| | zài hǎi shàng guān cè tiān tǐ què dìng chuán wèi de jì shù， yòu chēng tiān wén dǎo háng、 háng hǎi tiān wén xué。
fā zhǎn jiǎn kuàng zhōng guó gǔ jí yòu hěn duō guān yú jiāng tiān wén yìng yòng yú háng hǎi de jìzǎi。 xī hàn《 huái nán zǐ · qí sú xùn》： “ fū chéng zhōu 'ér huò zhě， bù zhī dōng xī , jiàn dǒu jí zé wù yǐ。 ” dōng jìn fǎ xiǎn《 fó guó jì》 :“ dà hǎi mí màn wú biān， bù zhī dōng xī， wéi wàng rì yuè xīng chén 'ér jìn。” běi sòng zhū yù《 píng zhōu kě tán》：“ zhōu shī shí dì lǐ， yè zé guān xīng， zhòu zé guān rì， yīn huì guān zhǐ nán zhēn。” míng《 wǔ bèi zhì》 suǒ shōu de《 guò yáng qiān xīng tú》 jì yòu nán běi、 dōng xī xīng tǐ zài shuǐ tiān xiàn shàng ruò gān zhǐ（ jiǎo dù dān wèi） de shù jù， yòng yǐ gū jì chuán wèi。
ōu zhōu zài 15 shì jì yǐ qián jǐn néng bái zhòu shùn fēng yán 'àn háng xíng。 15 shì jì chū xiàn liǎo yòng běi jí xīng gāo dù huò tài yáng zhōng tiān gāo dù qiú wěi dù de fāng fǎ。 dāng shí zhǐ néng xiān nán běi xiàng shǐ dào mùdì dì de wěi dù， zài dōng xī xiàng shǐ dǐ mùdì dì。 16 shì jì suī rán yǐ yòu guān cè yuè jù（ yuè xīng zhī jiān jiǎo jù） qiú jīng dù fǎ， dàn bù gòu zhǔn què， ér qiě jiě suàn fán rǒng。 18 shì jì liù fēn yí hé tiān wén zhōng xiān hòu wèn shì， qián zhě yòng yú guān cè tiān tǐ gāo dù， dà dà tí gāo liǎo zhǔn què xìng； hòu zhě kě yǐ zài hǎi shàng yòng shí jiān fǎ qiú jīng dù。 1837 nián měi guó chuán cháng t.h. sà mǔ nà fā xiàn tiān wén chuán wèi xiàn， cóng cǐ kě yǐ zài hǎi shàng tóng shí cè dìng chuán wèi de jīng dù hé wěi dù， diàn dìng liǎo jìn dài tiān wén dìng wèi de jī chǔ。 1875 nián fǎ guó hǎi jūn jūn guān shèng yī lāi 'ěr fā míng jié jù fǎ， jiǎn huà liǎo tiān wén dìng wèi xiàn cè dìng zuò yè， zhì jīn réng zài yìng yòng。
tiān wén dìng wèi yuán lǐ hé fāng fǎ tiān wén dìng wèi de jī běn wèn tí jiù shì tōng guò guān cè tiān tǐ gāo dù qiú dé tiān wén chuán wèi xiàn。 àn zhào tiān qiú hé dì qiú de duì yìng guān xì， bèi cè tiān tǐ zài guān cè shí kè suǒ duì yìng de dì lǐ wèi zhì， jí tiān tǐ xiàng dì xīn tóu yǐng de dì miàn diǎn , chēng wéi xīng xià diǎn (s)。 tiān tǐ xīng xià diǎn de jīng dù hé wěi dù fēn bié děng yú gāi tiān tǐ zài guān cè shí kè de gé lín shí jiǎo hé chì wěi， èr zhě jūn kě gēn jù guān cè shí jiān cóng háng hǎi tiān wén lì chá dé。 guān cè suǒ dé tiān tǐ gāo dù (h) de bǔ jiǎo wéi tiān tǐ dǐng jù (z)， jí：
z ＝ 90°-h
guān cè shí de cè zhě bì dìng wèi yú yǐ xīng xià diǎn wéi zhōng xīn， yǐ tiān tǐ dǐng jù zài dì miàn suǒ kuà jù lí（ yī jiǎo dù fēn xiāng dāng yú 1 hǎi lǐ） wéi bàn jìng de yuán shàng， zhè gè yuán chēng tiān wén chuán wèi yuán， yòu chēng děng gāo yuán。 guān cè liǎng gè bù tóng tiān tǐ kě dé liǎng gè tiān wén chuán wèi yuán， liǎng yuán xiāng jiāo， kào jìn tuī suàn chuán wèi de jiāo diǎn jiù shì tiān wén chuán wèi（ tú 1）。 tiān wén chuán wèi yuán yī bān hěn dà， duì dìng wèi yòu yòng de jǐn shì kào jìn tuī suàn chuán wèi de zài shí yòng shàng kě shì wéi zhí xiàn de xiǎo hú duàn， chēng wéi tiān wén chuán wèi xiàn， yòu chēng sà mǔ nà xiàn。 tōng cháng zài chén hūn méng yǐng shí jiān nèi tóng shí guān cè liǎng gè yǐ shàng xīng tǐ qiú dé tiān wén chuán wèi xiàn xiāng jiāo diǎn dìng wèi ; huò zài bái tiān jiàngé yī dìng shí jiān（ yī bān wéi 2 ～ 3 xiǎo shí） guān cè tài yáng qiú dé tiān wén chuán wèi xiàn , àn zhào háng xiàng hé háng chéng yí xiàn xiāng jiāo dìng wèi。 háng hǎi zhě cháng jiāng shàng wǔ de tài yáng chuán wèi xiàn yí xiàn yǔ guān cè tài yáng zhōng tiān gāo dù qiú dé de wěi dù xiàn xiāng jiāo dé chū zhōng wǔ tiān wén chuán wèi。
tiān wén chuán wèi xiàn de qiú fǎ yī bān shì qiú jiě yóu tiān dǐng、 tiān jí、 tiān tǐ sān diǎn gòu chéng de qiú miàn sān jiǎo xíng（ chēng wéi tiān wén sān jiǎo xíng）。 tiān wén sān jiǎo xíng de jiě fǎ yòu jīng dù fǎ hé jié jù fǎ， qián zhě céng liú xíng yú 19 shì jì， xiàn yǐ ràng wèi yú hòu zhě。
jié jù fǎ shì lì yòng tuī suàn chuán wèi qiú chū guān cè hé jì suàn gāo dù zhī chā lái huà tiān wén chuán wèi xiàn de fāng fǎ， yòu chēng gāo dù chā fǎ huò gāo dù fǎ。 qí bù zhòu shì： ① yòng tuī suàn chuán wèi suǒ duì yìng de tiān dǐng jiě tiān wén sān jiǎo xíng qiú dé tiān tǐ jì suàn gāo dù hé fāng wèi , jīng dù fēn bié yào qiú dá dào 0.1 ′ hé 0.1°。 ② guān cè gāo dù jiǎn jì suàn gāo dù dé jié jù， jí dé tuī suàn chuán wèi zhì tiān wén chuán wèi yuán de jù lí。 jié jù wéi“ +” , jí tuī suàn chuán wèi zài tiān wén chuán wèi yuán zhī wài， shuō míng tiān wén chuán wèi xiàn chǔyú tuī suàn chuán wèi xiàng zhe tiān tǐ（ xīng xià diǎn） de fāng xiàng。 jié jù wéi“ -” , tiān wén chuán wèi xiàn chǔyú bèi xiàng tiān tǐ de fāng xiàng。 ③ gēn jù jié jù de fú hào hé dà xiǎo zài tiān tǐ jì suàn fāng wèi xiàn shàng liàng qǔ jié diǎn， jí kě chuí zhí huà chū tiān wén chuán wèi xiàn。 tú 2 zhōng guān cè gāo dù dà yú jì suàn gāo dù， jié jù wéi“ ＋”， yìng cóng tuī suàn chuán wèi xiàng zhe tiān tǐ huà tiān wén chuán wèi xiàn。 shí jì shàng yòng yǐ jiě tiān wén sān jiǎo xíng de tuī suàn diǎn jīng、 wěi dù zài shí yòng fàn wéi nèi kě yǐ rèn xuǎn， bù yǐng xiǎng dìng wèi zhǔn què xìng。 jī běn jì suàn gōng shì rú xià：
sinhc＝ sin jī csinδ+cos jī ccosδcostc
ctgac＝ tgδcos jī ccsctc-sin jī cctgtc
huò sinac＝ sintccosδsechc （ xiān jiě suàn hc）
shì zhōng jī c、 δ、 tc fēn bié wéi tuī suàn wěi dù、 tiān tǐ chì wěi、 tiān tǐ dì fāng shí jiǎo ( yòng tuī suàn jīng dù )； hc、 ac fēn bié wéi tiān tǐ jì suàn gāo dù、 jì suàn fāng wèi。 wéi jiǎn huà yòng jié jù fǎ jiě tiān wén sān jiǎo xíng de shù xué yǎn suàn， kě yìng yòng tiān tǐ gāo dù fāng wèi biǎo chá qǔ tiān tǐ jì suàn gāo dù hé fāng wèi。
guān cè nán běi fāng xiàng（ zhōng tiān） tiān tǐ suǒ dé de wěi dù xiàn wéi tè shū de tiān wén chuán wèi xiàn， tā de gōng shì jiǎn huà wéi yǐ xià dài shù shì：
shì zhōng zhōng tiān dǐng jù mìng míng yǔ tiān tǐ fāng xiàng xiāng fǎn。 dǐng jù yǔ chì wěi tóng míng xiāng jiā， yì míng xiāng jiǎn。 wěi dù yǔ dà xiàng tóng míng。
tiān wén chuán wèi wù chā qǔ jué yú tiān wén chuán wèi xiàn de wù chā jí qí fāng wèi jiā jiǎo。 chuán wèi wù chā zhōng yòu 'ǒu rán wù chā yě yòu xì tǒng wù chā。 chuán wèi 'ǒu rán wù chā yǐ wù chā tuǒ yuán fāng fǎ biǎo shì jiào wéi zhǔn què， dàn yòng jūn fāng wù chā yuán fāng fǎ biǎo shì jiào fāng biàn。 duì liǎng tiáo děng jīng dù tiān wén chuán wèi xiàn：
tiān wén chuán wèi jūn fāng wù chā yuán bàn jìng（ 63 ％～ 68％ gàilǜ）＝
shì zhōng m、 e fēn bié wéi chuán wèi xiàn de 'ǒu rán wù chā hé xì tǒng wù chā； a1、 a2 wéi liǎng tiān tǐ fāng wèi。 liǎng shì zhōng， tiān tǐ fāng wèi jiā jiǎo de yǐng xiǎng zhèng hǎo xiāng fǎn。 rú m hé e wéi tóng shù liàng jí， wèile jiān gù zhè liǎng zhǒng yǐng xiǎng， liǎng tiān tǐ fāng wèi jiā jiǎo qǔ 60°～ 70° zuì hǎo， bì miǎn xiǎo yú 30° huò dà yú 150°。 zēng jiā guān cè tiān tǐ de cì shù qǔ jūn zhí， kě tí gāo dìng wèi de jīng què xìng。 rú guǒ guān cè sān sì gè tiān tǐ， tā men de fāng wèi yǐ fēn bié xiāng jù 120° hé 90° wéi zuì hǎo。 zhè yàng yě biàn yú xiāo chú xì tǒng wù chā。 yòu jīng yàn de háng hǎi zhě zài liáng hǎo tiáo jiàn xià cè tiān dìng wèi de wù chā hěn shǎo chāo guò 2 hǎi lǐ。
zhǎn wàng yǔ wú xiàn diàn dìng wèi xiāng bǐ， tiān wén dìng wèi shòu tiān qì tiáo jiàn xiàn zhì， jiě suàn fù zá fèi shí， dàn què yòu dú lì xìng qiáng， yí qì jiǎn dān， fèi yòng jié shěng， yǐn bì xìng hǎo， méi yòu fù gài qū xiàn zhì， dìng wèi wù chā wěn dìng， méi yòu jī lěi wù chā děng yōu diǎn。 mù qián tiān wén dìng wèi zhèng cóng rú xià jǐ fāng miàn gǎi jìn：① shí xiàn dìng wèi jì suàn quán bù zì dòng huà。 gè guó yǐ yán zhì chū duō zhǒng háng hǎi jì suàn qì huò tiān wén dìng wèi jì suàn qì， yòu xiē yǐ dá dào shí xiàn jì suàn quán bù zì dòng huà de yào qiú。② kuò dà zhòu yè guān cè de shí jī。 rú 40 nián dài chū xiàn de jǐ zhǒng rén gōng dì píng qì pào、 tuó luó liù fēn yí， 70 nián dài qián hòu chū xiàn de guāng zēng qiáng yè shì liù fēn yí、 zhòu yè shù zì liù fēn yí、 yáo kòng wēi guāng diàn shì zhàoxiàng liù fēn yí、 jì suàn jī liù fēn yí děng， dàn dà bù fēn réng chù zài wán shàn huò jiàng dī jià gé jiē duàn。③ tí gāo hǎi shàng guān cè de jīng dù。 rú yán jiū lián xù guān cè gāo dù、 zì dòng píng chā de yí qì shè bèi děng。 ④ kāi fā tiān wén dìng wèi de xīn tú jìng。 rú cè dìng tiān tǐ qí tā cān shù huò qí tā de fú shè bō。 20 shì jì 50 nián dài kāi shǐ yán zhì de shè diàn liù fēn yí， jiù shì guān cè tiān tǐ de wú xiàn diàn bō。 ⑤ tiān wén dìng wèi yǔ qí tā dǎo háng yí lián hé shǐ yòng， qǔ cháng bǔ duǎn。 rú yǐ chū xiàn de zǔ hé dǎo háng xì tǒng。
chū chù： nathanielbowditch,ll.d.,americanpracticalnavigator,1977ed.,partthree,dmahc,usa. | | zhōng guó gǔ jí yòu hěn duō guān yú jiāng tiān wén yìng yòng yú háng hǎi de jìzǎi。 xī hàn《 huái nán zǐ · qí sú xùn》：“ fū chéng zhōu 'ér huò zhě， bù zhī dōng xī , jiàn dǒu jí zé wù yǐ。” dōng jìn fǎ xiǎn《 fó guó jì》 :“ dà hǎi mí màn wú biān， bù zhī dōng xī， wéi wàng rì yuè xīng chén 'ér jìn。” běi sòng zhū yù《 píng zhōu kě tán》：“ zhōu shī shí dì lǐ， yè zé guān xīng， zhòu zé guān rì， yīn huì guān zhǐ nán zhēn。” míng《 wǔ bèi zhì》 suǒ shōu de《 guò yáng qiān xīng tú》 jì yòu nán běi、 dōng xī xīng tǐ zài shuǐ tiān xiàn shàng ruò gān zhǐ（ jiǎo dù dān wèi） de shù jù， yòng yǐ gū jì chuán wèi。
ōu zhōu zài 15 shì jì yǐ qián jǐn néng bái zhòu shùn fēng yán 'àn háng xíng。 15 shì jì chū xiàn liǎo yòng běi jí xīng gāo dù huò tài yáng zhōng tiān gāo dù qiú wěi dù de fāng fǎ。 dāng shí zhǐ néng xiān nán běi xiàng shǐ dào mùdì dì de wěi dù， zài dōng xī xiàng shǐ dǐ mùdì dì。 16 shì jì suī rán yǐ yòu guān cè yuè jù（ yuè xīng zhī jiān jiǎo jù） qiú jīng dù fǎ， dàn bù gòu zhǔn què， ér qiě jiě suàn fán rǒng。 18 shì jì liù fēn yí hé tiān wén zhōng xiān hòu wèn shì， qián zhě yòng yú guān cè tiān tǐ gāo dù， dà dà tí gāo liǎo zhǔn què xìng； hòu zhě kě yǐ zài hǎi shàng yòng shí jiān fǎ qiú jīng dù。 1837 nián měi guó chuán cháng T.H. sà mǔ nà fā xiàn tiān wén chuán wèi xiàn， cóng cǐ kě yǐ zài hǎi shàng tóng shí cè dìng chuán wèi de jīng dù hé wěi dù， diàn dìng liǎo jìn dài tiān wén dìng wèi de jī chǔ。 1875 nián fǎ guó hǎi jūn jūn guān shèng yī lāi 'ěr fā míng jié jù fǎ， jiǎn huà liǎo tiān wén dìng wèi xiàn cè dìng zuò yè， zhì jīn réng zài yìng yòng。 | tiān wén dìng wèi yuán lǐ hé fāng fǎ | tiān wén dìng wèi de jī běn wèn tí jiù shì tōng guò guān cè tiān tǐ gāo dù qiú dé tiān wén chuán wèi xiàn。 àn zhào tiān qiú hé dì qiú de duì yìng guān xì， bèi cè tiān tǐ zài guān cè shí kè suǒ duì yìng de dì lǐ wèi zhì， jí tiān tǐ xiàng dì xīn tóu yǐng de dì miàn diǎn , chēng wéi xīng xià diǎn (S)。 tiān tǐ xīng xià diǎn de jīng dù hé wěi dù fēn bié děng yú gāi tiān tǐ zài guān cè shí kè de gé lín shí jiǎo hé chì wěi， èr zhě jūn kě gēn jù guān cè shí jiān cóng háng hǎi tiān wén lì chá dé。 guān cè suǒ dé tiān tǐ gāo dù (h) de bǔ jiǎo wéi tiān tǐ dǐng jù (z)， jí：
z＝ 90°-h
guān cè shí de cè zhě bì dìng wèi yú yǐ xīng xià diǎn wéi zhōng xīn， yǐ tiān tǐ dǐng jù zài dì miàn suǒ kuà jù lí（ yī jiǎo dù fēn xiāng dāng yú 1 hǎi lǐ） wéi bàn jìng de yuán shàng， zhè gè yuán chēng tiān wén chuán wèi yuán， yòu chēng děng gāo yuán。 guān cè liǎng gè bù tóng tiān tǐ kě dé liǎng gè tiān wén chuán wèi yuán， liǎng yuán xiāng jiāo， kào jìn tuī suàn chuán wèi de jiāo diǎn jiù shì tiān wén chuán wèi（ tú 1）。 tiān wén chuán wèi yuán yī bān hěn dà， duì dìng wèi yòu yòng de jǐn shì kào jìn tuī suàn chuán wèi de zài shí yòng shàng kě shì wéi zhí xiàn de xiǎo hú duàn， chēng wéi tiān wén chuán wèi xiàn， yòu chēng sà mǔ nà xiàn。 tōng cháng zài chén hūn méng yǐng shí jiān nèi tóng shí guān cè liǎng gè yǐ shàng xīng tǐ qiú dé tiān wén chuán wèi xiàn xiāng jiāo diǎn dìng wèi ; huò zài bái tiān jiàngé yī dìng shí jiān（ yī bān wéi 2～ 3 xiǎo shí） guān cè tài yáng qiú dé tiān wén chuán wèi xiàn , àn zhào háng xiàng hé háng chéng yí xiàn xiāng jiāo dìng wèi。 háng hǎi zhě cháng jiāng shàng wǔ de tài yáng chuán wèi xiàn yí xiàn yǔ guān cè tài yáng zhōng tiān gāo dù qiú dé de wěi dù xiàn xiāng jiāo dé chū zhōng wǔ tiān wén chuán wèi。
tiān wén chuán wèi xiàn de qiú fǎ yī bān shì qiú jiě yóu tiān dǐng、 tiān jí、 tiān tǐ sān diǎn gòu chéng de qiú miàn sān jiǎo xíng（ chēng wéi tiān wén sān jiǎo xíng）。 tiān wén sān jiǎo xíng de jiě fǎ yòu jīng dù fǎ hé jié jù fǎ， qián zhě céng liú xíng yú 19 shì jì， xiàn yǐ ràng wèi yú hòu zhě。
jié jù fǎ shì lì yòng tuī suàn chuán wèi qiú chū guān cè hé jì suàn gāo dù zhī chā lái huà tiān wén chuán wèi xiàn de fāng fǎ， yòu chēng gāo dù chā fǎ huò gāo dù fǎ。 qí bù zhòu shì：① yòng tuī suàn chuán wèi suǒ duì yìng de tiān dǐng jiě tiān wén sān jiǎo xíng qiú dé tiān tǐ jì suàn gāo dù hé fāng wèi , jīng dù fēn bié yào qiú dá dào 0.1′ hé 0.1°。② guān cè gāo dù jiǎn jì suàn gāo dù dé jié jù， jí dé tuī suàn chuán wèi zhì tiān wén chuán wèi yuán de jù lí。 jié jù wéi“ +” , jí tuī suàn chuán wèi zài tiān wén chuán wèi yuán zhī wài， shuō míng tiān wén chuán wèi xiàn chǔyú tuī suàn chuán wèi xiàng zhe tiān tǐ（ xīng xià diǎn） de fāng xiàng。 jié jù wéi“ -” , tiān wén chuán wèi xiàn chǔyú bèi xiàng tiān tǐ de fāng xiàng。③ gēn jù jié jù de fú hào hé dà xiǎo zài tiān tǐ jì suàn fāng wèi xiàn shàng liàng qǔ jié diǎn， jí kě chuí zhí huà chū tiān wén chuán wèi xiàn。 tú 2 zhōng guān cè gāo dù dà yú jì suàn gāo dù， jié jù wéi“＋”， yìng cóng tuī suàn chuán wèi xiàng zhe tiān tǐ huà tiān wén chuán wèi xiàn。 shí jì shàng yòng yǐ jiě tiān wén sān jiǎo xíng de tuī suàn diǎn jīng、 wěi dù zài shí yòng fàn wéi nèi kě yǐ rèn xuǎn， bù yǐng xiǎng dìng wèi zhǔn què xìng。 jī běn jì suàn gōng shì rú xià：
sinhc＝ sin jī csinδ+cos jī ccosδcostc
ctgAc＝ tgδcos jī ccsctc-sin jī cctgtc
huò sinAc＝ sintccosδsechc （ xiān jiě suàn hC）
shì zhōng jī c、 δ、 tc fēn bié wéi tuī suàn wěi dù、 tiān tǐ chì wěi、 tiān tǐ dì fāng shí jiǎo ( yòng tuī suàn jīng dù )； hc、 Ac fēn bié wéi tiān tǐ jì suàn gāo dù、 jì suàn fāng wèi。 wéi jiǎn huà yòng jié jù fǎ jiě tiān wén sān jiǎo xíng de shù xué yǎn suàn， kě yìng yòng tiān tǐ gāo dù fāng wèi biǎo chá qǔ tiān tǐ jì suàn gāo dù hé fāng wèi。
guān cè nán běi fāng xiàng（ zhōng tiān） tiān tǐ suǒ dé de wěi dù xiàn wéi tè shū de tiān wén chuán wèi xiàn， tā de gōng shì jiǎn huà wéi yǐ xià dài shù shì：
shì zhōng zhōng tiān dǐng jù mìng míng yǔ tiān tǐ fāng xiàng xiāng fǎn。 dǐng jù yǔ chì wěi tóng míng xiāng jiā， yì míng xiāng jiǎn。 wěi dù yǔ dà xiàng tóng míng。
tiān wén chuán wèi wù chā qǔ jué yú tiān wén chuán wèi xiàn de wù chā jí qí fāng wèi jiā jiǎo。 chuán wèi wù chā zhōng yòu 'ǒu rán wù chā yě yòu xì tǒng wù chā。 chuán wèi 'ǒu rán wù chā yǐ wù chā tuǒ yuán fāng fǎ biǎo shì jiào wéi zhǔn què， dàn yòng jūn fāng wù chā yuán fāng fǎ biǎo shì jiào fāng biàn。 duì liǎng tiáo děng jīng dù tiān wén chuán wèi xiàn：
tiān wén chuán wèi jūn fāng wù chā yuán bàn jìng（ 63％～ 68％ gàilǜ）＝
shì zhōng m、 e fēn bié wéi chuán wèi xiàn de 'ǒu rán wù chā hé xì tǒng wù chā； A1、 A2 wéi liǎng tiān tǐ fāng wèi。 liǎng shì zhōng， tiān tǐ fāng wèi jiā jiǎo de yǐng xiǎng zhèng hǎo xiāng fǎn。 rú m hé e wéi tóng shù liàng jí， wèile jiān gù zhè liǎng zhǒng yǐng xiǎng， liǎng tiān tǐ fāng wèi jiā jiǎo qǔ 60°～ 70° zuì hǎo， bì miǎn xiǎo yú 30° huò dà yú 150°。 zēng jiā guān cè tiān tǐ de cì shù qǔ jūn zhí， kě tí gāo dìng wèi de jīng què xìng。 rú guǒ guān cè sān sì gè tiān tǐ， tā men de fāng wèi yǐ fēn bié xiāng jù 120° hé 90° wéi zuì hǎo。 zhè yàng yě biàn yú xiāo chú xì tǒng wù chā。 yòu jīng yàn de háng hǎi zhě zài liáng hǎo tiáo jiàn xià cè tiān dìng wèi de wù chā hěn shǎo chāo guò 2 hǎi lǐ。 | | yǔ wú xiàn diàn dìng wèi xiāng bǐ， tiān wén dìng wèi shòu tiān qì tiáo jiàn xiàn zhì， jiě suàn fù zá fèi shí， dàn què yòu dú lì xìng qiáng， yí qì jiǎn dān， fèi yòng jié shěng， yǐn bì xìng hǎo， méi yòu fù gài qū xiàn zhì， dìng wèi wù chā wěn dìng， méi yòu jī lěi wù chā děng yōu diǎn。 mù qián tiān wén dìng wèi zhèng cóng rú xià jǐ fāng miàn gǎi jìn：① shí xiàn dìng wèi jì suàn quán bù zì dòng huà。 gè guó yǐ yán zhì chū duō zhǒng háng hǎi jì suàn qì huò tiān wén dìng wèi jì suàn qì， yòu xiē yǐ dá dào shí xiàn jì suàn quán bù zì dòng huà de yào qiú。② kuò dà zhòu yè guān cè de shí jī。 rú 40 nián dài chū xiàn de jǐ zhǒng rén gōng dì píng qì pào、 tuó luó liù fēn yí， 70 nián dài qián hòu chū xiàn de guāng zēng qiáng yè shì liù fēn yí、 zhòu yè shù zì liù fēn yí、 yáo kòng wēi guāng diàn shì zhàoxiàng liù fēn yí、 jì suàn jī liù fēn yí děng， dàn dà bù fēn réng chù zài wán shàn huò jiàng dī jià gé jiē duàn。③ tí gāo hǎi shàng guān cè de jīng dù。 rú yán jiū lián xù guān cè gāo dù、 zì dòng píng chā de yí qì shè bèi děng。④ kāi fā tiān wén dìng wèi de xīn tú jìng。 rú cè dìng tiān tǐ qí tā cān shù huò qí tā de fú shè bō。 20 shì jì 50 nián dài kāi shǐ yán zhì de shè diàn liù fēn yí， jiù shì guān cè tiān tǐ de wú xiàn diàn bō。⑤ tiān wén dìng wèi yǔ qí tā dǎo háng yí lián hé shǐ yòng， qǔ cháng bǔ duǎn。 rú yǐ chū xiàn de zǔ hé dǎo háng xì tǒng。
chū chù： NathanielBowditch,LL.D.,AmericanPracticalNavigator,1977ed.,PartThree,DMAHC,USA. | | | tianwen hanghai tiān wén háng hǎi celestialnavigation zài hǎi shàng guān cè tiān tǐ què dìng chuán wèi de jì shù， yòu chēng tiān wén dǎo háng、 háng hǎi tiān wén xué。 fā zhǎn jiǎn kuàng zhōng guó gǔ jí yòu hěn duō guān yú jiāng tiān wén yìng yòng yú háng hǎi de jìzǎi。 xī hàn《 huái nán zǐ · qí sú xùn》：“ fū chéng zhōu 'ér huò zhě， bù zhī dōng xī , jiàn dǒu jí zé wù yǐ。” dōng jìn fǎ xiǎn《 fó guó jì》 :“ dà hǎi mí màn wú biān， bù zhī dōng xī， wéi wàng rì yuè xīng chén 'ér jìn。” běi sòng zhū《 píng zhōu kě tán》：“ zhōu shī shí dì lǐ， yè zé guān xīng， zhòu zé guān rì， yīn huì guān zhǐ nán zhēn。” míng《 wǔ bèi zhì》 suǒ shōu de《 guò yáng qiān xīng tú》 jì yòu nán běi、 dōng xī xīng tǐ zài shuǐ tiān xiàn shàng ruò gān zhǐ（ jiǎo dù dān wèi） de shù jù， yòng yǐ gū jì chuán wèi。 ōu zhōu zài 15 shì jì yǐ qián jǐn néng bái zhòu shùn fēng yán 'àn háng xíng。 15 shì jì chū xiàn liǎo yòng běi jí xīng gāo dù huò tài yáng zhōng tiān gāo dù qiú wěi dù de fāng fǎ。 dāng shí zhǐ néng xiān nán běi xiàng shǐ dào mùdì dì de wěi dù， zài dōng xī xiàng shǐ dǐ mùdì dì。 16 shì jì suī rán yǐ yòu guān cè yuè jù（ yuè xīng zhī jiān jiǎo jù） qiú jīng dù fǎ， dàn bù gòu zhǔn què， ér qiě jiě suàn fán rǒng。 18 shì jì liù fēn yí hé tiān wén zhōng xiān hòu wèn shì， qián zhě yòng yú guān cè tiān tǐ gāo dù， dà dà tí gāo liǎo zhǔn què xìng； hòu zhě kě yǐ zài hǎi shàng yòng shí jiān fǎ qiú jīng dù。 1837 nián měi guó chuán cháng T.H. sà mǔ nà fā xiàn tiān wén chuán wèi xiàn， cóng cǐ kě yǐ zài hǎi shàng tóng shí cè dìng chuán wèi de jīng dù hé wěi dù， diàn dìng liǎo jìn dài tiān wén dìng wèi de jī chǔ。 1875 nián fǎ guó hǎi jūn jūn guān shèng yī lāi 'ěr fā míng jié jù fǎ， jiǎn huà liǎo tiān wén dìng wèi xiàn cè dìng zuò yè， zhì jīn réng zài yìng yòng。 tiān wén dìng wèi yuán lǐ hé fāng fǎ tiān wén dìng wèi de jī běn wèn tí jiù shì tōng guò guān cè tiān tǐ gāo dù qiú dé tiān wén chuán wèi xiàn。 àn zhào tiān qiú hé dì qiú de duì yìng guān xì， bèi cè tiān tǐ zài guān cè shí kè suǒ duì yìng de dì lǐ wèi zhì， jí tiān tǐ xiàng dì xīn tóu yǐng de dì miàn diǎn , chēng wéi xīng xià diǎn (S)。 tiān tǐ xīng xià diǎn de jīng dù hé wěi dù fēn bié děng yú gāi tiān tǐ zài guān cè shí kè de gé lín shí jiǎo hé chì wěi， èr zhě jūn kě gēn jù guān cè shí jiān cóng háng hǎi tiān wén lì chá dé。 guān cè suǒ dé tiān tǐ gāo dù () de bǔ jiǎo wéi tiān tǐ dǐng jù ()， jí：＝ 90°- guān cè shí de cè zhě bì dìng wèi yú yǐ xīng xià diǎn wéi zhōng xīn， yǐ tiān tǐ dǐng jù zài dì miàn suǒ kuà jù lí（ yī jiǎo dù fēn xiāng dāng yú 1 hǎi lǐ） wéi bàn jìng de yuán shàng， zhè gè yuán chēng tiān wén chuán wèi yuán， yòu chēng děng gāo yuán。 guān cè liǎng gè bù tóng tiān tǐ kě dé liǎng gè tiān wén chuán wèi yuán， liǎng yuán xiāng jiāo， kào jìn tuī suàn chuán wèi de jiāo diǎn jiù shì tiān wén chuán wèi（ tú 1[ tiān wén dìng wèi yuán lǐ tú ]）。 tiān wén chuán wèi yuán yī bān hěn dà， duì dìng wèi yòu yòng de jǐn shì kào jìn tuī suàn chuán wèi de zài shí yòng shàng kě shì wéi zhí xiàn de xiǎo hú duàn， chēng wéi tiān wén chuán wèi xiàn， yòu chēng sà mǔ nà xiàn。 tōng cháng zài chén hūn méng yǐng shí jiān nèi tóng shí guān cè liǎng gè yǐ shàng xīng tǐ qiú dé tiān wén chuán wèi xiàn xiāng jiāo diǎn dìng wèi ; huò zài bái tiān jiàngé yī dìng shí jiān（ yī bān wéi 2～ 3 xiǎo shí） guān cè tài yáng qiú dé tiān wén chuán wèi xiàn , àn zhào háng xiàng hé háng chéng yí xiàn xiāng jiāo dìng wèi。 háng hǎi zhě cháng jiāng shàng wǔ de tài yáng chuán wèi xiàn yí xiàn yǔ guān cè tài yáng zhōng tiān gāo dù qiú dé de wěi dù xiàn xiāng jiāo dé chū zhōng wǔ tiān wén chuán wèi。 tiān wén chuán wèi xiàn de qiú fǎ yī bān shì qiú jiě yóu tiān dǐng、 tiān jí、 tiān tǐ sān diǎn gòu chéng de qiú miàn sān jiǎo xíng（ chēng wéi tiān wén sān jiǎo xíng）。 tiān wén sān jiǎo xíng de jiě fǎ yòu jīng dù fǎ hé jié jù fǎ， qián zhě céng liú xíng yú 19 shì jì， xiàn yǐ ràng wèi yú hòu zhě。 jié jù fǎ shì lì yòng tuī suàn chuán wèi qiú chū guān cè hé jì suàn gāo dù zhī chā lái huà tiān wén chuán wèi xiàn de fāng fǎ， yòu chēng gāo dù chā fǎ huò gāo dù fǎ。 qí bù zhòu shì：① yòng tuī suàn chuán wèi suǒ duì yìng de tiān dǐng jiě tiān wén sān jiǎo xíng qiú dé tiān tǐ jì suàn gāo dù hé fāng wèi , jīng dù fēn bié yào qiú dá dào 0.1 hé 0.1°。② guān cè gāo dù jiǎn jì suàn gāo dù dé jié jù， jí dé tuī suàn chuán wèi zhì tiān wén chuán wèi yuán de jù lí。 jié jù wéi“ +” , jí tuī suàn chuán wèi zài tiān wén chuán wèi yuán zhī wài， shuō míng tiān wén chuán wèi xiàn chǔyú tuī suàn chuán wèi xiàng zhe tiān tǐ（ xīng xià diǎn） de fāng xiàng。 jié jù wéi“ -” , tiān wén chuán wèi xiàn chǔyú bèi xiàng tiān tǐ de fāng xiàng。③ gēn jù jié jù de fú hào hé dà xiǎo zài tiān tǐ jì suàn fāng wèi xiàn shàng liàng qǔ jié diǎn， jí kě chuí zhí huà chū tiān wén chuán wèi xiàn。 tú 2[ jié jù fǎ shì yì tú ] zhōng guān cè gāo dù dà yú jì suàn gāo dù， jié jù wéi“＋”， yìng cóng tuī suàn chuán wèi xiàng zhe tiān tǐ huà tiān wén chuán wèi xiàn。 shí jì shàng yòng yǐ jiě tiān wén sān jiǎo xíng de tuī suàn diǎn jīng、 wěi dù zài shí yòng fàn wéi nèi kě yǐ rèn xuǎn， bù yǐng xiǎng dìng wèi zhǔn què xìng。 jī běn jì suàn gōng shì rú xià： sin＝ sinsin+coscoscosctg＝ tgcoscsc-sinctg huò sin＝ sincossec （ xiān jiě suàn） shì zhōng [kg2]、、 fēn bié wéi tuī suàn wěi dù、 tiān tǐ chì wěi、 tiān tǐ dì fāng shí jiǎo ( yòng tuī suàn jīng dù )；、 fēn bié wéi tiān tǐ jì suàn gāo dù [kg2] jì suàn fāng wèi。 wéi jiǎn huà yòng jié jù fǎ jiě tiān wén sān jiǎo xíng de shù xué yǎn suàn， kě yìng yòng tiān tǐ gāo dù fāng wèi biǎo chá qǔ tiān tǐ jì suàn gāo dù hé fāng wèi。 guān cè nán běi fāng xiàng（ zhōng tiān） tiān tǐ suǒ dé de wěi dù xiàn wéi tè shū de tiān wén chuán wèi xiàn， tā de gōng shì jiǎn huà wéi yǐ xià dài shù shì： [455-05] shì zhōng zhōng tiān dǐng jù mìng míng yǔ tiān tǐ fāng xiàng xiāng fǎn。 dǐng jù yǔ chì wěi tóng míng xiāng jiā， yì míng xiāng jiǎn。 wěi dù yǔ dà xiàng tóng míng。 tiān wén chuán wèi wù chā qǔ jué yú tiān wén chuán wèi xiàn de wù chā jí qí fāng wèi jiā jiǎo。 chuán wèi wù chā zhōng yòu 'ǒu rán wù chā yě yòu xì tǒng wù chā。 chuán wèi 'ǒu rán wù chā yǐ wù chā tuǒ yuán fāng fǎ biǎo shì jiào wéi zhǔn què， dàn yòng jūn fāng wù chā yuán fāng fǎ biǎo shì jiào fāng biàn。 duì liǎng tiáo děng jīng dù tiān wén chuán wèi xiàn： tiān wén chuán wèi jūn fāng wù chā yuán bàn jìng（ 63％～ 68％ gàilǜ）＝ [455-01][455-02] shì zhōng、 fēn bié wéi chuán wèi xiàn de 'ǒu rán wù chā hé xì tǒng wù chā；、 wéi liǎng tiān tǐ fāng wèi。 liǎng shì zhōng， tiān tǐ fāng wèi jiā jiǎo de yǐng xiǎng zhèng hǎo xiāng fǎn。 rú hé wéi tóng shù liàng jí， wèile jiān gù zhè liǎng zhǒng yǐng xiǎng， liǎng tiān tǐ fāng wèi jiā jiǎo qǔ 60～ 70 zuì hǎo， bì miǎn xiǎo yú 30° huò dà yú 150°。 zēng jiā guān cè tiān tǐ de cì shù qǔ jūn zhí， kě tí gāo dìng wèi de jīng què xìng。 rú guǒ guān cè sān sì gè tiān tǐ， tā men de fāng wèi yǐ fēn bié xiāng jù 120° hé 90° wéi zuì hǎo。 zhè yàng yě biàn yú xiāo chú xì tǒng wù chā。 yòu jīng yàn de háng hǎi zhě zài liáng hǎo tiáo jiàn xià cè tiān dìng wèi de wù chā hěn shǎo chāo guò 2 hǎi lǐ。 zhǎn wàng yǔ wú xiàn diàn dìng wèi xiāng bǐ， tiān wén dìng wèi shòu tiān qì tiáo jiàn xiàn zhì， jiě suàn fù zá fèi shí， dàn què yòu dú lì xìng qiáng， yí qì jiǎn dān， fèi yòng jié shěng， yǐn bì xìng hǎo， méi yòu fù gài qū xiàn zhì， dìng wèi wù chā wěn dìng， méi yòu jī lěi wù chā děng yōu diǎn。 mù qián tiān wén dìng wèi zhèng cóng rú xià jǐ fāng miàn gǎi jìn：① shí xiàn dìng wèi jì suàn quán bù zì dòng huà。 gè guó yǐ yán zhì chū duō zhǒng háng hǎi jì suàn qì huò tiān wén dìng wèi jì suàn qì， yòu xiē yǐ dá dào shí xiàn jì suàn quán bù zì dòng huà de yào qiú。② kuò dà zhòu yè guān cè de shí jī。 rú 40 nián dài chū xiàn de jǐ zhǒng rén gōng dì píng qì pào、 tuó luó liù fēn yí， 70 nián dài qián hòu chū xiàn de guāng zēng qiáng yè shì liù fēn yí、 zhòu yè shù zì liù fēn yí、 yáo kòng wēi guāng diàn shì zhàoxiàng liù fēn yí、 jì suàn jī liù fēn yí děng， dàn dà bù fēn réng chù zài wán shàn huò jiàng dī jià gé jiē duàn。③ tí gāo hǎi shàng guān cè de jīng dù。 rú yán jiū lián xù guān cè gāo dù、 zì dòng píng chā de yí qì shè bèi děng。④ kāi fā tiān wén dìng wèi de xīn tú jìng。 rú cè dìng tiān tǐ qí tā cān shù huò qí tā de fú shè bō。 20 shì jì 50 nián dài kāi shǐ yán zhì de shè diàn liù fēn yí， jiù shì guān cè tiān tǐ de wú xiàn diàn bō。⑤ tiān wén dìng wèi yǔ qí tā dǎo háng yí lián hé shǐ yòng， qǔ cháng bǔ duǎn。 rú yǐ chū xiàn de zǔ hé dǎo háng xì tǒng。 cān kǎo shū mù NathanielBowditch,LL.D.,AmericanPracticalNaviator,1977ed.,PartThree,DMAHC,USA. zhāng yì tīng | | - : celestial navigation, celo-navigation
|
|
|