zhì huò shòu zhī hán。 shēng zhī yòu shí 'ér yòng zhī wáng dù， zé wù lì bì qū。 gǔ zhī zhì tiān xià， zhì xiān zhì xī， gù qí xùjī zú shì。 jīn bèi běn 'ér qū mò， shí zhě shèn zhòng， shì tiān xià zhī dà cán yě； yín chǐ zhī sú rì rì yǐ cháng， shì tiān xià zhī dà zéi yě。 cán zéi gōng xíng， mò zhī huò zhǐ； dà mìng jiāng fàn， mò zhī zhèn jiù。 shēng zhī zhě shèn shǎo， ér méi zhī zhě shèn duō， tiān xià cái chǎn hé dé bù jué！ hàn zhī wéi hàn， jǐ sì shí nián yǐ， gōng sī zhī jī yóu kě 'āi tòng。 shī shí bù yǔ， mín qiě láng gù， suì 'è bù rù， qǐng mài jué zǐ， jì wén 'ěr yǐ， ān yòu wéi tiān xià diàn wēi zhě ruò shì 'ér shàng bù jīng zhě１（《 hàn shū · shí huò zhì shàng》）。 　　 cháo cuò duì wén dì de shàng shū yě shuō： 　　“ jīn nóng fū wǔ kǒu zhī jiā， qí fú yì zhě bù xià 'èr rén， qí néng gēng zhě bù guò bǎi mǔ。 bǎi mǔ zhī shōu， bù guò bǎi shí。 chūn gēng xià yún qiū huò dōng cáng， dài xīn qiáo， zhì guān fǔ， gěi yáo yì。 chūn bù dé bì fēng chén， xià bù dé bì shǔ rè， qiū bù dé bì yīn yǔ， dōng bù dé bì hán dòng。 sì shí zhī jiān wáng rì xiū xī。 yòu sī zì sòng zhù yíng lái， diào sǐ wèn jí， yǎng gū cháng yòu zài qí zhōng。 qín kǔ rú cǐ， shàng fù bèi shuǐ hàn zhī zāi， jí zhèng bào fù， fù liǎn bù shí， zhāolìng 'ér mù gǎi。 dāng jù， yòu zhě bàn jiǎ 'ér mài， wáng zhě qǔ bèi chēng zhī xī。 yú shì yòu mài tián zhái yù zǐ sūn yǐ cháng zé zhě yǐ”（ tóng shàng）。【 212】 　　 yǐ shàng suǒ yǐn cái liào， dōushì duì zhàn guó qín hàn shí qī xiǎo nóng jīng jì shēng huó de gài kuò shuō míng， xià miàn zài jǔ liǎng gè jù tǐ de gè tǐ xiǎo nóng jiā tíng zuò lì。 yī shì chén píng： 　　“ chén chéngxiàng píng zhě， yáng wǔ hù yǒu xiāng rén yě。 shàoshí jiā pín， hǎo dú shū。 yòu tián sān shí mǔ， dú yǔ xiōng bó jū。 bó cháng gēng tián， zòng píng shǐ yóu xué。 píng wéi rén cháng、 měi sè。 rén huò wèi chén píng yuē： pín， hé shí 'ér féi ruò shì？ qí sǎo jí píng zhī bù shì jiā shēng chǎn， yuē： yì shí kāng hé 'ěr！ yòu shū rú cǐ， bù rú wú yòu。 bó wén zhī， zhú qí fù 'ér qì zhī”（《 shǐ jì · chén chéngxiàng shì jiā》）。 　　 yī shì gòng yǔ： 　　“（ gòng） yǔ shàng shū yuē： chén yǔ nián lǎo pín qióng， jiā zǐ bù mǎn wàn qián， qī zǐ kāng dòu bù shàn， shù hè bù wán。 yòu tián bǎi sān shí mǔ， bì xià guò yì wēi chén， chén mài tián yǐ gōng chē mǎ。 zhì， bài wéi jiàn dà fū， zhì bā bǎi shí， fèng qián yuè jiǔ qiān 'èr bǎi， lǐn shí tài guān”（《 hàn shū · gòng yǔ chuán》）。 　　 chén píng yī jiā， yòu xiōng yòu sǎo， zhì shǎo yòu sān kǒu rén， yòu tián sān shí mǔ， shēng huó shàng yǐ shì pín 'ér shí táng hé liǎo。 gòng yǔ yòu tián bǎi sān shí mǔ， chāo guò lǐ xiǎng de“ bǎi mǔ zhī tián”， tā yě nián lǎo pín qióng， qī zǐ kāng dòu bù shàn， shù hè bù wán， chī bù bǎo chuān bù nuǎn。 dà gài tā jiā quē fá láo dòng lì， gòng yǔ bā shí yī suì zhǐ yòu yī gè shí yī suì de xiǎo 'ér zǐ（《 hàn shū · gòng yǔ chuán》）。 chén píng、 gòng yǔ de jiā tíng， fǎn yìng yī bān xiǎo nóng jiā tíng de jīng jì qíng kuàng。 　　 xiǎo nóng jiā tíng jīng jì shēng huó de néng gòu wéi chí， gēng tián zhòngdì zhī wài， yī bù fēn kào jīng yíng fù yè。《 guǎn zǐ · jìn cáng piān》 zài：“ fū mín zhī suǒ shēng， yī yǔ shí yě， shí zhī suǒ shēng， shuǐ yǔ tǔ yě。 suǒ yǐ 'ān mín yòu yào， shí mín yòu shuài， shuài sān shí mǔ 'ér zú yǐ zú suì。 suì jiān měi 'è， mǔ shōu yī shí， zé rén yòu sān shí shí。 guǒ luǒ sù shí dāng shí shí， kāng bǐ liù chù dāng shí shí， zé rén yòu wǔ shí shí。 bù bó má sī， bàng rén qí lì， wèi zài qí zhōng yě。”《 mèng zǐ · liáng huì wáng shàng》：“ wǔ mǔ zhī zhái， shù zhī yǐ sāng， wǔ shí zhě kě yǐ yī bó yǐ。 jī tún gǒu zhì zhī chù， wú shī qí shí， qī shí zhě kě yǐ shí ròu yǐ。 bǎi mǔ zhī tián， wù duó qí shí， shù kǒu zhī jiā kě yǐ wú jī yǐ。” zhè liǎng tiáo cái liào， shuō míng jiā tíng fù yè duì xiǎo nóng jīng jì shēng huó de zhòng yào xìng。 yòu tián sān shí mǔ de jiā tíng， fù yè shōu rù kě dǐ 'èr shí mǔ tián， xùyǎng jī tún gǒu zhì， qī shí zhě kě yǐ shí ròu； zhǒng sāng yǎng cán， wǔ【 213】 shí zhě kě yǐ yī bó。 　　 cǐ wài，《 jū yán hàn jiǎn》 hé shān dōng lín yí yín què shān hàn mù chū tǔ de zhú shū zhōng de《 shǒu fǎ》、《 shǒu lìng》 děng shū piān dōuyòu guān yú fù yè duì yú xiǎo nóng jiā tíng jīng jì de zhòng yào xìng de jìzǎi。 chén píng、 gòng yǔ shēng huó kùn nán， dà yuē hé tā men quē shǎo láo dòng lì， méi yòu gǎo jiā tíng fù yè dà yòu guān xì。 　　 zhàn guó xī hàn shí qī， xiǎo nóng hé xiǎo nóng jīng jì suī rán chū xiàn zhè yàng nà yàng de wèn tí hé kùn nán， dàn dà tǐ shuō lái， zhè yī shí qī réng rán shì xiǎo nóng jīng jì fán róng fā zhǎn de shí qī， nóng mín shēng huó jī běn hái shì guò dé qù de。 yī gè shí jiān， yī gè dì qū， yī bù fēn nóng mín chū xiàn yī xiē kùn nán， dàn cóng lì shǐ fā zhǎn de cháng hé lái kàn， zhàn guó xī hàn shí qī de xiǎo nóng jīng jì， shì xiǎo nóng jīng jì de huáng jīn shí dài， tā yǐ xīn shēng shì wù fāng xīng wèi 'ài de jīng shén nǔ lì chéng cháng zhe， jiàn kāng de cún zài zhe。 　　 xiǎo nóng jīng jì shì shè huì jiàn kāng de jī chǔ， shì zhèng zhì wěn dìng de jī chù yīn cǐ， zhàn guó qín hàn de tǒng zhì zhě， duì yú xiǎo nóng jīng jì zǒng shì cǎi qǔ bǎo hù zhèng cè de。 　　 lǐ kuī zài wèi guó jìn dì lì zhī jiào de cuò shī， xiàn zài zhī dào de zhǐ yòu《 hàn shū · shí huò zhì shàng》 jì xià lái de píng dí zhèng cè liǎo。《 hàn shū · shí huò zhì shàng》 shù lǐ kuī de huà： 　　“ dí shèn guì shāng mín， shèn jiàn shāng nóng。 mín shāng zé lí sàn， nóng shāng zé guó pín。 gù shèn guì yǔ shèn jiàn， qí shāng yī yě。…… shì gù shàn píng dí zhě， bì jǐn guān suì yòu shàng、 zhōng、 xià shú。 shàng shú qí shōu zì sì， yú sì bǎi shí。 zhōng shú zì sān， yú sān bǎi shí。 xià shú zì bèi， yú bǎi shí。 xiǎo jī zé shōu bǎi shí， zhōng jī qī shí shí， dà jī sān shí shí。 fàng dà shú zé shàng dí sān 'ér shè yī， zhōng shú zé dí 'èr， xià shú zé dí yī。 shǐ mín shì zú， jiǎ píng zé zhǐ。 xiǎo jī zé fā xiǎo shú zhī suǒ liǎn， zhōng jī zé fā zhōng shú zhī suǒ liǎn， dà jī zé fā dà shú zhī suǒ liǎn 'ér tiào zhī。 gù suī yù jī jǐn shuǐ hàn， dí bù guì 'ér mín bù sàn， qǔ yòu yú yǐ bǔ bù zú yě。” 　　 lǐ kuī de píng dí， shǐ mín、 nóng dū bù shāng， dàn zhòng diǎn shì bǎo hù liǎo xiǎo nóng hé xiǎo nóng jīng jì。 xiǎo nóng hé xiǎo nóng jīng jì bǎo chí jiàn kāng fā zhǎn， shǐ guó jiā shè huì de fā zhǎn yòu liǎo bǎo zhèng。 lǐ kuī píng dí fǎ shī xíng de jiēguǒ shì：“ xíng zhī wèi guó， wèi yǐ fù qiáng”（《 hàn shū · shí huò zhì shàng》）。 　　 shāng yàng biàn fǎ de gēn běn jīng shén zài jiǎng lì gēng zhàn zhī tǔ， jí bǎo hù hé jiǎng lì xiǎo nóng hé【 214】 xiǎo nóng jīng jì。 biàn fǎ lìng guī dìng：“ mín yòu 'èr nán yǐ shàng bù fēn yì zhě， bèi qí fù。” zhè shì jiǎng lì yī fū yī fù gè tǐ xiǎo jiā tíng。“ lù lì běn yè gēng zhì zhì sù bó duō zhě， fù qí shēn。 shì mò lì jí dài 'ér pín zhě， jǔ yǐ wéi shōu nú。” zhè shì jiǎng lì nóng yè。 bān gù xiě《 hàn shū · shí huò zhì》， suī rán zhàn zài rú jiā lì chǎng， pī pàn shāng yàng biàn fǎ“ huài jǐng tián， kāi qiān mò， jí gēng zhàn zhī cháng” shì lí kāi liǎo“ gǔ dào”， què bù néng bù chéng rèn biàn fǎ réng shì“ wù běn” de， biàn fǎ de jiēguǒ shǐ dé qín guó“ qīng lín guó 'ér xióng zhū hóu。” 　　 qín shǐ huáng tǒng yī hòu， quán guó de xiǎo nóng hé xiǎo nóng jīng jì shì bǐ jiào 'ān dìng de。 tā dào chù yǐ cǐ zì kuā 。 lì rú， èr shí bā nián tā dōng xún dào láng xié， kè shí sòng gōng shuō：“ huáng dì zhī gōng， qín láo běn shì， shàng nóng chú mò， qián shǒu shì fù。” sān shí 'èr nián zài jié shí kè shí：“ lí shù wú yáo， tiān xià xián fǔ， nán lè qí chóu， nǚ xiū qí yè。” qín shǐ huáng dì de shī bài， shī bài zài tā wéi bèi liǎo zhè xiē zhèng cè。 qín shǐ huáng de shī bài， zhù yào bù shì shī bài zài nóng mín shǒu lǐ， ér shì shī bài zài liù guó guì zú cán yú shì lì shǒu lǐ， shī bài zài 'èr shì、 zhào gāo zhī luàn。 èr shì、 zhào gāo yǐn qǐ de tǒng zhì zhě nèi bù zhī luàn， xuē ruò liǎo tǒng zhì zhě de lì liàng， gěi liù guó jiù guì yǐ kě chéng zhī jī。 dāng rán xiǎo nóng de yáo yì zhòng yě shì yī gè zhòng yào yīn sù， dàn zhè yī yīn sù sì hū bèi hàn rén kuā dà liǎo。 hàn chū shì dà fū bǎ qín cháo duì tā men de dǎ jī shuō chéng shì duì xiǎo nóng de dǎ jī， bǎ tā men duì qín de chóu hèn shuō chéng shì xiǎo nóng duì qín de yuàn hèn liǎo。 　　 hàn chū de zhèng cè shì qīng jìng wú wéi， qīng jìng wú wéi de zhù yào mù de shì shǐ xiǎo nóng hé xiǎo nóng jīng jì yòu yī gè 'ān dìng、 huī fù fā zhǎn de jī huì。 zhè shì xíng zhī yòu xiào de。《 hàn shū · gāo hòu jì》 zàn yuē：“ xiào huì、 gāo hòu zhī shí， hǎi nèi dé lí zhàn guó zhī kǔ， jūn chén jù yù wú wéi。 gù huì dì gǒng jǐ， gāo hòu nǚ zhù zhì zhèng bù chū fáng tà， ér tiān xià yàn rán， xíng fá hǎn yòng， mín wù jià sè， yī shí zī zhí。” zhè shì zàn gē， dàn yě què shí fǎn yìng liǎo gāo huì shí qī shè huì gè fāng miàn de zhēn shí qíng kuàng。 nóng mín shēng huó 'ān dìng， xiǎo nóng jīng jì fán róng， shì yī shí zī zhí de jī chù 　　 wén dì、 jǐng dì shí qī， shè huì shì 'ān dìng de， jīng jì shì fán róng de。 jiù shǐ jiā gē sòng wéi“ wén jǐng zhī zhì”。《 hàn shū · jǐng dì jì》 zàn yuē：“ hàn xīng， sǎo chú fán kē， yǔ mín xiū xī。 zhì yú xiào wén， jiā zhī yǐ gōng jiǎn， xiào jǐng zūn yè， wǔ、 liù shízǎi zhī jiān， zhì yú yí fēng yì sú， lí mín chún hòu， zhōu yún chéng kāng， hàn yán wén jǐng， měi yǐ１【 215】 wǒ men duì lì shǐ yào zuò qīng xǐng de fēn xī， duì rèn hé dì wáng bù zuò mó dǐng chóng bài。 dàn wǒ men yě bù xū yào yīn cǐ 'ér wán quán fǒu dìng wén jǐng shí qī shè huì 'ān dìng、 rén mín shēng huó 'ān dìng de yī miàn。 wén jǐng shí qī zhòng yào de chéng jiù zài yú zhòng shì nóng yè， yǐ nóng wéi běn， bǎo hù xiǎo nóng hé xiǎo nóng jīng jì， rèn shí dào xiǎo nóng shēng huó 'ān dìng hé xiǎo nóng jīng jì fán róng shì guó jiā tǒng zhì 'ān dìng de jī chù jù《 hàn shū · wén dì jì》， wén dì bù zhǐ yī cì xià zhào zhǐ chū nóng wéi tiān xià zhī běn。 zhòng yào de rú： 　　“ èr nián chūn zhēngyuè dīng hài zhào yuē： fū nóng tiān xià zhī běn yě， qí kāi jiè tián， zhèn qīn shuài gēng yǐ gěi zōng miào zī shèng。 mín zhé zuò xiàn guān jí dài zhǒng shí mò rù rù wèi bèi zhě， jiē shè zhī。” 　　“ èr nián jiǔ yuè zhào yuē： nóng tiān xià zhī dà běn yě， mín suǒ shì yǐ shēng yě， ér mín huò bù wù běn 'ér shì mò， gù shēng bùsuí。 zhèn yōu qí rán， gù jīn cí qīn shuài qún chén nóng yǐ quàn zhī。 qí cì tiān xià mín jīn nián tián zū zhī bàn。” 　　“ shí 'èr nián sān yuè zhào yuē： ‘ dào mín zhī lù zài yú wù běn， zhèn qīn shuài tiān xià nóng shí nián yú jīn， ér yě bù jiā bì， suì yī bù dēng mín yòu jī sè， shì cóng shì yān shàng guǎ 'ér lì wèi jiā wù。 wú zhào shū shù xià， suì quàn mín zhǒng shù， ér gōng wèi xīng， shì lì fèng wú zhào bù qín 'ér quàn mín bù míng yě。 qiě wú nóng mín shèn kǔ 'ér lì mò zhī shěng， jiāng hé yǐ quàn yān。 qí cì nóng mín jīn nián zū shuì zhī bàn。 ’ yòu yuē：‘ xiào tì， tiān xià zhī dà shùn yě； lì tián， wéi shēng zhī běn yě； sān lǎo， zhòng mín zhī shī yě； lián lì， mín zhī biǎo yě。 zhèn shèn jiā cǐ 'èr、 sān dà fū zhī xíng。 jīn wàn jiā zhī xiàn yún wú yìng lìng， qǐ shí rén qíng？！ shì lì jǔ xián zhī dào wèi bèi yě。 qí qiǎn yè zhě láo cì sān lǎo、 xiào zhě bó rén wǔ pǐ， tì zhě、 lì nán 'èr pǐ， lián lì 'èr bǎi shí yǐ shàng shuài bǎi shí zhě sān pǐ， jí wèn mín bù biàn 'ān， ér yǐ hù kǒu shuài zhì sān lǎo、 xiào tì、 lì nán cháng yuán， lìng gè shuài qí yì yǐ dào mín。” 　　“ shí sān nián liù yuè zhào yuē： nóng tiān xià běn， wù mò dà yān。 jīn jǐn shēn cóng shì 'ér yòu zū shuì zhī fù， shì wèi běn mò zhě wú yǐ yì yě， qí yú quàn nóng zhī dào wèi bèi。 qí chú tián zhī zū shuì。” 　　“ hòu yuán yuán nián dōng shí yuè zhào yuē：…… fū dù tián fēi yì guǎ， ér jì mín wèi jiā yì， yǐ kǒu liàng dì qí yú gǔ yóu yòu yú， ér shí zhī shèn bù zú zhě， qí jiù 'ān【 216】 zài？ wú nǎi bǎi xìng zhī cóng shì yú mò yǐ hài nóng zhě fān， wéi jiǔ láo yǐ mí gǔ zhě duō， liù chù zhī shí yān zhě zhòng？ yǔ xì dà zhī yì， wú wèi néng dé qí zhōng。 qí yǔ chéngxiàng、 liè hóu、 lì 'èr qiān shí、 bó shì yì zhī， yòu kě yǐ zuǒ bǎi xìng zhě shuài yì yuǎn sī wú yòu suǒ yǐn yě。” 　　 wǒ men zhè lǐ chāo yǐn liǎo wén dì de jǐ gè zhào lìng， bìng bù shì xiǎng wéi hàn wén dì gē gōng sòng dé， shuō hàn wén dì rú hé 'ài hù rén mín， ér zhǐ shì xiǎng tōng guò zhè xiē zhào shū lái xiǎn shì zài xī hàn chū nián tǒng zhì zhě yǎn lǐ xiǎo nóng jīng jì de dì wèi， tǒng zhì zhě wèile gǒng gù tā men de tǒng zhì 'ér rú hé zhòng shì zuò wèitā men tǒng zhì jī chǔ de xiǎo nóng jīng jì。 　　 wèile bǎo hù xiǎo nóng， wén dì yú 'èr nián hé shí 'èr nián liǎng cì xià zhào“ cì tiān xià mín jīn nián tián zū zhī bàn”， huò“ cì nóng mín jīn nián zū shuì zhī bàn”。 cóng qián hòu wén yì shàng kàn， tián zū zhī bàn hé zū shuì zhī bàn， dà gài shì tóng yì de， dōushì zhǐ de tián zū。 ér shí sān nián yòu xià zhào“ qí chú tián zhī zū shuì”。 zhè cì chú de bù shì“ jīn nián” de tián zū， ér shì“ chú tián zhī zū shuì”， cóng zhè nián kāi shǐ zhí dào jǐng dì qián yuán yuán nián“ wǔ yuè， lìng tián bàn zū”， shí 'èr nián jiān， méi yòu zhēng shōu guò tián zū。 　　 wén dì zhī suǒ yǐ chú mín tián zū shì wéi liǎo bǎo hù xiǎo nóng jīng jì， duì kàng shāng rén zī běn de jiān bìng。 dàn bǎo hù xiǎo nóng， bù shì yòu 'ài yú xiǎo nóng， ér shì wèile bǎo hù tǒng zhì zhě de shè huì jīng jì jī chǔ， zhè shì bù yán 'ér yù de。 　　 xún yuè zuò《 hàn jì》， céng duì wén dì sān shí shuì yī yòu suǒ zhǐ zé。 zài wén dì shí sān nián“ zhào chú mín tián zū” xià xún yuè shuō： 　　“ gǔ zhě shí yī 'ér shuì， yǐ wéi tiān xià zhī zhōng zhèng yě。 jīn hàn mín huò bǎi yī 'ér shuì， kě wèi xiān yǐ。 rán háo qiáng fù rén zhàn tián yú chǐ， shū qí fù tài bàn。 guān shōu bǎi yī zhī shuì， mín shōu tài bàn zhī fù。 guān jiā zhī huì yōu yú sān dài， háo qiáng zhī bào kù yú wáng qín， shì shàng huì bù tōng wēi fú fēn yú háo qiáng yě。 jīn bù zhèng qí běn 'ér wù chú zū shuì， shì zú yǐ zī fù qiáng。” 　　 zhè huà sì shì tōng lùn yòu hàn yī dài， rán“ jīn bù zhèng qí běn 'ér wù chú zū shuì， shì zú yǐ zī fù qiáng” shì zhǐ de wén dì chú mín tián zū shuì zé shì wú yí。 zhè shì bù gōng zhèng de。 xún yuè zhǐ zé de shì wén dì， tā xīn lǐ suǒ cún de què shì zhěng gè hàn cháo de wèn tí， tè bié shì xī hàn hòu qī suǒ chū xiàn de wèn tí，“ guān jiā zhī huì yōu yú sān dài， háo qiáng zhī bào kù yú wáng【 217】 qín”， zhè shì xī hàn hòu qī chū xiàn de jú miàn。 zhè shì wáng mǎng lìng yuē：“ hàn shì jiǎn qīng tián zū sān shí 'ér shuì yī， cháng yòu gèng fù bà lóng xián chū， ér háo mín qīn líng， fēn tián jié jiǎ， jué míng sān shí， shí shí shuì wǔ yě”（《 hàn shū · shí huò zhì shàng》） de fān bǎn。 rú guǒ zài cǐ shí tí chū jiǎn shōu tián zū huò chú mín tián zū shuì， cái zhēn shì“ shì zú yǐ zī fù qiáng”， zhǐ duì háo qiáng yòu lì。 dàn wén dì shí qíng kuàng bìng bù rú cǐ。 háo qiáng shāng rén jiān bìng nóng rén de xíng shì suī rán yǐ lù liǎo miáo tóu， dàn hái méi yòu dào yán zhòng de chéng dù。 xiǎo nóng hé xiǎo nóng jīng jì suī rán yǐ shòu dào wēi xié， chū xiàn pò chǎn pín qióng， dàn xiǎo nóng hé xiǎo nóng jīng jì hái bǐ jiào jiàn kāng， ér qiě shì bǐ jiào pǔ biàn de cún zài。 cǐ shí wén dì cǎi qǔ cuò shī bǎo hù xiǎo nóng hé xiǎo nóng jīng jì， shì yòu yì yì de， ér qiě shì xíng zhī yòu xiào de。 dāng shí de zhèng zhì jiā sī xiǎng jiā jiǎ yì、 cháo cuò dōushì rú cǐ zhù zhāng de。 dào liǎo xī hàn hòu qī， xíng shì jiù biàn liǎo。 zhè shí hàn jiā de tián zū réng shì sān shí shuì yī， jiù shì zhǐ duì háo qiáng yòu lì liǎo。 wáng mǎng zài zhè shí tí chū zhǐ zé shuō，“ hàn shì jiǎn qīng tián zū， sān shí 'ér shuì yī’…… ér háo mín qīn líng， fēn tián jié jiǎ， jué míng sān shí， shí shí shuì wǔ yě”， nà jiù fēi cháng zhòngkěn liǎo。 wáng mǎng zhǐ zé de shì xī hàn mò nián de qíng kuàng， tā jiù duì liǎo。 xún yuè zhǐ zé de shì wén dì shí de qíng kuàng， nà jiù bù quán duì。 dāng rán， cóng fā zhǎn shàng kàn， wén dì bāng zhù xiǎo nóng， yě jiù bù liǎo xiǎo nóng， xiǎo nóng réng shì yào zǒu xiàng shuāi luò， háo qiáng fù rén zǒng shì yī tiān tiān de jiān bìng diào xiǎo nóng de tǔ dì。 bù shōu tián zū duì tā men zì rán shì yòu lì de， gèng zhùzhǎng liǎo tā men duì xiǎo nóng de jiān bìng， gèng yòu lì yú dà tǔ dì suǒ yòu zhì de fā zhǎn。 wǒ men zǒng yào kàn dào wèn tí de quán miàn xìng， wén dì jiǎn qīng tián zū， zuì zhōng huì shì duì dà tǔ dì suǒ yòu zhě yòu lì， ér zài dāng shí duì xiǎo nóng hé xiǎo nóng jīng jì hái shì yòu lì de。 　　 xī hàn chū nián zhèng fǔ zhòng nóng de jiēguǒ， xiǎo nóng hé xiǎo nóng jīng jì fā zhǎn de jiēguǒ， dào wǔ dì chū nián gōng sī jīng jì dū chū xiàn fán róng chāng shèng de xíng shì。《 hàn shū · shí huò zhì shàng》 zài： 　　“ zhì wǔ dì zhī chū， qī shí nián jiān guó jiā wú shì， fēi yù shuǐ hàn zé mín rénjǐjiāzú， dū bǐ lǐn yǔ jìn mǎn， ér fǔ kù yú cái。 jīng shī zhī qián lěi bǎi jù wàn， guàn xiǔ 'ér bù kě xiào。 dà cāng zhī sù chén chén xiāng yīn， chōng yì lù jī yú wài， fǔ bài bù kě shí。 zhòng shù jiē xiàng yòu mǎ， qiān bǎi zhī jiān chéng qún， chéng zì pìn zhě bìn 'ér bù dé jù huì。 shǒu lǘ yán zhě shí liáng ròu， wéi lì zhě zhǎngzǐ sūn， jū guān zhě yǐ wéi xìng hào。 rén【 218】 rén zì 'ài 'ér chóngfàn fǎ， xiān xíng yì 'ér chù kuì rǔ yān。” 　　 yòu rén shuō wǔ dì shí de fù shù zhǐ shì fù yòu jiē jí de fù shù。 zhè huà dāng rán shì yòu dào lǐ de。 yī gè shè huì fù shù liǎo， shǒu xiān dāng rán shì zhè gè shè huì de fù yòu jiē jí fù shù liǎo。 dàn yě bù néng bù kàn dào， lì shǐ shàng rèn hé yī gè fán róng fù shù de shè huì， duì shè huì gè jiē jí、 jiē céng dōushì yòu lì de， gè gè jiē jí、 jiē céng dū shēng huó shàng guò dé qù。 　　 zhàn guó xī hàn jǐ bǎi nián jiān shì xiǎo nóng hé xiǎo nóng jīng jì de fán róng shí qī， wǔ dì shí qī dá dào tā de dǐng diǎn。 wǔ dì yǐ hòu， xiǎo nóng hé xiǎo nóng jīng jì rì jiàn zǒu shàng xià pō zhī lù。 请欣赏:  请给我换一个看看！  拜托，快把噪音停掉！我读累了，想听点音乐或者请来支歌曲！      << qiányīzhānghuí   hòuyīzhānghuí >>

xù yán yī yóu bù luò dào guó jiā yī、 zǎo qī guó jiā de chū xiàn（ yī） yīn shāng shè huì hé jīng jì （ èr） zhōu rén de zǎo qī shēng huó （ sān） miè shāng hòu shāng zhōu liǎng zú de guān xì èr、 jiē jí fēn huà hé yǎn biàn（ yī） guì zú （ èr） guó rén （ sān） zhòng、 shù、 mín （ sì） sī tú shǔ （ wǔ） lì chén qiè （ liù）《 shī jīng》 zhōng suǒ jiàn gè jiē jí de shēng huó sān、 jǐng tián hé tǔ dì zhì dù（ yī） tǔ dì gōng yòu zhì de shǐ yǐng （ èr） zhōu wáng、 zhū hóu、 guì zú tǔ dì suǒ yòu zhì （ sān） gōng tián hé sī tián （ sì） guó yǔ yě de bù tóng tián zhì （ wǔ） nóng yè shēng chǎn gōng jù hé jì shù sì、 zǎo qī guó jiā xíng shì（ yī） wáng tíng hé qún liáo （ èr） chéng bāng guó jiā （ sān） guó（ dì yuán） yǔ jiā（ xuè yuán） liǎng xì de hé yī （ sì） lǐ、 xíng、 bīng、 shuì、 yì èr gǔ dài shè huì yī、 chūn qiū zhàn guó zhī jì de jīng jì shè huì biàn huà yǐn yán （ yī） nóng yè shēng chǎn lì de fēi yuè fā zhǎn （ èr） chéng shì jiāo huàn jīng jì de xīng qǐ 1 ． jiāo huàn hé shāng rén de huó yuè （ èr） chéng shì jiāo huàn jīng jì de xīng qǐ 2． huò bì hé chéng shì xīng qǐ （ èr） chéng shì jiāo huàn jīng jì de xīng qǐ 3． jiāo huàn zài jīng jì shēng huó zhōng de dì wèi

dì   I   [II]   [III]   [IV]   yè

pínglún (0)