|
|
ā lǐ sī tǎ kè （ aristarchus, yuē 310-230bc.）
gǔ xī là tiān wén xué jiā
gǔ xī là tiān wén xué wǎn qī zuì zhù míng de shì yà lì shān dà xué pài， ā lǐ sī tǎ kè （ aristarchus, yuē 310-230bc.） shì zhè yī xué pài zǎo qī de dài biǎo rén wù。 tā de dà bù fēn zhù zuò zhì jīn yǐ yǐ shī chuán， jǐn cún《 tài yáng yuè qiú de dà xiǎo hé jù lí》 yī wén。 zài gāi wén zhōng， tā xù shù liǎo cóng rì shí、 yuè shí zhōng yuè qiú hé dì qiú de yīn yǐng bǐ lì dà xiǎo， tuī cè dìng tài yáng shí jì shàng bǐ dì qiú dà dé duō、 yuè qiú bǐ dì qiú xiǎo。 yòu yóu yuè qiú zài shàng xián hé xià xián jiān de jiā jiǎo， tuī cè chū tài yáng jù lí dì qiú shì yuè qiú jù lí dì qiú de shí bèi。
ā lǐ sī tǎ kè jìn yī bù rèn wéi yī gè dà de dōng xī bù yìng gāi rào xiǎo de dōng xī zhuàndòng， yú shì tā tí chū liǎo “ rì xīn dì dòng shuō ”（ kě xī wèi bèi dāng dài rén jiē shòu）。 tā rèn wéi dì qiú yī fāng miàn měi tiān zì xī xiàng dōng zhuǎn yī zhōu， dǎo zhì tiān tǐ de dōng shēng xī luò jǐng xiàng。 lìng yī fāng miàn tā yòu zài yī nián zhōng rào tài yáng gōng zhuǎn yī zhōu， shuǐ、 jīn、 huǒ、 mù、 tǔ děng xíng xīng yě shì yī yàng rào zhe tài yáng gōng zhuǎn。 tā hái rèn wéi yǔ dì qiú rào rì gōng zhuǎn de guǐ dào zhí jìng xiāng bǐ， héng xīng jīhū zài wú xiàn yuǎn chù。 yīn cǐ wú fǎ kàn dào yóu yú dì qiú gōng zhuǎn 'ér zào chéng de héng xīng shì chā xiàn xiàng。 |
|
ā lǐ sī tǎ kè （ Aristarchus, yuē 310-230BC.）
gǔ xī là tiān wén xué jiā， shù xué jiā。
tā shēng yú xī là sà mó sī dǎo。 shì shǐ shàng yòu jìzǎi de shǒu wèi tí chàng rì xīn shuō de tiān wén xué zhě， tā jiāng tài yáng 'ér bù shì dì qiú fàng zhì zài zhěng gè yǐ zhī yǔ zhòu de zhōng xīn， tā yě yīn cǐ bèi chēng wéi“ xī là de gē bái ní”。 tā de guān diǎn bìng wèi bèi dāng shí de rén men lǐ jiě， bìng bèi yǎn gài zài yà lǐ shì duō dé hé tuō lè mì de guāng máng zhī xià， zhí dào 2000 nián hòu， gē bái ní cái hěn hǎo dì fā zhǎn hé wán shàn liǎo tā de lǐ lùn。
gǔ xī là tiān wén xué wǎn qī zuì zhù míng de shì yà lì shān dà xué pài， ā lǐ sī tǎ kè （ Aristarchus, yuē 310-230BC.） shì zhè yī xué pài zǎo qī de dài biǎo rén wù。 tā de dà bù fēn zhù zuò zhì jīn yǐ yǐ shī chuán， jǐn cún《 tài yáng yuè qiú de dà xiǎo hé jù lí》 yī wén（ dàn shì， tōng guò qí tā rén de yǐn zhèng， kě yǐ zhī dào tā hái xiě liǎo lìng yī běn shū， zài shū zhōng tā fā zhǎn liǎo yī gè biàn tōng de rì xīn shuō de mó xíng）。 zài gāi wén zhōng， tā xù shù liǎo cóng rì shí、 yuè shí zhōng yuè qiú hé dì qiú de yīn yǐng bǐ lì dà xiǎo， tuī cè dìng tài yáng shí jì shàng bǐ dì qiú dà dé duō、 yuè qiú bǐ dì qiú xiǎo。 yòu yóu yuè qiú zài shàng xián hé xià xián jiān de jiā jiǎo， tuī cè chū tài yáng jù lí dì qiú shì yuè qiú jù lí dì qiú de shí bèi。 ā lǐ sī tǎ kè sī rèn wéi tài yáng， yuè qiú hé dì qiú zài měi gè yuè de shǒu gè huò zuì hòu de sì fēn zhī yī shí qī nèi， gòu chéng liǎo yī gè jìn sì de zhí jiǎo sān jiǎo xíng。 tā gū jì zuì dà jiǎo yuē wéi 87°。 jìn guǎn tā yìng yòng de jǐ hé lǐ lùn méi yòu cuò， dàn yóu yú guān cè shù jù yòu piān chā， tā dé chū liǎo rì dì jù lí shì yuè dì jù lí de 20 bèi de jié lùn。 shì shí shàng， qián zhě shì hòu zhě de 390 bèi。 ā lǐ sī tǎ kè sī zhǐ chū， yuè qiú hé tài yáng yòu jīhū xiāng tóng de shì jiǎo， yīn cǐ tā men de zhí jìng yǔ tā men dào dì qiú de jù lí shì chéng zhèng bǐ de。 jìn guǎn zhè fú hé luó ji， dàn shì zhè yǐ rán shì yī gè cuò wù de jié lùn。 dàn shì， zhè zhǐ chū liǎo tài yáng míng xiǎn dà yú dì qiú， qià qià kě yǐ yòng lái zhèng míng rì xīn shuō mó xíng。
ā lǐ sī tǎ kè sī guān chá dào yuè qiú chuān guò dì qiú de yīn yǐng xū yào yī gè héng xīng yuè de shí jiān。 yīn cǐ tā gū jì dào dì qiú de zhí jìng shì yuè qiú de sān bèi。 gēn jù 'āi lā tuō sè ní suǒ jì suàn de 42000 gōng lǐ de dì qiú zhōu cháng， tā rèn wéi yuè qiú de zhōu cháng yìng wéi 14000 gōng lǐ。 shì shí shàng， yuè qiú de zhōu cháng yuē wéi 10916 gōng lǐ。 ā lǐ sī tǎ kè hái rèn wéi yī gè dà de dōng xī bù yìng gāi rào xiǎo de dōng xī zhuàndòng， yú shì tā tí chū liǎo“ rì xīn dì dòng shuō”（ kě xī wèi bèi dāng dài rén jiē shòu）。 tā rèn wéi dì qiú yī fāng miàn měi tiān zì xī xiàng dōng zhuǎn yī zhōu， dǎo zhì tiān tǐ de dōng shēng xī luò jǐng xiàng。 lìng yī fāng miàn tā yòu zài yī nián zhōng rào tài yáng gōng zhuǎn yī zhōu， shuǐ、 jīn、 huǒ、 mù、 tǔ děng xíng xīng yě shì yī yàng rào zhe tài yáng gōng zhuǎn。 tā hái rèn wéi yǔ dì qiú rào rì gōng zhuǎn de guǐ dào zhí jìng xiāng bǐ， héng xīng jīhū zài wú xiàn yuǎn chù。 yīn cǐ wú fǎ kàn dào yóu yú dì qiú gōng zhuǎn 'ér zào chéng de héng xīng shì chā xiàn xiàng。
guān yú ā lǐ sī tǎ kè de rì xīn shuō
ā lǐ sī tǎ kè tí chū rì xīn lùn de lùn wén yǐ jīng yí shī。 wǒ men zhī suǒ yǐ zhī dào tā de cún zài， shì yīn wéi yī xiē hòu dài xué zhě céng jīng tí qǐ， qí zhōng zuì zhù míng de shì 'ā jī mǐ dé yǔ pǔ lǔ tǎ kè（ Plutarch）。 ā jī mǐ dé zhǐ chū ā lǐ sī tǎ kè rì xīn yǔ zhòu mó xíng de zhòng diǎn wéi：
* tài yáng yǔ gù dìng de héng xīng bù huì yùn dòng。
* dì qiú rào tài yáng yùn xíng。
* dì qiú de guǐ dào wéi yuán xíng。
* tài yáng wèi yú gāi yuán de zhōng xīn。
* gù dìng de héng xīng jù lí tài yáng yǔ dì qiú jí wéi yáo yuǎn。
luó mǎ lì shǐ xué jiā pǔ lǔ tǎ kè zài liǎng gè shì jì zhī hòu， yú lùn shù zhōng tí gōng liǎo gèng duō de xì jié。 tā gào sù wǒ men， ā lǐ sī tǎ kè rèn wéi shì yóu yú dì qiú měi rì yī zhōu dì xuánzhuàn， jǐyǔ wǒ men tiān kōng rào dì qiú zhuàndòng de yìn xiàng。 yīn cǐ， ā lǐ sī tǎ kè xiǎn rán liǎo jiě dì qiú shì qiú tǐ， ér tiān kōng kàn qǐ lái xiàng zài xuánzhuàn， qí shí shì dì qiú měi rì de xuánzhuàn suǒ zào chéng de。 zhè huò xǔ kě yǐ jiě shì wèishénme yī bān huì rèn wéi tā shì xīn xíng tiān wén yí qì skaphe de fā míng zhě， skaphe shì yī zhǒng wǎn zhuàng rì guǐ， yǔ yuán zì bā bǐ lún rén de píng miàn rì guǐ（ gnomons） bù tóng， skaphe kě zhèng què dì zhuī zōng tài yáng zài tiān kōng zhōng yí dòng de lù jìng。 pǔ lǔ tǎ kè yě gào sù wǒ men， ā lǐ sī tǎ kè jiào dǎo dì qiú yán zhe“ tài yáng yuán zhōu” yùn xíng de guān niàn， cǐ jí wéi tài yáng huáng dào（ ecliptic） de guān niàn。 dà duō shù xué zhě rèn wéi， ā lǐ sī tǎ kè zài bǎ dì qiú shì wéi xíng xīng hòu， yě jiāng qí tā xíng xīng fàng dào huán rào tài yáng yùn xíng de guǐ dào shàng。
ā lǐ sī tǎ kè zhī dào tā de mó xíng jiāng dà fú zēng jiā yǔ zhòu de dà xiǎo。 ruò dì qiú bìng wèi yí dòng， nà héng xīng jiù kě néng luò zài tài yáng、 yuè qiú yǔ xíng xīng zhī wài。 dàn ruò dì qiú yán jù dà de yuán zhōu rào tài yáng yí dòng， tā yòu shí huì bǐ jiào kào jìn mǒu xiē héng xīng， yòu shí yòu huì lí tā men jiào yuǎn。 chú fēi héng xīng jù lí dì qiú jí yuǎn， fǒu zé zài dì qiú kào jìn huò yuǎn lí héng xīng qún shí， tā men kàn qǐ lái yīnggāi huì kuò dà huò suō xiǎo。 dàn shì yóu yú bìng wèi fā shēng zhè zhǒng xiàn xiàng， yīn cǐ dì qiú bì rán shì zài jí dà de yǔ zhòu zhōng bù duàn yùn dòng。
bù xìng de shì， ā lǐ sī tǎ kè de lǐ lùn， dāng shí yuǎn zǒu zài shí dài de qián miàn， yīn 'ér dé bù dào yī bān rén de chéng rèn， jiù shì 'ā jī mǐ dé yě biǎo shì fǎn duì， ér kè léi 'ān dé sī jìng yào qiú xī là rén kòng gào ā lǐ sī tǎ kè de dòu shén zhī zuì。 zhī hòu ā lǐ sī tǎ kè de xué shuō jiù xiàng zhēn guì de jiè zhǐ bèi rēng rù dà hǎi bān xiāo shī wú zōng。 zhí dào gē bái ní de chū xiàn。 |
|
ā lǐ sī tǎ kè de rì xīn dì dòng shuō ā lǐ sī tǎ kè sī（ Aristarchus, yuē gōng yuán qián 310 nián - yuē gōng yuán qián 230 nián）， shì rén lèi lì shǐ shàng yòu jìzǎi de shǒu wèi tí chàng rì xīn shuō de tiān wén xué zhě， shì gǔ xī là shí qī、 yě shì rén lèi lì shǐ shàng yòu jìzǎi de zuì wěi dà de tiān wén xué jiā， shù xué jiā。
tā shēng yú gǔ xī là sà mó sī dǎo。 tā jiāng tài yáng 'ér bù shì dì qiú fàng zhì zài zhěng gè yǐ zhī yǔ zhòu de zhōng xīn， tā shì rén lèi lì shǐ shàng yòu jìzǎi de zuì zǎo qī de rì xīn shuō de tí chàng zhě zhī yī。 dàn shì zài dāng shí de gǔ xī là、 tā de yǔ zhòu guān hé jié chū de zhì huì bìng wèi néng bèi dāng shí de rén men suǒ lǐ jiě， bìng bèi yà lǐ shì duō dé hé tuō lè mì de cái huá zhī guāng máng suǒ yǎn gài， zhí dào 16 shì jì（ yuē 1760 nián yǐ hòu）， gē bái ní cái hěn hǎo dì fā zhǎn hé wán shàn liǎo ā lǐ sī tǎ kè de rì xīn dì dòng shuō ā lǐ sī tǎ kè sī de yǔ zhòu guān hé lǐ lùn。
gǔ xī là tiān wén xué wǎn qī zuì zhù míng de shì yà lì shān dà xué pài， ā lǐ sī tǎ kè sī shì zhè yī xué pài zǎo qī de dài biǎo rén wù。 tā de dà bù fēn zhù zuò zhì jīn yǐ shī chuán， liú chuán zhì jīn de wéi yī zhù zuò， jiù shì guān yú tài yáng hé yuè qiú de tǐ jī yǐ jí dào dì qiú de jù lí de lùn zhù， dàn shì， tōng guò qí tā rén de yǐn zhèng， kě yǐ zhī dào tā hái xiě liǎo lìng yī běn shū， zài shū zhōng tā fā zhǎn liǎo yī gè biàn tōng de rì xīn shuō de mó xíng。 zài gāi wén zhōng， tā xù shù liǎo cóng rì shí、 yuè shí zhōng yuè qiú hé dì qiú de yīn yǐng bǐ lì dà xiǎo， tuī cè chū tài yáng shí jì shàng bǐ dì qiú dà dé duō、 yuè qiú bǐ dì qiú xiǎo。 yòu yóu yuè qiú zài shàng xián hé xià xián jiān de jiā jiǎo， tuī cè chū tài yáng jù lí dì qiú shì yuè qiú jù lí dì qiú de shí bèi。 ā lǐ sī tǎ kè sī rèn wéi tài yáng， yuè qiú hé dì qiú zài měi gè yuè de shǒu gè huò zuì hòu de sì fēn zhī yī shí qī nèi， gòu chéng liǎo yī gè jìn sì de zhí jiǎo sān jiǎo xíng。 tā gū jì zuì dà jiǎo yuē wéi 87°。 jìn guǎn tā yìng yòng de jǐ hé lǐ lùn méi yòu cuò， dàn yóu yú guān cè shù jù yòu piān chā， tā dé chū liǎo rì dì jù lí shì yuè dì jù lí de 20 bèi de jié lùn。 shì shí shàng， qián zhě shì hòu zhě de 390 bèi。 ā lǐ sī tǎ kè sī zhǐ chū， yuè qiú hé tài yáng yòu jīhū xiāng tóng de shì jiǎo， yīn cǐ tā men de zhí jìng yǔ tā men dào dì qiú de jù lí shì chéng zhèng bǐ de。 zhè fú hé luó ji。 ā lǐ sī tǎ kè sī zhǐ chū liǎo tài yáng míng xiǎn dà yú dì qiú， qià qià kě yǐ yòng lái zhèng míng rì xīn shuō mó xíng。
ā lǐ sī tǎ kè sī guān chá dào yuè qiú chuān guò dì qiú de yīn yǐng xū yào yī gè héng xīng yuè de shí jiān。 yīn cǐ tā gū jì dào dì qiú de zhí jìng shì yuè qiú de sān bèi。 gēn jù 'āi lā tuō sè ní suǒ jì suàn de 42000 gōng lǐ de dì qiú zhōu cháng， tā rèn wéi yuè qiú de zhōu cháng yìng wéi 14000 gōng lǐ。 shì shí shàng， yuè qiú de zhōu cháng yuē wéi 10916 gōng lǐ。 ā lǐ sī tǎ kè sī hái rèn wéi yī gè dà de dōng xī bù yìng gāi rào xiǎo de dōng xī zhuàndòng， yú shì tā tí chū liǎo“ rì xīn dì dòng shuō”（ kě xī wèi bèi dāng dài rén jiē shòu）。 tā rèn wéi dì qiú yī fāng miàn měi tiān zì xī xiàng dōng zhuǎn yī zhōu， dǎo zhì tiān tǐ de dōng shēng xī luò jǐng xiàng。 lìng yī fāng miàn tā yòu zài yī nián zhōng rào tài yáng gōng zhuǎn yī zhōu， shuǐ、 jīn、 huǒ、 mù、 tǔ děng xíng xīng yě shì yī yàng rào zhe tài yáng gōng zhuǎn。 tā hái rèn wéi yǔ dì qiú rào rì gōng zhuǎn de guǐ dào zhí jìng xiāng bǐ， héng xīng jīhū zài wú xiàn yuǎn chù。 yīn cǐ wú fǎ kàn dào yóu yú dì qiú gōng zhuǎn 'ér zào chéng de héng xīng shì chā xiàn xiàng。
guān yú ā lǐ sī tǎ kè sī de rì xīn shuō
ā lǐ sī tǎ kè sī tí chū rì xīn lùn de lùn wén yǐ jīng yí shī。 wǒ men zhī suǒ yǐ zhī dào tā de cún zài， shì yīn wéi yī xiē hòu dài xué zhě céng jīng tí qǐ， qí zhōng zuì zhù míng de shì 'ā jī mǐ dé yǔ pǔ lǔ tǎ kè（ Plutarch）。 ā jī mǐ dé zhǐ chū ā lǐ sī tǎ kè sī rì xīn yǔ zhòu mó xíng de zhòng diǎn wéi：
* tài yáng yǔ gù dìng de héng xīng bù huì yùn dòng。
* dì qiú rào tài yáng yùn xíng。
* dì qiú de guǐ dào wéi yuán xíng。
* tài yáng wèi yú gāi yuán de zhōng xīn。
* gù dìng de héng xīng jù lí tài yáng yǔ dì qiú jí wéi yáo yuǎn。
luó mǎ lì shǐ xué jiā pǔ lǔ tǎ kè zài liǎng gè shì jì zhī hòu， yú lùn shù zhōng tí gōng liǎo gèng duō de xì jié。 tā gào sù wǒ men， ā lǐ sī tǎ kè sī rèn wéi shì yóu yú dì qiú měi rì yī zhōu dì xuánzhuàn， jǐyǔ wǒ men tiān kōng rào dì qiú zhuàndòng de yìn xiàng。 yīn cǐ， ā lǐ sī tǎ kè xiǎn rán liǎo jiě dì qiú shì qiú tǐ， ér tiān kōng kàn qǐ lái xiàng zài xuánzhuàn， qí shí shì dì qiú měi rì de xuánzhuàn suǒ zào chéng de。 zhè huò xǔ kě yǐ jiě shì wèishénme yī bān huì rèn wéi tā shì xīn xíng tiān wén yí qì skaphe de fā míng zhě， skaphe shì yī zhǒng wǎn zhuàng rì guǐ， yǔ yuán zì bā bǐ lún rén de píng miàn rì guǐ（ gnomons） bù tóng， skaphe kě zhèng què dì zhuī zōng tài yáng zài tiān kōng zhōng yí dòng de lù jìng。 pǔ lǔ tǎ kè yě gào sù wǒ men， ā lǐ sī tǎ kè jiào dǎo dì qiú yán zhe“ tài yáng yuán zhōu” yùn xíng de guān niàn， cǐ jí wéi tài yáng huáng dào（ ecliptic） de guān niàn。 dà duō shù xué zhě rèn wéi， ā lǐ sī tǎ kè sī zài bǎ dì qiú shì wéi xíng xīng hòu， yě jiāng qí tā xíng xīng fàng dào huán rào tài yáng yùn xíng de guǐ dào shàng。
ā lǐ sī tǎ kè sī zhī dào tā de mó xíng jiāng dà fú zēng jiā yǔ zhòu de dà xiǎo。 ruò dì qiú bìng wèi yí dòng， nà héng xīng jiù kě néng luò zài tài yáng、 yuè qiú yǔ xíng xīng zhī wài。 dàn ruò dì qiú yán jù dà de yuán zhōu rào tài yáng yí dòng， tā yòu shí huì bǐ jiào kào jìn mǒu xiē héng xīng， yòu shí yòu huì lí tā men jiào yuǎn。 chú fēi héng xīng jù lí dì qiú jí yuǎn， fǒu zé zài dì qiú kào jìn huò yuǎn lí héng xīng qún shí， tā men kàn qǐ lái yīnggāi huì kuò dà huò suō xiǎo。 dàn shì yóu yú bìng wèi fā shēng zhè zhǒng xiàn xiàng， yīn cǐ dì qiú bì rán shì zài jí dà de yǔ zhòu zhōng bù duàn yùn dòng。
bù xìng de shì， ā lǐ sī tǎ kè sī de yǔ zhòu guān hé lǐ lùn， dāng shí yuǎn yuǎn zǒu zài shí dài de qián miàn， yīn 'ér dé bù dào yī bān gōng zhòng de chéng rèn， kè léi 'ān dé sī jìng yào qiú xī là rén kòng gào ā lǐ sī tǎ kè sī de dòu shén zhī zuì。 zhī hòu ā lǐ sī tǎ kè sī de sī xiǎng xué shuō jiù xiàng zhēn guì de jiè zhǐ bèi rēng rù dà hǎi bān xiāo shī wú zōng。 zhí dào gē bái ní de chū xiàn。 |