|
|
1. nóng zuò wù ( duō zhǐ dì lǐ de liáng shí zuò wù )。
liǔ qīng《 tóng qiáng tiě bì》 dì yī zhāng： “ hé tān shàng yòu shù， hé píng dì lǐ hái yòu zhuāng jià 。 ”
yáng mò《 qīng chūn zhī gē》 dì yī bù dì yī zhāng：“ mào mì de zhuāng jià ， míng liàng de xiǎo hé。”
2. zhǐ zhuāng jià huó。
shā tīng《 hái xiāng jì》 yī：“ bù jǐn zuò zhuāng jià dǐ dé shàng nán zǐ hàn， yóu yú xìng gé shàng de jiān dìng pō là， duì yú wài shì， tā hái bǐ zhàng fū xíng。”
3. zhōng guó chuán tǒng nóng xué jiāng nóng yè jiǎn dān dì dìng yì wéi zhǒng zhuāng jià 。“ fū jià， wéi zhī zhě rén yě， shēng zhī zhě dì yě， yǎng zhī zhě tiān yě”（《 lǚ shì chūn qiū · shěn shí》）。 yě jiù shì shuō， cóng shì nóng yè shēng chǎn lí bù kāi jià、 rén、 dì、 tiān sì gè yīn sù。
zhōng guó chuán tǒng nóng xué de chéng jiù yě zhù yào tǐ xiàn zài zhè sì gè fāng miàn。
yī jià， jí nóng yè shēng wù
èr rén， jí nóng yè shēng chǎn zhě
sān dì， jí tǔ dì hé tǔ rǎng
sì tiān， jí nóng yè qì hòu， yě zhǐ nóng yè shēng wù de gè zhǒng tè xìng |
zhōng guó chuán tǒng nóng xué chéng jiù héng héng jià |
jià， jí zuò wù。 zhōng guó shì shì jiè shǎo shù de jǐ gè nóng yè qǐ yuán zhōng xīn zhī yī。 dào mù qián wéi zhǐ， kǎo gǔ xué jiā men yǐ xiān hòu zài zhè jiāng yú yáo hé mǔ dù、 hé běi wǔ 'ān cí shān、 hú nán lǐ xiàn péng tóu shān、 hú nán dào xiàn yù chán sì、 jiāng xī wàn nián xiān rén dòng、 hé nán wǔ yáng děng dì fā xiàn liǎo zhòng duō de nóng yè wén huà yí zhǐ， qí zhōng yòu de nián dài yǐ jiē jìn wàn nián yǐ qián。 cóng chū tǔ yí wù lái kàn， dāng shí běi fāng zhù yào zhòngzhí de liáng shí zuò wù shì sù、 jì、 shǔ、 shū、 mài、 má děng， nán fāng zhù yào zhòngzhí de shì shuǐ dào。 zhōng guó fēn bié shì sù、 shū、 dào、 sāng、 chá děng xǔ duō zuò wù de qǐ yuán dì zhī yī。 zuò wéi shì jiè de zuò wù qǐ yuán zhōng xīn zhī yī， zhōng guó duì yú shì jiè nóng yè wén huà zuò chū liǎo jù dà de gòng xiàn。 cháo xiān hé rì běn， yǐ jí dōng nán yà yī xiē guó jiā hé dì qū dídí zāi péi dào zhǒng jí lái zì zhōng guó。 yòu rú jīn tiān shì jiè shàng xǔ duō zhǒng yǔ yán zhōng dū hái bǎo liú liǎo dà dòu“ shū” hé“ chá” de dú yīn， zhè yòu biǎo míng zhōng guó shì dà dòu hé chá de gù xiāng。
【 yī】 wǔ gǔ
zhōng guó yòu zhe fēng fù de nóng zuò wù zī yuán。 chuán shuō shén nóng bō“ bǎi gǔ”， shuō míng dāng shí de zuò wù zhǒng lèi yòu shù yǐ bǎi zhǒng zhī duō。 dàn hòu lái yòu chū xiàn liǎo“ wǔ gǔ”、“ liù gǔ” hé“ jiǔ gǔ” de shuō fǎ。 qí zhōng“ wǔ gǔ” shuō zuì wéi liú xíng，“ wǔ gǔ” zhī shuō chū xiàn yú chūn qiū、 zhàn guó shí qī， dàn jiě shì què yòu bù tóng， yī shuō shì shǔ、 jì、（ dà、 xiǎo） mài、 shū（ dà、 xiǎo dòu）、 dào； yī shuō shì shǔ、 jì、 mài、 shū、 má。 zhè 'èr zhǒng shuō fǎ de zhù yào qū bié zài yú dào má de yòu wú， zhī suǒ yǐ chū xiàn fēn qí， shì yīn wéi dāng shí de zuò wù bìng bù zhǐ yú wǔ zhǒng，“ liù gǔ”、“ jiǔ gǔ” shuō de cún zài jiù shì yī gè míng zhèng， tóng shí yě kě néng yǔ jiě shì zhě de jīng yàn yòu guān。“ wǔ gǔ” shuō zhī suǒ yǐ shèng xíng， xiǎn rán shì shòu dào wǔháng sī xiǎng de yǐng xiǎng suǒ zhì。 yīn cǐ， lǒngtǒng dì shuō lái， wǔ gǔ zhǐ de jiù shì jǐ zhǒng zhù yào de liáng shí zuò wù。
wǔ gǔ de gài niàn xíng chéng zhī hòu suī rán xiāng yán liǎo liǎng qiān duō nián， dàn zhè jǐ zhǒng liáng shí zuò wù zài quán guó de liáng shí gōng yìng zhōng suǒ chù de dì wèi què yīn shí 'ér yì。 wǔ gǔ zhōng de sù、 shǔ děng zuò wù， yóu yú jù yòu nài hàn、 nài jí bó， shēngzhǎng qī duǎn děng tè xìng， yīn 'ér zài běi fāng hàn dì yuán shǐ zāi péi qíng kuàng xià zhàn yòu tè bié zhòng yào de dì wèi。 zhì chūn qiū、 zhàn guó shí qī， shū suǒ jù yòu de“ bǎo suì yì wéi” tè zhēng bèi rén fā xiàn， shū yě yǔ sù yī dào chéng liǎo dāng shí rén men bù kě quē shǎo de liáng shí。 yǔ cǐ tóng shí， rén men fā xiàn sù mài（ dōng mài） néng lì yòng wǎn qiū hé zǎo chūn de shēngzhǎng jì jié jìn xíng zhòngzhí， bìng néng qǐ dào jiě jué qīng huáng bù jiē de zuò yòng， jiā shàng zhè shí fā míng liǎo shí yuán mó， mài zǐ de shí yòng cóng lì shí fā zhǎn dào miàn shí， shì kǒu xìng dà dà tí gāo， shǐ mài zǐ shòu dào liǎo rén men pǔ biàn de zhòng shì， cóng 'ér fā zhǎn chéng wéi zhù yào de liáng shí zuò wù zhī yī， bìng yǔ sù xiāng tí bìng lùn。 rú jiā jīng diǎn《 chūn qiū》 yī shū zhōng， tā gǔ bù shū， zhì yú hé mài bù chéng zé shū zhī。 kě jiàn， shèng rén zài wǔ gǔ zhī zhōng zuì zhòng shì mài yǔ hé。 xī hàn shí qī de nóng xué jiā zhào guò hé fàn shèng zhī děng dū céng zhì lì yú zài guān zhōng dì qū tuī guǎng xiǎo mài zhòngzhí。 hàn dài guān zhōng rén kǒu de zēng jiā yǔ mài zuò de fā zhǎn yòu zhe mìqiè de guān xì。 zhí dào táng sòng yǐ qián， běi fāng de rén kǒu dū duō yú nán fāng de rén kǒu。
dàn táng sòng yǐ hòu， qíng kuàng fā shēng liǎo biàn huà。 zhōng guó rén kǒu de zēngzhǎng zhù yào jí zhōng yú dōng nán dì qū， zhè zhèng shì qín hàn yǐ lái bèi chēng wéi“ dì guǎng rén xī” de chǔ yuè zhī dì。 sòng dài nán fāng rén kǒu yǐ chāo guò běi fāng， yòu rén gū jì shì 6： 4； cǐ hòu zhì jīn yī zhí shì nán fāng rén kǒu mì dù yuǎn dà yú běi fāng。 nán fāng rén kǒu de zēng jiā shì yǔ shuǐ dào shēng chǎn fēn bù kāi de。 shuǐ dào hěn shì hé yú yǔ liàng chōng pèi de nán fāng dì qū zhòngzhí， dàn zuì chū bìng bù qǐ yǎn， shèn zhì bèi pái chú zài wǔ gǔ zhī wài。 rán 'ér què hòu lái jū shàng。 táng sòng yǐ hòu， shuǐ dào zài quán guó liáng shí gōng yìng zhōng de dì wèi rì yì tí gāo， jù míng dài sòng yìng xīng de gū jì， dāng shí zài liáng shí gōng yìng zhōng， shuǐ dào shí fēn zhī qī， jū jué duì yōu shì， dà、 xiǎo mài、 shǔ、 jì děng liáng zuò wù， hé zài yī qǐ， zhǐ zhàn shí fēn zhī sān de bǐ zhòng， yǐ tuì jū cì yào dì wèi， dà dòu hé dà má yǐ tuì chū liáng shí zuò wù de fàn chóu， zhǐ zuò wéi shū cài lái lì yòng liǎo。 dàn shì zài yī xiē zuò wù tuì chū liáng shí zuò wù de hángliè shí， yī xiē zuò wù yòu jiā rù dào liǎo liáng shí zuò wù de hángliè， míng dài mò nián， yù mǐ、 gān shǔ、 mǎ líng shǔ xiāng jì chuán rù zhōng guó， bìng chéng wéi xiàn dài zhōng guó zhù yào liáng shí zuò wù de zhòng yào zǔ chéng bù fēn。
【 èr】 sāng、 má、 mián huā
sòng dài yǐ hòu， zhōng guó rén kǒu de zēngzhǎng， bù jǐn jǐn shì yīn wéi shuǐ dào shēng chǎn de fā zhǎn hé yù mǐ、 gān shǔ de yǐn jìn， hái yòu yī gè zhòng yào yuán yīn jiù shì mián huā zhòngzhí hé pǔ jí。
sòng yuán yǐ qián， zhōng guó rén de yī zhe yuán liào zhù yào lái zì cán sī、 má、 gé zhī lèi。 zhōng guó shì zuì zǎo zhǒng sāng yǎng cán de guó jiā， xiāng chuán cán sāng de fā míng rén shì huáng dì de hòu fēi héng héng léi zǔ。 kǎo gǔ biǎo míng zǎo zài jù jīn wǔ qiān duō nián qián， zhōng guó jiù yǐ kāi shǐ liǎo duì yú cán sī de lì yòng。 yǐ hòu， cán sāng yè yòu jì xù dé dào fā zhǎn， bìng shēng chǎn chū fēng fù duō cǎi de sī zhì pǐn， rú jǐn、 shā、 luó、 líng、 duàn、 chóu、 róng、 kè sī děng， chéng wéi duì wài mào yì de zhòng yào shāng pǐn， lián xì zhōng xī fāng de jiāo tōng yào dào biàn yǐ zhī mìng míng 'ér chēng wéi“ sī chóu zhī lù”， zhōng guó yě yīn cǐ yòu“ sī guó” zhī chēng。
sī chóu suī rán zhòng yào， dàn zhēn zhèng néng gòu xiǎng yòng sī chóu de zhǐ shì zhàn rén kǒu jí shǎo shù de guì zú， pǔ tōng bǎi xìng suǒ chuān bù guò shì má、 gé bù 'ér yǐ， suǒ yǐ chēng lǎo bǎi xìng wéi“ bù yī”， bù guò lì shǐ shàng de suǒ wèi“ bù yī”， bìng bù shì pǔ tōng lǎo bǎi xìng， ér cháng cháng shì zhǐ méi yòu zuò guān de dú shū rén。 má zhù yào zhǐ dà má hé zhù má。 dà má jiān yòu yī shí zhī gōng， wéi yī zhě wéi xióng má， wéi shí zhě wéi cí má， zhōng guó gǔ dài duì zhí wù de cí xióng xìng zǎo jiù yòu rèn shí， chēng xióng má wéi“ xǐ”， cí dà má wéi“ jū”； zhù má yuán chǎn nán fāng， shāng zhōu shí dài jí yǐ jìn rù běi fāng， rán 'ér běi fāng zhù má zāi péi shí duàn shí xù。 qí zài nán fāng zé xiāng yán bù duàn， jí biàn shì mián huā chéng wéi dà zhòng yī zhe yuán liào zhī hòu， tā réng shì nán fāng rén xià zhuāng miàn liào de zhù yào lái yuán。
sāng má suī rán yòu gōng， dàn suí zhe rén kǒu de zēng jiā， yuán yòu de yī zhe yuán liào yǐ bù yǎn shǐ yòng， zhè shí zǎo yǐ jìn rù zhōng guó biān jiāng dì qū de mián huā kāi shǐ xiàng nèi dì fā zhǎn。 jì guān、 shǎn、 mǐn、 guǎng shǒu dé qí lì， jiāng、 huái、 chuān、 shǔ， yòu huò qí lì； yuán dài tǒng yī zhī hòu， shāng fàn yú běi， fú bèi jiàn guǎng。 shí yòu huáng dào pó， běn wéi sōng jiāng（ jīn shàng hǎi shì） rén， liú luò dào hǎi nán， xiàng lí zú xué xí dào liǎo xiān jìn de mián fǎng jì shù， huí dào jiā xiāng hòu， gé xīn liǎo yàhuā、 dàn mián hé fǎng shā jì shù， tuī dòng liǎo jiāng zhè děng dì mián fǎng yè de fā zhǎn。 dào liǎo míng cháo mián huā yǐ shì“ dì wú nán běi jiē yí zhī， rén wú pín fù jiē lài zhī。”
【 sān】 shū guǒ
jià， suī rán shì yǐ hé gǔ lèi liáng shí zuò wù wéi zhù， dàn tóng shí yě bāo kuò yī xiē shū cài hé guǒ shù zuò wù。 gǔ rén zǒng shì jiāng jī hé jǐn lián xì zài yī qǐ。 gǔ bù shú yuē jī， cài bù shú yuē jǐn。 wèile mí bǔ zhù shí de bù zú， zhōng guó shū cài de zhǒng lèi fán duō， pǐn zhǒng fēng fù。 jù qīng dài wú qí jùn《 zhí wù míng shí tú kǎo》（ 1848 nián） zhōng de jìzǎi， dāng shí yǐ yòu shū cài 176 zhǒng， xiàn zài jīng cháng shí yòng de dà yuē zài 100 zhǒng zuǒ yòu。 zài zhè 100 zhǒng shū cài zhōng， yuán chǎn yú zhōng guó de de hé yǐn jìn de pǐn zhǒng gè zhàn yī bàn zuǒ yòu。 qí zhōng yuán chǎn yú zhōng guó de zuì zhù yào de yòu： bái cài、 luóbo、 jiè cài děng。 yǐn jìn de pǐn zhǒng zé zhù yào yòu huáng guā、 qié zǐ hé là jiāo děng。 zhōng guó de huá běi、 huá nán jí qí pí lín dì qū hái shì shì jiè zuì dà zuì zǎo de guǒ shù yuán shēng dì zhī yī。 yǐ huá běi wéi zhōng xīn de yuán shēng zhǒng qún， bāo kuò xǔ duō zhòng yào de wēn dài luò yè guǒ shù， rú táo、 lǐ、 xìng、 lí、 shì、 zǎo hé lì děng。 fēn bù zài cháng jiāng liú yù yǐ nán dì qū de cháng lǜ guǒ shù yòu gān jié、 chéng、 yóu hé lóng yǎn、 lì zhī、 pí bà děng。 qí zhōng táo zài zhōng guó de zāi péi yǐ jīng yòu sān qiān duō nián de lì shǐ，《 shī jīng》 zhōng jiù yòu guān yú táo shù kāi huā de miáo xiě， táo kě néng shì zài gōng yuán 'èr dào yī shì jì xī hàn shí yóu sī chóu zhī lù jīng zhōng yà chuán rù yī lǎng de， zài yóu yī lǎng chuán dào xī là， yǐ hòu zài chuán dào 'ōu zhōu gè guó。 gān jié lèi guǒ shù zài zhōng guó zāi péi de lì shǐ yě shì shí fēn yōu jiǔ， shǐ shū jìzǎi tā hěn zǎo jiù bèi zuò wéi gòng pǐn jìn xiàn， hàn dài yǐ jīng yòu dà guī mó de zhòngzhí， yòu rén yīn zhǒng gān jié zhì fù， bìng kě fù bǐ“ qiān hù hóu”。 sòng dài hán yàn zhí xiě chéng liǎo yòu guān gān jié de zhuān zhù《 jié lù》。 shū zhōng jìzǎi liǎo gān 8 zhǒng， jié 14 zhǒng， chéng zǐ zhī shǔ tóng jié jìn sì de 5 zhǒng， yī gòng 27 zhǒng。 zuì hòu yī juàn jiǎng shù gān jié de zhòngzhí、 jiā gōng hé lì yòng。
【 sì】 chá
chá shì dāng jīn shì jiè sān dà fēi jiǔ jīng yǐn liào（ chá、 kā fēi、 kě kě） zhī yī。 zhōng guó shì chá de yuán chǎn dì。 zhōng guó rén bù jǐn zài shì jiè shàng zuì xiān fā xiàn liǎo chá de gōng xiào， yě zuì zǎo fā míng liǎo chá yè jiā gōng jì shù hé bǎ chá duì xùn huà péi yù wéi yī zhǒng zhòng yào de zāi péi zuò wù。 zhōng guó nán fāng shì yě shēng chá shù zhǒng de gù xiāng。 sì chuān bā shǔ yī dài zài zhōu dài jí yǐ jiāng chá yè zuò wéi gòng pǐn， ér zài hàn dài de shí hòu， biàn yǐ chū xiàn chá yè mǎi mài shì chǎng。 táng dài chū xiàn liǎo shì jiè shàng zuì zǎo de yī bù chá yè zhuān zhù， lù yǔ《 chá jīng》。 cóng cǐ zhī hòu chá yè gèng wéi fēng xíng， bìng yuǎn xiāo hǎi nèi wài。 sòng yuán yǐ hòu chá gèng shì zhōng guó rén mín rì cháng shēng huó zhōng bù kě quē shǎo de yī jiàn dà shì。 gù yòu“ kāi mén qī jiàn shì， chái mǐ yóu yán jiàng cù chá” zhī shuō。
【 wǔ】 huā huì
zhōng guó sù yòu huā huì zāi péi de yōu jiǔ lì shǐ， dàn yǐ wù shí wéi tè diǎn de zhōng guó gǔ dài nóng xué jiā duì yú huā huì zāi péi bìng bù kàn zhòng， tā men rèn wéi“ huā cǎo zhī liú， kě yǐ yuè mù， tú yòu chūn huā， ér wú qiū shí， pǐ zhū fú wěi， gài bù zú cún。” rán 'ér 'ài měi zhī xīn rén jiē yòu zhī， suí zhe jīng jì de fán róng， gè rén tiáo jiàn de gǎi shàn， rén men de 'ài měi zhī xīn biàn xiàng“ mǎn yuán chūn sè”。 zhè zhǒng qíng xíng zhì shǎo zài táng sòng shí qī jiù yǐ chū xiàn liǎo。 táng sòng yǐ hòu， zhōng guó suǒ zāi péi de zhù yào huā huì pǐn zhǒng yòu mǔ dān、 sháo yào、 jú huā、 lán huā、 méi huā、 chá huā、 hǎi táng、 yuè jì、 lián huā děng děng。
【 liù】 liù chù
jià， hái cóng lìng yī gè jiǎo dù fǎn yìng liǎo zhōng guó nóng yè de tè diǎn， jí zhōng guó chuán tǒng nóng yè shì yǐ liáng shí zuò wù zhòngzhí wéi zhù de yī zhǒng nóng yè， zhè yǔ yǐ nóng mù bìng jǔ de xī fāng nóng yè bù tóng。 gǔ rén chēng nóng yè wéi“ jià sè”， jià jí bōzhòng， ér sè zé shì shōu huò。 jià sè 'èr zì dōushì hé zì biān， biǎo míng zhōng guó gǔ dài de nóng yè shì yǐ zhòngzhí gǔ wù wéi zhù， zhè yě shì zhōng guó nóng yè de yī dà tè sè。 dàn zhè bìng bù pái chú zhōng guó gǔ dài de nóng yè hái bāo kuò yī dìng shù liàng de dòng wù sì yǎng yè， zhè biàn shì cháng yǔ“ wǔ gǔ” xiāng tí bìng lùn de“ liù chù”。“ liù chù” zhǐ de shì zhū、 niú、 mǎ、 yáng、 jī、 gǒu děng liù zhǒng dòng wù， zhè shì zhōng guó gǔ dài suǒ sì yǎng de zhù yào dòng wù。 liù chù de sì yǎng zài nóng qū bìng bù shì yī gè dú lì de shēng chǎn bù mén， ér shì wéi nóng yè shēng chǎn fú wù de， dàn liù zhǒng dòng wù de dì wèi hé zuò yòng què gè bù xiāng tóng。 mǎ zhù yào yòng zuò yùn shū， zuò wéi zhàn zhēng de gōng jù， yǎng mǎ yè shòu dào liǎo tǒng zhì jiē jí de zhòng shì。 niú shì nóng mín de bǎo bèi， zhù yào yòng yú gēng zuò。 mǎ、 niú zài zhōng guó de fēn gōng， yǔ 'ōu měi de qíng kuàng shāo yòu bù tóng， ōu měi zài shǐ yòng niú gēng de tóng shí， hái dà liàng shǐ yòng mǎ gēng， ér zhōng guó zhǐ shì 'ǒu 'ěr shǐ yòng mǎ gēng。 mǎ hé niú chú liǎo yòng yú yùn shū hé gēng dì yǐ wài， hái yòng yú jī féi， zhū hé yáng yě yòu tóng yàng de gōng néng ． nóng yàn zhōng yòu“ yǎng zhū bù zuàn qián， huí tóu wàng wàng tián” de shuō fǎ． gǒu zuì chū shì wèile zhù liè， jìn rù nóng yè dìng jū shēng huó yǐ hòu， gǒu de zuò yòng biàn wéi liǎo kānjiā． yǎng jī chú liǎo tí gōng ròu、 dàn wài， zuì zhòng yào de zuò yòng dà gài jiù shì sī chén， yīn wéi nóng yè shè huì de yī dà tè diǎn jiù shì rì chū 'ér zuò， rì luò 'ér xī， gōng jī tí míng jiù shì rì cháng shēng huó zhōng de jì shí qì。 |
zhōng guó chuán tǒng nóng xué chéng jiù héng héng rén |
rén， jí shì zhuāng jià hàn。 zhōng guó nóng mín yǐ zì jǐ de qín láo zhì huì， fā míng liǎo zhòng duō jiào wéi xiān jìn de nóng yè gōng jù， jī lěi liǎo fēng fù de nóng yè shēng chǎn jì shù hé jīng yàn， bìng tōng guò yī xiē yòu shí zhī shì de jì lù hé zǒng jié， ér chéng wéi nóng shū。
【 yī】 nóng jù hé niú gēng
rén zhī wéi rén， zài yú néng gòu zhì zào hé shǐ yòng gōng jù。 xiāng chuán shén nóng shì zhuó mù wéi lěi， róu mù wéi sì， lěi sì yě jiù shì liǎng zhǒng zuì zǎo de nóng jù。 kǎo gǔ biǎo míng， lěi sì zhù yào shì yóu shí、 mù hé gǔ zhì chéng。 xià shāng zhōu shí qī， jīn shǔ nóng jù kāi shǐ chū xiàn， xiān shì qīng tóng nóng qì， hòu shì tiě zhì nóng jù， ér yǔ tiě zhì nóng jù chàbù duō tóng shí chū xiàn de zé shì niú gēng， cóng cǐ， tiě chéng wéi nóng fū zhī sǐ shì， ér“ zōng miào zhī xī”， yě chéng wéi“ quǎn mǔ zhī qín”。 niú gēng de shǐ yòng shì zhōng guó chuán tǒng nóng yè de tè sè zhī yī。 niú gēng shì yǔ lí lián xì zài yī qǐ de， qǐ chū de lí jiào wéi bèn zhòng， suǒ yǐ yòng niú jiào duō， duō zài liǎng tóu， huò liǎng tóu yǐ shàng， diǎn xíng de jiù shì hàn dài chū xiàn de“ èr niú sān rén” de“ ǒu lí”。 hòu lái， lí tǐ bù duàn dé dào gǎi jìn， chū xiàn liǎo rú qǐ fù tǔ zuò yòng de lí bì děng bù jiàn， wài guān yě yóu cháng yuán biàn wéi duǎn yuán， yóu zhí yuán 'ér qū yuán， táng dài jiāng dōng lí jiù shì qū yuán lí de dài biǎo。 qū yuán lí huí zhuǎn zì rú， gēng dì shēn qiǎn kě yǐ líng huó tiáozhěng， yīn cǐ shǐ yòng qǐ lái kě yǐ dé xīn yìng shǒu， tā de chū xiàn biāo zhì zhe chuán tǒng zhōng guó bù lí de jī běn dìng xíng。
rán 'ér， niú bù jǐn jǐn yòng yú gēng lí， yǐ niú wéi dòng lì de nóng jù hái yòu pá、 mò、 chào、 lóu chē、 lóu chú、 shuǐ chē děng děng， zhè lǐ yòu bì yào tè bié tí dào yī xià lóu chē。 lóu chē shì yī zhǒng chù lì bōzhòng gōng jù， zhè zhǒng gōng jù jù dōng hàn cuī shí《 zhèng lùn》 de jìzǎi， lóu chē yóu sān zhǐ lóu jiǎo zǔ chéng， jí sān jiǎo lóu。 sān jiǎo lóu， xià yòu sān gè kāi gōu qì， bōzhòng shí， yòng yī tóu niú lā zhe lóu chē， lóu jiǎo zài píng zhěng hǎo de tǔ dì shàng kāi gōu bōzhòng， tóng shí jìn xíng fù gài hé zhèn yā， yī jǔ shǔdé， shěng shí shěng lì， gù qí xiàolǜ kě yǐ dá dào“ rì zhǒng yī qǐng”。 jù shǐ shū jìzǎi， lóu chē shì hàn wǔ dì shí zhù guǎn nóng yè shēng chǎn de sōu sù dū wèi zhào guò fā míng de。 lóu chē de sān gè lóu jiǎo kě yǐ yī cì xìng kāi chū sān tiáo gōu lái， tóng shí wán chéng de hái yòu bōzhòng hé fù tǔ děng xiàng zuò yè， yīn cǐ dà dà tí gāo liǎo xiàolǜ。 lóu chē de chū xiàn wéi fēn xíng zāi péi tí gōng liǎo yòu lì de gōng jù。 tā néng gòu bǎo zhèng hángjù、 zhū jù shǐ zhōng rú yī。 fēn xíng zāi péi zuì chū yě xǔ shì chū yú pái lào hé bǎo shāng， dàn tā de yì yì yuǎn bù zhǐ rú cǐ， qí zhōng zuì tū chū de yī diǎn biàn shì yòu lì yú zhōng gēng chú cǎo。 ér zài cǐ jī chǔ shàng fā míng de lóu chē yě wéi chù lì zhōng gēng de fā míng zhǔn bèi liǎo tiáo jiàn。 yuán dài shí， chū xiàn de yī zhǒng lóu chú， tā shì zhí jiē cóng lóu chē fā zhǎn 'ér lái de， lóu chú tóng lóu chē fēi cháng xiāng sì， zhǐ shì méi yòu lóu dǒu， qǔ 'ér dài zhī de shì yōu chú。 shǐ yòng shí yòng yī lǘ wǎn zhī， xiàolǜ fēi cháng gāo。 chú tóu de rù tǔ shēn dù dá 'èr sān cùn， chāo guò shǒu chú de sān bèi， ér qiě sù dù kuài， měi tiān suǒ chú de dì dá 'èr shí mǔ zhī duō。 lóu chē chú liǎo gǎi jìn wéi lóu chú zhī wài， hái jīng guò gǎi jìn yòng lái shī féi， ér chéng wéi xià fèn lóu zhǒng。 xià fèn lóu zhǒng， shì zài yuán lái bōzhòng yòng de lóu chē shàng jiā shàng dǒu， dǒu zhōng zhuāng yòu shāi guò de xì fèn， huò bàn guò de cán shā， bōzhòng shí suí zhǒng 'ér xià， jiāng fèn fù gài zài zhǒng zǐ shàng， qǔ dào shī féi de zuò yòng， shǐ kāi gōu、 bōzhòng、 shī féi、 fù tǔ、 zhèn yā děng zuò yè yī cì wán chéng， dà dà tí gāo liǎo gōng xiào。
【 èr】 hàn zuò jì shù
tiě qì hé niú gēng de shǐ yòng yǔ pǔ jí wéi zhōng guó chuán tǒng nóng yè zǒu shàng jīng gēng xì zuò de dào lù diàn dìng liǎo jiān shí de jī chǔ。 chūn qiū zhàn guó yǐ hòu， xiān shì zhōng guó běi fāng hàn dì nóng yè chū xiàn liǎo gēng nòu xiāng jié hé de gēng zuò tǐ xì， dào liǎo wèi jìn shí qī， suí zhe pá de chū xiàn， biāo zhì zhe yǐ gēng － pá－ mò héng chú wéi hé xīn de běi fāng hàn dì kàng hàn bǎo shāng gēng zuò jì shù tǐ xì de zuì zhōng xíng chéng。 ér yǔ cǐ tóng shí， suí zhe běi fāng rén kǒu de dà liàng nán qiān， zhōng guó jīng jì zhòng xīn de zhú jiàn nán yí， nán fāng de shuǐ tián nóng yè yě kāi shǐ bǎi tuō yuán lái de“ huǒ gēng shuǐ nòu” de yuán shǐ zhuàng tài， dào táng sòng shí qī， zǒu shàng liǎo jīng gēng xì zuò de dào lù。
（ 1） quǎn mǔ fǎ
běi fāng kàng hàn gēng zuò yǐ xù shāng bǎo shāng wéi zhōng xīn。 zuì zǎo chū xiàn de yī zhǒng kàng hàn gēng zuò fǎ kě néng shì quǎn mǔ fǎ。 quǎn mǔ fǎ， yóu quǎn hé mǔ liǎng bù fēn zǔ chéng。 quǎn shì gōu， mǔ shì lǒng， quǎn mǔ fǎ yě jiù shì yī zhǒng lǒng zuò fǎ。 zhè zhǒng gēng zuò fǎ duì yú tǔ dì de lì yòng bāo kuò“ shàng tián qì mǔ， xià tián qì quǎn” liǎng zhǒng fāng shì。 tā de tè diǎn shì： zài gāo tián lǐ， jiāng zuò wù zhǒng zài gōu lǐ， ér bù zhǒng zài lǒng shàng， zhè bù jiào zuò“ shàng tián qì mǔ”。 zài dī tián lǐ， jiāng zuò wù zhǒng zài lǒng shàng， ér bù zhǒng zài gōu nèi， zhè jiù jiào“ xià tián qì quǎn”。 gāo tián zhǒng gōu bù zhǒng lǒng， yòu lì yú kàng hàn bǎo shāng； dī tián zhǒng lǒng bù zhǒng gōu， yòu lì yú pái shuǐ fáng lào， qiě yòu lì yú tōng fēng tòu guāng。 kàng hàn zhù yào tǐ xiàn zài“ shàng tián qì mǔ” zhī zhōng。 xī hàn de dài tián fǎ biàn jiāng“ shàng tián qì mǔ” de kàng hàn yuán lǐfà yáng guāng dà。
（ 2） dài tián fǎ
dài tián fǎ shì xī hàn zhōng qī nóng xué jiā zhào guò suǒ fā míng bìng tuī guǎng de yī zhǒng gēng zuò fāng fǎ。 zài miàn jī wéi yī mǔ de cháng tiáo xíng tǔ dì shàng， kāi sān tiáo yī chǐ kuān yī chǐ shēn de gōu（ quǎn）， gōu de wèi zhì měi nián dōuyòu lún huàn， yīn cǐ chēng wéi“ dài tián”。 jiāng zhǒng zǐ bōzhòng yú gōu zhōng， děng dào miáo fā yá cháng yè yǐ hòu， biàn zài zhōng gēng chú cǎo de tóng shí， jiāng gōu liǎng biān de lǒng tǔ， bà xià lái mái zài zuò wù de gēn bù， zhè yàng biàn néng qǐ dào fáng fēng kàng dǎo fú， kàng hàn de zuò yòng。 dài tián fǎ shì yóu quǎn mǔ fǎ fā zhǎn 'ér lái de， tā de jī běn jié gòu yě shì yóu mǔ hé quǎn zǔ chéng de。 tā zài jì shù shàng yòu yǐ xià de tè diǎn： yī shì gōu lǒng xiāngjiàn。 zhǒng zǐ bōzhòng zài gōu zhōng， dài chū miáo hòu， jié hé zhōng gēng chú cǎo jiāng lǒng tǔ yōng miáo（ píng lǒng）。 qí zuò yòng shì fáng fēng kàng dǎo fú hé bǎo shāng kàng hàn， shí jì shàng tǐ xiàn liǎo quǎn mǔ fǎ zhōng“ shàng tián qì mǔ” de yuán zé。 èr shì gōu lǒng hù huàn。 lǒng hé gōu de wèi zhì zhú nián lún huàn， jīn nián de lǒng， míng nián biàn wéi gōu； jīn nián de gōu， míng nián biàn wéi lǒng， zhè yě jiù shì dài tián fǎ dé míng zhī yóu lái。 qǐ dào lún fān lì yòng yǔ xiū xián de zuò yòng。 míng dài chū xiàn de qīn tián fǎ， jiù shì jiè yòng liǎo dài tián fǎ de zhè yī yuán lǐ。 qīn tián fǎ yào qiú zài yī kuài jiào dà de gēng dì shàng xiān huá chū yī bù fēn lái， duō xià xiē gōng fū， zài rén gōng、 féi liào、 guàn gài děng fāng miàn shí xíng qīng xié tóu zī， yǐ bǎo zhèng zhè bù fēn tǔ dì de wěn chǎn gāo chǎn， jiāng nián zài jiāng lìng yī bù fēn de tǔ dì rú fǎ páozhì yī piān， zhú nián lún huàn， shǐ dì lì dé dào huī fù hé tí gāo。 sān shì gēng nòu jié hé。 dài tián fǎ měi nián dōuyào zhěng dì kāi gōu qǐ lǒng， děng dào chū miáo yǐ hòu， yòu yào tōng guò zhōng gēng chú cǎo lái píng lǒng， jiāng lǒng shàng zhī tǔ tián huí dào lǒng gōu， qǔ dào kàng hàn bǎo shāng kàng dǎo fú de zuò yòng。 yóu yú dài tián fǎ de zhè xiē tè diǎn， jiā zhī yī xì liè yǔ zhī xiāng pèi tào de nóng qì， rú lóu chē、 ǒu lí děng， shǐ dé dài tián fǎ què shí qǔ dé liǎo hǎo de xiào guǒ， dān wèi miàn jī zǒng chǎn liàng dé yǐ tí gāo， hé méi yòu shí xíng dài tián de píng zuò tián（ dāng shí chēng wéi màn tián） xiāng bǐ， mǔ chǎn liàng cháng cháng yào chāo guò yī hú yǐ shàng， hǎo de shí hòu shèn zhì hái yào jiā bèi。 què shí qǐ dào liǎo“ yòng lì shǎo 'ér dé gǔ duō” de hǎo xiào guǒ。
（ 3） qū zhǒng fǎ
hàn dài chú liǎo dài tián fǎ wài hái yòu yī zhǒng kàng hàn gāo chǎn de zāi péi jì shù fāng fǎ， zhè jiù shì qū zhǒng fǎ， yòu chēng qū tián fǎ。 qū zhǒng yòu liǎng zhǒng xíng shì， yī zhǒng shì kuān fú qū zhǒng fǎ， yī zhǒng shì xiǎo fāng xíng qū zhǒng fǎ。 kuān fú qū tián xì yóu dīng、 dào、 gōu sān bù fēn zǔ chéng， dīng wéi cháng tiáo xíng tián kuài， dīng yǔ dīng zhī jiān wéi rén hángdào。 dīng shàng zuò gōu， gōu yǔ dīng kuān píng xíng， zhuāng jià jiù zhǒng zài gōu zhōng。 xiǎo fāng xíng qū zhǒng fǎ， zé gēn jù tǔ rǎng féi lì de bù tóng， qū de dà xiǎo、 qū jiān de jù lí、 měi mǔ de qū shù， dōuyòu yī dìng de qū bié。 qū tián fǎ de tè diǎn shì：（ 1） zuò qū shēn gēng。“ qū tián bù gēng bàng dì， shù jìn dì lì。” jiù shì shuō， qū tián zài tǔ rǎng gēng zuò shàng de tè diǎn shì shēn gēng zuò qū， qū nèi shēn gēng， bù gēng qū wài de tǔ dì， yǐ chōng fēn wā jué qū nèi tǔ dì de zēng chǎn qián lì。（ 2） děng jù diǎn bō。 kuān fú qū tián suǒ zhǒng zuò wù de hángjù、 zhū jù dōuyòu yī dìng de guī gé， chéng děng jù diǎn bō xíng shì； fāng xíng qū tián， qū de dà xiǎo、 qū jiān jù lí、 měi qū de zhū shù yědōu yòu yī dìng yòu guī gé， yīn 'ér yě chéng děng jù xué bō zhuàng tài。 kě yǐ bǎo zhèng zuò wù yòu liáng hǎo de tōng fēng tòu guāng tiáo jiàn。（ 3） jí zhōng guǎn lǐ。 shī féi、 guàn gài， yǐ jí zhōng gēng chú cǎo dōuzài qū nèi jìn xíng， biàn yú chōng fēn fā huī rén lì hé wù lì de zuò yòng， tóng shí děng jù diǎn bō yě biàn yú qū nèi cāo zuò。（ 4） kàng shí bǎo tǔ。 yóu yú qū tián bù gēng bàng dì， zhǐ shì zhuóyǎn yú qū nèi shēn gēng， qǐ dào bǎo chí shuǐ tǔ de zuò yòng。 zhè tè diǎn shǐ dé“ zhū shān líng、 jìn yì gāo wēi、 qīng bǎn jí qiū chéng shàng， jiē kě wéi qū tián”。 zài tí gāo dān wèi miàn jī chǎn liàng de tóng shí， hái kuò dà liǎo gēng dì miàn jī。
（ 4） gēng héng pá héng mò
rán 'ér， bù lùn shì quǎn mǔ fǎ、 dài tián fǎ， hái shì qū zhǒng fǎ， yě bù lùn shì lǒng zuò fǎ hái shì píng zuò fǎ， dū bì xū miàn lín rú hé jiǎn shǎo tǔ rǎng shuǐ fēn de sàn shī， yǐ jí rú hé jiě jué fān gēng hòu， píng zhěng dì miàn hé pò suì tǔ kuài děng wèn tí。 hàn dài cǎi yòng de shì gēng mó jié hé de fāng fǎ， jí zài fān gēng hòu yòng“ mó” lái mó píng dì miàn hé mó suì tǔ kuài， yǐ jiǎn shǎo tǔ rǎng shuǐ fēn de sàn shī， wèi jìn shí qī， zé zài gēng mó zhī jiān yòu jiā shàng liǎo“ pá”， xíng chéng liǎo gēng、 pá、 mò sān wèi yī tǐ de hàn dì gēng zuò jì shù tǐ xì。 hàn zuò jì shù tǐ xì de xíng chéng， shì zhōng guó nóng xué zuì wěi dà de chéng jiù zhī yī。 zhōng guó lì shǐ shàng suī rán yòu jiào wéi fā dá de shuǐ lì shì yè， dàn què cháng qī zhì hòu yú nóng yè de fā zhǎn， jiā shàng zì rán fāng miàn de yuán yīn， shǐ dé gān hàn chéng wéi zhōng guó nóng yè fā zhǎn de zuì dà de bù lì yīn sù。 kàng hàn gēng zuò jì shù shì zhōng guó nóng yè nǎi zhì zhōng huá wén míng zài cháng dá shù qiān nián de shí jiān lǐ de dé yǐ chí xù fā zhǎn de yuán yīn zhī yī。
【 sān】 shuǐ tián gēng zuò jì shù
nán fāng shuǐ tián gēng zuò jì shù tǐ xì zhù yào bāo kuò yǐ gēng、 pá、 chào wéi zhù yào jì shù huán jié de zhěng dì jì shù， yǐ péi yù zhuàng yāng wéi hé xīn de shuǐ dào yí zāi jì shù， hé yǐ yún tián kǎo tián wéi zhù de tián jiān guǎn lǐ jì shù。 qū yuán lí de chū xiàn jiě jué liǎo nán fāng shuǐ tián miàn jī jiào xiǎo， gēng zuò qǐ lái huí zhuǎn bù biàn de wèn tí。 dàn jǐn jǐn shì qū yuán lí hái shì bù gòu de。 bǐ rú shuǐ dào zài shuǐ zhōng shēngzhǎng， shuǐ céng de shēn qiǎn duì shuǐ dào de shēngzhǎng huì chǎn shēng hěn dà de yǐng xiǎng， yú shì yào qiú tián miàn píng zhěng， zhǐ yòu zhè yàng cái néng bǎo chí shuǐ píng shēn qiǎn yī zhì， ér měi kuài dào tián miàn jī piān xiǎo， chú liǎo yīn zì rán yuán yīn yǐ wài， hái zài yú xiǎo kuài dào tián biàn yú píng zhěng。 wèile píng zhěng tián miàn， sòng dài pǔ biàn cǎi yòng liǎo yī zhǒng shuǐ tián tè yòu de nóng jù“ chào”。 chào de chū xiàn， biāo zhì zhe nán fāng shuǐ tián zhěng dì jì shù de xíng chéng。 táng sòng yǐ hòu， dào zuò shēng chǎn zhōng pǔ biàn cǎi yòng liǎo yí zāi jì shù， yǔ zhī xiāng shì yìng de yù yāng jì shù yě yǐ xíng chéng。 sòng dài chū xiàn de yāng mǎ zé shì zhuān mén wéi bá yāng 'ér shè jì zhì zào chū lái de nóng jù。 chuán tǒng chā yāng jì shù zhì shǎo zài yuán dài yǐ jīng dìng xíng。 shuǐ dào tián jiān guǎn lǐ zhù yào bāo kuò yún tián hé kǎo tián liǎng xiàng。 yún tián hé kǎo tián zài běi wèi jiǎ sī xié《 qí mín yào shù》 zhōng jiù yǐ chū xiàn。 sòng dài yún tián、 kǎo tián jì shù dé dào liǎo jìn yī bù de fā zhǎn。 sòng dài rén men rèn shí dào， yún tián de zuò yòng bù jǐn zài yú chú cǎo， hái kě yǐ gǎi shàn shuǐ dào shēngzhǎng huán jìng， yīn cǐ tí chū，“ bù wèn cǎo de yòu wú， bì biàn shǒu pái shū， wù lìng dào gēn zhī bàng， yè yè rán 'ér hòu yǐ。” zhēn duì dào tián suǒ zài dì shì gāo dī bù tóng de tè diǎn， hái tí chū liǎo，“ xiān yú zuì shàng chù shōu chù shuǐ， wù lìng zǒu shī。 rán hòu zì xià xuán fàng lìng gān 'ér xuán yún” de yún tián fāng fǎ。 shì yìng yún tián de xū yào， sòng yuán shí qī hái fā míng liǎo yún zhǎo， yòng zhú guǎn zuò chéng shǒu zhǎng xíng zhuàng， tào zài shǒu zhǐ shàng， yǐ bì miǎn shǒu zhǐ zhí jiē yǔ tián tǔ jiē chù， jiǎn shǎo sǔn shāng。 chú shǒu yún zhī wài， hái yòu zú yún，“ wéi mù zhàng rú guǎi zǐ， liǎng shǒu yǐ yǐ yòng lì， yǐ zhǐ tā bá ní shàng cǎo huì， yōng zhī miáo gēn zhī xià。” yuán dài hái chuàng zào liǎo yī zhǒng yòng yún dàng yún tián de fāng fǎ。 yún dàng xì yī zhǒng yòng mù bǎn xià dīng yòu tiě dīng， shàng 'ān yòu zhú bǐng de gōng jù，“ yún tián zhī jì， nóng rén zhí zhī， tuī dàng hé lǒng jiān cǎo ní， shǐ zhī hǔn nì， zé tián kě jīng shú， jì shèng pá chú， yòu dài shǒu zú。 suǒ yún zhī tián， rì fù jiān bèi。” tí gāo liǎo gōng zuò xiàolǜ， hái dà jiǎn qīng liǎo láo dòng qiáng dù。 zhì cǐ， zhōng guó chuán tǒng de shuǐ dào yún tián fāng fǎ yǐ jīng wán bèi。 sòng yuán shí qī suǒ yòng de yún tián fāng fǎ yī zhí yán yòng zhì jīn。 kǎo tián zhù yào shì jié hé yún tián jìn xíng。 kǎo tián suī rán yǐ qián jiù yǐ chū xiàn， dàn fāng fǎ bǐ jiào jiǎn dān， bù guò shì“ jué qù shuǐ”、“ pùshài” ér yǐ， sòng dài cǎi qǔ liǎo zài tián zhōng kāi wā shuǐ gōu jìn xíng kǎo tián de fāng fǎ。 zhè zhǒng bàn fǎ kě yǐ fáng zhǐ yīn jiǎn dān de jué shuǐ suǒ zhì de féi shuǐ wài liú。
【 sì】 xuǎn zhǒng
tǔ rǎng gēng zuò de mùdì zài yú gǎi liáng tǔ rǎng de zì rán shǔ xìng， shǐ qí gèng hǎo dì shì yìng zuò wù shēngzhǎng de xū qiú， ér yǔ cǐ tóng shí， rén men yě tōng guò bù duàn dì gǎi biàn zuò wù zì shēn tè xìng， lái shì yìng tǔ rǎng huán jìng， tí gāo nóng yè shēng wù de shēng chǎn néng lì。《 shī jīng》 shí dài jí yòu liáng zhǒng de gài niàn， hàn dài suì xuǎn fǎ yǐ jiàn zhū jìzǎi， nán běi cháo shí qī chū xiàn liǎo lèi sì jīn rì de“ zhǒng zǐ tián”， qīng dài zé chū xiàn liǎo“ yī suì chuán” jì shù， suǒ yòu zhè yī qiēdōu shì zhōng guó chuán tǒng nóng yè jì shù jìn bù de chǎn wù。 zhǒng zǐ wéi zhōng guó nóng yè de fā zhǎn zuò chū liǎo zhòng dà de gòng xiàn。 sòng dài yǐn jìn liǎo zǎo shú、 nài hàn de zhàn chéng dào， yǐ shì yìng gāo yǎng zhī dì de zhòngzhí， ér tóng shí chū xiàn de huáng lù dào zé zhù yào shì miàn xiàng dī wā yì lào de hú tián， jīng guò yī dài yǐ yī dài rén de nǔ lì， shuǐ dào pǐn zhǒng bù duàn zēng jiā， jǐn qīng dài《 shòu shí tōng kǎo》 yī shū zhōng suǒ chāo lù de shuǐ dào pǐn zhǒng shù jiù dá 3000 duō gè。 yǐ hòu， zhōng guó rén mín hái zài shuǐ dào pǐn zhǒng xuǎn yù fāng miàn jì xù nǔ lì， dāng dài zá jiāo shuǐ dào hé shuǐ dào jī yīn wù lǐ fēn bù tú de yán jiū chéng gōng jiù shì liǎng gè lǐng xiān shì jiè de kē jì chéng guǒ。
【 wǔ】 nóng shū
nóng jù jí qí suǒ dài biǎo de nóng yè shēng chǎn jì shù de jìn bù， wéi nóng shū de xiě zuò diàn dìng liǎo jī chǔ。 cóng xiān qín shí dài kāi shǐ， zhōng guó jiù chū xiàn nóng jiā xué pài hé nóng shū， liú chuán zhì jīn de《 lǚ shì chūn qiū · shàng nóng》 sì piān（ gōng yuán qián 239 nián）， jiù shì tā men de dài biǎo。 dào hàn dài zé chū xiàn liǎo《 fàn shèng zhī shū》 hé《 sì mín yuè lìng》 zhè yàng liǎng bù zhù míng de nóng shū。 běi wèi shí qī chū xiàn liǎo zhōng guó lì shǐ shàng zuì wěi dà de nóng xué zhù zuò， zhè biàn shì jiǎ sī xié suǒ zhù de《 qí mín yào shù》（ 532－ 544 nián）， gāi gòng 10 juàn， 92 piān， 11 wàn yú zì， nèi róng bāo kuò cóng nóng yè shēng chǎn dào shēng huó děng duō fāng miàn， bèi chēng wéi“ zhōng guó gǔ dài de bǎi kē quán shū”。《 qí mín yào shù》 yǐ qián de nóng shū dōushì yǐ běi fāng nóng yè jì shù wéi zhù yào xiě zuò duì xiàng， zhǐ shì zài《 qí mín yào shù》 de chū xiàn zhī hòu liù bǎi yú nián， cái chū xiàn liǎo dì yī bù fǎn yìng nán fāng shuǐ tián nóng yè jì shù de nóng shū， zhè biàn shì nán sòng de chén fū《 nóng shū》（ 1149 nián）， zhè běn nóng shū bāo kuò sān juàn， shàng juàn yǐ shuǐ dào shēng chǎn wéi zhù， shè jí nóng yè shēng chǎn de yī xiē jī běn yuán lǐ hé jì shù； zhōng juàn“ niú shuō”， jiǎng shù gēng niú de sì yǎng hé jí bìng fáng zhì； xià juàn“ cán sāng”， chǎn shù yòu guān zhǒng sāng yǎng cán shì yí。 quán shū piān fú bù dà， què shì zhōng guó nóng xué shǐ shàng yī běn bù kě duō dé de nóng shū。 yuán dài tǒng zhì zhōng guó de shí jiān bù cháng， zǒng gòng bù dào yī bǎi nián de shí jiān， dàn zài zhōng guó lì shǐ shàng què liú xià liǎo sān běn liǎo bù qǐ de nóng shū， tā men shì yóu sī nóng sī chū miàn zhù biān de《 nóng sāng ji yào》（ 1273 nián）， yóu dì fāng guān yuán wáng zhēn hé lǔ míng shàn biān zhù de《 nóng shū》 hé《 nóng sāng yī shí cuō yào》（ 1313 nián qián hòu）。 qí zhōng zuì zhí dé zhù yì de shì wáng zhēn《 nóng shū》， gāi shū dì yī cì xì tǒng dì jiān lùn nán běi nóng yè jì shù， bìng shǒu chuàng liǎo“ nóng qì tú pǔ”， yǐ tú wén bìng mào de xíng shì jìzǎi liǎo 'èr bǎi yú zhǒng nóng jù de xíng zhì yǔ gōng yòng， jí zhōng guó chuán tǒng nóng jù zhī dà chéng。 míng qīng shí qī， chū xiàn liǎo dà liàng de dì fāng xìng nóng shū， zhè xiē nóng shū dū fēi cháng qièhé dāng dì de nóng yè shēng chǎn shí jì， chú cǐ zhī wài hái chū xiàn liǎo xiàng xú guāng qǐ de《 nóng zhèng quán shū》（ 1639 nián） hé qīng qián lóng huáng dì qīn dìng de《 shòu shí tōng kǎo》（ 1737 nián） děng dà xíng nóng shū。 |
zhōng guó chuán tǒng nóng xué chéng jiù héng héng dì |
dì， zhǐ de shì tǔ dì。 zhǒng zhuāng jià lí bù kāi tǔ dì。 rán 'ér， tǔ dì miàn jī yòu shì yòu xiàn de。 zhōng guó zài yīn shāng shí dài jiù yǐ chū xiàn gēng dì bù zú de wèn tí。 shāng rén zài pán gēng qiān yīn yǐ qián，“ bù cháng jué yì”， céng jīng wǔ cì qiān dū。 yòu xué zhě rèn wéi， qiān dū kě néng jiù shì wèile xún zhǎo gēng dì。 cóng jiá gǔ wén de jìzǎi lái kàn， shāng rén zhù yào shì tōng guò“ kěn mù” lái kuò dà gēng dì miàn jī de。 suǒ wèi“ kěn mù”， yě jiù shì jiāng yuán lái yòng yǐ yǎng mǎ、 niú、 yáng de mù chǎng kāi kěn chéng wéi zhòngzhí gǔ wù de nóng tián。 zhè yě shì zhōu cháo kuò dà gēng dì miàn jī de zhù yào tú jìng， tè bié shì dōng zhōu yǐ hòu， shì yìng zhàn zhēng duì yú liáng shí de xū yào， dào chù dōuzài tí chàng“ kěn cǎo”、“ zhì lāi”， shǐ dé chūn qiū zhàn guó shí qī， huáng hé zhōng xià yóu yī xiē rén kǒu chóu mì de dì qū chū xiàn“ wú suǒ chú mù niú mǎ zhī dì”。
gēng dì de bù zú suí zhe tǔ dì jiān bìng de shèng xíng 'ér jiā jù。 chūn qiū zhàn guó yǐ qián， shí xíng tǔ dì guó yòu zhì，“ pǔ tiān zhī xià， mò fēi wáng tǔ”， tōng guò jǐng tián、 fēn fēng、 tián lāi děng fāng shì， rén réndōu kě yǐ dé dào yī dìng shù liàng de tǔ dì shǐ yòng quán， chūn qiū zhàn guó yǐ hòu， jǐng tián zhì fèi chú， sī yòu zhì dài tì liǎo gōng yòu zhì， tǔ dì mǎi mài zhī shàng chū xiàn de tǔ dì jiān bìng， shǐ dé fù zhě tián lián qiān mò， pín zhě wú lì zhuī zhī dì， gēng dì duì yú dà duō shù rén lái shuō jiù xiǎn dé gèng wéi bù zú。
rán 'ér， gēng dì miàn jī de yòu xiàn xìng què shì xiāng duì de， tā suí zhe shēng chǎn lì shuǐ píng de tí gāo， jì shù de gǎi jìn hé tǔ dì lì yòng fāng shì de duō yàng huà 'ér fā shēng biàn huà。 nóng yè qǐ yuán zhī hòu， yī xiē zì rán tiáo jiàn jiào hǎo， shì hé yú nóng yè de tǔ dì shǒu xiān dé dào liǎo kāi fā hé lì yòng， zhè xiē dì fāng yī bān lái shuō， tǔ rǎng dū bǐ jiào féi wò， zhí bèi jiào hǎo， shuǐ yuán bǐ jiào fāng biàn。 dàn shì suí zhe nóng yè shēng chǎn de jìn yī bù fā zhǎn， gēng dì miàn jī jiù kāi shǐ xiǎn dé bù zú， xū yào kuò dà gēng dì miàn jī， bǎ yuán lái yī xiē bù tài shì hé nóng gēng de tǔ dì， jīng guò yī dìng de gǎi zào， shǐ tā zhǒng shàng zhuāng jià 。 tǔ dì de miàn jī shì yòu xiàn de， suí zhe rén kǒu de zēng jiā， bì xū xiāng yìng dì kuò dà gēng dì miàn jī， yǐ mǎn zú rén kǒu zēngzhǎng de xū yào。
táng sòng yǐ hòu， suí zhe zhōng guó jīng jì zhòng xīn de nán yí， nán fāng rén kǒu de jiā sù zēngzhǎng， rén duō dì shǎo de máo dùn rì yì tū chū， yú shì chū xiàn liǎo“ yǔ shān zhēng dì， yǔ shuǐ zhēng tián” de jú miàn， gè zhǒng tǔ dì lì yòng xíng shì xiāng jì chū xiàn， qí zhōng zuì wéi yòu míng de dāng shǔ wéi tián（ wéi tián）、 tī tián、 jià tián、 shā tián děng。
【 yī】 wéi tián（ wéi tián）
wéi tián， yòu jiào zuò wéi tián。 chūn qiū mò nián， yǐ yuè zú wéi zhù tǐ jiàn lì de wú guó hé yuè guó， jiù zài cháng jiāng xià yóu de tài hú dì qū kāi shǐ wéi tián liǎo， dāng shí de sū zhōu chéng fù jìn dōuyòu dà piàn wéi tián de fēn bù。 chǔ miè yuè yǐ hòu， chūn shēn jūn zài wú guó gù dì jì xù fā zhǎn wéi tián。 zhì qín hàn shí qī yòu jìn yī bù tuī guǎng。 rán 'ér wéi tián de dà guī mó fā zhǎn què shì zài táng sòng yǐ hòu。
wán zhěng de wéi tián chú liǎo wéi dī zhī wài， hái xū yào yòu hé qú、 mén zhá děng shuǐ lì shè shī。 sòng dài wén xué jiā fàn zhòng yān céng jīng shuō guò， jiāng nán dì qū yǐ qián céng jīng yòu guò wéi tián， měi yī qū wéi tián fāng yuán dū dá shù shí lǐ， jiù rú dà chéng shì yī bān， wéi tián zhōng yòu hé qú， wài miàn hái yòu mén zhá。 gān hàn shí kāi zhá yǐn jiāng shuǐ jìn xíng guàn gài， hóng lào shí jiù bì zhá dǎng zhù jiāng shuǐ。 wéi tián bù pà hàn yě bù chóu lào， gěi nóng mín dài lái hěn dà de lì yì。 yóu wéi dī、 hé qú hé mén zhá děng gòu chéng de wéi tián tǐ xì， chéng gōng dì kuò dà liǎo gēng dì miàn jī。 liǎng sòng shí qī， dà guī mó de wéi tián zhù yào fēn bù zài cháng jiāng xià yóu jí tài hú liú yù dì qū。 míng qīng shí qī， wéi tián gèng yóu cháng jiāng xià yóu xiàng cháng jiāng zhōng yóu fā zhǎn， zài pó yáng hú hé dòng tíng hú liú yù dōuyòu dà piàn wéi tián（ yuàn tián） de fēn bù。 wéi tián， shǐ dé tài hú liú yù、 pó hú liú yù hé dòng tíng hú liú yù xiān hòu chéng wéi xīn de liáng shí gōng yìng jī dì， chū xiàn liǎo“ sū hú shú、 tiān xià zú”、“ hú guǎng shú， tiān xià zú” de shuō fǎ， zhì jīn wéi tián dì qū réng rán shì shuǐ dào de zhù chǎn qū。
rán 'ér， wéi tián de máng mù fā zhǎn， dà liàng de shuǐ miàn biàn chéng tián miàn， zhū shuǐ miàn jī jiǎn shǎo， xù hóng néng lì xià jiàng， shǐ dé yuán běn yī xiē shuǐ hàn wú yōu de nóng tián， xiàn yě chéng wéi shòu hài duì xiàng， zāi hài fā shēng pín shuài jiā mì。 yīn cǐ lì shǐ shàng yī zhí cún zài wéi hú zào tián hé tuì tián hái hú de zhēng lùn。 dàn dà guī mó de wéi tián xiū zhù zì sòng dài yǐ lái， yī zhí méi yòu tíng zhǐ guò。 yǐ cǐ tóng shí， rén men hái zài cǎi qǔ gè zhǒng bàn fǎ， lì zhēng shǐ zāi hài jiǎn xiǎo dào zuì dī xiàn dù。 bàn fǎ zhī yī jiù shì xiū zhù yī zhǒng guī mó bǐ jiào xiǎo de“ guì tián”， guì tián de tè diǎn shì：“ zhù tǔ hù tián， sì wéi 'ér xiǎo， sì miàn jù zhì jiǎn xué， rú guì xíng zhì， shùn zhì tián duàn， biàn yú gēng shí， ruò yù shuǐ huāng， tián zhì jì xiǎo， jiān zhù gāo jùn， wài shuǐ nán rù， nèi shuǐ zé chē zhī yì hé。” lìng yī gè bàn fǎ jiù shì xuǎn yòng zǎo shú nài lào de pǐn zhǒng， rú huáng lù dào děng。 huáng lù dào bù jǐn yòu hěn hǎo de nài shuǐ néng lì， ér qiě zì zhǒng zhì shōu liù、 qī shí rì， kě yǐ zài hóng shuǐ dào lái zhī qián qiǎng shōu yī jì zǎo dào， huò zài hóng shuǐ guò qù zhī hòu bǔ zhǒng yī jì wǎn dào。
【 èr】 tī tián
tī tián shì zài shān qū qiū líng qū pō dì shàng， zhù bà píng tǔ， xiū chéng xǔ duō gāo dī bù děng， xíng zhuàng bù guī zé de bàn yuè xíng tián kuài， shàng xià xiāng jiē， xiàng jiē tī yī yàng， yòu fáng zhǐ shuǐ tǔ liú shī de gōng xiào。 tī tián zuì zǎo qǐ yuán yú hé shí bù dé 'ér zhī， yòu rén rèn wéi《 shī jīng》 zhōng de“ bǎn tián” jiù shì yuán shǐ xíng tī tián。 táng dài yún nán bù fēn shǎo shù mín zú dì qū yǐ yòu tī tián de chū xiàn。 shí chēng wéi shān tián。 tī tián zhī míng， shǐ jiàn yú sòng dài， nán sòng shī rén fàn chéng dà zài《 cān luán lù》 zhōng jìzǎi liǎo tā yóu lì yuán zhōu（ jīn jiāng xī yí chūn shì） shí suǒ kàn dào de qíng jǐng，“ lǐng bǎn shàng jiē hé tián， céng céng 'ér shàng zhì dǐng， míng yuē tī tián。” dāng shí mǐn、 jiāng、 huái、 zhè、 shǔ děng dì dōuyòu xǔ duō tī tián de fēn bù。 yuán dài wáng zhēn bù jǐn gěi chū liǎo tī tián de gài niàn， ér qiě hái zuì zǎo zǒng jié liǎo tī tián de xiū zào fāng fǎ。 gēn jù wáng zhēn de jìzǎi kě yǐ kàn chū， tī tián de kāipì fēn wéi sān zhǒng qíng kuàng： yī shì tǔ shān， zhè zhǒng qíng kuàng zhǐ xū yào zì xià 'ér shàng， cái wéi zhòng dèng， jí kě zhǒng yì； èr shì tǔ shí xiāng bàn， yòu tǔ yòu shí de shān， jiù bì xū lěi shí bāo tǔ chéng tián； sān shì rú guǒ shān shì fēi cháng dǒu qiào， sì hū jiù bù néng 'àn zhào cháng guī qù kāipì tī tián， zé zhǐ hǎo nòu tǔ 'ér zhǒng， niè kǎn 'ér yún。 bù guǎn shì nà zhǒng tī tián， zhǐ yào yòu shuǐ jiù kě yǐ zhòngzhí shuǐ dào， méi yòu shuǐ zé zhǐ néng zhǒng hàn dì zuò wù， rú sù， mài děng。
tī tián zhù yào yǐ kào tiān rán yǔ shuǐ guàn gài，“ léi míng tián” jí yóu cǐ 'ér dé míng， shuǐ yuán bǐ jiào quē fá， róng yì zào chéng gān hàn， wèile lì yòng yòu xiàn de shuǐ yuán， sòng dài yǐ hòu rén men yě cǎi qǔ liǎo yī dìng de cuò shī， zhè biàn shì xiū zhù bēi táng， xuǎn zé dì shì jiào gāo， ér shuǐ yuán yòu xiāng duì jí zhōng de dì fāng， àn zhào yuē shí mǔ jí ná chū 'èr、 sān mǔ de bǐ lì， kāi wā chí táng， yòng yǐ xù shuǐ。 chí táng de dī 'àn yào qiú gāo dà xiē， ér chí táng lǐ miàn zé yào qiú shēn guǎng， zhè yàng zuò yòu xǔ duō hǎo chù， shǒu xiān， chí táng shēn guǎng， kě yǐ róng nà gèng duō de shuǐ， wéi tī tián tí gōng guàn gài shuǐ yuán， fā dà shuǐ shí， yě bù zhì yú fàn làn chéng zāi。 qí cì， gāo dà de dī shàng， kě yǐ zhòngzhí sāng、 zhè， sāng、 zhè kě yǐ xì niú。 niú zài xià tiān shí kě yǐ dé dào liáng yìn， ér dī jīng guò niú de jiàn tà 'ér jiān shí， sāng、 zhè yòu kě yǐ dé dào niú de fèn biàn děng。 chú xiū zhù bēi táng yǐ wài， hái cǎi yòng gāo zhuǎn tǒng chē yǐn shuǐ shàng shān lái jiě jué tī tián quē shuǐ wèn tí， yòu shí shān shì tài gāo， yī jià tǒng chē hái bù néng jiāng shuǐ yùn dào mùdì dì， biàn yòng liǎng jià tǒng chē lái jiē lì， zài liǎng jià tǒng chē zhī jiān kāi wā yī gè chí táng。 yóu yú shuǐ yuán wèn tí dé dào liǎo jiě jué， suǒ yǐ tī tián dé dào liǎo hěn dà de fā zhǎn， chū xiàn liǎo“ shuǐ wú juān dī bùwèi yòng， shān dào cuī wéi jìn lì gēng” de qíng jǐng。 jiě jué tī tián gān hàn de lìng yī zhǒng bàn fǎ jiù shì cóng pǐn zhǒng shàng qù zuò wén zhāng， xuǎn zé shēng yù qī duǎn de pǐn zhǒng zhòngzhí， yīn wéi shēng yù qī duǎn de pǐn zhǒng， duì shuǐ de xū yào liàng yě xiǎo， rú sòng dài shí jiù yòu yī zhǒng suǒ wèi de“ gāo tián zǎo dào” pǐn zhǒng， zhè gè pǐn zhǒng zì zhǒng zhì shōu， bù guò wǔ、 liù gè yuè（ xiàn zài kàn lái wǔ、 liù gè yuè de shēng yù qī yǐ bù suàn duǎn）， zài zhè wǔ、 liù gè yuè qī， bù guò guàn gài sì wǔ cì， yīn cǐ kě néng què bǎo fēng shōu。 sòng zhēn zōng shí hái céng cóng fú jiàn yǐn zhǒng yī zhǒng yuán chǎn yú jīn yuè nán de shuǐ dào pǐn zhǒng“ zhàn chéng dào”， sàn fā gěi jiāng huái liǎng zhè dì qū zhòngzhí。 zhè gè pǐn zhǒng de tè diǎn shì zǎo shú 'ér yòu nài hàn， tā de yǐn jìn kě yǐ jiě jué“ gāo yǎng zhī dì” shāo hàn jí shuǐ tián bù dēng de wèn tí。 ér zǎo shú dào yǐn jìn de yì yì yòu yuǎn yuǎn chāo chū liǎo tī tián běn shēn。 tī tián， zì táng sòng chū xiàn yǐ hòu， yī zhí yán yòng zhì jīn， jīn tiān zài yī xiē shān qū réng rán yòu dà liàng tī tián cún zài。 tī tián duì yú kuò dà gēng dì miàn jī， zēng jiā liáng shí zǒng chǎn liàng qǐ dào jī jí de zuò yòng。 dàn tī tián de 'è xìng fā zhǎn， yě huì shǐ tiān rán zhí bèi zāo dào yán zhòng de pò huài， bìng dǎo zhì shuǐ tǔ liú shī。
【 sān】 jià tián
jià tián yòu chēng wéi fèng tián。 zuì chū de fèng tián shì yóu ní shā yū jī gū fèng gēn bù， rì jiǔ fú fàn shuǐ miàn 'ér xíng chéng de yī zhǒng zì rán tǔ dì。 dōng jìn guō pú de《 jiāng fù》 zhōng， yòu“ biāo zhī yǐ cuì yì， fàn zhī yǐ fú gū， bō fěi yì zhī máng zhǒng， tǐng zì rán zhī jiā shū” de wén jù， qí zhōng de“ fàn zhī yǐ fú gū”， kě néng zhǐ de jiù shì piào fú zài shuǐ miàn shàng fèng tián，“ máng zhǒng” yǔ“ jiā shū” zé zhǐ de shì cháng yú fèng tián zhī shàng de shuǐ dào zhī lèi de zuò wù。 fèng tián zhī míng zuì zǎo jiàn yú táng cháo， táng shī zhōng biàn yòu“ lù xì fèng tián yí” de shī jù。 zuì zǎo duì fèng tián de lì yòng jiā yǐ jì shù de shì běi sòng sū sòng de《 tú jīng běn cǎo》， shū zhōng shuō dào：“ jīn jiāng hú bēi zé zhōng jiē yòu zhī， jí jiāng nán rén hū wéi jiāo cǎo zhě。 …… liǎng zhè xià zé chù， gū cǎo zuì duō， qí gēn xiāng jié 'ér shēng， jiǔ zé bìng fú yú shuǐ shàng， bǐ rén wèi zhī gū fèng。 gē qù qí yè， biàn kě gēng zhì， sú míng fèng tián。”
zài lì yòng tiān rán gū fèng de jī chǔ shàng， rén men cóng zì rán xíng chéng de fèng tián zhōng dé dào qǐ fā， biàn zuò chéng mù jià fú zài shuǐ miàn， jiāng mù jià lǐ tián mǎn dài ní de gū gēn， ràng shuǐ cǎo shēngzhǎng jiū jié tián mǎn kuàng jià 'ér chéng wéi rén zào gēng dì。 bù guò zhè zhǒng rén zào gēng dì， zài sòng dài yǐ qián réng jiù chēng wéi fèng tián，《 chén fū nóng shū》 yuē：“ shēn shuǐ sǒu zé， zé yòu fèng tián。 yǐ mù fù wéi tián qiū， fú xì shuǐ miàn， yǐ fèng ní fù mù jià 'ér zhǒng yì zhī。 qí mù jià tián qiū， suí shuǐ gāo xià fú fàn， zì bù yān nì。” wèile fáng zhǐ tā men suí bō zhú liú， huò rén wéi de tōu dào， rén men yòng shéng zǐ jiāng qí shuān zài hé 'àn biān； ér yòu shí wèile fáng zhǐ fēng yǔ pò dǎ， huǐ huài zhuāng jià ， rén men yòu jiāng qí qiān zǒu， tíng bó zài bì fēng de dì fāng， děng fēng yǔ guò hòu， tiān qì hǎo zhuǎn， zài bǎ tā men fàng qù dào kuān kuò de shuǐ miàn。 yuán dài zé zhèng shì jiāng fèng tián mìng míng wéi jià tián，《 wáng zhēn nóng shū》 yún：“ jià tián， jià yóu fá yě， yì míng fèng tián。” jià tián suī rán réng chēng zuò fèng tián， dàn jià tián yǐ tū pò liǎo fèng tián de xiàn zhì， ér chéng wéi zhēn zhèng yì yì shàng de rén zào gēng dì。“ jià tián fù fèng ní 'ér zhǒng， jì wú hàn hàn zhī zāi， fù yòu sù shōu zhī xiào， dé zhì tián zhī huó fǎ”， yuán dài wáng zhēn jiù duì cǐ dà jiā tuī jiàn， rèn wéi“ shuǐ xiāng wú dì zhě yí xiào zhī”。 táng sòng shí qī， jiāng zhè， huái dōng， èr guǎng yī dài dōuyòu shǐ yòng， qí fēn de fàn wéi yě xiāng dāng guǎng。
【 sì】 shā tián
shā tián shì míng qīng shí qī zài gān sù lǒng zhōng dì qū suǒ fā zhǎn qǐ lái de yī zhǒng tǔ dì lì yòng fāng fǎ。 qí fāng fǎ shì yòng hé liú shí zǐ pū dì sān sì cùn， gēngzhòng shí bá kāi shā shí， zhǒng zhī yú xià， réng qǔ shā shí yǎn gài。 zuò wù cóng shí féng zhōng huò shí céng jiànshēng cháng jiēshí。 shí jì biǎo míng， zài yǔ shuǐ xī shǎo de hàn tián shàng， pū shàng yī céng luǎn shí， kě yǐ qǐ dào xù shuǐ bǎo shāng， jiǎn qīng gān hàn， yì zhì zhēng fā， kòng zhì fàn jiǎn， tí gāo tǔ wēn， cù shú zēng chǎn de zuò yòng。 cǎi yòng shā tián fǎ， kě zài nián jiàng shuǐ liàng 'èr、 sān bǎi háo mǐ de gān hàn tiáo jiàn xià， duó qǔ liáng cài guā guǒ de gāo chǎn fēng shōu。 zhè zhǒng tǔ dì lì yòng fāng fǎ， zì chuàng shǐ zhī hòu， jiù zài lǒng zhōng dì qū dé dào xùn sù fā zhǎn， bìng kuò zhǎn dào níng xià hé qīng hǎi de bù fēn dì qū。
【 wǔ】 sāng jī yú táng
míng qīng shí qī， hái chū xiàn liǎo yī zhǒng zōng hé de， yǐ tí gāo tǔ dì lì yòng shuài wéi mù biāo de， zǒu nèi hán kuò dà gēng dì miàn jī de tǔ dì lì yòng fāng shì， zhè biàn shì sāng jī yú táng děng de chū xiàn。 suǒ wèi sāng jī yú táng， jù guǎng dōng《 gāo míng xiàn zhì》 de jìzǎi， qí bàn fǎ shì jiāng dī wā dì wā shēn biàn chéng shuǐ táng， wā chū de ní duī fàng zài shuǐ táng de sì zhōu wéi dì jī， jī hé táng de bǐ lì wéi liù bǐ sì， liù fēn wéi jī， sì fēn wéi táng， jī shàng zhǒng sāng， táng zhōng yǎng yú， sāng yè yòng lái wèi cán， cán shǐ yòng yǐ sì yú， ér yú táng zhōng de táng ní yòu qǔ shàng lái zuò sāng shù de féi liào。 tōng guò zhè yàng de xún huán lì yòng， qǔ dé liǎo“ liǎng lì jù quán， shí bèi hé jià” de jīng jì xiào yì。 sāng jī yú táng shì zhōng guó shuǐ xiāng rén mín zài tǔ dì lì yòng fāng miàn de yī zhǒng chuàng zào， yě shì zhōng guó jiàn lì hé lǐ de rén gōng shēng tài nóng yè de kāi duān。 tā jì néng hé lǐ lì yòng shuǐ lì hé tǔ dì zī yuán， yòu néng hé lǐ dì lì yòng dòng zhí wù zī yuán， bù lùn zài shēng tài shàng， hái shì zài jīng jì shàng dū qǔ dé liǎo hěn gāo de xiào yì， yíng dé liǎo shì jiè zhù mù。
【 liù】 jīng gēng xì zuò
zài kuò dà gēng dì miàn jī de tóng shí， zhōng guó gǔ dài hái tōng guò dān wèi miàn jī chǎn liàng lái tí gāo tǔ dì de lì yòng shuài。 rén men cháng shuō：“ zhōng guó yòng jǐn zhàn shì jiè shí wǔ fēn zhī yī de gēng dì， yǎng huó liǎo zhàn shì jiè wǔ fēn zhī yī de rén kǒu”， huò zhě shuō：“ zhōng guó yǐ 7% de shì jiè gēng dì， yǎng huó liǎo 22% de shì jiè rén kǒu， zhōng guó de nóng gēng miàn jī jǐn jí měi guó de 70%， què yǎng huó liǎo bǐ měi guó duō wǔ、 liù bèi de rén kǒu。” běn shì jì sān shí nián dài chū jiù yòu rén tí chū， zhōng guó shì rú hé yǐ bǐ měi guó gǎi liáng gēng dì hái shǎo de nóng tián miàn jī， yǎng huó tā de 4 yì rén kǒu， bìng qiě chū kǒu shāng pǐn de sān fēn zhī 'èr shì nóng chǎn pǐn？ jīn tiān kàn lái， zhōng guó zhī suǒ yǐ néng gòu yǎng huó zhòng duō rén kǒu yuán yīn zhī yī jiù shì tí gāo dān wèi miàn jī chǎn liàng。
máo zé dōng shuō：“ wǒ kàn zhōng guó jiù shì kào jīng gēng xì zuò chī fàn。” jīng gēng xì zuò zuì jiǎn dān de dòng jī jiù shì dān wèi miàn jī shàng liáng shí zuò wù de chǎn liàng。 zhōng guó rén cóng kāi shǐ gǎn jué dào gēng dì bù zú shí qǐ， jiù xiǎng dào zài yòu xiàn de tǔ dì shàng shēng chǎn chū jìn kě néng duō de liáng shí。 zhàn guó shí lǐ kuī céng wéi wèi wén hóu zuò“ jìn dì lì zhī jiào”， yǐ tí gāo tǔ dì de shēng chǎn shuài， tí chū“ zhì tián qín jǐn， zé mǔ yì sān shēng”。《 xún zǐ · fù guó》：“ jīn shì tǔ zhī shēng wǔ gǔ yě， rén shàn zhì zhī， zé mǔ yì shù pén， yī suì 'ér zài huò zhī。” lì dài nóng xué jiā wú bù tí chàng jí yuē jīng yíng， shǎo zhǒng duō shōu。 běi wèi shí qī jiù yòu zhè yàng de nóng yàn：“ qǐng bù bǐ mǔ shàn”， hòu yòu yòu rén tí chū，“ fán rén yíng tián， xū liàng jǐ lì， nìngkě shàohǎo， bù kě duō 'è”，“ duō 'è bù rú shàoshàn”。 chén fū zhù zhāng“ duō xū bù rú shǎo shí， guǎng zhǒng bù rú xiá shōu”， bìng tí chū gēng zuò guī mó yào yǔ“ cái lì xiāngchèn”。 míng dài《 shěn shì nóng shū》 yě zhù zhāng“ nìngkě shǎo 'ér jīng mì， bù kě duō 'ér cǎo shuài”，“ duō zhǒng bù rú shǎo zhǒng hǎo， yòu shěng lì qì yǐ shěng tián。” rén men jiù kāi shǐ xiǎng jìn zhǒng zhǒng bàn fǎ， rú tōng guò hùn zuò、 jiànzuò、 lián zuò、 lún zuò děng fāng shì， jìn kě néng dì shǐ yuán lái yī nián zhǐ néng zhǒng yī chá zhuāng jià de dì lǐ， zhǒng shàng 'èr chá， sān chá， shèn zhì gèng duō chá de zuò wù， diǎn xíng de rú dào mài 'èr shú zhì hé zài shuāng jì dào jī chǔ zhī shàng， jiā shàng yī chá chūn huā zuò wù de yī nián sān shú zhì。 míng qīng shí qī， duō shú zhòngzhí hé jiànzuò tào zhǒng jì xù fā zhǎn， rú“ yī suì shù shōu zhī fǎ” hé“ èr nián shí sān shōu”。 nóng yè shì yǐ kào lǜ sè zhí wù xī shōu tài yáng guāng néng zhuǎn huà wèiyòu jī wù zhì de。 zhōng guó chuán tǒng gēng zuò zhì dù de tè diǎn shì duō shú zhòngzhí yǔ lún zuò dǎo chá、 jiànzuò tào zhǒng xiāng jié hé， yī fāng jìn liàng kuò dà lǜ sè zhí wù de fù gài miàn jī， yǐ zhì“ zhǒng wú xián dì”； lìng yī fāng miàn jìn liàng yán cháng gēng dì lǐ lǜ sè zhí wù de fù gài shí jiān， yǐ zhì“ zhǒng wú xū rì ’， shǐ dì lì hé tài yáng néng dé dào chōng fēn de lì yòng， yǐ tí gāo dān wèi miàn jī chǎn liàng。 zhè zhǒng gēng zuò zhì dù duì shuǐ、 féi hé gēng zuò guǎn lǐ de yào qiú hěn gāo， bìng qiě bì xū shí fēn shú xī gè zhǒng zuò wù de tè xìng。 zhōng guó gǔ dài nóng yè dān chǎn bǐ xī 'ōu gǔ dài hé zhōng shì jì gāo dé duō。 xī 'ōu liáng shí shōu huò liàng hé bōzhòng liàng zhī bǐ， jù gǔ luó mǎ shí dài kè lù měi lā (Columella)《 nóng shū》 jìzǎi wéi 4 ～ 5 bèi， jù shí sān shì jì yīng guó《 hēng lì nóng shū》 (WalterofHenley’ sHusbandry) jìzǎi wéi 3 bèi。 ér cóng《 qí mín yào shù》 kàn， zhōng guó liù shì jì sù de shōu huò liàng wéi bōzhòng liàng de 200～ 24 bèi， mài lèi wéi 200～ 44 bèi。 jù《 bǔ nóng shū》 jìzǎi， míng mò qīng chū jiā hú dì qū shuǐ dào zuì gāo chǎn liàng kě dá 4～ 5 shí， hé jīn měi shì mǔ 910～ 1125 shì jīn， bǐ xiàn jīn měi guó jiā zhōu de shuǐ dào chǎn liàng hái gāo。 zhōng guó gǔ dài nóng yè de tǔ dì shēng chǎn shuài， wú yí dá dào liǎo gǔ dài shì jiè de zuì gāo shuǐ píng。
【 qī】 zhì dì
tǔ dì chú liǎo yòu yī dìng de miàn jī xiàn zhì zhī wài， gèng zhòng yào de yī gè tè diǎn jiù shì tǔ rǎng de lǐ huà xìng zhì。 zhè zhǒng lǐ huà xìng zhì wǎng wǎng yǐ dì lì de xíng shì biǎo xiàn chū lái。 tǔ dì lì yòng shuài de tí gāo， rú guǒ bù cǎi qǔ xiāng yìng cuò shī， bì rán dǎo zhì dì lì de xià jiàng， wèile bǎo zhèng tǔ dì de yǒng xù lì yòng， zhōng guó gǔ dài hěn zǎo jiù zhù yì cǎi qǔ gè zhǒng jī jí de cuò shī péi yǎng dì lì， rú shí xíng duō fèn féi tián、 lǜ féi lún zuò děng děng， bìng xíng chéng chuán tǒng。 zǎo zài zhàn guó shí qī， jiù tí chū liǎo“ dì kě shǐ féi” de sī xiǎng， rèn wéi tǔ dì de féi lì kě yǐ gǎi biàn de， dōng hàn shí qī， wáng chōng tí chū liǎo“ dì lì rén zhù” de guān diǎn， rèn wéi tōng guò rén men gēng zuò hé shī féi kě yǐ tí gāo tǔ dì de féi lì。 sòng dài chén chén fū gèng tí chū liǎo“ dì lì cháng xīn zhuàng” de lǐ lùn， zhè zhǒng lǐ lùn rèn wéi， dì lì shuāi jié de shuō fǎ shì méi yòu jīng guò zǎi xì kǎo lǜ de， zhǐ yào néng gòu shí cháng jiā rù xīn 'ér féi wò de tǔ rǎng， shī yòng féi liào， kě shǐ tǔ rǎng gèng jiā jīng shú féi měi， dì lì huì jīng cháng bǎo chí xīn zhuàng de。
gǔ rén yòu shí jiāng zhǒng dì chēng wéi“ zhì dì”， zhè gè zhì rú tóng wǒ men jīn tiān suǒ shuō de zhì bìng de zhì。 zhì bìng rén fāng fǎ yòu hěn duō， yòu lǐ liáo de， yòu shí liáo de， gèng duō de jiù shì yào liáo， jí rén men jīng cháng shuō de“ duì zhèng xià yào”。 rú guǒ ná zhì bìng lái zuò bǐ yù de huà， zhì dì zhōng suǒ yòng de gēng、 pá、 chào、 mò、 chú、 fēng、 jiǎng děng děng zé shǔ yú shì lǐ liáo de fàn wéi， kè tǔ， jiāng bù tóng xìng zhì de tǔ rǎng cān hé zài yī qǐ， yòu tóng shí liáo， ér shī féi jiù shì yào wù liáo fǎ。 zhōng guó nóng mín hěn zǎo jiù zhī dào shī féi。 jù zhuān jiā de kǎo zhèng， jiá gǔ wén zhōng jiù yǐ yòu shī féi de méng yá，《 shī jīng》 zhōng jiù yòu chú cǎo 'òu féi， shǐ shǔ jì shēngzhǎng mào shèng de jìzǎi。 ér dào liǎo zhàn guó shí qī， rén men jiù míng què de tí chū：“ yǎn dì biǎo mǔ， cì cǎo zhí gǔ， duō fèn féi tián， shì nóng fū zhòng shù zhī shì”。 kě jiàn shī féi yǐ shì nóng shì de zhòng yào zǔ chéng bù fēn， shèn zhì yòu rén tí chū：“ jī lì yú tián chóu， bì qiě fèn guàn”。《 zhōu lǐ》 zhōng yòu tǔ huà zhī fǎ， gēn jù bù tóng xìng zhì de tǔ rǎng， xuǎn yòng bù tóng de féi liào lái jiā yǐ gǎi liáng， chēng zhī wéi“ fèn zhǒng”。 zài cǐ jī chǔ shàng， sòng dài fā zhǎn chū liǎo“ fèn yào shuō”。 fèn yào shuō zuì zǎo jiàn yú sòng dài de《 chén fū nóng shū》， shū zhōng“ fèn rǎng zhī yí piān” tí chū：“ tǔ rǎng qì mài， qí lèi bù yī， féi wò qiāo què， měi 'è bù tóng， zhì zhī gè yòu yí yě。…… suī tǔ rǎng yì yí， gù zhì zhī dé yí， jiē kě chéng jiù。” ér zhì de guān jiàn zài yú yòng fèn， dāng shí rén men bǎ yǐ jù tǔ rǎng de bù tóng xìng zhì 'ér yòng fèn lái jiā yǐ zhì lǐ chēng wéi“ fèn yào”， yì sī jiù shì yòng fèn rú tóng yòng yào。
yòng fèn yóu yòng yào， bāo hán zhe xǔ duō dào lǐ。 shǒu xiān yào“ duì zhèng xià yào”， bù tóng xìng zhì de tǔ rǎng xū yào shī yòng bù tóng xìng zhì yòu féi liào。 hòu lái rén men rèn shí dào shī féi hái yào kàn qì hòu hé zuò wù děng， jí suǒ wèi de shī féi“ sān yí”： shí yí、 tǔ yí hé wù yí。 bù tóng de qì hòu、 tǔ rǎng hé zuò wù xū yào bù tóng de féi liào， ér qì hòu、 tǔ rǎng hé zuò wù de duō yàng xìng， yě jiù zào chéng liǎo féi liào de duō yàng xìng， tóng shí yě pò shǐ rén men qiān fāng bǎi jì zhì zào gè zhǒng féi liào yǐ shì yìng duō yàng huà de xū yào。 yuán dài wáng zhēn zài《 nóng shū》 zhōng shǒu cì duì yú féi liào de zhǒng lèi jìn xíng liǎo fēn lèi。 tā bǎ féi liào fēn wéi miáo fèn、 cǎo fèn、 huǒ fèn、 ní fèn sì dà lèi。 qīng dài yáng shuāng shān zài《 zhī běn tí gāng》 zhōng zé yǐ jù bù tóng de féi liào jí qí niàng zào fāng fǎ， jiāng féi liào fēn wéi shí dà lèi： jí rén fèn、 shēng chù、 cǎo fèn、 huǒ fèn、 ní fèn、 gǔ há huī fèn、 miáo fèn、 zhā fèn、 hēi dòu fèn、 pí máo fèn děng。 qí cì， yòng yào chú liǎo yào duì zhèng zhī wài， hái yào kǎo lǜ yào xìng。 gǔ rén zài shǐ yòng féi liào shí， chú liǎo kǎo lǜ sān yí zhī wài， hái yào kǎo lǜ féi liào zì shēn de xìng zhì。 gǔ rén rèn wéi， fèn rú yào yī yàng yòu shēng shú zhī fēn， yòu xiē féi liào zài wèi jīng fǔ shú zhī qián shǐ yòng， bù jǐn wú yì， fǎn 'ér yòu hài。 zài cì， yòng yào shí， yào liàng de duō shǎo， jì liàng de dà xiǎo yě hěn yòu jiǎng jiū。 zhù zhāng yòng fèn“ dé qí zhōng zé kě”， rú guǒ bù fèn guò duō， yě shì yòu hài wú yì。 yòu cì， yòng yào yào jiǎng jiū shí jī。 yòng fèn yě shì rú cǐ， yòng zhī yú bōzhòng zhī qián， chēng wéi“ diàn dǐ”（ jīn chēng jī féi）， yòng zhī yú bōzhòng zhī hòu， chēng wéi“ jiē lì”（ jīn chēng zhuī féi）。 diàn dǐ yīn zài bōzhòng zhī qián， shǐ yòng qǐ lái bǐ jiào hǎo zhǎng wò， yīn cǐ gǔ rén duō zhù zhāng yòng jī féi， duō fèn féi tián hěn duō qíng kuàng xià shì zhǐ jī féi 'ér yán。 dàn jiē lì què bù tóng， bì xū gēn jù zuò wù de zhǎngshì cháng xiàng lái què dìng， zhè jiù shì míng mò shěn shì tí chū de“ kàn miáo shī féi” shuō。
gāo dù yòng dì yǔ jī jí yǎng dì xiāng jié hé， yǐ huò dé chí xù de、 bù duàn zēng gāo de dān wèi miàn jī chǎn liàng， shì zhōng guó chuán tǒng nóng yè de zhòng yào tè diǎn zhī yī。 |
zhōng guó chuán tǒng nóng xué chéng jiù héng héng tiān |
tiān， jí zì rán fǎ zé。 zhǐ de shì yǔ nóng yè shēng chǎn yòu guān de gè zhǒng zì rán tiáo jiàn， rú guāng、 rè、 qì、 shuǐ děng děng， zhè xiē yīn sù zhù zǎi zhe nóng yè shēng wù de shēngzhǎng fā yù， qí zhōng yòu yǐ yǔ shuǐ yǔ nóng yè de guān xì zuì wéi mìqiè， yǔ duō niàng chéng shuǐ zāi， yǔ shǎo yòu dǎo zhì gān hàn。 tóng shí gǔ rén rèn wéi bìng chóng hài de fā shēng yě yǔ tiān qì yòu guān。 hàn、 lào、 chóng、 huáng， gǔ rén jiē chēng zhī wéi tiān zāi。 tiān hái bāo kuò qí tā yī xiē bù yǐ rén de yì zhì wéi zhuǎn yí de kè guān guī lǜ， rú dòng wù、 zhí wù de tiān xìng。 zài lǎo tiān yé miàn qián， zhōng guó chuán tǒng nóng xué biǎo xiàn chū liǎo 'èr gè tè diǎn， yī shì tiān rén hé yī； èr shì rén dìng shèng tiān。
【 yī】 shùn yìng tiān shí
tiān rén hé yī shì zhōng guó gǔ dài zhé xué de zhòng yào mìng tí， jìn guǎn rén men duì yú tā yòu bù tóng de lǐ jiě， dàn yòu yī diǎn shì kěn dìng de， zhè jiù shì yào qiú rén de xíng wéi bì xū fú hé tiān de“ yì zhì”。 yòng xiàn dài de huà lái shuō jiù shì zūn zhòng kè guān guī lǜ。 tiān shí yòng zhī yú nóng yè， jí suǒ wèi“ nóng shí”， zhōng guó chuán tǒng nóng yè fēi cháng zhòng shì nóng shí， chūn qiū zhàn guó shí qī jiù tí chū“ bù wéi nóng shí” de kǒu hào。 suī yòu zhì huì， bù rú chéng shì； suī yòu zī jī， bù rú dài shí。 chūn gēng、 xià yún、 qiū shōu、 dōng cáng dōuyòu yán gé de shí jiān guī dìng， yǐ 'èr shí sì jié qì děng wéi tè zhēng de zhōng guó gǔ dài lì fǎ， zài hěn dà chéng dù shàng jiù shì shì yìng nóng yè de xū yào 'ér xíng chéng de， ér zhōng guó gǔ dài de yuè lìng tǐ nóng shū jí shì nóng yè yǔ lì fǎ jié hé de chǎn wù， suǒ wèi yuè lìng tǐ nóng shū， shì zhǐ 'àn yuè liè chū měi yuè suǒ yìng cóng shì nóng shì huó dòng jí qí fāng fǎ de nóng shū。 chú yuè lìng tǐ shū yǐ wài， zhōng guó gǔ dài de yī xiē zōng hé xìng nóng shū， yě fēi cháng zhòng shì nóng shí。《 lǚ shì chūn qiū》“ shàng nóng” děng sì piān zhōng yòu“ shěn shí” piān，《 fàn shèng zhī shū》 jiāng“ qù shí” zuò wéi gēng zuò zāi péi zǒng yuán zé de dì yī tiáo，《 qí mín yào shù》 tí chū liǎo“ shùn tiān shí” de kǒu hào， duì yú měi zhǒng zuò wù de bōzhòng qī dū 'àn zhào shàng shí、 zhōng shí、 xià shí zuò liǎo jù tǐ de 'ān pái。 nán sòng nóng xué jiā chén fū jiù zài qí suǒ zhù《 nóng shū》 zhōng zhuān bì yòu“ tiān shí zhī yí piān”， tǎo lùn tiān shí yǔ nóng yè shēng chǎn de guān xì， zhǐ chū：“ zài gēng jià， dào tiān dì zhī shí lì”，“ nóng shì bì zhī tiān dì shí yí， zé shēng zhī、 xù zhī、 cháng zhī、 yù zhī、 chéng zhī、 shú zhī， wú bùsuí yǐ”； ér yuán dài《 nóng sāng ji yào》 zé yòu yī piān“ lùn jiǔ gǔ fēng tǔ jí zhǒng shí shí yuè”， tǎo lùn tiān shí yǔ dì lì de wèn tí； yòu qí hòu liù shí yú nián， wáng zhēn zài《 nóng shū》 zhōngjiàng“ shòu shí piān” zuò wéi“ nóng sāng tōng jué” de dì yī piān。 qīng dài qián lóng qī nián（ 1742 nián） guān xiū zhī dà xíng nóng shū， sù xìng mìng míng wéi《 shòu shí tōng kǎo》， ér“ tiān shí” jí wéi qí zhōng bā mén zhōng de dì yī mén。 zài nóng yè shēng chǎn shí jiàn fāng miàn， hàn dài de bǔ shì yīn dǒng dé“ yǐ shí qǐ jū”， ér chéng wéi yǎng yáng néng shǒu； táng dài de guō tuó tuó zhī“ shùn mù zhī tiān yǐ zhì qí xìng”， ér guǎng shòu huān yíng。 zhè xiē dōushì shùn tiān 'ér chéng gōng de lì zǐ。
【 èr】 zhàn shèng tiān zāi
shùn yìng tiān shí bìng bù shì bèi dòng dì jiē shòu shàng tiān de 'ān pái， ér shì zài bù duàn dì rèn shí tiān shí de jī chǔ shàng， zhàn shèng gè zhǒng tiān zāi， zuò dào rén dìng shèng tiān。 zhōng guó gǔ dài chuàng zào liǎo xǔ duō zhàn shèng tiān zāi de wěi dà chéng jiù。 rú zài duì shuǐ hàn zāi hài fāng miàn， zhōng guó gǔ dài xiū jiàn liǎo xǔ duō rú dū jiāng yàn、 zhèng guó qú děng dà xíng shuǐ lì gōng chéng， fā míng liǎo gōu xù、 quǎn mǔ、 jǐng guàn、 shèn guàn、 kāi gōu zuò lǒng děng duō zhǒng pái guàn fāng fǎ； chuàng zào liǎo yǐ gēng、 pá、 mò wéi hé xīn de kàng hàn bǎo shāng de gēng zuò jì shù jí qū tián、 dài tián、 qīn tián、 shā tián děng kàng hàn zāi péi fāng fǎ； hái péi yù zhòng duō de kàng hàn fáng lào zuò wù pǐn zhǒng。 zài duì fù shuāng dòng fāng miàn， zhōng guó gǔ dài fā míng liǎo lā shéng chú shuāng de fāng fǎ。 zài duì fù bìng chóng hài fāng miàn， zhōng guó gǔ dài fā míng liǎo huǒ guāng yòu shā、 bǔ shā yǎn mái、 yào wù fáng zhì、 shēng wù fáng zhì děng duō zhǒng jì shù。 yǐ shēng wù fáng zhì wéi lì， zǎo zài jìn cháo（ gōng yuán 304 nián） jiù yòu lì yòng yǐ fáng zhì gān jié dù chóng de jìzǎi， dào míng qīng shí qī， nán fāng dào tián zé guǎng fàn dì shǐ yòng liǎo yǎng yā chú huáng nǎn、 miè páng qí。 táng tài zōng tūn huáng， zǎixiàng yáo chóng bǔ huáng， zài dāng shí jiù bèi rén mù wéi“ rén shèng tiān”， cóng 'ér yī gǎi tiān zāi bù kě yǐ rén lì zhì zhī de guān niàn， wéi zhì huáng、 zhì chóng sǎo qīng liǎo zhàng 'ài。
【 sān】 qiǎo duó tiān gōng
chú liǎo zài kàng yù tiān zāi fāng miàn， zhōng guó gǔ dài biǎo xiàn chū rén dìng shèng tiān de yì zhì yǔ néng lì yǐ wài， zhōng guó gǔ dài rén mín hái yǐ qí qín láo hé zhì huì， qiǎo duó tiān gōng， chuàng zào chū xǔ duō rén jiān qí jì。 wēn shì zāi péi jí qí zhōng zhī yī。 shǐ shū jìzǎi， qín shǐ huáng shí qī， jiù céng fā shēng liǎo dōng tiān zhòngguā jiēguǒ de qí jì， xī hàn shí qī， rén men zài zhèng fǔ de tài guān yuán zhōng， lì yòng wēn shì dōng tiān zhòngzhí cōng jiǔ cài rú， yǐ hòu wēn shì bèi guǎng fàn dì yòng yǐ zhòngzhí shū cài hé huā huì。 yòu míng de táng huā shù jiù shì qí zhōng yī gè chéng gōng de fàn lì。 táng， qǐ chū shì yī gè yòng zhǐ zuò chéng de fáng zǐ， lǐ miàn kāi yòu gōu， gōu zhōng dǎo shàng rè shuǐ， yǐ zēng jiā shì nèi de wēn dù， hái shī shàng niú sōu hé mǎ niào， yǐ jí liú huáng， zēng jiā tǔ rǎng féi lì， tóng shí tí gāo shì wēn， tōng guò zhè zhǒng bàn fǎ lái cù shǐ táng zhōng zāi péi de huā huì tí qián kāi fàng。 zhè zhǒng zāi péi fāng fǎ， zài dāng shí bèi kàn zuò shì yī zhǒng“ zú yǐ móu zào huà， tōng xiān líng” de qí jì。 wēn shì zāi péi de jiēguǒ， shǐ dé chūn jié qī jiān biàn néng guān shǎng dào shèng kāi de mǔ dān、 pǐn cháng dào xīn xiān de guā guǒ， qí tā jì jié yědōu néng xiǎng shòu dào gè zhǒng bù shí zhī wù。 wēn shì zāi péi， dà dà fēng fù liǎo rén mín de shēng huó。 zhè zhǒng huā huì zāi péi jì shù zài sòng dài chū xiàn zhī hòu， yī zhí yán yòng zhì jīn， jīn tiān zài běi jīng zhōng shān gōng yuán de táng huā wù jiù shì cóng táng huā shù fā zhǎn guò lái de。
【 sì】 gǎi biàn tiān xìng
tiān， chú liǎo zhǐ tiān shí zhī wài， hái yìng gāi bāo kuò tiān xìng。 zuò wù yòu zuò wù de tiān xìng， zhòngguādéguā， zhòngdòudédòu。 dàn tiān xìng kě yǐ tōng guò rén de nǔ lì jiā yǐ gǎi biàn。 zhōng guó gǔ dài nóng xué chéng jiù de lìng yī gè zhòng yào fāng miàn， jiù shì lì yòng xuǎn zhǒng、 yù zhǒng， yǐ jí fán zhí děng shēng wù jì shù lái gǎi biàn shēng wù zì shēn de tiān xìng， tí gāo chǎn liàng jí pǐn zhì。 rú zài dòng、 zhí wù shēng chǎn zhōng suǒ guǎng fàn cǎi yòng de zá jiāo jì shù、 jià jiē jì shù hé yān gē jì shù děng。
（ １） xuǎn zhǒng yù zhǒng
３ ０００ duō nián qián de《 shī jīng》 zhōng yǐ yòu“ jiā zhǒng” de gài niàn。 hàn dài《 fàn shèng zhī shū》 shǒu cì jìzǎi liǎo xuǎn liú zhǒng jì shù。 6 shì jì shí de《 qí mín yào shù》， duì yú xuǎn zhǒng liú zhǒng jì shù yòu liǎo xì tǒng de jìzǎi。 tí chū sù、 shǔ、 jì、 liáng、 shú， dōuyào nián nián fēn bié shōu huò。 shōu shí yào tiǎo xuǎn cháng dé hǎo de、 yán sè chún jìng de suì tóu， gē xià lái， guà zài gāo zào chù。 jīn chēng zhī wéi“ suì xuǎn fǎ”， dào chūn tiān tuō lì， tā men yào yǔ dà tián bō zhǒng de gǔ wù fēn kāi， dān dú xià zhǒng、 liú zhǒng， yǐ gōng dì 'èr nián de dà tián zhǒng zǐ zhī yòng。 zhè zhǒng cuò shī， tóng xiàn dài de zhǒng zǐ tián xiāng sì。《 qí mín yào shù》 zhōng hái tí chū liǎo“ běn mǔ zǐ” guā de liú zhǒng jì shù。 míng dài gěng yìn lóu de《 guó mài mín tiān》“ yǎng zhǒng zhī fǎ” piān， zé tí chū liǎo bǐ suì xuǎn gèng jìn yī bù de lì xuǎn fāng fǎ。 zhōng guó gǔ dài hái yòu guān yú lì yòng tū biàn dān zhū jìn xíng xuǎn zhǒng yù zhǒng de jìzǎi。 zhù míng de rú qīng kāng xī huáng dì zài fēng zé yuán de shuǐ dào tián zhōng， fā xiàn yī zhū tè bié zǎo shú de dān zhū， jiā yǐ liú zhǒng shì zhǒng， guǒ rán nián nián zǎo shú， cì míng“ yù dào mǐ”。 yóu yú zhè gè pǐn zhǒng tè bié zǎo shú， yīn lì liù yuè kě shōu， kāng xī céng mìng jiāng sū、 zhè jiāng、 jiāng xī děng dì jiàngyù dào jiān zuò zǎo dào hé wǎn dào， shì zhǒng yī nián liǎng shú de lián zuò dào， céng yī dù huò dé chéng gōng。 zhè jiàn shì， yīng guó de shēng wù xué jiā dá 'ěr wén yě céng tí jí。
xuǎn zhǒng yù zhǒng jì shù chú liǎo yòng yú zhí wù zhī wài， yě yòng yú dòng wù。 jīn yú jiù shì gǔ rén cóng yě shēng jīn jì zhòngxuǎn yù chū lái de。 sòng kāi bǎo（ 968～ 976） jiān xiù zhōu cì shǐ dīng yán zàn zài lù mào chí huò dé jīn jì yú， suì mìng míng gāi chí wéi jīn yú chí bìng jiā yǐ bǎo hù。 11 shì jì chū， háng zhōu kāi huà sì hòu yì yòu jīn yú chí。 dāng shí de jīn jì shàng shǔ yě shēng， pà jiàn rén，“ nán jìn yì tuì”。 bàn gè shì jì hòu， xīng jiào sì chí lǐ de jīn jì què yǐ xùn fú duō liǎo， dào rén zhāi yú， jìng xiāng tóu 'ěr yǔ zhī xí xì。 dào liǎo nán sòng hòu， jīn yú jǐ zhú jiàn jìn rù jiā huà jiē duàn liǎo。 zài kù 'ài jīn yú de huáng dì zhào gòu de yǐng xiǎng xià， cháo yě sì yǎng jīn yú zhī fēng jué xīng。 bìng chǎn shēng yī zhǒng zhuān yè， chù yú“ rù chéng huò mài， míng yú 'ér huó”， tā men bǎ jīn yú pái de luǎn lāo qǐ fū huà， wèi yǐ xiǎo hóng chóng huò jǐ xiā 'ér， yǐ cù jìn yòu miáo yóu bái 'ér hóng、 ér jīn de zhuǎn biàn。 míng dài， chí yǎng fā zhǎn wéi pén yǎng， jīn yú yīn cǐ yòu chēng pén yú。 pén gāng huó dòng kōng jiān xiǎo， jīn yú yóu dòng huǎn màn， jiǔ zhī shǐ jīn yú chǎn shēng shēn tǐ yuán dùn， wěi bǐng tuì huà， wěi qí ruǎn、 cháng 'ér qīng xié děng yī xì liè de biàn yì。 jīn yú pén yǎng， biàn yú guān shǎng， yě biàn yú guǎn lǐ， zhè jiù cù jìn liǎo jīn yú sì yǎng de pǔ jí， míng dài yǐ shì“ chù chù rén jiā yǎng wán yǐ”。 sān bǎo tàijiàn zhèng hé chū yáng shí， céng jiāng jīn yú dài zhì nán yáng， 1502 nián qǐ xiāng jì chuán dào rì běn hé 'ōu měi。
（ ２） jià jiē
jià jiē zuì zǎo kě yǐ zhuī shù dào hàn dài。 dāng shí wéi chū dà hú lú， cǎi yòng liǎo kào jiē de fāng fǎ， jiāng 10 kē zhǒng zǐ cháng chū de 10 gēn jīng， yòng bù kǔn bǎng zài yī qǐ， zài yòng ní fēng zhù， jǐ tiān zhī hòu， zhè 10 gēn jīng biàn zài kǔn bǎng chù hé zài yī qǐ liǎo， zài tōng guò zhěng zhī、 bǎ ruò zhī hé bù jié zǐ de zhī tiáo yī bìng qù diào， zhǐ liú xià zuì qiáng zhuàng de yī zhī jié zǐ， zhè yàng jié chū de hú lú bǐ pǔ tōng de hú lú yào dà 10 bèi。 běi wèi shí qī， jià jiē jì shù zé yǐ guǎng fàn dì yùn yòng yú lí děng guǒ shù shēng chǎn， bìng yǐ cǐ cù jìn lí shù zǎo jiēguǒ， tóng shí gǎi shàn guǒ pǐn de pǐn zhì。 suí táng sòng yuán yǐ hòu， jià jiē jì shù bèi guǎng fàn dì yòng lái gǎi zào huā mù hé guǒ pǐn de xíng zhuàng、 yán sè hé pǐn zhì。 rú yīng táo jiē zhēn gěng， zé chéng chuí sī； lí shù jiē zhēn gěng， zé chéng xī fǔ； shì jiē táo zé wéi jīn táo， méi jiē táo zé cuì， sāng shàng jiē yáng méi zé bù suān， lǐ jiē táo zé wéi lǐ táo， táo jiē xìng zé dà， hǎi táng sè hóng， yǐ mù guā tóu jiē zhī zé sè bái。 yīng guó zhù míng shēng wù xué jiā， jìn huà lùn de shǐ rén dá 'ěr wén zài《 dòng wù hé zhí wù zài jiā yǎng xià de biàn yì》 yī shū zhōng zhǐ chū guò：“ àn zhào zhōng guó de chuán tǒng lái shuō， mǔ dān de zāi péi yǐ jīng yòu yī qiān sì bǎi nián liǎo， bìng qiě yù chéng liǎo 'èr bǎi dào sān bǎi gè biàn zhǒng”。 zhè xiē biàn zhǒng zhōng jiù yòu xǔ duō shì kào jià jiē lái huò dé de。 qīng dài rén zài zǒng jié jià jiē de zuò yòng shí， zhǐ chū shù mù jīng guò jiē huàn“ huā xiǎo zhě kě dà， bàn dān zhě kě zhòng， sè hóng zhě kě zǐ， shí xiǎo zhě kě jù， suān kǔ zhě kě tián， chòu 'è zhě kě fù。 shì rén lì kě yǐ huí tiān， wéi zài jiē huàn zhī dé qí chuán 'ěr。”
（ 2） zá jiāo
zhōng guó gǔ rén hěn zǎo jiù jiāng zá jiāo yōu shì yòng yú dòng wù shēng chǎn。 xiān qín shí dài， zhōng guó běi fāng shǎo shù mín zú dì qū de yóu mù mín zú jiù lì yòng mǎ lǘ zá jiāo chǎn shēng zá zhǒng hòu dài luó hé jué tí， bìng kāi shǐ shū rù nèi dì。 qín hàn tǒng yī yǐ hòu， suí zhe nèi dì yǔ xī běi biān jiāng shǎo shù mín zú dì qū lián xì de rì yì jiā qiáng， yuán chǎn yú xī běi dì qū de lǘ luó dà liàng yǐn jìn dào zhōng yuán dì qū， cù jìn liǎo nèi dì lǘ luó yè de fā zhǎn hé duì lǘ mǎ zá jiāo yōu shì rèn shí de tí gāo。《 qí mín yào shù》 zhōngjiàng mǎ lǘ zá jiāo de hòu dài fēn bié chēng wéi luó hé luó。 luó shì yóu lǘ fù mǎ mǔ suǒ shēng， luó shì yóu mǎ fù lǘ mǔ suǒ shēng。 dāng shí rén men rèn shí dào， gōng lǘ pèi mǔ mǎ suǒ shēng de luó， zá zhǒng yōu shì bù tài míng xiǎn， ér gōng mǎ pèi mǔ lǘ suǒ shēng de luó zǐ zé yōu shì míng xiǎn。 yào fā huī gōng mǎ pèi mǔ lǘ de zá jiāo yōu shì， zé bì xū duì mǔ lǘ yòu suǒ xuǎn zé， yào qiú chǐ líng qī bā suì， ér qiě gǔ pén dà de， rán hòu suǒ shēng luó zǐ cái jù yòu yōu shì。 zhōng guó gǔ dài de dòng wù zá jiāo bù jǐn yùn yòng yú mǎ lǘ zhī jiān， hái yòng yú qí tā dòng wù de yù zhǒng。 rú máo niú hé huáng niú de zá jiāo， jiā jī hé yě jī de zá jiāo， fān yā hé má yā de zá jiāo， yǐ jí jiā cán cí xióng zhī jiān de zá jiāo děng děng。
（ 3） yān gē
chú zá jiāo jì shù yǐ wài， zhōng guó gǔ dài hái lì yòng yān gē jì shù lái gǎi biàn dòng wù de mǒu xiē tiān xìng， yān gē shù， gǔ chēng“ qù shì”。 zhōu dài， rén men jiù yǐ rèn shí dào jīng guò yān gē de zhū， xìng qíng wēn shùn， bù zú hài wù。《 zhōu lǐ》 zhōng yòu guān yú“ gōng jū” hé“ gōng tè” de jìzǎi， jí shì zhǐ gěi mǎ hé niú zuò yān gē shǒu shù。 yán gé shuō lái， yān gē zhǐ shì qù shì de yī zhǒng， yīn wéi yòu xiē qù shì bìng bù xū yào dòng dāo yān gē， rú wú xuè qù shì shù。 běi wèi shí qī de shèng（ shàn） yáng fǎ cǎi yòng de jiù shì zhè zhǒng shǒu shù。 qí fǎ shì zài xiǎo yáng shēng xià 10 yú tiān shí， yòng bù guǒ zhe gāo wán qiā duàn jīng suǒ。 dàn cóng hòu lái de jīng yàn lái kàn， gěi mǎ qù shì de fāng fǎ zhù yào yòu 2 zhǒng， jí huǒ shàn fǎ hé shuǐ shàn fǎ。 zhè liǎng zhǒng fāng fǎ dōushì zài yān gē de jī chǔ shàng jìn xíng de。 huǒ shàn shì cǎi yòng lào tiě， yī cì lào diào liǎng gēn jīng suǒ， zài shǐ yòng lào tiě， shāo lào jīng suǒ de duàn duān yǐ zhǐ xuè。 shuǐ shàn fǎ zé shì 'àn yā jīng suǒ， qián hòu fǎn fù niǎn cuō， yī fāng miàn yā pò zhǐ xuè， yī fāng miàn shǐ jīng suǒ cóng zuì xì chù zì xíng duàn liè。 yān gē shù chú yòng yú mǎ zhī wài， yě yòng yú qí tā de jiā chù jiā qín。 qián miàn tí dào de shèng yáng jiù shì yī lì。 bù guò yòng yú bù tóng de dòng wù yòu bù tóng de míng zì， mǎ chēng wéi shàn mǎ， yáng chú liǎo chēng wéi chéng yáng zhī wài， hái chēng wéi jié yáng， niú chēng wéi huàn niú， zhū wéi yān zhū、 hái yòu duì jī、 jìng māo děng。 jīng guò qù shì chǔlǐ de dòng wù yě yòu zhuān mén de míng zì， rú niú wéi jiān、 gǒu chēng yī děng。 yī bān shuō lái， qù shì zhù yào shì zhēn duì xióng xìng jiā chù 'ér yán， ér mù qián zài wǒ guó mín jiān liú xíng de yān zhū， hái bāo kuò xiǎo mǔ zhū luǎn cháo（ sú chēng“ táo huā”） zhāi chú。 zhè zhǒng yān gē shù， shǒu shù jiǎn biàn， ān quán kě kào， jiǔ yǐ wén míng yú shì， ér jù yòu guān zhuān jiā de yán jiū， zhè zhǒng jì shù zuì zǎo yě shì jiàn yú shāng dài jiá gǔ wén zhōng， zhì jīn yǐ yòu 3000 duō nián de lì shǐ。
xiàn dài nóng xué jiāng nóng yè dìng yì wéi， zhí jiē lì yòng dì lì， cóng shì zuò wù zāi péi hé jiā chù sì yǎng 'ér huò dé yòu jī wù zhì de shēng chǎn shì yè。 cóng zhè gè yì yì shàng lái shuō， zhōng guó nóng xué de sì gè fāng miàn chéng jiù kě yǐ guī nà wéi yī diǎn， zhè jiù shì lì yòng shǎo liàng de gēng dì miàn jī， yǎng huó liǎo dà liàng de rén kǒu。 |
|
xiǎo rì yuè zhuāng jià （ xiǎo rì yuè zhuāng jià ）
fāng yán。 chéng shú qī jiào duǎn de zhuāng jià 。
zhōu lì bō《 bào fēng zhòu yǔ》 dì yī bù sì：“ yóu yǎn qián de yān pǒ luó láo dào huáng yān， yóu xiǎo rì yuè zhuāng jià tán dào jīn nián de bāo mǐ。”
zhuāng jià dì（ zhuāng jià dì）
zhǒng liáng shí de tián dì； nóng tián。
《 ér nǚ yīngxióngzhuàn》 dì sān sān huí：“ rú zhuāng jià dì shì yī xiàng， cài yuán zǐ shì yī xiàng， guǒ mù zhuāng zǐ shì yī xiàng。”
dà zhuāng jià （ dà zhuāng jià ）
fāng yán。 dà qiū zuò wù。 zhù yào yòu yù mǐ ﹑ gāo liáng﹑ gǔ zǐ děng。
qiū zhuāng jià （ qiū zhuāng jià ）
qiū jì shōu gē de nóng zuò wù。
wáng mén shí《 dà mù jiàng》：“ xiàn zài， qiū zhuāng jià yǐ shōu wán， cài shū mài guò dà bàn， duī jī rú shān de mián huā jìn liǎo yàhuā chǎng。”
zhuāng jià huó（ zhuāng jià huó）
nóng yè shēng chǎn gōng zuò ( duō zhǐ tián jiān láo dòng )。
lǎo shè《 luò tuó xiáng zǐ》 èr：“ xiáng zǐ sì hū wàng liǎo tā céng jīng zuò guò zhuāng jià huó。” lǐ qìng fān《 tuō lā jī kāi jìn gāo jiā cūn》：“ zài zhuāng jià huó shàng tóu， yòu shénme bù tōng de shì， shuí bù qù zhǎo tā！”
zhuāng jià rén（ zhuāng jià rén）
zhǒng zhuāng jià de rén； nóng mín。
chén cóng wén《 xiāo xiāo》：“ zǒng 'ér yán zhī， shuō lái shì shìdōu xī qí gǔ guài， hé zhuāng jià rén bù tóng。” yáng mò《 qīng chūn zhī gē》 dì 'èr bù dì sān zhāng：“ yòu shí tā yě bàn zuò guò lù de zhuāng jià rén， hé nóng mín men zài yī qǐ tán zhe zì jǐ de jiān nán hé kē juān zá shuì de fán zhòng。”
zhuāng jià hàn（ zhuāng jià hàn）
zhǒng zhuāng jià de nán rén； nóng mín。
yáng mò《 qīng chūn zhī gē》 dì 'èr bù dì bā zhāng：“ zhè shí， zhèng dé fù zhè gè sì shí duō suì de zhuāng jià hàn dū rěn bù zhù kū liǎo。” jùn qīng《 qiū sè fù · nǚ yīng xióng sūn yù mǐn》：“ fù qīn shì gè lǎo shí de zhuāng jià hàn， chén mò guǎ yán， zhèng zhí 'ér juéjiàng。”
zhuāng jià zhù（ zhuāng jià zhù）
zhuāng jià rén； nóng mín。
dīng líng《 tài yáng zhào zài sāng gān hé shàng》 èr：“ gù yǒng xīn lǐ xián tā men bù shì zhèng jīng zhuāng jià zhù， bù qíng yuàn。” xú guāng yào《 píng yuán liè huǒ》 shí sān：“ jìng hǎo rén， yī gè yī gè xīn cí miàn shàn， quán shì lǎo shí bā jiāo de， xiàng nǐ yī yàng de zhuāng jià zhù chū shēn de rén。” xú guāng yào《 píng yuán liè huǒ》 shí sān：“ āi， nǐ men yào bù shì cháng lái zhuǎn zhe diǎn， zhuāng jià zhù jiù gèng guò bù liǎo。” |
rén wù： gōng yì měi shù dà shī |
| zhuāng jià ,1931 nián chū shēng， zhōng guó gōng yì měi shù dà shī。 céng rèn guǎng dōng fó shān shí wān měi shù táo cí chǎng fù chǎng cháng jiān chuàng zuò shì zhù rèn hé yì shù gù wèn， zhōng guó gōng yì měi shù xué huì diāo sù yán jiū huì fù huì cháng， guǎng dōng shěng gōng yì měi shù xué huì fù lǐ shì cháng， fó shān měi shù jiā xié huì zhù xí děng zhí。 dài biǎo zuò《 shī shèng dù fǔ》、《 hàn wǔ dì》、《 qì guān xún mǔ》 děng zuò pǐn bèi zhōng guó gōng yì měi shù guǎn shōu cáng； zuò pǐn《 sān lè wén》 bèi měi guó niǔ yuē bó wù guǎn shōu cáng； hái yòu duō fú zuò pǐn bèi guǎng dōng shěng bó wù guǎn zhēn cáng。 |
|
| zhuāng jià ， nán， 1946 nián 2 yuè shēng， guì zhōu dú shān rén。 gōng chéng shī。 bì yè yú shuǐ diàn xué xiào。 xiàn rèn zhí yú guì zhōu shěng dú shān xiàn jīn shǔ bāo zhuāng chǎng。《 lián hé cān kǎo bào》 jì zhě、 biān ji。 1964 nián kāi shǐ chuàng zuò。《 yè huà》 céng huò“ zhōng guó zhī xīng” yōu xiù zuò pǐn xuǎn bá sài 'èr děng jiǎng。 huò’ 91 zhōng guó guì guān shī rén” chēng hào。 dú mù huà jù《 bāo gǔ shú liǎo de shí hòu》； xiǎo shuō《 xīn hūn zhī yè》、《 cōng míng de yǐ lǐ》、《 jiā yòu xián qī》、《 xīn wèi mén》、《 zī tài》 děng； sǎnwén《 yòu yuán》 děng； shī《 nǐ xiǎng qú shuǐ xián bù xián》、《 zhāng jiāng qíng gē》 děng。 |
|
- n.: cropper, emblements, plant, crops
|
|
- n. récolte, céréales
|
|
zhuāng jiā, nóng zuò wù
zhuāng jià cūn |
|
| nóng yè | nóng zuò wù | bìng chóng | huà xué féi liào | tǔ rǎng lèi xíng | | bǎi kē dà quán | huán jìng | tǔ rǎng | fāng fǎ | shī féi | | zhí wù | lì shǐ | cí yǔ | hàn yǔ | |
|
|
| zhǒng zhuāng jià | zhuāng jià rén | zhuāng jià hàn | zhuāng jià dì | | shōu zhuāng jià | |
|