|
|
| zuò hún tiān yí 。 ——《 hòu hàn shū · zhāng héng chuán》 |
|
| hún xiàng |
|
| jí hún yí。《 hòu hàn shū · zhāng héng chuán》： “ suì nǎi yán hé yīn yáng， miào jìn xuán jī zhī zhèng， zuò hún tiān yí 。 ”《 jīn shǐ · lì zhì xià》：“ wú zhōng cháng shì wáng fān yún： ‘ hún tiān pú zhě， xī hé zhī jiù qì， wèi zhī jī héng。 ’ jī dài xiāng chuán， yán gé bù yī。” qīng ruǎn kuí shēng《 chá yú kè huà》 juàn shí sān：“ ān xī xiān shēng yún： hún tiān yí sān zhòng。 qí wài yīchóng bù dòng zhě wéi liù hé yí， suǒ yǐ dìng shàng xià sì fāng zhī wèi。 qí zhōng yīchóng xuánzhuàn zhě wéi sān chén yí， suǒ yǐ xiàng tiān tǐ huán dòng zhī xíng。 qí nèi yīchóng zhōu yóu sì biàn zhě wéi sì yóu yí， suǒ yǐ qiè yù héng 'ér biàn guān chá。” cān jiàn“ hún yí”。 |
|
① hún yí。
② hún xiàng。 |
|
hún tiān yí shì hún yí hé hún xiàng de zǒng chēng。 hún yí shì cèliáng tiān tǐ qiú miàn zuò biāo de yī zhǒng yí qì， ér hún xiàng shì gǔ dài yòng lái yǎn shì tiān xiàng de yí biǎo。 tā men shì wǒ guó dōng hàn tiān wén xué jiā zhāng héng suǒ zhì de。
hún yí mó fǎng ròu yǎn suǒ jiàn de tiān qiú xíng zhuàng， bǎ yí qì zhì chéng duō gè tóng xīn yuán huán， zhěng tǐ kàn yóu rú yī gè yuán qiú， rán hòu tōng guò kě rào zhōng xīn xuánzhuàn de kuī guǎn guān cè tiān tǐ。 hún yí de lì shǐ yōu jiǔ， yòu rén rèn wéi xī hàn làxià hóng、 xiān yú wàng rén、 gěng shòu chāng dū zào guò yuán yí， dōng hàn jiǎ kuí、 fù 'ān děng zài yuán yí shàng jiā huáng dào huán， gǎi chēng“ huáng dào tóng yí”。 zǎo qī jié gòu rú hé yǐ méi yòu jìzǎi。 ér zuì zǎo yòu xiáng xì jié gòu jìzǎi de shì dōng jìn shǐ guān chéng nán yáng kǒng tǐng zài guāng chū liù nián， jí gōng yuán 323 nián suǒ zào de liǎng zhòng huán tóng hún yí， zhè jià yí qì yóu liù hé yí hé sì yóu yí zǔ chéng。 dào liǎo táng zhēnguàn qī nián， jí gōng yuán 633 nián， lǐ chún fēng zēng jiā liǎo sān jī yí， bǎ liǎng zhòng huán gǎi wéi sān zhòng yí， chéng wéi yī jià bǐ jiào wán bèi de hún yí， chēng wéi“ hún tiān huáng dào yí”。
táng cháo yǐ hòu suǒ zào de hún yí， jī běn shàng yǔ lǐ chún fēng de hún yí xiāng sì， zhǐ shì yuán huán huò líng bù jiàn yòu suǒ zēng jiǎn 'ér yǐ。 suí zhe hún yí huán shù de zēng jiā， guān cè shí zhē bì de tiān qū yù lái yù duō， yīn cǐ， cóng běi sòng kāi shǐ jiǎn huà hún yí， dào liǎo yuán cháo guō shǒu jìng zé duì hún yí jìn xíng chè dǐ gǎi gé， chuàng zhì chū jiǎn yí。
hún xiàng de gòu zào shì yī gè dà yuán qiú shàng kè huà huò xiāng qiàn xīngxiù、 chì dào、 huáng dào、 héng wěn juàn、 héng xiǎn juàn děng， lèi sì xiàn jīn de tiān qiú yí。 hún xiàng yòu yòu liǎng zhǒng xíng shì， yī zhǒng xíng shì shì zài tiān qiú wài wéi --- dì píng juàn， yǐ xiàng zhēng dì。 tiān qiú zhuàndòng shí， qiú nèi de dì réng rán bù dòng。 xiàn dài zhù zuò zhōng bǎ zhè zhòngdì zài tiān nèi de hún xiàng zhuān chēng wéi“ hún tiān xiàng”。 tōng cháng rèn wéi hún xiàng zuì chū shì yóu xī hàn gěng shòu chāng chuàng zhì。 dōng hàn zhāng héng de hún xiàng shì tā shè jì de lòu shuǐ zhuǎn hún tiān yí de yǎn shì bù fēn。 yǐ hòu， tiān wén xué jiā hái duō cì zhì zào guò hún xiàng， bìng qiě hé shuǐ lì jī xiè lián xì zài yī qǐ， yǐ qǔ dé hé tiān qiú zhōu rì yùn dòng tóng bù de xiào guǒ。 táng dài de yī xíng hé liáng lìng zàn， sòng dài sū sòng hé hán gōng lián děng rén， bǎ hún xiàng hé zì dòng jí shí zhuāng zhì jié hé qǐ lái， fā zhǎn chéng wéi shì jiè shàng zuì zǎo de tiān wén zhōng。
yīnggāi shuō shì bèi zhāng héng gǎi jìn guò |
hán guó duì hún tiān yí lì shǐ de wāi qū |
“ zhōng guó gǔ dài tiān wén xué jiā làxià hóng（ làng zhōng rén） fā míng de‘ hún tiān yí ’ zěn me‘ páo’ dào hán bì shàng qù liǎo ní？” rì qián， yī wèi hán guó yóu kè zài làng zhōng lǚ yóu， zài tā chí yòu de yī zhāng 1 wàn yuán hán bì shàng， zhōng guó gǔ dài tiān wén yí qì“ hún tiān yí ” hè rán zhǐ shàng， làng zhōng wài shì bàn zhù rèn pú shì chuān duì cǐ shí fēn bù jiě。 yú shì， pú bō tōng liǎo jì zhě diàn huà。 jì zhě zài zhè zhāng hán bì shàng kàn dào， hán bì bèi miàn de hún tiān yí tú 'àn shí fēn qīng xī， dàn wèi jiā rèn hé shuō míng。
làng zhōng shì wén lián zhù xí péng lì， péng shuō：“ hán guó zài yī wàn hán yuán de chāo piào shàng， hè rán yìn shàng liǎo wǒ guó de hún tiān yí ， shì bù tuǒdàng de， zǎo zài 2005 nián， hán guó chéng gōng jiāng‘ duān wǔ jié’ shēn yí； cǐ hòu gèng chuán chū jiāng zhōng yī gǎi wéi hán yī shēn yí de hū shēng； cǐ fān yòu jiāng jǔ shì wén míng de zhōng guó‘ hún tiān yí ’ qǐng dào liǎo zì jiā zhǐ bì shàng， piāo qiè wǒ guó chuán tǒng wén huà de yě xīn zhēn de shì‘ yuè rán zhǐ shàng’。 tóng shí， yě fǎn yìng chū zhōng guó fēi wù zī wén huà yí chǎn bǎo hù zhōng de quē xiàn， ruò wǒ men jiāng‘ hún tiān yí ’ jí zǎo jǐyǔ shēn yí bǎo hù， yě bù zhì yú hán guó rén‘ dǎn dà wàng wéi’ liǎo。”
làng zhōng míng chéng yán jiū huì fù zhù rèn lǐ wén míng gào sù jì zhě， duì yú zhōng hán de wén huà zhī zhēng yóu lái yǐ jiǔ， hán guó rén sì hū zǒng xiǎng cóng zhōng huá wǔ qiān nián wén huà zhōng qiǎng qù diǎn shénme， dàn shì， lì shǐ qǐ róng gēnggǎi？ zuò wéi hòu rén yòu rú hé qiǎng dé qù？ duān wǔ jié bèi hán guó shēn yí liǎo， zhè yī huí， zhōng guó de hún tiān yí yòu bèi yìn shàng liǎo hán guó xīn bǎn zhǐ bì， zhōng guó chuán tǒng wén huà zhèng zài shòu dào yuè lái yuè duō de chōng jī， yīnggāi yǐn qǐ guó rén de zhòng shì。
zhōng guó hún tiān yí shàng hán bì hán guó rén hěn zì háo
jì zhě huò xī， hán guó yínháng yú 1 yuè 22 rì zhèng shì fā xíng xīn bǎn wàn yuán hé qiān yuán de hán yuán zhǐ bì。 zài xīn bǎn wàn yuán zhǐ bì shàng， zhōng guó gǔ dài tiān wén yí qì hún tiān yí hè rán zhǐ shàng， zhè zài hán guó guó nèi yǐn fā liǎo xuān rán dà bō。
guó rén rú hé yìng duì zhè yī wén huà qīn xí？ xīn huá shè 1 yuè 23 rì diàn： hán guó yāng xíng zǒng cái lǐ chéng tài zài fā xíng yí shì shàng zhì hè cí shuō， xīn bì tí gāo liǎo 'ān quán xìng、 suō xiǎo liǎo zhǐ bì dà xiǎo， hái cǎi yòng liǎo kē xué、 yì shù lǐng yù jù yòu lì shǐ yì yì de tú 'àn， zài wén huà fāng miàn tí shēng liǎo zì háo gǎn。
xīn huá shè zài xiāo xī zhōng chēng： hún tiān yí shì hún yí hé hún xiàng de zǒng chēng， jūn wéi wǒ guó dōng hàn tiān wén xué jiā zhāng héng suǒ zhì。 hán guó yōng yòu suǒ wèi dú chuàng de hún tiān biǎo， hán guó méi tǐ biǎo shì， jiāng hún tiān yí yìn zài huò bì shàng， kě néng shǐ rén wù jiě wéi hún tiān yí shì néng dài biǎo hán guó de kē xué chéng guǒ。 shǒu 'ěr dà xué lì shǐ xì jiào shòu wén zhòng liàng ( yīn ) shuō：“ hún tiān yí zuì zǎo yuán yú zhōng guó， yīn cǐ bù néng chū xiàn zài hán guó huò bì shàng。” hán guó wǎng mín yě zài yínháng wǎng zhàn liú yán， yào qiú“ gēnghuàn shè jì tú 'àn bìng tíng zhǐ fā xíng”。 yè nèi rén shì zé rèn wéi yínháng fāng miàn zài xuǎn zé xīn bǎn zhǐ bì tú 'àn shí hū shì liǎo huò bì tè yòu de kē xué xìng hé lì shǐ nèi hán， zhè zhǒng zuò fǎ xiǎn rán bù tuǒ。
miàn duì wài jiè zhì yí， hán guó yínháng qián fā xíng jú jú cháng jīn dǒu jīng jiě shì shuō：“ hún tiān biǎo de xiāng tǐ xíng shè jì yǔ huò bì tú 'àn xiǎn dé gé gé bù rù， yīn cǐ， wǒ men tuì 'ér qiú qí cì， xuǎn zé hún tiān yí zuò wéi huò bì tú 'àn。”
hán guó yínháng hái fā biǎo shēng míng chēng“ zhǐ bì tú 'àn zhōng suǒ yòng de hún tiān yí shì hún tiān biǎo de yī bù fēn， hún tiān yí suī yóu zhōng guó zuì xiān zhì zào， dàn yòu duō zhǒng xíng tài， rèn wéi zhǐ bì shàng de hún tiān yí shì zhōng guó zhì zào de hún tiān yí shì méi yòu dào lǐ de。 hún tiān biǎo zhōng de hún tiān yí zhōng jiān yòu yī gè dì qiú yí， zhè zhǒng shè jì shì hán guó dú chuàng de。”
hán guó bào zhāng pī píng， hán guó yínháng zhǐ kǎo lǜ tú 'àn shè jì， hū lüè liǎo zhǐ bì tú yàng yìng jù yòu de kē xué jí lì shǐ yì yì。 hán guó lì shǐ xué jiā zhǐ chū， hán guó yínháng bǎ zhōng guó fā míng de tiān wén guān cè yí hún tiān yí yìn zài hán guó huò bì shàng bìng bù qiàdàng， kě néng huì shǐ rén wù yǐ wéi hún tiān yí shì hán guó de kē xué chéng guǒ。
duì yú kē xué jiā de pī píng， hán guó《 cháo xiān rì bào》 fēn xī， yǐn qǐ zhè cì shì jiàn de lìng yī zhù yīn， shì yínháng de huò bì tú 'àn zī xún wěi yuán huì zhōng méi yòu kē xué jí lì shǐ zhuān jiā。
hún tiān yí shì zhōng guó de fā míng zhě shì làng zhōng rén
rì qián， jì zhě zài làng zhōng gǔ chéng zhōng de“ làxià hóng gù jū” liǎo jiě dào， hún yí shì yī guān cè yí qì， nèi yòu kuī guǎn， yì chēng wàng guǎn， yòng yǐ cè dìng hūn、 dàn hé yè bàn zhōng xīng yǐ jí tiān tǐ de chì dào zuò biāo， yě néng cè dìng tiān tǐ de huáng dào jīng dù hé dì píng zuò biāo。 hún xiàng shì yī gè yǎn shì xìng hé yí qì， zài yī dà qiú shàng kè huà huò xiāng yòu xīngxiù、 chì dào、 huáng dào、 héng yǐn juàn、 héng xiǎn juàn děng。 hún yí hé hún xiàng shì fǎn yìng hún tiān shuō de yí qì， jí shì“ wù huà” hé“ hún tiān shuō”。“ hún yí” hé“ hún xiàng” shì“ hún tiān shuō” zhè yī yǔ zhòu lǐ lùn de wù lǐ mó xíng。 yīn 'ér hún yí hé hún xiàng cháng tǒng chēng wéi hún tiān yí 。 huò chēng hún tiān yí 、 hún tiān xiàng。
xī hàn mò yáng xióng（ gōng yuán qián 58-18 nián） zài《 fǎ yán · zhòng lí》 piān lǐ xiě dào：“ huò wèn hún tiān。 yuē làxià hóng yíng zhī， xiān yú wàng rén dù zhī， gěng zhōng chéng xiàng zhī。” zhè lǐ de hún tiān， jí hún tiān yí ， bāo kuò liǎo hún yí hé hún xiàng。 kē xué shǐ jiè yǐ pǔ biàn rèn tóng： xī hàn de làxià hóng（ jīn làng zhōng rén） shì tí chū“ hún tiān shuō” de zuì zǎo de dài biǎo rén wù。 hún tiān shuō shì zhōng guó gǔ dài sān dà yǔ zhòu lǐ lùn zhī yī。 làxià hóng shì“ hún tiān shuō” zuì zǎo hé dài biǎo rén wù， zhāng héng shì“ hún tiān shuō” de fā yáng guāng dà zhě。 làxià hóng yán zhì de hún tiān yí hé hún xiàng， zài zhōng guó yòng liǎo 'èr qiān duō nián， tā de chuàng xīn shì kāi tuò xìng de。
guān yú làxià hóng
làxià hóng（ yuē gōng yuán qián 156 － gōng yuán qián 87 nián）， xìng làxià， míng hóng， zì cháng gōng， xī hàn bā jùn làng zhōng（ jīn sì chuān shěng làng zhōng shì） rén。 shì jiè gǔ dài jié chū de mín jiān tiān wén xué jiā hé lì suàn xué jiā。 míng xiǎo tiān wén， yǐn jū mín jiān。 wǔ dì yuán fēng liù nián bèi zhēng zhào cháng 'ān zhì zào xīn lì。 tài chū yuán nián（ gōng yuán qián 104 nián） chuàng zhì chéng wǒ guó lì shǐ shàng dì yī bù wán zhěng de yòu wén zì jìzǎi de xīn lì《 tài chū lì》。 tā gǎi gé liǎo bù hé lǐ de suì shǒu zhì dù， gǎi dìng wéi cóng mèng chūn zhēngyuè wéi suì shǒu， cóng cǐ yòu liǎo xiàn zài de chūn jié， hòu rén zūn tā wéi“ chūn jié lǎo rén”； jiāng 24 jié qì nà rù zhōng guó lì fǎ tǐ xì zhī zhōng； gǎi gé zhì rùn fāng fǎ， shǐ jié lìng、 wù hòu yǔ yuè fèn 'ān pái dé gèng wéi zhǔn què， duì nóng mù yè shēng chǎn hé rén mín shēng huó qǐ liǎo jí wéi zhòng yào de zuò yòng。 tā chuàng zhì de hún tiān yí shì shì jiè shàng dì yī tái bǐ jiào jīng mì wán zhěng de guān cè yí qì。 tā de hún tiān shuō shì shì jiè zuì zǎo yǐ dì qiú wéi zhōng xīn de xiān jìn yǔ zhòu jié gòu lǐ lùn。 wéi lì fǎ jì suàn suǒ xū， tā hái fā míng liǎo yìng yòng niǎn zhuǎn xiāng chú fǎ qiú jiàn jìn fēn shù de“ tōng qí shuài” suàn fǎ。 qí xué shuō yǔ chéng jiù duì zhōng guó hòu dài tiān wén xué jiā rú zhāng héng、 sēng yīháng、 làng zhōng de rèn wén sūn、 rèn wén gōng fù zǐ jí zhōu qún zǔ sūn děng yǐng xiǎng pō dà。
jù xué zhě men kǎo zhèng， zhāng héng zài dāng shí yǐ jīng lì yòng liǎo lì xué shàng de guàn xìng yuán lǐ，“ dū zhù” shí jì shàng qǐ dào de zhèng shì guàn xìng bǎi de zuò yòng。 tóng shí zhāng héng duì dì zhèn bō de chuán bō hé fāng xiàng xìng yě yī dìng yòu suǒ liǎo jiě， zhè xiē chéng jiù zài dāng shí lái shuō shì shí fēn liǎo bù qǐ de， ér 'ōu zhōu zhí dào 1880 nián， cái zhì chéng yǔ cǐ lèi shìde yí qì， bǐ qǐ zhāng héng de fā míng zú zú wǎn liǎo yī qiān qī bǎi duō nián。 |
|
- n.: celestial globe, armillary sphere
|
|
| sū zhōu | wàng yuǎn jìng | míng dài | |
|
|
| hún tiān yí zhù | zhì zuò hún tiān yí | lòu shuǐ zhuǎn hún tiān yí | | liú jīn yín hún tiān yí | qīng liú jīn yín hún tiān yí | qīng kāng xī tóng dù jīn hún tiān yí | |
|