通史 》 zhōng guó gǔ dài shè huì   》 sān、 xiǎo nóng hé xiǎo nóng jīng jì（ yī） xiǎo nóng      hé cí quán He Ciquan 　　xī zhōu chūn qiū shí qī， yī fāng miàn wǒ men kàn dào xuè yuán niǔ dài shì zú zǔ zhì hái wéi chí zhe， yī fāng miàn kàn dào zhè zhǒng guān xì bì jìng shì suí zhe shí jiān de tuī yí 'ér zhú jiàn sōng chí、 jiě tǐ， shì zú chéng yuán zhú jiàn tū pò shì zú zǔ zhì de qū tǐ 'ér yǐ gè tǐ xiǎo nóng de miàn mào chū xiàn liǎo。《 shī jīng》 lǐ suǒ fǎn yìng de nóng mín huó dòng， yī bān dōushì dú lì de gè tǐ xiǎo nóng。 shí dài yuè hòu de shī， zhù rén wēng de gè tǐ xìng zhì yě yuè xiān míng。 　　《 zhōu lǐ》 jiǎng dào dāng shí de shè huì， dū fǎn yìng jiā shì jī céng dān wèi 。《 dà sī tú zhī zhí》 tiáo： “ fán zào dū bǐ zhì qí dì yù 'ér fēng gōu zhī， yǐ qí shì shù zhì zhī。 bù yì zhī dì jiā bǎi mǔ， yī yì zhī dì jiā 'èr bǎi mǔ， zài yì zhī dì jiā sān bǎi mǔ。 ”“ lìng wǔ jiā wéi bǐ， shǐ zhī xiāng bǎo； wǔ bǐ wéi lǘ， shǐ zhī xiāng shǐ； sì lǘ wéi zú， shǐ zhī xiāng zàng。 ……”《 xiǎo sī tú zhī zhí》 tiáo：“ zhǎng jiàn bāng zhī jiào fǎ， yǐ jī guó zhōng jí sì jiāo dū bǐ zhī fū jiā jiǔ bǐ zhī shù， yǐ biàn qí guì jiàn lǎo yòu fèi jí。”“ nǎi jūn tǔ dì yǐ jī qí rén mín 'ér zhōu zhī qí shù。 shàng dì jiā qī rén， ér kě rèn yě zhě jiā sān rén； zhōng dì jiā liù rén， kě rèn yě zhě jiā wǔ rén； xià dì jiā wǔ rén， kě rèn yě zhě jiā wǔ rén。 fán qǐ tú yì， wú guò jiā yī rén， yǐ qí yú wéi xiàn。” zhè lǐ jǔ zhè jǐ tiáo wéi lì。 fán gěi tǔ dì、 qǐ yì tú děng， dōushì yǐ jiā wéi dān wèi lái jìn xíng de。《 zhōu lǐ》 zhōng suǒ fǎn yìng de shè huì qíng kuàng de shí dài xìng shì yòu zhēng yì de。《 zhōu lǐ》 de chéng shū shí dài yī bān dū tóng yì shì zhàn guó shí qī， tā shǐ yòng de cái liào yòu chūn qiū yǐ qián de， dàn hěn kě néng yǐ jiā jìn qù yī xiē zhàn guó shí dài de sè cǎi。《 zhōu lǐ》 zhōng de yǐ jiā wéi shè huì dān wèi ， kě néng fǎn yìng liǎo chūn qiū zhàn guó【 170】 shí dài de qíng kuàng。 　　《 guǎn zǐ · quán xiū》：“ tiān xià zhě， guó zhī běn yě； guó zhě， xiāng zhī běn yě； xiāng zhě， jiā zhī běn yě； jiā zhě， rén zhī běn yě。”《 lì zhèng》：“ fēn guó yǐ wéi wǔ xiāng， xiāng wéi zhī shī； fēn xiāng yǐ wéi wǔ zhōu， zhōu wéi zhī cháng； fēn zhōu yǐ wéi shí lǐ， lǐ wéi zhī wèi； fēn lǐ yǐ wéi shí yóu， yóu wéi zhī zōng。 shí jiā wéi shí， wǔ jiā wéi wǔ， shí wǔ jiē yòu cháng。”《 xiǎo kuāng》：“ shèng wáng zhī zhì qí mín yě， cān qí guó 'ér wǔ qí bǐ。…… zhì guó yǐ wéi 'èr shí yī xiāng。…… zhì wǔ jiā wéi guǐ， guǐ yòu cháng； shí guǐ wéi lǐ， lǐ yòu sī； sì lǐ wéi lián， lián yòu cháng； shí lián wéi xiāng， xiāng yòu liáng rén。…… wǔ bǐ，…… zhì wǔ jiā wéi guǐ， guǐ yòu cháng； liù guǐ wéi yì， yì yòu sī； shí yì wéi shuài， shuài yòu cháng； shí shuài wéi xiāng， xiāng yòu liáng rén。” guǎn zǐ suǒ fǎn yìng de shè huì， yě shì jiā shì jī céng dān wèi 。 jìn guǎn guó yǔ bǐ de zǔ zhì xì tǒng bù tóng， dàn guó yǔ bǐ dōushì yǐ jiā wéi jī céng。《 guǎn zǐ》， yī bān yě rèn wéi shì zhàn guó shí dài de zhù zuò， tā lǐ miàn yòu chūn qiū shí dài qí guó de cái liào， dàn jī běn shàng fǎn yìng de yě shì zhàn guó shí dài de qíng kuàng。 cóng《 guǎn zǐ》 kàn， yě kàn chū zhàn guó shí dài shì gè yǐ gè tǐ jiā tíng wéi dān wèi de xiǎo nóng shè huì。 　　 zhàn guó shí qī， wǔ kǒu zhī jiā huò bā kǒu zhī jiā de gè tǐ xiǎo nóng jiā tíng zài shè huì shàng yǐ shì pǔ biàn cún zài de liǎo。 zhàn guó chū qī， lǐ kuī zài wèi guó xié zhù wén hóu jìn xíng gǎi gé jìn dì lì zhī jiào， dāng shí de nóng mín shì“ yī fū xié wǔ kǒu， zhì tián bǎi mǔ”（《 hàn shū · shí huò zhì shàng》）。 kě yǐ xiǎng xiàng zhè gè wǔ kǒu zhī jiā， shì shè huì shàng pǔ biàn cún zài de bù shì gè bié xiàn xiàng。 shāo hòu de mèng zǐ de lǐ xiǎng shè huì shēng huó shì“ bǎi mǔ zhī tián wù duó qí shí， bā kǒu zhī jiā kě yǐ wú jī yǐ”（《 mèng zǐ · liáng huì wáng shàng》）。 mèng zǐ yě shì yǐ gè tǐ xiǎo jiā tíng lái kàn dāng shí de shè huì de。 　　 wǔ kǒu zhī jiā、 bā kǒu zhī jiā de gè tǐ xiǎo nóng tū pò shì zú qūqiào chéng wéi shè huì dān wèi de huàshídài biāo zhì， shì shāng yàng biàn fǎ。 shāng yàng biàn fǎ， jiǎng lì gēng zhàn， gǔ lì xiǎo jiā tíng。 tā yǐ lì fǎ wéi shǒu duàn， qiǎngpò rén mín fēn hù zǔ chéng xiǎo jiā tíng，“ mín yòu 'èr nán yǐ shàng bù fēn yì zhě， bèi qí fù”（《 shǐ jì · shāng jūn lièzhuàn》）。 yòu 'èr nán yǐ shàng jiù yào fēn jiā， zhè shì xiǎo nóng zhōng de xiǎo nóng jiā tíng liǎo。 　　 yóu shì zú jiě tǐ yǎn huà chū lái de gè tǐ xiǎo jiā tíng， dōushì xiǎo tǔ dì suǒ yòu zhě。 tā de xiǎo tǔ dì lái yuán， zhù yào shì yóu shì zú yán xí xià lái de fèn dì。 shì zú de fèn dì， yuán【 171】 lái yào dìng qī shōu huí chóngxīn fēn pèi， hòu lái fēn dào yī jiā cháng qī wéi yī jiā shǐ yòng， zuì hòu chéng wéi yī jiā sī yòu。 xī zhōu chūn qiū shí qī， wǒ men kàn dào guì zú jiān de tǔ dì zhuǎn ràng， gè bié lì zǐ yě kàn dào guì zú jiān tōng guò jiāo yì jìn xíng tǔ dì zhuǎn ràng， dàn hái méi yòu kàn dào nóng mín jiān de tǔ dì mǎi mài zhuǎn ràng。 nóng mín mǎi mài tǔ dì， zhàn guó shí qī chū xiàn liǎo 'ér qiě hái bǐ jiào shèng xíng。 cháng píng zhī zhàn qián， zhào guó zhù shuài zhào kuò cóng zhào wáng nà lǐ lǐng liǎo jīn bó shǎng cì jiù“ guī cáng yú jiā， ér rì shì biàn lì tián zhái kě mǎi zhě mǎi zhī。”（《 shǐ jì · zhào shē lièzhuàn》）。《 hán fēi zǐ · wài chǔ shuō zuǒ shàng》：“ wáng dēng yī rì 'ér jiàn 'èr zhōng dà fū， yú zhī tián zhái。 zhōng móu zhī rén qì qí tián yún mài zhái pǔ 'ér suí zhī wén xué zhě yì zhī bàn。” zhào kuò mǎi de tǔ dì， bù kě néng dōushì cóng guì zú shǒu lǐ mǎi lái de， kǒng pà jué dà bù fēn shì gè tǐ xiǎo nóng chū mài de tǔ dì。 zhōng móu rén mài tián， kě néng shì hán fēi zài jiǎng gù shì， dàn zhè lèi shì què shì shè huì xiàn shí， hán fēi zhǐ shì jiā yǐ jí zhōng gài kuò 'ér yǐ。 zhè xiē mài tián pǔ 'ér suí wén xué de bàn yì zhōng móu rén， zì rán yědōu shì gè tǐ xiǎo nóng。 zhè dū shuō míng yī jiā bǎi mǔ de gè tǐ xiǎo nóng hé xiǎo nóng jīng jì zài zhàn guó shí dài yǐ shì pǔ biàn cún zài de。 zhì yú xiàng sū qín nà yàng，“ shǐ wǒ yòu luò yáng fù guō tián 'èr qǐng， wú qǐ néng pèi liù guó xiāng yìn？”（《 shǐ jì · sū qín lièzhuàn》）。 yòu tián 'èr qǐng kǒng pà yǐ shì xiǎo dì zhù liǎo。 zhè yàng de xiǎo dì zhù， dāng shí yào kào jīng yíng shāng yè， dàn yě shì cóng gè tǐ xiǎo nóng yǎn huà chū lái de。 　　 qín tǒng yī hòu， gè tǐ xiǎo nóng chēng wéi“ qián shǒu”。 qián shì hēi de yì sī。 nóng mín zài bào rì xià láo dòng bǎ liǎn dū shài hēi liǎo， dé liǎo gè qián shǒu de míng chēng。 qín shǐ huáng duì dài nóng yè hé nóng mín de zhèng cè， réng shì shāng yàng zhèng cè de jì xù： zhòng nóng yì mò， jiǎng lì gēng zhàn， qín shǐ huáng yī zhí yǐ zhòng nóng shǐ nóng mín 'ān jū lè yè zì háo。 tā zài dōng xún gè dì de kè shí zhōng yī zài shuō：“ huáng dì zhī gōng， qín láo běn shì， shàng nóng chú mò， qián shǒu shì fù。”“ qián shǒu 'ān níng， bù yòng bīng gé， liù qīn xiāng bǎo， zhōng wú kòu zéi”。“ lí shù wú yáo， tiān xià xián fǔ， nán lè qí chóu， nǚ xiū qí yè， shì gè yòu xù， huì bèi zhū chǎn”（ jiàn《 shǐ jì · qín shǐ huáng běn jì》）。 　　 shǐ huáng sān shí yī nián，“ shǐ qián shǒu zì shí tián”（ jiàn《 shǐ jì · qín shǐ huáng běn jì》 zhù yǐn xú guǎng yuē）。 yòu rén rèn wéi zhè shì zhōng guó lì shǐ shàng tǔ dì sī yòu zhì de kāi shǐ。 zhè shì duì“ qián shǒu zì shí tián” zhè jù huà de qū jiě。 zì shí tián jiù shì zì jǐ chéng bào zì jǐ suǒ yòu de tǔ dì。 jì rú cǐ， nà jiù shì sī yòu zài qián chéng bào zài hòu。 bù néng shuō yuán【 172】 lái méi yòu tǔ dì suǒ yòu quán， zì shí yǐ hòu sī yòu quán cái chéng lì。“ zì shí tián” yǐn shēn bù chū lái zhè gè yì sī。 yīn cǐ， bù néng yòng cǐ zhèng míng tǔ dì sī yòu zhì de kāi shǐ。 zhè jù huà， yǐ jiě shì wéi zài cǐ zhī qián nóng mín yǐ sī yòu zhe tā de tǔ dì， zì shí tián， zhǐ shì yào qiú nóng mín què shí de wú yǐn mán de chéng bào tā suǒ yòu de tián dì de shù liàng。 zì shí tián， shì yǐ tǔ dì sī yòu wéi qián tí de。 　　 zhàn guó qín hàn shí qī de nóng mín， shì zì yóu píng mín。 tā men kě yǐ zì yóu de chū mài tā men de láo dòng lì。《 hán fēi zǐ · wài chǔ shuō zuǒ shàng》 shuō：“ fū mài yōng 'ér bōzhòng zhě， zhù rén fèi jiā 'ér měi shí， diào bù 'ér qiú yì qián zhě， fēi 'ài yōng kè yě， yuē： rú shì， gēng zhě qiě shēn， nòu zhě shú yún yě。 yōng kè zhì lì 'ér jí yún gēng zhě， fēi 'ài zhù rén yě， yuē： rú shì， gēng qiě měi， qián bù qiě yì yún yě。” yōng kè shì zì yóu de chū mài tā de láo dòng lì。 yōng kè hé zhù rén de guān xì， shì zì yóu de gù yōng guān xì， héng méi yòu qiáng zhì xìng。 zhù rén zhǐ yòu yòng měi shí qián bù mǎi zhe tā nǔ lì gēng yún， méi yòu rèn hé qiáng lì huò quán lì qiǎngpò tā mài mìng gēng yún。 yōng kè shì zì yóu rén。 　　 chén shè shì wǒ men shú zhī de rén wù。《 shǐ jì · chén shè shì jiā》 shuō：“ chén shè shàoshí cháng yǔ rén yōng gēng， chuò gēng zhì lǒng shàng， chàng rán jiǔ zhī， yuē： gǒu fù guì， wù xiāng wàng。 yōng zhě xiào 'ér yìng yuē： ruò wéi yōng gēng， hé fù guì yě？ chén shè tài xī yuē： jiē hū！ yàn què 'ān zhī hóng hú zhī zhì zāi １ hòu lái， tā zài dà zé xiāng lǐng dǎo qǐ yì shí yòu shuō liǎo yī jù：“ wáng hòu jiàngxiàng nìngyòu zhǒng hū？” chén shè hé gēn tā yī kuài yōng gēng de rén， zhì lì shì yòu gāo dī de， xiōng huái yě yòu bù tóng。 dàn tā men zài shēnfèn shàng dū shì yī yàng de， kě yǐ shuō dōushì zì yóu píng mín， dū yī yàng shì zài zì yóu de chū mài tā men de láo dòng lì， shēnfèn shàng méi yòu gāo dī zhī fēn。 jiù shì hé wáng hóu jiàngxiàng lái bǐ， zài shēnfèn shàng yě méi yòu gāo dī。“ nìngyòu zhǒng hū？” zhǒng jiù shì xuè yuán guān xì。 tā men shì bù chéng rèn guì zú shēn fēn de shì xí guān xì， jí xuè yuán guān xì de。 dà jiā de chū fā diǎn shì yī yàng de， dōushì zì yóu píng mín。 zì yóu píng mín yòu cái zhì jiù kě yǐ zuò wáng hóu jiàngxiàng。 zhè zhèng shì zhàn guó yǐ lái， zì yóu píng mín de xiě zhào。《 mèng zǐ · téng wén gōng shàng》：“ chéng jiàn wèi qí jǐng gōng yuē： bǐ zhàng fū yě， wǒ zhàng fū yě， wú hé wèi bǐ zāi！ yán yuān yuē： shùn hé rén yě？ yú hé rén yě？ yòu wéi zhě yì ruò shì。” mèng zǐ de huà， fǎn yìng zhàn guó shí rén zhǐ chéng rèn rén hé rén zhǐ yòu cōng míng cái zhì shàng de chā yì， chéng jiù shàng dà xiǎo gāo dī de chā yì， ér bù chéng rèn shēnfèn shàng de chā yì。 dà jiādōu shì dà zhàng【 173】 fū， zhǐ yào yòu tiáo jiàn dōunéng zuò shùn。 　　 zhàn guó chū nián， wèi wén hóu de 'ér zǐ zǐ jī hé pín shì tián zǐ fāng yòu zhè yàng yī duàn gù shì：“ zǐ jī chū， zāo tián zǐ fāng yú dào， xià chē fú 'è。 zǐ fāng bùwèi lǐ。 zǐ jī nù， wèi zǐ fāng yuē： fù guì zhě jiāo rén hū？ pín jiàn zhě jiāo rén hū？ yú fāng yuē： yì pín jiàn zhě jiāo rén 'ěr！ fù guì zhě 'ān gǎn jiāo rén！ guó jūn 'ér jiāo rén zé shī qí guó， dà fū 'ér jiāo rén zé shī qí jiā， shī qí guó zhě wèi wén yòu yǐ guó dài zhī zhě yě， shī qí jiā zhě wèi wén yòu yǐ jiā dài zhī zhě yě。 fū shì， pín jiàn zhě， yán bù yòng， xíng bù hé， zé nà lǚ 'ér qù 'ěr， ān wǎng 'ér bù dé pín jiàn zāi！ zǐ jī nǎi xiè zhī”（《 shǐ jì · wèi shì jiā》）。 　　 tián zǐ fāng shì gè píng mín， guó jūn de yǎng shì。 tā kě yǐ duì guó jūn de 'ér zǐ bù lǐ mào， ér qiě hái zhèn zhèn yòu lǐ。 guó jūn bù kě jiāo， dà fū bù kě jiāo。 guó jūn jiāo zé shī guó， dà fū jiāo zé shī jiā。 shì yòu de shì pín jiàn， nǎ lǐ dài wǒ bù hǎo jiù zǒu zhe， zǒu dào nǎ lǐ dōubù guò shì pín jiàn。 zhè shì dà zhàng fū de qì gài， shì zì yóu mín de qì gài。 　　 zhàn guó shí qī， chū xiàn liǎo yī xiē yóu xiá， hái yòu sì gōng zǐ yǎng shì。 zhè xiē yóu xiá hé shì， duō bàn yǐ lí kāi láo dòng， yòu xiē chéng wéi shè huì shàng de liú máng wú chǎn zhě。 zhè xiē rén suī rán yǐ fù yú zhù rén， kào wéi zhù rén mài mìng、 xiàn cè、 xiàn jì lái shēng huó。 dàn zài rén gé shàng què bù néng shòu rǔ， zhǐ yào shǐ tā men gǎn dào shòu rǔ tā men jiù huì zì yóu de lí kāi。 sì gōng zǐ zhōng de zhào píng yuán jūn jiù yòu zhè yàng yī duàn gù shì：“ píng yuán jūn jiā lóu lín mín jiā， mín jiā yòu bì zhě pán sǎnxíng jí， píng yuán jūn měi rén jū lóu shàng， lín jiàn， dà xiào zhī。 míng rì， pán zhě zhì píng yuán jūn mén yǔ yuē：“ chén wén jūn zhī xǐ shì， shì bù yuǎn qiān lǐ 'ér zhì zhě yǐ jūn néng guì shì 'ér jiàn qiè yě。 chén bù xìng yòu bà lóng zhī bìng， ér jūn zhī hòu gōng lín 'ér xiào chén， chén yuàn dé xiào zhě tóu。 píng yuán jūn xiào yìng yuē nuò。 bì zhě qù， píng yuán jūn xiào yuē： guān cǐ shù zǐ nǎi yù yǐ yī xiào zhī gù shā wú měi rén， bù yì shèn hū？ zhōng bù shā。 jū suì yú， bīn kè、 mén xià、 shè rén shāo shāo yǐn qù zhě guò bàn。 píng yuán jūn guài zhī。…… mén xià yī rén qián duì yuē： yǐ jūn zhī bù shā xiào bì zhě， yǐ jūn zhī 'ài sè 'ér jiàn shì， shì jí qù 'ěr。 píng yuán jūn nǎi zhǎn xiào bì zhě měi rén tóu， zì zào mén jìn bì zhě， yīn xiè yān。 qí hòu， mén xià nǎi fù shāo shāo lái”（《 shǐ jì · píng yuán jūn lièzhuàn》）。 cǐ děng shì， zài jīn tiān kàn lái shì huāng táng de， zěn néng wéi yī xiào jiù shā rén！ dàn zài zhàn guó， zài gǔ dài shè huì， zhè shì zhòng rán nuò， zhòng yì qì， zūn zhòng zì yóu rén de rén gé de shí dài suǒ yǎng chéng de yī zhǒng shè huì fēng qì。 zhàn guó shí dài， zūn【 174】 zhòng zì yóu rén de rén gé、 zhòng rán nuò、 qīng shēng mìng de fēng qì shì jí shèng de。 zhè zhǒng fēng qì， shuō míng zì yóu píng mín zhōng dì wèi yòu gāo dī、 fù guì yòu chā yì， rén gé dōushì píng děng de。 rén gé bù néng shòu rǔ。 shì kě shā bù kě rǔ hé dà zhàng fū qì gài， yě zhèng shì fǎn yìng de zhàn guó yǐ lái yǎng chéng de zì yóu píng mín de rén gé hé zì zūn xīn lǐ。 　　 liǎng hàn de jùn xiàn rén mín， chēng wéi biān hù qí mín。 tā mendōu yòu hù jí， chēng wéi míng shù。《 hàn shū · wàn qìng chuán》：“ yuán fēng sì nián， guān dōng liú mín 'èr bǎi wàn kǒu， wú míng shù zhě sì shí wàn。” yán shī gǔ zhù shuō：“ míng shù， ruò jīn（ zhǐ táng cháo） zhī hù jí。” qí mín， wèi shēnfèn wú guì jiàn zhī fēn。《 hàn shū · shí huò zhì xià》“ suǒ zhōng yán， shì jiā zǐ dì、 fù rén huò dǒu jī zǒu gǒu mǎ yì liè bó xì luàn qí mín”， yán shī gǔ zhù yǐn rú chún yuē：“ qí， děng yě； wú yòu guì jiàn， wèi zhī qí mín。 ruò jīn yán píng mín yǐ。” hàn dài de biān hù qí mín， shēnfèn shì píng děng de， wú guì jiàn zhī fēn。 hàn dài suī chéngxiàng zhī zǐ， dōuyào fú yì shù biān。 rú chún shuō：“ suī chéngxiàng zǐ， yì zài shù biān zhī diào”（《 hàn shū · zhāo dì jì》 yuán fèng sì nián tiáo yán shī gǔ zhù yǐn）。 gài kuān ráo“ shēn wéi sī lì， zǐ cháng bù xíng， zì shù běi biān”（《 hàn shū · gài kuān ráo chuán》）。 　　 liǎng hàn shí qī， hé zhàn guó shí qī yī yàng， shè huì shàng shèng xíng zhe gù yōng láo dòng xíng shì。 　　“ luán bù， liáng rén yě。 qióng kùn， mài yōng yú qí， wéi jiǔ jiā bǎo”（《 shǐ jì · luán bù lièzhuàn》）。 yòu xiē rén yī miàn zuò gù yōng láo dòng， yī miàn dú shū， hòu láidōu zuò liǎo dà guān huò xué zhě。 rú“ chéngxiàng kuāng héng zhě， dōng hǎi rén yě。 hǎo dú shū， cóng bó shì shòu shī。 jiā pín， héng yōng zuò yǐ gěi shí yǐn。”（ chǔ shǎo sūn bǔ《 shǐ jì · chéngxiàng kuāng héng chuán》）。“ ní kuān， qiānshèng rén yě。 zhì《 shàng shū》， shì 'ōu yáng shēng。 yǐ jùn guó xuǎn yì bó shì， shòu yè kǒng 'ān guó。 pín wú zī yòng， cháng wéi dì zǐ dū yǎng， shí xíng lìn zuò， dài jīng 'ér chú， xiū xī， zhé dú sòng。 qí jīng rú cǐ。”（《 hàn shū · ní kuān chuán》）。 dōng hàn shí de gōng shā mù“ dōng yóu tài xué， wú zī liáng， nǎi biàn fú kè yōng wéi（ wú） yòu lìn chōng”（《 hòu hàn shū · wú yòu chuán》）。“ wèi sà， hé nèi xiū wǔ rén yě， jiā pín hàoxué， suí shī wú liáng， cháng yōng yǐ zìjǐ”（《 hòu hàn shū · wèi sà chuán》）。“ dì wǔ fǎng， jīng běi cháng líng rén， sī kōng lún zhī zú sūn yě。 shǎo gū pín， cháng yōng gēng yǐ yǎng xiōng sǎo， yòu xián xiá zé yǐ xué wén”（《 hòu hàn shū · dì wǔ fǎng chuán》）。 kàn dé chū lái， zhè xiē gù yōng láo dòng zhě dōushì zì yóu chū mài zì jǐ de láo dòng lì de。【 175】 　　 zhàn guó qín hàn shí qī gù yōng láo dòng de shèng xíng， shì fú hé 'ēn gé sī duì gǔ dài shè huì de lùn zhèng de。 ēn gé sī shuō：“ bāo hán zhe zhěng gè zī běn zhù yì shēng chǎn fāng shì de méng yá de gù yōng láo dòng shì hěn gǔ lǎo de， tā gè bié dì hé fēn sàn dì tóng nú lì zhì dù bìng cún liǎo jǐ bǎi nián”（《 fǎn dù lín lùn》， jiàn《 mǎ 'ēn quán jí》 zhōng wén bǎn dì 'èr shí juàn dì 296 yè）。 　　 jiù shì diàn gēng nóng mín， shēnfèn shàng yě shì zì yóu píng mín。 zhōng guó lì shǐ shàng yòu míng de dà rú dōng hàn mò nián de zhèng xuán（ zì kāng chéng）， jiù shì yī diàn nóng。 tā bìng bù shì xiān zuò diàn nóng hòu zuò xué zhě， ér shì“ yóu xué zhōu qín zhī dū， wǎng lái yōu、 bìng、 yǎn、 yù zhī yù” xué chéng zhī hòu， huí gù xiāng shòu tú jiǎng xué de tóng shí réng zuò diàn nóng de。 yòng tā zì jǐ de huà shuō：“ nián guò sì shí， nǎi guī gòngyǎng， jiǎ tián bō zhí， yǐ yú zhāoxī”（《 hòu hàn shū · zhèng xuán chuán》）。 zhèng xuán hěn kě néng shì yòu gù gōng de， gù rén tì tā gēng tián。 bù rán tā bù kě néng yī miàn zhù shū、 jiào xué， yī miàn què yòu xià tián zhòngdì。 dàn wú lùn zěn yàng shuō， tā shì gè diàn nóng， ér diàn nóng shì zì yóu rén。 tā zì jǐ shuō“ jiǎ tián bō zhí”， bù huì jiǎ。 　　《 shǐ jì》、《 hàn shū》 lǐ kè huà liǎo xǔ duō qǐ jiā biān hù qí mín zuò liǎo dà guān de rén。 kě yǐ kàn dé chū， tā men suī rán jiā pín， què dōushì zì yóu píng mín， yòu zhàn guó yǐ lái de guó rén、 yóu xiá zì yóu píng mín de qì zhì。 jǔ liǎng gè lì zǐ： 　　 liú jìng。《 shǐ jì · liú jìng、 shū sūn tōng lièzhuàn》：“ liú jìng zhě， qí rén yě。 hàn wǔ nián shù lǒng yòu， guò luò yáng， gāo dì zài yān。 lóu jìng tuō wǎn lù， yī qí yáng qiú jiàn qí rén yú jiāng jūn yuē： chén yuàn jiàn shàng yán biàn shì。 yú jiāng jūn yù yǔ zhī xiān yī， lóu jìng yuē： chén yī bó yī bó jiàn， yī hè yī hè jiàn， zhōng bù gǎn yì yī。 yú shì yú jiāng jūn rù yán shàng， shàng zhào rù jiàn， cì shí。 yǐ 'ér， wèn lóu jìng， lóu jìng yuē：…… bì xià rù guān 'ér dū zhī， shān dōng suī luàn， qín zhī gù dì kě quán 'ér yòu yě。…… shàng yí wèi néng jué， jí liú hóu míng yán rù guān， biàn jí rì chē jià xī dū guān zhōng。 yú shì shàng yuē： běn yán dū qín dì zhě lóu jìng。 lóu zhě， nǎi liú yě。 cì xìng liú shì。 bài wéi láng zhōng， hào wéi fèng chūn jūn。” 　　 lóu jìng， chuānzhuó jiù yáng pí yī tuī zhe xiǎo chē qù fú yì， guò lù luò yáng yào qiú jiàn huáng dì， huáng dì yě jìng rán jiàn tā， yě jiù yóu cǐ zuò liǎo guān。 lóu jìng shì gè xiǎo nóng， shì gè zì yóu píng mín。 　　《 shǐ jì · píng jīn hóu · zhù fù lièzhuàn》：“ chéngxiàng gōng sūn hóng zhě， qí zī chuān guó【 176】 xuē xiàn rén yě， zì jì。 shàoshí wéi xuē yù lì， yòu zuì， miǎn。 jiā pín， mù shǐ hǎi shàng。 nián sì shí yú， nǎi xué chūn qiū zá shuō。 yǎng hòu mǔ xiào jǐn。 jiàn yuán yuán nián， tiān zǐ chū jí wèi， zhāo xián liáng wén xué zhī shì。 shì shí， hóng nián liù shí， zhēng yǐ xián liáng， wéi bó shì。 shǐ xiōng nú， hái bào bù hé shàng yì， shàng nù yǐ wéi bù néng， hóng nǎi bìng miǎn guī。 yuán guāng wǔ nián， yòu zhào zhēng wén xué， zī chuān guó fù tuī shàng gōng sūn hóng， hóng ràng xiè guó rén yuē： chén yǐ cháng xī yìng mìng， yǐ bù néng bà guī， yuàn gèng tuī huàn guó rén gù tuī hóng。 hóng zhì tài cháng， tài cháng lìng suǒ zhēng rú shì gè duì cè。…… cè zòu， tiān zǐ zhuó hóng duì wéi dì yī。…… bài wéi bó shì。…… èr suì zhōng， zhì zuǒ nèi shǐ。” 　　 gōng sūn hóng jiā pín， mù zhū hǎi shàng， què néng yī zài yìng xián liáng wén xué zhāo， wéi bó shì， hòu wèi zhì chéngxiàng， fēng hóu。 tā shì gè tǐ xiǎo nóng， shì gè zì yóu píng mín。 　　 zhōu dài shì zú guì zú shì jiǎng jiū fú shì de， cóng fú zhuāng de zhì liàng、 yán sè děng fāng miàn kě yǐ xiǎn shì guì zú de shēnfèn děng jí。 shāng yàng biàn fǎ shí guī dìng：“ míng zūn bēi jué zhì děng jí， gè yǐ chā cì míng tián zhái chén qiè。 yī fú yǐ jiā cì， yòu gōng zhě xiǎn róng， wú gōng zhě suī guì wú suǒ fēn huá”（《 shǐ jì · shāng jūn lièzhuàn》）。 　　 shāng yàng zhè tiáo guī dìng， shì wéi liǎo gǔ lì yǐ jūn gōng qǔ fù guì， dǎ jī yǐ xuè yuán guān xì shēng xià lái jiù shì guì zú de jiù shì zú guì zú。 zhè shì duì jiù shì zú guì zú tè quán de tū pò， dàn què yòu fù yú jūn gōng xīn guì zú yǐ tè quán。 　　 dàn guì zú tè quán yī jīng dǎ pò， rén mín dōuchéng liǎo zì yóu píng mín， rén réndōu kě yǐ yóu zì yóu píng mín qǐ bù shàng shēng wéi jūn gōng guì zú， tè quán jiù hěn nán xiàn zhì zài jūn gōng guì zú jiē céng。 dào liǎo hàn dài， wǒ men biàn kàn dào yǐ fú shì xiǎn shì shēnfèn de guī dìng biàn bèi dǎ pò liǎo。 jiǎ yì céng shuō：“ jīn zhī mài tóng zhě， wéi zhī xiù yī sī lǚ piān zhū yuán， nèi zhī xián zhōng， shì gǔ tiān zǐ hòu fú， suǒ yǐ miào 'ér bù yàn zhě yě， ér shù rén dé yǐ yī bì qiè。 bái hú zhī biǎo， bó wán zhī guǒ， ◆ yǐ piān zhū， měi zhě fǔ xiù， shì gǔ tiān zǐ zhī fú， jīn fù rén dà jiǎ jiā huì zhào kè zhě yǐ bèi qiáng。…… shù rén wū bì dé wéi dì fú， chàng yōu xià jiàn dé wéi hòu shì， rán 'ér tiān xià bù qū zhě， dài wèi yòu yě”（《 hàn shū · jiǎ yì chuán》）。 　　 jiǎ yì fǎn duì shù rén、 tiān zǐ yī fú wú guì jiàn zhī bié， dàn zhè què shì shè huì xiàn shí； fǎn duì， yě wú fǎ gǎi biàn。 yī fú wú guì jiàn zhī bié， zhǐ yào yòu qián， yuàn yì chuān shénme jiù chuān shénme， dào dōng hàn mò nián hái shì rú cǐ de。 dōng hàn mò nián de zhòng cháng tǒng shuō：“ jǐng tián【 177】 zhī biàn， háo rén huò zhí， guǎn shè bù yú zhōu jùn， tián mǔ lián yú fāng guó； shēn wú bàn tōng qīng guān zhī mìng， ér qiè sān chén lóng zhāng zhī fú”（《 chāng yán · sǔn yì piān》 jiàn《 hòu hàn shū · zhòng cháng tǒng chuán》）。 　　 yī fú wú guì jiàn zhī bié， yòu qián jiù néng zì yóu chuān dài， zhè shì hàn dài biān hù qí mín shēnfèn píng děng 'ér yòu shì zì yóu mín de fǎn yìng。 dāng rán， zhòng cháng tǒng“ shēn wú bàn tōng qīng guān zhī mìng， ér qiè sān chén lóng zhāng zhī fú” zhè jù huà lǐ， yǐ yòng liǎo yī gè“ qiè” zì， biǎo shì zhè shì jiàn yuè， bù yìng gāi de。 zhè hé dōng hàn yǐ lái， guì jiàn zhī fēn yòu jiàn jiàn xiǎn zhù qǐ lái kě néng bù wú guān xì。 　　 xiǎo nóng jiā tíng de rén kǒu， zhàn guó xī hàn yī bān shì wǔ kǒu。 shāng yàng biàn fǎ guī dìng，“ mín yòu 'èr nán bù fēn yì zhě， bèi qí fù”。 shāng yàng de guī dìng， duì qín cháo xiǎo nóng jiā tíng rén kǒu jié gòu yòu yǐng xiǎng。 xī hàn chū nián de jiǎ yì shuō：“ qín rén jiā fù zǐ zhuàng zé chū fēn， jiā pín zǐ zhuàng zé chū zhuì， jiè fù yōu chú， lǜ yòu dé sè， mǔ qǔ jī zhǒu， lì 'ér suì yǔ”（《 hàn shū · jiǎ yì chuán》）。 　　 zhàn guó shí dài， xiǎo nóng jiā tíng yī bān shì wǔ kǒu zhī jiā， lǐ kuī suǒ wèi“ yī fū xié wǔ kǒu， zhì tián bǎi mǔ。” xī hàn réng shì rú cǐ。 cháo cuò tán dào nóng jiā rén kǒu shí， réng shì shuō“ jīn nóng fū wǔ kǒu zhī jiā”（《 hàn shū · shí huò zhì shàng》）。 xī hàn rén kǒu shù shì： 12， 233， 062 hù， 59， 594， 978 rén， píng jūn měi hù 4 ． 87 duō rén， jiē jìn wǔ kǒu。 liú bāng wéi tíng cháng shí，“ cháng gào guī zhī tián， lǚ hòu yǔ liǎng zǐ jū tián zhōng nòu”（《 shǐ jì · gāo zǔ jì》）。 liú bāng de xiǎo jiā tíng， yòu sì kǒu rén。 chén píng“ shàoshí jiā pín， hǎo dú shū， yòu tián sān shí mǔ， dú yǔ xiōng bó jū。 bó cháng gēng tián， zòng píng shǐ yóu xué。 píng wéi rén cháng， měi sè。 rén huò wèi chén píng yuē： pín hé shí 'ér féi ruò shì？ qí sǎo jí píng zhī bù shì jiā shēng chǎn， yuē： yì shí kāng hé 'ěr。…… jí píng cháng kě qǔ qī，…… jiǔ zhī， hù yǒu fù rén yòu zhāng fù， nǚ sūn wǔ jià 'ér fū zhé sǐ， rén mò gǎn qǔ。…… zhāng fù，…… zú yǔ nǚ。 fù jiè qí sūn yuē： wú yǐ pín gù shì rén bù jǐn， shì xiōng bó rú shì fù， shì sǎo rú mǔ”（《 shǐ jì · chén chéngxiàng shì jiā》）。 kàn lái， chén píng de jiā tíng， yě zhǐ yòu xiōng、 sǎo、 chén píng hé xīn qǔ de qī sì kǒu rén。 　　 dōng hàn shí qī， měi jiā de rén kǒu shù sì lüè yòu zēng duō。 xià miàn jiù《 xù hàn zhì · jùn guó zhì》 zhù yǐn fú wú jì suǒ jì dōng hàn jǐ gè bù tóng shí dài de hù kǒu shù kàn dōng hàn měi hù rén【 178】 kǒu shù： 　　 nián dài hù shù kǒu shù měi hù kǒu shù 　　 guāng wǔ zhōng yuán 'èr nián 4， 279， 6345- 　　（ gōng yuán 57 nián） 21， 007， 820 　　 míng dì yǒng píng shí bā nián 5， 860， 5735． 8+ 　　（ gōng yuán 75 nián） 34， 125， 021 　　 zhāng dì zhāng hé 'èr nián 7， 456， 7845． 8+ 　　（ gōng yuán 88 nián） 43， 356， 367 　　 hé dì yuán xīng yuán nián 9， 237， 1127． 3+ 　　（ gōng yuán 105 nián） 53， 256， 229 　　 ān dì yán guāng sì nián 9， 647， 8385- 　　（ gōng yuán 125 nián） 48， 690， 789 　　 shùn dì jiàn kāng yuán nián 9， 946， 9185- 　　（ gōng yuán 144 nián） 49， 730， 550 　　 chōng dì yǒng jiā yuán nián 9， 937， 6805- 　　（ gōng yuán 145 nián） 49， 524， 183 　　 zhì dì běn chū yuán nián 9， 348， 2275+ 　　（ gōng yuán 146 nián） 47， 566， 772 　　 cóng shàng biǎo kàn， dōng hàn hé dì yǐ qián， měi hù píng jūn chāo guò wǔ kǒu， ān dì yǐ hòu dà tǐ wǔ kǒu shāo ruò。 wǒ men zhī dào dōng hàn hòu qī hù kǒu、 kěn tián duō yòu bù shí， xū bào de duō。 ān dì yǐ hòu měi hù de píng jūn kǒu shù， kě kào xìng shì chā de。 　　 yǐng xiǎng dōng hàn měi hù kǒu shù zēng duō de， yòu liǎng gè yīn sù kě yǐ kǎo lǜ： yī， shì rú jiā de yǐng xiǎng。 rú jiā jiǎng qiú xiào。 fù mǔ zài shì 'ér fēn jū， bèi shì wéi bù xiào。 dāng shí yòu tiáo yàn yǔ：“ jǔ xiào lián， fù bié jū”（《 bào pǔ zǐ · wài piān · shěn jǔ》）。 jiāng gōng“ jiā shì míng zú， gōng yǔ 'èr dì zhòng hǎi、 jì jiāng， jù yǐ xiào xíng zhù wén， jí gè qǔ qī， xiōng dì xiāng liàn， bù néng bié qǐn”（《 hòu hàn shū · jiāng gōng chuán》）。 jiāng gōng shì jì mǔ jià dǔ xiào。 jì mǔ niánshào， gōng xiōng dì tóng bèi 'ér qǐn， bù rù fáng shì， yǐ wèi mǔ xīn（ zhù yǐn xiè chéng shū）。 yòu rú lǐ chōng，“ jiā pín， xiōng dì liù rén， tóng shí dì yī。 qī qiè wèi chōng yuē：…… qiè yòu sī cái， yuàn sī fēn yì。 chōng…… yú zuò zhōng qián guì bái mǔ yuē： cǐ fù wú zhuàng， ér jiào chōng líjiàn mǔ xiōng， zuì hé qiǎn chì。 biàn hē chì qí fù， zhú lìng chū mén”（《 hòu hàn shū · dú lì · lǐ chōng chuán》）。 lǐ chōng yòu mǔ zài， xiōng dì liù rén tóng jí bù fēn jū。【 179】 　　 xiōng dì bù fēn jū de lìng yī yīn sù， kě néng shì wèile shǐ yòng niú lí gēng tián。 dōng hàn gēng lí qū yú zhòng dà， zhè shì tǔ dì jí zhōng de jiēguǒ。 tǔ dì jí zhōng， dà tǔ dì suǒ yòu zhě yòu cái lì shǐ yòng duō niú dà lí， yǐ shēn gēng zēng jiā shēng chǎn。 xiǎo nóng jiā tíng wèile kàng héng tǔ dì jiān bìng hé zēng jiā shēng chǎn， chū xiàn xiōng dì gòng jū de jiā tíng xíng shì。 zhè yàng cái néng yòu jiào duō de láo dòng lì hé zī jīn（ cān kàn yú kūn qí bó shì lùn wén《 qín hàn xiǎo nóng yǔ xiǎo nóng jīng jì》 dì 'èr zhāng“ qín hàn xiǎo nóng de jiā tíng jié gòu”）。 　　 zǒng zhī， zhàn guó qín hàn shí qī de xiǎo nóng jiā tíng， yī bān shì yòu wǔ kǒu zuǒ yòu de rén kǒu， yòu tián bǎi mǔ。 tā men shì zì yóu mín， huò gēng háo mín zhī tián de diàn hù rú zhèng xuán hé wéi rén yōng gēng de gù nóng chén shè， dōushì zì yóu mín。“ wáng hóu jiàngxiàng nìngyòu zhǒng hū？” zhè shì tā men de zì jué yì shí。 tā men bù chéng rèn guì zú shì tiān shēng de， yòu wéi zhě yì ruò shì。 请欣赏:  请给我换一个看看！  拜托，快把噪音停掉！我读累了，想听点音乐或者请来支歌曲！      << qiányīzhānghuí   hòuyīzhānghuí >>

xù yán yī yóu bù luò dào guó jiā yī、 zǎo qī guó jiā de chū xiàn（ yī） yīn shāng shè huì hé jīng jì （ èr） zhōu rén de zǎo qī shēng huó （ sān） miè shāng hòu shāng zhōu liǎng zú de guān xì èr、 jiē jí fēn huà hé yǎn biàn（ yī） guì zú （ èr） guó rén （ sān） zhòng、 shù、 mín （ sì） sī tú shǔ （ wǔ） lì chén qiè （ liù）《 shī jīng》 zhōng suǒ jiàn gè jiē jí de shēng huó sān、 jǐng tián hé tǔ dì zhì dù（ yī） tǔ dì gōng yòu zhì de shǐ yǐng （ èr） zhōu wáng、 zhū hóu、 guì zú tǔ dì suǒ yòu zhì （ sān） gōng tián hé sī tián （ sì） guó yǔ yě de bù tóng tián zhì （ wǔ） nóng yè shēng chǎn gōng jù hé jì shù sì、 zǎo qī guó jiā xíng shì（ yī） wáng tíng hé qún liáo （ èr） chéng bāng guó jiā （ sān） guó（ dì yuán） yǔ jiā（ xuè yuán） liǎng xì de hé yī （ sì） lǐ、 xíng、 bīng、 shuì、 yì èr gǔ dài shè huì yī、 chūn qiū zhàn guó zhī jì de jīng jì shè huì biàn huà yǐn yán （ yī） nóng yè shēng chǎn lì de fēi yuè fā zhǎn （ èr） chéng shì jiāo huàn jīng jì de xīng qǐ 1． jiāo huàn hé shāng rén de huó yuè （ èr） chéng shì jiāo huàn jīng jì de xīng qǐ 2． huò bì hé chéng shì xīng qǐ （ èr） chéng shì jiāo huàn jīng jì de xīng qǐ 3． jiāo huàn zài jīng jì shēng huó zhōng de dì wèi

dì   I   [II]   [III]   [IV]   yè

pínglún (0)