èr shí sì shǐ : gǔ diǎn míng zhù : jīng jì : zhōng guó lún lǐ xué : gǔ diǎn wén xiàn > shǐ cáng >zhèng shǐ > shǐ jì



mùlù ·zuòpǐn: 《shǐ jì》 ·yuèdòu《shǐ jì》 ·tài shǐ gōng shū Tai Shi Gong books ·shǐ jì shǐ jì ·jìzǎi lì shǐ de shū Recorded in history books ·jī běn gài kuàng ·zuò zhě jiǎn jiè ·chéng shū yuán yīn ·zuì jī dòng rén xīn de sī xiǎng ·chuàng zuò tài dù ·nèi róng tǐ lì ·quán shū piān mù ·yán jiū kǎo zhèng ·gòng xiàn tè diǎn ·hòu shì píng jià ·wén huà yǐng xiǎng ·bǎn běn yuán liú ·chuán shì míng piān ·chuán shì míng jù ·zhǎngsūn wú jì yī chuí dìng yīn ·zuò pǐn yǐng xiǎng ·yán jiū kǎo zhèng ·sòng qián dào qī nián cài mèng bì dōng shú kè běn《 shǐ jì 》 ·sī mǎ qiān xiě《 shǐ jì》 ·yīngwénjièshì ·jìnyící ·xiàngguāncí ·gèngduōjiéguǒ... shǐ jì zuòzhě: sī mǎ qiān Sima Qian yuèdòu《shǐ jì》!!! 　　 shǐ jì 　　 zuò zhě : sī mǎ qiān ( dōng hàn ) 　　 juàn yī　 wǔ dì běn jì　 dì yī 　　 juàn 'èr　 xià běn jì　 dì 'èr 　　 juàn sān　 yīn běn jì　 dì sān 　　 juàn sì　 zhōu běn jì　 dì sì 　　 juàn wǔ　 qín běn jì　 dì wǔ 　　 juàn liù　 qín shǐ huáng běn jì　 dì liù（ shàng） 　　 juàn liù　 qín shǐ huáng běn jì　 dì liù（ xià） 　　 juàn qī　 xiàng yǔ běn jì　 dì qī 　　 juàn bā　 gāo zǔ běn jì　 dì bā 　　 juàn jiǔ　 lǚ tài hòu běn jì　 dì jiǔ 　　 juàn shí　 xiào wén běn jì　 dì shí 　　 juàn shí yī　 xiào jǐng běn jì　 dì shí yī 　　 juàn shí 'èr　 xiào wǔ běn jì　 dì shí 'èr 　　 juàn shí sān　 sān dài shì biǎo　 dì yī 　　 juàn shí sì　 shí 'èr zhū hóu nián biǎo　 dì 'èr 　　 juàn shí wǔ　 liù guó nián biǎo　 dì sān 　　 juàn shí liù　 qín chǔ zhī jì yuè biǎo　 dì sì 　　 juàn shí qī　 hàn xīng yǐ lái zhū hóu wáng nián biǎo　 dì wǔ 　　 juàn shí bā　 gāo zǔ gōng chén hóu zhě nián biǎo　 dì liù 　　 juàn shí jiǔ　 huì jǐng xián hóu zhě nián biǎo　 dì qī 　　 juàn 'èr shí　 jiàn yuán yǐ lái hóu zhě nián biǎo　 dì bā 　　 juàn 'èr shí yī　 jiàn yuán yǐ lái wáng zǐ hóu zhě nián biǎo　 dì jiǔ 　　 juàn 'èr shí 'èr　 hàn xīng yǐ lái jiàngxiàng míng chén nián biǎo　 dì shí 　　 juàn 'èr shí sān　 lǐ shū　 dì yī 　　 juàn 'èr shí sì　 lè shū　 dì 'èr（ shàng） 　　 juàn 'èr shí sì　 lè shū　 dì 'èr（ xià） 　　 juàn 'èr shí wǔ　 lǜ shū　 dì sān 　　 juàn 'èr shí liù　 lì shū　 dì sì 　　 juàn 'èr shí qī　 tiān guān shū　 dì wǔ（ shàng） 　　 juàn 'èr shí qī　 tiān guān shū　 dì wǔ（ xià） 　　 juàn 'èr shí bā　 fēngshàn shū　 dì liù 　　 juàn 'èr shí jiǔ　 hé qú shū　 dì qī 　　 juàn sān shí　 píng zhǔn shū　 dì bā 　　 juàn sān shí yī　 wú tài bó shì jiā　 dì yī 　　 juàn sān shí 'èr　 qí tài gōng shì jiā　 dì 'èr 　　 juàn sān shí sān　 lǔ zhōu gōng shì jiā　 dì sān 　　 juàn sān shí sì　 yàn zhào gōng shì jiā　 dì sì 　　 juàn sān shí wǔ　 guǎn cài shì jiā　 dì wǔ 　　 juàn sān shí liù　 chén □ shì jiā　 dì liù 　　 juàn sān shí qī　 chàn kāng shū shì jiā　 dì qī 　　 juàn sān shí bā　 sòng wēi zǐ shì jiā　 dì bā 　　 juàn sān shí jiǔ　 jìn shì jiā　 dì jiǔ 　　 juàn sì shí　 chǔ shì jiā　 dì shí 　　 juàn sì shí yī　 yuè wáng gòu jiàn shì jiā　 dì shí yī 　　 juàn sì shí 'èr　 zhèng shì jiā　 dì shí 'èr 　　 juàn sì shí sān　 zhào shì jiā　 dì shí sān 　　 juàn sì shí sì　 wèi shì jiā　 dì shí sì 　　 juàn sì shí wǔ　 hán shì jiā　 dì shí wǔ 　　 juàn sì shí liù　 tián jìng zhòng wán shì jiā　 dì shí liù 　　 juàn sì shí qī　 kǒng zǐ shì jiā　 dì shí qī 　　 juàn sì shí bā　 chén shè shì jiā　 dì shí bā 　　 juàn sì shí jiǔ　 wài qī shì jiā　 dì shí jiǔ 　　 juàn wǔ shí　 chǔ yuán wáng shì jiā　 dì 'èr shí 　　 juàn wǔ shí yī　 jīng yàn shì jiā　 dì 'èr shí yī 　　 juàn wǔ shí 'èr　 qí dào huì wáng shì jiā　 dì 'èr shí 'èr 　　 juàn wǔ shí sān　 xiāo xiāng guó shì jiā　 dì 'èr shí sān 　　 juàn wǔ shí sì　 cáo xiàngguó shì jiā　 dì 'èr shí sì 　　 juàn wǔ shí wǔ　 liú hóu shì jiā　 dì 'èr shí wǔ 　　 juàn wǔ shí liù　 chén chéngxiàng shì jiā　 dì 'èr shí liù 　　 juàn wǔ shí qī　 jiàng hóu zhōu bó shì jiā　 dì 'èr shí qī 　　 juàn wǔ shí bā　 liáng xiào wáng shì jiā　 dì 'èr shí bā 　　 juàn wǔ shí jiǔ　 wǔ zōng shì jiā　 dì 'èr shí jiǔ 　　 juàn liù shí　 wáng shì jiā　 dì sān shí 　　 juàn liù shí yī　 bó yí lièzhuàn　 dì yī 　　 juàn liù shí 'èr　 guǎn yàn lièzhuàn　 dì 'èr 　　 juàn liù shí sān　 lǎo zǐ hán fēi lièzhuàn　 dì sān 　　 juàn liù shí sì　 sī mǎ ráng jū lièzhuàn　 dì sì 　　 juàn liù shí wǔ　 sūn zǐ wú qǐ lièzhuàn　 dì wǔ 　　 juàn liù shí liù　 wǔ zǐ xū lièzhuàn　 dì liù 　　 juàn liù shí qī　 zhòng ní dì zǐ lièzhuàn　 dì qī 　　 juàn liù shí bā　 shāng jūn lièzhuàn　 dì bā 　　 juàn liù shí jiǔ　 sū qín lièzhuàn　 dì jiǔ 　　 juàn qī shí　 zhāng yí lièzhuàn　 dì shí 　　 juàn qī shí yī　 chū lǐ zǐ gān mào lièzhuàn　 dì shí yī 　　 juàn qī shí 'èr　 ráng hóu lièzhuàn　 dì shí 'èr 　　 juàn qī shí sān　 bái qǐ wáng jiǎn lièzhuàn　 dì shí sān 　　 juàn qī shí sì　 mèng zǐ xún qīng lièzhuàn　 dì shí sì 　　 juàn qī shí wǔ　 mèng cháng jūn lièzhuàn　 dì shí wǔ 　　 juàn qī shí liù　 píng yuán jūn yú qīng lièzhuàn　 dì shí liù 　　 juàn qī shí qī　 wèi gōng zǐ lièzhuàn　 dì shí qī 　　 juàn qī shí bā　 chūn shēn jūn lièzhuàn　 dì shí bā 　　 juàn qī shí jiǔ　 fàn huī cài zé lièzhuàn　 dì shí jiǔ 　　 juàn bā shí　 yuèyì lièzhuàn　 dì 'èr shí 　　 juàn bā shí yī　 lián pō lìn xiāng rú lièzhuàn　 dì 'èr shí yī 　　 juàn bā shí 'èr　 tián dān lièzhuàn　 dì 'èr shí 'èr 　　 juàn bā shí sān　 lǔ zhòng lián zōu yáng lièzhuàn　 dì 'èr shí sān 　　 juàn bā shí sì　 qū yuán jiǎ shēng lièzhuàn　 dì 'èr shí sì 　　 juàn bā shí wǔ　 lǚ bù wéi lièzhuàn　 dì 'èr shí wǔ 　　 juàn bā shí liù　 cì kè lièzhuàn　 dì 'èr shí liù 　　 juàn bā shí qī　 lǐ sī lièzhuàn　 dì 'èr shí qī 　　 juàn bā shí bā　 méng tián lièzhuàn　 dì 'èr shí bā 　　 juàn bā shí jiǔ　 zhāng 'ěr chén yú lièzhuàn　 dì 'èr shí jiǔ 　　 juàn jiǔ shí　 wèi bào péng yuè lièzhuàn　 dì sān shí 　　 juàn jiǔ shí yī　 qíng bù lièzhuàn　 dì sān shí yī 　　 juàn jiǔ shí 'èr　 huái yīn hóu lièzhuàn　 dì sān shí 'èr 　　 juàn jiǔ shí sān　 hán xìn lú wǎn lièzhuàn　 dì sān shí sān 　　 juàn jiǔ shí sì　 tián dàn lièzhuàn　 dì sān shí sì 　　 juàn jiǔ shí wǔ　 fán lì téng guàn lièzhuàn　 dì sān shí wǔ 　　 juàn jiǔ shí liù　 zhāng chéngxiàng lièzhuàn　 dì sān shí liù 　　 juàn jiǔ shí qī　 lì shēng lù jiǎ lièzhuàn　 dì sān shí qī 　　 juàn jiǔ shí bā　 fù jìn kuǎi chéng lièzhuàn　 dì sān shí bā 　　 juàn jiǔ shí jiǔ　 liú jìng shū sūn tōng lièzhuàn　 dì sān shí jiǔ 　　 juàn yī bǎi　 jì bù luán bù lièzhuàn　 dì sì shí 　　 juàn yī bǎi yī　 yuán 'àng□ cuò lièzhuàn　 dì sì shí yī 　　 juàn yī bǎi 'èr　 zhāng shì zhī féng táng lièzhuàn　 dì sì shí 'èr 　　 juàn yī bǎi sān　 wàn shí zhāng shū lièzhuàn　 dì sì shí sān 　　 juàn yī bǎi sì　 tián shū lièzhuàn　 dì sì shí sì 　　 juàn yī bǎi wǔ　 biǎn què cāng gōng lièzhuàn　 dì sì shí wǔ 　　 juàn yī bǎi liù　 wú wáng bì lièzhuàn　 dì sì shí liù 　　 juàn yī bǎi qī　 wèi qí wǔ 'ān hóu　 lièzhuàn dì sì shí qī 　　 juàn yī bǎi bā　 hán cháng rú lièzhuàn　 dì sì shí bā 　　 juàn yī bǎi jiǔ　 lǐ jiāng jūn lièzhuàn　 dì sì shí jiǔ 　　 juàn yī bǎi shí　 xiōng nú lièzhuàn　 dì wǔ shí 　　 juàn yī bǎi yī shí yī　 chàn jiāng jūn piàoqí lièzhuàn　 dì wǔ shí yī 　　 juàn yī bǎi yī shí 'èr　 píng jīn hóu zhù fù lièzhuàn　 dì wǔ shí 'èr 　　 juàn yī bǎi yī shí sān　 nán yuè lièzhuàn　 dì wǔ shí sān 　　 juàn yī bǎi yī shí sì　 dōng yuè lièzhuàn　 dì wǔ shí sì 　　 juàn yī bǎi yī shí wǔ　 cháo xiān lièzhuàn　 dì wǔ shí wǔ 　　 juàn yī bǎi yī shí liù　 xī nán yí lièzhuàn　 dì wǔ shí liù 　　 juàn yī bǎi yī shí qī　 sī mǎ xiāng rú lièzhuàn　 dì wǔ shí qī（ shàng） 　　 juàn yī bǎi yī shí qī　 sī mǎ xiāng rú lièzhuàn　 dì wǔ shí qī（ xià） 　　 juàn yī bǎi yī shí bā　 huái nán héng shān lièzhuàn　 dì wǔ shí bā 　　 juàn yī bǎi yī shí jiǔ　 xún lì lièzhuàn　 dì wǔ shí jiǔ 　　 juàn yī bǎi 'èr shí　 jí zhèng lièzhuàn　 dì liù shí 　　 juàn yī bǎi 'èr shí yī　 rú lín lièzhuàn　 dì liù shí yī 　　 juàn yī bǎi 'èr shí 'èr　 kù lì lièzhuàn　 dì liù shí 'èr 　　 juàn yī bǎi 'èr shí sān　 dàyuān lièzhuàn　 dì liù shí sān 　　 juàn yī bǎi 'èr shí sì　 yóu xiá lièzhuàn　 dì liù shí sì jí 　　 juàn yī bǎi 'èr shí wǔ　 nìng xìng lièzhuàn　 dì liù shí wǔ 　　 juàn yī bǎi 'èr shí liù　 huá jī lièzhuàn　 dì liù shí liù 　　 juàn yī bǎi 'èr shí qī　 rì zhě lièzhuàn　 dì liù shí qī 　　 juàn yī bǎi 'èr shí bā　 guī cè lièzhuàn　 dì liù shí bā 　　 juàn yī bǎi 'èr shí jiǔ　 huò zhí lièzhuàn　 dì liù shí jiǔ 　　 juàn yī bǎi sān shí　 tài shǐ gōng zì xù　 dì qī shí（ shàng） 　　 juàn yī bǎi sān shí　 tài shǐ gōng zì xù　 dì qī shí（ xià） yuèdòu《shǐ jì》!!! tài shǐ gōng shū Tai Shi Gong books 　　shū míng。 yuán míng《 tài shǐ gōng shū》。 zhōng guó lì shǐ shàng dì yī bù jìzhuàn tǐ tōng shǐ。 xī hàn sī mǎ qiān zhù， hòu chǔ shǎo sūn bǔ zhuàn bù fēn nèi róng。 quán shū yī bǎi sān shí piān。 jì shì qǐ zìzhuàn shuō zhōng de huáng dì， qì yú hàn wǔ dì， gòng sān qiān nián zuǒ yòu。 fēn chuán jì wéi běn jì、 shì jiā、 lièzhuàn； yǐ bā shū shù zhì dù yán gé， liè shí biǎo tōng shǐ shì mài luò。 zài shǐ xué、 wén xué shàng dōuyòu hěn gāo jià zhí。 shǐ jì shǐ jì 　　zhōng guó dì yī bù jìzhuàn tǐ tōng shǐ。 xī hàn sī mǎ qiān zhù , yuán míng《 tài shǐ gōng shū》。 yuē yú hàn wǔ dì tài chū yuán nián zhì zhēng hé 'èr nián jiān ( gōng yuán qián 104— qián 91) zhuàn chéng。 sī mǎ qiān lì yòng shǐ guān diǎn jí , bó cǎi《 zuǒzhuàn》、《 guó yǔ》、《 shì běn》、《 zhàn guó cè》、《 chǔ hàn chūn qiū》 jí zhū zǐ bǎi jiā děng shū yǔ shí dì cǎi fǎng xiě chéng。 jì shù huáng dì shí dài zhì hàn wǔ dì tiān hàn nián jiān 3000 duō nián de lì shǐ。 hòu qí shū yòu quē ,《 wǔ dì jì》、《 sān wáng shì jiā》、《 guī cè lièzhuàn》、《 rì zhě lièzhuàn》 děng piān jūn wéi chǔ shǎo sūn suǒ bǔ。 tǐ cái fēn chuán jì wéi běn jì、 shì jiā、 lièzhuàn , yǐ bā shū jì zhì dù yán gé , lì shí biǎo yǐ tōng shǐ shì de mài luò , wéi hòu shì jìzhuàn tǐ shǐ shū suǒ yán yòng。 shū zhōng《 hé qú shū》、《 píng zhǔn shū》、《 huò zhí lièzhuàn》 fǎn yìng liǎo shè huì jīng jì shēng huó ;《 xiōng nú lièzhuàn》、《 xī nán yí lièzhuàn》 zé jì shù liǎo shǎo shù mín zú de huó dòng , zhè xiē dōushì běn shū de yōu diǎn。《 shǐ jì 》 bù jǐn jǐn shì shǐ xué zhù zuò , yóu yú miáo xiě lì shǐ rén wù shēng dòng xíng xiàng , zài wén xué shǐ shàng yě yòu hěn gāo de dì wèi。 bèi yù wéi “ shǐ jiā zhī jué chàng , wú yùn zhī lí sāo ” jìzǎi lì shǐ de shū Recorded in history books 　　jìzǎi lì shǐ de shū。《 shū xù》： “ yuē shǐ jì ér xiū《 chūn qiū》。 ”《 shǐ jì · zhōu běn jì》：“ zhōu tài shǐ bó yáng dú shǐ jì yuē： ‘ zhōu wáng yǐ。 ’” zhāng shǒu jié zhèng yì：“ zhū guó jiē yòu shǐ yǐ jì shì， gù yuē shǐ jì 。” jìn dù yù《 ＜ chūn qiū jīngzhuàn jí jiě ＞ xù》：“《 chūn qiū》 zhě， lǔ shǐ jì zhī míng yě。” sòng céng gǒng《 lǐ qīng chén děng zhuǎn guān zhì》：“ rán shǐ jì cè shū， guó jiā zhī diǎn …… chuán zhī wàn shì， yí yòu lùn cì。” jī běn gài kuàng 　　《 shǐ jì 》 shì zhōng guó xī hàn shí qī de lì shǐ xué jiā sī mǎ qiān zhuàn xiě de shǐ xué míng zhù， yòu chēng《 tài shǐ gōng jì》。 liè“ èr shí sì shǐ” zhī shǒu，《 shǐ jì 》 shì zhōng guó gǔ dài zuì zhù míng de gǔ diǎn diǎn jí zhī yī， yǔ hòu lái de《 hàn shū》、《 hòu hàn shū》、《 sān guó zhì》 hé chēng“ qián sì shǐ”。 　　《 shǐ jì 》 jìzǎi liǎo shàng zì zhōng guó shàng gǔ chuán shuō zhōng de huáng dì shí dài， xià zhì hàn wǔ dì yuán shòu yuán nián（ gōng yuán qián 122 nián）， gòng 3000 duō nián de lì shǐ。 zuò zhě sī mǎ qiān yǐ qí“ jiū tiān rén zhī jì， tōng gǔ jīn zhī biàn， chéng yī jiā zhī yán” de shǐ shí， shǐ《 shǐ jì 》 chéng wéi zhōng guó lì shǐ shàng dì yī bù jìzhuàn tǐ tōng shǐ。 　　《 shǐ jì 》 quán shū bāo kuò shí 'èr běn jì（ jì lì dài dì wáng zhèng jì）、 sān shí shì jiā（ jì zhū hóu guó hé hàn dài zhū hóu、 xūn guì xīng wáng）、 qī shí lièzhuàn（ jì zhòng yào rén wù de yán xíng shì jì zhù yào xù rén chén）、 shí biǎo（ dà shì nián biǎo）、 bā shū（ jì gè zhǒng diǎn zhāng zhì dù jì lǐ · lè · yīn lǜ · lì fǎ · tiān wén · fēngshàn · shuǐ lì · cái yòng）， gòng yī bǎi sān shí piān， wǔ shí 'èr wàn liù qiān wǔ bǎi yú zì。 　　《 shǐ jì 》 zuì chū méi yòu gù dìng shū míng， huò chēng“ tài shǐ gōng shū”， huò chēng“ tài shǐ gōng jì”， yě shěng chēng“ tài shǐ gōng”。“ shǐ jì ” běn lái shì gǔ dài shǐ shū de tōng chēng， cóng sān guó shí qī kāi shǐ，“ shǐ jì ” yóu shǐ shū de tōng chēng zhú jiàn chéng wéi“ tài shǐ gōng shū” de zhuān chēng。 　　《 shǐ jì 》 duì hòu shì shǐ xué hé wén xué de fā zhǎn dū chǎn shēng liǎo shēn yuǎn yǐng xiǎng。 qí shǒu chuàng de jìzhuàn tǐ biān shǐ fāng fǎ wéi hòu lái lì dài“ zhèng shǐ” suǒ chuán chéng。 tóng shí，《 shǐ jì 》 hái bèi rèn wéi shì yī bù yōu xiù de wén xué zhù zuò， zài zhōng guó wén xué shǐ shàng yòu zhòng yào dì wèi， bèi lǔ xùn yù wéi“ shǐ jiā zhī jué chàng， wú yùn zhī lí sāo”， yòu hěn gāo de wén xué jià zhí。 liú xiàng děng rén rèn wéi cǐ shū“ shàn xù shì lǐ， biàn 'ér bù huá， zhì 'ér bù lǐ”。 zuò zhě jiǎn jiè 　　sī mǎ qiān sī mǎ qiān（ gōng yuán qián 145 nián ～ gōng yuán qián 90 nián）， xī hàn shǐ xué jiā、 sī xiǎng jiā、 wén xué jiā。 zì zǐ cháng， zuǒ féng yì xià yáng（ jīn shǎn xī hán chéng nán zhī chuān zhèn） rén。 zhù yòu《 shǐ jì 》，《 hàn shū · yì wén zhì》 zhù lù yòu《 sī mǎ qiān fù》 bā piān；《 suí shū · jīng jí zhì》 yòu《 sī mǎ qiān jí》 yī juàn。 　　 sī mǎ qiān de fù qīn sī mǎ tán rèn tài shǐ lìng， xiě gǔ jīn tōng shǐ de yuàn wàng méi yòu shí xiàn， lín zhōng yào sī mǎ qiān wán chéng qí sù yuàn。 hòu lái， sī mǎ qiān jì rèn fù qīn tài shǐ lìng zhī zhí， kāi shǐ xiě《 shǐ jì 》， shí duō nián hòu， zhōng yú wán chéng。 　　 sī mǎ qiān zǎo zài 20 suì shí， biàn lí kāi shǒu dū cháng 'ān biàn tà míng shān dà chuān， shí dì kǎo chá lì shǐ yí jì， liǎo jiě dào xǔ duō lì shǐ rén wù de yí wén yì shì yǐ jí xǔ duō dì fāng de mín qíng fēng sú hé jīng jì shēng huó。 　　 hàn wǔ dì yuán fēng sān nián（ gōng yuán qián 108 nián）， sī mǎ qiān 38 suì shí， zhèng shì zuò liǎo tài shǐ lìng， yòu jī huì yuè lǎn hàn cháo guān cáng de tú shū、 dàng 'àn yǐ jí gè zhǒng shǐ liào。 tā yī biān zhěng lǐ shǐ liào， yī biān cān jiā gǎi lì。 děng dào tài chū yuán nián（ gōng yuán qián 104 nián）， wǒ guó dì yī bù lì shū《 tài chū lì》 wán chéng， sī mǎ qiān jiù kāi shǐ zhuàn xiě《 shǐ jì 》。 　　 hàn wǔ dì tiān hàn 'èr nián（ gōng yuán qián 99 nián）， sī mǎ qiān yīn wéi tì lǐ líng biàn hù， ér bèi guān rù jiān yù， bìng chù yǐ gōng xíng。 tài shǐ yuán nián（ gōng yuán qián 96 nián） sī mǎ qiān chū yù， hòu dāng liǎo zhōng shū lìng。 zhí dào hàn wǔ dì zhēng hé 'èr nián（ gōng yuán qián 91 nián），《 shǐ jì 》 quán shū dé yǐ wán chéng。 　　 zuò zhě nián biǎo 　　 gōng yuán qián 145 nián（ hàn jǐng dì zhōng yuán wǔ nián）， shēng yú lóng mén。 　　 gōng yuán qián 140 nián（ hàn wǔ dì jiàn yuán yuán nián）， 6 suì， fù qīn sī mǎ tán rèn tài shǐ lìng。《 tài shǐ gōng zì xù》：“ tán wéi tài shǐ gōng， shì yú jiàn yuán yuán fēng zhī jiān。 tài shǐ gōng jì zhǎng tiān guān， bù zhì mín。” 　　 gōng yuán qián 136 nián（ hàn wǔ dì jiàn yuán wǔ nián）， 10 suì， zài xià yáng gēng dú。《 tài shǐ gōng zì xù》：“ gēng mù hé shān yáng， nián shí suì， zé sòng gǔ wén。” 　　 gōng yuán qián 135 nián（ hàn wǔ dì jiàn yuán liù nián）， 11 suì。 dòu tài hòu sǐ， hàn wǔ dì bà chù huáng lǎo zhī yán， fā dòng zūn rú。 　　 gōng yuán qián 134 nián（ hàn wǔ dì yuán guāng yuán nián）， 12 suì。 shì nián dǒng zhòng shū shàng“ tiān rén sān cè”。 hàn wǔ dì bà chù bǎi jiā， dú zūn rú shù。 sī mǎ qiān shí zài xià yáng gēng dú， shí zài cháng 'ān qiú xué。 　　 gōng yuán qián 127 nián（ hàn wǔ dì yuán shuò 'èr nián）， 19 suì， cóng xià yáng qiān jū cháng 'ān。 cóng kǒng 'ān guó xué《 shàng shū》， cóng dǒng zhòng shū xué《 chūn qiū》。 kǒng 'ān guó wéi shì zhōng。 　　 gōng yuán qián 126 nián（ hàn wǔ dì yuán shuò sān nián）， 20 suì， kāi shǐ wài chū yóu lì， huí cháng 'ān hòu， wéi hàn wǔ dì jìn shì láng zhōng， suí hàn wǔ dì dào guò píng liáng、 kōng dòng， yòu fèng shǐ bā shǔ。 　　 gōng yuán qián 110 nián（ hàn wǔ dì yuán fēng yuán nián）， 36 suì。 hàn wǔ dì fēngshàn tài shān， sī mǎ tán bìng sǐ luò yáng。 sī mǎ qiān dào tài shān cān jiā fēngshàn。 　　 gōng yuán qián 108 nián（ hàn wǔ dì yuán fēng sān nián）， 38 suì， zhèng shì zuò tài shǐ lìng， yī biān zhěng lǐ shǐ liào， yī biān cān jiā gǎi lì。 　　 gōng yuán qián 104 nián（ hàn wǔ dì tài chū yuán nián）， 42 suì，《 tài chū lì》 wán chéng， kāi shǐ biān xiě《 shǐ jì 》。 　　 gōng yuán qián 99 nián（ hàn wǔ dì tiān hàn 'èr nián）， 47 suì， hàn wǔ dì gōng dǎ xiōng nú， qí dū wèi lǐ líng tóu jiàng。 sī mǎ qiān wéi qí biàn hù， xià yù， zāo gōng xíng。 ( bù guò《 shǐ jì 》 yī bàn zuǒ yòu dōushì zài tā rù yù de shí jiān zhōng wán chéng de ) 　　 gōng yuán qián 96 nián（ hàn wǔ dì tài shǐ yuán nián）， 50 suì， hàn wǔ dì gǎi yuán dà shè。 sī mǎ qiān chū yù hòu dāng liǎo zhōng shū lìng。 　　 gōng yuán qián 91 nián（ hàn wǔ dì zhēng hé 'èr nián）， 55 suì，《 shǐ jì 》 quán shū wán chéng。 chéng shū yuán yīn 　　sī mǎ qiān zhù《 shǐ jì 》， qí shǐ xué guān niàn zài yú“ jiū tiān rén zhī jì， tōng gǔ jīn zhī biàn， chéng yī jiā zhī yán”。 　　 sī mǎ qiān tàn qiú de tiān rén zhī jì， bìng fēi chéng rèn tiān de shén mì lì liàng， ér shì zhòng shì tiān rén zhī jiān guān xì de yǎn biàn， cóng 'ér liǎo jiě“ gǔ jīn zhī biàn” de guān jiàn， tàn qiú chū lì shǐ dòng tài fā zhǎn biàn huà de céng miàn， zuì zhōng wán chéng“ yī jiā zhī yán”。 ér tā de zhuàn shù dòng jī， zhù yào yòu yǐ xià sān fāng miàn： 　　 yī、 sī mǎ qiān wèile jì chéng qí fù sī mǎ tán biān dìng shǐ shū de yí zhì， wán chéng zhuàn shù《 shǐ jì 》 de hóng yuàn 　　 sī mǎ shì shì dài wéi tài shǐ， wéi jì chéng kǒng zǐ zhuàn shù《 chūn qiū》 de jīng shén， zhěng lǐ hé lùn shù shàng dài lì shǐ。《 suí shū · jīng jí zhì》 shuō：“ tán nǎi jù《 zuǒ shì chūn qiū》、《 guó yǔ》、《 shì běn》、《 zhàn guó cè》、《 chǔ hàn chūn qiū》， jiē qí hòu shì， chéng yī jiā zhī yán。” kě jiàn sī mǎ tán yòu yì jì xù biān dìng《 chūn qiū》 yǐ hòu de shǐ shì。 　　 yuán fēng yuán nián， hàn wǔ dì jìn xíng fēngshàn dà diǎn， sī mǎ tán shēn wéi tài shǐ lìng， què wú yuán cānyù dāng shì shèng shì， yǐn wéi zhōng shēng zhī hàn， yōu fèn 'ér sǐ。 tā sǐ qián jiāng yí zhì zhǔ fù 'ér zǐ sī mǎ qiān shuō：“ jīn tiān zǐ jiē qiān suì zhī tǒng， fēng tài shān， ér yú bù dé cóng xíng， shì mìng yě fū！ yú sǐ， rǔ bì wéi tài shǐ， wú wàng wú suǒ yù lùn zhù yǐ……” sī mǎ qiān zé huí dá dào：“ xiǎo zǐ bù mǐn， qǐng xī lùn xiān rén suǒ cì jiù wén。” kě zhī sī mǎ qiān nǎi bǐng chéng fù qīn de yí zhì wán chéng shǐ zhù。 　　 ér《 shǐ jì 》 yǐ《 fēngshàn shū》 wéi qí bā shū zhī yī， jí jiàn qí bǐng xiān fù zhī yì。 　　 èr、 sī mǎ qiān xiǎng jì chéng《 chūn qiū》 jīng shén 　　 sī mǎ qiān zài《 tài shǐ gōng zì xù》 shuō：：“ xiān rén yòu yán， zì zhōu gōng zú， wǔ bǎi suì 'ér yòu kǒng zǐ， kǒng zǐ zú hòu， zhì yú jīn wǔ bǎi suì， yòu néng shào míng shì， zhèng《 yì chuán》、 jì《 chūn qiū》、 běn《 shī》、《 shū》、《 lǐ》、《 lè》 zhī jì， yì zài sī hū？ yì zài sī hū？ xiǎo zǐ hé gǎn ràng yān？” cǐ zhèng 'àn shì qí yòu míng dào yì， xiǎn yáng zhì yè rén wù de shǐ mìng。 　　《 chūn qiū》 de xià xiàn， dào lǔ 'āi gōng huò lín zhī nián， cǐ hòu de shǐ shì jiù méi yòu wán zhěng de shǐ jí jìzǎi。 sī mǎ qiān shì shào jì《 chūn qiū》， bìng yǐ hàn wǔ dì yuán shòu yuán nián“ huò lín” jí tài chū yuán nián gǎi lì xià xiàn， zhuàn xiě shǐ jì 。 　　 rán 'ér， sī mǎ qiān jì chéng《 chūn qiū》， bù jǐn shì yào xíng shì shàng chéng jì zhōu gōng yǐ lái de dào tǒng， ér qiě shì zhòng shì《 chūn qiū》 de xìng zhì， tā zài《 tài shǐ gōng zì xù》 shuō：“ fū《 chūn qiū》， shàng míng sān wáng zhī dào， xià biàn rén shì zhī jì， bié xián yí， míng shì fēi， dìng yóu yù， shàn shàn 'è 'è， xián xián jiàn bù xiào， cún wáng guó， jì jué shì， bǔ bì qǐ fèi， wáng dào zhī dà zhě yě……《 chūn qiū》 yǐ dào yì， bō luàn shì， fǎn zhī zhèng， mò jìn yú《 chūn qiū》。” 　　 kě jiàn sī mǎ qiān duì“ chūn qiū zhī yì” hé“ chūn qiū bǐ fǎ” xīn yí yǐ jiǔ， zhè shì tā yào chéng kǒng zǐ de zhēn yì、 bǐng chéng《 chūn qiū》 bāo biǎn jīng shén， zhuàn shù《 shǐ jì 》。 　　 sān、 sī mǎ qiān yào jiān fù shǐ jiā zhí zé 　　 sī mǎ tán zǎo yòu zhěng lǐ shàng dài lì shǐ de jìhuà， kě xī què“ fā fèn 'ér zú”， lín zhōng qián dīng zhǔ sī mǎ qiān， rèn wéi“ zì huò lín yǐ lái， shǐ jì fàng jué。 jīn hàn xīng， hǎi nèi yī tǒng， míng zhù、 xián jūn、 zhōng chén、 sǐ yì zhī shì” shèn duō， sī mǎ qiān shēn wéi tài shǐ gōng， yòu wán chéng lùn zài shàng dài lì shǐ de rèn wù。 　　 sī mǎ qiān zài《 tài shǐ gōng zì xù》 yě zhǐ chū shēn wéi tài shǐ de zhí zé shuō：“ qiě yú cháng zhǎng qí guān， fèi míng shèng shèng dé bù zài， miè gōng chén、 shì jiā、 xián dà fū zhī bù shù， huī xiān rén zhī yán， zuì mò dà yān。” yīn cǐ， sī mǎ qiān yī xīn bǐng chéng xiān rén shì chuán jí“ shù wǎng shì yǐ sī lái zhě” de zé rèn gǎn， jué yì zhuàn shù《 shǐ jì 》。 　　 zài《 bào rèn 'ān shū》 zhōng yě tòu lù zhù shù《 shǐ jì 》 de mùdì， tā shuō“ fán bǎi sān shí piān， yì yù yǐ jiū tiān rén zhī jì， tōng gǔ jīn zhī biàn， chéng yī jiā zhī yán。” kě jiàn tā bù dàn yào wán chéng tài shǐ lìng de zé rèn， gèng yào jìn shǐ xué jiā de zhí zé。 zuì jī dòng rén xīn de sī xiǎng 　　biǎo xiàn jìn bù de mín zú guān 　　 jìn bù de jīng jì sī xiǎng 　　 qiáng liè de mín zhù xìng pī pàn xìng 　　 guàn chuān quán shū de háo mài de rén shēng guān， shēng sǐ guān， jià zhí guān chuàng zuò tài dù 　　yán jǐn shí lù 　　 sī mǎ qiān zhuàn xiě shǐ jì ， tài dù yán jǐn rèn zhēn， shí lù jīng shén shì qí zuì dà de tè sè。 tā xiě de měi yī gè lì shǐ rén wù huò lì shǐ shì jiàn， dū jīng guò liǎo dà liàng de diào chá yán jiū， bìng duì shǐ shí fǎn fù zuò liǎo hé duì。 　　 hàn cháo de lì shǐ xué jiā bān gù shuō， sī mǎ qiān“ qí wén zhí， qí shì hé， bù xū měi， bù yǐn 'è， gù wèi zhī shí lù”。 yě jiù shì shuō， tā de wén zhāng gōng zhèng， shǐ shí kě kào， bù kōng jiǎng hǎo huà， bù yǐn mán huài shì。 zhè biàn gāo dù píng jià liǎo sī mǎ qiān de kē xué tài dù hé《 shǐ jì 》 de jì shì xiáng shí。 　　 kè guān gōng zhèng 　　 sī mǎ qiān jiān chí“ shí lù” jīng shén， zài gěi rén wù zuò zhuànjì shí， bìng bùwèi chuán tǒng lì shǐ jì zài de chéng guī suǒ jū shù， ér shì 'àn zhào zì jǐ duì lì shǐ shì shí de sī xiǎng gǎn qíng jì lù。 　　 cóng zuì gāo de huáng dì dào wáng hóu guì zú， dào jiàngxiàng dà chén， zài dào dì fāng zhǎngguān děng děng， sī mǎ qiān dāng rán bù huì mǒ shā tā men shén qí、 guāng cǎi de yī miàn， dàn tū chū de shì jiē lù tā men de fǔ xiǔ、 chǒu 'è yǐ jí duì rén mín de bō xuē hé yā pò。 yóu qí jiē lù liǎo hàn dài tǒng zhì jiē jí de zuì 'è。 　　 sī mǎ qiān suī shì hàn wǔ dì de chén zǐ， dàn duì yú hàn wǔ dì de guò shī， sī mǎ qiān sī háo méi yòu jiā yǐ yǐn mán， tā shēn kè jiē lù hé pī pàn liǎo dāng shí shèng xíng de fēngshàn jì zǔ、 qí qiú shén xiān huó dòng de xū wàng。 zài《 fēngshàn shū》 zhōng， tā bǎ hàn wǔ dì mí xìn shén xiān， qiān fāng bǎi jì qí qiú bù sǐ zhī yào de huāng miù wú liáo xíng wéi lín lí jìn zhì dì miáo huì liǎo chū lái。 　　 píng jià fēn míng 　　 xiàng yǔ sī mǎ qiān xiǎng wéi fēng jiàn tǒng zhì zhě tí gōng lì shǐ de jiè jiàn zuò yòng， fǎn yìng de shì zhēn shí de lì shǐ， zhè shì fēi cháng kě guì de。 　　 běn zhe shí lù de jīng shén， sī mǎ qiān zài xuǎn qǔ rén wù shí， bìng bù shì gēn jù qí guān zhí huò shè huì dì wèi， ér shì yǐ qí shí jì xíng wéi biǎo xiàn wéi biāo zhǔn。 bǐ rú， tā xiě liǎo xǔ duō zhū rú yóu xiá、 shāng rén、 yī shēng、 chàng yōu děng xià céng rén wù de zhuànjì。 zài sī mǎ qiān xīn mù zhōng， zhè xiē réndōu yòu kě qǔ zhī chù。 　　 sī mǎ qiān shǒu chuàng liǎo yǐ rén zài shì， shǐ zhōng xù shù yī gè rén shēng píng shì jì de xiě fǎ。 zhuózhòng xiě qí“ wéi rén”， bìng zhù yì qí“ wéi rén” de fù zá xìng， shì sī mǎ qiān de bǐ fǎ。 tā zài zuò chuán shí， bǎ zì jǐ de kàn fǎ yù yú kè guān de shì shí xù shù zhī zhōng， lái biǎo shì zì jǐ duì rén wù de 'ài zēng tài dù。 　　 bǐ rú xiàng yǔ zhè gè rén wù， sī mǎ qiān tóng qíng tā， yǐ fēi cháng bǎo mǎn de rè qíng lái xiě zhè wèi shī bài yīng xióng。 tā jì chēng zàn xiàng yǔ de xiāo yǒng， yòu duì tā de xiōng wú dà zhì、 cán bào zì shì zuò chū pī píng。 kě shì， zài《 xiàng yǔ běn jì》 zhōng， sī mǎ qiān bìng méi yòu fā yì lùn， dàn shì tā duì xiàng yǔ de 'ài zēng tài dù què yú xù shì zhī zhōng míng xiǎn dì biǎo xiàn liǎo chū lái。 zhè biàn shì sī mǎ qiān zuò chuán de zuì dà tè diǎn， jí zhēn shí xìng hé qīng xiàng xìng de tǒng yī。 nèi róng tǐ lì 　　nèi róng jié gòu 　　《 shǐ jì 》 shì yī bù jìzhuàn tǐ tōng shǐ， quán shū gòng yī bǎi sān shí piān， yòu shí 'èr běn jì、 shí biǎo、 bā shū、 sān shí shì jiā、 qī shí lièzhuàn， wǔ shí 'èr wàn liù qiān wǔ bǎi yī shí wǔ zì。 qí zhōng de běn jì hé lièzhuàn shì zhù tǐ。 　　“ běn jì” shì quán shū tí gāng， àn nián yuè shí jiān jì shù dì wáng de yán xíng zhèng jì。 　　“ biǎo” yòng biǎo gé lái jiǎn liè shì xì、 rén wù hé shǐ shì。 　　“ shū” zé jì shù zhì dù fā zhǎn， shè jí lǐyuè zhì dù、 tiān wén bīng lǜ、 shè huì jīng jì、 hé qú dì lǐ děng zhū fāng miàn nèi róng。 　　“ shì jiā” jì shù zǐ sūn shì xí de wáng hóu fēng guó shǐ jì。 　　“ lièzhuàn” shì zhòng yào rén wù zhuànjì。 　　 wén zhāng nèi róng 　　《 shǐ jì 》 de wén zhāng kě fēn chéng liǎng gè bù fēn： qián miàn de zhèng wén shì rén wù de shēng píng miáo shù， zhè bù fēn jiē yǐ dài biǎo xìng shì jiàn huò yì shì xián jiē jiāo zá 'ér chéng； zhèng wén hòu miàn huì jiā shàng zuò zhě de píng lùn huò gǎn xiǎng， tōng cháng yǐ“ tài shǐ gōng yuē” wéi qǐ tóu， nèi róng huò yòu zuò zhě de gè rén jīng lì， huò yòu duì rén wù de píng jià， huò yòu shōu jí zī liào de guò chéng， dàn réng yǐ píng lùn tí cái rén wù de xìng gé yǔ xíng shì wéi zhù， zhè yě hū yìng sī mǎ qiān zài zì xù zhōng“ jiū tiān rén zhī jì” de xiě zuò mù biāo。 　　 biān zhuàn zhù zhǐ 　　 àn sī mǎ qiān suǒ shuō， biān xiě de zōng zhǐ shì“ jiū tiān rén zhī jì， tōng gǔ jīn zhī biàn， chéng yī jiā zhī yán”。 　　“ jiū tiān rén zhī jì”： shì tàn jiū tiān dào hé rén shì de guān xì， zuò zhě pī pàn liǎo yuán lái de“ shén yì tiān mìng lùn”， tí chū liǎo“ dì wáng zhōng xīn lùn”。 　　“ tōng gǔ jīn zhī biàn”： jí tàn jiū lì shǐ de fā zhǎn shí kuàng jí qí guī lǜ。 　　 cān kǎo nèi róng 　　《 shǐ jì 》 cān kǎo liǎo zhòng duō diǎn jí， rú《 zuǒzhuàn》、《 guó yǔ》、《 shì běn》、《 zhàn guó cè》、《 chǔ hàn chūn qiū》 hé zhū zǐ bǎi jiā děng， tóng shí cān kǎo dàng 'àn、 mín jiān gǔ wén shū jí。 sī mǎ qiān hái qīn zì cǎi fǎng， jìn xíng shí dì diào chá， rán hòu duì cái liào jīng xīn xuǎn zé shǐ yòng， zhì xué tài dù yì cháng yán jǐn。 　　 hàn dài zhī qián de lì shǐ zhù zuò zài nèi róng、 shǐ shì、 cái liào、 zuò zhě biān zhuàn shuǐ píng shàng dū wú fǎ hé《 shǐ jì 》 xiāng bǐ。《 shǐ jì 》 bù dàn guī mó jù dà， tǐ xì wán bèi， ér qiě duì cǐ hòu de jìzhuàn tǐ shǐ shū yǐng xiǎng hěn shēn， lì cháo zhèng shǐ jī běn dū yòng zhè zhǒng tǐ cái zhuàn xiě。 tóng shí， shū zhōng de wén zì shēng dòng xìng， xù shì de xíng xiàng xìng yě shì chéng jiù zuì gāo de。 　　 tǐ lì jié gòu 　　 běn jì 　　 shí jì shàng jiù shì dì wáng de zhuànjì， yīn wéi dì wáng shì tǒng lǐ guó jiā dà shì de zuì gāo de shǒu nǎo， wèitā men zuò jìzhuàn 'ér míng zhī yuē“ běn jì“， zhèng suǒ yǐ xiǎn shì tiān xià běn tǒng zhī suǒ zài， shǐ guān mín xíng shìdōu yòu yī dìng de gāng jì de yuán gù。 tóng shí， yě shì quán shū de zǒng gāng， shì yòng biān nián tǐ de fāng fǎ jì shì de。 zài“ běn jì” de xiě zuò zhōng， sī mǎ qiān cǎi qǔ liǎo xiáng jīn lüè yuǎn de bàn fǎ， shí dài yù yuǎn yù lüè， yù jìn yù xiáng。 　　“ běn jì” tuō shǐ huáng dì， shì yīn wéi huáng dì shì zhōng huá mín zú de shǐ zǔ， yòu shì“ zhèng míng bǎi wù” de zǔ shī。 jiāng xiàng yǔ liè rù“ běn jì”， yī shì qín hàn jiān jǐ nián“ zhèng yóu yǔ chū”， yī shì tuī chóng qí rén gé。 　　 shū 　　 shì jìzǎi lì dài cháo zhāng guó diǎn， yǐ míng gǔ jīn zhì dù yán gé de zhuān zhāng， fēi shì shú xī zhǎng gù de shǐ jiā， shì wú fǎ zhuàn xiě chéng shū de。 bān gù《 hàn shū》 gǎi chēng“ zhì”， chéng wéi tōng lì。“ shū” de xiū zhuàn， wéi yán jiū gè zhǒng zhuān mén shǐ tí gōng liǎo fēng fù de zī liào。 　　 kǒng zǐ shì jiā 　　 shì jìzǎi zhū hóu guó zhī shì de。 zhè yīn zhū hóu kāi guó chéng jiā， zǐ sūn shì xí， yě jiù gěi liǎo tā men de zhuànjì jiào zuò shì jiā。 cóng xī zhōu de dà fēn fēng kāi shǐ， fā zhǎn dào chūn qiū、 zhàn guó， gè zhū hóu guó xiān hòu chēng bà chēng xióng， shèng jí yī shí， yòng“ shì jiā” tǐ cái jì shù zhè yī qíng kuàng， shì fēi cháng tuǒdàng de。 　　 sī mǎ qiān bǎ kǒng zǐ hé chén shè yě liè rù“ shì jiā”， shì yī zhǒng lì wài。 kǒng zǐ suī fēi wáng hóu， dàn què shì chuán chéng sān dài wén huà de zōng zhù， gèng hé kuàng hàn wǔ dì shí rú xué dú zūn， kǒng zǐ shì rú xué de chuàng shǐ rén， jiāng zhī liè rù“ shì jiā” yě fǎn yìng liǎo sī xiǎng lǐng yù de xiàn shí qíng kuàng。 　　 zhì yú chén shè， bù dàn shì shǒu xiān qǐ yì wáng qín de lǐng dǎo zhě， qiě shì sān dài yǐ lái yǐ píng mín qǐ bīng 'ér fǎn cán bào tǒng zhì de dì yī rén， ér wáng qín de hóu wáng yòu duō shì tā jiàn zhì de。 sī mǎ qiān jiāng zhī liè rù“ shì jiā”， bǎ tā de gōng yè hé tānɡ fàng jié， wǔ wáng fá zhòu， kǒng zǐ zuò《 chūn qiū》 xiāng bǐ， jiāng tā xiě chéng wéi zhèn hàn bào qín dì guó tǒng zhì、 chì chà fēng yún de wěi dà lì shǐ yīng xióng， fǎn yìng liǎo zuò zhě jìn bù de lì shǐ guān。 　　 lièzhuàn 　　 shì jìzǎi dì wáng、 zhū hóu yǐ wài de gè zhǒng lì shǐ rén wù de。 yòu dān chuán， yòu hé chuán， yòu lèi chuán。 　　 dān chuán shì yī rén yī chuán， rú《 shāng jūn lièzhuàn》、《 lǐ sī lièzhuàn》 děng。 　　 hé chuán shì jì 'èr rén yǐ shàng de， rú《 guǎn yàn lièzhuàn》、《 lǎo zhuāng shēn hán lièzhuàn》 děng。 　　 lèi chuán shì yǐ lèi xiāng cóng， bǎ tóng yī lèi rén wù de huó dòng， guī dào yī gè chuán nèi， rú《 rú lín lièzhuàn》、《 xún lì lièzhuàn》、《 cì kè lièzhuàn》 děng。 　　 sī mǎ qiān bǎ dāng shí wǒ guó sì zhōu shǎo shù mín zú de lì shǐ qíng kuàng， yě yòng lèi chuán de xíng shì jìzǎi xià lái， rú《 xiōng nú lièzhuàn》、《 cháo xiān lièzhuàn》、《 dàyuān lièzhuàn》 děng， zhè jiù wéi yán jiū wǒ guó gǔ dài shǎo shù mín zú de lì shǐ， tí gōng liǎo zhòng yào de shǐ liào lái yuán。 quán shū piān mù 　　běn jì 　　 shǐ jì juàn yī　 wǔ dì běn jì　 dì yī 　　 shǐ jì juàn 'èr　 xià běn jì　 dì 'èr 　　 shǐ jì juàn sān　 yīn běn jì　 dì sān 　　 shǐ jì juàn sì　 zhōu běn jì　 dì sì 　　 shǐ jì juàn wǔ　 qín běn jì　 dì wǔ 　　 shǐ jì juàn liù　 qín shǐ huáng běn jì　 dì liù 　　 shǐ jì juàn qī　 xiàng yǔ běn jì　 dì qī（ suī fēi huáng dì， sī mǎ qiān yǐ“ zài quán bù zài wèi” zhī míng jiāng zhī biān rù。） 　　 shǐ jì juàn bā　 gāo zǔ běn jì　 dì bā 　　 shǐ jì juàn jiǔ　 lǚ hòu běn jì　 dì jiǔ（ bù liè míng yì shàng de tiān zǐ hàn huì dì běn jì， lǐ yóu yǔ xiàng yǔ tóng） 　　 shǐ jì juàn shí　 xiào wén běn jì　 dì shí（ yuán piān jǐ jué， cóng《 hàn shū》 bǔ） 　　 shǐ jì juàn shí yī　 xiào jǐng běn jì　 dì shí yī（ yuán piān jǐ jué， cóng《 hàn shū》 bǔ） 　　 shǐ jì juàn shí 'èr　 xiào wǔ běn jì　 dì shí 'èr（ yuán piān míng wéi‘ jīn shàng běn jì’， yuán wén jǐ jué， chǔ shǎo sūn jù《 fēngshàn shū》 bǔ bìng gǎi piān míng） 　　 sān huáng běn jì（ sī mǎ zhēn bǔ， yòu xiē bǎn běn shōu lù cǐ piān） 　　 biǎo 　　 shǐ jì juàn shí sān　 sān dài shì biǎo　 dì yī 　　 shǐ jì juàn shí sì　 shí 'èr zhū hóu nián biǎo　 dì 'èr 　　 shǐ jì juàn shí wǔ　 liù guó nián biǎo　 dì sān 　　 shǐ jì juàn shí liù　 qín chǔ zhī jì yuè biǎo　 dì sì 　　 shǐ jì juàn shí qī　 hàn xīng yǐ lái zhū hóu wáng nián biǎo　 dì wǔ 　　 shǐ jì juàn shí bā　 gāo zǔ gōng chén hóu zhě nián biǎo　 dì liù 　　 shǐ jì juàn shí jiǔ　 huì jǐng xián hóu zhě nián biǎo　 dì qī 　　 shǐ jì juàn 'èr shí　 jiàn yuán yǐ lái hóu zhě nián biǎo　 dì bā 　　 shǐ jì juàn 'èr shí yī　 jiàn yuán yǐ lái wáng zǐ hóu zhě nián biǎo　 dì jiǔ 　　 shǐ jì juàn 'èr shí 'èr　 hàn xīng yǐ lái jiàngxiàng míng chén nián biǎo　 dì shí 　　 shū 　　 shǐ jì juàn 'èr shí sān　 lǐ shū　 dì yī（ yǐ cán， jǐn cún piān shǒu“ tài shǐ gōng yuē” yǐ xià de yǐn yán。 qǔ xún zǐ de《 lǐ lùn》 jí《 yì bīng》 lái dài tì zhèng wén） 　　 shǐ jì juàn 'èr shí sì　 lè shū　 dì 'èr（ yǐ cán， jǐn cún piān shǒu“ tài shǐ gōng yuē” yǐ xià de yǐn yán。 qǔ《 lǐ jì》《 yuèjì》 lái dài tì zhèng wén） 　　 shǐ jì juàn 'èr shí wǔ　 lǜ shū　 dì sān（ yuán“ bīng shū” piān sàn yì， hòu rén bǎ yuán“ lǜ lì shū” chāi fēn chéng“ lǜ shū” hé“ lì shū” liǎng piān） 　　 shǐ jì juàn 'èr shí liù　 lì shū　 dì sì 　　 shǐ jì juàn 'èr shí qī　 tiān guān shū　 dì wǔ 　　 shǐ jì juàn 'èr shí bā　 fēngshàn shū　 dì liù 　　 shǐ jì juàn 'èr shí jiǔ　 hé qú shū　 dì qī 　　 shǐ jì juàn sān shí　 píng zhǔn shū　 dì bā 　　 shì jiā 　　 shǐ jì juàn sān shí yī　 wú tài bó shì jiā　 dì yī 　　 shǐ jì juàn sān shí 'èr　 qí tài gōng shì jiā　 dì 'èr 　　 shǐ jì juàn sān shí sān　 lǔ zhōu gōng shì jiā　 dì sān 　　 shǐ jì juàn sān shí sì　 yàn zhào gōng shì jiā　 dì sì 　　 shǐ jì juàn sān shí wǔ　 guǎn cài shì jiā　 dì wǔ 　　 shǐ jì juàn sān shí liù　 chén qǐ shì jiā　 dì liù 　　 shǐ jì juàn sān shí qī　 wèi kāng shū shì jiā　 dì qī 　　 shǐ jì juàn sān shí bā　 sòng wēi zǐ shì jiā　 dì bā 　　 shǐ jì juàn sān shí jiǔ　 jìn shì jiā　 dì jiǔ 　　 shǐ jì juàn sì shí　 chǔ shì jiā　 dì shí 　　 shǐ jì juàn sì shí yī　 yuè wáng gòu jiàn shì jiā　 dì shí yī 　　 shǐ jì juàn sì shí 'èr　 zhèng shì jiā　 dì shí 'èr 　　 shǐ jì juàn sì shí sān　 zhào shì jiā　 dì shí sān 　　 shǐ jì juàn sì shí sì　 wèi shì jiā　 dì shí sì 　　 shǐ jì juàn sì shí wǔ　 hán shì jiā　 dì shí wǔ 　　 shǐ jì juàn sì shí liù　 tián jìng zhòng wán shì jiā　 dì shí liù 　　 shǐ jì juàn sì shí qī　 kǒng zǐ shì jiā　 dì shí qī 　　 shǐ jì juàn sì shí bā　 chén shè shì jiā　 dì shí bā 　　 shǐ jì juàn sì shí jiǔ　 wài qī shì jiā　 dì shí jiǔ 　　 shǐ jì juàn wǔ shí　 chǔ yuán wáng shì jiā　 dì 'èr shí 　　 shǐ jì juàn wǔ shí yī　 jīng yàn shì jiā　 dì 'èr shí yī 　　 shǐ jì juàn wǔ shí 'èr　 qí dào huì wáng shì jiā　 dì 'èr shí 'èr 　　 shǐ jì juàn wǔ shí sān　 xiāo xiāng guó shì jiā　 dì 'èr shí sān 　　 shǐ jì juàn wǔ shí sì　 cáo xiàngguó shì jiā　 dì 'èr shí sì 　　 shǐ jì juàn wǔ shí wǔ　 liú hóu shì jiā　 dì 'èr shí wǔ 　　 shǐ jì juàn wǔ shí liù　 chén chéngxiàng shì jiā　 dì 'èr shí liù 　　 shǐ jì juàn wǔ shí qī　 jiàng hóu zhōu bó shì jiā　 dì 'èr shí qī 　　 shǐ jì juàn wǔ shí bā　 liáng xiào wáng shì jiā　 dì 'èr shí bā 　　 shǐ jì juàn wǔ shí jiǔ　 wǔ zōng shì jiā　 dì 'èr shí jiǔ 　　 shǐ jì juàn liù shí　 sān wáng shì jiā　 dì sān shí 　　 lièzhuàn 　　 shǐ jì juàn liù shí yī　 bó yí shū qí lièzhuàn　 dì yī 　　 shǐ jì juàn liù shí 'èr　 guǎn yàn lièzhuàn　 dì 'èr 　　 shǐ jì juàn liù shí sān　 lǎo zǐ hán fēi lièzhuàn　 dì sān 　　 shǐ jì juàn liù shí sì　 sī mǎ ráng jū lièzhuàn　 dì sì 　　 shǐ jì juàn liù shí wǔ　 sūn zǐ wú qǐ lièzhuàn　 dì wǔ 　　 shǐ jì juàn liù shí liù　 wǔ zǐ xū lièzhuàn　 dì liù 　　 shǐ jì juàn liù shí qī　 zhòng ní dì zǐ lièzhuàn　 dì qī 　　 shǐ jì juàn liù shí bā　 shāng jūn lièzhuàn　 dì bā 　　 shǐ jì juàn liù shí jiǔ　 sū qín lièzhuàn　 dì jiǔ 　　 shǐ jì juàn qī shí zhāng yí lièzhuàn　 dì shí 　　 shǐ jì juàn qī shí yī　 chū lǐ zǐ gān mào lièzhuàn　 dì shí yī 　　 shǐ jì juàn qī shí 'èr　 ráng hóu lièzhuàn　 dì shí 'èr 　　 shǐ jì juàn qī shí sān　 bái qǐ wáng jiǎn lièzhuàn　 dì shí sān 　　 shǐ jì juàn qī shí sì　 mèng zǐ xún qīng lièzhuàn　 dì shí sì 　　 shǐ jì juàn qī shí wǔ　 mèng cháng jūn lièzhuàn　 dì shí wǔ 　　 shǐ jì juàn qī shí liù　 píng yuán jūn yú qīng lièzhuàn　 dì shí liù 　　 shǐ jì juàn qī shí qī　 wèi gōng zǐ lièzhuàn　 dì shí qī 　　 shǐ jì juàn qī shí bā　 chūn shēn jūn lièzhuàn　 dì shí bā 　　 shǐ jì juàn qī shí jiǔ　 fàn huī cài zé lièzhuàn　 dì shí jiǔ 　　 shǐ jì juàn bā shí　 yuèyì lièzhuàn　 dì 'èr shí 　　 shǐ jì juàn bā shí yī　 lián pō lìn xiāng rú lièzhuàn　 dì 'èr shí yī 　　 shǐ jì juàn bā shí 'èr　 tián dān lièzhuàn　 dì 'èr shí 'èr 　　 shǐ jì juàn bā shí sān　 lǔ zhòng lián zōu yáng lièzhuàn　 dì 'èr shí sān 　　 shǐ jì juàn bā shí sì　 qū yuán jiǎ shēng lièzhuàn　 dì 'èr shí sì 　　 shǐ jì juàn bā shí wǔ　 lǚ bù wéi lièzhuàn　 dì 'èr shí wǔ 　　 shǐ jì juàn bā shí liù　 cì kè lièzhuàn　 dì 'èr shí liù 　　 shǐ jì juàn bā shí qī　 lǐ sī lièzhuàn　 dì 'èr shí qī 　　 shǐ jì juàn bā shí bā　 méng tián lièzhuàn　 dì 'èr shí bā 　　 shǐ jì juàn bā shí jiǔ　 zhāng 'ěr chén yú lièzhuàn　 dì 'èr shí jiǔ 　　 shǐ jì juàn jiǔ shí　 wèi bào péng yuè lièzhuàn　 dì sān shí 　　 shǐ jì juàn jiǔ shí yī　 qíng bù lièzhuàn　 dì sān shí yī 　　 shǐ jì juàn jiǔ shí 'èr　 huái yīn hóu lièzhuàn　 dì sān shí 'èr 　　 shǐ jì juàn jiǔ shí sān　 hán xìn lú wǎn lièzhuàn　 dì sān shí sān 　　 shǐ jì juàn jiǔ shí sì　 tián dàn lièzhuàn　 dì sān shí sì 　　 shǐ jì juàn jiǔ shí wǔ　 fán lì téng guàn lièzhuàn　 dì sān shí wǔ 　　 shǐ jì juàn jiǔ shí liù　 zhāng chéngxiàng lièzhuàn　 dì sān shí liù 　　 shǐ jì juàn jiǔ shí qī　 lì shēng lù jiǎ lièzhuàn　 dì sān shí qī 　　 shǐ jì juàn jiǔ shí bā　 fù jìn kuǎi chéng lièzhuàn　 dì sān shí bā 　　 shǐ jì juàn jiǔ shí jiǔ　 liú jìng shū sūn tōng lièzhuàn　 dì sān shí jiǔ 　　 shǐ jì juàn yī bǎi　 jì bù luán bù lièzhuàn　 dì sì shí 　　 shǐ jì juàn yī bǎi yī　 yuán 'àng cháo cuò lièzhuàn　 dì sì shí yī 　　 shǐ jì juàn yī bǎi 'èr　 zhāng shì zhī féng táng lièzhuàn　 dì sì shí 'èr 　　 shǐ jì juàn yī bǎi sān　 wàn shí zhāng shū lièzhuàn　 dì sì shí sān 　　 shǐ jì juàn yī bǎi sì　 tián shū lièzhuàn　 dì sì shí sì 　　 shǐ jì juàn yī bǎi wǔ　 biǎn què cāng gōng lièzhuàn　 dì sì shí wǔ 　　 shǐ jì juàn yī bǎi liù　 wú wáng bì lièzhuàn　 dì sì shí liù 　　 shǐ jì juàn yī bǎi qī　 wèi qí wǔ 'ān hóu lièzhuàn　 dì sì shí qī 　　 shǐ jì juàn yī bǎi bā　 hán cháng rú lièzhuàn　 dì sì shí bā 　　 shǐ jì juàn yī bǎi jiǔ　 lǐ jiāng jūn lièzhuàn　 dì sì shí jiǔ 　　 shǐ jì juàn yī bǎi shí　 xiōng nú lièzhuàn　 dì wǔ shí 　　 shǐ jì juàn yī bǎi shí yī　 wèi jiāng jūn piàoqí lièzhuàn　 dì wǔ shí yī 　　 shǐ jì juàn yī bǎi shí 'èr　 píng jīn hóu zhù fù lièzhuàn　 dì wǔ shí 'èr 　　 shǐ jì juàn yī bǎi shí sān　 nán yuè lièzhuàn　 dì wǔ shí sān 　　 shǐ jì juàn yī bǎi shí sì　 dōng yuè lièzhuàn　 dì wǔ shí sì 　　 shǐ jì juàn yī bǎi shí wǔ　 cháo xiān lièzhuàn　 dì wǔ shí wǔ 　　 shǐ jì juàn yī bǎi shí liù　 xī nán yí lièzhuàn　 dì wǔ shí liù 　　 shǐ jì juàn yī bǎi shí qī　 sī mǎ xiāng rú lièzhuàn　 dì wǔ shí qī 　　 shǐ jì juàn yī bǎi shí bā　 huái nán héng shān lièzhuàn　 dì wǔ shí bā 　　 shǐ jì juàn yī bǎi shí jiǔ　 xún lì lièzhuàn　 dì wǔ shí jiǔ 　　 shǐ jì juàn yī bǎi 'èr shí　 jí zhèng lièzhuàn　 dì liù shí 　　 shǐ jì juàn yī bǎi 'èr shí yī　 rú lín lièzhuàn　 dì liù shí yī 　　 shǐ jì juàn yī bǎi 'èr shí 'èr　 kù lì lièzhuàn　 dì liù shí 'èr 　　 shǐ jì juàn yī bǎi 'èr shí sān　 dàyuān lièzhuàn　 dì liù shí sān 　　 shǐ jì juàn yī bǎi 'èr shí sì　 yóu xiá lièzhuàn　 dì liù shí sì 　　 shǐ jì juàn yī bǎi 'èr shí wǔ　 nìng xìng lièzhuàn　 dì liù shí wǔ 　　 shǐ jì juàn yī bǎi 'èr shí liù　 huá jī lièzhuàn　 dì liù shí liù 　　 shǐ jì juàn yī bǎi 'èr shí qī　 rì zhě lièzhuàn　 dì liù shí qī（ wèi chǎn shù zhū hóu guó zhī sú， jǐn jì sī mǎ jì zhù zhī shì。） 　　 shǐ jì juàn yī bǎi 'èr shí bā　 guī cè lièzhuàn　 dì liù shí bā 　　 shǐ jì juàn yī bǎi 'èr shí jiǔ　 huò zhí lièzhuàn　 dì liù shí jiǔ 　　 shǐ jì juàn yī bǎi sān shí　 tài shǐ gōng zì xù　 dì qī shí yán jiū kǎo zhèng 　　piān shù jí xù bǔ 　　《 shǐ jì zhì yí》 ( qīng cháo · liáng yù shéng ) jù sī mǎ qiān shuō，《 shǐ jì 》 yòu běn jì shí 'èr piān， biǎo shí piān， shū bā piān， shì jiā sān shí piān， lièzhuàn qī shí piān， gòng yī bǎi sān shí piān。 bān gù zài《 hàn shū · sī mǎ qiān chuán》 zhōng tí dào《 shǐ jì 》 quē shǎo shí piān。 wèi hóng gěi《 hàn shū jiù yí》 zhè běn shū zuò zhù， shuō dào：“ sī mǎ qiān zuò《 jǐng dì běn jì》， jí yán qí duǎn jí wǔ dì guò， wǔ dì nù 'ér xiāoqù zhī”， sān guó wèi zhāng yàn zhǐ chū zhè shí piān shì《 jǐng dì běn jì》、《 wǔ dì běn jì》、《 lǐ shū》、《 lè shū》、《 lǜ shū》、《 hàn xīng yǐ lái jiàngxiàng nián biǎo》、《 rì zhě lièzhuàn》、《 sān wáng shì jiā》、《 guī cè lièzhuàn》、《 fù jìn kuǎi lièzhuàn》。 　　 jīn běn《 shǐ jì 》 yě shì yī bǎi sān shí piān， yòu shǎo shù piān zhāng xiǎn rán bù shì sī mǎ qiān de shǒu bǐ， hàn yuán dì、 hàn chéng dì shí de bó shì chǔ shǎo sūn bǔ xiě guò《 shǐ jì 》， jīn běn《 shǐ jì 》 zhōng“ chǔ xiān shēng yuē” jiù shì tā de bǔ zuò。 qí zhōng《 wǔ dì jì》、《 sān wáng shì jiā》、《 guī cè lièzhuàn》 hé《 rì zhě lièzhuàn》 sì piān yóu hàn bó shì chǔ shǎo sūn bǔ quē。 　　《 hàn shū · yì wén zhì》 zài féng shāng xù bǔ《 tài shǐ gōng》 qī piān， wéi zhāo zhù yún féng shāng“ shòu zhào xù《 tài shǐ gōng shū》 shí yú piān”， liú zhī jǐ rèn wéi xù bǔ《 shǐ jì 》 de bù zhǐ shì chǔ、 féng liǎng jiā， ér yòu shí wǔ jiā zhī duō。 　　“《 shǐ jì 》 suǒ chū， nián zhǐ tài chū， qí hòu liú xiàng， xiàng zǐ yù， jí zhū hàoshìzhě， ruò féng shāng， wèi héng， yáng xióng， shǐ cén， liáng shěn， sì rén， jìn féng， duàn sù， jīn dān， féng yǎn， wéi róng， xiāo fèn， liú xún děng xiāng jì zhuàn xù， qì yú 'āi píng jiān， yóu míng《 shǐ jì 》”。 hòu rén dà duō shǔbù tóng yì zhāng yàn de shuō fǎ， dàn《 shǐ jì 》 cán quē shì què záo wú yí de。 　　《 shǐ jì 》 yǐ hòu de lì dài zhèng shǐ， chú jí gè bié lì wài， dōushì yóu cháo tíng zhù chí、 àn zhào jūn zhù de yì zhì xiū zhuàn de， shì míng fù qí shí de guān shǐ。 ér sī mǎ qiān suī rán shì cháo tíng de shǐ guān，《 shǐ jì 》 què bìng bù tǐ xiàn zuì gāo tǒng zhì zhě hàn wǔ dì de yì zhì。 　　 cháo tíng céng xià zhào shān jié hé xù bǔ《 shǐ jì 》。《 hòu hàn shū · yáng zhōng chuán》 yún， yáng zhōng“ shòu zhào shān《 tài shǐ gōng shū》 wéi shí yú wàn yán”。 bèi shān hòu jǐn shí yú wàn yán de《 shǐ jì 》， zài hàn yǐ hòu jí shī chuán， yǐ hòu yī zhí liú chuán de shì jīng xù bǔ de《 shǐ jì 》。 　　 kǎo jù yǔ jí zhù 　　《 shǐ jì tàn yuán》 ( qīng cháo · cuī shì )《 shǐ jì 》 zài bǐ jiào guǎng fàn dì chuán bō liú xíng， dà yuē shì zài dōng hàn zhōng qī yǐ hòu，“ shǐ jì ” chéng wéi sī mǎ qiān zhù zuò de zhuān chēng， yě shǐ yú zhè gè shí hòu。 zài zhè yǐ qián，《 shǐ jì 》 dū chēng wéi《 tài shǐ gōng shū》、《 tài shǐ gōng jì》 hé jiǎn chēng“ tài shǐ gōng”。 jù xiàn zhī cái liào kǎo zhèng， zuì zǎo chēng sī mǎ qiān zhè bù shǐ zhù wéi《 shǐ jì 》 de， shì dōng hàn huán dì shí xiě de《 dōng hǎi miào bēi》。 　　 táng cháo shí qī， yóu yú gǔ wén yùn dòng de xīng qǐ， wén rén men duì《 shǐ jì 》 jǐyǔ liǎo gāo dù de zhòng shì， dāng shí zhù míng wén xué jiā hán yù、 liǔ zōng yuán děngdōu duì《 shǐ jì 》 tè bié tuī chóng。 　　 sòng yuán zhī hòu， ōu yáng xiū、 zhèng qiáo、 hóng mài、 wáng yìng lín gè jiā， yǐ jí míng cháo de gōng 'ān pài、 qīng cháo de tóng chéng pài， dū shí fēn zàn shǎng《 shǐ jì 》 de wén bǐ。 yú shì《 shǐ jì 》 de shēng wàng yǔ rì jù zēng， gè jiā gè pài zhù shì hé píng jià《 shǐ jì 》 de shū yě yuán yuán bù duàn chū xiàn。 qí zhōng zuì yòu yǐng xiǎng de shì sú chēng“ sān jiā zhù” de《 shǐ jì jí jiě》（ liú sòng · péi yīn zhù）、《 shǐ jì suǒ yǐn》（ táng · sī mǎ zhēn zhù） hé《 shǐ jì zhèng yì》（ táng · zhāng shǒu jié zhù）。 　　《 shǐ jì jí jiě》 jiān cǎi dāng shí péi yīn suǒ néng jiàn dào de qián rén yòu guān《 shǐ jì 》 zhū shū de yán jiū chéng guǒ， bìng yī yī zhù míng zuò zhě míng zì， yī sī bù gǒu。 　　《 shǐ jì suǒ yǐn》 jìn yī bù zhǐ chū liǎo《 shǐ jì jí jiě》 zhōng kǎo zhèng bù dāng de cuò chù。 bìng duì《 shǐ jì 》 yuán wén tí chū biàn zhèng， fā yǔ jǐng bì。 　　《 shǐ jì zhèng yì》 de zuò zhě cháng yú yú dì zhī xué， duì《 shǐ jì 》 zhōng dì míng de kǎo zhèng yóu wéi jīng bì。 　　 dú《 shǐ jì 》 yuán wén， tóng shí zhù yì kàn yī kàn zhè“ sān jiā zhù”， duì yuán shū huì yòu gèng jìn yī bù de lǐ jiě。 1959 nián， zhōng huá shū jú chóngxīn biāo diǎn jiàokān pái yìn de《 shǐ jì 》， jiù shì yǔ zhè“ sān jiā zhù” hé kè de běn zǐ。 　　 yán jiū zhuān zhù zōng shù 　　《 shǐ jì jiàozhèng》 wáng shū mín《 shǐ jì 》 chéng shū hòu， yóu yú tā“ shì fēi pō miù yú shèng rén， lùn dà dào zé xiān huáng lǎo 'ér hòu liù jīng， xù yóu xiá zé tuì chù shì 'ér jìn jiān xióng， shù huò zhí zé chóng shì lì 'ér xiū jiàn pín， cǐ qí suǒ bì yě。”（《 hàn shū · sī mǎ qiān chuán》）， bèi zhǐ zé wéi duì kàng hàn dài zhèng zōng sī xiǎng de yì duān dài biǎo。 yīn cǐ， zài liǎng hàn shí，《 shǐ jì 》 yī zhí bèi shì wéi lí jīng pàn dào de“ bàng shū”， bù dàn dé bù dào yīngyǒu de gōng zhèng píng jià， ér qiě dāng shí xué zhě yě bù gǎn wéi zhī zuò zhù shì。 　　 zì sòng cháo yǐ hòu， yán jiū《 shǐ jì 》 de zhù shù zēng duō liǎo， jiào yòu dài biǎo xìng de rú qīng cháo liáng yù shéng de《 shǐ jì zhì yí》、 cuī shì de《 shǐ jì tàn yuán》、 zhāng sēn jiē de《 shǐ jì xīn xiào zhù》、 rì běn xué zhě lóng chuān zī yán de《 shǐ jì huì zhù kǎo zhèng》， yǐ jí qīng cháo zhào yì de《 niàn 'èr shǐ zhá jì》 hé wáng míng shèng《 shí qī shǐ shāng què》 de yòu guān bù fēn， dōushì zhòng yào de cān kǎo shū jí。 　　 zhāng wén hǔ zhù《 xiào kān shǐ jì jí jiě suǒ yǐn zhèng yì zhá jì》 yī shū duì《 shǐ jì 》 de shǐ wén jí zhù wén jìn xíng liǎo jīng shěn de jiàodìng。 tā gēn jù qián tài jí de xiào běn hé tā zì jǐ suǒ jiàn dào de gè zhǒng jiù kè gǔ běn hé shí běn， zé shàn 'ér cóng， jiān cǎi zhū jiā， jīn líng jú běn jiù shì jīng guò tā de xiào kǎo zhī hòu kān xíng de。 　　 zì hàn dài zhì qīng dài，《 shǐ jì 》 de yán jiū zhuān zhù dá 101 bù， dān piān lùn wén 1435 piān， náng kuò liǎo míng wù diǎn zhāng、 dì lǐ yán gé、 wén zì jiàokān、 yīn yùn xùn gǔ、 bǎn běn yuán liú yǐ jí shū jiě、 dú fǎ、 píng zhù děng lǐng yù。 fāng fǎ shì chāo shè cái liào， pái bǐ yǐn zhèng， jī běn shì wēi guān de jiá shuō yǐ shuō de“ wén xiàn” yán jiū。 　　 xiāng guān gōng jù shū 　　 yòu guān《 shǐ jì 》 de gōng jù shū， yǐ《 shǐ jì yán jiū de zī liào hé lùn wén suǒ yǐn》 zuì wéi yòu yòng。 suǒ yǐn nèi róng， bāo kuò bǎn běn、 mù lù、 tí jiě、 guān yú《 shǐ jì 》 quán shū jí gè gè bù fēn de yán jiū、 sī mǎ qiān shēng píng shì jì jí qí xué shù gòng xiàn de yán jiū、 gǎo běn hé wèi jiàn chuán běn mù lù、 yòu guān《 shǐ jì 》 de fēi zhuān mén zhù zuò rì lù、 táng sòng yuán míng bǐ jì zhōng yòu guān《 shǐ jì 》 de wén zì tiáo mù、 wài guó yán jiū lùn wén hé zhuān zhù mù lù děng， shèn wéi xiáng bèi。 　　 cǐ wài， shàng yòu hā fó yàn jīng xué shè yǐn dé biān zuǎn chù biān de《 shǐ jì jí zhù shì zōng hé yǐn dé》， huáng fú luán《 shǐ jì suǒ yǐn》、 zhōng huá《 shǐ jì rén míng suǒ yǐn》、 duàn shū 'ān《 shǐ jì sān jiā zhù yǐn shū suǒ yǐn》 děng shū。 qí zhōng huáng fú luán《 shǐ jì suǒ yǐn》 duì chá suǒ《 shǐ jì 》 zhōng de rén míng、 dì míng、 shì jiàn、 cí huì jí xí sú yǔ， zuì wéi yòu yòng。 gòng xiàn tè diǎn 　　《 shǐ jì 》 de gòng xiàn hé tè diǎn zhù yào yòu zhè yàng jǐ gè fāng miàn； 　　 yī、 kāi chuàng liǎo“ jìzhuàn tǐ” tǐ lì 　　 jì， zhǐ běn jì， jí huáng dì de zhuànjì； chuán， zhǐ lièzhuàn， shì yī bān dà chén hé gè shì rén wù de zhuànjì。 sī mǎ qiān zài qián rén de jī chǔ shàng， zài《 shǐ jì 》 zhōng yǐ běn jì、 biǎo、 shū、 shì jiā、 lièzhuàn wǔ tǐ jié gòu， chuàng zào xìng dì tàn suǒ liǎo yǐ rén wù wéi zhù tǐ de lì shǐ biān zuǎn xué fāng fǎ。 　　“ běn jì” àn nián dài shùn xù jì xù dì wáng de yán xíng hé zhèng jì；“ biǎo” àn nián dài pǔ liè gè gè shí qī de zhòng dà shì jiàn；“ shū” jì lù liǎo gè zhǒng diǎn zhāng zhì dù de yán gé；“ shì jiā” zài shù zhū hóu guó de xīng shuāi hé jié chū rén wù de yè jì；“ lièzhuàn” jìzǎi gè zhǒng dài biǎo rén wù de huó dòng。 sī mǎ qiān chuàng zào xìng dì bǎ zhè wǔ zhǒng tǐ cái zōng hé qǐ lái， xíng chéng yī gè wán zhěng de tǒng yī tǐ xì。 　　 èr、 kāi chuàng liǎo zhèng zhì、 jīng jì、 mín zú、 wén huà děng gè zhǒng zhī shí de zōng hé zuǎn shǐ fāng fǎ 　　《 shǐ jì 》 shì wǒ guó dì yī bù guī mó hóng dà、 guàn tōng gǔ jīn、 nèi róng guǎng bó de bǎi kē quán shū shì de tōng shǐ。 zài《 shǐ jì 》 zhōng， sī mǎ qiān dì yī gè wéi jīng jì shǐ zuò chuán：《 píng zhǔn shū》、《 huò zhí lièzhuàn》； sī mǎ qiān yòu dì yī gè wéi shǎo shù mín zú lìzhuàn：《 xiōng nú lièzhuàn》、《 xī nán yí lièzhuàn》 děng； tā hái dì yī gè wéi bēi wēi zhě lièzhuàn：《 cì kè lièzhuàn》、《 yóu xiá lièzhuàn》 děng。 　　《 shǐ jì 》 dì yī cì bǎ zhèng zhì、 jīng jì、 wén huà gè gè fāng miàn dū bāo róng zài lì shǐ xué de yán jiū fàn wéi zhī nèi， cóng 'ér kāi tuò liǎo lì shǐ xué yán jiū de xīn lǐng yù， tuī dòng liǎo wǒ guó lì shǐ xué de fā zhǎn。 yóu yú jìzhuàn tǐ kě yǐ róng nà guǎng fàn de nèi róng， yòu yī dìng de líng huó xìng， yòu néng fǎn yìng chū fēng jiàn de děng jí guān xì， yīn 'ér zhè zhǒng zhuàn shǐ fāng fǎ， wéi lì dài shǐ jiā suǒ cǎi yòng， yǐng xiǎng shí fēn shēn yuǎn。 　　 sān、 bǐng bǐ zhí shū， shì wǒ guó bǎo guì de shǐ xué chuán tǒng， sī mǎ qiān de《 shǐ jì 》 duì cǐ yòu hěn hǎo de fā huī 　　 suǒ wèi bǐng bǐ zhí shū， jiù shì shǐ xué jiā bì xū zhōng yú lì shǐ shǐ shí， jì bù yì měi， yě bù kē qiú， àn zhào lì shǐ de běn lái miàn mào zhuàn xiě lì shǐ。《 shǐ jì 》 míng què biǎo shì fǎn duì nà zhǒng“ yù zhě huò guò qí shī， huǐ zhě huò sǔn qí zhēn” de zuò fǎ。 　　 duì yú xiān qín de fǎ jiā hé qín dài de bào zhèng， cóng gǎn qíng shàng sī mǎ qiān shì fèn hèn de， dàn tā zuò dào liǎo bù yīn zēng 'ér zēng qí 'è。 xiāng fǎn， duì fǎ jiā de gǎi gé hé qín dài tǒng yī zhōng guó de lì shǐ zuò yòng， tādōu yú yǐ chōng fēn de kěn dìng。 zhèng yīn wéi sī mǎ qiān de shí lù jīng shén， cái shǐ《 shǐ jì 》 yǐ xìn shǐ wén míng yú shì。 　　《 shǐ jì 》 hái guàn chuān yī tiáo zhòng yào xiàn suǒ， jí zhòng shì rén de lì shǐ zuò yòng。 sī mǎ qiān shì fǎn tiān mìng de。 qiáng diào rén shì lì shǐ de zhōng xīn。 yīn cǐ， tā zài xiě dì wáng jiàngxiàng de tóng shí、 zhù yì wéi shè huì shàng de gè zhǒng rén lìzhuàn， yóu qí shì bǎ nóng mín qǐ yì de lǐng xiù chén shèng、 wú guǎng， fàng dào yǔ wáng hóu gōng chén yǐ jí fēng jiàn shè huì de shèng rén kǒng zǐ tóng děng de dì wèi lái xiě。 suǒ yǐ zài《 shǐ jì 》 zhōng， jì yòu zhàn guó qī xióng de shì jiā、 xiāo chéngxiàng（ xiāo hé）。 liú hóu（ zhāng liáng） de shì jiā、 kǒng zǐ de shì jiā， tóng shí yě yòu《 chén shè shì jiā》。 　　 sī mǎ qiān yě hěn zhòng shì wù zhì shēng chǎn huó dòng zài lì shǐ shàng de zuò yòng， bǎ jīng jì zhuàng kuàng tóng zhèng zhì shàng de zhì luàn xīng shuāi jǐn mì dì lián xì zài yī qǐ。 tā hái qiáng diào zǒng jié lì shǐ jīng yàn。 tí chū yǐ shǐ wéi jìng、 jiàn wǎng zhī lái de sī xiǎng。 yóu yú sī mǎ qiān zài lì shǐ biān zuǎn xué shàng de wěi dà chuàng zào jīng shén， tā de jìn bù de shǐ xué sī xiǎng hé yán jǐn de zhì shǐ fāng fǎ， shǐ《 shǐ jì 》 chéng wéi wǒ guó shǐ xué shǐ shàng yī zuò wēi 'é de fēng bēi， sī mǎ qiān yě yíng dé liǎo“ zhōng guó shǐ xué zhī fù” de měi míng。 　　 sì、《 shǐ jì 》 yě shì yī bù xíng xiàng shēng dòng de lì shǐ zhuànjì 　　《 shǐ jì 》 de wén cǎi lì lái wèiwǒ guó wén xué jiè suǒ chēng sòng， tā kāi chuàng liǎo wǒ guó zhuànjì wén xué de xiān hé。 sī mǎ qiān xiàng yī gè chū sè de huà jiā， yǐ tā nà shí fēn chuán shén de huà bǐ， wèiwǒ men gòu huà chū yī gè gè xǔ xǔ rú shēng de rén wù huà xiàng； yòu xiàng yī wèi shàn yú bǔ zhuō shùn jiān de diāo sù jiā， yǐ tā nà fēng lì de kè dāo， wèiwǒ men sù zào liǎo yī gè gè fēng cǎi gè yì de diāo xiàng。 　　 zài《 shǐ jì 》 zhè zuò rén wù huà láng lǐ， wǒ men bù jǐn kě yǐ kàn dào lì shǐ shàng nà xiē yòu zuò wéi de wáng hóu jiāng xiāng de yīng zī， yě kě yǐ kàn dào miào jì cáng shēn díshì rén shí kè、 bǎi jiā zhēng míng de xiān qín zhū zǐ、“ wéi zhī jǐ zhě sǐ” de cì kè、 yǐ nuò bì chéng de yóu xiá、 fù bǐ wáng hóu de shāng rén dà jiǎ， yǐ jí yī bǔ、 pái yōu děng gè zhǒng rén wù de fēng cǎi， gěi rén yǐ měi de xiǎng shòu hé sī xiǎng shàng de qǐ dí。 　　 sī mǎ qiān chuàng zào xìng dì bǎ wén、 shǐ róng zhù yú yī lú， wèiwǒ men xiě xià liǎo yī bù xíng xiàng de lì shǐ。 suǒ yǐ， lǔ xùn xiān shēng chēng zàn《 shǐ jì 》 wéi“ shǐ jiā zhī jué chàng， wú yùn zhī lí sāo”。 zhèng yīn wéi rú cǐ， zài zhōng guó gǔ dài hào hàn de shǐ zhù zhōng，《 shǐ jì 》 yōng yòu de dú zhě liàng shì shǒu qū yī zhǐ de。 hòu shì píng jià 　　《 shǐ jì 》 de dàn shēng， jiù zhōng guó shǐ xué de jù tǐ fā zhǎn 'ér yán，《 shǐ jì 》 de gòng xiàn jù dà。 　　 yī、 jiàn lì jié chū de tōng shǐ tǐ cái 　　《 shǐ jì 》 shì zhōng guó shǐ xué shǐ shàng dì yī bù guàn tōng gǔ jīn， wǎng luó bǎi dài de tōng shǐ míng zhù。 wú lùn shuō tā shì gǔ dài zhōng guó shǐ xué shǐ de zuì huī huáng chéng jiù， hái shì shuō tā shì shì jiè gǔ dài shǐ xué shǐ de zuì huī huáng chéng jiù， dū háo bùwèi guò。 zhè yī diǎn， zhǐ yào jiāng zhī yǔ xī luó duō dé de《 lì shǐ》 xiāng bǐ jiào， jiù huì fēi cháng míng bái。 zhèng yīn wéi《 shǐ jì 》 néng gòu huì tōng gǔ jīn zhuàn chéng yī shū， kāi qǐ xiān lì， shù lì liǎo bǎng yàng， yú shì fǎng xiào zhè zhǒng tǐ cái 'ér xiū shǐ de yě jiù xiāng jì 'ér qǐ liǎo。 tōng shǐ jiā fēng， yī zhí yǐng xiǎng zhe jìn xiàn dài de shǐ xué yán jiū yǔ xiě zuò。 　　 èr、 jiàn lì liǎo shǐ xué dú lì dì wèi 　　 wǒ guó gǔ dài， shǐ xué shì bāo hán zài jīng xué fàn wéi zhī nèi méi yòu zì jǐ de dú lì dì wèi de。 suǒ yǐ shǐ bù zhī shū zài liú xīn de《 qī lüè》 hé bān gù de《 yì wén zhì》 lǐ， dōushì fù zài《 chūn qiū》 de hòu miàn。 zì cóng sī mǎ qiān xiū chéng《 shǐ jì 》 yǐ hòu， zuò zhě jì qǐ， zhuān mén de shǐ xué zhù zuò yuè lái yuè duō。 yú shì， jìn cháo de xún xù shì yìng xīn de yào qiú， cái bǎ lì dài de diǎn jí fēn wéi sì bù： jiá bù jì liù yì xiǎo xué， yǐ bù jì zhū zǐ bīng shù， bǐng bù jì shǐ jì huáng lǎn， dīng bù jì shī fù tú zàn。 cóng 'ér， shǐ xué yī mén， zài zhōng guó xué shù lǐng yù lǐ cái qǔ dé liǎo dú lì dì wèi。 yǐn shuǐ sī yuán， zhè yī gōng jì yīnggāi guī yú sī mǎ qiān hé tā de《 shǐ jì 》。 　　 sān、 jiàn lì liǎo shǐ chuán wén xué chuán tǒng 　　 sī mǎ qiān de wén xué xiū yǎng shēn hòu， qí yì shù shǒu duàn tè bié gāo miào。 wǎng wǎng mǒu zhǒng jí qí fù zá de shì shí， tādōu cuò zhì de fēi cháng tuǒ tiē， zhì xù jǐng rán， zài jiā yǐ shì xiàn yuǎn， jiàn shí gāo， wén zì shēng dòng， bǐ lì xǐ liàn， gǎn qíng chōng pèi， xìn shǒu xiě lái， mò bù cí qì zòng héng， xíng xiàng míng kuài， shǐ rén“ jīng hū jī jié， bù zì zhī qí suǒ yǐ rán”。（《 róng zhāi suí bǐ · shǐ jì jiǎn miào chù》） 　　 dàn bì xū tè bié zhǐ chū de shì， yóu yú sī mǎ qiān shòu shí dài de xiàn zhì，《 shǐ jì 》 yě cún zài mǒu xiē quē diǎn yǔ bù zú zhī chù。 lì rú， cún zài“ tiān mìng”、 zāi yì hé lì shǐ xún huán lùn de shén mì sī xiǎng de yǐng xiǎng。 zài《 liù guó nián biǎo xù》 lùn shù qín bìng tiān xià de yuán yīn shí， zhǐ chū zhè shì“ tiān suǒ zhù” de jiēguǒ。《 gāo zǔ běn jì》 dài yòu“ sān tǒng xún huán lùn” de sè cǎi， yǐ wéi“ sān wǔ zhī dào ruò xún huán， zhōng 'ér fù shǐ”。 zài《 tiān guān shū》 zhōng， jì shù gè zhǒng tè shū de zì rán tiān xiàng shí， cháng cháng yǔ rén shì lián xì zài yī qǐ， gèng duō dì biǎo xiàn liǎo zāi yì de shén mì sī xiǎng。 zhè xiē shuō míng《 shǐ jì 》 zài“ jiū tiān rén zhī jì” shí， réng rán méi yòu bǎi tuō“ tiān rén gǎn yìng” shén xué sī xiǎng de yǐng xiǎng。 wén huà yǐng xiǎng 　　jīng jù《 zhào shì gū 'ér》《 shǐ jì 》 duì gǔ dài de xiǎo shuō、 xì jù、 zhuànjì wén xué、 sǎnwén， dōuyòu guǎng fàn 'ér shēn yuǎn de yǐng xiǎng。 　　 shǒu xiān， cóng zǒng tǐ shàng lái shuō，《 shǐ jì 》 zuò wéi wǒ guó dì yī bù yǐ miáo xiě rén wù wéi zhōng xīn de dà guī mó zuò pǐn， wéi hòu dài wén xué de fā zhǎn tí gōng liǎo yī gè zhòng yào jī chǔ hé duō zhǒng kě néng xìng。 　　《 shǐ jì 》 suǒ xiě de suī rán shì lì shǐ shàng de shí yòu rén wù， dàn shì， tōng guò“ hù jiàn” jí tū chū rén wù mǒu zhǒng zhù yào tè zhēng de fāng fǎ， tōng guò bù tóng rén wù de duì bǐ， yǐ jí zài xì jié fāng miàn de xū gòu， shí jì bǎ rén wù jiā yǐ lèi xíng huà liǎo。 　　 zài gè mín zú zǎo qī wén xué zhōng， dōuyòu zhè yàng de xiàn xiàng， zhè shì rén lèi tōng guò yì shù shǒu duàn rèn shí zì shēn de yī zhǒng fāng fǎ。 zhǐ shì zhōng guó wén xué zuì chū de lèi xíng huà rén wù chū xiàn zài lì shǐ zhù zuò zhōng， qíng kuàng jiào wéi tè bié。 　　 yóu cǐ，《 shǐ jì 》 wéi zhōng guó wén xué jiàn lì liǎo yī pī zhòng yào de rén wù yuán xíng。 zài hòu dài de xiǎo shuō、 xì jù zhōng， suǒ xiě de dì wáng、 yīng xióng、 xiá kè、 guān lì děng gè zhǒng rén wù xíng xiàng， yòu bù shǎo shì cóng《 shǐ jì 》 de rén wù xíng xiàng yǎn huà chū lái de。 　　 xiǎo shuō 　　 zài xiǎo shuō fāng miàn， chú liǎo rén wù lèi xíng， tā de tǐ cái hé xù shì fāng shì yě shòu dào《 shǐ jì 》 de xiǎn zhù yǐng xiǎng。 zhōng guó chuán tǒng xiǎo shuō duō yǐ“ chuán” wéi míng， yǐ rén wù zhuànjì shì de xíng shì zhǎn kāi， jù yòu rén wù zhuànjì shì de kāi tóu hé jié wěi， yǐ rén wù shēng píng shǐ zhōng wéi mài luò， yán gé 'àn shí jiān shùn xù zhǎn kāi qíng jié， bìng wǎng wǎng yòu zuò zhě de zhí jiē píng lùn， zhè yī qiē zhòng yào tè zhēng， zhù yào shì yuān yuán yú《 shǐ jì 》 de。 　　 hòu shì xiǎo shuō duō yǐ《 shǐ jì 》 wéi qǔ cái zhī yuán。 qí zhōng bǐ jiào diǎn xíng de yòu féng mèng lóng de《 dōng zhōu liè guó zhì》、 sūn hào huī de《 dà qín dì guó》 hé hán chuān zǐ de《 zhàn guó zòng héng》。 　　 xì jù 　　 jīng jù《 bà wáng bié jī》 xì jù fāng miàn， yóu yú《 shǐ jì 》 de gù shì jù yòu qiáng liè de xì jù xìng， rén wù xìng gé xiān míng， máo dùn chōng tū jiān ruì， yīn 'ér zì rán 'ér rán chéng wéi hòu dài xì jù qǔ cái de bǎo kù。 　　 jù fù xī huá《 yuán dài zá jù quán mù》 suǒ zài， qǔ cái yú《 shǐ jì 》 de jù mù jiù yòu 180 duō zhǒng。 jù lǐ cháng zhī tǒng jì， zài xiàn cún 132 zhǒng yuán zá jù zhōng， yòu 16 zhǒng cǎi zì《 shǐ jì 》 de gù shì。 qí zhōng bāo kuò《 zhào shì gū 'ér》 zhè yàng de jù yòu shì jiè yǐng xiǎng de míng zuò。 yǐ jīng shī chuán de lèi sì zuò pǐn， dāng rán gèng duō。 dào hòu lái de jīng jù zhōng， réng rán yòu xǔ duō shì qǔ cái yú《 shǐ jì 》 de， rú zhòng suǒ zhōu zhī de《 bà wáng bié jī》 děng。 　　 sòng yuán shí qī， suí zhe zhōng guó xì jù de xíng chéng yǔ chéng shú，《 shǐ jì 》 de nèi róng yǔ yì shù yě yǐng xiǎng dào xì jù chuàng zuò。 lì rú sòng yuán xì wén yòu《 zhào shì gū 'ér bào yuān jì》； yuán míng zá jù yòu《 yuān bào yuān zhào shì gū 'ér》（ yuán · jì jūn xiáng）、《 zhuó wén jūn sī bēn xiāng rú》（ míng · zhū quán）、《 guàn jiāng jūn shǐ jiǔ mà zuò jì》（ míng · yè xiàn zǔ）； . míng qīng chuán qí yòu《 qiè fú jì》、《 yì shuǐ gē》（ qīng · xú qìn）； dì fāng xì jí xīn biān lì shǐ jù yòu《 sōu gū jiù gū》（ jīng jù）、《 wò xīn cháng dǎn》（ hàn jù yuè jù）、《 hé shì bì》（ tóng zhōu bāng zǐ）、《 wán bì guī zhào》（ jīng jù）、《 hóng mén yàn》（ jīng jù chuān jù hàn jù qín qiāng）、《 xiāo hé yuè xià zhuī hán xìn》（ jīng jù chuān jù hàn jù qín qiāng）、《 bà wáng bié jī》（ jīng jù）、《 dà fēng gē》（ huà jù）。 　　 zhuànjì wén xué 　　 zài zhuànjì wén xué fāng miàn， yóu yú《 shǐ jì 》 de jìzhuàn tǐ wéi hòu dài shǐ shū suǒ jì chéng， yóu cǐ chǎn shēng liǎo dà liàng de lì shǐ rén wù zhuànjì。 　　 suī rán， hòu dài shǐ shū de wén xué xìng xiǎn zhù bù rú《 shǐ jì 》， dàn qí shù liàng jì hào rú hàn hǎi， rú guǒ jiāng qí zhōng yōu xiù zhuànjì tí qǔ chū lái， yě shì jí wéi kě guān de。 　　 cǐ wài， shǐ chuán yǐ wài de biézhuàn、 jiā chuán、 mù zhì míng děng gè zhǒng xíng shì de zhuànjì， yě yǔ《 shǐ jì 》 suǒ kāi chuàng de chuán jì wén xué chuán tǒng yòu yuān yuán guān xì。 bǎn běn yuán liú 　　chāo běn kè běn 　　《 shǐ jì 》 wèn shì zhī hòu， kān yìn de bǎn běn shèn duō， mù qián xiàn cún zuì zǎo de bǎn běn wéi nán běi cháo shí qī de chāo běn cán juàn。 zuì zǎo de kè běn wéi běi sòng shí qī de《 shǐ jì jí jiě》 dān kè běn。 nán sòng de huáng shàn fū kān běn wéi zuì zǎo de sān jiā zhù hé kè běn。 sòng dài yǐ qián de kè běn dōuyǐ shī chuán。 　　 xiàn cún de nán sòng huáng shàn fū kè běn、 míng jiā jìng wàn lì jiān nán běi jiān kè de《 èr shí yī shǐ》 běn、 máo shì jí gǔ gé kè de《 shí qī shǐ》 běn、 qīng qián lóng nián jiān wǔ yīng diàn kè de《 èr shí sì shǐ》 běn、 qīng tóng zhì nián jiān jīn líng shū jú kān xíng de《 shǐ jì jí jiě suǒ yǐn zhèng yì hé kè běn》 dū huì kè liǎo sān jiā zhù， yòu bié yú tā zhǒng dān kè běn， shì liú chuán zhì jīn jiào hǎo de bǎn běn。《 shǐ jì 》 zhōng huá shū jú bǎn 　　 tōng xíng běn 　　 tōng xíng běn zhù yào shì huáng shàn fū běn、 wǔ yīng diàn běn、 jīn líng jú běn。 huáng shàn fū běn bǐ jiào shàn， zhōng huá shū jú de 1959 nián xīn biāo běn， jiù shì yǐ jīn líng jú běn wéi dǐ běn， fēn duàn biāo diǎn pái yìn de。 　　 xiàn xíng běn 　　 zhōng huá shū jú de 1959 nián xīn biāo běn， guǎng fàn dì xī qǔ liǎo qián rén yán jiū de jiēguǒ， chóngxīn zuò liǎo jiàodìng。 　　 zài biān pái gé shì shàng yě zuò liǎo jiào dà gǎi dòng， yǐ zhào wǔ yīng diàn běn， bǎ měi piān dà tí（ jí shū míng） pái zài qián miàn， xiǎo tí（ jí piān míng） pái zài hòu miàn， bìng bǎ jīn líng jú běn yuán lái pái liè zài zhèng shū zhī qián de sī mǎ zhēn de《 shǐ jì suǒ yǐn xù》、《 shǐ jì suǒ yǐn hòu xù》、 zhāng shǒu jié de《 shǐ jì zhèng yì xù》、《 shǐ jì zhèng yì》 de《 lùn shǐ lì》、 péi sì de《 shǐ jì jí jiě xù》 quán bù yí dào shū hòu， yǐ zhào nián dài xiān hòu pái liè cì xù。 　　 jīng guò zhè fān zhěng lǐ， méi mù jiào qián qīng chǔ。 lìng wài zì tǐ de xuǎn zé， biāo diǎn de shǐ yòng， shí biǎo bù fēn jiā gōng lì jì yuán děng děngdōu yì yú dú shǐ zhě。 chuán shì míng piān 　　liáng qǐ chāo zhǐ dìng de shǐ jì “ shí dà míng piān” fēn bié shì： 　　“ dà jiāng dōng qù chǔ wáng liú fāng” héng héng《 xiàng yǔ běn jì》 　　“ lǐ xián xià shì wēi fú jiǔ zhōu” héng héng《 xìn líng jūn lièzhuàn》 　　“ wén wǔ shuāng xióng yīng fēng wěi gài” héng héng《 lián pō lìn xiāng rú lièzhuàn》 　　“ gōng chéng bù jū bù qū quán guì” héng héng《 lǔ zhòng lián zōu yáng lièzhuàn》 　　“ kuàng shì qí cái bēi liáng shōu chǎng” héng héng《 huái yīn hóu lièzhuàn》 　　“ guān chǎng xiǎn xíng xǔ xǔ rú shēng” héng héng《 wèi qí wǔ 'ān hóu lièzhuàn》 　　“ róng mǎ yī shēng zhōng nán fēng hóu” héng héng《 lǐ jiāng jūn lièzhuàn》 　　“ hàn xiōng hé qīn wén huà jiāo róng” héng héng《 xiōng nú lièzhuàn》 　　“ shāng dào huò zhí 'ān bāng dìng guó” héng héng《 huò zhí lièzhuàn》 　　“ shǐ gōng jì shǐ qiān gǔ chuán sòng” héng héng《 tài shǐ gōng zì xù》 chuán shì míng jù 史记 传世名句 　　xiàng zhuāng wǔ jiàn， yì zài pèi gōng。《 shǐ jì · xiàng yǔ běn jì》 　　 rén wéi dāo zǔ， wǒ wéi yú ròu。《 shǐ jì · xiàng yǔ běn jì》 　　 dà xíng bù gù xì jǐn， dà lǐ bù cí xiǎo ràng。《 shǐ jì · xiàng yǔ běn jì》 　　 zhòng kǒu shuò jīn， jī huǐ xiāo gǔ。《 shǐ jì · zhāng yí lièzhuàn》 　　 táo lǐ bù yán， xià zì chéng xī。《 shǐ jì · lǐ jiāng jūn lièzhuàn》 　　 shī zhī háo lí， miù yǐ qiān lǐ。《 shǐ jì · tài shǐ gōng zì xù》 　　 xiōng nú wèi miè， wú yǐ jiā wéi。《 shǐ jì · wèi jiāng jūn piàoqí lièzhuàn》 　　 wáng hóu jiàngxiàng nìngyòu zhǒng hū。《 shǐ jì · chén shè shì jiā》 　　 yàn què 'ān zhī hóng hú zhī zhì zāi。《 shǐ jì · chén shè shì jiā》 　　 yùn chóu wéi wò zhī zhōng， jué shèng qiān lǐ zhī wài。《 shǐ jì · gāo zǔ běn jì》 　　 zhōng yán nì 'ěr lì yú xíng， liáng yào kǔ kǒu lì yú bìng。《 shǐ jì · liú hóu shì jiā》 　　 rén gù yòu yī sǐ， huò zhòng yú tài shān， huò qīng yú hóng máo。《 shǐ jì · bào rèn shǎo qīng shū》 　　 bù míng zé yǐ， yī míng jīng rén； bù fēi zé yǐ， yī fēi chōng tiān。《 shǐ jì · huá jī lièzhuàn》 　　 zhì zhě qiān lǜ， bì yòu yī shī； yú zhě qiān lǜ， bì yòu yī dé。《 shǐ jì · huái yīn hóu lièzhuàn》 zhǎngsūn wú jì yī chuí dìng yīn 　　xiàn zài yòu xǔ duō rén yǐ wéi shuō sī mǎ qiān xiě liǎo《 shǐ jì 》 nǎi shì bān gù de“ fā míng”， cǐ zhǒng shuō fǎ dà kě cún yí。 　　 bù cuò， bān gù jí nǎi fù bān biāo què shí céng chēng sī mǎ qiān zhī shū wéi《 shǐ jì 》， dàn zài bān shì fù zǐ de cí diǎn zhōng，“ shǐ jì ” què shì zuò wéi yī gè bǐ jiào tōng yòng de míng cí 'ér fēi zhuān chēng chū xiàn de。 　　 wèile shuō míng wèn tí， wǒ men bù fáng yǐn jǐ duàn《 hàn shū》： 　　（ 1）《 hàn shū • yì wén zhì》：“ yǔ zuǒ qiū míng guān qí‘ shǐ jì ’， jù xíng shì， réng rén dào。” 　　（ 2）《 hàn shū • sī mǎ qiān chuán • zàn》：“ kǒng zǐ yīn lǔ‘ shǐ jì ’ ér zuò《 chūn qiū》。” 　　 wǒ men zhī dào，《 hàn shū》 xì bān gù de kǔ xīn jīng yíng zhī zuò， shàng yǐn liǎng duàn huà zhōng chū xiàn de“ shǐ jì ” xiǎn rán bù shì sī mǎ qiān suǒ xiě， zhè shuō míng，“ shǐ jì ” yī míng zài bān shì fù zǐ nà lǐ hái shì gè tōng chēng。 　　 hàn dài yǐ hòu zhì táng cháo chū nián， guān fāng xiū zhuàn de shǐ shū zhōng bìng wú“ jīng jí zhì” yī lán， suǒ yǐ， duì sī mǎ qiān de nà bù jù zhù chēng shǐ jì ， yě chēng tài shǐ gōng shū， duì bié de shǐ shū yě chēng shǐ jì ， bǐ rú dūn huáng xiě běn《 zhēn nán》 chēng：“ yán shū zǐ， lǔ rén yě…… zhōu shí rén， chū‘ shǐ jì ’”， zhè lǐ miàn de“ shǐ jì ” zhǐ de shì《 hòu hàn shū》 de yī tiáo zhù。 　　 chū táng rén shì xuán yìng suǒ zhuàn de《 yī qiē jīng yīn yì》 juàn bā shí yī：“《 shǐ jì 》 yún：‘ zhòu zhě， zhōu shí shǐ guān jiào guó zǐ xué tóng zhī shū……’” zhōng de shǐ jì zhǐ de yòu shì《 hàn shū》。（ xiáng jiàn《 hàn shū • yì wén zhì》） 　　 bǎ sī mǎ qiān de zuò pǐn zhèng shì dìng míng wéi《 shǐ jì 》 bìng fù yú qí guān fāng quán wēi sè cǎi de shì zhǎngsūn wú jì。 　　《 suí shū》 nǎi xì cháng sūn wú jì yǔ wèi zhēng、 yú zhì níng、 lǐ chún fēng děng rén lián hé zhuàn chéng de。 　　 shū chéng shí jiān wéi gōng yuán 656 nián， gāi shū jīng jí zhì jì gǔ jīn tú shū cún yì jí qí yuán liú， chuàng lì sì bù fēn lèi fǎ， duì hòu shì mù lù xué yòu shēn yuǎn yǐng xiǎng。 　　《 suí shū • jīng jí zhì》 shàng yòu zhè yàng yī duàn huà：“ shǐ jì yī bǎi sān shí juàn， mù lù yī juàn， hàn zhōng shū lìng sī mǎ qiān zhuàn…… hàn shū yī bǎi yī shí wǔ juàn， hàn hù jūn bān gù zhuàn。” 　　 jiāng《 shǐ jì 》 yǔ《 hàn shū》 bìng liè， zài guān xiū shǐ shū zhōng chū xiàn， zhèng shì què lì liǎo《 shǐ jì 》 de míng chēng， cóng gōng yuán qián 'èr shì jì dào gōng yuán qī shì jì， xiāng gé liǎo jiāng jìn yī qiān nián zhī hòu， sī mǎ qiān cái wéi zì jǐ de 'ǒu xīn lì xuè zhī zuò“ zhēng” lái liǎo yī gè zhèng shì de míng chēng， wǒ men cháng ruò hū lüè liǎo zhè yī diǎn， wǔ duàn dì gào sù bié rén， sī mǎ qiān xiě liǎo yī bù dāng shí jiù tí míng wéi《 shǐ jì 》 de shū， nà jiù fàn liǎo yǐ jīn duàn gǔ de cuò wù， tóng shí yě wú cóng kuī jiàn shǐ xué qián bèi rú sī mǎ qiān děng rén jìn xíng shǐ xué chuàng zuò shí suǒ jīng lì de wàn kǔ qiān xīn。 zuò pǐn yǐng xiǎng 　　《 shǐ jì 》 de dàn shēng， jiù zhōng guó shǐ xué de jù tǐ fā zhǎn 'ér yán，《 shǐ jì 》 de gòng xiàn jù dà。 　　 yī、 jiàn lì jié chū de tōng shǐ tǐ cái 　　《 shǐ jì 》 shì zhōng guó shǐ xué shǐ shàng dì yī bù guàn tōng gǔ jīn， wǎng luó bǎi dài de tōng shǐ míng zhù。 wú lùn shuō tā shì gǔ dài zhōng guó shǐ xué shǐ de zuì huī huáng chéng jiù， hái shì shuō tā shì shì jiè gǔ dài shǐ xué shǐ de zuì huī huáng chéng jiù， dū háo bùwèi guò。 zhè yī diǎn， zhǐ yào jiāng zhī yǔ xī luó duō dé de《 lì shǐ》 xiāng bǐ jiào， jiù huì fēi cháng míng bái。 zhèng yīn wéi《 shǐ jì 》 néng gòu huì tōng gǔ jīn zhuàn chéng yī shū， kāi qǐ xiān lì， shù lì liǎo bǎng yàng， yú shì fǎng xiào zhè zhǒng tǐ cái 'ér xiū shǐ de yě jiù xiāng jì 'ér qǐ liǎo。 tōng shǐ jiā fēng， yī zhí yǐng xiǎng zhe jìn xiàn dài de shǐ xué yán jiū yǔ xiě zuò。 　　 èr、 jiàn lì liǎo shǐ xué dú lì dì wèi 　　 wǒ guó gǔ dài， shǐ xué shì bāo hán zài jīng xué fàn wéi zhī nèi méi yòu zì jǐ de dú lì dì wèi de。 suǒ yǐ shǐ bù zhī shū zài liú xīn de《 qī lüè》 hé bān gù de《 yì wén zhì》 lǐ， dōushì fù zài《 chūn qiū》 de hòu miàn。 zì cóng sī mǎ qiān xiū chéng《 shǐ jì 》 yǐ hòu， zuò zhě jì qǐ， zhuān mén de shǐ xué zhù zuò yuè lái yuè duō。 yú shì， jìn cháo de xún xù shì yìng xīn de yào qiú， cái bǎ lì dài de diǎn jí fēn wéi sì bù： jiá bù jì liù yì xiǎo xué， yǐ bù jì zhū zǐ bīng shù， bǐng bù jì shǐ jì huáng lǎn， dīng bù jì shī fù tú zàn。 cóng 'ér， shǐ xué yī mén， zài zhōng guó xué shù lǐng yù lǐ cái qǔ dé liǎo dú lì dì wèi。 yǐn shuǐ sī yuán， zhè yī gōng jì yīnggāi guī yú sī mǎ qiān hé tā de《 shǐ jì 》。 　　 sān、 jiàn lì liǎo shǐ chuán wén xué chuán tǒng 　　 sī mǎ qiān de wén xué xiū yǎng shēn hòu， qí yì shù shǒu duàn tè bié gāo miào。 wǎng wǎng mǒu zhǒng jí qí fù zá de shì shí， tādōu cuò zhì de fēi cháng tuǒ tiē， zhì xù jǐng rán， zài jiā yǐ shì xiàn yuǎn， jiàn shí gāo， wén zì shēng dòng， bǐ lì xǐ liàn， gǎn qíng chōng pèi， xìn shǒu xiě lái， mò bù cí qì zòng héng， xíng xiàng míng kuài， shǐ rén“ jīng hū jī jié， bù zì zhī qí suǒ yǐ rán”。（《 róng zhāi suí bǐ · shǐ jì jiǎn miào chù》） 　　 dàn bì xū tè bié zhǐ chū de shì， yóu yú sī mǎ qiān shòu shí dài de xiàn zhì，《 shǐ jì 》 yě cún zài mǒu xiē quē diǎn yǔ bù zú zhī chù。 lì rú， cún zài“ tiān mìng”、 zāi yì hé lì shǐ xún huán lùn de shén mì sī xiǎng de yǐng xiǎng。 zài《 liù guó nián biǎo xù》 lùn shù qín bìng tiān xià de yuán yīn shí， zhǐ chū zhè shì“ tiān suǒ zhù” de jiēguǒ。《 gāo zǔ běn jì》 dài yòu“ sān tǒng xún huán lùn” de sè cǎi， yǐ wéi“ sān wǔ zhī dào ruò xún huán， zhōng 'ér fù shǐ”。 zài《 tiān guān shū》 zhōng， jì shù gè zhǒng tè shū de zì rán tiān xiàng shí， cháng cháng yǔ rén shì lián xì zài yī qǐ， gèng duō dì biǎo xiàn liǎo zāi yì de shén mì sī xiǎng。 zhè xiē shuō míng《 shǐ jì 》 zài“ jiū tiān rén zhī jì” shí， réng rán méi yòu wán quán bǎi tuō“ tiān rén gǎn yìng” shén xué sī xiǎng de yǐng xiǎng。 　　 wén huà fāng miàn jīng jù《 zhào shì gū 'ér》《 shǐ jì 》 duì gǔ dài de xiǎo shuō、 xì jù、 zhuànjì wén xué、 sǎnwén， dōuyòu guǎng fàn 'ér shēn yuǎn de yǐng xiǎng。 　　 shǒu xiān， cóng zǒng tǐ shàng lái shuō，《 shǐ jì 》 zuò wéi wǒ guó dì yī bù yǐ miáo xiě rén wù wéi zhōng xīn de dà guī mó zuò pǐn， wéi hòu dài wén xué de fā zhǎn tí gōng liǎo yī gè zhòng yào jī chǔ hé duō zhǒng kě néng xìng。 　　《 shǐ jì 》 suǒ xiě de suī rán shì lì shǐ shàng de shí yòu rén wù， dàn shì， tōng guò“ hù jiàn” jí tū chū rén wù mǒu zhǒng zhù yào tè zhēng de fāng fǎ， tōng guò bù tóng rén wù de duì bǐ， yǐ jí zài xì jié fāng miàn de xū gòu， shí jì bǎ rén wù jiā yǐ lèi xíng huà liǎo。 　　 zài gè mín zú zǎo qī wén xué zhōng， dōuyòu zhè yàng de xiàn xiàng， zhè shì rén lèi tōng guò yì shù shǒu duàn rèn shí zì shēn de yī zhǒng fāng fǎ。 zhǐ shì zhōng guó wén xué zuì chū de lèi xíng huà rén wù chū xiàn zài lì shǐ zhù zuò zhōng， qíng kuàng jiào wéi tè bié。 　　 yóu cǐ，《 shǐ jì 》 wéi zhōng guó wén xué jiàn lì liǎo yī pī zhòng yào de rén wù yuán xíng。 zài hòu dài de xiǎo shuō、 xì jù zhōng， suǒ xiě de dì wáng、 yīng xióng、 xiá kè、 guān lì děng gè zhǒng rén wù xíng xiàng， yòu bù shǎo shì cóng《 shǐ jì 》 de rén wù xíng xiàng yǎn huà chū lái de。 　　 xiǎo shuō 　　 zài xiǎo shuō fāng miàn， chú liǎo rén wù lèi xíng， tā de tǐ cái hé xù shì fāng shì yě shòu dào《 shǐ jì 》 de xiǎn zhù yǐng xiǎng。 zhōng guó chuán tǒng xiǎo shuō duō yǐ“ chuán” wéi míng， yǐ rén wù zhuànjì shì de xíng shì zhǎn kāi， jù yòu rén wù zhuànjì shì de kāi tóu hé jié wěi， yǐ rén wù shēng píng shǐ zhōng wéi mài luò， yán gé 'àn shí jiān shùn xù zhǎn kāi qíng jié， bìng wǎng wǎng yòu zuò zhě de zhí jiē píng lùn， zhè yī qiē zhòng yào tè zhēng， zhù yào shì yuān yuán yú《 shǐ jì 》 de。 　　 hòu shì xiǎo shuō duō yǐ《 shǐ jì 》 wéi qǔ cái zhī yuán。 qí zhōng bǐ jiào diǎn xíng de yòu féng mèng lóng de《 dōng zhōu liè guó zhì》、 sūn hào huī de《 dà qín dì guó》 hé hán chuān zǐ de《 zhàn guó zòng héng》。 　　 xì jù jīng jù《 bà wáng bié jī》 　　 xì jù fāng miàn， yóu yú《 shǐ jì 》 de gù shì jù yòu qiáng liè de xì jù xìng， rén wù xìng gé xiān míng， máo dùn chōng tū jiān ruì， yīn 'ér zì rán 'ér rán chéng wéi hòu dài xì jù qǔ cái de bǎo kù。 　　 jù fù xī huá《 yuán dài zá jù quán mù》 suǒ zài， qǔ cái yú《 shǐ jì 》 de jù mù jiù yòu 180 duō zhǒng。 jù lǐ cháng zhī tǒng jì， zài xiàn cún 132 zhǒng yuán zá jù zhōng， yòu 16 zhǒng cǎi zì《 shǐ jì 》 de gù shì。 qí zhōng bāo kuò《 zhào shì gū 'ér》 zhè yàng de jù yòu shì jiè yǐng xiǎng de míng zuò。 yǐ jīng shī chuán de lèi sì zuò pǐn， dāng rán gèng duō。 dào hòu lái de jīng jù zhōng， réng rán yòu xǔ duō shì qǔ cái yú《 shǐ jì 》 de， rú zhòng suǒ zhōu zhī de《 bà wáng bié jī》 děng。 　　 sòng yuán shí qī， suí zhe zhōng guó xì jù de xíng chéng yǔ chéng shú，《 shǐ jì 》 de nèi róng yǔ yì shù yě yǐng xiǎng dào xì jù chuàng zuò。 lì rú sòng yuán xì wén yòu《 zhào shì gū 'ér bào yuān jì》； yuán míng zá jù yòu《 yuān bào yuān zhào shì gū 'ér》（ yuán · jì jūn xiáng）、《 zhuó wén jūn sī bēn xiāng rú》（ míng · zhū quán）、《 guàn jiāng jūn shǐ jiǔ mà zuò jì》（ míng · yè xiàn zǔ）； . míng qīng chuán qí yòu《 qiè fú jì》、《 yì shuǐ gē》（ qīng · xú qìn）； dì fāng xì jí xīn biān lì shǐ jù yòu《 sōu gū jiù gū》（ jīng jù）、《 wò xīn cháng dǎn》（ hàn jù yuè jù）、《 hé shì bì》（ tóng zhōu bāng zǐ）、《 wán bì guī zhào》（ jīng jù）、《 hóng mén yàn》（ jīng jù chuān jù hàn jù qín qiāng）、《 xiāo hé yuè xià zhuī hán xìn》（ jīng jù chuān jù hàn jù qín qiāng）、《 bà wáng bié jī》（ jīng jù）、《 dà fēng gē》（ huà jù）。 　　 zhuànjì wén xué 　　 zài zhuànjì wén xué fāng miàn， yóu yú《 shǐ jì 》 de jìzhuàn tǐ wéi hòu dài shǐ shū suǒ jì chéng， yóu cǐ chǎn shēng liǎo dà liàng de lì shǐ rén wù zhuànjì。 　　 suī rán， hòu dài shǐ shū de wén xué xìng xiǎn zhù bù rú《 shǐ jì 》， dàn qí shù liàng jì hào rú hàn hǎi， rú guǒ jiāng qí zhōng yōu xiù zhuànjì tí qǔ chū lái， yě shì jí wéi kě guān de。 　　 cǐ wài， shǐ chuán yǐ wài de biézhuàn、 jiā chuán、 mù zhì míng děng gè zhǒng xíng shì de zhuànjì， yě yǔ《 shǐ jì 》 suǒ kāi chuàng de chuán jì wén xué chuán tǒng yòu yuān yuán guān xì。 yán jiū kǎo zhèng 　　piān shù jí xù bǔ 　　《 shǐ jì zhì yí》 ( qīng cháo · liáng yù shéng ) jù sī mǎ qiān shuō，《 shǐ jì 》 yòu běn jì shí 'èr piān， biǎo shí piān， shū bā piān， shì jiā sān shí piān， lièzhuàn qī shí piān， gòng yī bǎi sān shí piān。 bān gù zài《 hàn shū · sī mǎ qiān chuán》 zhōng tí dào《 shǐ jì 》 quē shǎo shí piān。 wèi hóng gěi《 hàn shū jiù yí》 zhè běn shū zuò zhù， shuō dào：“ sī mǎ qiān zuò《 jǐng dì běn jì》， jí yán qí duǎn jí wǔ dì guò， wǔ dì nù 'ér xiāoqù zhī”， sān guó wèi zhāng yàn zhǐ chū zhè shí piān shì《 jǐng dì běn jì》、《 wǔ dì běn jì》、《 lǐ shū》、《 lè shū》、《 lǜ shū》、《 hàn xīng yǐ lái jiàngxiàng nián biǎo》、《 rì zhě lièzhuàn》、《 sān wáng shì jiā》、《 guī cè lièzhuàn》、《 fù jìn kuǎi lièzhuàn》。 　　 jīn běn《 shǐ jì 》 yě shì yī bǎi sān shí piān， yòu shǎo shù piān zhāng xiǎn rán bù shì sī mǎ qiān de shǒu bǐ， hàn yuán dì、 hàn chéng dì shí de bó shì chǔ shǎo sūn bǔ xiě guò《 shǐ jì 》， jīn běn《 shǐ jì 》 zhōng“ chǔ xiān shēng yuē” jiù shì tā de bǔ zuò。 qí zhōng《 wǔ dì jì》、《 sān wáng shì jiā》、《 guī cè lièzhuàn》 hé《 rì zhě lièzhuàn》 sì piān yóu hàn bó shì chǔ shǎo sūn bǔ quē。 　　《 hàn shū · yì wén zhì》 zài féng shāng xù bǔ《 tài shǐ gōng》 qī piān， wéi zhāo zhù yún féng shāng“ shòu zhào xù《 tài shǐ gōng shū》 shí yú piān”， liú zhī jǐ rèn wéi xù bǔ《 shǐ jì 》 de bù zhǐ shì chǔ、 féng liǎng jiā， ér yòu shí wǔ jiā zhī duō。 　　“《 shǐ jì 》 suǒ chū， nián zhǐ tài chū， qí hòu liú xiàng， xiàng zǐ yù， jí zhū hàoshìzhě， ruò féng shāng， wèi héng， yáng xióng， shǐ cén， liáng shěn， sì rén， jìn féng， duàn sù， jīn dān， féng yǎn， wéi róng， xiāo fèn， liú xún děng xiāng jì zhuàn xù， qì yú 'āi píng jiān， yóu míng《 shǐ jì 》”。 hòu rén dà duō shǔbù tóng yì zhāng yàn de shuō fǎ， dàn《 shǐ jì 》 cán quē shì què záo wú yí de。 　　《 shǐ jì 》 yǐ hòu de lì dài zhèng shǐ， chú jí gè bié lì wài， dōushì yóu cháo tíng zhù chí、 àn zhào jūn zhù de yì zhì xiū zhuàn de， shì míng fù qí shí de guān shǐ。 ér sī mǎ qiān suī rán shì cháo tíng de shǐ guān，《 shǐ jì 》 què bìng bù tǐ xiàn zuì gāo tǒng zhì zhě hàn wǔ dì de yì zhì。 　　 cháo tíng céng xià zhào shān jié hé xù bǔ《 shǐ jì 》。《 hòu hàn shū · yáng zhōng chuán》 yún， yáng zhōng“ shòu zhào shān《 tài shǐ gōng shū》 wéi shí yú wàn yán”。 bèi shān hòu jǐn shí yú wàn yán de《 shǐ jì 》， zài hàn yǐ hòu jí shī chuán， yǐ hòu yī zhí liú chuán de shì jīng xù bǔ de《 shǐ jì 》。 　　 kǎo jù yǔ jí zhù 　　《 shǐ jì tàn yuán》 ( qīng cháo · cuī shì )《 shǐ jì 》 zài bǐ jiào guǎng fàn dì chuán bō liú xíng， dà yuē shì zài dōng hàn zhōng qī yǐ hòu，“ shǐ jì ” chéng wéi sī mǎ qiān zhù zuò de zhuān chēng， yě shǐ yú zhè gè shí hòu。 zài zhè yǐ qián，《 shǐ jì 》 dū chēng wéi《 tài shǐ gōng shū》、《 tài shǐ gōng jì》 hé jiǎn chēng“ tài shǐ gōng”。 jù xiàn zhī cái liào kǎo zhèng， zuì zǎo chēng sī mǎ qiān zhè bù shǐ zhù wéi《 shǐ jì 》 de， shì dōng hàn huán dì shí xiě de《 dōng hǎi miào bēi》。 　　 táng cháo shí qī， yóu yú gǔ wén yùn dòng de xīng qǐ， wén rén men duì《 shǐ jì 》 jǐyǔ liǎo gāo dù de zhòng shì， dāng shí zhù míng wén xué jiā hán yù、 liǔ zōng yuán děngdōu duì《 shǐ jì 》 tè bié tuī chóng。 　　 sòng yuán zhī hòu， ōu yáng xiū、 zhèng qiáo、 hóng mài、 wáng yìng lín gè jiā， yǐ jí míng cháo de gōng 'ān pài、 qīng cháo de tóng chéng pài， dū shí fēn zàn shǎng《 shǐ jì 》 de wén bǐ。 yú shì《 shǐ jì 》 de shēng wàng yǔ rì jù zēng， gè jiā gè pài zhù shì hé píng jià《 shǐ jì 》 de shū yě yuán yuán bù duàn chū xiàn。 qí zhōng zuì yòu yǐng xiǎng de shì sú chēng“ sān jiā zhù” de《 shǐ jì jí jiě》（ liú sòng · péi yīn zhù）、《 shǐ jì suǒ yǐn》（ táng · sī mǎ zhēn zhù） hé《 shǐ jì zhèng yì》（ táng · zhāng shǒu jié zhù）。 　　《 shǐ jì jí jiě》 jiān cǎi dāng shí péi yīn suǒ néng jiàn dào de qián rén yòu guān《 shǐ jì 》 zhū shū de yán jiū chéng guǒ， bìng yī yī zhù míng zuò zhě míng zì， yī sī bù gǒu。 　　《 shǐ jì suǒ yǐn》 jìn yī bù zhǐ chū liǎo《 shǐ jì jí jiě》 zhōng kǎo zhèng bù dāng de cuò chù。 bìng duì《 shǐ jì 》 yuán wén tí chū biàn zhèng， fā yǔ jǐng bì。 　　《 shǐ jì zhèng yì》 de zuò zhě cháng yú yú dì zhī xué， duì《 shǐ jì 》 zhōng dì míng de kǎo zhèng yóu wéi jīng bì。 　　 dú《 shǐ jì 》 yuán wén， tóng shí zhù yì kàn yī kàn zhè“ sān jiā zhù”， duì yuán shū huì yòu gèng jìn yī bù de lǐ jiě。 1959 nián， zhōng huá shū jú chóngxīn biāo diǎn jiàokān pái yìn de《 shǐ jì 》， jiù shì yǔ zhè“ sān jiā zhù” hé kè de běn zǐ。 　　 yán jiū zhuān zhù zōng shù 　　《 shǐ jì jiàozhèng》 wáng shū mín《 shǐ jì 》 chéng shū hòu， yóu yú tā“ shì fēi pō miù yú shèng rén， lùn dà dào zé xiān huáng lǎo 'ér hòu liù jīng， xù yóu xiá zé tuì chù shì 'ér jìn jiān xióng， shù huò zhí zé chóng shì lì 'ér xiū jiàn pín， cǐ qí suǒ bì yě。”（《 hàn shū · sī mǎ qiān chuán》）， bèi zhǐ zé wéi duì kàng hàn dài zhèng zōng sī xiǎng de yì duān dài biǎo。 yīn cǐ， zài liǎng hàn shí，《 shǐ jì 》 yī zhí bèi shì wéi lí jīng pàn dào de“ bàng shū”， bù dàn dé bù dào yīngyǒu de gōng zhèng píng jià， ér qiě dāng shí xué zhě yě bù gǎn wéi zhī zuò zhù shì。 　　 zì sòng cháo yǐ hòu， yán jiū《 shǐ jì 》 de zhù shù zēng duō liǎo， jiào yòu dài biǎo xìng de rú qīng cháo liáng yù shéng de《 shǐ jì zhì yí》、 cuī shì de《 shǐ jì tàn yuán》、 zhāng sēn jiē de《 shǐ jì xīn xiào zhù》、 rì běn xué zhě lóng chuān zī yán de《 shǐ jì huì zhù kǎo zhèng》， yǐ jí qīng cháo zhào yì de《 niàn 'èr shǐ zhá jì》 hé wáng míng shèng《 shí qī shǐ shāng què》 de yòu guān bù fēn， dōushì zhòng yào de cān kǎo shū jí。 　　 zhāng wén hǔ zhù《 xiào kān shǐ jì jí jiě suǒ yǐn zhèng yì zhá jì》 yī shū duì《 shǐ jì 》 de shǐ wén jí zhù wén jìn xíng liǎo jīng shěn de jiàodìng。 tā gēn jù qián tài jí de xiào běn hé tā zì jǐ suǒ jiàn dào de gè zhǒng jiù kè gǔ běn hé shí běn， zé shàn 'ér cóng， jiān cǎi zhū jiā， jīn líng jú běn jiù shì jīng guò tā de xiào kǎo zhī hòu kān xíng de。 　　 zì hàn dài zhì qīng dài，《 shǐ jì 》 de yán jiū zhuān zhù dá 101 bù， dān piān lùn wén 1435 piān， náng kuò liǎo míng wù diǎn zhāng、 dì lǐ yán gé、 wén zì jiàokān、 yīn yùn xùn gǔ、 bǎn běn yuán liú yǐ jí shū jiě、 dú fǎ、 píng zhù děng lǐng yù。 fāng fǎ shì chāo shè cái liào， pái bǐ yǐn zhèng， jī běn shì wēi guān de jiá shuō yǐ shuō de“ wén xiàn” yán jiū。 　　 gōng jù shū 　　 yòu guān《 shǐ jì 》 de gōng jù shū， yǐ《 shǐ jì yán jiū de zī liào hé lùn wén suǒ yǐn》 zuì wéi yòu yòng。 suǒ yǐn nèi róng， bāo kuò bǎn běn、 mù lù、 tí jiě、 guān yú《 shǐ jì 》 quán shū jí gè gè bù fēn de yán jiū、 sī mǎ qiān shēng píng shì jì jí qí xué shù gòng xiàn de yán jiū、 gǎo běn hé wèi jiàn chuán běn mù lù、 yòu guān《 shǐ jì 》 de fēi zhuān mén zhù zuò rì lù、 táng sòng yuán míng bǐ jì zhōng yòu guān《 shǐ jì 》 de wén zì tiáo mù、 wài guó yán jiū lùn wén hé zhuān zhù mù lù děng， shèn wéi xiáng bèi。 　　 cǐ wài， shàng yòu hā fó yàn jīng xué shè yǐn dé biān zuǎn chù biān de《 shǐ jì jí zhù shì zōng hé yǐn dé》， huáng fú luán《 shǐ jì suǒ yǐn》、 zhōng huá《 shǐ jì rén míng suǒ yǐn》、 duàn shū 'ān《 shǐ jì sān jiā zhù yǐn shū suǒ yǐn》 děng shū。 qí zhōng huáng fú luán《 shǐ jì suǒ yǐn》 duì chá suǒ《 shǐ jì 》 zhōng de rén míng、 dì míng、 shì jiàn、 cí huì jí xí sú yǔ， zuì wéi yòu yòng。 　　 bān gù de《 shǐ jì 》 　　 xiàn zài yòu xǔ duō rén yǐ wéi shuō sī mǎ qiān xiě liǎo《 shǐ jì 》 nǎi shì bān gù de“ fā míng”， cǐ zhǒng shuō fǎ dà kě cún yí。 　　 bù cuò， bān gù jí nǎi fù bān biāo què shí céng chēng sī mǎ qiān zhī shū wéi《 shǐ jì 》， dàn zài bān shì fù zǐ de cí diǎn zhōng，“ shǐ jì ” què shì zuò wéi yī gè bǐ jiào tōng yòng de míng cí 'ér fēi zhuān chēng chū xiàn de。 　　 wèile shuō míng wèn tí， wǒ men bù fáng yǐn jǐ duàn《 hàn shū》： 　　（ 1）《 hàn shū • yì wén zhì》：“ yǔ zuǒ qiū míng guān qí‘ shǐ jì ’， jù xíng shì， réng rén dào。” 　　（ 2）《 hàn shū • sī mǎ qiān chuán • zàn》：“ kǒng zǐ yīn lǔ‘ shǐ jì ’ ér zuò《 chūn qiū》。” 　　 wǒ men zhī dào，《 hàn shū》 xì bān gù de kǔ xīn jīng yíng zhī zuò， shàng yǐn liǎng duàn huà zhōng chū xiàn de“ shǐ jì ” xiǎn rán bù shì sī mǎ qiān suǒ xiě， zhè shuō míng，“ shǐ jì ” yī míng zài bān shì fù zǐ nà lǐ hái shì gè tōng chēng。 　　 hàn dài yǐ hòu zhì táng cháo chū nián， guān fāng xiū zhuàn de shǐ shū zhōng bìng wú“ jīng jí zhì” yī lán， suǒ yǐ， duì sī mǎ qiān de nà bù jù zhù chēng shǐ jì ， yě chēng tài shǐ gōng shū， duì bié de shǐ shū yě chēng shǐ jì （ lì shǐ jì lù zhī yì）， bǐ rú dūn huáng xiě běn《 zhēn nán》 chēng：“ yán shū zǐ， lǔ rén yě…… zhōu shí rén， chū‘ shǐ jì ’”， zhè lǐ miàn de“ shǐ jì ” zhǐ de shì《 hòu hàn shū》 de yī tiáo zhù。 　　 chū táng rén shì xuán yìng suǒ zhuàn de《 yī qiē jīng yīn yì》 juàn bā shí yī：“《 shǐ jì 》 yún：‘ zhòu zhě， zhōu shí shǐ guān jiào guó zǐ xué tóng zhī shū……’” zhōng de shǐ jì zhǐ de yòu shì《 hàn shū》。（ xiáng jiàn《 hàn shū • yì wén zhì》） 　　 bǎ sī mǎ qiān de zuò pǐn zhèng shì dìng míng wéi《 shǐ jì 》 bìng fù yú qí guān fāng quán wēi sè cǎi de shì zhǎngsūn wú jì。 　　《 suí shū》 nǎi xì cháng sūn wú jì yǔ wèi zhēng、 yú zhì níng、 lǐ chún fēng děng rén lián hé zhuàn chéng de。 　　 shū chéng shí jiān wéi gōng yuán 656 nián， gāi shū jīng jí zhì jì gǔ jīn tú shū cún yì jí qí yuán liú， chuàng lì sì bù fēn lèi fǎ， duì hòu shì mù lù xué yòu shēn yuǎn yǐng xiǎng。 　　《 suí shū • jīng jí zhì》 shàng yòu zhè yàng yī duàn huà：“ shǐ jì yī bǎi sān shí juàn， mù lù yī juàn， hàn zhōng shū lìng sī mǎ qiān zhuàn…… hàn shū yī bǎi yī shí wǔ juàn， hàn hù jūn bān gù zhuàn。” 　　 jiāng《 shǐ jì 》 yǔ《 hàn shū》 bìng liè， zài guān xiū shǐ shū zhōng chū xiàn， zhèng shì què lì liǎo《 shǐ jì 》 de míng chēng， cóng gōng yuán qián 'èr shì jì dào gōng yuán qī shì jì， xiāng gé liǎo jiāng jìn yī qiān nián zhī hòu， sī mǎ qiān cái wéi zì jǐ de 'ǒu xīn lì xuè zhī zuò“ zhēng” lái liǎo yī gè zhèng shì de míng chēng， wǒ men cháng ruò hū lüè liǎo zhè yī diǎn， wǔ duàn dì gào sù bié rén， sī mǎ qiān xiě liǎo yī bù dāng shí jiù tí míng wéi《 shǐ jì 》 de shū， nà jiù fàn liǎo yǐ jīn duàn gǔ de cuò wù， tóng shí yě wú cóng kuī jiàn shǐ xué qián bèi rú sī mǎ qiān děng rén jìn xíng shǐ xué chuàng zuò shí suǒ jīng lì de wàn kǔ qiān xīn。 sòng qián dào qī nián cài mèng bì dōng shú kè běn《 shǐ jì 》 　　Song Qiandao Qi Nian Cai Mengbi Dongshu keben Shiji sòng qián dào qī nián cài mèng bì dōng shú kè běn《 shǐ jì 》 cǐ běn hé liú sòng péi《 shǐ jì jí jiě》、 táng sī mǎ zhēn《 shǐ jì suǒ yǐn》 wéi yī shū。 cài mèng bì wéi nán sòng jiàn yáng de zhù míng shū sì。 cǐ shū bàn yè 12 xíng， xíng 22 zì， zhù wén xiǎo zì shuāng xíng， xíng 28 zì， bái kǒu， zuǒ yòu shuāng biān。 shū zhōng sòng huì quē bǐ zhì shèn zì。 juàn yī shàng《 sān huáng běn jì》 hòu yòu“ jiàn cài mèng bì fù qīng qīn xiào kè zǐ yú dōng shú shí suì qián dào qī yuè chūn wáng zhèng shàng rì shū” èr xíng，“ qī yuè” dāng shì qī nián。 mù lù hòu yòu“ sān fēng qiáo yǐn cài mèng bì fù qīng jiàozhèng” yīháng， juàn shí wǔ、 shí liù、 shí qī、 èr shí wǔ、 èr shí liù hòu， yòu“ jiàn cài mèng bì fù qīng jǐn 'àn jīng shǔ zhū běn xiào lǐ zǐ yú dōng shú” èr xíng， qí tā juàn hòu shàng yòu cài mèng bì kè shū tí jì duō chù。 cǐ shū kè yìn jīng měi， tiě huà yín gōu， zì tǐ yòu shòu jīn shū yú fēng， zhǐ mò bǎn shì， chún xì nán sòng zǎo zhōng qī jiàn běn fēng gé。 cài mèng bì céng zhuàn《 dù gōng bù cǎo táng shī jiān》 wǔ shí juàn， yòu sòng kè jiàn běn chuán shì。 cǐ shū jiù cáng yáng yǐ zēng hǎi yuán gé ,《 yíng shū yú lù》 juàn 'èr zhù lù hǎi yuán gé cáng cài mèng bì kè běn《 shǐ jì 》 yòu 'èr bù , qí yī jí《 yíng shū yú lù》 zhù lù zhī běn， shì yáng shì sì jīng sì shǐ zhī zhāi jiù cáng sòng bǎn sì shǐ zhī dì yī bù， míng dài cáng zhū chéng jué jiā， rù qīng wéi cháng shú qián shì、 jì zhèn yí、 wāng shì zhōng dì cáng。 yòu zhū zǐ dàn yìn、 qián xīng zǔ yìn、 péng chéng、 jì zhèn yí cáng shū、 jì zhèn yí yìn、 wāng shì zhōng cáng、 làng yuán zhēn shǎng、 dōng jùn yáng shì jiàn cáng jīn shí shū huà yìn、 sì jīng sì shǐ zhī lěi děng yìn。 juàn sì shí sān quē， pèi guāng xù qī nián yáng bǎo yǐng sòng chāo běn， cǐ běn hòu wéi chén qīng huá suǒ yòu， jīn guī běi jīng tú shū guǎn。 lìng yī bù cún jiǔ shí 'èr juàn， qí zhōng juàn yī bǎi 'èr shí zhì yī bǎi 'èr shí sān pèi sòng chún xī sān nián zhāng tóng chuān jùn zhāi kè běn， juàn yī bǎi yī、 yī bǎi shí pèi qīng gù róu jiā chāo běn。 1947 nián yáng shì hǎi yuán gé shū 92 zhǒng yóu běi jīng tú shū guǎn shōu gòu， qí sì jīng sì shǐ zhōng《 shǐ jì 》 yī shū jí cǐ běn， jīn yì cáng běi jīng tú shū guǎn。　　　　　　　　　　　　　　　　　 jì shū yīng sī mǎ qiān xiě《 shǐ jì》 　　　　 sū wǔ chū shǐ xiōng nú de dì 'èr nián， hàn wǔ dì pài 'èr shī jiāng jūn lǐ guǎng lì dài bīng sān wàn， gōng dǎ xiōng nú， dǎ liǎo gè dà bài zhàng， jīhū quán jūn fùmò， lǐ guǎng lì táo liǎo huí lái。 lǐ guǎng de sūn zǐ lǐ líng dāng shí dān rèn qí dū wèi， dài zhe wǔ qiān míng bù bīng gēn xiōng nú zuò zhàn。 chányú qīn zì shuài lǐng sān wàn qí bīng bǎ lǐ líng de bù bīng tuán tuán wéi kùn zhù。 jìn guǎn lǐ líng de jiàn fǎ shí fēn hǎo， bīng shì yě shí fēn yǒng gǎn， wǔ qiān bù bīng shā liǎo wǔ liù qiān míng xiōng nú qí bīng， dàn shì xiōng nú bīng yuè lái yuè duō， hàn jūn guǎ bù dí zhòng， hòu miàn yòu méi jiù bīng， zuì hòu zhǐ shèng liǎo sì bǎi duō hàn bīng tū wéi chū lái。 lǐ líng bèi xiōng nú dài zhù， tóu jiàng liǎo。　　 lǐ líng tóu jiàng xiōng nú de xiāo xī zhèn dòng liǎo cháo tíng。 hàn wǔ dì bǎ lǐ líng de mǔ qīn hé qī 'ér dū xià liǎo jiān yù， bìng qiě zhào jí dà chén， yào tā men yì yī yì lǐ líng de zuì xíng。　　 dà chén mendōu qiǎn zé lǐ líng bù gāi tān shēng pà sǐ， xiàng xiōng nú tóu jiàng。 hàn wǔ dì wèn tài shǐ lìng sī mǎ qiān， tīng tīng tā de yì jiàn。　　 sī mǎ qiān shuō：“ lǐ líng dài qù de bù bīng bù mǎn wǔ qiān， tā shēn rù dào dí rén de fù dì， dǎ jī liǎo jǐ wàn dí rén。 tā suī rán dǎ liǎo bài zhàng， kě shì shā liǎo zhè me duō de dí rén， yě kě yǐ xiàng tiān xià rén jiāo dài liǎo。 lǐ líng bù kěn mǎ shàng qù sǐ， zhǔn yòu tā de zhù yì。 tā yī dìng hái xiǎng jiāng gōng shú zuì lái bào dá huáng shàng。”　　 hàn wǔ dì tīng liǎo， rèn wéi sī mǎ qiān zhè yàng wéi lǐ líng biàn hù， shì yòu yì biǎn dī lǐ guǎng lì（ lǐ guǎng lì shì hàn wǔ dì chǒng fēi de gē gē）， bó rán dà nù， shuō：“ nǐ zhè yàng tì tóu jiàng dí rén de rén qiǎngbiàn， bù shì cún xīn fǎn duì cháo tíng má？” tā yāo hē yī shēng， jiù bǎ sī mǎ qiān xià liǎo jiān yù， jiāo gěi tíng wèi shěn wèn。　　 shěn wèn xià lái， bǎ sī mǎ qiān dìng liǎo zuì， yīnggāi shòu fǔ xíng（ yī zhǒng ròu xíng）。 sī mǎ qiān ná bù chū qián shú zuì， zhǐ hǎo shòu liǎo xíng fá， guān zài jiān yù lǐ。　　 sī mǎ qiān rèn wéi shòu fǔ xíng shì yī jiàn hěn diū liǎn de shì， tā jīhū xiǎng zì shā。 dàn tā xiǎng dào zì jǐ yòu yī jiàn jí zhòng yào de gōng zuò méi yòu wán chéng， bù yìng gāi sǐ。 yīn wéi dāng shí tā zhèng zài yòng quán bù jīng lì xiě yī bù shū， zhè jiù shì wǒ guó gǔ dài zuì wěi dà de lì shǐ zhù zuò héng héng《 shǐ jì 》。　　 yuán lái， sī mǎ qiān de zǔ shàng hǎo jǐ bèi dū dān rèn shǐ guān， fù qīn sī mǎ tán yě shì hàn cháo de tài shǐ lìng。 sī mǎ qiān shí suì de shí hòu， jiù gēn suí fù qīn dào liǎo cháng 'ān， cóng xiǎo jiù dú liǎo bù shǎo shū jí。　　 wèile sōu jí shǐ liào， kāi kuò yǎn jiè， sī mǎ qiān cóng 'èr shí suì kāi shǐ， jiù yóu lì zǔ guó gè dì。 tā dào guò zhè jiāng kuàijī， kàn liǎo chuán shuō zhōng dà yǔ zhào jí bù luò shǒu lǐng kāi huì de dì fāng； dào guò cháng shā， zài mì luó jiāng biān píng diào 'ài guó shī rén qū yuán； tā dào guò qū fù， kǎo chá kǒng zǐ jiǎng xué de yí zhǐ； tā dào guò hàn gāo zǔ de gù xiāng， tīng qǔ pèi xiàn fù lǎo jiǎng shù liú bāng qǐ bīng de qíng kuàng…… zhè zhǒng yóu lǎn hé kǎo chá， shǐ sī mǎ qiān huò dé liǎo dà liàng de zhī shí， yòu cóng mín jiān yǔ yán zhōng jí qǔ liǎo fēng fù de yǎng liào， gěi sī mǎ qiān de xiě zuò dǎ xià liǎo zhòng yào de jī chǔ。　　 yǐ hòu， sī mǎ qiān dāng liǎo hàn wǔ dì de shì cóng guān， yòu gēn suí huáng dì xún xíng gè dì， hái fèng mìng dào bā、 shǔ、 kūn míng yī dài shì chá。　　 sī mǎ tán sǐ hòu， sī mǎ qiān jì chéng fù qīn de zhí wù， zuò liǎo tài shǐ lìng， tā yuè dú hé sōu jí de shǐ liào jiù gèng duō liǎo。　　 zài tā zhèng zhǔn bèi zhuóshǒu xiě zuò de shí hòu， jiù wèile tì lǐ líng biàn hù dé zuì wǔ dì， xià liǎo jiān yù， shòu liǎo xíng。 tā tòng kǔ dì xiǎng： zhè shì wǒ zì jǐ de guò cuò yā。　　 xiàn zài shòu liǎo xíng， shēn zǐ huǐ liǎo， méi yòu yòng liǎo。　　 dàn shì tā yòu xiǎng： cóng qián zhōu wén wáng bèi guān zài yǒu lǐ， xiě liǎo yī bù《 zhōu yì》； kǒng zǐ zhōu yóu liè guó de lù shàng bèi kùn zài chén cài， hòu lái biān liǎo yī bù《 chūn qiū》； qū yuán zāo dào fàng zhú， xiě liǎo《 lí sāo》； zuǒ qiū míng yǎn jīng xiā liǎo， xiě liǎo《 guó yǔ》； sūn bìn bèi wān diào xī gài gǔ， xiě liǎo《 bīng fǎ》。 hái yòu《 shī jīng》 sān bǎi piān， dà dū shì gǔ rén zài xīn qíng yōu fèn de qíng kuàng xià xiě de。 zhè xiē zhù míng de zhù zuò， dōushì zuò zhě xīn lǐ yòu yù mèn， huò zhě lǐ xiǎng xíng bù tōng de shí hòu， cái xiě chū lái de。 wǒ wèishénme bù lì yòng zhè gè shí hòu bǎ zhè bù shǐ shū xiě hǎo ní？　　 yú shì， tā bǎ cóng chuán shuō zhōng de huáng dì shí dài kāi shǐ， yī zhí dào hàn wǔ dì tài shǐ 'èr nián（ gōng yuán qián ９ ５ nián） wéi zhǐ de zhè duàn shí qī de lì shǐ， biān xiě chéng yī bǎi sān shí piān、 wǔ shí 'èr wàn zì de jù dà zhù zuò《 shǐ jì 》。　　 sī mǎ qiān zài tā de《 shǐ jì 》 zhōng， duì gǔ dài yī xiē zhù míng rén wù de shì jì dū zuò liǎo xiáng xì de xù shù。 tā duì yú nóng mín qǐ yì de lǐng xiù chén shèng、 wú guǎng， jǐyǔ gāo dù de píng jià； duì bèi yā pò de xià céng rén wù wǎng wǎng biǎo shì tóng qíng de tài dù。 tā hái bǎ gǔ dài wén xiàn zhōng guò yú jiān shēn de wén zì gǎi xiě chéng dāng shí bǐ jiào qiǎn jìn de wén zì。 rén wù miáo xiě hé qíng jié miáo shù， xíng xiàng xiān míng， yǔ yán shēng dòng huó pō。 yīn cǐ，《 shǐ jì 》 jì shì yī bù wěi dà de lì shǐ zhù zuò， yòu shì yī bù jié chū de wén xué zhù zuò。　　 sī mǎ qiān chū liǎo jiān yù yǐ hòu， dān rèn zhōng shū lìng。 hòu lái， zhōng yú yù yù bù lè dì sǐ qù。 dàn tā hé tā de zhù zuò《 shǐ jì 》 zài wǒ guó de shǐ xué shǐ、 wén xué shǐ shàng dū xiǎng yòu hěn gāo de dì wèi。　　 yīngwénjièshì n.:  Shi Ji(Historical Records) jìnyící tài shǐ gōng shū xiàngguāncí chéng yǔ diǎn gù chéng yǔ cí diǎn kē xué wǎng luò yòng yǔ shēng huó zhōng biǎo xiàng yǔ běn jì lì shǐ guó yǔ shǐ xué sūn bìn jūn shì yùn chóu xué gù shì dà quán chǐ rǔ huái yīn hóu lièzhuàn rén wù diǎn jí yīng xióng gèng duō jiēguǒ ...