曾国藩

tǐ yù : zhōng guó zhé xué rén wù : zhé xué shǐ : zhōng guó lǐ xué : lì shǐ rén wù : míng rén : wén yì : wén xué xiě zuò > zēngguófān

mùlù

·zuòzhě: zēngguófān Zeng Guofan	·zuòpǐn: 《zēngguófān》	·yuèdòu《zēngguófān》
·No. 3	·shēng píng Life	·zēngguófān zhī wén xué chéng jiù Tseng Kuo-fan's literary achievement
·zēngguófān zhī jūn shì gōng láo Tseng Kuo-fan of military credit	·zēngguófān zhī sī xiǎng xué shù Tseng Kuo-fan of the idea of academic	·zēngguófān nián pǔ Zeng Chronicle
·duì zēngguófān zhī píng jià Tseng Kuo-fan of the evaluation	·zēngguófān de yí zhǔ Tseng Kuo-fan's will	·zēngguófān yì shì Zeng anecdotes
·duì zēngguófān zhī píng jià Tseng Kuo-fan of the evaluation	·wén xué chéng jiù Literary achievement	·jūn shì gōng láo Military credit
·sī xiǎng xué shù Academic thinking	·shēng píng nián pǔ Life Chronicle	·hòu shì píng jià Later evaluation
·yì shì Anecdote	·gù jū Former residence	·cóng zhèng wéi guān fāng lüè Strategy of political official
·jiā zú Family	·bǎi kē cí diǎn Encyclopedia	·yīngwénjièshì
·jìnyící	·xiàngguāncí	·bāo hán cí
·gèngduōjiéguǒ...

zēngguófān Zeng Guofan (1811~1872) hú nán xiāng xiāng

zēngguófān >zēngguófānZengGuofan Zeng Guofan qīng dài (1811nián shíyīyuè26rì～1872nián sānyuè12rì)

sǎnwén jí leisurely corpus：	《zēngguófān wén jí》
shū xìn epistle：	《zēngguófān jiā shū》

字伯涵，号涤生，湖南湘乡人，道光年间进士，是中国近代史上统治阶级内部风云八面的人物。曾国藩一生经历复杂，毁誉参半，是位最有争议的人物：因为他在清朝统治摇摇欲坠之时，挽狂澜于既倒，残酷地镇压太平天国运动，使清朝统治得以苟延残喘，从而获得了“中兴第一名臣”的美称；因为他面对列强入侵，决心振废起衰，树立清王朝大国形象而主张富国强兵，学习西方先进军事科学、发展军事工业，并躬身实践，倡导洋务运动，建造兵工厂，从而获得“洋务运动先驱” 的美誉；因为他文章振发，独具丰姿，门生故吏遍布天下，桐城派古文因为他而得到中兴，于是又赢得了“德比诸葛，功过萧、曹，文章无愧于韩、欧，实为近百年来难得的圣贤”的赞誉。但是另一方面，由于他残酷镇压农民起义，又被世人喻为“刽子手”、“曾剃头”；由于在“天津教案”中杀人割地，又被称为汉奸、卖国贼。著名革命家、思想家、国学大师章太炎十分中肯地把曾国藩的一生归结为“誉之则为圣相，谳之则为元凶”。

但不管怎么说，曾国藩是中国近代史上一位很有影响的人物，他整整地影响了几代人。他的门生李鸿章、左宗棠、弟弟曾国荃、儿子曾纪泽等都秉承他的教导而成为出将入相的显赫人物。毛泽东称：“曾国藩是地主阶级最厉害的人物”；蒋介石则把曾国藩奉为终身学习的楷模，在任黄埔军校校长期间，不仅将《曾胡治兵语录》列为必修课目，而且亲自为该书补辑《治心》一章。可以这样说，在中国近代史上没有任何一位人物对中国现当代政坛军界要人的影响能和曾国藩相比。

曾国藩一生虽激浪于宦海，显赫终身，但于文事颇为留心，早年在京师为官，治义理之学，兼为文章、考据，往来梅曾亮之门先后近10 年，成就斐然，号为文章领袖，“其说一出，有违之者，俱为非圣无法”（李详《论桐城派》）。可惜的是这位风云人物留下来的著作并不多，只有他的“家书”和 “日记”还能较为完整地体现他的文学造诣。

zēngguófān

zuòzhě: yú dōng lái Yu Donglai

yuèdòu《zēngguófān》!!!

zīliàoláiyuán:ān huī wén yì chū bǎn shè
　　máo zé dōng qīng nián shí qī shuō guò “ wú yú jìn rén， dú fú céng wén zhèng ”， jiǎng jiè shí zé gèng shì zhōng shēng fèng zhī wéi jiē mó。 rán 'ér， shì shénme yuán gù què yòu shǐ dé rén men duì zēngguófān huǐ yù cān bàn？
　　
　　 běn shū miáo xiě liǎo zhōng guó wǎn qīng lì shǐ shàng pō yòu yǐng xiǎng de rén wù -- zēngguófān dà qǐ dà luò、 bō lán zhuàng kuò de yī shēng。 tā yǐ yī jiè shū shēng de shēn fèn jìn jīng gǎn kǎo， bìng gāo zhōng jìn shì， liú zài jīng shī zuò guān。 zhī hòu lián shēng shí jí， guān zhì bīng bù shì láng。 qià féng tài píng tiān guó qǐ yì， zēngguófān lín wēi shòu mìng， chuàng bàn tuán liàn， lì jìn jiān nán xiǎn zǔ， wéi qīng cháo píng dìng liǎo tiān xià， chéng wéi qīng dài dì yī gè yǐ wén rén 'ér fēng wǔ hóu de rén， hòu yòu lì rèn liǎng jiāng zǒng dū、 zhí lì zǒng dū。

yuèdòu《zēngguófān》!!!

No. 3

　　 zēngguófān (1811-1872): qīng mò yáng wù pài hé xiāng jūn shǒu lǐng。 hú nán xiāng xiāng bái yáng píng ( jīn shǔ shuāng fēng ) rén。 céng rèn nèi gé xué shì。 1853 nián chū zài hú nán dū bàn tuán liàn， chuàng jiàn xiāng jūn。 shuài bīng zhèn yā tài píng jūn。 hòu lì rèn liǎng jiāng zǒng dū、 qīnchāi dà chén， tǒng xiá sū、 wǎn、 gàn、 zhè sì shěng jūn wù， chéng wéi dì yī gè bèi qīng tíng shòu yú dà quán de hàn rén。 1865 nián gōng xiàn tiān jīng ( jīn nán jīng ) hòu， yòu běi shàng jìn jiǎo niǎn jūn。 rèn zhí lì zǒng dū shí， cán mín mèi wài， zāo yú lùn qiǎn zé。 céng gǔ chuī bìng tuī jìn yáng wù yùn dòng， chuàng bàn liǎo yī pī jìn dài jūn shì gōng yè。 hòu zài nán jīng bìng sǐ。 yòu《 céng wén zhèng gōng quán jí》。

shēng píng Life

　　 zēngguófān （ 1811-1872） chū míng zǐ chéng， zì bó hán， hào dí shēng， shì wén zhèng， hú nán cháng shā fǔ xiāng xiāng（ jīn hú nán shěng shuāng fēng xiàn） rén。 zhōng guó qīng cháo shí qī de jūn shì jiā、 lǐ xué jiā、 zhèng zhì jiā，「 zhōng xīng míng chén 」 zhī yī， yě shì wén xué jiā， wǎn qīng sǎnwén「 xiāng xiāng pài」 chuàng lì rén。 guān zhì liǎng jiāng zǒng dū、 zhí lì zǒng dū、 wǔ yīng diàn dà xué shì， fēng yī děng yì yǒng hóu。 hú nán cháng shā fǔ xiāng xiāng bái yáng píng rén， xiàn shǔ hú nán shěng shuāng fēng xiàn hé yè zhèn tiān zǐ píng。
　　 zēngguófān yú jiā qìng shí liù nián（ 1811 nián） chū shēng yú hú nán shěng shuāng fēng xiàn jǐng zì zhèn hé yè táng de yī gè háo mén dì zhù jiā tíng。 xiōng mèi jiǔ rén， zēngguófān wéi zhǎngzǐ。 zǔ bèi yǐ nóng wéi zhù， shēng huó jiào wéi kuān yù。 zǔ fù céng yù píng suī shǎo wén huà， dàn yuè lì fēng fù； fù qīn céng lín shū shēn wéi shú shī xiù cái， zuò wéi zhǎngzǐ zhǎngsūn de zēngguófān ， zì rán dé dào 'èr wèi xiān bèi de lún lǐ jiào yù liǎo。
　　 zēngguófān 6 suì shí rù shú dú shū， 8 suì néng dú bā gǔ wén sòng wǔ jīng， 14 suì shí néng dú zhōu lǐ、 shǐ jì wén xuǎn， bìng cān jiā cháng shā de tóng zǐ shì， chéng jì jù jiā liè wéi yōu děng， kě jiàn tā zì yòu tiān zī cōng míng， qín fèn hàoxué。 zhì dào guāng shí 'èr nián（ 1832 nián） tā kǎo qǔ liǎo xiù cái， bìng yǔ 'ōu yáng cāng míng zhī nǚ chéng hūn。
　　 zēngguófān 28 suì biàn kǎo zhōng liǎo jìn shì， cóng cǐ zhī hòu， tā yī bù yī jiē de tà shàng shì tú zhī lù， bìng chéng wéi jūn jī dà chén mù zhāng 'ā de dé lì mén shēng。 zài jīng shí duō nián jiān， tā xiān hòu rèn hàn lín yuàn shù jí shì， lěi qiān shì dú， shì jiǎng xué shì， wén yuān gé zhí gé shì， nèi gé xué shì， jī chá zhōng shū kē shì wù， lǐ bù shì láng jí shǔ bīng bù， gōng bù， xíng bù， lì bù shì láng děng zhí， zēngguófān jiù shì yán zhe zhè fēng shì tú zhī dào， bù bù shēng qiān dào 'èr pǐn guān wèi。 shí nián qī qiān， lián yuè shí jí， cóng qī pǐn yī yuè 'ér wéi 'èr pǐn dà yuán，
　　 zēngguófān de yī shēng shì hé zhèn yā tài píng tiān guó qǐ yì fēn bù kāi de。 xián fēng 'èr nián（ 1852 nián）， zēngguófān yīn mǔ sàng zài jiā。 zhè shí tài píng tiān guó de qǐ yì yǐ xíjuǎn bàn gè zhōng guó， jìn guǎn qīng zhèng fǔ cóng quán guó gè dì diào jí dà liàng bā qí、 lùyíng guān bīng lái duì fù tài píng jūn， kě shì zhè zhī fǔ xiǔ de wǔ zhuāng bù kān yī jī。 yīn cǐ， qīng zhèng fǔ lǚ cì bān fā jiǎng lì tuán liàn de mìng lìng， lì tú lì yòng gè dì de dì zhù wǔ zhuāng lái 'è zhì gé mìng shì lì de fā zhǎn， zhè jiù wéi zēngguófān de xiāng jūn de chū xiàn， tí gōng liǎo yī gè jī huì。 xián fēng sān nián（ 1853 nián） jiè zhù qīng zhèng fǔ jǐyǔ xún qiú lì liàng zhèn yā tài píng tiān guó de shí jī， tā yīn shì zài qí jiā xiāng hú nán yī dài， yǐ kào shī tú、 qīn qī、 hǎo yǒu děng fù zá de rén jì guān xì， jiàn lì liǎo yī zhī dì fāng tuán liàn， chēng wéi xiāng jūn。 zēngguófān cán kù zhèn yā tài píng tiān guó qǐ yì， yòng xíng kē kù， shǐ chēng「 pài zhī zhōu yī rén， zhào mó yī rén chéng shěn fěi lèi， jiě dào zhòng zé lì jué， qīng zé bì zhī zhàng xià， yòu qīng zé biān zhī qiān bǎi。 …… àn zhì jí shí xùn gōng， jí shí zhèng fǎ， yì wú suǒ qī dài qiān yán」。 bù jǐn tā zì jǐ zhí jiē shā rén， tā de fù qīn hé sì dì yě shā rén， jí yòu rén zé qí shā rén guò duō， chēng hū wéi「 céng tì tóu」、「 céng tú hù」。 jù shuō， nán jīng xiǎo hái yè kū， mā mā shuō「 céng tì tóu lái liǎo」， xiǎo hái jiù bù kū liǎo。 zài hé tài píng jūn zuò zhàn zhōng， zēngguófān yòng jié lüè cái wù、 fēng guān shǎng jué de bàn fǎ lái gǔ wǔ shì qì， yǎng chéng xiāng jūn xiōng hàn lǐng cán de běn xìng。 xiāng jūn zài jūn shì sù zhì luò hòu de qīng cháo wǔ zhuāng lì liàng zhōng chéng wéi zhōng guó nán fāng dì qū yǔ tài píng tiān guó jūn shì lì liàng zuò zhàn de zhù lì zhī yī。 zēngguófān bèi fēng wéi yī děng yǒng yì hóu， chéng wéi qīng dài yǐ wén rén 'ér fēng wǔ hóu de dì yī rén， hòu lì rèn liǎng jiāng zǒng dū、 zhí lì zǒng dū， guān jū yī pǐn，
　　 zēngguófān yī shēng zhù shù pō duō， dàn yǐ《 jiā shū》 liú chuán zuì guǎng， yǐng xiǎng zuì dà。 guāng xù wǔ nián（ 1879 nián）， yě jiù shì zēngguófān sǐ hòu 7 nián， chuán zhōng shū jú kè yìn liǎo yóu lǐ hàn zhāng、 lǐ hóng zhāng biān xiào de《 céng wén zhèng gōng jiā shū》。
　　 zēngguófān běn rén yě shàn yú yùn yòng rén cái， qīng cháo lìng wài yī xiē míng chén rú zuǒ zōng táng、 lǐ hóng zhāng dū yǔ tā yòu mìqiè guān xì。 zuǒ zōng táng、 lǐ hóng zhāng děng chēng hū zēngguófān wéi lǎo shī。 zēngguófān céng shuō“ lǐ shǎo quán pīn mìng zuò guān， yú yìn fǔ（ yú yuè） pīn mìng zhù shū”。
　　 tài píng tiān guó shī bài hòu， tài píng jūn zài jiāng běi de yú bù yǔ niǎn jūn huì hé， qīng tíng mìng zēngguófān dū bàn zhí lì、 shān dōng、 hé nán sān shěng jūn wù。 zēngguófān dài lǐng xiāng jūn 'èr wàn， huái jūn liù wàn， pèi bèi yáng qiāng yáng pào， běi shàng“ jiǎo niǎn”， tā de fāng zhēn shì“ zhòng yíng jiǎo， bù zhòng wěi zhuī”， bìng tí chū“ zhòng diǎn shè fáng” děng jìhuà， wàng tú bǎ niǎn jūn zǔ jī zài yùn hé、 shā hé dì qū， shǐ niǎn jūn wú chù kě táo， rán hòu jiā yǐ xiāo miè。 dàn shì niǎn jūn tū pò liǎo zēngguófān de fáng xiàn， jìn rù shān dōng， shǐ zēngguófān de zhàn lüè jìhuà quán bù pò chǎn。 zēngguófān bèi miǎn zhí， yóu lǐ hóng zhāng jiē dài。
　　 tóng zhì jiǔ nián（ 1870 nián）， zhèng zài zhí lì zǒng dū rèn shàng de zēngguófān fèng mìng qián wǎng tiān jīn bàn lǐ tiān jīn jiào 'àn。 1870 nián 6 yuè 21 rì， tiān jīn shù qiān míng qún zhòng yīn huái yí tiān zhù jiào táng yǐ yù yīng táng wéi huǎngzǐ guǎi piàn rén kǒu、 nüè shā yīng 'ér， qún jí zài fǎ guó tiān zhù jiào táng qián miàn。 fǎ guó lǐng shì fēng dà yè rèn wéi guān fāng méi yòu rèn zhēn tányā， chí qiāng zài jiē shàng pèng dào tiān jīn zhī xiàn liú jié， yīn fā shēng zhēng zhí kāi qiāng shè jī， dāng chǎng jī sǐ liú jié pú rén yī rén， mín zhòng jī fèn zhī xià xiān shā sǐ liǎo fǎ guó zhù tiān jīn lǐng shì fēng dà yè jí qí mì shū xī mén， zhī hòu yòu shā sǐ liǎo 10 míng xiū nǚ、 2 míng shén fù、 lìng wài 2 míng fǎ guó lǐng shì guǎn rén yuán、 2 míng fǎ guó qiáo mín、 3 míng 'é guó qiáo mín hé 30 duō míng zhōng guó xìn tú， fén huǐ liǎo fǎ guó lǐng shì guǎn、 wàng hǎi lóu tiān zhù táng yǐ jí dāng dì yīng měi chuán jiào shì kāi bàn de 4 zuò jī dū jiào táng。 shì jiàn fā shēng hòu， yīng、 měi、 fǎ děng guó lián hé tí chū kàng yì， bìng chū dòng jūn jiàn chěng wēi。 zēngguófān dào tiān jīn hòu， kǎo liàng dāng shí jú shì， bù yuàn yǔ fǎ guó kāi zhàn，“ dàn jì hé jú zhī sù chéng， bù wèn qíng zuì zhī yī dāng fǒu”， zài fǎ guó de yào qiú xià， shāng yì jué dìng zuì hòu chǔsǐ wéi shǒu shā rén de 18 rén， chōng jūn liú fàng 25 rén， bìng jiāng tiān jīn zhī fǔ zhāng guāng zǎo、 zhī xiàn liú jié bèi gé zhí chōng jūn fā pèi dào hēi lóng jiāng， péi cháng wài guó rén de sǔn shī 46 wàn liǎng yín， bìng yóu chóng hòu pài shǐ tuán zhì fǎ guó dào qiàn。 zhè gè jiāo shè jiēguǒ， cháo tíng rén shì jí mín zhòng yú lùn jūn shèn wéi bù mǎn， shǐ zēngguófān de shēng yù dà shòu yǐng xiǎng， yǐn qǐ quán guó cháo yě de chuí mà， lián tā de hú nán tóng xiāng， yě bǎ tā zài hú guǎng huì guǎn kuā yào qí gōng míng de biǎn 'é zá làn fén huǐ。
　　 tóng zhì shí yī nián 'èr yuè chū sì ( gōng lì： 1872 nián 3 yuè 20 rì） zài nán jīng bìng shì。 cháo tíng zèng tài fù， sǐ hòu bèi shì“ wén zhèng”。 qí jiā zú hòu dài duō chū guān huàn， rú céng jì zé děng。

zēngguófān zhī wén xué chéng jiù Tseng Kuo-fan's literary achievement

　　 zēngguófān jì chéng tóng chéng pài fāng bāo、 yáo nài 'ér zì lì fēng gé， chuàng lì wǎn qīng gǔ wén de「 xiāng xiāng pài」， tā lùn gǔ wén， jiǎng qiú shēng diào kēng qiāng， yǐ bāo yùn bù jìn wéi néng shì； suǒ wéi gǔ wén， shēn hóng jùn mài， néng yùn yǐ hàn fù qì xiàng， gù yòu yī zhǒng xióng qí guī wěi de yì jìng， néng yī zhèn tóng chéng pài kū dàn zhī bì， wéi hòu shì suǒ chēng。 céng shì zōng fǎ tóng chéng， dàn yòu suǒ biàn huà、 fā zhǎn， yòu xuǎn biān liǎo yī bù《 jīng shǐ bǎi jiā zá chāo》 yǐ zuò wéi wén de diǎn fàn， fēi tóng chéng suǒ kě yòu， shì chēng wéi xiāng xiāng pài。 qīng mò jí mín chū yán fù、 lín shū， yǐ zhì tán sì tóng、 liáng qǐ chāo děng jūn shòu tā wén fēng yǐng xiǎng。 zhù yòu《 céng wén zhèng gōng quán jí》。

zēngguófān zhī jūn shì gōng láo Tseng Kuo-fan of military credit

　　xián fēng 'èr nián（ 1852 nián） shí yī yuè， tài píng jūn zì hú nán běi chū， gōng kè hàn yáng。 xián fēng sān nián（ 1853 nián） zēngguófān jiàn lì dì fāng tuán liàn， chēng wéi xiāng jūn， fēn lù jūn、 shuǐ shī liǎng zhǒng， shì bīng zé zhāo mù xiāng xiāng yī dài nóng mín wéi zhù， xīn fèng wéi yī bān lùyíng de sān bèi zuǒ yòu， quán jūn zhǐ fú cóng zēngguófān yī rén。 xián fēng sì nián（ 1854 nián）， zǒng jì yòu lù jūn shí sān yíng liù qiān wǔ bǎi rén， shuǐ shī shí yíng wǔ qiān rén， huì jí xiāng tán， shì shī chū zhēng。 chū zhàn zài yuè zhōu、 jìng gǎng bài yú tài píng jūn， jiē lián chī bài zhàn， zēngguófān jǐ tiào shuǐ zì jìn， zài shàng shū shí， zhǐ néng yǐ「 lǚ bài lǚ zhàn」 zì cháo。 hòu zhòng zhěng jūn shí， fù zhàn yuè zhōu、 wǔ chāng， tài píng jūn shì lì tuì chū hú nán。 xián fēng bā nián（ 1858 nián 5 yuè）， gōng zhàn jiǔ jiāng， qì shì hěn shèng； xián fēng shí nián（ 1860 nián）， céng guó quán bāo wéi 'ān qìng， yǐ「 zhā yìng zhài， dǎ sǐ zhàng」 wén míng。 tóng zhì sān nián（ 1864 nián）， xiāng jūn gōng pò tiān jīng（ nán jīng）。
　　 tài píng jūn dǐ kàng xiāng jūn， ràng xiāng jūn chī zú kǔ tóu， nán jīng chéng pò shí， zēngguófān shuō：「 jīn yuè fěi zhī biàn， róu lìn jìng jí shí liù shěng， lún xiàn zhì liù bǎi yú chéng zhī duō， ér qí zhōng xiōng qiú hàn dǎng， rú lǐ kāi fāng shǒu féng guān tún、 lín qǐ róng shǒu jiǔ jiāng、 yè yún lái shǒu 'ān qìng， jiē jiān rěn bù qū。 cǐ cì jīn líng chéng pō， shí wàn yú zéi wú yī jiàng zhě， zhì jù zhòng zì fén 'ér bù huǐ， shí wéi gǔ jīn hǎn jiàn zhī jù kòu」。 zēngguófān rù nán jīng hòu， gǎo sān guāng zhèng cè，「…… fēn duàn sōu shā， sān rì zhī jiān bì zéi gòng shí yú wàn rén， qín huái cháng hé， shī shǒu rú má，…… sān rì yè huǒ guāng bù xī。」 qí shí shí yú wàn rén dà duō shì lǎo bǎi xìng， nán jīng wén shì lǐ guī dào：「 zhì guān jūn yī miàn， zé kuì bài hòu zhī lǔ lüè， huò zhàn shèng hòu zhī fén shā， yóu 'ěr bù rěn wén， mù bù rěn dǔ， qí cǎn dú shí jiào 『 zéi 』 yòu yòu guò zhī wú bù jí， yú bù yù yán， yú yì bù gǎn yán yě。」（ lǐ guī：《 sī tòng jì》）， zēngguófān de mù liáo zhào liè wén zài《 néng jìng jū rì jì》 yòu xiáng xì jìzǎi nán jīng chéng pò：「…… yán jiē sǐ shī shí zhī jiǔ jiē lǎo zhě。 qí yòu hái wèi mǎn 'èr sān suì zhě yì zhuó lù yǐ wéi xì， pú fú dào shàng。 fù nǚ sì shí suì yǐ xià zhě yī rén jù wú， lǎo zhě wú bù fù shāng， huò shí yú dāo， shù shí dāo……」。 céng guó quán shā rén rú má， zòng bīng fén chéng，「 xuě shuài」 péng yù lín jiàn zhuàng bù mǎn， xiān hòu 'èr cì（ 1861 nián 'ān qìng zhī wéi yǔ 1864 nián jīn líng zhī wéi） zhì hán zēngguófān ， yào qiú dà yì miè qīn。 céng guó quán yú nán jīng qiǎng dé dà liàng cái wù， zēngguófān duì cháo tíng zòu chēng「 wěi gōng zéi guǎn， yī jù chéng huī， bìng wú suǒ wèi fù kù zhě， rán kè fù lǎo cháo 'ér quán wú huò wù， shí chū wēi chén yì jì zhī wài， yì wéi cóng lái hǎn jiàn zhī shì」。 zēngguófān chǔsǐ lǐ xiù chéng， shì wéi shā rén miè kǒu。

zēngguófān zhī sī xiǎng xué shù Tseng Kuo-fan of the idea of academic

　　 zēngguófān zuò wéi jìn dài zhù míng de zài zhèng zhì jiā， duì“ gān jiā shèng shì” hòu qīng wáng cháo de fǔ bài shuāi luò， dòng ruò guān huǒ， tā shuō：“ guó pín bù zú huàn， wéi mín xīn huàn sàn， zé wéi huàn shèn dà。” duì yú“ shì dà fū xí yú yōu róng gǒu 'ān”，“ chāng wéi yī zhǒng bù bái bù hēi、 bù tòng bù yǎng zhī fēng”，“ tòng hèn cì gǔ”。 tā rèn wéi，“ lì zhì zhī huài， yóu yú qún mù， qiú lì cái yǐ tī mù bì， chéng wéi tàn yuán zhī lùn”。 jī yú cǐ， zēngguófān tí chū，“ xíng zhèng zhī yào， shǒu zài dé rén”， wēi jí zhī shí xū yòng dé qì jiān bèi zhī rén， yào chàng lián zhèng zhī fēng， xíng lǐ zhì zhī rén zhèng， fǎn duì bào zhèng、 rǎo mín， duì yú nà xiē tān zāng wǎng fǎ、 yú mín féi yǐ de guān lì， yī dìng yào yú yǐ yán chéng。 zhì yú guān xì guó yùn mín shēng de cái zhèng jīng jì， zēngguófān rèn wéi， lǐ cái zhī dào， quán zài zhuó yíng jì xū， jiǎo tà shí dì， jié yǐ fèng gōng，“ jiàn qiú zhěng dùn， bù zài yú qiú qǔ sù xiào”。 zēngguófān jiāng nóng yè tí dào guó jiā jīng jì zhōng jī chǔ xìng de zhàn lüè dì wèi， tā rèn wéi，“ mín shēng yǐ sè shì wéi xiān， guó jì yǐ fēng nián wéi ruì”。 tā yào qiú“ jīn rì zhī zhōu xiàn， yǐ zhòng nóng wéi dì yī yào wù”。 shòu liǎng cì yā piàn zhàn zhēng de chōng jī， zēngguófān duì zhōng xī bāng jiāo yòu zì jǐ de kàn fǎ， yī fāng miàn tā shí fēn tòng hèn xī fāng rén qīn lüè zhōng guó， rèn wéi wò tà zhī bàng， qǐ róng tā rén hān shuì， bìng fǎn duì jiè shī zhù jiǎo， yǐ jiè zhù wài guó wéi shēn kuì”； lìng yī fāng miàn yòu bù máng mù pái wài， zhù zhāng xiàng xī fāng xué xí qí xiān jìn de kē xué jì shù。
　　　《 zhì xué lùn dào zhī jīng》
　　 zēngguófān shì qīng mò zhù míng de lǐ xué dà shī， xué shù zào yì jí shēn。 tā shuō：“ gài zhēn néng dú shū zhě， liáng yì guì hū qiáng yòu lì yě”， yào yòu“ jiù yǔ sān nián jīng huà bì， gū dēng wǔ yè yǎn cháng qīng” de jīng shén。 xiě zì huò yáng gāng zhī měi，“ zhuólì 'ér qǔ xiǎn jìn zhī shì”； huò yīn róu zhī měi，“ zhuólì 'ér dé zì rán zhī wèi”。 wén zhāng xiě zuò， xū zài qì shì shàng xià gōng fū，“ qì néng xié lǐ yǐ xíng， ér hòu suī yán lǐ 'ér bù huī”。 yào zhù yì xiáng lüè dé dāng， xiáng rén suǒ lüè， lüè rén suǒ xiáng， ér“ zhī wèi zhì zhě xiān hòu， jiǎn cái zhī fán jiǎn”， yòu“ wéi wén jiā dì yī yào yě”。 wéi wén guì zài zì bì xī jìng，“ wén zhāng zhī dào， yǐ qì xiàng guāng míng jùn wěi wéi zuì nán 'ér kě guì”。“ qīng yùn bù kuì， shēng diào kēng qiāng， nǎi wén zhāng dì yī miào jìng”。
　　　《 chí jiā jiào zǐ zhī shù》
　　 zhù míng lì shǐ xué jiā zhōng shū hé xiān shēng shuō guò， zēngguófān jiào zǐ chéng gōng shì yī gè shì shí。 wú fǎ mǒ shā， yě wú xū mǒ shā。 zēngguófān rèn wéi chí jiā jiào zǐ zhù yào yìng zhù yì yǐ xià shí shì： yī、 qín lǐ jiā shì， yán míng jiā guī。 èr、 jìn xiào tì， chú jiāo yì。 sān、“ yǐ xí láo kǔ wéi dì yī yào yì”。 sì、 jū jiā zhī dào， bù kě yòu yú cái。 wǔ、 lián yīn“ bù bì dìng fù shì míng mén”。 liù、 jiā shì jì shē huá， shàng jiǎn。 qī、 zhì jiā bā zì： kǎo、 bǎo、 zǎo、 sǎo、 shū、 shū、 yú、 zhū。 bā、 qīn qī jiāo wǎng yí zhòng qíng qīng wù。 jiǔ、 bù kě yàn juàn jiā cháng suǒ shì。 shí、 zé liáng shī yǐ qiú jiào。
　　　《 jiāng chǎng jìng dǒu zhī jì》
　　 zēngguófān yǐ biān liàn xiāng jūn qǐ jiā， shū shēng zhì guó， zhèn yā liǎo zhōng guó lì shǐ shàng guī mó zuì dà de nóng mín qǐ yì héng héng tài píng tiān guó yùn dòng。 qí jūn shì sī xiǎng nèi hán jí fēng , què yòu guò rén zhī chù。 tā rèn wéi， bīng bù zài duō 'ér zài yú jīng，“ bīng shǎo 'ér guó qiáng”，“ bīng yù duō， zé lì yù ruò； xiǎng yù duō， zé guó yù pín”。 zhù zhāng jūn zhèng fēn lǐ， kòu fù qí zé。 tā gòu mǎi yáng qiāng、 yáng pào、 yáng chuán， tuī jìn zhōng guó jūn duì wǔ qì de jìn dài。 zhì jūn yǐ yán míng jūn jì wéi xiān， tóng shí zhuóyì péi yǎng“ hé qì”， jiàngshì tóng xīn， tā rèn wéi“ jiāng jūn yòu sǐ zhī xīn， shì zú wú shēng zhī qì”。 xuǎn zé yòu sì diǎn yào qiú：“ yī yuē zhī rén shàn rèn， èr yuē shàn chān dí qíng， sān yuē lín zhèn dǎn shí shí， sì yuē yíng wù zhěng qí”。 zēngguófān jūn shì sī xiǎng zhōng zuì fēng fù bìng zhí dé jīn rén jiè jiàn de shì qí zhàn lüè zhàn shù。 rú“ yòng bīng dòng rú tuō tù。 jìng rú chǔnǚ”， zhù kè qí zhèng zhī shù，“ zhā yìng zhài， dǎ sǐ zhàng”， shuǐ shī bù kě shùn fēng jìn jī， shàn zé yíng dì，“ xiān zì zhì， hòu zhì dí”， shēn gōu gāo lěi， dì dào gōng chéng zhī shù， shuǐ lù pèi hé， yǐ jìng zhì dòng，“ xiān bá gēn běn， hòu jiǎn zhī yè” děng děng。
　　　《 chǔshì jiāo yǒu zhī dào》
　　 zēngguófān duì jiāo yǒu zhī dào pō yòu jiàn dì， tā rèn wéi jiāo yǒu guì yǎ liàng， yào“ tuī chéng shǒu zhèng， wěi qū hán hóng， ér wú sī yì cāi yí zhī bì”。“ fán shì bù kě zhàn rén bàn diǎn piányí。 bù kě qīng qǔ rén cái”。 yào jí sī guǎng yì， jiān tīng 'ér bù shī cōng。“ guān rén zhī fǎ， yǐ yòu cāo shǒu 'ér wú guān qì、 duō tiáo lǐ 'ér shǎo dà yán wéi zhù”。 chǔshì fāng miàn， zēngguófān rèn wéi，“ chù cǐ luàn shì， yù qióng yù hǎo”。 shēn jū gāo guān，“ zǒng yǐ qián shǎo chǎn bó wéi miào”。“ jū guān yǐ nài fán wéi dì yī yào yì”，“ dé yǐ mǎn 'ér sǔn， fú yǐ jiāo 'ér jiǎn yǐ”。 wéi rén xū zài yī“ dàn” zì shàng zhe yì，“ bù tè fù guì gōng míng jí shēn jiā zhī shùn nì， zǐ xìng zhī wàng fǒu xī yóu tiān dìng， jí xué wèn dé xíng zhī chéng lì yǔ fǒu， yì dà bàn guān hū tiān shì， yī gài xiào 'ér wàng zhī”。“ gōng bù bì zì jǐ chū， míng bù bì zì jǐ chéng”，“ gōng chéng shēn tuì， yù jí yù hǎo”。 zēngguófān xiě yòu gé yán shí 'èr shǒu， jī běn shàng gài kuò liǎo tā de chǔshì jiāo yǒu zhī dào。
　　　《 xiū shēn yǎng xìng zhī jué》
　　 zēngguófān zǒng jié liǎo xiū shēn shí 'èr kuǎn： jìng、 jìng zuò、 zǎo qǐ、 dú shū bù 'èr、 dú shǐ、 jǐn yán、 yǎng qì、 bǎo shēn、 rì zhī suǒ wáng、 yuè wú wáng bù néng、 zuò zì、 yè bù chū mén。 tā rèn wéi gǔ rén xiū shēn yòu sì duān kě xiào：“ shèn dú zé xīn tài， zhù jìng zé shēn qiáng， qiú rén zé rén yuè， sī chéng zé shén qīn”。 zēngguófān bù xìn yī yào， bù xìn sēng wū， bù xìn dì xiān， shǒu dǔ chéng， jiè jī qiǎo， bào dào shǒu zhēn， bù mù fù guì，“ rén shēng yòu qióng dá， zhī mìng 'ér wú yōu。” zēngguófān rèn wéi：“ yǎng shēng zhī fǎ yuē yòu wǔ shì： yī yuē mián shí yòu héng， èr yuē chéng pín， sān yuē jié yù， sì yuē měi yè lín shuì qián xǐ jiǎo， wǔ yuē měi rì liǎng fàn hòu gè xíng sān qiān bù。” yǎng shēng zhī dào，“ shì”、“ xī”、“ mián”、“ shí” sì zì zuì wéi yào jǐn， yǎng bìng xū zhī diào wèi zhī dào。
　　 zēngguófān wéi zì jǐ lì xià kè chéng shí 'èr tiáo：
　　 zhù jìng： zhěng qí yán sù， qīng míng zài gōng， rú rì zhī shēng。
　　 jìng zuò： měi rì bù jū hé shí， jìng zuò sì kè， zhèng wèi níng mìng， rú dǐng zhī zhèn。
　　 zǎo qǐ： lí míng jí qǐ， xǐng hòu wù zhān liàn。
　　 dú shū bù 'èr： yī shū wèi wán， bù kàn tā shū。
　　 dú shǐ： niàn sān shǐ（ zhǐ《 shǐ jì》、《 hàn shū》、《 hòu hàn shū》）， měi rì juàn diǎn shí yè， suī yòu shì bù jiànduàn。
　　 jǐn yán： kè kè liú xīn， dì yī gōng fū。
　　 yǎng qì： qì cáng dān tián， wú bù kě duì rén yán zhī shì。
　　 bǎo shēn： jié láo、 jié yù、 jié yǐn shí。
　　 rì zhī qí suǒ wú： měi rì dú shū， jì lù xīn dé yǔ。 yòu qiú shēn yì shì xùn rén。
　　 yuè wú wàng qí suǒ néng： měi yuè zuò shī wén shù shǒu， yǐ yàn jī lǐ de duō guǎ， yǎng qì zhī shèng fǒu。 bù kě yī mèi dān zhe， zuì yì nì xīn sàng zhì。
　　 zuò zì： fàn hòu xiě zì bàn shí。 fán bǐ mò yìng chóu， dāng zuò zì jǐ kè chéng。 fán shì bù dài míng rì， qǔ jī yù nán qīng。
　　 yè bù chū mén。 kuàng gōng pí shén， qièjiè qièjiè。

zēngguófān nián pǔ Zeng Chronicle

　　1811 nián（ jiā qìng 16 nián） 11 yuè 26 rì（ nóng lì 10 yuè 11 rì） shēng yú hú nán shěng shuāng fēng xiàn hé yè xiāng tiān píng cūn , rǔ míng kuān yī。
　　1815 nián（ jiā qìng 20 nián） 5 suì zài jiā shí zì dú shū。 yī nián hòu rù jiā shú“ lì jiàn zhāi”。
　　1826 nián（ dào guāng 6 nián） 16 suì chūn， yìng cháng shā fǔ shì（ tóng zǐ shì）， míng liè dì qī。
　　1830 nián（ dào guāng 10 nián） 20 suì jiù dú yú héng yáng táng shì zōng cí， shī cóng wāng jué 'ān。 yī nián hòu zhuǎn rù xiāng xiāng lián bīn shū yuàn。 gǎi hào dí shēng。
　　1833 nián（ dào guāng 13 nián） 23 suì qiū， cān jiā xiāng xiāng xiàn shì， kǎo qǔ xiù cái。
　　1834 nián（ dào guāng 14 nián） 24 suì chūn， rù yuè lù shū yuàn。 qiū， cān jiā xiāng shì zhōng dì sān shí liù míng jǔ rén。 dōng， rù jīng zhǔn bèi huì shì， tú jìng cháng shā， shǐ yǔ liú róng xiāng jiāo。
　　1835 nián（ dào guāng 15 nián） 25 suì 4 yuè， huì shì luò dì， liú jīng yù cháng shā huì guǎn dú shū。
　　1836 nián（ dào guāng 16 nián） 26 suì chūn， ēn kē huì shì zài cì bù dì， chū jīng fǎn jiā。 zhì cháng shā， yǔ liú róng、 guō sōng dào zài xiāng xiāng huì guǎn xiāng jù liǎng gè yuè。
　　1838 nián（ dào guāng 18 nián） 28 suì huì shì zhōng dì sān shí bā míng gòng shì。 shì hòu gǎi míng guó fān。 diàn shì qǔ zài sān jiá dì sì shí 'èr míng， cì tóng jìn shì chū shēn。 cháo kǎo liè dì yī děng dì sān míng， dào guāng dì bá zhì dì 'èr míng。 shòu hàn lín yuàn shù jí shì。 nián dǐ qǐ jiǎ fǎn jiā。
　　1839 nián（ dào guāng 19 nián） 29 suì xià， chū héng yáng， yè dù gōng bù cí、 shí gǔ shū yuàn。 qiū， chū shào yáng， chá fǎng wǔ gǎng、 xīn huà、 lán tián、 yǒng fēng。 12 yuè， zǐ jì zé shēng， lí jiā qǐ chéng fù jīng。 běn nián qǐ shǐ zuò rì jì， chí zhī yǐ héng， zhì zhōng bù chuò。
　　1840 nián（ dào guāng 20 nián） 30 suì 5 yuè， shù jí shì sàn guǎn， liè 'èr děng shí jiǔ míng， shòu hàn lín yuàn jiǎn tǎo。 7 yuè， dé bìng， jīng 'ōu yáng zhào xióng、 wú tíng dòng zhì liáo、 hù lǐ， liǎng yuè shǐ yù， sān rén suì chéng hǎo yǒu。
　　1841 nián（ dào guāng 21 nián） 31 suì 8 yuè， xié wō rén wǎng yè lǐ xué dà shī táng jiàn， qǐng jiào zhì xué zhī fāng， jiǎn shēn zhī yào。“ kǎo dé wèn yè”，“ wéi yì lǐ suǒ xūn zhēng”。 11 yuè， rèn guó shǐ guǎn xié xiū， biàn jiàn qián shǐ， biàn jù dé shī。 shì nián， xǐ dú hú lín yì zèng sòng de《 táo wén yì gōng wén jí》。 xiě zuò《 lǐ xū》， zhí dào mín jiān jí kǔ， biān chī fǔ bài lì zhì。
　　1842 nián（ dào guāng 22 nián） 32 suì zhì lì chéng zhū zhī xué， měi rì bì zuò rì kè： zǎo qǐ、 zhù jìng、 jìng zuò、 dú shū bù 'èr、 dú shǐ、 jǐn yán、 yǎng qì、 bǎo shēn， rì zhī suǒ wáng、 yuè wú wàng suǒ néng、 zuò zì、 yè bù chū mén。
　　1843 nián（ dào guāng 23 nián） 33 suì 4 yuè， shēng rèn hàn lín yuàn shì jiǎng。 7 yuè， qīn mìng wéi xiāng shì（ sì chuān） zhèng kǎo guān。 8 yuè， bǔ shòu hàn lín yuàn shì jiǎng。 12 yuè， chōng wén yuān gé xiào lǐ。
　　1844 nián（ dào guāng 24 nián） 34 suì 8 yuè， guō sōng dào yǐn jiāng zhōng yuán lái jiàn， jié wéi shī shēng。 pài chōng hàn lín yuàn jiào xí shù jí shì。
　　1845 nián（ dào guāng 25 nián） 35 suì 10 yuè， shēng hàn lín yuàn shì jiǎng xué shì。 lǐ hóng zhāng rù jīng huì shì， yǐ nián jiā zǐ tóu qí mén xià shòu yè。
　　1846 nián（ dào guāng 26 nián） 36 suì 1 yuè， chōng wén yuān gé zhí gé shì。 zì shū qí shū shè yuē：“ qiú jué zhāi”。 xià qiū jiān， yǎng bìng chéng nán bào guó sì， yǔ tóng yù liú chuán yíng jiù hàn xué、 sòng xué shēn rù yán tǎo， zhī xué xū fǎn běn wù yào，“ zhí liǎng yòng zhōng”。
　　1847 nián（ dào guāng 27 nián） 37 suì 7 yuè， shēng shòu nèi gé xué shì、 jiān lǐ bù shì láng jiē。 11 yuè， qīn pài wǔ huì shì zhèng zǒng cái， diàn shì dú juàn dà chén。
　　1848 nián（ dào guāng 28 nián） 38 suì 3 yuè， zǐ jì hóng shēng。 10 yuè， ji lù gǔ jīn míng chén dà rú yán lùn， àn xiū shēn、 qí jiā、 zhì guó sān mén fēn sān shí 'èr mù ji chéng《 céng shì jiā xùn》。
　　1849 nián（ dào guāng 29 nián） 39 suì 2 yuè， shēng shòu lǐ bù yòu shì láng。 9 yuè， shǔ bīng bù yòu shì láng。
　　1850 nián（ dào guāng 30 nián） 40 suì 4 yuè， shàng《 yìng zhào chén yán shū》， zhí jiē guān chǎng“ wěimǐ yīn xún”、 guān lì“ wèi xǐ”“ róu mí”。“ jīn rì suǒ dāng jiǎng zhě， wéi zài yòng rén yī duān 'ěr”。 7 yuè， jiān shǔ bù zuǒ shì láng。
　　1851 nián（ xián fēng yuán nián） 41 suì 1 yuè， hóng xiù quán zài guǎng xī guì píng jīn tián cūn zǔ zhì qǐ yì。 5 yuè， shàng《 jìng chén shèng dé sān duān yù fáng liú bì shū》， xián fēng dì“ nù zhì qí zhé yú dì” yù zuì zhī。
　　1852 nián（ xián fēng 2 nián） 42 suì 1 yuè， shàng《 bèi chén mín jiān jí kǔ shū》。 7 yuè， rèn jiāng xī xiāng shì zhèng kǎo guān。 xíng dǐ 'ān huī tài hú xiàn xiǎo chí yì， dé mǔ fù wén， huí jí bēn sàng。 10 yuè chū dǐ jiā。 tài píng jūn chū guǎng xī、 rù hú nán， 9 yuè gōng cháng shā， 10 yuè qǔ jué yuè zhōu。
　　1853 nián（ xián fēng 3 nián） 43 suì 1 yuè 21 rì， jiē bāng bàn hú nán tuán liàn zhǐ。 jīng guō sōng dào lì quàn chū bǎo sāng zǐ。 30 rì， dǐ cháng shā yǔ hú nán xún fǔ zhāng liàng jī shāng bàn tuán liàn。 3 yuè 19 rì， tài píng jūn gōng zhàn jiāng níng， dìng dū wéi tiān jīng。 9 yuè， zòu zhǔn yí zhù héng zhōu liàn bīng。 11 yuè， jiàn héng zhōu chuán chǎng gǎn zào zhàn chuán。 pài rén fù guǎng dōng gòu mǎi yáng pào， chóu jiàn shuǐ shī。
　　1854 nián（ xián fēng 4 nián） 44 suì 2 yuè 25 rì， fèng mìng shuài shī chū zhēng tài píng jūn。 fā bù《 tǎo yuè fěi xí》。 mìng chǔ rǔ háng wéi shuǐ shī zǒng tǒng、 tǎ qí bù wéi lù jūn xiān fēng， tǒng shuài 17000 rén， huī shī běi shàng。 5 yuè， bīng bài jìng gǎng， tóu shuǐ zì cái huò jiù。 7 yuè 25 rì， zhòng zhěng shuǐ lù gè jūn hòu， chū shī gōng xiàn yuè zhōu。 10 yuè 14 rì qǔ wǔ chāng。 xián fēng dì lìng qí bù shǔ lǐ hú běi xún fǔ。 7 tiān hòu shōu huí chéng mìng。 gǎi shǎng bīng bù shì láng xián。 12 yuè 2 rì gōng xiàn tián jiā zhèn。
　　1855 nián（ xián fēng 5 nián） 45 suì 2 yuè 12 rì yè， shí dá kāi zǒng gōng xiāng jūn shuǐ yíng， shāo huǐ xiāng jūn zhàn chuán 100 yú sōu。 zēngguófān zuò chuán bèi fú，“ wén juàn cè dú jù shī”。“ gōng fèn jí， yù cè mǎ fù dí yǐ sǐ”， luó zé nán、 liú róng lì quàn nǎi zhǐ。
　　1856 nián（ xián fēng 6 nián） 46 suì 7 yuè， zuò kùn nán chāng。 9 yuè 2 rì， yáng、 hóng nèi hòng（ tiān jīng shì biàn） hòu， tài píng jūn yuán qì dà shāng。 10 yuè， zēngguófān zài cháng mù yǒng zǔ jiàn jí zì yíng rù yuán jiāng xī。
　　1857 nián（ xián fēng 7 nián） 47 suì 2 yuè 27 rì， qí fù qù shì， xié dì guó huá huí jí bēn sàng。 7 yuè， liǎng cì shàng shū， qǐng qiú zài jiā zhōng zhì， huò xián fēng dì zhǔn xǔ。 shì nián jiàn“ sī yún guǎn”。
　　1858 nián（ xián fēng 8 nián） 48 suì 5 yuè 19 rì， lǐ xù bīn、 yáng yuè bīn shuài shuǐ lù liǎng jūn gōng xiàn jiǔ jiāng。 dì guó huá rù lǐ mù。 7 yuè 13 rì， jiē shàng yù mìng qí chū bàn zhè jiāng jūn wù， 17 rì qǐ chéng。 8 yuè 5 rì， dǐ wǔ chāng。 yǔ hú lín yì huì shāng jìn bīng、 chóu xiǎng zhī cè。 11 yuè 15 rì， lǐ xù bīn、 céng guó huá sǐ yú sān hé zhī yì。 12 yuè， zuò《 ài mín gē》 yǐ xùn xiāng jūn。
　　1859 nián（ xián fēng 9 nián） 49 suì 1 yuè， lǐ hóng zhāng lái jiàn chāng jìn yè、 liú yíng xiāng bàn jūn wù。 shì yuè， céng guó bǎo gǎi míng zhēn gān rù xiāng jūn， wéi qí xiōng guó huá bào chóu。 2 yuè， zuò《 shèng zhé huà xiàng jì》。 11 yuè， nǐ sì lù jìn bīng zhī cè， gōng qǔ 'ān qìng。
　　1860 nián（ xián fēng 10 nián） 50 suì 5 yuè， ji lù《 jīng shǐ bǎi jiā zá chāo》 26 juàn，“ qǔ jīng yòng hóng”，“ jìn lún sì bù jīng yào”。 6 yuè， zuǒ zōng táng lái yíng， liú zhù liǎng xún， shāng tǎo dōng nán dà jú； fèng mìng yǐ bīng bù shàng shū xián shǔ lǐ liǎng jiāng zǒng dū。 7 yuè， wěi shòu liǎng jiāng zǒng dū， bìng yǐ qīnchāi dà chén dū bàn jiāng nán jūn wù。 10 yuè 18 rì yǔ hú lín yì、 lǐ xù bīn shāng chóu běi yuán zhī cè。 shàng shū qǐng qiú dài bīng běi shàng sǎo yí qín wáng、 yǐ“ xuě fū tiān zhī fèn”。 12 yuè， qí mén dà yíng liǎng dù bèi kùn， tài píng jūn jù dà yíng jǐn 20 lǐ，“ wēi xiǎn wàn zhuàng”。
　　1861 nián（ xián fēng 11 nián） 51 suì 8 yuè 23 rì， shì《 fù chén gòu mǎi wài yáng chuán pào zhé》：“ gòu mǎi wài yáng chuán pào， zé wéi jīn rì jiù shí zhī dì yī yào wù。” 9 yuè 5 rì， xiāng jūn gōng xiàn 'ān qìng。 25 rì， yí zhù 'ān qìng。 11 yuè 20 rì， fèng zhǐ dū bàn sì shěng（ sū、 wǎn、 zhè、 gàn） jūn wù， qí xún fǔ、 tí zhèn yǐ xià xī guī jié zhì。 12 yuè， zài 'ān qìng chuàng bàn nèi jūn xiè suǒ。 nián dǐ， dìng sān lù jūn jìn jūn zhī cè：“ yǐ wéi gōng jīn líng shǔ zhī guó quán， ér yǐ zhè shì shǔ zuǒ zōng táng， sū shì shǔ lǐ hóng zhāng， yú shì dōng nán sù qīng zhī jú dìng yǐ。
　　1862 nián（ tóng zhì yuán nián） 52 suì 1 yuè 31 rì， fèng zhǐ rèn liǎng jiāng zǒng dū xié bàn dà xué shì， céng guó quán bǔ shòu zhè jiāng 'àn chá shǐ。 2 yuè 14 rì， zuǒ zōng táng shuài jūn yóu jiāng xī rù zhè jiāng。 4 yuè， lǐ hóng zhāng shuài jūn dǐ shàng hǎi。 5 yuè， céng guó quán shuài jūn jìn zhù yǔ huā tái， huì tóng péng yù lín de shuǐ shī wéi gōng tiān jīng。 7 yuè 18 rì， wéi jiè bīng zhù jiǎo shì zài shū lì chén lì hài：“ dǎo rén jiè zhù jiǎo wéi tú lì zhī jì ...... ér zhōng huá zhī nán， zhōng huá dāng zhī”， jué bù néng ràng yáng rén yǐ zhù jiǎo lái“ róu lìn zhōng guó zhī tǔ dì”。 9 yuè， wéi sǐ yú zhàn luàn 'ér wèi jí 'ān zàng de tóng chéng rú shēng fāng dōng shù、 dài jūn héng 6 rén lì shí xiū mù， tuǒ wéi 'ān zàng。 12 yuè， qí dì céng guó bǎo bìng sǐ yú yǔ huā tái xiāng jūn dà yíng。 nián dǐ， huá héng fāng yǔ xú shòu fù zǐ shì zhì chéng zhōng guó dì yī tái zhēng qì jī， zēngguófān jiàn hòu， yú dāng tiān rì jì zhōng xiě dào：“ qiè xǐ yáng rén zhī zhì qiǎo wǒ guó yì néng wéi zhī， bǐ bù néng 'ào wǒ yǐ qí suǒ bù zhī yǐ！”
　　1863 nián（ tóng zhì 2 nián） 53 suì 1 yuè 28 rì， ān qìng jūn xiè suǒ zào chū wǒ guó dì yī tiáo mù ké xiǎo huǒ lún， zēngguófān dēng chuán shì háng hòu， xǐ 'ér mìng míng“ huáng hú hào”。 5 yuè 7 rì， zhì hán zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén， wèi“ yáng rén běn yòu qī líng zhī xīn， ér gèng shòu yǐ kě líng zhī shì； huá rén běn yòu wèi qiè zhī sù， ér bī chù kě qiè zhī dì”， fǎn duì gòu mǎi yào yóu hǎi jūn shàng xiào zhǐ huī kòng zhì de chuán jiàn。 9 yuè， yǔ róng hóng jiàn miàn， shāng chóu jiàn lì yī gè kě yǐ zāi pǔ nǐ qì de gōng chǎng。 12 yuè 3 rì， jiāo róng hóng 68000 liǎng yín fù měi gòu mǎi jī qì。
　　1864 nián（ tóng zhì 3 nián） 54 suì 1 yuè， pài lǐ fèng bāo cèliáng jiāng zhè wài hǎi gè dǎo yǔ shā xiàn。 5 yuè， jiāng zhè cáng shū zāo bīng dòng duō yòu huǐ sǔn， dìng kān shū zhāng chéng， jí yú 'ān qìng shè shū jú， kān kè gè zhǒng jīng shǐ。 6 yuè 3 rì， hóng xiù quán bìng shì tiān jīng， qí zhǎngzǐ jì wèi。 7 yuè 19 rì， xiāng jūn gōng xiàn tiān jīng， tài píng jūn xuān gào shī bài。 7 yuè， zēngguófān shǎng jiā tài zǐ tài bǎo、 yī děng hóu jué。 céng guó quán shǎng tài zǐ shàobǎo、 yī děng bó jué。 8 yuè 15 rì， zòu zhǔn cái chè xiāng jūn 25000 rén。 10 yuè， xíng yuán yí zhù 'ān líng。 11 yuè， zòu zhǔn tíng zhēng lí shè、 mǔ juān。 12 yuè， zhù chí xiū fù jiāng nán gòng yuàn， bǔ xíng jiāng nán xiāng shì， huì kǎo jiāng nán yōu gòng。
　　1865 nián（ tóng zhì 4 nián） 55 suì 1 yuè， xuǎn hàn táng yǐ lái gè chén zòu shū 17 shǒu， biān《 míng yuán táng lùn wén》。 3 yuè， zhù chí xiū qì zhǒng shān、 zūn jīng liǎng shū yuàn。 shōu yǎng bā bǎi gū hán zǐ dì， bìng cóng zì jǐ yǎng lián yín zhōng juān kuǎn kè jiǎng。 5 yuè 26 rì， jiē shàng yù： shuài jūn fù shān dōng jiǎo niǎn。 6 yuè， zhù chí zhěng lǐ《 wáng chuán shān qiǎn shū》 wán gǎo， gòng 320 juàn， jiāo jīn líng shū jú chū bǎn。 6 yuè 18 rì， běi shàng jiǎo niǎn zhī cè： zhòng zhèn shè fáng， huá hé juàn wéi， qīng yě chá wéi， mǎ duì zhuī zōng。 9 yuè， jīng yáng zhōu、 qīng jiāng pǔ dǐ xú zhōu。 yī lù diào bīng bù fáng dǔ wéi， yán tú yòu zhāng bǎng zhāo yuán。 10 yuè， jiāng jīn líng zhì zào jú shàng qiān hǎi hóng kǒu， hé lǐ hóng zhāng yuán shè de pào jú jí gòu zì měi guó rén de tiě chǎng hé bìng， zài jiā róng hóng gòu huí de bǎi duō bù jī qì jiàn chéng jiāng nán zhì zào zǒng jú。 12 yuè， hé dìng cháng jiāng shuǐ shī yǒng yuǎn zhāng chéng jí yíng zhì yíng guī。
　　1866 nián（ tóng zhì 5 nián） 56 suì 9 yuè 24 rì， niǎn jūn tū pò fáng xiàn， jìn rù shān dōng。 lián xù 2 cì qǐng jiǎ， zài yíng tiáoyǎng。 10 yuè， zòu chén： jiǎo niǎn wú xiào， bìng nán sù quán， qǐng kāi xié bàn dà xué shì、 liǎng jiāng zǒng dū zhī quē。 12 yuè， huí rèn liǎng jiāng zǒng dū。
　　1867 nián（ tóng zhì 6 nián） 57 suì 3 yuè， zài jiāng nán zhì zào zǒng jú xià shè zào chuán suǒ shì zhì chuán jiàn。 tóng shí nǐ shè yì shū guǎn。 5 yuè， huì tóng lǐ hóng zhāng jiāng jiāng nán zhì zào zǒng jú yóu hóng kǒu qiān gāo chāng miào， zhēng dì kuò qiān， guī zhì dà zēng。 6 yuè， bǔ shòu tǐ rén gé dà xué shì。
　　1868 nián（ tóng zhì 7 nián） 58 suì 4 yuè， fèng shàng yù gǎi shòu wéi wǔ yīng diàn dà xué shì。 5 yuè 31 rì， zhì shàng hǎi shì chá jiāng nán zhì zào chéng zǒng jú。 8 yuè， fèng mìng diào rèn zhí lì zǒng dū。 9 yuè， jiāng nán zào chuán chǎng shì zhì de dì yī sōu lún chuán shǐ zhì jiāng níng， céng dēng chuán shì háng， qǔ míng“ tián jí”。 12 yuè， dǐ jīng shī， bì jiàn nà lā shì yǔ tóng zhì huáng dì。
　　1869 nián（ tóng zhì 8 nián） 59 suì 2 yuè 27 rì， zòu chén zhí lì yìng bàn shì yí， yǐ liàn bīng、 chì lì、 zhì hé wéi zhì yào。 6 yuè， zòu qǐng 'àn xiāng jūn zhì gǎi zào zhí lì liàn jūn。 8 yuè， zuò《 quàn xué piān shì zhí lì shì zǐ》， tí chū rú xué yòu yì lǐ、 kǎo jù、 jīng jì、 cí zhāng sì kē， wéi yì lǐ wéi zhì xué gēn běn。 12 yuè， zòu chén：“ zhí lì qīng lǐ jī yù ...... jì shěn jié bìng zhù xiāo zhī 'àn sì wàn yī qiān yú qǐ， duō zuò chén dú， wéi zhī yī qīng。”
　　1870 nián（ tóng zhì 9 nián） 60 suì 4 yuè， gān bìng rì zhòng， yòu mù wán quán shī míng。 zòu zhǔn bìngjià yī yuè。 5 yuè xù jiǎ yī yuè。 6 yuè， tiān jīn jiào 'àn fā shēng , fèng mìng qián wǎng chǔlǐ。 7 yuè 11 rì， dǐ jīn。 chū lìng fàng gào， yào qiú jīn mín jù shí jiǎn jǔ jiē fā。 23 rì， fǎ guó gōng shǐ luó shū yà lái jiàn， yào qiú shā tiān jīn dào yuán、 zhī fǔ、 zhī xiàn wéi fǎ lǐng shì dǐ mìng， bìng yǐ zhàn zhēng xiāng wēi xié， zēngguófān yán cí jù jué。 24 rì， zòu chén： wā yǎn pōu xīn， quán wú shí jù； jīn mín shēng fèn， shì chū yòu yīn。 8 yuè， zòu chén： běn 'àn xiōng fàn yǐ ná huò jiǔ míng， wéi luó shū yà yì yù“ sān yuán yì dǐ”， duàn nán yǔn qiú。 fǔ、 xiàn běn wú dà guò sòng jiāo xíng bù yǐ zhǔqíng qīng fǎ zhòng。 9 yuè， liǎng jiāng zǒng dū mǎ xīn yí yù cì shēn wáng， zēngguófān diào rèn liǎng rèn zǒng dū， lǐ hóng zhāng diào bǔ zhí lì zǒng dū。 10 yuè 17 rì， qǐ chéng nán xià。 11 yuè 3 rì， liù shí dà shòu， yù cì“ xūn gāo zhù shí” biǎn 'é。 24 rì， zuò jiā xùn rì kè sì tiáo： yī yuē shèn dú zé xīn 'ān， èr yuē zhù jìng zé shēn qiáng， sān yuē qiú rén zé rén shuō， sì yuē xí láo zé shén qīn。
　　1871 nián（ tóng zhì 10 nián） 61 suì 8 yuè 19 rì， qiè lǐ hóng zhāng lián xián huì zòu《 nǐ xuǎn zǐ dì chū yáng xué yì zhé》。 9 yuè， shì chá shuǐ lù gè yíng fáng wù、 xùn liàn qíng kuàng。 11 yuè dǐ shàng hǎi。
　　1872 nián（ tóng zhì 11 nián） 62 suì 2 yuè 27 rì， lǐng xián shàng zòu： cù qǐng duì“ pài yí liú xué shēng yī shì” jìn kuài luò shí。 bìng tí chū zài měi guó shè lì“ zhōng guó liú xué shēng shì wù suǒ”， tuī jiàn chén lán bīn、 róng hóng wéi zhèng fù wěi yuán cháng zhù měi guó guǎn lǐ。 zài shàng hǎi shè lì yòu tóng chū yáng yì yè jú， jiàn jǔ liú hàn qīng“ zǒng lǐ hù jú xuǎn sòng shì yí”。
　　3 yuè 1 rì， shí fā jiǎo má zhī zhèng， shé jiǎn bù néng yǔ。 3 yuè 12 rì， wǔ hòu sàn bù shǔ xī huā pǔ， tū fā jiǎo má， céng jì zé fú yè huí shū fáng， duān zuò sān kè shì shì。 shì yuè， qīng tíng wén fù， chuò cháo sān rì。 zhuī zèng tài fù， shì wén zhèng。 6 yuè 25 rì， líng jiù yùn dǐ cháng shā。 7 yuè 19 rì， zàng yú cháng shā nán mén wài zhī jīn pén lǐng。 cì nián 12 yuè 13 rì， gǎi zàng yú shàn huà xiàn（ jīn wàng chéng xiàn） xiāng xī píng táng fú lóng shān。 yǔ fū rén 'ōu yáng shì hé zàng。

duì zēngguófān zhī píng jià Tseng Kuo-fan of the evaluation

zēngguófān de yí zhǔ Tseng Kuo-fan's will

　　yú tōng jí sān shí yú nián， guān zhì jí pǐn， ér xué yè yī wú suǒ chéng， dé xíng yī wú kě xǔ， lǎo rén tú shāng， bù shèng sǒng huáng cán nǎn。 jīn jiāng yǒng bié， tè lì sì tiáo yǐ jiāorǔ xiōng dì。
　　　 yī yuē shèn dú zé xīn 'ān。 zì xiū zhī dào， mò nán yú yǎng xīn； yǎng xīn zhī nán， yòu zài shèn dú。 néng shèn dú， zé nèixǐng bù jiù， kě yǐ duì tiān dì zhì guǐ shén。 rén wú yī nèi kuì zhī shì， zé tiān jūn tài rán， cǐ xīn cháng kuài zú kuān píng， shì rén shēng dì yī zì qiáng zhī dào， dì yī xún lè zhī fāng， shǒu shēn zhī xiān wù yě。
　　　 èr yuē zhù jìng zé shēn qiáng。 nèi 'ér zhuān jìng tǒng yī， wài 'ér zhěng qí yán sù， jìng zhī gōng fū yě； chū mén rú jiàn dà bīn， shǐ mín wéi chéng dà jì， jìng zhī qì xiàng yě； xiū jǐ yǐ 'ān bǎi xìng， dǔ gōng 'ér tiān xià píng， jìng zhī xiào yàn yě。 cōng míng ruì zhì， jiē yóu cǐ chū。 zhuāng jìng rì qiáng， ān sì rì tōu。 ruò rén wú zhòng guǎ， shì wú dà xiǎo， yī yī gōng jìng， bù gǎn xiè màn， zé shēn tǐ zhī qiáng jiàn， yòu hé yí hū ?
　　　 sān yuē qiú rén zé rén yuè。 fán rén zhī shēng， jiē dé tiān dì zhī lǐ yǐ chéng xìng， dé tiān dì zhī qì yǐ chéng xíng， wǒ yǔ mín wù， qí dà běn nǎi tóng chū yī yuán。 ruò dàn zhī sī jǐ 'ér bù zhī rén mín 'ài wù， shì yú dà běn yī yuán zhī dào yǐ bèi 'ér shī zhī yǐ。 zhì yú zūn guān hòu lù， gāo jū rén shàng， zé yòu zhěng mín nì jiù mín jī zhī zé。 dú shū xué gǔ， cū zhī dà yì， jí yòu jué hòu zhī jué hòu jué zhī zé。 kǒng mén jiào rén， mò dà yú qiú rén， ér qí zuì chū zhě， mò yào yú yù lì lì rén、 yù dá dá rén shù yǔ。 lì rén dá rén zhī rén yòu bù yuè 'ér guī zhī zhě hū ?
　　　 sì yuē xí láo zé shén qīn。 rén yī rì suǒ zhe zhī yī suǒ jìn zhī shí， yǔ rì suǒ xíng zhī shì suǒ yòng zhī lì xiāngchèn， zé bàng rén wěi zhī， guǐ shén xǔ zhī， yǐ wéi bǐ zì shí qí lì yě。 ruò nóng fū zhì fù zhōng suì qín dòng， yǐ chéng shù shí zhī sù shù chǐ zhī bù， ér fù guì zhī jiā zhōng suì yì lè， bù yíng yī yè， ér shí bì zhēn xiū， yī bì jǐn xiù。 hān huàn gāo mián， yī hū bǎi nuò， cǐ tiān xià zuì bù píng zhī shì， guǐ shén suǒ bù xǔ yě， qí néng jiǔ hū ? gǔ zhī shèng jūn xiánxiàng， gài wú shí bù yǐ qín láo zì lì。 wéi yī shēn jì， zé bì cāo xí jì yì， mó liàn jīn gǔ， kùn zhī miǎn xíng， cāo xīn wēi lǜ， ér hòu kě yǐ zēng zhì néng 'ér cháng cái shí。 wéi tiān xià jì， zé bì jǐ jī jǐ nì， yī fū bù dí， yǐn wéi yú gū。 dà yǔ、 mò zǐ jiē jí jiǎn yǐ fèng shēn 'ér jí qín yǐ jiù mín。 qín zé shòu， yì zé yāo， qín zé yòu cái 'ér jiàn yòng， yì zé wú láo 'ér jiàn qì， qín zé bó jì sī mín 'ér shén zhī qīn yǎng， yì zé wú bǔ yú rén 'ér shén guǐ bù xīn。
　　　 cǐ sì tiáo wéi yú shù shí nián rén shì zhī dé， rǔ xiōng dì jì zhī xíng zhī， bìng chuán zhī yú zǐ zǐ sūn sūn。 zé yú céng jiā kě cháng shèng bù shuāi， dài yòu rén cái。

zēngguófān yì shì Zeng anecdotes

duì zēngguófān zhī píng jià Tseng Kuo-fan of the evaluation

wén xué chéng jiù Literary achievement

　　 zēngguófān jì chéng tóng chéng pài fāng bāo、 yáo nài 'ér zì lì fēng gé， chuàng lì wǎn qīng gǔ wén de「 xiāng xiāng pài」， tā lùn gǔ wén， jiǎng qiú shēng diào kēng qiāng， yǐ bāo yùn bù jìn wéi néng shì； suǒ wéi gǔ wén， shēn hóng jùn mài， néng yùn yǐ hàn fù qì xiàng， gù yòu yī zhǒng xióng qí guī wěi de yì jìng， néng yī zhèn tóng chéng pài kū dàn zhī bì， wéi hòu shì suǒ chēng。 céng shì zōng fǎ tóng chéng， dàn yòu suǒ biàn huà、 fā zhǎn， yòu xuǎn biān liǎo yī bù《 jīng shǐ bǎi jiā zá chāo》 yǐ zuò wéi wén de diǎn fàn， fēi tóng chéng suǒ kě yòu， shì chēng wéi xiāng xiāng pài。 qīng mò jí mín chū yán fù、 lín shū， yǐ zhì tán sì tóng、 liáng qǐ chāo děng jūn shòu tā wén fēng yǐng xiǎng。 suǒ zhù yòu《 qiú jué zhāi wén jí》、《 shī jí》、《 dú shū lù》、《 rì jì》、《 zòu yì》、《 jiā shū》、《 jiā diào》 jí《 jīng shǐ bǎi jiā zá chāo》、《 shí bā jiā shī chāo》 děng。 bù xià bǎi shù shí juàn， míng yuē《 céng wén zhèng gōng quán jí》， chuán yú shì。 lìng zhù yòu《 wéi xué zhī dào》、《 wǔ zhēn》 děng zhù zuò。

jūn shì gōng láo Military credit

　　xián fēng 'èr nián（ 1852 nián） shí yī yuè， tài píng jūn zì hú nán běi chū， gōng kè hàn yáng。 xián fēng sān nián（ 1853 nián） zēngguófān jiàn lì dì fāng tuán liàn， chēng wéi xiāng jūn， fēn lù jūn、 shuǐ shī liǎng zhǒng， shì bīng zé zhāo mù xiāng xiāng yī dài nóng mín wéi zhù， xīn fèng wéi yī bān lùyíng de sān bèi zuǒ yòu， quán jūn zhǐ fú cóng zēngguófān yī rén。 xián fēng sì nián（ 1854 nián）， zǒng jì yòu lù jūn shí sān yíng liù qiān wǔ bǎi rén， shuǐ shī shí yíng wǔ qiān rén， huì jí xiāng tán， shì shī chū zhēng。 chū zhàn zài yuè zhōu、 jìng gǎng bài yú tài píng jūn， jiē lián chī bài zhàn， zēngguófān jǐ tiào shuǐ zì jìn， zài shàng shū shí， zhǐ néng yǐ「 lǚ bài lǚ zhàn」 zì cháo。 hòu zhòng zhěng jūn shí， fù zhàn yuè zhōu、 wǔ chāng， tài píng jūn shì lì tuì chū hú nán。 xián fēng bā nián（ 1858 nián 5 yuè）， gōng zhàn jiǔ jiāng， qì shì hěn shèng； xián fēng shí nián（ 1860 nián）， céng guó quán bāo wéi 'ān qìng， yǐ「 zhā yìng zhài， dǎ sǐ zhàng」 wén míng。 tóng zhì sān nián（ 1864 nián）， xiāng jūn gōng pò tiān jīng（ nán jīng）。
　　 tài píng jūn dǐ kàng xiāng jūn， ràng xiāng jūn chī zú kǔ tóu， nán jīng chéng pò shí， zēngguófān shuō：「 jīn yuè fěi zhī biàn， róu lìn jìng jí shí liù shěng， lún xiàn zhì liù bǎi yú chéng zhī duō， ér qí zhōng xiōng qiú hàn dǎng， rú lǐ kāi fāng shǒu féng guān tún、 lín qǐ róng shǒu jiǔ jiāng、 yè yún lái shǒu 'ān qìng， jiē jiān rěn bù qū。 cǐ cì jīn líng chéng pō， shí wàn yú zéi wú yī jiàng zhě， zhì jù zhòng zì fén 'ér bù huǐ， shí wéi gǔ jīn hǎn jiàn zhī jù kòu」。 zēngguófān rù nán jīng hòu， gǎo sān guāng zhèng cè，「…… fēn duàn sōu shā， sān rì zhī jiān bì zéi gòng shí yú wàn rén， qín huái cháng hé， shī shǒu rú má，…… sān rì yè huǒ guāng bù xī。」 qí shí shí yú wàn rén dà duō shì lǎo bǎi xìng， nán jīng wén shì lǐ guī dào：「 zhì guān jūn yī miàn， zé kuì bài hòu zhī lǔ lüè， huò zhàn shèng hòu zhī fén shā， yóu 'ěr bù rěn wén， mù bù rěn dǔ， qí cǎn dú shí jiào『 zéi』 yòu yòu guò zhī wú bù jí， yú bù yù yán， yú yì bù gǎn yán yě。」（ lǐ guī：《 sī tòng jì》）， zēngguófān de mù liáo zhào liè wén zài《 néng jìng jū rì jì》 yòu xiáng xì jìzǎi nán jīng chéng pò：「…… yán jiē sǐ shī shí zhī jiǔ jiē lǎo zhě。 qí yòu hái wèi mǎn 'èr sān suì zhě yì zhuó lù yǐ wéi xì， pú fú dào shàng。 fù nǚ sì shí suì yǐ xià zhě yī rén jù wú， lǎo zhě wú bù fù shāng， huò shí yú dāo， shù shí dāo……」。 céng guó quán shā rén rú má， zòng bīng fén chéng，「 xuě shuài」 péng yù lín jiàn zhuàng bù mǎn， xiān hòu 'èr cì（ 1861 nián 'ān qìng zhī wéi yǔ 1864 nián jīn líng zhī wéi） zhì hán zēngguófān ， yào qiú dà yì miè qīn。 céng guó quán yú nán jīng qiǎng dé dà liàng cái wù， zēngguófān duì cháo tíng zòu chēng「 wěi gōng zéi guǎn， yī jù chéng huī， bìng wú suǒ wèi fù kù zhě， rán kè fù lǎo cháo 'ér quán wú huò wù， shí chū wēi chén yì jì zhī wài， yì wéi cóng lái hǎn jiàn zhī shì」。 zēngguófān chǔsǐ lǐ xiù chéng， shì wéi shā rén miè kǒu。 xiāng jūn jiàngshuài zhī lián yǒng， jūn jì zhī yán gé， shì qí yǒng měng shàn zhàn de zhòng yào yuán yīn， yì shǐ xiāng jūn wēi zhèn tiān xià。 yóu cǐ， zhàn luàn gè shěng fēn fēn fù hú nán mù yǒng zhāo bīng， wèi rán chéng fēng， gù yòu“ tiān xià wú xiāng bù chéng jūn” zhī shuō。

sī xiǎng xué shù Academic thinking

　　 zēngguófān zuò wéi jìn dài zhù míng de zhèng zhì jiā， duì“ qián jiā shèng shì” hòu qīng wáng cháo de fǔ bài shuāi luò， dòng ruò guān huǒ， tā shuō：“ guó pín bù zú huàn， wéi mín xīn huàn sàn， zé wéi huàn shèn dà。” duì yú“ shì dà fū xí yú yōu róng gǒu 'ān”，“ chāng wéi yī zhǒng bù bái bù hēi、 bù tòng bù yǎng zhī fēng”，“ tòng hèn cì gǔ”。 tā rèn wéi，“ lì zhì zhī huài， yóu yú qún mù， qiú lì cái yǐ tī mù bì， chéng wéi tàn yuán zhī lùn”。 jī yú cǐ， zēngguófān tí chū，“ xíng zhèng zhī yào， shǒu zài dé rén”， wēi jí zhī shí xū yòng dé qì jiān bèi zhī rén， yào chàng lián zhèng zhī fēng， xíng lǐ zhì zhī rén zhèng， fǎn duì bào zhèng、 rǎo mín， duì yú nà xiē tān zāng wǎng fǎ、 yú mín féi yǐ de guān lì， yī dìng yào yú yǐ yán chéng。 zhì yú guān xì guó yùn mín shēng de cái zhèng jīng jì， zēngguófān rèn wéi， lǐ cái zhī dào， quán zài zhuó yíng jì xū， jiǎo tà shí dì， jié yǐ fèng gōng，“ jiàn qiú zhěng dùn， bù zài yú qiú qǔ sù xiào”。 zēngguófān jiāng nóng yè tí dào guó jiā jīng jì zhōng jī chǔ xìng de zhàn lüè dì wèi， tā rèn wéi，“ mín shēng yǐ sè shì wéi xiān， guó jì yǐ fēng nián wéi ruì”。 tā yào qiú“ jīn rì zhī zhōu xiàn， yǐ zhòng nóng wéi dì yī yào wù”。 shòu liǎng cì yā piàn zhàn zhēng de chōng jī， zēngguófān duì zhōng xī bāng jiāo yòu zì jǐ de kàn fǎ， yī fāng miàn tā shí fēn tòng hèn xī fāng rén qīn lüè zhōng guó， rèn wéi wò tà zhī bàng， qǐ róng tā rén hān shuì， bìng fǎn duì jiè shī zhù jiǎo， yǐ jiè zhù wài guó wéi shēn kuì”； lìng yī fāng miàn yòu bù máng mù pái wài， zhù zhāng xiàng xī fāng xué xí qí xiān jìn de kē xué jì shù， rú tā shuō guò gòu mǎi wài yáng qì wù…… fǎng mù qín sī zhī shì， zhì qiǎo zhī jiàng， shǐ 'ér yǎn xí， jì 'ér shì zào，…… kě yǐ jiǎo fā niǎn， kě yǐ qín yuǎn lüè。
　　《 zhì xué lùn dào zhī jīng》
　　 zēngguófān shì qīng mò zhù míng de lǐ xué dà shī， xué shù zào yì jí shēn。 tā shuō：“ gài zhēn néng dú shū zhě， liáng yì guì hū qiáng yòu lì yě”， yào yòu“ jiù yǔ sān nián jīng huà bì， gū dēng wǔ yè yǎn cháng qīng” de jīng shén。 xiě zì huò yáng gāng zhī měi，“ zhuólì 'ér qǔ xiǎn jìn zhī shì”； huò yīn róu zhī měi，“ zhuólì 'ér dé zì rán zhī wèi”。 wén zhāng xiě zuò， xū zài qì shì shàng xià gōng fū，“ qì néng xié lǐ yǐ xíng， ér hòu suī yán lǐ 'ér bù huī”。 yào zhù yì xiáng lüè dé dāng， xiáng rén suǒ lüè， lüè rén suǒ xiáng， ér“ zhī wèi zhì zhě xiān hòu， jiǎn cái zhī fán jiǎn”， yòu“ wéi wén jiā dì yī yào yě”。 wéi wén guì zài zì bì xī jìng，“ wén zhāng zhī dào， yǐ qì xiàng guāng míng jùn wěi wéi zuì nán 'ér kě guì”。“ qīng yùn bù kuì， shēng diào kēng qiāng， nǎi wén zhāng dì yī miào jìng”。
　　《 chí jiā jiào zǐ zhī shù》
　　 tōng guò duì jiā tíng chéng yuán de bā běn sān zhì xiáng jiào yù， céng jiā péi yǎng chū liǎo yī dài yòu yī dài de hǎo 'ér nǚ， jìn guǎn shì hóu mén dà zú， 100 duō nián lái wèi jiàn yòu wán kù zǐ dì， zhè bù néng bù shuō shì zēngguófān jiào yù sī xiǎng de chéng gōng。 zēngguófān jiā jiào lǐ lùn tǐ xì wéi： yǐ bā běn wéi jīng， yǐ bā bǎo wéi wěi， yǐ sì zì yào jué、 sān zhì xiáng、 sān bù xìn chuān chā qí zhōng， jīng wěi lián guàn， mài luò xiāng tōng， xíng chéng de yī tào zhì jiā de wán zhěng kě shī de lǐ lùn tǐ xì； zhè tào lǐ lùn bù tóng zhōng guó chuán tǒng de guān yú jiào yù hòu dài de hé xīn lǐ niàn， fǎn duì kǒng mèng zhū zǐ yán shì děng zhù míng jiā xùn suǒ yī guàn jiān chí de xué 'ér yōu zé shì de xué shuō， bìng fù zhū shí shī。 tā duì dāng jīn shè huì jīhū měi gè jiā tíng suǒ miàn duì de jiào yù kùn huò wèn tí jù yòu jí wéi zhòng yào de xiàn shí yì yì。
　　《 jiāng chǎng jìng dǒu zhī jì》
　　 zēngguófān yǐ biān liàn xiāng jūn qǐ jiā， shū shēng zhì guó， zhèn yā liǎo zhōng guó lì shǐ shàng guī mó zuì dà de nóng mín qǐ yì héng héng tài píng tiān guó yùn dòng。 qí jūn shì sī xiǎng nèi hán jí fēng , què yòu guò rén zhī chù。 tā rèn wéi， bīng bù zài duō 'ér zài yú jīng，“ bīng shǎo 'ér guó qiáng”，“ bīng yù duō， zé lì yù ruò； xiǎng yù duō， zé guó yù pín”。 zhù zhāng jūn zhèng fēn lǐ， kòu fù qí zé。 tā gòu mǎi yáng qiāng、 yáng pào、 yáng chuán， tuī jìn zhōng guó jūn duì wǔ qì de jìn dài。 zhì jūn yǐ yán míng jūn jì wéi xiān， tóng shí zhuóyì péi yǎng“ hé qì”， jiàngshì tóng xīn， tā rèn wéi“ jiāng jūn yòu sǐ zhī xīn， shì zú wú shēng zhī qì”。 xuǎn zé yòu sì diǎn yào qiú：“ yī yuē zhī rén shàn rèn， èr yuē shàn chān dí qíng， sān yuē lín zhèn dǎn shí shí， sì yuē yíng wù zhěng qí”。 zēngguófān jūn shì sī xiǎng zhōng zuì fēng fù bìng zhí dé jīn rén jiè jiàn de shì qí zhàn lüè zhàn shù。 rú“ yòng bīng dòng rú tuō tù。 jìng rú chǔnǚ”， zhù kè qí zhèng zhī shù，“ zhā yìng zhài， dǎ sǐ zhàng”， shuǐ shī bù kě shùn fēng jìn jī， shàn zé yíng dì，“ xiān zì zhì， hòu zhì dí”， shēn gōu gāo lěi， dì dào gōng chéng zhī shù， shuǐ lù pèi hé， yǐ jìng zhì dòng，“ xiān bá gēn běn， hòu jiǎn zhī yè” děng děng。
　　《 chǔshì jiāo yǒu zhī dào》
　　 zēngguófān duì jiāo yǒu zhī dào pō yòu jiàn dì， tā rèn wéi jiāo yǒu guì yǎ liàng， yào“ tuī chéng shǒu zhèng， wěi qū hán hóng， ér wú sī yì cāi yí zhī bì”。“ fán shì bù kě zhàn rén bàn diǎn piányí。 bù kě qīng qǔ rén cái”。 yào jí sī guǎng yì， jiān tīng 'ér bù shī cōng。“ guān rén zhī fǎ， yǐ yòu cāo shǒu 'ér wú guān qì、 duō tiáo lǐ 'ér shǎo dà yán wéi zhù”。 chǔshì fāng miàn， zēngguófān rèn wéi，“ chù cǐ luàn shì， yù qióng yù hǎo”。 shēn jū gāo guān，“ zǒng yǐ qián shǎo chǎn bó wéi miào”。“ jū guān yǐ nài fán wéi dì yī yào yì”，“ dé yǐ mǎn 'ér sǔn， fú yǐ jiāo 'ér jiǎn yǐ”。 wéi rén xū zài yī“ dàn” zì shàng zhe yì，“ bù tè fù guì gōng míng jí shēn jiā zhī shùn nì， zǐ xìng zhī wàng fǒu xī yóu tiān dìng， jí xué wèn dé xíng zhī chéng lì yǔ fǒu， yì dà bàn guān hū tiān shì， yī gài xiào 'ér wàng zhī”。“ gōng bù bì zì jǐ chū， míng bù bì zì jǐ chéng”，“ gōng chéng shēn tuì， yù jí yù hǎo”。 zēngguófān xiě yòu gé yán shí 'èr shǒu， jī běn shàng gài kuò liǎo tā de chǔshì jiāo yǒu zhī dào。
　　《 xiū shēn yǎng xìng zhī jué》
　　 zēngguófān zǒng jié liǎo xiū shēn shí 'èr kuǎn： jìng、 jìng zuò、 zǎo qǐ、 dú shū bù 'èr、 dú shǐ、 jǐn yán、 yǎng qì、 bǎo shēn、 rì zhī suǒ wáng、 yuè wú wáng bù néng、 zuò zì、 yè bù chū mén。 tā rèn wéi gǔ rén xiū shēn yòu sì duān kě xiào：“ shèn dú zé xīn tài， zhù jìng zé shēn qiáng， qiú rén zé rén yuè， sī chéng zé shén qīn”。 zēngguófān bù xìn yī yào， bù xìn sēng wū， bù xìn dì xiān， shǒu dǔ chéng， jiè jī qiǎo， bào dào shǒu zhēn， bù mù fù guì，“ rén shēng yòu qióng dá， zhī mìng 'ér wú yōu。”
　　 rén gé xiū liàn duì tā shì yè yòu bāng zhù， shǒu xiān shì chéng， wéi rén biǎo lǐ yī zhì， yī qiēdōu kě yǐ gōng zhī yú shì。 dì 'èr gè shì jìng， jìng wèi， nèi xīn bù cún xié niàn， chí shēn duān zhuāng yán sù yòu wēi yí。 dì sān gè jiù shì jìng， xīn、 qì、 shén、 tǐ dōuyào chǔyú 'ān níng fàng sōng de zhuàng tài。 dì sì gè zì shì jǐn， bù shuō dà huà、 jiǎ huà、 kōng huà， shí shí zài zài， yòu yī shì yī yòu 'èr shì 'èr。 dì wǔ gè zì shì héng， shēng huó yòu guī lǜ、 yǐn shí yòu jié、 qǐ jū yòu cháng。 zuì gāo jìng jiè shì“ shèn dú”， jǔ tóu sān chǐ yòu shén míng。 tā měi tiān jì rì jì， duì měi tiān yán xíng jìn xíng jiǎn chá、 fǎn sī， yī zhí guàn chuān dào tā de hòu bàn shēng， bù duàn gěi zì jǐ tí chū gèng duō yào qiú： yào qín jiǎn、 yào qiān duì、 yào rén shù、 yào chéng xìn， zhī mìng、 xī fú děng， lì tú jiāng zì jǐ dǎ zào chéng dāng shí de shèng xián。 xǔ duō réndōu rèn wéi rén gé xiū liàn shì kōng xū de dōng xī， rèn wéi xiū shēn shì xū wú piǎo miǎo de dōng xī， shèn zhì hái shì yū fǔ de， dàn zēngguófān yī shēng de shì yè， xiū shēn cái shì tā shì yè chéng gōng zuì zhòng yào de yuán yīn。
　　 zēngguófān rèn wéi：“ yǎng shēng zhī fǎ yuē yòu wǔ shì： yī yuē mián shí yòu héng， èr yuē chéng pín， sān yuē jié yù， sì yuē měi yè lín shuì qián xǐ jiǎo， wǔ yuē měi rì liǎng fàn hòu gè xíng sān qiān bù。” yǎng shēng zhī dào，“ shì”、“ xī”、“ mián”、“ shí” sì zì zuì wéi yào jǐn， yǎng bìng xū zhī diào wèi zhī dào。
　　 zēngguófān wéi zì jǐ lì xià kè chéng shí 'èr tiáo：
　　 zhù jìng： zhěng qí yán sù， qīng míng zài gōng， rú rì zhī shēng。
　　 jìng zuò： měi rì bù jū hé shí， jìng zuò sì kè， zhèng wèi níng mìng， rú dǐng zhī zhèn。
　　 zǎo qǐ： lí míng jí qǐ， xǐng hòu wù zhān liàn。
　　 dú shū bù 'èr： yī shū wèi wán， bù kàn tā shū。
　　 dú shǐ： niàn sān shǐ（ zhǐ《 shǐ jì》、《 hàn shū》、《 hòu hàn shū》）， měi rì juàn diǎn shí yè， suī yòu shì bù jiànduàn。
　　 jǐn yán： kè kè liú xīn， dì yī gōng fū。
　　 yǎng qì： qì cáng dān tián， wú bù kě duì rén yán zhī shì。
　　 bǎo shēn： jié láo、 jié yù、 jié yǐn shí。
　　 rì zhī qí suǒ wú： měi rì dú shū， jì lù xīn dé yǔ。 yòu qiú shēn yì shì xùn rén。
　　 yuè wú wàng qí suǒ néng： měi yuè zuò shī wén shù shǒu， yǐ yàn jī lǐ de duō guǎ， yǎng qì zhī shèng fǒu。 bù kě yī mèi dān zhe， zuì yì nì xīn sàng zhì。
　　 zuò zì： fàn hòu xiě zì bàn shí。 fán bǐ mò yìng chóu， dāng zuò zì jǐ kè chéng。 fán shì bù dài míng rì， qǔ jī yù nán qīng。
　　 yè bù chū mén。 kuàng gōng pí shén， qièjiè qièjiè。

shēng píng nián pǔ Life Chronicle

　　1811 nián（ jiā qìng 16 nián） 11 yuè 26 rì（ nóng lì 10 yuè 11 rì） shēng yú hú nán shěng lóu dǐ shì shuāng fēng xiàn hé yè xiāng tiān píng cūn , rǔ míng kuān yī。
　　1815 nián（ jiā qìng 20 nián） 5 suì zài jiā shí zì dú shū。 yī nián hòu rù jiā shú“ lì jiàn zhāi”。
　　1826 nián（ dào guāng 6 nián） 16 suì chūn， yìng cháng shā fǔ shì（ tóng zǐ shì）， míng liè dì qī。
　　1830 nián（ dào guāng 10 nián） 20 suì jiù dú yú héng yáng táng shì zōng cí， shī cóng wāng jué 'ān。 yī nián hòu zhuǎn rù xiāng xiāng lián bīn shū yuàn。 gǎi hào dí shēng。
　　1833 nián（ dào guāng 13 nián） 23 suì qiū， cān jiā xiāng xiāng xiàn shì， kǎo qǔ xiù cái。
　　1834 nián（ dào guāng 14 nián） 24 suì chūn， rù yuè lù shū yuàn。 qiū， cān jiā xiāng shì zhōng dì sān shí liù míng jǔ rén。 dōng， rù jīng zhǔn bèi huì shì， tú jìng cháng shā， shǐ yǔ liú róng xiāng jiāo。
　　1835 nián（ dào guāng 15 nián） 25 suì 4 yuè， huì shì luò dì， liú jīng yù cháng shā huì guǎn dú shū。
　　1836 nián（ dào guāng 16 nián） 26 suì chūn， ēn kē huì shì zài cì bù dì， chū jīng fǎn jiā。 zhì cháng shā， yǔ liú róng、 guō sōng dào zài xiāng xiāng huì guǎn xiāng jù liǎng gè yuè。
　　1838 nián（ dào guāng 18 nián） 28 suì huì shì zhōng dì sān shí bā míng gòng shì。 shì hòu gǎi míng guó fān。 diàn shì qǔ zài sān jiá dì sì shí 'èr míng， cì tóng jìn shì chū shēn。 cháo kǎo liè dì yī děng dì sān míng， dào guāng dì bá zhì dì 'èr míng。 shòu hàn lín yuàn shù jí shì。 nián dǐ qǐ jiǎ fǎn jiā。
　　1839 nián（ dào guāng 19 nián） 29 suì xià， chū héng yáng， yè dù gōng bù cí、 shí gǔ shū yuàn。 qiū， chū shào yáng， chá fǎng wǔ gǎng、 xīn huà、 lán tián、 yǒng fēng。 12 yuè， zǐ jì zé shēng， lí jiā qǐ chéng fù jīng。 běn nián qǐ shǐ zuò rì jì， chí zhī yǐ héng， zhì zhōng bù chuò。
　　1840 nián（ dào guāng 20 nián） 30 suì 5 yuè， shù jí shì sàn guǎn， liè 'èr děng shí jiǔ míng， shòu hàn lín yuàn jiǎn tǎo。 7 yuè， dé bìng， jīng 'ōu yáng zhào xióng、 wú tíng dòng zhì liáo、 hù lǐ， liǎng yuè shǐ yù， sān rén suì chéng hǎo yǒu。
　　1841 nián（ dào guāng 21 nián） 31 suì 8 yuè， xié wō rén wǎng yè lǐ xué dà shī táng jiàn， qǐng jiào zhì xué zhī fāng， jiǎn shēn zhī yào。“ kǎo dé wèn yè”，“ wéi yì lǐ suǒ xūn zhēng”。 11 yuè， rèn guó shǐ guǎn xié xiū， biàn jiàn qián shǐ， biàn jù dé shī。 shì nián， xǐ dú hú lín yì zèng sòng de《 táo wén yì gōng wén jí》。 xiě zuò《 lǐ xū》， zhí dào mín jiān jí kǔ， biān chī fǔ bài lì zhì。
　　1842 nián（ dào guāng 22 nián） 32 suì zhì lì chéng zhū zhī xué， měi rì bì zuò rì kè： zǎo qǐ、 zhù jìng、 jìng zuò、 dú shū bù 'èr、 dú shǐ、 jǐn yán、 yǎng qì、 bǎo shēn， rì zhī suǒ wáng、 yuè wú wàng suǒ néng、 zuò zì、 yè bù chū mén。
　　1843 nián（ dào guāng 23 nián） 33 suì 4 yuè， shēng rèn hàn lín yuàn shì jiǎng。 7 yuè， qīn mìng wéi xiāng shì（ sì chuān） zhèng kǎo guān。 8 yuè， bǔ shòu hàn lín yuàn shì jiǎng。 12 yuè， chōng wén yuān gé xiào lǐ。
　　1844 nián（ dào guāng 24 nián） 34 suì 8 yuè， guō sōng dào yǐn jiāng zhōng yuán lái jiàn， jié wéi shī shēng。 pài chōng hàn lín yuàn jiào xí shù jí shì。
　　1845 nián（ dào guāng 25 nián） 35 suì 10 yuè， shēng hàn lín yuàn shì jiǎng xué shì。 lǐ hóng zhāng rù jīng huì shì， yǐ nián jiā zǐ tóu qí mén xià shòu yè。
　　1846 nián（ dào guāng 26 nián） 36 suì 1 yuè， chōng wén yuān gé zhí gé shì。 zì shū qí shū shè yuē：“ qiú jué zhāi”。 xià qiū jiān， yǎng bìng chéng nán bào guó sì， yǔ tóng yù liú chuán yíng jiù hàn xué、 sòng xué shēn rù yán tǎo， zhī xué xū fǎn běn wù yào，“ zhí liǎng yòng zhōng”。
　　1847 nián（ dào guāng 27 nián） 37 suì 7 yuè， shēng shòu nèi gé xué shì、 jiān lǐ bù shì láng jiē。 11 yuè， qīn pài wǔ huì shì zhèng zǒng cái， diàn shì dú juàn dà chén。
　　1848 nián（ dào guāng 28 nián） 38 suì 3 yuè， zǐ jì hóng shēng。 10 yuè， ji lù gǔ jīn míng chén dà rú yán lùn， àn xiū shēn、 qí jiā、 zhì guó sān mén fēn sān shí 'èr mù ji chéng《 céng shì jiā xùn》。
　　1849 nián（ dào guāng 29 nián） 39 suì 2 yuè， shēng shòu lǐ bù yòu shì láng。 9 yuè， shǔ bīng bù yòu shì láng。
　　1850 nián（ dào guāng 30 nián） 40 suì 4 yuè， shàng《 yìng zhào chén yán shū》， zhí jiē guān chǎng“ wěimǐ yīn xún”、 guān lì“ wèi xǐ”“ róu mí”。“ jīn rì suǒ dāng jiǎng zhě， wéi zài yòng rén yī duān 'ěr”。 7 yuè， jiān shǔ bù zuǒ shì láng。
　　1851 nián（ xián fēng yuán nián） 41 suì 1 yuè， hóng xiù quán zài guǎng xī guì píng jīn tián cūn zǔ zhì qǐ yì。 5 yuè， shàng《 jìng chén shèng dé sān duān yù fáng liú bì shū》， xián fēng dì“ nù zhì qí zhé yú dì” yù zuì zhī。
　　1852 nián（ xián fēng 2 nián） 42 suì 1 yuè， shàng《 bèi chén mín jiān jí kǔ shū》。 7 yuè， rèn jiāng xī xiāng shì zhèng kǎo guān。 xíng dǐ 'ān huī tài hú xiàn xiǎo chí yì， dé mǔ fù wén， huí jí bēn sàng。 10 yuè chū dǐ jiā。 tài píng jūn chū guǎng xī、 rù hú nán， 9 yuè gōng cháng shā， 10 yuè qǔ jué yuè zhōu。
　　1853 nián（ xián fēng 3 nián） 43 suì 1 yuè 21 rì， jiē bāng bàn hú nán tuán liàn zhǐ。 jīng guō sōng dào lì quàn chū bǎo sāng zǐ。 30 rì， dǐ cháng shā yǔ hú nán xún fǔ zhāng liàng jī shāng bàn tuán liàn。 3 yuè 19 rì， tài píng jūn gōng zhàn jiāng níng， dìng dū wéi tiān jīng。 9 yuè， zòu zhǔn yí zhù héng zhōu liàn bīng。 11 yuè， jiàn héng zhōu chuán chǎng gǎn zào zhàn chuán。 pài rén fù guǎng dōng gòu mǎi yáng pào， chóu jiàn shuǐ shī。
　　1854 nián（ xián fēng 4 nián） 44 suì 2 yuè 25 rì， fèng mìng shuài shī chū zhēng tài píng jūn。 fā bù《 tǎo yuè fěi xí》。 mìng chǔ rǔ háng wéi shuǐ shī zǒng tǒng、 tǎ qí bù wéi lù jūn xiān fēng， tǒng shuài 17000 rén， huī shī běi shàng。 5 yuè， bīng bài jìng gǎng， tóu shuǐ zì cái huò jiù。 7 yuè 25 rì， zhòng zhěng shuǐ lù gè jūn hòu， chū shī gōng xiàn yuè zhōu。 10 yuè 14 rì qǔ wǔ chāng。 xián fēng dì lìng qí bù shǔ lǐ hú běi xún fǔ。 7 tiān hòu shōu huí chéng mìng。 gǎi shǎng bīng bù shì láng xián。 12 yuè 2 rì gōng xiàn tián jiā zhèn。
　　1855 nián（ xián fēng 5 nián） 45 suì 2 yuè 12 rì yè， shí dá kāi zǒng gōng xiāng jūn shuǐ yíng， shāo huǐ xiāng jūn zhàn chuán 100 yú sōu。 zēngguófān zuò chuán bèi fú，“ wén juàn cè dú jù shī”。“ gōng fèn jí， yù cè mǎ fù dí yǐ sǐ”， luó zé nán、 liú róng lì quàn nǎi zhǐ。
　　1856 nián（ xián fēng 6 nián） 46 suì 7 yuè， zuò kùn nán chāng。 9 yuè 2 rì， yáng、 hóng nèi hòng（ tiān jīng shì biàn） hòu， tài píng jūn yuán qì dà shāng。 10 yuè， zēngguófān zài cháng mù yǒng zǔ jiàn jí zì yíng rù yuán jiāng xī。
　　1857 nián（ xián fēng 7 nián） 47 suì 2 yuè 27 rì， qí fù qù shì， xié dì guó huá huí jí bēn sàng。 7 yuè， liǎng cì shàng shū， qǐng qiú zài jiā zhōng zhì， huò xián fēng dì zhǔn xǔ。 shì nián jiàn“ sī yún guǎn”。
　　1858 nián（ xián fēng 8 nián） 48 suì 5 yuè 19 rì， lǐ xù bīn、 yáng yuè bīn shuài shuǐ lù liǎng jūn gōng xiàn jiǔ jiāng。 dì guó huá rù lǐ mù。 7 yuè 13 rì， jiē shàng yù mìng qí chū bàn zhè jiāng jūn wù， 17 rì qǐ chéng。 8 yuè 5 rì， dǐ wǔ chāng。 yǔ hú lín yì huì shāng jìn bīng、 chóu xiǎng zhī cè。 11 yuè 15 rì， lǐ xù bīn、 céng guó huá sǐ yú sān hé zhī yì。 12 yuè， zuò《 ài mín gē》 yǐ xùn xiāng jūn。
　　1859 nián（ xián fēng 9 nián） 49 suì 1 yuè， lǐ hóng zhāng lái jiàn chāng jìn yè、 liú yíng xiāng bàn jūn wù。 shì yuè， céng guó bǎo gǎi míng zhēn gān rù xiāng jūn， wéi qí xiōng guó huá bào chóu。 2 yuè， zuò《 shèng zhé huà xiàng jì》。 11 yuè， nǐ sì lù jìn bīng zhī cè， gōng qǔ 'ān qìng。
　　1860 nián（ xián fēng 10 nián） 50 suì 5 yuè， ji lù《 jīng shǐ bǎi jiā zá chāo》 26 juàn，“ qǔ jīng yòng hóng”，“ jìn lún sì bù jīng yào”。 6 yuè， zuǒ zōng táng lái yíng， liú zhù liǎng xún， shāng tǎo dōng nán dà jú； fèng mìng yǐ bīng bù shàng shū xián shǔ lǐ liǎng jiāng zǒng dū。 7 yuè， wěi shòu liǎng jiāng zǒng dū， bìng yǐ qīnchāi dà chén dū bàn jiāng nán jūn wù。 10 yuè 18 rì yǔ hú lín yì、 lǐ xù bīn shāng chóu běi yuán zhī cè。 shàng shū qǐng qiú dài bīng běi shàng sǎo yí qín wáng、 yǐ“ xuě fū tiān zhī fèn”。 12 yuè， qí mén dà yíng liǎng dù bèi kùn， tài píng jūn jù dà yíng jǐn 20 lǐ，“ wēi xiǎn wàn zhuàng”。
　　1861 nián（ xián fēng 11 nián） 51 suì 8 yuè 23 rì， shì《 fù chén gòu mǎi wài yáng chuán pào zhé》：“ gòu mǎi wài yáng chuán pào， zé wéi jīn rì jiù shí zhī dì yī yào wù。” 9 yuè 5 rì， xiāng jūn gōng xiàn 'ān qìng。 25 rì， yí zhù 'ān qìng。 11 yuè 20 rì， fèng zhǐ dū bàn sì shěng（ sū、 wǎn、 zhè、 gàn） jūn wù， qí xún fǔ、 tí zhèn yǐ xià xī guī jié zhì。 12 yuè， zài 'ān qìng chuàng bàn nèi jūn xiè suǒ。 nián dǐ， dìng sān lù jūn jìn jūn zhī cè：“ yǐ wéi gōng jīn líng shǔ zhī guó quán， ér yǐ zhè shì shǔ zuǒ zōng táng， sū shì shǔ lǐ hóng zhāng， yú shì dōng nán sù qīng zhī jú dìng yǐ。
　　1862 nián（ tóng zhì yuán nián） 52 suì 1 yuè 31 rì， fèng zhǐ rèn liǎng jiāng zǒng dū xié bàn dà xué shì， céng guó quán bǔ shòu zhè jiāng 'àn chá shǐ。 2 yuè 14 rì， zuǒ zōng táng shuài jūn yóu jiāng xī rù zhè jiāng。 4 yuè， lǐ hóng zhāng shuài jūn dǐ shàng hǎi。 5 yuè， céng guó quán shuài jūn jìn zhù yǔ huā tái， huì tóng péng yù lín de shuǐ shī wéi gōng tiān jīng。 7 yuè 18 rì， wéi jiè bīng zhù jiǎo shì zài shū lì chén lì hài：“ dǎo rén jiè zhù jiǎo wéi tú lì zhī jì ...... ér zhōng huá zhī nán， zhōng huá dāng zhī”， jué bù néng ràng yáng rén yǐ zhù jiǎo lái“ róu lìn zhōng guó zhī tǔ dì”。 9 yuè， wéi sǐ yú zhàn luàn 'ér wèi jí 'ān zàng de tóng chéng rú shēng fāng dōng shù、 dài jūn héng 6 rén lì shí xiū mù， tuǒ wéi 'ān zàng。 12 yuè， qí dì céng guó bǎo bìng sǐ yú yǔ huā tái xiāng jūn dà yíng。 nián dǐ， huá héng fāng yǔ xú shòu fù zǐ shì zhì chéng zhōng guó dì yī tái zhēng qì jī， zēngguófān jiàn hòu， yú dāng tiān rì jì zhōng xiě dào：“ qiè xǐ yáng rén zhī zhì qiǎo wǒ guó yì néng wéi zhī， bǐ bù néng 'ào wǒ yǐ qí suǒ bù zhī yǐ！”
　　1863 nián（ tóng zhì 2 nián） 53 suì 1 yuè 28 rì， ān qìng jūn xiè suǒ zào chū wǒ guó dì yī tiáo mù ké xiǎo huǒ lún， zēngguófān dēng chuán shì háng hòu， xǐ 'ér mìng míng“ huáng hú hào”。 5 yuè 7 rì， zhì hán zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén， wèi“ yáng rén běn yòu qī líng zhī xīn， ér gèng shòu yǐ kě líng zhī shì； huá rén běn yòu wèi qiè zhī sù， ér bī chù kě qiè zhī dì”， fǎn duì gòu mǎi yào yóu hǎi jūn shàng xiào zhǐ huī kòng zhì de chuán jiàn。 9 yuè， yǔ róng hóng jiàn miàn， shāng chóu jiàn lì yī gè kě yǐ zāi pǔ nǐ qì de gōng chǎng。 12 yuè 3 rì， jiāo róng hóng 68000 liǎng yín fù měi gòu mǎi jī qì。
　　1864 nián（ tóng zhì 3 nián） 54 suì 1 yuè， pài lǐ fèng bāo cèliáng jiāng zhè wài hǎi gè dǎo yǔ shā xiàn。 5 yuè， jiāng zhè cáng shū zāo bīng dòng duō yòu huǐ sǔn， dìng kān shū zhāng chéng， jí yú 'ān qìng shè shū jú， kān kè gè zhǒng jīng shǐ。 6 yuè 3 rì， hóng xiù quán bìng shì tiān jīng， qí zhǎngzǐ jì wèi。 7 yuè 19 rì， xiāng jūn gōng xiàn tiān jīng， tài píng jūn xuān gào shī bài。 7 yuè， zēngguófān shǎng jiā tài zǐ tài bǎo、 yī děng hóu jué。 céng guó quán shǎng tài zǐ shàobǎo、 yī děng bó jué。 8 yuè 15 rì， zòu zhǔn cái chè xiāng jūn 25000 rén。 10 yuè， xíng yuán yí zhù 'ān líng。 11 yuè， zòu zhǔn tíng zhēng lí shè、 mǔ juān。 12 yuè， zhù chí xiū fù jiāng nán gòng yuàn， bǔ xíng jiāng nán xiāng shì， huì kǎo jiāng nán yōu gòng。
　　1865 nián（ tóng zhì 4 nián） 55 suì 1 yuè， xuǎn hàn táng yǐ lái gè chén zòu shū 17 shǒu， biān《 míng yuán táng lùn wén》。 3 yuè， zhù chí xiū qì zhǒng shān、 zūn jīng liǎng shū yuàn。 shōu yǎng bā bǎi gū hán zǐ dì， bìng cóng zì jǐ yǎng lián yín zhōng juān kuǎn kè jiǎng。 5 yuè 26 rì， jiē shàng yù： shuài jūn fù shān dōng jiǎo niǎn。 6 yuè， zhù chí zhěng lǐ《 wáng chuán shān qiǎn shū》 wán gǎo， gòng 320 juàn， jiāo jīn líng shū jú chū bǎn。 6 yuè 18 rì， běi shàng jiǎo niǎn zhī cè： zhòng zhèn shè fáng， huá hé juàn wéi， qīng yě chá wéi， mǎ duì zhuī zōng。 9 yuè， jīng yáng zhōu、 qīng jiāng pǔ dǐ xú zhōu。 yī lù diào bīng bù fáng dǔ wéi， yán tú yòu zhāng bǎng zhāo yuán。 10 yuè， jiāng jīn líng zhì zào jú shàng qiān hǎi hóng kǒu， hé lǐ hóng zhāng yuán shè de pào jú jí gòu zì měi guó rén de tiě chǎng hé bìng， zài jiā róng hóng gòu huí de bǎi duō bù jī qì jiàn chéng jiāng nán zhì zào zǒng jú。 12 yuè， hé dìng cháng jiāng shuǐ shī yǒng yuǎn zhāng chéng jí yíng zhì yíng guī。
　　 qīng cháo tóng zhì wǔ nián（ 1866 nián） xiāng jūn zǒng lǐng zēngguófān fèng lìng jìn zhù zhōu jiā kǒu， yǐ qīnchāi dà chén de zhòng quán shēn fèn， dū shī jiǎo niǎn。
　　 zēngguófān gēn jù niǎn jūn xíng zōng bù dìng、 liú dòng zuò zhàn de tè diǎn， cǎi yòng liǎo“ zhòng diǎn fáng wù、 jiān bì qīng yě hé huà hé juàn wéi” de duì cè， dàn zuì zhōng quán bù shī bài。 hòu lái， tā zài zhōu kǒu xī zhì lěi hé jiàn lì qǐ“ shā hé bǎi lǐ fáng xiàn”， qǐ tú jiè cǐ tiān qiàn xiāo miè niǎn jūn。
　　 yī tiān， zēngguófān cóng《 shāng shuǐ xiàn dì tú》 shàng kàn dào céng zhuāng、 céng lóu cūn de cūn míng， suí xiū shū chāirén sòng zhì shāng shuǐ chéng xī céng zhuāng， yāo liǎo jǐ gè lǎo wēng fù zhōu kǒu yì shì。 yì shì jiān， céng zhuāng lái rén zhī dào shì zēngguófān de yòng yì shì yǔ tā men rèn zōng。 zhè yě shì qiú zhī bù dé de shì， néng yòu zhè me wēi wǔ de tóng zú qīn jìn rén， céng zhuāng rén hái chóu shénme guāng bù néng zhān dào ní， yú shì tā men qí guì zài dì bài jiàn zēngguófān 。
　　 yàn cān sān rì， zēngguófān suí céng zhuāng céng shì zú rén zhì céng zhuāng céng shì cí táng jì bài liǎo xiān zǔ zéngshēn xiào xiàng， yòu qù céng shì fén yíng sǎ jiǔ sǎo mù。 zhī hòu， tā bǎ yī miàn shàng shū“ quán quán qīnchāi dà chén zēngguófān ” de huáng chóu qí zǐ liú zuò jì niàn。 zhí dào jiě fàng chū qī， zhè miàn huáng chóu qí zǐ cái bèi chá jìn xiāo huǐ diào liǎo。
　　1867 nián（ tóng zhì 6 nián） 57 suì 3 yuè， zài jiāng nán zhì zào zǒng jú xià shè zào chuán suǒ shì zhì chuán jiàn。 tóng shí nǐ shè yì shū guǎn。 5 yuè， huì tóng lǐ hóng zhāng jiāng jiāng nán zhì zào zǒng jú yóu hóng kǒu qiān gāo chāng miào， zhēng dì kuò qiān， guī zhì dà zēng。 6 yuè， bǔ shòu tǐ rén gé dà xué shì。
　　1868 nián（ tóng zhì 7 nián） 58 suì 4 yuè， fèng shàng yù gǎi shòu wéi wǔ yīng diàn dà xué shì。 5 yuè 31 rì， zhì shàng hǎi shì chá jiāng nán zhì zào chéng zǒng jú。 8 yuè， fèng mìng diào rèn zhí lì zǒng dū。 9 yuè， jiāng nán zào chuán chǎng shì zhì de dì yī sōu lún chuán shǐ zhì jiāng níng， céng dēng chuán shì háng， qǔ míng“ tián jí”。 12 yuè， dǐ jīng shī， bì jiàn nà lā shì yǔ tóng zhì huáng dì。
　　1869 nián（ tóng zhì 8 nián） 59 suì 2 yuè 27 rì， zòu chén zhí lì yìng bàn shì yí， yǐ liàn bīng、 chì lì、 zhì hé wéi zhì yào。 6 yuè， zòu qǐng 'àn xiāng jūn zhì gǎi zào zhí lì liàn jūn。 8 yuè， zuò《 quàn xué piān shì zhí lì shì zǐ》， tí chū rú xué yòu yì lǐ、 kǎo jù、 jīng jì、 cí zhāng sì kē， wéi yì lǐ wéi zhì xué gēn běn。 12 yuè， zòu chén：“ zhí lì qīng lǐ jī yù ...... jì shěn jié bìng zhù xiāo zhī 'àn sì wàn yī qiān yú qǐ， duō zuò chén dú， wéi zhī yī qīng。”
　　1870 nián（ tóng zhì 9 nián） 60 suì 4 yuè， gān bìng rì zhòng， yòu mù wán quán shī míng。 zòu zhǔn bìngjià yī yuè。 5 yuè xù jiǎ yī yuè。 6 yuè， tiān jīn jiào 'àn fā shēng , fèng mìng qián wǎng chǔlǐ。 7 yuè 11 rì， dǐ jīn。 chū lìng fàng gào， yào qiú jīn mín jù shí jiǎn jǔ jiē fā。 23 rì， fǎ guó gōng shǐ luó shū yà lái jiàn， yào qiú shā tiān jīn dào yuán、 zhī fǔ、 zhī xiàn wéi fǎ lǐng shì dǐ mìng， bìng yǐ zhàn zhēng xiāng wēi xié， zēngguófān yán cí jù jué。 24 rì， zòu chén： wā yǎn pōu xīn， quán wú shí jù； jīn mín shēng fèn， shì chū yòu yīn。 8 yuè， zòu chén： běn 'àn xiōng fàn yǐ ná huò jiǔ míng， wéi luó shū yà yì yù“ sān yuán yì dǐ”， duàn nán yǔn qiú。 fǔ、 xiàn běn wú dà guò sòng jiāo xíng bù yǐ zhǔqíng qīng fǎ zhòng。 9 yuè， liǎng jiāng zǒng dū mǎ xīn yí yù cì shēn wáng， zēngguófān diào rèn liǎng rèn zǒng dū， lǐ hóng zhāng diào bǔ zhí lì zǒng dū。 10 yuè 17 rì， qǐ chéng nán xià。 11 yuè 3 rì， liù shí dà shòu， yù cì“ xūn gāo zhù shí” biǎn 'é。 24 rì， zuò jiā xùn rì kè sì tiáo： yī yuē shèn dú zé xīn 'ān， èr yuē zhù jìng zé shēn qiáng， sān yuē qiú rén zé rén shuō， sì yuē xí láo zé shén qīn。
　　1871 nián（ tóng zhì 10 nián） 61 suì 8 yuè 19 rì， qiè lǐ hóng zhāng lián xián huì zòu《 nǐ xuǎn zǐ dì chū yáng xué yì zhé》。 9 yuè， shì chá shuǐ lù gè yíng fáng wù、 xùn liàn qíng kuàng。 11 yuè dǐ shàng hǎi。
　　1872 nián（ tóng zhì 11 nián） 62 suì 2 yuè 27 rì， lǐng xián shàng zòu： cù qǐng duì“ pài yí liú xué shēng yī shì” jìn kuài luò shí。 bìng tí chū zài měi guó shè lì“ zhōng guó liú xué shēng shì wù suǒ”， tuī jiàn chén lán bīn、 róng hóng wéi zhèng fù wěi yuán cháng zhù měi guó guǎn lǐ。 zài shàng hǎi shè lì yòu tóng chū yáng yì yè jú， jiàn jǔ liú hàn qīng“ zǒng lǐ hù jú xuǎn sòng shì yí”。
　　3 yuè 1 rì， shí fā jiǎo má zhī zhèng， shé jiǎn bù néng yǔ。 3 yuè 12 rì， wǔ hòu sàn bù shǔ xī huā pǔ， tū fā jiǎo má， céng jì zé fú yè huí shū fáng， duān zuò sān kè shì shì。 shì yuè， qīng tíng wén fù， chuò cháo sān rì。 zhuī zèng tài fù， shì wén zhèng。 6 yuè 25 rì， líng jiù yùn dǐ cháng shā。 7 yuè 19 rì， zàng yú cháng shā nán mén wài zhī jīn pén lǐng。 cì nián 12 yuè 13 rì， gǎi zàng yú shàn huà xiàn（ jīn wàng chéng xiàn） xiāng xī píng táng fú lóng shān。 yǔ fū rén 'ōu yáng shì hé zàng。

hòu shì píng jià Later evaluation

　　liáng qǐ chāo duì céng shì qīng xīn tuī chóng， chēng“ wú wèi céng wén zhèng jí， bù kě bù rì sān fù yě。” liáng zài《 céng wén zhèng gōng jiā yán chāo》 xù nèi zhǐ zēngguófān 「 qǐ wéi jìn dài， gài yòu shǐ yǐ lái bù yī 'èr dǔ zhī dà rén yě yǐ； qǐ wéi wǒ guó， yì quán shì jiè bù yī 'èr dǔ zhī dà rén yě yǐ。 rán 'ér wén zhèng gù fēi yòu chāo qún jué lún zhī tiān cái， zài bìng shí zhū xián jié zhōng， chēng zuì dùn zhuō； qí suǒ zāo zhí shì huì， yì zhōng shēng zài zhǐ nì zhī zhōng； rán nǎi lì dé、 lì gōng、 lì yán sān bù xiǔ， suǒ chéng jiù zhèn gǔ shuò jīn 'ér mò yǔ jīng zhě， qí yī shēng dé lì zài lì zhì zì bá yú liú sú， ér kùn 'ér zhī， ér miǎn 'ér xíng， lì bǎi qiān jiān zǔ 'ér bù cuò qū， bù qiú jìn xiào， zhū jī cùn lěi， shòu zhī yǐ xū， jiāng zhī yǐ qín， zhí zhī yǐ gāng， zhēn zhī yǐ héng， shuài zhī yǐ chéng， yǒng měng jīng jìn， jiān kǔ zhuó jué……」。
　　 zhèng rú xīn hài gé mìng zhōng de zhāng bǐng lín duì zēngguófān de píng jià yī yàng， jìn bǎi nián lái rén zhě jiàn rén， zhì zhě jiàn zhì， duì zēngguófān bāo yáng zhě yòu zhī， chì mà zhě yě bù fá qí rén。 zǎo zài zēngguófān zhèn yā tài píng tiān guó shí， jí yòu rén zé qí shā rén guò duō， sòng qí chuò hào“ céng tì tóu”。 dào liǎo 1870 nián“ tiān jīn jiào 'àn”， bù shǎo rén mà tā shì mài guó zéi， yǐ zhì zēngguófān yě jué dé“ nèi jiù shén míng， wài jiù qīng yì”， shèn zhì yòu sì miàn chǔ gē zhī lǜ。 xīn hài gé mìng hòu， yī xiē gé mìng dǎng rén shuō tā“ kāi jiù dì zhèng fǎ zhī xiān hé”， shì yí chòu wàn nián de hàn jiān， jiàn guó hòu de shǐ xué jiè duì tā gèng shì yī mà dào dǐ， chì wéi fēng jiàn dì zhù jiē jí de wèi dào shì、 dì zhù mǎi bàn jiē jí de jīng 'ǒu。
　　 mín guó zhù míng de qīng shǐ xué jiā xiāo yī shān zài《 qīng dài tōng shǐ》 zhōngjiàng zēngguófān yǔ zuǒ zōng táng duì bǐ：“ guó fān yǐ jǐn shèn shèng， zōng táng yǐ háo mài shèng。”
　　 zhōng guó xiàn dài shǐ shàng liǎng wèi zhù míng rén wù máo zé dōng hé jiǎng jiè shí dū gāo dù píng jià guò zēngguófān 。 máo zé dōng qīng nián shí qī， qián xīn yán jiū céng shì wén jí， dé chū liǎo“ yú yú jìn rén， dú fú céng wén zhèng” de jié lùn。 jí shǐ shì zài máo zé dōng wǎn nián， tā hái céng shuō： zēngguófān shì dì zhù jiē jí zuì lì hài de rén wù。 jiǎng jiè shí duì céng shì gèng shì dǐng lǐ mó bài， rèn wéi zēngguófān wéi rén zhī dào，“ zú wéi wú rén zhī shī zī”。 tā bǎ《 céng hú zhì bīng yǔ lù》 dāng zuò jiào dǎo gāo jí jiànglǐng de jiào kē shū， zì jǐ yòu jiāng《 céng wén zhèng gōng quán jí》 cháng zhì 'àn bàng， zhōng shēng bài dú bù chuò。 jù shuō， tā diǎn míng de fāng shì， jìng zuò yǎng shēng de fāng fǎ， dū yī bǎn yī yǎn mó fǎng zēngguófān 。 zēngguófān de gè rén mèi lì， yóu cǐ kě jiàn yī bān。
　　 cài 'è jiāng jūn duì céng shì yǐ 'ài bīng lái dǎ zào rén yì zhī shī de zhì bīng sī xiǎng tuī chóng bèi zhì：“ dài bīng rú dài zǐ dì yī yǔ， zuì wéi cí rén tiē qiē。 néng yǐ cǐ cún xīn， zé gǔ jīn dài bīng gé yán， qiān yán wàn yǔ jiē fù zhī yī jù。”
　　 zuǒ zōng táng duì zēngguófān de wǎn lián： zhī rén zhī míng， móu guó zhī zhōng， zì kuì bù rú yuán fǔ； tóng xīn ruò jīn， gōng cuò ruò shí， xiāng qī wú fù píng shēng。
　　 xián fēng tóng nián jiān， zēngguófān zài“ jiè yí zhù jiǎo”、 yí shāng dài yùn nán cáo、 pài rén gòu mǎi měi guó jī qì chuàng bàn jiāng nán jī qì jú、 bàn lǐ tiān jīn jiào 'àn děng shè wài huó dòng zhōng de biǎo xiàn， zhǐ chū zài yán zhòng de nèi yōu wài huàn 'ér dà duō shù shì dà fū chén miǎn yú yì lǐ kǎo jù zhī shí， zēngguófān néng dú lì shí dài cháo liú， bǎ wò fēng yún jì huì， bìng qiě jí qǔ zhōng guó chuán tǒng wén huà de jīng huá， jì chéng hé fā yáng lín zé xú、 wèi yuán de jīng shì zhì yòng zhī xué， dà lì chàng dǎo xué xí xī fāng， kāi zhǎn zì qiáng xīn shēng zhèng yùn dòng， cóng 'ér chéng wéi zhōng guó jìn dài huà de fēng yún rén wù。
　　 yī、 zhōng guó jìn dài xiàn dài huà jiàn shè de kāi tuò zhě
　　 zēngguófān shì zhōng guó lì shǐ shàng zhēn zhèng jī jí shí jiàn de dì yī rén。 zài tā de zhǐ dǎo xià， jiàn zào zhōng guó dì yī sōu lún chuán， kāi qǐ jìn dài zhì zào yè de xiān hé； jiàn lì dì yī suǒ bīng gōng xué táng， zhào shǐ zhōng guó jìn dài gāo děng jiào yù； dì yī cì fān yì yìn shuà xī fāng shū jí， bù jǐn diàn dìng liǎo jìn dài zhōng guó kē jì jī chǔ， ér qiě jí dà dì kāi kuò liǎo zhōng guó rén de yǎn jiè； ān pái dì yī pī fù měi liú xué shēng， wèiguó jiā péi yǎng liǎo dà pī dòng liáng zhī cái， qí zhōng mín guó dì yī rèn zǒng lǐ táng shào yí， zhōng guó“ tiě lù zhī fù” zhān tiān yòu、 qīng mò wài jiāo bù shàng shū（ bù cháng） liáng dūn yàn、 qīng huá dà xué dì yī rèn xiào cháng táng guó 'ān děng jiù shì cǐ zhōng jiǎo jiǎo zhě。
　　 èr、 zhōng guó sī xiǎng zhèng zhì gōng zuò de kāi shān zǔ shī
　　 zēngguófān zì chēng：“ bǐ rén nǎi xùn liàn zhī cái， fēi zhàn zhèn zhī cái”， tā jiào dǎo shì bīng“ shuō fǎ diǎn wán shí zhī tóu， kǔ kǒu dī dù juān zhī xuè”。 tā yǐ rú jiā jīng shén liàn bīng， shǐ xiāng jūn chéng wéi yī zhī yòu zhù yì de duì wǔ， tā zuò《 ài mín gē》 chuán chàng， shǐ xiāng jūn shēng wēi dà zhèn， máo zé dōng zuò《 sān dà jì lǜ， bā xiàng zhù yì》 jí yǐ cǐ wéi lán běn， jiǎng jiè shí huáng bù jiàn jūn shí， yě jiāng tā de《 ài mín gē》 yìn fā xué shēng yǎn chàng， shōu xiào shèn dà。 tā kàn dào hóng xiù quán chóng bài tiān zhù jiào bù hé zhōng guó guó qíng， xiě yī piān《 tǎo yuè fěi xí》， shǐ xǔ duō zhī shí fènzǐ tuō qù cháng shān， shuài líng hēi jiǎo gān de xiāng shí nóng fū， tóu dào xiāng jūn de qí zhì zhī xià， tóng tài píng jūn zuò zhàn bìng qǔ dé liǎo zuì hòu shèng lì。
　　 sān、 xiū shēn qí jiā zhì guó zhōng huá qiān gǔ dì yī wán rén
　　 zhōng guó zì gǔ jiù yòu lì gōng（ wán chéng dà shì yè）、 lì dé（ chéng wéi shì rén de jīng shén jiē mó）、 lì yán（ wéi hòu rén liú xià xué shuō）“ sān bù xiǔ” zhī shuō， ér zhēn zhèng néng gòu shí xiàn zhě què liáo ruò xīng chén， zēngguófān jiù shì qí zhōng zhī yī。 tā dǎ bài tài píng tiān guó， bǎo zhù liǎo dà qīng jiāng shān， shì qīng cháo de“ jiù mìng 'ēn rén”； tā“ kuāng jiù shí bì”、 zhěng sù zhèng fēng、 xué xí xī fāng wén huà， shǐ wǎn qīng chū xiàn liǎo“ tóng zhì zhōng xīng”； tā kè yǐ wéi yán， chóng shàng qì jié， biāo bǎng dào dé， shēn tǐ lì xíng， huò dé shàng xià yī zhì de yōng dài； tā de xué wèn wén zhāng jiān shōu bìng xù， bó dà jīng shēn， shì jìn dài rú jiā zōng shī，“ qí zhù zuò wéi rèn hé zhèng zhì jiā suǒ bì dú”（ jiǎng jiè shí）， shí xiàn liǎo rú jiā xiū shēn、 qí jiā、 zhì guó、 píng tiān xià、 lì gōng、 lì dé、 lì yán“ sān bù xiǔ” shì yè， bù kuì wéi“ zhōng huá qiān gǔ dì yī wán rén。”
　　 sì、 shēng guān zuì kuài zuò guān zuì hǎo bǎo guān zuì wěn zhī jiē mó
　　“ cóng zhèng yào xué zēngguófān ， jīng shāng yào xué hú xuě yán”。 zì jìn dài yǐ lái zēngguófān jiù bèi zhèng jiè rén wù fèng wéi“ guān chǎng jiē mó”。 zhè shì yīn wéi， dì yī， tā shēng guān zuì kuài， sān shí qī suì guān zhì 'èr pǐn， zài qīng cháo dú yī rén； dì 'èr， zuò guān zuì hǎo， zhèng shēng zhuó zhù， zhì mín yòu yán； dì sān， bǎo guān zuì wěn， lì jìn huàn hǎi fēng bō 'ér 'ān rán wú yàng， róng chǒng bù shuāi。 tā shú dú zhōng guó lì shǐ， duì guān chǎng zhī dào cān shēn wù tòu， jī diàn yī zhěng tào guān chǎng jué xué， yòng zhī yú zhōng guó guān chǎng， gōng wú bù kè， zhàn wú bù shèng。
　　 wǔ、 wǎng luó péi yù tuī jiàn hé shǐ yòng rén cái de dì yī gāo shǒu
　　 zēngguófān yī shēng zhì lì jié jiāo、 wǎng luó、 péi yù、 tuī jiàn hé shǐ yòng rén cái， tā de mù fǔ shì zhōng guó lì shǐ shàng guī mó hé zuò yòng zuì dà de mù fǔ， jīhū jù jí liǎo quán guó de rén cái jīng huá wéi zhāo lǎn rén cái， liú zhù rén cái， tā shè chū qiān xùn de lǎo liǎn， lǚ lǚ shàng shū jǔ jiàn bù xià， wéi bù xià móu guān yào quán， zhēng móu zhí wèi。 tā yī shēng tuī jiàn guò de xià shǔ yòu qiān rén zhī duō， guān zhì zǒng dū xún fǔ zhě jiù yòu 40 duō rén。 tā men jì yòu lǐ hóng zhāng、 zuǒ zōng táng、 guō sōng dào、 péng yù lín、 lǐ hàn zhāng zhè yàng de móu lüè zuò zhàn jūn xū rén cái， yě yòu xiàng yú yuè、 lǐ shàn lán、 huá héng fāng、 xú shòu děng dì yī liú de xué zhě hé kē xué jiā。
　　 liù、 zhōng guó chuán tǒng wén huà chí jiā jiào zǐ de zuì dà chéng gōng zhě
　　 zēngguófān shì zuì hǎo de 'ér zǐ， néng shǐ fù mǔ kuān xīn； shì zuì hǎo de gē gē， jiào dǎo hé zhào gù dì mèi， tǐ tiē rù wēi， zēngguófān gèng shì rén cí de fù qīn， shì 'ér nǚ de hǎo bǎng yàng。 tā de《 jiā shū》 jiǎng qiú rén shēng lǐ xiǎng、 jīng shén jìng jiè hé dào dé xiū yǎng， zài gǔ ròu qīn qíng rì jiàn dàn mò、 lín lǐ qīn qī xíng tóng mò lù de xiàn dài shè huì lǐ， què shí yòu quàn shì huà sú de jià zhí， zhí dé měi gè rén yī dú。 dà duō shù guān huàn zhī jiā， shèng bù guò sān dài， ér céng shì jiā zú què dài dài yòu yīng cái， chū xiàn liǎo xiàng céng jì zé、 céng guǎng jūn、 céng yuē nóng、 céng bǎo sūn、 céng xiàn zhí、 céng zhāo lún děng yī pī zhù míng de wài jiāo jiā、 shī rén、 jiào yù jiā、 kē xué jiā hé gāo jí gànbù。
　　 qī、 zhōng guó chuán tǒng wén huà rén gé jīng shén de diǎn fàn shì rén wù
　　 zēngguófān zài tóng bèi shì dà fū zhōng“ shǔ zhōng děng”， pō wéi dùn zhuō， dàn tā zhì xiàng yuǎn dà、 xìng gé juéjiàng、 yì zhì chāo qiáng， qín xué hǎo wèn， fēi cháng rén suǒ néng jí。 tā cóng shàonián qǐ， jiù“ kùn zhī miǎn xíng， lì zhì zì bō yú liú sú”， tiān tiān xiě rì jì fǎnxǐng zì jǐ， yī shēng zhōng méi yòu yī tiān bù jiān shì zì jǐ， jiào xùn zì jǐ。 tā dài shàng、 dài xià、 dài tóng shì qiān shù zì yì， huò dá dà dù， yī shēng péng yǒu hěn duō， hěn shòu rén zūn zhòng； tā shǒu zhe“ zhuō chéng”、 mái tóu kǔ gān， bù lùn zāo shòu duō dà dǎ jī， dōubù huī xīn sàng qì， ér néng zài jiē zài lì， jiān chí dào dǐ。 zhè jiù shì tā chéng gōng de gēn běn mì jué。
　　 bā、 zhōng guó fēng jiàn shè huì de zuì hòu yī zūn jīng shén 'ǒu xiàng
　　 zēngguófān jù yòu gāo shēn de xué wèn sù yǎng， shì yī gè“ bàn shì（ gān chū shì yè） jiān chuán jiào（ liú xià sī xiǎng xué shuō） zhī rén”（ máo zé dōng）。《 qīng shǐ gǎo héng héng zēngguófān chuán》 yě shuō：“ guó fān shì gōng dà yú xué wèn， shàn yǐ lǐ yùn。” tā yī shēng qín fèn dú shū， tuī chóng rú jiā xué shuō， jiǎng qiú jīng shì zhì yòng de shí yòng zhù yì， chéng wéi jì kǒng zǐ、 mèng zǐ、 zhū xī zhī hòu yòu yī gè“ rú xué dà shī”； tā gé xīn xīn tóng chéng pài de wén zhāng xué lǐ lùn， qí shī gē sǎnwén zhù chí liǎo dào（ guāng）、 xián（ fēng）、 tóng（ zhì） sān cháo de wén tán， kě wèi“ dào dé wén zhāng guān miǎn yī dài”。

yì shì Anecdote

　　shěn jī dàn 'àn
　　 yī tiān， tiān qì qíng lǎng， nián yòu de zēngguófān cóng xué xiào fàng xué bèng bèng tiào tiào dì huí dào liǎo jiā lǐ。 gāng fàng xià shū bāo， qí fù jiù jiāo jí dì shuō：“ wǒ míng míng zhǔ liǎo wǔ gè jī dàn， zěn me zhǐ yòu sì gè liǎo？” yú shì jiù bǎ zēngguófān jiào lái， duì tā shuō：“ zhǔ shú de jī dàn shì fēn gěi nǐ men chī de， xiàn zài shǎo liǎo yī gè， bù zhī shì nà gè tōu chī liǎo， kuài bāng nǐ mǔ qīn chá yī chá。” zēngguófān sī suǒ liǎo yī xià， dá dào：“ zhè gè hěn róng yì， wǒ yòu bàn fǎ chá chū lái。” shuō bà， zēngguófān duān chū yī gè liǎn pén， dǎo liǎo jǐ bēi chá， bǎ jiā lǐ de réndōu hǎn lǒng lái， jiào měi rén hē yī kǒu chá shuǐ， tù dào pén lǐ， tā zhàn zài bàng biān guān chá， jiēguǒ yòu yī gè yōng rén tù chū de chá shuǐ lǐ jiā yòu jī dàn huáng fěn。 zēngguófān de fù qīn gāo xīng jí liǎo， jué dé 'ér zǐ cōng míng， jiāng lái néng dāng guān shěn 'àn zǐ。
　　“ qiān nián sǐ yī gè”
　　 fù hòu táng， shì zēngguófān de gù jū。 dà mén kǒu xuán guà zhe“ yì yǒng hóu dì” sì gè jīn sè dà zì。“ hóu fǔ” jiàn yú qīng tóng zhì nián jiān， shì zēngguófān wěi tuō qí dì zài jiā yíng zào de。 jù shuō jiàn fáng de shí hòu， céng guó huáng xiōng dì duì jiàng gōng shī fù kuǎn dài hěn hǎo， ér duì yī bān tú dì zé yòu suǒ kè bó。 xīn wū jiàn chéng de shí hòu yào sòng“ shàng liáng wén”， qì gōng lǎo shī fù jìn zàn měi yǔ， cāo zhe hé yè tǔ yīn wéi zhī sòng yuē：“ liǎng jiāng zǒng dū tài xì lí， yào dào nán jīng zuò huáng dì。” nà tiān， kàn rè nào de rén hěn duō， zhàn zài dà mén kǒu de yī gè xiāng mín jiàn dà mén hěn gāo hěn kuān， jiù xī qí dì wèn：“ zhè zhāng dà mén zěn me yào kāi zhè me kuān？” yī wèi duì céng fǔ xīn huái bù mǎn de tú dì jiù shuō：“ mén kuān hǎo chū sàng me！” shī fù tīng liǎo， jué dé zhè gè“ liáng xīn” bù néng sàng， jiù mǎ shàng bǎ bù jí de huà duàn guò lái：“ shì de， mén kuān hǎo chū sàng， qiān nián sǐ yī gè， wàn nián sǐ yī shuāng。” xiāng lǐ de xí sú， duì fáng wū shàng liáng de zàn yǔ líng yī bàn， ér zhòu yǔ shì quán líng de。 céng fǔ de rén tīng dé shàng liáng de zàn yǔ shì“ yào dào jīng lǐ zuò huáng dì”； duì dà mén de zàn yǔ shì：“ wàn nián sǐ yī shuāng”， fēi cháng gāo xīng， mǎ shàng bǎ jiàng gōng shī fù lián tóng tú dì yá zǐ dū zhào jìn táng wū lǐ， yòng shàng chéng de jiǔ、 chá， shèng qíng dì zhāo dài liǎo yī fān。 shuō lái yě qiǎo， fù hòu táng zì tóng zhì wǔ nián jiàn zào yǐ lái， yǐ yòu 130 yú nián liǎo， díquè hái méi sǐ guò yī gè rén ní。 xiān shì céng fǔ cóng zēngguófān fū rén 'ōu yáng shì zhù qǐ， zuì hòu yī gè zhù de shì zēngguófān de dì sì dài sūn céng zhāo héng， lián xù sì wǔ dài shàng bǎi rén， méi yòu yī gè rén sǐ yú fù hòu táng； hòu shì jiàn guó yǐ lái shè lì qū gōng suǒ、 xiāng zhèng fǔ jí bù mén jī guān， xiān hòu zhù guò de gànbù hǎo jǐ bǎi， dàn méi yòu yī gè shì sǐ zài zhè lǐ de。
　　 zēngguófān yǔ zéi
　　 zēngguófān shì zhōng guó lì shǐ shàng zuì yòu yǐng xiǎng de rén wù zhī yī， rán tā xiǎo shí hòu de tiān fù què bù gāo。 yòu yī tiān zài jiā dú shū， duì yī piān wén zhāng chóngfù bù zhī dào duō shǎo biàn liǎo， hái zài lǎng dú， yīn wéi， tā hái méi yòu bèi xià lái。 zhè shí hòu tā jiā lái liǎo yī gè zéi， qián fú zài tā de wū yán xià， xī wàng děng dú shū rén shuì jué zhī hòu lāo diǎn hǎo chù。 kě shì děng 'ā děng， jiù shì bù jiàn tā shuì jué， hái shì fān lái fù qù dì dú nà piān wén zhāng。 zéi rén dà nù， tiào chū lái shuō，“ zhè zhǒng shuǐ píng dú shénme shū？” rán hòu jiāng nà wén zhāng bèi sòng yī biàn， yáng cháng 'ér qù！ zéi rén shì hěn cōng míng， zhì shǎo bǐ céng xiān shēng yào cōng míng， dàn shì tā zhǐ néng chéng wéi zéi， ér céng xiān shēng què chéng wéi máo zé dōng zhù xí dū qīn pèi de rén：“ jìn dài zuì yòu dà běn fū yuán de rén。”
　　 máo zé dōng“ dú fú céng wén zhèng” zhī mí
　　 máo zé dōng nián qīng shí， céng duì zēngguófān qīng fú bèi zhì， xiàn cáng sháo shān jì niàn guǎn de guāng xù nián jiān bǎn《 zēngguófān jiā shū》 zhōng， shù juàn fēi yè shàng dōuyòu máo zé dōng shǒu shū de“ yǒng zhī zhēn cáng”。 tā céng shuō： zēngguófān jiàn lì de gōng yè hé wén zhāng sī xiǎng dōukě yǐ wéi hòu shì qǔ fǎ。 rèn wéi céng biān zuǎn de《 jīng shǐ bǎi jiā zá chāo》“ yùn qún jí 'ér bào fāng yòu”， shì guó xué de rù mén shū。 zēngguófān zhì jūn zuì zhòng shì jīng shén jiào yù， máo zé dōng yī shēng hěn zhù yì zhè diǎn。 céng“ ài mín wéi zhì bīng dì yī yào yì”。 máo jiàn lì hóng jūn zhī chū biàn zhì dìng liǎo《 sān dà jì lǜ， bā xiàng zhù yì》。
　　 jiǎng jiè shí tuī chóng zēngguófān zhī mí
　　 jiǎng duō cì gào jiè tā de zǐ dì liáo shǔ：“ yìng duō kàn céng wén zhèng， hú lín yì děng shū bǎn jí shū lǐ”，“ céng wén zhèng jiā shū jí shū lǐ ......， wéi rèn hé zhèng zhì jiā suǒ bì dú。” tā shěn dìng《 céng hú zhì bīng yǔ lù zhù shì》 shí shuō： céng shì yǐ zú wéi wú rén zhī shī zī yǐ。 zài huáng pǔ jūn xiào， tā yǐ zēngguófān de《 ài mín gē》 xùn dǎo xué shēng。 tā shuō wǒ rèn wéi céng、 zuǒ néng dǎ bài hóng、 yáng shì tā men de dào dé xué wèn、 jīng shén yǔ xìn xīn shèng guò dí rén。“ yù zhī wéi shèng xiāng， yàn zhī wéi yuán xiōng” zhī mí zēngguófān céng bèi rén tuī xǔ wéi kǒng zǐ、 zhū zǐ yǐ hòu， zài dù fù xīng rú xué de shèng zhé； jiàn shù gōng yè、 zhuǎn yí yùn shì de wěi rén xián zhě， qīng cháo xián tóng zhōng xīng dì yī míng chén。 rán 'ér， yě yòu rén mà tā shì mín zéi、 yuán xiōng、 hàn jiān、 mín zú zuì rén、 shàn quán làn shā de“ céng tì tóu”、 hǎo míng shī dé de“ wěi jūn zǐ”。
　　《 zēngguófān jiā shū》 yǐng xiǎng lì shǐ bù shuāi zhī mí
　　 tài píng tiān guó shī bài hòu， qīng tíng duì quán zhòng shì dà de zēngguófān jí dù cāi jì， céng wéi biǎo míng xīn jì， zuò chū liǎo yòu wéi gè rén xìng gé de shì kān yìn《 jiā shū》。 wéi cháo tíng dà jìn nà qiè zhī mí wǔ shí yī suì shí， xián fēng dì dà sàng qī jiān， mì qǔ xiǎo qiè，“ wéi zhì shī dé”， gù yòu rén chì qí wéi“ wěi jūn zǐ”。 zhōng shēng yǐ“ zhuō chéng”“ jiān rěn” xíng shì zēngguófān “ mào zhī guò rén zhě， yǎn zuò sān jiǎo xíng， cháng rú yù shuì， shēn cái jǐn zhōng rén， xíng bù zé jí hòu zhòng， yán yǔ chí huǎn。”“ yī shēng 'ài qián” zhī mí sān shí suì shí， zuò yī jiàn qīng duàn mǎ guà， yù qìng hè jí xīn nián shí chuān yī cì， sān shí nián hòu， yī yóu rú xīn。 zài nán jīng zǒng dū fǔ rèn nèi， yào qiú fū rén hé 'ér xí men， měi wǎn yào jì má fǎng shā， xià chú zuò fàn。

gù jū Former residence

　　 zēngguófān gù jū fù hòu táng， yòu míng yì yǒng hóu dì , shì zēngguófān de hóu fǔ , zuò luò zài wèi yú hú nán lóu dǐ shì shuāng fēng xiàn dōng bù de hé yè zhèn fù tuō cūn， yǔ xiāng xiāng shì、 xiāng tán xiàn、 héng shān xiàn、 héng yáng xiàn pí lín， zǒng zhàn dì miàn zhì sì wàn duō píng fāng mǐ， zhù tǐ jiàn zhù jìn yī wàn píng fāng mǐ， shì diǎn xíng de yán zhōng zhóu xiàn duìchèn de míng qīng huí láng shì jiàn zhù qún tǐ。
　　 fù hòu táng zuò nán cháo běi， bèi yǐ de bàn yuè xíng 'áo yú shān cóng dōng nán xī sān miàn bǎ fù hòu táng wéi zhù。 cóng yuǎn kàn qù， fù hòu táng hǎo sì zuò zài yī zhāng wéi yǐ zhōng。 zhōu wéi zì rán huán jìng yōu měi， hòu shān shàng shù mù mào mì， gǔ shù cān tiān。 mén qián shì yī piàn jiào kāi kuò de píng dì， píng dì zhōng yòu xiǎo hé xiàng dōng liú qù， píng dì sì zhōu fēng luán dié zhàng， qún shān huán bào。
　　 zēngguófān shì wǒ guó jìn dài shǐ shàng yī gè yòu zhòng dà yǐng xiǎng de lì shǐ rén wù， zēngguófān gù jū yǐ bèi yòu guān bù mén què dìng wéi shěng jí zhòng diǎn wén wù bǎo hù dān wèi。
　　 qí dài biǎo xìng jiàn zhù， zhù yào yòu“ bái yù táng”、“ huáng jīn táng”、“ wàn nián táng”、“ dà fū dì”、“ fù hòu táng” děng（“ yòu héng táng” wéi céng guó quán gù jū）。
　　 zēngguófān xiān hòu jìn shēng wéi liǎng jiāng zǒng dū、 zhí lì zǒng dū， zhào jiā“ tài zǐ tài bǎo”， fēng“ yī děng yì yǒng hòu”， shòu“ yīng wǔ diàn dà xué shì”， shēng“ guāng lù dà fū”， yì chēng“ céng wén zhèng gōng”。 tóng zhì 4 nián（ 1865 nián） qiū， sù wú zhōng shēn guān chǎng dǎ suàn de zēngguófān ， zhǔn bèi xiān dòng yuán jiā juàn huí jí“ lì jiā zuò yè”， zì jǐ yǐ hòu zài zuò yǐn tuì， yīn fū rén 'ōu yáng shì duì jiù jū huáng jīn táng mén qián“ táng zhōng yòu nì rén zhī shì， sù bù yǐ wéi 'ān”， jí lìng qí zǐ céng jì zé，“ huí xiāng bǐng shāng liǎng shū”， yí duì fù tuō zhuāng wū， yóu céng guó huáng、 céng guó quán、 céng jì zé jīng shǒu zhù chí， yǐ zhào hòu fǔ guī mó， huā shí nián gōng fū yíng zào liǎo fù hòu táng。 fù hòu táng zhàn dì sì wàn yú píng fāng mǐ， jiàn zhù miàn jī 9202 ． 86 píng fāng mǐ， wéi tǔ shí zhuān mù jié gòu， huí láng shì fēng gé， nèi wài qún yòu bā běn táng、 qiú jué zhāi、 jiù pǔ zhāi、 yì fāng guǎn、 sī yún guǎn。 bā bǎo tái、 ji yuán、 fú zǎo xuān、 qí tíng、 cáng shū lóu děng gè zhǒng jiàn zhù， dāng nián zhèng mén shàng xuán guà zhe“ yì yǒng hóu dì” zhū dì jīn zì zhí biǎn， mén qián huā gǎng shí yuè tái shàng piāo yáng zhe dà qīng lóng fèng qí、 xiāng jūn shuài qí、 wàn rén sǎn děng， jǐng xiàng pō wéi zhuàng guān。 zhěng gè jiàn zhù suī jù hóu fǔ guī mó què gǔ pǔ dà fāng， suī yòu diāo liáng huà dòng què bù xiǎn fù lì táng huáng， jī běn tǐ xiàn liǎo zēngguófān duì jiàn zhái“ wū yǔ bù xiào huá měi， què xū duō zhǒng zhú bǎi， duō liú cài yuán， jí zhàn qù sì mǔ， yì zì wú fáng” de yì zhǐ。 1866 nián qiū， zhù lóu jùn gōng， zēngguófān fū rén、 zǐ nǚ hé 'ér xí jí huí jí zhù jìn liǎo fù tuō xīn wū。
　　 fù hòu táng yuán chēng bā běn táng， qǔ zēngguófān “ dú shū yǐ xùn gǔ wéi běn， shī wén yǐ shēng diào wéi běn， shì tiáo yǐ dé huān xīn wéi běn， yǎng shēng yǐ shǎo nǎo nù wéi běn， lì shēn yǐ bù wàng yǔ wéi běn， jū jiā yǐ bù yàn qǐ wéi běn， zuò guān yǐ bù yào qián wéi běn， xíng jūn yǐ bù rǎo mín wéi běn” de jiā xùn， hòu céng jì zé jù《 hòu hàn shū》“ fù hòu rú cǐ” ér gǎi xiàn míng。 fù hòu táng suī bù shèng jiā huá， rán zēngguófān dé zhī xiū wū huā qián qī qiān chuàn 'ér wéi zhī hài tàn， tā zài tóng zhì liù nián 'èr yuè chū jiǔ rì de rì jì zhōng xiě dào：“ jiē là yuè gān shí wǔ rì jiā xìn， zhī xiū zhěng fù hòu táng wū yǔ yòng qián gòng qī qiān chuàn zhī duō， bù zhī hé yǐ hào fèi rú cǐ， shēn wéi hài tàn！ yú shēng píng yǐ qǐ wū mǎi yīn wéi shì huàn zhī 'è xí， shì bù wéi zhī。 bù liào shē mí ruò cǐ， hé yán jiàn rén！ píng rì suǒ shuō zhī huà quán bù jiàn yán， kě xiū shú shèn！ wū jì rú cǐ， yǐ hòu zhū shì shē chǐ， bù wèn kě zhī。 dà guān zhī jiā zǐ dì， wú bù jiāo shē yín yì zhě， yōu zhuó hé yǐ！”
　　 fù hòu táng shì fǒu kě chēng“ zēngguófān gù jū”， shè huì shàng pō yòu zhēng lùn， wén wù bù mén cóng shí jì chū fā， rèn wéi fù hòu táng bù guǎn shì“ gù jū” hái shì“ mín jū”， tā zuò wéi qīng dài yīzhuàng guī mó jù dà de fǎng sòng、 míng huí láng fēng gé de jiàn zhù qún tǐ， bǎo hù tā jù yòu zhòng yào de lì shǐ hé yì shù jià zhí。 1996 nián， jīng shěng rén mín zhèng fǔ pī zhǔn， fù hòu táng liè wéi shěng jí wén wù bǎo hù dān wèi， shěng xiàn liǎng jí zhèng fǔ bō chū zhuān kuǎn， duì qí jìn xíng liǎo bì yào de qiǎng jiù xìng wéi xiū， bìng chéng lì liǎo“ fù hòu táng guǎn lǐ suǒ”， pài yòu zhuān rén guǎn lǐ， nèi shè yòu liǎng gè zhuān tí chén liè zhǎn lǎn， cháng nián duì yóu rén kāi fàng， 1995 nián 10 yuè， shuāng fēng xiàn rén mín zhèng fǔ jīng zhōng gòng zhōng yāng xuān chuán bù pī zhǔn， jǔ bàn liǎo quán guó shǒu cì zēngguófān xué shù yán tǎo huì， lái zì quán guó gè dì de zhuān jiā xué zhě 100 duō rénshēn jiā liǎo huì yì， bìng zhuān chéng dào fù hòu táng cān guān。

cóng zhèng wéi guān fāng lüè Strategy of political official

　　《 zēngguófān cóng zhèng wéi guān fāng lüè》 gè jiǎng zhù yào nèi róng：
　　 dì yī jiǎng bǎ mài shí dài " biàn jú "， yíng zào fā zhǎn wǔ tái
　　1. miàn duì " biàn jú "， bù zuò bì shàng guān
　　2. qiǎo jiè " yì guān yì shēn " de shuāngchóng shēn fèn
　　3. tuō tāi huàn gǔ， dǎ zào xiāng jūn
　　 dì 'èr jiǎng zhí lǐ bù yí， yù shì gǎn zhēng
　　1. wò xīn cháng dǎn， bù qīng yì chū dǐ pái
　　2. gāng róu hù yòng， zhēng ràng shì dù
　　3. wǔ tái yǔ zuò wéi， wú quán duàn bù néng yòu wéi
　　 dì sān jiǎng dà yè píng zhòng rén zhì huì 'ér wán chéng ( shàng )
　　1. jiàn rén yòu shù， lěng yǎn shí yīng cái
　　2." hé zhòng rén zhī sī yǐ chéng yī rén zhī gōng "
　　3. chǎng miàn zuò dà， cái néng qún xióng yǐng cóng
　　 dì sì jiǎng dà yè píng zhòng rén zhì huì 'ér wán chéng ( xià )
　　1. guǎng nà qún yán， qīng tīng mù liáo de yì jiàn
　　2. rèn zhēn duì dài fǎn duì zhě de shēng yīn
　　3. chuán chéng shì yè， zhǔ yì guāng dà mén tíng zhī rén
　　 dì wǔ jiǎng zēngguófān shì shàng sī zhī fǎ
　　1. yǐ rén 'ér qǐ， bù zhe hén jì
　　2. gōng guī yú shàng， jǐ néng 'ān xiǎng
　　3. wēinàn shí yě bù shù dí， qiǎo wéi zhōu xuán
　　 dì liù jiǎng yīng xióng yuán shǒu， dà shì yì chéng
　　1." yǐn yòng yī bān zhèng rén "
　　2. zuò dà shì yào míng pōu shì fēi， bù kě 'àn dǒu
　　3. yīng xióng yào qū shēn
　　 dì qī jiǎng lì rén dá rén zhī dào
　　1. zì lì lì rén， zì dá dá rén
　　2. shì yǐ jiān wēi， zé yǐ shí xiào
　　3. guān xīn hé zūn zhòng shǔ xià
　　4. dài shǔ yuán bù kě tài qiān
　　5. tóng huànnàn， gèng dāng tóng fù guì
　　 dì bā jiǎng gāo guān wéi zhèng， wù chí dà tǐ -- zēngguófān zuò gāo guān zhī dào
　　1. zhěng dùn guān chǎng jī xí
　　2. shǒu yào zhī dì， wéi guān dāng shǒu liù dà yuán zé
　　3. jīng xìn cháng tōng， sān zhǒng qíng kuàng jué bù shàng bào
　　 dì jiǔ jiǎng chéng dà shì zhě yǐ rén cái wéi běn -- zēngguófān xuǎn bá rén cái de yì shù
　　1. xuǎn rén bù kě yǐ yǎn guāng tài gāo
　　2. chéng dà shì zhě xū yào yòu xuè xìng zhī rén
　　3. dé cái jiān bèi， yǐ dé wéi běn
　　 dì shí jiǎng zēngguófān de yòng rén yì shù zhī yī：
　　 yòng rén zhě yīnggāi jù bèi de sān dà sù yǎng --" chéng yì、 zhì huì、 dù liàng "
　　1. yào yòu yòng rén de chéng yì
　　2. yào yòu zhī rén de zhì huì
　　3. yào yòu róng rén de dù liàng
　　 dì shí yī jiǎng yòng rén zhě yīnggāi bǎ wò hǎo de sān dà shǒu duàn
　　1. zhù zhòng yǔ rén cái de qíng gǎn jiāo liú
　　2. lí bù kāi lì yì de yǐn dǎo
　　3. yòng rén zhī dào yào kuān yán jié hé
　　 dì shí 'èr jiǎng chéng gōng yòng rén de guān jiàn huán jié -- chōng fēn fā huī rén cái de tè cháng
　　1. kǎo chá shì yòng rén de jī chǔ
　　2. jiāng rén cái fàng zài zhèng què de wèi zhì shàng
　　3. rénrén wéi qīn shì yòng rén de dà jì
　　 dì shí sān jiǎng bù kě xiè liǎo chén yì zhī qì -- zēngguófān yìng duì cuò zhé de sān gè fāng lüè
　　1. bǎ cuò zhé kàn chéng shì mó lì zì jǐ gè xìng de jī huì
　　2. yào zhī dào zì jǐ bài zài nǎ lǐ
　　3. yào nài xīn děng dài xíng shì de biàn huà
　　 dì shí sì jiǎng zēngguófān de wéi zhèng yì shù zhī yī： bǎo chí yī kē qīng xǐng de tóu nǎo
　　1. jū guān zhě yòu sì dà bài shēn zhī dào
　　2. míng lì 'èr zì yào kàn dé dàn yī xiē
　　3. qíng xù huà de fǎn yìng shì yī zhǒng bù chéng shú de biǎo xiàn
　　 dì shí wǔ jiǎng zēngguófān de wéi zhèng yì shù zhī 'èr： lǐng dǎo zhě guì zài yòu zhàn lüè tóu nǎo
　　1. yòu zhàn lüè tóu nǎo shì gāo míng lǐng dǎo yīngyǒu de sù zhì
　　2. yào yòu jiāng zhàn lüè jué cè zhí xíng dào dǐ de jué xīn
　　 dì shí liù jiǎng chù lǐ hǎo yǔ jiā rén de guān xì -- zēngguófān de liù tiáo qí jiā gé yán（ shàng）
　　1. bù yào yòu dài dài zuò guān de xiǎng fǎ
　　2. bù yào zhān rǎn shàng guān huàn rén jiā de xí qì
　　3. jū jiā zhī dào， bù kě duō yòu yú cái
　　 dì shí qī jiǎng chù lǐ hǎo yǔ jiā rén de guān xì -- zēngguófān de liù tiáo qí jiā gé yán（ xià）
　　4. shèng shí cháng zuò shuāi shí xiǎng， shàng chǎng dāng niàn xià chǎng shí
　　5. guān huàn rén jiā， bù yào gān shè dì fāng de gōng shì
　　6. zhàng shì qī rén shì bài jiā zhī dào
　　 dì shí bā jiǎng liáng hǎo de pǐn xìng shì chéng gōng de qián tí -- zēngguófān de xiū shēn yì shù
　　1. nán 'ér zì lì， bì xū yòu juéjiàng zhī qì
　　2. shàonián dāng yòu kuáng zhě jìn qǔ zhī qù
　　3. cóng dǐ lì zì jǐ de pǐn xìng kāi shǐ

jiā zú Family

　　zǔ fù bèi：
　　 zēngzǔ huì jìng xī， gào zèng guāng lù dà fū， bǐ péng shì， gào zèng yī pǐn fū rén。
　　 zǔ huì yù píng， zì xīng gāng， gào fēng zhōng xiàn dà fū， lěi zèng guāng lù dà fū。 bǐ wáng shì， gào fēng gōng rén， lěi zèng yī pǐn fū rén。
　　 kǎo huì lín shū， zì zhú tíng， xiāng xiāng xiàn xué shēng yuán（ shú shī）， gào fēng zhōng xiàn dà fū， lěi fēng guāng lù dà fū。 bǐ jiāng shì， gào fēng gōng rén， lěi fēng yī pǐn fū rén。
　　 zhòng fù huì dǐng zūn， zǎo zú。
　　 shū fù huì jì yún， zì gāo xuān， yǐ gōng guān“ bèi yě” fēng guāng lù dà fū。
　　 xiōng dì bèi：
　　 wǔ gè xiōng dì， sì gè jiě mèi， lǎo dà shì jiě jiě， tā shì xiōng dì bèi lǐ páiháng zuì dà de。
　　 céng guó huáng： 1820-1886。 yuán míng guó yīng， zì chéng hóu， zú zhōng páiháng dì sì。
　　 céng guó huá： 1822-1858。 zì wēn fǔ， zú zhōng páiháng dì liù， shì zēngguófān fù qīn céng lín shū de dì sān zǐ， yīn wéi chū jì wéi shū fù céng jì yún zhī zǐ。 hòu zhàn sǐ yú sān hé zhèn。 yī shuō yú lú shān dào guān wài cǎi yào shí shī zú diē xià shān yá 'ér sǐ。
　　 céng guó quán： 1824-1890。 zì yuán fǔ， hào shū chún， shì zēngguófān de sān dì， yīn zài zú zhōng páiháng dì jiǔ， gù rén chēng“ céng lǎo jiǔ”。
　　 céng guó bǎo： 1828-1862。 zì jì hóng。 hòu gēngmíng zhēn gān。 shì zēngguófān wǔ dì。 bìng shì yú jūn zhōng。
　　 zēngguófān hòu yì zhōng bǐ jiào chū míng de yòu：
　　 céng jì zé： 1839-1890。 zì jié gāng， hào mèng zhān， shì zēngguófān zhǎngzǐ。 guān zhì bīng bù zuǒ shì láng。 shōu fù xīn jiāng lì xià dà gōng。
　　 céng jì hóng： 1848-1881。 shì zēngguófān cì zǐ。 duì shù xué pō yòu yán jiū。
　　 céng jì jìng： 1841-？。 zì mèng héng， zēngguófān cháng nǚ。 tā yǔ zhàng fū yuán yú gǎn qíng bù hé， jiǔ 'ér yōu yù chéng jí， zhōng shēn wèi jí shēng yù， wǎn jǐng qī liáng。
　　 céng jì yào： 1843-1881。 zì zhòng kūn， zēngguófān cì nǚ。 fū jiā jīng jì kùn jiǒng， dàn tā láo jì fù xùn， duō fāng chóuhuà jiā wù yǐ jìn fù dào， qiě yǔ jiā rén hé mù xiāng chù， suī wèi shēng yù， dàn shēn dé liǎng gè sǎo zǐ xìn rèn， jì yǎng liǎng gè nǚ 'ér， qí cì nǚ hòu lái chéng wèimín guó yào rén zhū qǐ qián de dì yī fū rén。 bìng shì yú bā lí。
　　 céng jì chēn： 1844-1912。 zì fèng rú， zēngguófān dì sān nǚ。 zhàng fū luó yǔn jí（ 1846-1888， qí fù luó zé nán shì xiāng jūn zǎo qī zhòng yào jiànglǐng）， xìng qíng bào zào gù zhí， pó mǔ hàn lì kè bó。
　　 céng jì chún： 1846-1881。 zēngguófān dì sì nǚ。 tā de zhàng fū guō yǐ yǒng（ 1845-1869， qí fù guō sōng dào shì zhōng guó jìn dài shǐ shàng dì yī wèi zhù wài dà shǐ）， yīng nián zǎo shì， jié hūn sān nián jiù chéng liǎo guǎ fù， hán xīn rú kǔ fǔ yù liǎng gè yòu zǐ， 35 suì shí jiù bìng wáng。
　　 céng jì fēn： 1852-1935， wǎn hào chóng dé lǎo rén， zēngguófān yòu nǚ。 zài xiōng dì jiě mèi qī rén zhōng， bù jǐn nián shòu zuì gāo 'ér qiě bǐ sì gè jiě jiě mìng yùn yào hǎo。 zhàng fū hé 'ér zǐ jūn shì qīng mò mín chū zhù míng de mín zú zī běn jiā。 sān nǚ xù zhāng qí huáng xì qīng guāng xù nián jiànjìn shì， mín guó chū nián céng rèn hú nán jūn zhèng fǔ jūn shì tīng cháng。 wǔ nǚ xù qú xuān yíng xì wǎn qīng zhòng chén qú hóng jī zhī zǐ。
　　 céng guǎng jūn： 1866-1929。 zì zhòng bó， yòu míng jí 'ān， céng jì hóng zhǎngzǐ。 tā shì yī wèi diǎn xíng de shì jiā guì gōng zǐ， shēng huó fàng dàng wú jì， dàn sī xiǎng bǐ jiào kāi míng， bù gān shè 'ér nǚ hūn yīn、 xìn yǎng děng zì yóu。
　　 céng guǎng míng： céng jì zé dì 'èr zǐ， yòu shāng。
　　 céng guǎng luán： 1873-1920。 zì jūn hé。 céng jì zé dì sān zǐ， chéng xí yī děng yì yǒng hóu。
　　 céng guǎng yáng： céng jì zé dì sì zǐ， bā suì shí bìng wáng。
　　 céng guǎng róng： 1870-1929。 zì lǐ chū。 céng jì hóng dì sān zǐ。
　　 céng guǎng quán： 1871-1930。 zì jìng yí， céng jì zé sì zǐ， shì céng jì hóng dì sì zǐ。 shì yī míng fān yì jiā， jīng tōng yīng、 fǎ、 dé jí mǎn wén。
　　 céng guǎng zhōng： 1875-1923。 zì jūn róng。 céng jì hóng dì wǔ zǐ。
　　 céng guǎng xuán： 1860-1889。 céng jì zé cháng nǚ。 zhàng fū lǐ jīng fù， shì lǐ hóng zhāng dì dì lǐ hè zhāng dì sì zǐ。
　　 céng guǎng xún：？ -1899。 céng jì zé cì nǚ。
　　 céng guǎng shān： céng jì hóng dú shēng nǚ。 zhàng fū yú míng yí， 1904 nián qián hòu dān rèn guò hú nán xué zhèng。 nǚ 'ér yú dà yīn shì běi jīng dà xué yī jí jiào shòu， lìng yī 'ér zǐ yú dà wéi céng rèn tái wān guó mín dǎng dāng jú guó fáng bù cháng。
　　 céng xiàn zhí（ 1910-1989）， zēngguófān dì dì céng guó quán de xuán sūn nǚ， yè jiàn yīng yuán shuài de fū rén。
　　 zēngguófān zuò wéi jìn dài zhù míng de zài zhèng zhì jiā， duì“ qián jiā shèng shì” hòu qīng wáng cháo de fǔ bài shuāi luò， dòng ruò guān huǒ， tā shuō：“ guó pín bù zú huàn， wéi mín xīn huàn sàn， zé wéi huàn shèn dà。” duì yú“ shì dà fū xí yú yōu róng gǒu 'ān”，“ chāng wéi yī zhǒng bù bái bù hēi、 bù tòng bù xiáng zhī fēng”，“ tòng hèn cì gǔ”。 tā rèn wéi，“ lì zhì zhī huài， yóu yú qún mù， qiú lì cái yǐ tī mù bì， chéng wéi tàn yuán zhī lùn”。 jī yú cǐ， zēngguófān tí chū，“ xíng zhèng zhī yào， shǒu zài dé rén”， wēi jí zhī shí xū yòng dé qì jiān bèi zhī rén， yào chàng lián zhèng zhī fēng， xíng lǐ zhì zhī rén zhèng， fǎn duì bào zhèng、 rǎo mín， duì yú nà xiē tān zāng wǎng fǎ、 yú mín féi yǐ de guān lì， yī dìng yào yú yǐ yán chéng。 zhì yú guān xì guó yùn mín shēng de cái zhèng jīng jì， zēngguófān rèn wéi， lǐ cái zhī dào， quán zài zhuó yíng jì xū， jiǎo tà shí dì， jié yǐ fèng gōng，“ jiàn qiú zhěng dùn， bù zài yú qiú qǔ sù xiào”。 zēngguófān jiāng nóng yè tí dào guó jiā jīng jì zhōng jī chǔ xìng de zhàn lüè dì wèi， tā rèn wéi，“ mín shēng yǐ sè shì wéi xiān， guó jì yǐ fēng nián wéi ruì”。 tā yào qiú“ jīn rì zhī zhōu xiàn， yǐ zhòng nóng wéi dì yī yào wù”。 shòu liǎng cì yā piàn zhàn zhēng de chōng jī， zēngguófān duì zhōng xī bāng jiāo yòu zì jǐ de kàn fǎ， yī fāng miàn tā shí fēn tòng hèn xī fāng rén qīn lüè zhōng guó， rèn wéi wò tà zhī bàng， qǐ róng tā rén hān shuì， bìng fǎn duì jiè shī zhù jiǎo， yǐ jiè zhù wài guó wéi shēn kuì”； lìng yī fāng miàn yòu bù máng mù pái wài， zhù zhāng xiàng xī fāng xué xí qí xiān jìn de kē xué jì shù。

bǎi kē cí diǎn Encyclopedia

　　Zeng Guofan
　　 zēngguófān
　　　　 wǎn qīng jūn zhèng dà chén、 jìn dài zuò jiā、 xiāng xiāng pài gǔ wén de chuàng lì zhě。 zì dí shēng。 hú nán xiāng xiāng rén。 jiā shì wù nóng， fù míng lín shū， xiù cái。 zēngguófān wéi dào guāng shí sì nián (1834) jǔ rén， shí bā nián chéng jìn shì。 èr shí sān nián (1843)， yǐ hàn lín yuàn jiǎn tǎo diǎn shì sì chuān。 zhuǎn shì dú， lěi qiān nèi gé xué shì、 lǐ bù shì láng， shǔ bīng bù。 zài jīng shī shí， zhì yì lǐ zhī xué， jiān wéi cí zhāng、 kǎo jù。 xián fēng yuán nián (1851)， tài píng jūn qǐ。 zēngguófān yìng zhào lǚ xiàng qīng tíng xiàn cè。 lì shǔ xíng bù、 lì bù shì láng。 èr nián， diǎn shì jiāng xī， zhōng tú yīn mǔ sǐ huí xiāng fúsāng。 zhè nián shí yī yuè， fèng mìng zài xiāng bàn tuán liàn , hào“ xiāng yǒng”。 cì nián , tài píng tiān guó dìng dū nán jīng。 zēngguófān yòu zhì shuǐ jūn , zào dà xiǎo zhàn jiàn 'èr bǎi jǐ shí sōu , yú shì tǒng shuài shuǐ lù xiāng jūn yǔ tài píng jūn zhuǎn zhàn yú cháng jiāng zhōng xià yóu hú nán、 hú běi、 jiāng xī、 ān huī shù shěng， zhuǎn bài wéi shèng , dé qīng tíng xìn rèn。 tóng zhì shí qī， cí xǐ tài hòu chuí lián tīng zhèng , zēngguófān bèi zhòng yòng， jiā tài zǐ shàobǎo xián。 yòu yǐ zhèn yā tài píng jūn、 niǎn jūn lì gōng , xiān hòu zhǎng wò jiāng sū、 ān huī、 jiāng xī、 zhè jiāng sì shěng jí zhí、 lǔ、 yù sān shěng dà quán。 tài píng jūn shī shǒu jiāng níng hòu， zēngguófān jìn fēng yī děng hóu。 guān zhì liǎng jiāng zǒng dū、 wǔ yīng diàn dà xué shì。 sǐ hòu shì hào“ wén zhèng”。
　　　　 zēngguófān zài dào guāng mò zhì xián fēng chū nián yǐ qián， shì yī gè shì jìn shùn lì de guān liáo， xián fēng 'èr nián yǐ hòu zé shì qīng tíng zhèn yā tài píng tiān guó gé mìng de guì zǐ shǒu。 tā de fēng jiàn sī xiǎng gēn shēn dì gù， jí qí chóng bài shàng zì wén wáng、 zhōu gōng， xià zhì yáo nài、 wáng niàn sūn de“ gǔ jīn shèng zhé sān shí yú rén”，“ tú qí yí xiàng”， yǐ wéi“ sī wén zhī chuán， mò dà hū shì yǐ”（《 shèng zhé huà xiàng jì》）。 tā zì jǐ zhuī qiú de lǐ xiǎng yě qià shì chéng wéi zhè yàng de shèng zhé rén wù。
　　　　 zēngguófān chū xué tóng chéng pài gǔ wén， tuī chóng yáo nài， yǐ wéi“ yáo xiān shēng chí lùn hóng tōng” , zì chēng“ guó fān zhī cū jiě wén zhāng , yóu yáo xiān shēng qǐ zhī yě”。 hòu qī shēn jū gāo wèi， mù fǔ rén cái shèn zhòng， yǐ wéi wén zhāng lǐng xiù， yòu céng xuān yáng tóng chéng pài gǔ wén， xù shù tóng chéng pài de yuán liú hé zhòng duō zuò zhě， chú gāo dì dì zǐ sì rén wài , hái lì chēng gè dì de tóng chéng pài gǔ wén jiā , yǐ jiàn qí yǐng xiǎng suǒ jí， zhì wéi guǎng dà , zhèng míng“ tiān xià zhī wén zhāng , qí zài tóng chéng hū”（《 ōu yáng shēng wén jí xù》）。“ qí shuō yī chū， yòu wéi zhī zhě， jù wéi fēi shèng wú fǎ”（ lǐ xiáng《 lùn tóng chéng pài》）， yī shí shēng shì pō dà， shǐ tóng chéng pài gǔ wén xíng chéng yī gè“ zhōng xīng” de jú miàn。 dàn zēngguófān de mù de shì jiè gǔ chuī tóng chéng pài yǐ zì lì mén hù 'ér wéi gǔ wén zōng zhù。 tā de mù fǔ bīn kè liú yáng xiàn xué jiào yù wú mǐn shù， biàn zhuàn wén jiē chuān zēngguófān zhè yī yòng xīn。 wú mǐn shù jì bù chéng rèn zì jǐ shì zēngguófān suǒ shuō de tóng chéng pài gǔ wén zuò jiā， yě bù rèn wéi zēngguófān shì tóng chéng pài。 tā jiān ruì zhǐ chū céng bìng fēi zhēn xīn“ yǐ yáo shì wéi zōng， tóng chéng wéi pài”， qí shí shì“ jiǎ shì míng yǐ sī lì mén hù， zhèn dòng liú sú”（《 □ hú wén jí》 juàn liù《 yǔ xiǎo cén lùn wén pài shū》）。 zài wú shì zhǐ chū liǎo shì shí zhī hòu， zēngguófān chéng rèn“ sī shí sāo zhe yǎng chù”（ tóng qián）。 dàn zēngguófān shēng qián bìng wèi biāo bǎng zì jǐ wéi“ xiāng xiāng pài”。
　　　　 zēngguófān de gǔ wén xiě zuò hé lǐ lùn , dū yǔ tóng chéng pài yòu suǒ bù tóng。 tā“ píng shēng hǎo xióng qí guī wěi zhī wén”（ wú mǐn shù《 yǔ xiǎo cén lùn wén pài shū》 yǐn）， wéi wén wù hóng lì， yǔ tóng chéng pài qīng tán jiǎn pǔ wén fēng bù tóng。 tā zài《 sòng zhōu xìng nóng nán guī xù》 zhōng shuō :“ lüè shù wén jiā yuán wěi , míng qí 'ǒu hù yòng zhī dào”， pō zàn shǎng qīng zhōng yè hú tiān yóu、 shào qí dào、 kǒng guǎng sēn、 hóng liàng jí jí jìn shì líng yù yuán、 sūn dǐng chén、 zhōu shòu chāng děng pián wén jiā， ér duì“ fāng yáo zhī liú fēng， shāo shāo xīng qǐ” de qū shì， bìng wú měi cí， ér gǎn shāng“ tiān yóu、 qí dào bèi hóng lì zhī wén， qù rán wú fù yòu cún zhě yǐ！” duì tóng chéng pài gǔ wén wú dà xīng qù。 zài gǔ wén lǐ lùn shàng， tā shuō：“ gǔ wén zhī dào， wú suǒ bù shī， dàn bù yí shuō lǐ 'ěr。”（《 zhì wú nán píng shū》） duì tóng chéng pài zhù zhāng de yì lǐ、 kǎo jù、 cí zhāng， bǔ chōng bìng qiáng diào liǎo“ jīng jì” de zhòng yào。 yīn cǐ tā biān《 jīng shǐ bǎi jiā zá chāo》， bǔ chōng liǎo yáo nài《 gǔ wén cí lèi zuǎn》 de quē xiàn， kuò dà tóng chéng pài gǔ wén xué xí de yuán liú， shì tōng dá de； ér wéi wén shǎo jìn jì， jī'ǒu bìng yòng， shǐ gǔ wén shū zhǎn yòu qì shì， xióng hòu yòu nèi róng， wéi tóng chéng pài dǎ kāi liǎo jiāng jú。 tā yòu shòu yì dì zǐ lí shù chāng biān《 xù gǔ wén cí lèi zuǎn》 , bāo kuò jīng、 zǐ shǐ、 jí , yǐ bǔ yáo nài《 gǔ wén cí lèi zuǎn》 zhī wèi bèi。 lí shù chāng zài《 mù lù xù》 zhōng chǎn shù liǎo zēngguófān gǔ wén lǐ lùn：“ céng shì zhī xué， gài chū yú tóng chéng， gù zhī qí yǔ yáo shì zhī zhǐ hé， ér fēi guǎng yǐ yú bù kě pàn 'àn yě。 xún yáo shì zhī shuō， bǐngqì liù cháo pián lì zhī xí， yǐ qiú suǒ wèi shén lǐ qì wèi、 gé lǜ shēng sè zhě， fǎ yù

yīngwénjièshì

: Ceng Guofan

jìnyící

céng bó hán , kàn wéi yōng , qìng fú , bó hán , dí shēng

xiàngguāncí

shù shù	xiàngshù	jīn shǔ gōng yì	hú nán	pài xì	jūn duì	bǎi kē dà quán	gǔ wén
wén xué	qīng dài	wén xué liú pài	rén wù	zuò jiā	lì shǐ xiǎo shuō	míng rén	cái nǚ
xiāng tán	xiāng jūn	máo tíng cūn	shuāng fēng xiàn	sī lì xué xiào	shí yàn xué xiào	lǚ yóu	shí zhōng shān
yóu jì	chūn qiū	shī jīng	rú xué	xù gǔ wén guān zhǐ	gèng duō jiēguǒ ...

bāo hán cí

zēngguófān chuán	zēngguófān mù
zēngguófān quán jí	zēngguófān dà chuán
zhòng dú zēngguófān	zēngguófān jiā shū
zēngguófān gù jū	zēngguófān jiā xùn
zēngguófān wén xuǎn	zēngguófān jué xué
zēngguófān yì shì	zēngguófān nián pǔ
zēngguófān xíng yuán	zēngguófān wén jí
míng rén píng zēngguófān	zēngguófān yǔ xiāng jūn
zēngguófān zhēn xiāng lù	zēngguófān yán jiū huì
zēngguófān jiào zǐ shū	zēngguófān pǐn shèng xián
zēngguófān shí rén shù	zēngguófān jiè zǐ shū
zēngguófān shī wén jí	zēngguófān de yí zhǔ
zēngguófān zhì huì quán jiàn	zēngguófān zhì huì jīng diǎn
zēngguófān mèng zǐ xīn dé	zēngguófān jiào zǐ jiā shū
zēngguófān chǔshì jiā shū	tú jiě zēngguófān bīng jiàn
zēngguófān wén xué yán jiū	zēngguófān zhì móu quán shū
měi tiān dú diǎn zēngguófān	zēngguófān chéng gōng quán jí
qīng zēngguófān qī yán lián	zēngguófān shí yàn xué xiào
duì zēngguófān zhī píng jià	zēngguófān de jūn shì sī xiǎng
zēngguófān píngzhuàn ( quán liǎng cè )	zēngguófān de dī diào zhé xué
zēngguófān zhǎng kòng rén shēng 36 jì	zēngguófān yǔ hú xiāng wén huà
zēngguófān gù jū fù hòu táng	zēngguófān mì chuán lǐ hóng zhāng
zēngguófān zhī jūn shì gōng láo	zēngguófān zhī wén xué chéng jiù
zēngguófān zhī sī xiǎng xué shù	zuǒ shǒu zēngguófān yòu shǒu hú xuě yán
zēngguófān wéi rén chǔshì de zhì huì	jiā tíng shū jià - zēngguófān zhì móu quán shū
zēngguófān yī shēng de 12 cì jué zé	zēngguófān yǔ hú xuě yán de zhì huì
zēngguófān yǔ jìn dài zhōng guó ( jīng )	hú xuě yán yǔ zēngguófān de zhì huì
zēngguófān hú xuě yán dà quán jí	měi tiān dú diǎn zēngguófān quán jí
sān fēn zēngguófān qī fēn hú xuě yán	zēngguófān sān lùn zuò guān zuò rén zuò shì
xué zēngguófān zuò rén xué hú xuě yán zuò shì	zēngguófān zhì huì jīng diǎn quán jí
huó xué zēngguófān huó yòng hú xuě yán	zēngguófān wéi rén chǔshì de 24 táng kè
zuǒ kàn zēngguófān yòu kàn hú xuě yán quán jí	zēngguófān jí tuán yǔ wǎn qīng zhèng jú
zēngguófān -- jiāng jiān rěn jìn xíng dào dǐ	zēngguófān zuò rén xìng gé jué xué
xì pǐn zēngguófān màn wù hú xuě yán	xué zēngguófān de jiǔ jiǔ fāng lüè
zēngguófān yǔ zhōng guó jìn dài wén huà	zēngguófān wéi rén chǔshì zhī dào
zēngguófān zuò rén bàn shì shí sān xīn jiàn	zēngguófān hú lín yì zhì bīng yǔ lù
zēngguófān móu rén móu shì zhī dào	wǎn qīng zhòng chén： zēngguófān dà chuán
zēngguófān yī shēng zhì zūn kè táng	zēngguófān jí qí mù fǔ rén wù
wǎn qīng zhòng chén zēngguófān dà chuán	huó xué huó yòng zēngguófān wéi rén chǔshì de zhì huì
shí rén yòng rén guǎn rén ( zēngguófān chǔshì sān jué )	máo zé dōng dú fú céng wén zhèng： wǎn qīng yòu gè zēngguófān
dà zhì dà yú yī dài míng chén： yuán lái zēngguófān	jiē mì zēngguófān yī shēng de gōng guò dé shī： zēngguófān yǔ xiāng jūn
hái yuán qīng mò xiāo xióng de zhēn miàn mù： zēngguófān píngzhuàn ( shàng、 xià )	hái yuán qīng mò xiāo xióng de zhēn miàn mù zēngguófān píngzhuàn shàng xià
dà zhì dà yú yī dài míng chén yuán lái zēngguófān	máo zé dōng dú fú céng wén zhèng wǎn qīng yòu gè zēngguófān
jiē mì zēngguófān yī shēng de gōng guò dé shī	zēngguófān de shēng qiān zhī lù yī bù lián guān jiǔ nián shí jí shēng qiān shǐ
jiē mì zēngguófān yī shēng de gōng guò dé shī zēngguófān yǔ xiāng jūn	mèng zǐ yào lüè wǔ juàn fù lù yī juàn sòng zhū xī zhuàn qīng liú chuán yíng ji qīng zēngguófān àn