|
liǎng hé liú yù wén míng jiǎn jiè |
liǎng hé liú yù wén míng yòu chēng měi suǒ bù dá mǐ yà wén míng (Mesopotamiaculture)， huò liǎng hé wén míng。 shì zhǐ zài liǎng hé liú yù jiān de xīn yuè wò tǔ（ dǐ gé lǐ sī hé hé yòu fā lā dǐ hé zhī jiān de měi suǒ bù dá mǐ yà píng yuán） suǒ fā zhǎn chū lái de wén míng， shì xī yà zuì zǎo de wén míng。 zhù yào yóu sū měi 'ěr (Sumerian)、 ā kǎ dé、 bā bǐ lún、 yà shù děng wén míng zǔ chéng。
zhè gè wén míng de zhōng xīn dà gài zài xiàn zài de yī lā kè shǒu dū bā gé dá yī dài， běi bù gǔ chēng yà shù， nán bù wéi bā bǐ lún ní yà。 ér bā bǐ lún ní yà běi bù jiào 'ā kǎ dé， nán bù wéi sū měi 'ěr。
zhè yī dài yuǎn gǔ shí qī jū zhù zhe xǔ duō zhǒng zú， shì gān hàn qū yù， dàn xià yóu tǔ dì féi wò， hěn zǎo jiù fā zhǎn liǎo guàn gài wǎng luò， xíng chéng yǐ xǔ duō chéng shì wéi zhōng xīn de nóng yè shè huì。
liǎng hé liú yù shì shì jiè shàng wén huà fā zhǎn zuì zǎo de dì qū， wéi shì jiè fā míng liǎo dì yī zhǒng wén zì héng héng xiē xíng wén zì， jiàn zào liǎo dì yī gè chéng shì， biān zhì liǎo dì yī zhǒng fǎ lǜ， fā míng liǎo dì yī gè zhì táo qì de táo lún， zhì dìng liǎo dì yī gè qī tiān de zhōu qī， dì yī gè chǎn shù liǎo shàng dì yǐ qī tiān chuàng zào shì jiè hé dà hóng shuǐ de shén huà。 zhì jīn wéi shì jiè liú xià liǎo dà liàng de yuǎn gǔ wén zì jìzǎi cái liào（ ní bǎn）。 |
|
liǎng hé liú yù， shì zhǐ dǐ gé lǐ sī hé (Tigris) hé yòu fā lā dǐ hé (Euphrates) zhī jiān de měi suǒ bù dá mǐ yà píng yuán（ Mesopotamia， xī là wén， yì wéi “ liǎng hé zhī jiān ”， xiàn yī lā kè jìng nèi）。 běi jiē yà měi ní yà gāo yuán， nán lín bō sī wān， dōng yǔ xī yī lǎng shān mài wéi jiè， xī yǔ xù lì yà cǎo yuán hé 'ā lā bó shā mò jiē rǎng。
xīn yuè wò tǔ shì zhǐ liǎng hé liú yù jí fù jìn yī lián chuàn féi wò de tǔ dì。 liǎng hé liú yù de dìng qī fàn làn， shǐ liǎng hé yán 'àn yīn hé shuǐ fàn làn 'ér jī diàn chéng shì yú nóng gēng de féi wò tǔ rǎng。 bāo kuò jīn rì de yǐ sè liè、 xī 'àn、 lí bā nèn、 yuē dàn bù fēn dì qū、 xù lì yà， yǐ jí yī lā kè hé tǔ 'ěr qí de dōng nán bù。 yóu yú zài dì tú shàng hǎo xiàng yī wān xīn yuè， suǒ yǐ měi guó zhī jiā gē dà xué de kǎo gǔ xué jiā zhān mǔ sī bù léi sī tè dé (JamesHenryBreasted) bǎ zhè yī dà piàn de tǔ dì chēng wéi“ xīn yuè wò tǔ”。 xīn yuè wò tǔ shàng yòu sān tiáo zhù yào hé liú， yuē dàn hé， dǐ gé lǐ sī hé hé yòu fā lā dǐ hé， gòng yuē 40~50 wàn píng fāng gōng lǐ。 |
liǎng hé liú yù wén míng shǐ |
1. zǎo qī gāo dù wén míng
jiǎ mò（ Jarmo）， TellAbuHureyra hā sū nà wén huà（ Hassunaperiod）
hā lā fū wén huà（ Halafperiod）
sà mài lā wén huà（ Samarraperiod）， lì rú ChogaMami
'ào bèi dé wén huà（ Ubaidperiod）， lì rú 'āi lì dū（ Eridu）
wū lǔ kè wén huà（ Urukperiod）， gēn jù wū lǔ kè chéng hòu mìng míng。
2. sū měi 'ěr zǎo wáng cháo shí qī yǔ zǎo yà shù shí qī
měi suǒ bù dá mǐ yà nán bù： sū měi 'ěr zǎo wáng cháo shí qī
liǎng hé liú yù wén míng zuì zǎo de chuàng zào zhě shì qián 4000 nián zuǒ yòu lái zì dōng bù shān qū de sū měi 'ěr rén。 qián 3000 nián， sū měi 'ěr rén jiù zài liǎng hé liú yù jiàn lì liǎo zhòng duō chéng bāng。
cóng kǎo gǔ fā xiàn yǐ jīng dé dào de shǐ liào lái kàn， cóng gōng yuán qián 2900 nián kāi shǐ， sū měi 'ěr chéng bāng jìn rù yī gè“ zhū guó zhēng bà” de shí dài。 bǐ jiào dà de chéng shì yòu 'āi lì dū、 jī shí、 lā gé shí、 wū lǔ kè、 wū 'ěr hé ní pǔ 'ěr。 zhè xiē chéng shì yīn shuǐ quán、 mào yì dào lù hé yóu mù mín zú de jìn gòng děng shì wù jìn xíng liǎo jīhū yī qiān nián de、 wéi shí bù duàn de hù xiāng zhēng zhàn。 kǎo gǔ yǐ jīng néng dà zhì gòu lè chū dāng shí de lì shǐ qíng kuàng， dàn shì yóu yú kǎo gǔ fā xiàn de shǐ liào yòu xiàn， jīn tiān rén men suǒ zhī dào de nà duàn lì shǐ kě néng réng rán shì dāng shí shí jì qíng kuàng de bīng shān yī jiǎo 'ér yǐ。
jī shí bèi rèn wéi céng jīng shì yī gè bǐ jiào qiáng dà de chéng bāng， yīn wéi hòu lái xǔ duō sū měi 'ěr jūn zhù shèn zhì bìng méi yòu shí jì tǒng zhì guò jī shí， què yě zì chēng jī shí zhī wáng。（ bù guò xiàn zài yě yòu lì shǐ xué jiā rèn wéi， zhè bìng bù zú yǐ shuō míng jī shí céng jīng chēng bà， zì chēng jī shí zhī wáng kě néng yòu qí tā de bǐ rú zōng jiào fāng miàn de yuán yīn） zuì zǎo de kě yǐ yàn zhèng shì cún zài de guó wáng jiù shì jī shí guó wáng 'ēn měi bā lā gé xī。 hòu lái yī xiē bǐ jiào qiáng dà de chéng bāng shì wū lǔ kè， wū 'ěr， wēn mǎ， yǐ jí lā gé shí děng。
kǎo gǔ xué jiā zài lā gé shí fā xiàn liǎo wáng shì de míng wén， shǐ dé jīn tiān de rén men dé yǐ zhī dào cóng gōng yuán qián 2500 nián dào gōng yuán qián 2350 nián zhī jiān yuē yī bǎi wǔ shí nián jiān de wán zhěng de lā gé shí guó wáng liè biǎo， yǐ jí xiāng guān de shǐ shì， yě shǐ dé lā gé shí chéng wéi sū měi 'ěr gè chéng bāng zhōng， jīn tiān de rén men liǎo jiě de wéi yī bǐ jiào wán zhěng de chéng bāng。
yuē gōng yuán qián 2500 nián zuǒ yòu， lā gé shí qiáng dà qǐ lái， wū 'ěr nán shí wáng shí， lā gé shí zài sū měi 'ěr zhōng chēng bà， dào liǎo 'ān nà yè mǔ wáng hé 'ēn tiě měi nà wáng shí， lā gé shí zhēng fú liǎo bù shǎo dì fāng， sū měi 'ěr pō yòu tǒng yī de qū shì。 hòu lái， guó wáng lú jiā 'ěr 'ān dá yīn zhì guó bù shàn， yǐn qǐ liǎo bào dòng， yī gè míng jiào wū lǔ kǎ jī nà de rén tuī fān liǎo lú jiā 'ěr 'ān dá de tǒng zhì， zài píng mín de yōng hù xià， zì jǐ dēng shàng liǎo wáng wèi， bìng jìn xíng liǎo yǐ zhī rén lèi lì shǐ shàng dì yī cì zhèng zhì gǎi gé yùn dòng， shì tú wéi hù píng mín de lì yì。 zhèng dāng lā gé shí nèi luàn zhī shí， sū měi 'ěr gè guó bào fā liǎo dà guī mó de zhàn zhēng， wēn mǎ wáng lú jiā 'ěr zhā kè xī zhēng fú lā gé shí， shā sǐ wū lǔ kǎ jī nà。 xuè tú quán chéng。 wū lǔ kǎ jī nà zài wèi jǐn liù nián， tā de gǎi gé yě yīn cǐ 'ér fèi qì。 zhè qī jiān de lā gé shí chēng wéi lā gé shí dì yī wáng cháo。
wēn mǎ de jì sī guó wáng lú jiā 'ěr zhā kè xī（ Lugal-Zage-Si， gōng yuán qián 2259 ～ gōng yuán qián 2235 nián） xiāo miè lā gé shí de wáng cháo， zhàn lǐng wū lǔ kè， bìng jiāng tā zuò wéi tā de shǒu dū， tā zì chēng tā de dì guó cóng bō sī wān yī zhí màn yán dào dì zhōng hǎi。
dàn shì shǎn zú de 'ā kǎ dé guó wáng sà 'ěr gòng dǎ bài liǎo lú jiā 'ěr zhā kè xī， fú lǔ liǎo tā， ér sū měi 'ěr rén chéng bāng de lì shǐ yě jiù jiù cǐ jié shù liǎo。
měi suǒ bù dá mǐ yà běi bù： zǎo yà shù shí qī（ yuē qián 2500 nián héng héng qián 1500 nián）
ér zài měi suǒ bù dá mǐ yà běi bù， yà shù xíng chéng liǎo yǐ yà shù chéng wéi zhōng xīn de guó jiā， kāi shǐ liǎo zǎo yà shù shí qī（ yuē gōng yuán qián 3000 nián dài mò zhì gōng yuán qián 2000 nián dài zhōng yè）。 yòu chēng 'ā shū 'ěr chéng bāng shí qī。
ā shū 'ěr chéng bāng de jū mín zuì chū wéi yìn 'ōu yǔ xì de hú lǐ tè rén， hòu lái sài mǔ yǔ xì de 'ā kǎ dé rén děng jìn rù cǐ dì， tā men zhú jiàn yǔ yuán yòu jū mín róng hé， xíng chéng yà shù rén。 qí yǔ yán wéi 'ā kǎ dé yǔ zhī yà shù fāng yán， wén zì wéi xiē xíng wén zì。 dāng 'ā kǎ dé wáng guó yǔ wū 'ěr dì sān wáng cháo qiáng shèng shí， yà shù shòu tā tǒng zhì。 gōng yuán qián 2006 nián huò dé dú lì。
yuē gōng yuán qián 17 shì jì chū， shā mǔ xī · ā dá dé yī shì zhàn lǐng yóu 'ā kǎ dé běi bù zhì dì zhōng hǎi de guǎng dà qū yù， zì chēng“ tiān xià zhī wáng”。 yà shù yú shā mǔ xī · ā dá dé yī shì zài wèi shí zuì qiáng dà， zài mǎ lǐ fā jué de wén shū zhōng jìzǎi qí céng gōng zhàn mǎ lǐ， qí zǐ yě dān rèn liǎo gāi chéng de tǒng zhì zhě， xiǎo yà xì yà dōng bù yě céng bèi yà shù zhēng fú， shā mǔ xī · ā dá dé yī shì xí yòng 'ā kǎ dé guó wáng de chēng hào， rán shā mǔ xī · ā dá dé yī shì sǐ hòu， yà shù shuāi luò， yà shù xiān hòu lún wéi gǔ bā bǐ lún wáng guó hé mǐ tǎn ní wáng guó（ yě chēng mǐ dǐ wáng guó） zhī fān shǔ。 zhí zhì gōng yuán qián 15 shì jì mò yè， cái yòu qiáng dà qǐ lái， jìn rù zhōng yà shù shí qī。
3. ā kǎ dé wáng guó shí qī
ā kǎ dé rén shǔ yú shǎn mǐ tè rén de yī zhī， bìng fēi sū měi 'ěr rén。 dà gài yú gōng yuán qián 2500 qián hòu jìn rù liǎng hé liú yù。 ā kǎ dé rén jìn rù liǎng hé liú yù shí， sū měi 'ěr chéng bāng wén míng yǐ jīng jìn rù wěi shēng， gè chéng bāng zhī jiān dǒu zhēng yì cháng jī liè， wēn mǎ wáng lú jiā 'ěr zhā kè xī jīhū tǒng yī sū měi 'ěr dì qū。 dàn shì 'ā kǎ dé wáng sà 'ěr gòng dǎ bài liǎo tā， zhēn zhèng tǒng yī liǎo sū měi 'ěr dì qū， jiàn lì liǎo jūn zhù zhì de jí quán guó jiā， sū měi 'ěr chéng bāng shí dài xuān gào jié shù。 sū měi 'ěr - ā kǎ dé（ Sumer-Akkad） shí dài kāi shǐ。
ā kǎ dé wáng guó（ yuē gōng yuán qián 2371 héng 2191 nián） de chuàng lì zhě shì sà 'ěr gòng（ yuē gōng yuán qián 2371 héng 2316 nián）。 sà 'ěr gòng xiān hòu chū zhēng 34 cì， jī bài lú gā 'ěr zhā jí xī。 jiē zhe sà 'ěr gòng huī bīng nán xià， jiàng fú wū 'ěr， gōng qǔ wū lǔ kè， zhēng fá lā gé shí，“ xǐ jiàn yú bō sī wān”。 xī rì de sū měi 'ěr chéng shì jīhū jìn zāo cuī huǐ， sū měi 'ěr jiù guì zú de shì lì shòu dào chén zhòng dǎ jī。 zài dōng fāng， sà 'ěr gòng yuǎn zhēng 'āi lán， lüè qǔ sū sǎ děng chéng shì。 zài běi fāng， sà 'ěr gòng bù jǐn zhēng fú liǎo liǎng hé liú yù běi bù de sū bā 'ěr tú， hái céng jìn bīng dào xiǎo yà xì yà de táo lǔ sī shān qū yǐ jí yán lí bā nèn shān mài de dì zhōng hǎi dōng 'àn dì dài。 sà 'ěr gòng zì chēng“ tiān xià sì fāng zhī wáng”。 sà 'ěr gòng suī rán zhēng fú liǎo guǎng dà dì qū， dàn tā zhí jiē tǒng zhì de dì fāng dà gài zhǐ xiàn yú liǎng hé liú yù nán bù。 liǎng hé liú yù běi bù de sū bā 'ěr tú， dōng biān de 'āi lán děng zhǐ shì qí shǔ guó， réng bǎo chí bàn dú lì de zhuàng tài。 lí bā nèn shān mài yī dài zé jǐn shì zhēng fú suǒ jí de biān yuǎn dì qū。
nà lā mǔ · xīn（ yuē gōng yuán qián 2291 héng 2255 nián） tǒng zhì shí qī， ā kǎ dé wáng guó de shì lì zài dù kuò zhāng。 tā zì chēng“ sì fāng zhī wáng”，“ pǔ tiān xià zhī wáng”。 nà lā mǔ · xīn sǐ hòu， ā kǎ dé wáng guó zhú jiàn shuāi luò。 qí jì wèi zhě shā 'ěr · kǎ lì · shā lǐ（ yuē gōng yuán qián 2254 héng 2230 nián） sǐ yú gōng tíng zhèng biàn。 yuē gōng yuán qián 2191 nián， lái zì dōng běi miàn shān qū yóu mù de kù tí rén rù qīn nán bù liǎng hé liú yù， miè wáng liǎo 'ā kǎ dé wáng guó， jiàn lì kù tí mǔ（ Gutium） zhèng quán。 měi suǒ bù dá mǐ yà nán bù zhī sū měi 'ěr - ā kǎ dé shí dài jié shù。
4. sū měi 'ěr fù xīng shí qī
ā kǎ dé wáng guó hòu qī， zhōng yāng jí quán yǐ jīng qū yú bēng kuì， ér bù shǎo sū měi 'ěr chéng bāng jiù yǐ jīng kāi shǐ fù xīng。 ér 'ā kǎ dé bèi mán zú kù tí rén（ Gutium） suǒ xiāo miè， kù tí rén tǒng zhì shí qī， lā gé shí de dì wèi yòu xiē tè shū。 kě néng zài zhè shí， lā gé shí yòu zǒu xiàng yī zhǒng bàn dú lì zhuàng tài， cóng 'ér kāi shǐ liǎo lā gé shí dì 'èr wáng cháo。 yī fāng miàn，《 sū měi 'ěr wáng biǎo》 yòu wán quán méi yòu tí dào lā gé shí， lìng yī fāng miàn， cóng xiàn yòu de kǎo gǔ xué fā jué qíng kuàng lái kàn， dāng shí de lā gé shí fēi cháng qiáng dà， sì hū dà bù fēn sū měi 'ěr dì qū dū chéng rèn lā gé shí de zōng zhù quán。
lā gé shí dì 'èr wáng cháo de qiáng dà shì cóng wū 'ěr bā bā tǒng zhì shí kāi shǐ de。 dào liǎo gǔ dì yà (Gudea) wéi wáng shí， kàn qǐ lái lā gé shí shì jì 'ā kǎ dé wáng guó hòu yòu yī gè néng tǒng zhì jīhū quán bù sū měi 'ěr dì qū de zhèng quán。 bù guò gǔ dì yà hěn shǎo duì wài yòng bīng， jìzǎi shàng wéi yī de yī cì shì duì 'āi lán de yuǎn zhēng， ér liú xià jìzǎi gèng duō de shì gǔ dì yà duì wài jī jí de mào yì。 gǔ dì yà gèng shì gè shén quán tǒng zhì zhě， zài sū měi 'ěr gè dì xīng jiàn shén miào， tóng shí tā běn rén sì hū shì gù yì yào xiàng hòu rén zhǎn shì zì jǐ de miàn róng， sū měi 'ěr dào chù dū liú xià liǎo tā qián chéng de zī shì de diāo xiàng。
cóng liú xià de jìzǎi lái kàn， gǔ dì yà tǒng zhì shí qī de lā gé shí chéng bāng běn shēn， bāo kuò yòu 17 zuò dà chéng shì， 8 gè xiǎo chéng shì。 ér tóng yī shí qī wǒ men zhī dào de lā gé shí cūn luò de míng chēng jiù bù xià 40 gè， cóng zhè diǎn kě yǐ kuī jiàn sū měi 'ěr chéng bāng de guī mó yǔ fán róng。
tóng shí， kù tí rén sì hū réng rán shì de yě mán de wài lái tǒng zhì zhě， zhí dào wū lǔ kè de wū tú hè jiā 'ěr dǎ bài bìng qū zhú liǎo kù tí rén， huī fù liǎo sū měi 'ěr rén de tǒng zhì， ér hòu wū 'ěr dì sān wáng cháo jiàn lì， gōng yuán qián 2110 nián， lā gé shí de mò dài guó wáng nà mǎ hā ní bèi dǎ bài， lā gé shí chéng wéi wū 'ěr dì sān wáng cháo tǒng zhì xià de yī gè chéng shì。 cǐ hòu lā gé shí jiù bù zài zhòng yào， zuì zhōng lún wéi fèi xū。
5. wū 'ěr dì sān wáng cháo
mán zú kù tí rén cuī huǐ liǎo 'ā kǎ dé wáng guó， dàn kù tí rén de tǒng zhì bìng bù wěn gù， shǐ dé gè sū měi 'ěr chéng bāng dé yǐ duǎn zàn fù xīng。 wū lǔ kè chéng bāng de guó wáng wū tú hè jiā 'ěr（ Utu-hengal） shì gǎn zǒu kù tí rén de yīng xióng。 wū tú hè jiā 'ěr de qiáng dà， yě duì lā gé shí gòu chéng wēi xié。 wū tú hè jiā 'ěr ràng wū 'ěr nà mǔ zhèn shǒu wū 'ěr chéng， wū tú hè jiā 'ěr sǐ yīn bù xiáng， dàn shì wū 'ěr nà mǔ zài wū 'ěr jiàn dū， tǒng yī liǎo měi suǒ bù dá mǐ yà， jiàn lì liǎo wū 'ěr dì sān wáng cháo（ gōng yuán qián 2111 nián～ gōng yuán qián 2003 nián )， wū 'ěr nà mǔ kāi shǐ zì chēng“ sū měi 'ěr hé 'ā kǎ dé zhī wáng”。
wū 'ěr dì sān wáng cháo suī rán shì sū měi 'ěr rén de wáng cháo， dàn shì yǔ yǐ qián de sū měi 'ěr chéng bāng bù tóng， tā tóng 'ā kǎ dé wáng guó huò yǐ hòu de bā bǐ lún wáng guó yī yàng， shì gè qiáng dà de zhōng yāng jí quán zhì de guó jiā。
jīn tiān kě yǐ jiàn dào de rén lèi lì shǐ shàng zuì zǎo de fǎ diǎn， jiù shì《 wū 'ěr nà mǔ fǎ diǎn》， suī rán zhǐ bǎo cún xià lái yī xiē piàn duàn。
wū 'ěr dì sān wáng cháo shí qī yě duì wū 'ěr chéng dà xīng tǔ mù， wū 'ěr de shén miào yí jì jīn tiān réng kě gōng píng diào。
wū 'ěr dì sān wáng cháo mò qī， wáng quán shuāi luò， gè dì gē jù， zài jiā zhī wài lái de 'ā mó lì rén bù duàn rù qīn。 zuì hòu 'āi lán rén de rù qīn gěi wū 'ěr dì sān wáng cháo yǐ zuì zhì mìng de dǎ jī。 guó wáng yī bǐ xīn（ gōng yuán qián 2026 nián - gōng yuán qián 2004? nián zài wèi） bīng bài bèi fú。 wū 'ěr dì sān wáng cháo miè wáng。
wū 'ěr dì sān wáng cháo miè wáng hòu， lì shǐ shàng jiù zài yě méi yòu sū měi 'ěr rén jiàn lì de zhèng quán。 sū měi 'ěr mín zú yě zhú jiàn cóng lì shǐ shàng xiāo shī， suī rán zài yǐ hòu de bā bǐ lún hé yà shù shí qī， sū měi 'ěr yǔ hé xiē xíng wén zì réng rán cún zài， sū měi 'ěr guó jiā de lì shǐ bèi dàngchéng shén huà bān de chuán shuō。
sū měi 'ěr rén kāi chuàng de wén míng réng rán jì xù zhe。 dàn shì sū měi 'ěr rén què zhú jiàn bèi yí wàng， gǔ xī là yǐ jí yóu tài rén de wén xiàn zhōng cóng lái méi yòu tí dào guò sū měi 'ěr rén。 yòu guān sū měi 'ěr rén de wén míng jí qí lì shǐ wán quán shì jìn dài kǎo gǔ xué de chéng guǒ。
6. gǔ bā bǐ lún wáng guó yǔ zhōng yà shù shí qī
měi suǒ bù dá mǐ yà nán bù： gǔ bā bǐ lún wáng guó
gōng yuán qián shí jiǔ shì jì zhōng， ā mó lì rén miè diào sū měi 'ěr rén de wū 'ěr dì sān wáng cháo， jiàn lì liǎo yǐ bā bǐ lún chéng wéi shǒu dū de bā bǐ lún wáng guó。
1792BC， dì liù dài guó wáng hàn mù lā bǐ（ Hammurabi）（ yuē gōng yuán qián 1792~ qián 1750 nián） jí wèi， zhēng fú liǎo sū měi 'ěr rén hé 'ā kǎ dé rén， tǒng yī liǎo měi suǒ bù dá mǐ yà píng yuán， jiàn lì yī gè qiáng dà de zhōng yāng jí quán zhì guó jiā， chéng wéi xī yà gǔ dài nú lì zhì guó jiā de diǎn xíng。 shǐ chēng gǔ bā bǐ lún wáng guó（ yuē gōng yuán qián 1894~ qián 1595 nián）。 suǒ bān《 hàn mù lā bǐ fǎ diǎn》 shì gǔ dài xī yà dì yī bù jiào wéi wán bèi de fǎ diǎn。 zhè shì shì jiè shàng dì yī bù jiào wéi wán bèi de chéng wén fǎ diǎn， dàn bù shì zuì zǎo de， zuì zǎo de jiào《 wū 'ěr nà mù fǎ diǎn》。 jīng jì wén huà gāo dù fā zhǎn， tè bié shì shù xué hé tiān wén xué。 hàn mù lā bǐ sǐ hòu， dì guó jiù wǎ jiě liǎo。 wáng guó xiān hòu shòu dào hè tī rén、 jiā xǐ tè rén de rù qīn， zhí dào gōng yuán qián 729 nián zhōng yú bèi yà shù dì guó tūn bìng。
měi suǒ bù dá mǐ yà běi bù： zhōng yà shù shí qī
gōng yuán qián 14 shì jì zhōng yè， yà shù wáng yà shù wū bā lì tè yī shì（ yuē qián 1365～ qián 1330） jī bài mǐ tǎn ní， jiàn lì qiáng dà de yà shù dì guó， shǐ chēng gǔ yà shù dì guó。 cǐ hòu yà shù tǒng zhì zhě cǎi yòng yà shù wáng de chēng hào， bìng jì xù xiàng wài kuò zhāng， jī bài kā xī tè bā bǐ lún， bìng jiāng mǐ tǎn ní de lǐng tǔ jiàng wéi xíng shěng， ní nǔ 'ěr tǎ yī shì（ yuē qián 1294～ yuē qián 1208） jī bài hè tī dì guó hé bā bǐ lún， zhàn lǐng zhěng gè liǎng hé liú yù， bìng bǎ shǒu dū cóng 'ā shū 'ěr qiān wǎng tú kù 'ěr dì - ní nǔ 'ěr tǎ zhèn。 cǐ hòu， yà shù hái yòu guò jǐ gè shǒu dū， dàn 'ā shū 'ěr chéng réng rán shì dì guó zōng jiào zhōng xīn， zài zhèng zhì shēng huó zhōng qǐ zhòng dà zuò yòng。 zhōng yà shù shí qī， zhèng tǐ yǐ guò dù xiàng jūn zhù zhuān zhì， zhōng yāng jí quán jiā qiáng， míng nián guān hé zhǎnglǎo huì yì zhǐ jù xíng shì， zhuān shǔ yú guó wáng de guān lì yǐ jīng chǎn shēng。 guó jiā cháng bèi jūn yǐ cún zài， qí lái yuán zhù yào shì zì yóu mín。 shè huì de tǒng zhì jiē jí shì dà tǔ dì suǒ yòu zhě hé shāng rén gāo lì dài zhě dà nú lì zhù jiē jí。 nú lì jiē jí chú zhàn fú hé wài dì mǎi lái de nú lì wài， hái cún zài zhài wù nú lì。 jīng guò duǎn zàn de shuāi bài， zhì tí gé lā · pà lā sà yī shì（ yuē gōng yuán qián 1115～ yuē qián 1077 zài wèi） shí yà shù guó shì fù xīng。 gōng yuán qián 11 shì jì mò， zài 'ā lā mǐ rén qiān xǐ làng cháo dǎ jī xià， zài dù shuāi luò。
7. yà shù dì guó
jí xīn yà shù dì guó。 gōng yuán qián 10 shì jì， yà shù jìn rù tiě qì shí dài。 tiě qì de shǐ yòng， shēng chǎn lì de tí gāo， wéi qí cháng qī duì wài zhàn zhēng tí gōng liǎo chōng zú de bīng yuán hé jǐyǎng。 zhēng zhàn chū qī yǐ lüè duó wéi mùdì， yǐ jí dù xiōng cán wéi tè sè。 zì yà shù nà xī bá 'èr shì（ qián 883～ qián 859 zài wèi） hòu， yà shù zāo dào bèi zhēng fú dì qū rén mín qiáng liè fǎn kàng。 yǔ wū lā 'ěr tú wáng guó de zhàn zhēng yě lǚ zāo shī bài， xǔ duō bèi zhēng fú dì qū zhòng huò dú lì。 zì shā 'ěr mǎ nèi sài 'ěr sān shì（ qián 858～ qián 824 zài wèi） yǐ hòu， yóu yú jīng jì shuāi luò、 duì wài zhàn zhēng shī bài hé tǒng zhì jiē jí nèi hòng， yà shù jìn rù wēi jī shí qī。
gōng yuán qián 746 nián， jūn shì jiànglǐng tí gé lā - pà lā sà duó dé wáng wèi， shí xíng yī xì liè gǎi gé， yǐ gǒng gù zhōng yāng jí quán、 tí gāo bù duì zhàn dǒu lì、 jiā qiáng duì bèi zhēng fú dì qū de tǒng zhì hé bō xuē。 gǎi gé hòu zhòng xīn kāi shǐ dà guī mó kuò zhāng。 jī bài wū lā 'ěr tú， zhàn lǐng xù lì yà， jìn rù quán shèng shí qī。 cóng zhōng yāng dào dì fāng， jiàn lì qǐ páng dà de guān liáo zhì dù。 jīng guò sà 'ěr gòng 'èr shì、 xīn nà hè lǐ bù（ qián 704～ qián 681 zài wèi）、 yī sà 'ěr hā dōng（ qián 680～ qián 669 zài wèi） de zhēng fú， yà shù yǐ biàn wéi dì kuà yà、 fēi liǎng zhōu de nú lì zhì dà dì guó。 dào qián 7 shì jì， yà shù dì guó fàn wéi bāo kuò liǎo quán bù liǎng hé liú yù、 xù lì yà、 bā lè sī tǎn hé 'āi jí， zài yà shù bā ní bá zài wèi shí guó lì dá dào dǐng shèng。
yà shù bā ní bá yǔ 'āi lán - bā bǐ lún tóng méng jìn xíng liǎo màn cháng de zhàn zhēng。 qí tǒng zhì mò nián， fā shēng nèi zhàn， yóu mù bù luò xī xú yà rén rù qīn， zhēng fú dì qū fēn fēn dú lì， dì guó xùn sù zǒu xiàng miè wáng。 zài mǐ dǐ hé xīn bā bǐ lún wáng guó dǎ jī xià， ā shū 'ěr hé ní ní wēi xiān hòu xiàn luò， gōng yuán qián 612 nián yà shù dì guó miè wáng， qí dì wéi mǐ dǐ hé bā bǐ lún suǒ fēn。
8. xīn bā bǐ lún wáng guó
xīn bā bǐ lún wáng guó yóu jiā lè dǐ rén jiàn lì， jiā lè dǐ rén shì shǎn mǐ tè rén de yī zhī， tā men yú gōng yuán qián 1000 nián dài chū lái dào liǎng hé liú yù nán bù dìng jū， yà shù dì guó zhēng fú gǔ bā bǐ lún wáng guó bìng tǒng zhì liǎo liǎng hé liú yù nán bù， jiā lè dǐ rén céng duō cì qǐ yì fǎn kàng yà shù de tǒng zhì。
gōng yuán qián 626 nián， yà shù rén pài jiā lè dǐ rén lǐng xiù nà bō pà lā shā 'ěr shuài jūn zhù shǒu bā bǐ lún， tā dào bā bǐ lún hòu， què fā dòng fǎn duì yà shù tǒng zhì de qǐ yì， jiàn lì xīn bā bǐ lún wáng guó， bìng yǔ yī lǎng gāo yuán de mǐ dǐ（ yě chēng mǐ dī yà） wáng guó lián hé， gòng tóng duì kàng yà shù。 gōng yuán qián 612 nián， yà shù dì guó miè wáng， yí chǎn bèi xīn bā bǐ lún wáng guó jí mǐ dǐ wáng guó guā fēn， qí zhōng xīn bā bǐ lún wáng guó fēn qǔ liǎo yà shù dì guó de xī bàn bì hé shān， jí liǎng hé liú yù nán bù、 xù lì yà、 bā lè sī tǎn jí féi ní jī， chóngjiàn xīn bā bǐ lún wáng guó（ gōng yuán qián 626~ qián 538 nián）， yě jiào jiā lè dǐ wáng guó。
gōng yuán qián liù shì jì hòu bàn qī， zài ní bù jiá ní sǎ 'èr shì tǒng zhì shí guó shì dá dào dǐng fēng， guó shì qiáng shèng。 guó wáng ní bù jiá ní sǎ 'èr shì duō cì fā dòng duì wài zhàn zhēng， jìn xíng kuò zhāng。
ní bù jiá ní sǎ 'èr shì sǐ hòu bù jiǔ， guó nèi jiē jí máo dùn jí mín zú máo dùn jiā jù， zuì hòu yī gè guó wáng nà bō ní dá tǒng zhì shí， guó wáng jí mǎ 'ěr dù kè shén miào zhī jiān de máo dùn jiā jù， bìng shì tú lìng lì xīn shén， nà bō ní dá lí kāi shǒu dū， yǐ qí zǐ bó shā sǎ shè zhèng。 gōng yuán qián 539 nián， bō sī rén jué qǐ， jū lǔ shì 'èr shì shuài jūn rù qīn xīn bā bǐ lún wáng guó shí， jì sī jìng dǎ kāi dà mén fàng bō sī jūn duì rù chéng， bó shā sǎ bèi shā， nà bō ní dá bèi fú， xīn bā bǐ lún wáng guó bù zhàn 'ér wáng。
9. bō sī、 luó mǎ děng dì guó tǒng zhì shí qī |
ní luó hé wén míng hé yìn dù hé wén míng chéng jiù |
ní luó hé wén míng hé yìn dù hé wén míng， shì zài liǎng hé wén míng de cù jìn xià fā zhǎn qǐ lái de。 xī là rén cóng nà lǐ xué dào liǎo shù xué、 wù lǐ xué hé zhé xué； yóu tài rén cóng nà lǐ xué dào liǎo shén xué， bìng jiāng tā chuán bō yú shì； ā lā bó rén cóng nà lǐ xué dào liǎo jiàn zhù xué， bìng yǐ cǐ jiào huà liǎo zhōng shì jì shí zhěng gè yě mán de 'ōu zhōu。 1. tiān wén lì fǎ
liǎng hé wén míng de lì fǎ hěn yòu tè sè。 zài sū měi 'ěr 'ā kǎ dé shí dài， zhì dìng liǎo tài yīn lì， yǐ yuè liàng de yīn qíng yuán quē zuò wéi jì shí biāo zhǔn， dìng měi gè yuè 29 huò 30 tiān， 12 gè yuè wéi 1 nián（ 6 gè yuè wéi 29 tiān， 6 gè yuè wéi 30 tiān）， měi nián 354 tiān， bìng fā míng rùn yuè， tōng guò zhì rùn yuè de bàn fǎ tiáozhěng。 kāi shǐ yǐ kào jīng yàn zhì rùn， hòu lái xiān hòu yòu 8 nián 3 rùn hé 27 nián 10 rùn de guī dìng。 bǎ yī xiǎo shí fēn chéng 60 fēn。 zài yà shù shí qī， què dìng liǎo jīn tiān xīng qī de míng chēng hé 7 tiān 1 zhōu de guī dìng。
zài tiān wén xué fāng miàn， yǐ jīng néng gòu qū bié héng xīng hé wǔ dà xíng xīng， hái guān chá dào huáng dào。
2. shù xué
sū měi 'ěr rén hái huì fēn shù、 jiā jiǎn chéng chú sì zé yùn suàn hé jiě yī yuán 'èr cì fāng chéng， fā míng liǎo 10 jìn wèi fǎ hé 16 jìn wèi fǎ。 tā men bǎ yuán fēn wéi 360 dù， bìng zhī dào π jìn sì yú 3。 shèn zhì kuàijì suàn bù guī zé duō biān xíng de miàn jī jí yī xiē zhuī tǐ de tǐ jī。
suàn shù
gǔ dài bā bǐ lún rén shì jù yòu gāo dù jì suàn jì qiǎo de jì suàn jiā， qí jì suàn chéng xù shì jiè zhù chéng fǎ biǎo、 dǎo shù biǎo、 píng fāng biǎo、 lì fāng biǎo děng shù biǎo lái shí xiàn de。 bā bǐ lún rén shū xiě shù zì de fāng fǎ， gèng zhí dé wǒ men zhù yì。 tā men yǐn rù liǎo yǐ 60 wéi jī dǐ de wèi zhí zhì (60 jìn zhì）， xī là rén、 ōu zhōu rén zài 16 shì jì yì jiāng zhè xì tǒng yùn yòng yú shù xué jì suàn hé tiān wén xué jì suàn zhōng， zhí zhì xiàn zài 60 jìn zhì réng bèi yìng yòng yú jiǎo dù、 shí jiān děng jì lù shàng。
dài shù
bā bǐ lún rén yòu fēng fù de dài shù zhī shí， xǔ duō ní shū bǎn zhōng zài yòu yī cì hé 'èr cì fāng chéng de wèn tí， tā men jiě 'èr cì fāng chéng de guò chéng yǔ jīn tiān de jiě fǎ、 gōng shì fǎ yī zhì。 cǐ wài， tā men hái tǎo lùn liǎo mǒu xiē sān cì fāng chéng hé hán duō gè wèi zhī liàng de xiàn xìng fāng chéng zǔ wèn tí。
zài gōng yuán qián 1900～ gōng yuán qián 1600 nián jiān de yī kuài ní bǎn shàng ( pǔ lín dùn 322 hào )， jì lù liǎo yī gè shù biǎo， jīng yán jiū fā xiàn qí zhōng yòu liǎng zǔ shù fēn bié shì biān cháng wéi zhěng shù de zhí jiǎo sān jiǎo xíng xié biān biān cháng hé yī gè zhí jiǎo biān biān cháng， yóu cǐ tuī chū lìng yī gè zhí jiǎo biān biān cháng， yì jí dé chū bù dìng fāng chéng de zhěng shù jiě。
jǐ hé
bā bǐ lún de jǐ hé xué yǔ shí jì cèliáng shì yòu mìqiè de lián xì。 tā men yǐ yòu xiāng sì sān jiǎo xíng zhī duì yìng biān chéng bǐ lì de zhī shí， kuàijì suàn jiǎn dān píng miàn tú xíng de miàn jī hé jiǎn dān lì tǐ tǐ jī。 wǒ men xiàn zài bǎ yuán zhōu fēn wéi 360 děng fēn， yě yìng guī gōng yú gǔ dài bā bǐ lún rén。 bā bǐ lún jǐ hé xué de zhù yào tè zhēng gèng zài yú tā de dài shù xìng zhì。 lì rú， shè jí píng xíng yú zhí jiǎo sān jiǎo xíng yī tiáo biān de héng jié xiàn wèn tí yǐn chū liǎo 'èr cì fāng chéng； tǎo lùn lēng chuí de píng tóu jié tǐ de tǐ jī shí chū xiàn liǎo sān cì fāng chéng。
gǔ bā bǐ lún de shù xué chéng jiù zài zǎo qī wén míng zhōng dá dào liǎo jí gāo de shuǐ píng， dàn jī lěi de zhī shí jǐn jǐn shì guān chá hé jīng yàn de jiēguǒ， hái quē fá lǐ lùn shàng de yǐ jù。 3. yǔ yán wén zì
sū měi 'ěr yǔ shì yī zhǒng gū lì yǔ yán， tā bù yǔ rèn hé qí tā yǐ zhī yǔ yán xiāng jìn。 jiāng sū měi 'ěr yǔ yǔ qí tā， yóu qí shì wū lā 'ěr - ā 'ěr tài yǔ xì de yǔ yán lián dào yī qǐ de qǐ tú dōuméi yòu chéng gōng。 sū měi 'ěr yǔ shì yī zhǒng nián zhe yǔ， yě jiù shì shuō， tā de cí yóu nián zài yī qǐ de cí duàn zǔ chéng。
sū měi 'ěr rén fā míng liǎo yī zhǒng xiàng xíng wén zì， hòu lái zhè zhǒng wén zì fā zhǎn wéi xiē xíng wén zì。 zhè shì zuì gǔ lǎo de yǐ zhī de rén lèi wén zì zhī yī。 jīn tiān yǐ jīng fā jué chū lái de yòu shàng shí wàn sū měi 'ěr wén zhāng， dà duō shù kè zài nián tǔ bǎn shàng。 qí zhōng bāo kuò gè rén hé qǐ yè xìn jiàn、 huì kuǎn、 cài pǔ、 bǎi kē quán shū shì de liè biǎo、 fǎ lǜ、 zàn měi gē、 qí dǎo、 mó shù zhòu yǔ、 bāo kuò shù xué、 tiān wén xué hé yī xué nèi róng de kē xué wén zhāng。 xǔ duō dà jiàn zhù rú dà xíng diāo sù shàng yě kè yòu wén zì。 xǔ duō wén zhāng de duō gè bǎn běn bèi bǎo liú xià lái liǎo， yīn wéi tā men jīng cháng bèi fù zhì（ bǐ rú zuò wéi xiě zì liàn xí）。 chāo xiě shì dāng shí de rén wéi yī de chuán bō wén zhāng de fāng fǎ。 shǎn zú yǔ yán de rén chéng wéi měi suǒ bù dá mǐ yà de tǒng zhì zhě hòu sū měi 'ěr yǔ yǐ rán shì zōng jiào hé fǎ lǜ de yǔ yán。
jí shǐ zhuān jiā yě hěn nán dǒng sū měi 'ěr wén zì。 yóu qí zǎo qī de sū měi 'ěr wén zì fēi cháng kùn nán， yīn wéi tā men jīng cháng bù bāo hán suǒ yòu de yǔ fǎ jié gòu。 4. jiàn zhù
zhù míng de lì zǐ shì“ shì jiè qī dà qí jì” zhī yī de xīn bā bǐ lún chéng qiáng。 chéng qiáng yǐ liàng lì de lán sè wéi dǐ sè， yóu bái； huáng liǎng sè zǔ chéng de shī zǐ； gōng niú hé lóng de tú 'àn sàn bù zài chéng qiáng gè chù， yóu shàng dào xià yī céng yī céng dì pái xù zhe， áng shǒu kuò bù， xǔ xǔ rú shēng。 bèi hòu shì rén chēng wéi“ kōng zhōng huā yuán”。
gǔ bā bǐ lún chéng yuán xióng wěi、 gōng diàn zhuàng lì， chōng fēn xiǎn shì liǎo gǔ dài liǎng hé liú yù de jiàn zhù shuǐ píng。 ní bù jiá ní sǎ 'èr shì duì bā bǐ lún chéng jìn xíng rù dà mó mó jiàn shè， shǐ bā bǐ lún chéng chéng wéi dāng shí shì shàng zuì fán huá de chéng shì， yě shì zhōng dōng zuì zhòng yào de gōng shāng yè chéng shì。 bā bǐ lún chéng yǐ liǎng dào wéi qiáng wéi rào ． wài qiáng yǐ wài， hái yòu yī dào zhù mǎn liǎo shuǐ de háo gōu jí yī dào tǔ dī， chéng nèi de zhùgàn dào zhōng yāng yǐ bái sè jí méi guī sè shí bǎn pū chéng， lìng chéng yòu bā gè chéng mén， qí zhōng de běi mén jiù shì zhù míng de yī sī dá 'ěr mén， biǎo miàn yòng qīng sè liú lí zhuān zhuāng shì， zhuān shàng yòu xǔ duō gōng niú hé shén huà zhōng de guài wù děng fú diāo。 bā bǐ lún chéng bèi jiàn shè dé hóng wěi zhuàng lì， zhí dào 100 duō nián hòu， xī là lì shǐ xué jiā， bèi chēng wéi“ lì shǐ zhī fù” de xī luó duō dé lái dào bā bǐ lún chéng shí， réng chēng tā wéi shì jiè shàng zuì zhuàng lì de chéng shì。 5. kē jì
sū měi 'ěr de jì shù yòu： lún、 jù、 pí gé、 zhuó zǐ、 chuí zǐ、 ān、 dīng zǐ、 dà tóu zhēn、 zhǐ huán、 chǎn zǐ、 fǔ、 dāo、 cháng máo、 jiàn、 jiàn、 jiāo、 bǐ shǒu、 dài zǐ、 tóu kuī、 chuán、 kuī jiá、 jiàn tǒng、 jiàn qiào、 xuē zǐ、 tuō xié、 chā hé niàng jiǔ。
sū měi 'ěr rén yòu sān zhǒng bù tóng de chuán：
1. pí chuán shì yóu lú wěi hé dòng wù pí zhì de
2. fān chuán shǐ yòng lì qīng lái fáng zhǐ shuǐ shèn rù
3. mù chuán yòu shí yòng rén lì huò chù lì lā |
nóng yè、 jīng jì mào yì、 jūn shì yǔ wén huà zōng jiào děng |
1. nóng yè
sū měi 'ěr rén zhǒng zhí de zhí wù zhōng bāo kuò dà mài、 yīng zuǐ dòu、 xiǎo biǎn dòu、 shǔ zǐ、 xiǎo mài、 wú jīng、 zǎo yē、 yáng cōng、 dà suàn、 kǔ cài huā、 jiǔ cài hé shān kuí， tā men de shēng chù bāo kuò niú、 mián yáng、 shān yáng hé zhū。 jiā niú shì tā men zhù yào de fù wù shēng chù， lǘ shì zhù yào de yùn shū shēng chù。 sū měi 'ěr rén hái dǎ yú hé liè niǎo。 sū měi 'ěr nóng yè yǐ kào jù dà de guàn gài xì tǒng。 qí guàn gài xì tǒng bāo kuò jí shuǐ diào gān、 yùn hé、 shuǐ qú、 dī bà、 yàn hé shuǐ kù。 shuǐ qú hé yùn hé bì xū cháng cháng xiū bǔ， qīng chú yū ní。 zhèng fǔ yòu zhuān mén guǎn lǐ shuǐ qú hé yùn hé de rén， fù rén zé kě yǐ shǐ yòng tā men zì jǐ de shuǐ qú。 nóng mín shǐ yòng yùn hé lái yān tā men de dì， rán hòu jiāng shuǐ pái diào。 rán hòu tā men yòng niú lái jiàn tà nóng tián hé shā cǎo。 rán hòu tā men shǐ yòng hè zuǐ chú lái wā dì。 dì gān hòu tā men chú dì、 bàdì hé yòng chǎn jiāng tǔ rǎng sōng sàn kāi lái。 sū měi 'ěr rén qiū jì shōu gē， shōu gē shì tā men zǔ chéng sān rén yī zǔ de duì。 shōu gē hòu shǐ yòng niǎn shí fēn lí gǔ lì hé jīng， shǐ yòng dǎ dào gùn lái fēn lí gǔ lì jí fū pí， zuì hòu shǐ yòng fēng chuī kāi lái fēn lí gǔ lì hé fū pí。 2. jīng jì mào yì
kǎo gǔ fā xiàn de lái zì 'ān nà tuō lì yà de hēi yào shí、 lái zì 'ā fù hàn dōng běi bù de qīng jīn shí、 lái zì dí 'ěr méng（ jīn tiān de bā lín） de zhū chuàn hé yī xiē kè yòu yìn dù hé wén míng de wén zì de yìn zhāng shuō míng dāng shí zài bō sī wān yán 'àn yòu zhe hěn guǎng de mào yì wǎng。 jí 'ěr gā měi shí shǐ shī zhōng tí dào yǔ yáo yuǎn guó jiā de mào yì lái huàn qǔ měi suǒ bù dá mǐ yà xī shǎo de huò wù rú mù tóu。 yóu qí lí bā nèn de xuě sōng mù huò dé hǎo píng。 sū měi 'ěr rén shǐ yòng nú lì， dàn shì nú lì bù shì sū měi 'ěr jīng jì de zhī zhù。 nǚ nú lì bèi yòng lái zhì bù、 yìn shuà、 zuò mó fáng gōng hé bān yùn gōng。 sū měi 'ěr de táo cí shàng yòu shǐ yòng xuě sōng yóu huà de tú 'àn， tā men shǐ yòng gōng zuàn yǐn huǒ lái kǎo táo cí。 sū měi 'ěr shì shí jiàng hé shǒu shì jiàng huì jiā gōng xuě huā shí gāo（ fāng jiě shí）、 xiàng yá、 jīn、 yín、 mǎ nǎo shí hé qīng jīn shí。 3. jūn shì
sū měi 'ěr rén shǐ yòng chéng qiáng lái bǎo hù tā men de chéng shì， dàn shì tā men de chéng qiáng shì ní zhuān zuò de， yīn cǐ dí rén yòu chōng fēn shí jiān de huà kě yǐ zài wéi kùn de shí hòu wā jué qiáng lái dǎo zhì chéng qiáng de dǎo tā。 sū měi 'ěr de jūn duì zhù yào yóu bù bīng zǔ chéng。 qīng bù bīng de wǔ qì shì fǔ、 bǐ shǒu hé máo。 zhèng guī bù bīng hái pèi yòu tóng kuī、 zhān pī fēng hé pí gé qún。 sū měi 'ěr jūn duì zhōng hái yòu yóu yě lǘ lā de chē。 zhè xiē zǎo qī de zhàn chē zài zuò zhàn shí bù hěn yòu yòng， yòu rén rèn wéi tā men zhù yào yòng lái zuò wéi yùn shū gōng jù， dàn shì shàng miàn díshì bīng pèi zhàn fǔ hé cháng máo。 sū měi 'ěr zhàn chē yòu sì gè lún， shàng miàn yòu liǎng míng shì bīng， yóu sì tóu yě lǘ lā。 chē shēn shì yī gè zhì chéng de lán zǐ， chē lún shì shí xīn de。 sū měi 'ěr rén shǐ yòng de yuǎn bīng qì bāo kuò tóu shí suǒ hé jiǎn dān de gōng。 4. wén huà zōng jiào
sū měi 'ěr rén de shén huà chuán shuō zhōng yòu guān de dà hóng shuǐ de gù shì， hòu lái bèi yóu tài rén gǎi biān hòu biān rù《 jiù yuē quán shū》， jiù shì nuò yà fāng zhōu de gù shì。
sū měi 'ěr rén xiāng xìn rén shì wèile fú shì shén 'ér jiàng shēng de， guó wáng shì shén míng zài shì jiè shàng de dài lǐ rén， rén bì xū fú cóng shén， fǒu zé bì shòu chéng fá， yīn cǐ jiàn zào gāo sǒng de tǎ miào， zhǎn xiàn rén shén zhī jiān de guān xì。
sū měi 'ěr de měi gè chéng shì dōuyòu tā zì jǐ de shén hé shén xué， ér qiě suí zhe shí jiān de biàn qiān zhè xiē shén yě fā shēng biàn huà， yīn cǐ wú fǎ shuō sū měi 'ěr zōng jiào。 sū měi 'ěr rén de zōng jiào yōng yòu duō shén， tóng shí yōng yòu yī gè zhù shén jiào。 sū měi 'ěr rén de xìn yǎng shì zuì zǎo yòu jì lù de xìn yǎng， tā shì hòu lái měi suǒ bù dá mǐ yà shén huà、 zōng jiào hé zhàn xīng xué de yuán quán。
sū měi 'ěr de zhù shén shì tiān shén 'ān nǔ， ān nǔ zuì zhòng yào de bàn lǚ shì nán bù de 'ēn jī、 běi bù de 'ēn lì 'ěr hé jīn xīng zhī shén yī shí tǎ 'ěr。 tài yáng shén jiào wū tú， yuè shén jiào yī nán nà， mǔ qīn shén jiào nà mǔ， cǐ wài hái yòu shàng bǎi xiǎo shén。 měi gè shén yǔ yī gè chéng shì xiāng lián。 zhè xiē shén de zhòng yào xìng yě suí zhe zhè xiē chéng shì zhèng zhì shàng de xīng shuāi 'ér biàn huà。 rén shì shén yòng nián tǔ zuò de， qí mùdì zài yú fú wù shén。 jiǎ rú shén fā nù de huà tā men jiù shǐ yòng dì zhèn huò fēng bào lái chéng fá rén。 sū měi 'ěr rén rèn wéi rén zhǐ yòu zài shén de lián mǐn xià cái néng shēng cún。
sū měi 'ěr rén xiāng xìn dì miàn shì yī kuài píng bǎn， tiān kōng shì yī gè xīn gài。 tā men xiāng xìn rén sǐ hòu huì chéng wéi guǐ hún bù 'ān dì yǒng yuǎn zài yīn jiān yóu dàng。
sū měi 'ěr de shén miào yóu yī gè zhōng xīn dà tīng zǔ chéng， liǎng cè yòu tōng dào， tōng dào wài cè shì jì sī men zhù de dì fāng。 zài dà tīng de yī cè yòu yī gè gāo tái， tái shàng yòu yī gè gòngfèng dòng wù hé shū cài xī shēng pǐn de ní zhuān zhuō。 liáng cāng hé cāng kù yī bān wèi yú shén miào fù jìn。 hòu lái sū měi 'ěr rén kāi shǐ jiāng shén miào jiàn zhù zài sì fāng xíng de gāo tái shàng。 zhè xiē gāo tái bù duàn tí gāo， xíng chéng liǎo tǎ miào。
sū měi 'ěr chuán tǒng zhōng de“ míng jiè” zhèng shì míng chēng wéi“ ā pǔ sī”（ Apzu/Apsu）， Ap/Ab zài sū měi 'ěr yǔ zhōng shì shēn yuān，“ ā pǔ sū” zài sū měi 'ěr shén huà zhōng de yì sī jiù shì“ liú zhe qīng liè quán shuǐ de dì xià hú”。“ dàn shuǐ shēn yuān zhī shén” ā pǔ sī yuán wéi chū liù dài de sū měi 'ěr shén zhǐ zhī yī， yǔ cí lóng dì yǎ mǎ tè shì yī duì， què zài miè shì zhàn zhēng de shí hòu bèi shuǐ shén 'ēn jī jiān jìn yú dì xià zhì sǐ， cóng cǐ huà shēn chéng liǎo míng jiè。 tǒng zhì 'ā pǔ sī de shén yòu hěn duō zhǒng shuō fǎ， yòu rén shuō shì shuǐ zhī shén 'ēn jī， yě yòu rén shuō shì yuè shén yī nán nà de qíng rén dù mǔ cí（ quán míng wéi dù mǔ cí ‧ ā pǔ sū） huò shì zǐ zǐ yī ruì qǐ jiā lā。
ēn jī de shuō fǎ kě néng lái zì yú tā zài miè shì zhàn shí jiāng 'ā pǔ sī jiān jìn zhì sǐ， suǒ yǐ 'ēn jī de shǒu hù chéng shì 'āi lì dōubèi rèn wéi jiù shì 'ā pǔ sī de yuán xíng。 yī ruì qǐ jiā lā bǐ jiào tè bié， bù dàn què shí jū zhù zài 'ā pǔ sī lǐ de， ér qiě bù néng gòu lí kāi 'ā pǔ sī dào rén jiān qù， qí tā de shén yě méi bàn fǎ jìn rù 'ā pǔ sī， yīn wéi yī dàn sǐ wáng jiù bù néng zài huí dào rén jiān（ yī nán nà gù shì zhōng de juésè què lì wài）。 ér dù mǔ cí zé shì zài《 yī nán nà yǔ dù mǔ cí》 de gù shì zhōng bèi zhuā dào 'ā pǔ sī， měi nián yào hé qí jiě zài 'ā pǔ sī lún liú gè dài liù gè yuè。
ā pǔ sī hé jī dū jiào guān niàn zhōng de dì yù bù tóng， suī rán 'āng zàng yīn 'àn yòu chōng mǎn liǎo 'è mó guǐ guài， dàn bìng bù shì yī gè zhuān gōng zuì rén shòu fá de xǐ zuì suǒ。 wú lùn shì shén huò shì rén， sǐ liǎo yǐ hòu dū huì yǐ jù shēng qián de zuò wéi， zài“ ā pǔ sī” zhōng dé dào bù tóng de dài yù。 |
liǎng hé liú yù zhòng yào lì shǐ shì jiàn nián biǎo |
yuē gōng yuán qián 4000 nián
sū měi 'ěr rén dìng jū měi suǒ bù dá mǐ yà。
yuē gōng yuán qián 3500 nián -- gōng yuán qián 3000 nián
dà hóng shuǐ bào fā， hòu lái bèi yóu tài rén gǎi biān hòu biān rù《 jiù yuē quán shū》 jiù shì nuò yà fāng zhōu de gù shì。
gōng yuán qián 3200 nián
“ dōng fāng de lā dīng yǔ” xiē xíng wén zì zài liǎng hé liú yù xíng chéng。 liǎng hé liú yù quē fá mù cái hé shí liào， dàn yòu qǔ zhī bù jìn lái zì liǎng hé chōng jī píng yuán shàng de nián xìng ní tǔ， sū měi 'ěr rén jiāng zhī zhì chéng ní bǎn， yòng lú wěi zuò chéng de shū xiě gōng jù zài shàng miàn kè zì huò huà tú， xíng chéng de wén zì fú hào de měi yī bǐ 'àn yā de bù fēn hén jì kuān shēn， tuō chū de bù fēn zhǎi qiǎn， jiù xiàng mù xiē yī yàng。 suǒ yǐ jiào“ xiē zǐ wén zì” yòu jiào“ dīng tóu zì” huò“ jiàn tóu zì”。
gōng yuán qián 3000 nián
sū měi 'ěr rén zhì dìng liǎo shì jiè shàng zuì zǎo de tiān wén lì fǎ。 sū měi 'ěr rén zài gāo tái jiē shàng de guān xiàng tái shàng guān chá yuè liàng de biàn huà， gēn jù yuè liàng de yíng kuī zhì dìng liǎo tài yīn lì。 jiāng yī nián fēn wéi 12 gè yuè， měi gè yuè 29 huò 30 tiān， 12 gè yuè wéi 1 nián（ 6 gè yuè wéi 29 tiān， 6 gè yuè wéi 30 tiān）， měi nián 354 tiān， tōng guò zhì rùn yuè de bàn fǎ tiáozhěng。 kāi shǐ yǐ kào jīng yàn zhì rùn， hòu lái xiān hòu yòu 8 nián 3 rùn hé 27 nián 10 rùn de guī dìng。 yī xīng qī qī tiān， yóu tiān shàng xīng chén gè zhǒng shén de míng zì mìng míng： xīng qī tiān（ tài yáng shén）、 xīng qī yī（ yuè shén）、 xīng qī 'èr（ huǒ xīng shén）、 xīng qī sān（ shuǐ xīng shén）、 xīng qī sì（ mù xīng shén）、 xīng qī wǔ（ jīn xīng shén）、 xīng qī liù（ tǔ xīng shén）。
shì jiè shàng zuì zǎo de xué xiào dàn shēng zài sū měi 'ěr de ní pǔ 'ěr， shì dāng shí wéi wáng shì hé shén miào péi yǎng shū lì hé shū jì yuán de xué xiào。
shì jiè shàng zuì zǎo de shǐ shī《 jí 'ěr gā měi shí》 liú chuán zài liǎng hé liú yù， jiǎng shù wū lǔ kè de guó wáng、 dà yīng xióng jí 'ěr gā měi shí、 sān fēn zhī 'èr shì shén， sān fēn zhī yī shì rén， wán chéng liǎo xǔ duō wěi dà de yè jì de gù shì。
gōng yuán qián 2300 nián
shì jiè zuì zǎo de dì tú。 zài běi bù de niǔ 'ěr gēn tè pèi chū tǔ de nián tǔ dì tú shàng kě yǐ kàn dào yī piàn bèi xiǎo qiū huán rào de dì qū， yòu yī tiáo shuǐ dào chuān guò。 xiē xíng wén zì zài dì tú zhōng yāng biǎo míng liǎo tǔ dì suǒ yòu zhě hé tǔ dì de miàn jī。
gōng yuán qián 2170-- gōng yuán qián 2006 nián
wū 'ěr de sū měi 'ěr rén jiàn lì dì sān wáng cháo（ chuàng lì liǎo shì jiè shàng dì yī bù chéng wén fǎ diǎn《 wū 'ěr nà mǔ fǎ diǎn》）， tóng shí jìn rù qīng tóng shí dài， jiàn zào liǎo jí kù lā tǎ xíng shì de bái sè shén miào。
gōng yuán qián 2000 nián
“ shén zhī mén hù” bā bǐ lún chéng jué qǐ。 shǎn mǐ tè yǔ xì de 'ā mó tuō lì rén jiàn dū gǔ bā lún chéng。
shì jiè shàng xiàn cún de zuì gǔ lǎo、 zuì wán zhěng de fǎ diǎn《 hàn mó lā bǐ fǎ diǎn》 dàn shēng， 2.25 mǐ gāo de xuán wǔ yán shí zhù shàng kè mǎn liǎo 282 tiáo fǎ lǜ， guī dìng liǎo sī fǎ xíng zhèng、 tǔ dì fáng wū、 shāng yè zhài wù、 sī chǎn bǎo hù、 hūn yīn jiā tíng、 zhí yè、 nóng mù、 zū lìn、 shāng hài hé nú lì mǎi mài jí chǔfá děng duō fāng miàn shì yí。
shì jiè shàng zuì zǎo de 60 jìn zhì： bā bǐ lún rén jiāng yī tiān fēn chéng yǐ 2 xiǎo shí wéi dān wèi de 12 shí zhì， měi xiǎo shí yòu fēn wéi 60 fēn， měi fēn yòu fēn chéng 60 miǎo， zhè jiù shì bā bǐ lún shí jiān。
shì jiè shàng zuì zǎo de shāng yè yínháng chū xiàn。 bā bǐ lún shén miào de jì sī kāi bàn liǎo jiè dài jī gòu， fēn shí wù jiè dài hé jīn yín jiè dài。 cháng hái fāng shì wéi fēn qī fù kuǎn， měi yuè yī hái； lì xī 'àn fǎ lǜ guī dìng：、 jīn yín jiè dài wéi 20%， shí wù wéi 33%。
gōng yuán qián 1800 nián
gǔ bā bǐ lún chéng kāi záo“ hàn mù lā bǐ -- wàn mín zhī fù” yùn hé， xīng jiàn liǎo wú shù guàn gài shuǐ qú。
dàn shēng liǎo shù xué shǐ shàng dì yī tiáo gōng shì， kě gēn jù shuǐ qú de jǔ xíng duàn miàn jì suàn shuǐ qú de jiāo guàn shuǐ liàng。
gōng yuán qián 1700 nián
rén lèi lì shǐ shàng zuì zǎo de nóng yè lì shū《 nóng rén nóng lì》， yǐ nóng fū jiào zǐ de kǒu wěn， jiǎng shù liǎo yī nián de nóng shì jìn chéng。
yuē gōng yuán qián 1600 nián
hè tī rén rù qīn měi suǒ bù dá mǐ yà， gǔ bā bǐ lún miè wáng。 jiā xǐ tè rén zài bā bǐ lún jiàn jiā xǐ tè wáng cháo。
gōng yuán qián 10 shì jì
duǎn zàn 'ér huī huáng de yà shù wén míng。 zhàn shén bì hù de dì guó -- yà shù dì guó xīng qǐ。
gōng yuán qián 1150 nián
xī xú yà rén xiāo miè jiā xǐ tè wáng cháo， yǐ yǐ xīn wéi zhōng xīn jiàn lì liǎo bā bǐ lún ní yà。
gōng yuán qián 800 nián
lì shǐ shàng dì yī zhī xùn liàn yòu sù de huáng jiā jūn duì jiàn lì。 yà shù jūn shì qiáng guó de diàn dìng zhě tí gé lā tè pà shā 'ěr sān shì jiàn lì de“ wáng jiā jūn tuán” shì yà shù jūn duì de hé xīn。 yà shù dì guó de jūn duì bīng zhǒng qí quán， yòu dāng shí zuì qiáng dà de gōng chéng wǔ qì -- tóu shí jī。 yà shù bǎn tú bāo kuò xiàn jīn de yī lā kè、 xù lì yà、 yuē dàn、 lí bā nèn、 dà bù fēn de bā lè sī tǎn hé bù fēn de tǔ 'ěr qí nán bù yǔ 'āi jí běi bù。
yà shù wáng xīn hè nà lǐ bù jiāng dū chéng cóng sà 'ěr gòng chéng qiān yí zhì dǐ gé lǐ sī hé zuǒ 'àn de ní ní wēi。
shì jiè shǐ shàng dì yī gè tú shū guǎn（ cáng yòu 24000 duō kuài ní bǎn tú shū）， yóu yà shù bā ní bá wáng jiàn zào zài xióng wěi de ní ní bá wáng gōng nèi。
gǔ lǎo de cí diǎn --“ xī lā bā lì lǐ yà”， bù jǐn yòu sū měi 'ěr wén zì fú hào biǎo hé duì fú hào de fā yīn、 hán yì de jiě shì， hái bāo kuò liǎo wén fǎ de shuō míng。
gōng yuán qián 612 nián
xī xú yà rén hé mǐ tài rén jié chéng de fǎn yà shù lián méng gōng xiàn ní ní huī， shā sǐ yà shù sà lā kè huáng dì。
xīn bā bǐ lún shí qī dào lái： gā lè dǐ rén chū shēn de nà bō pà lā sà 'ěr chóngxiū bā bǐ lún chéng。
ní bù jiá ní sǎ 'èr jì chóngxīn jiàn zào de bā bǐ lún chéng， wéi yī gè cháng dá 17.7 gōng lǐ de sì fāng xíng chéng shì。 yòu fā lā dǐ hé cóng chéng zhōng chuān guò： chéng nèi chú liǎo háo huá de gōng diàn（ bāo kuò chuán shuō zhōng de shì jiè shǐ shàng qī dà qí jì zhī yī de kōng zhōng huā yuán）， hái jiàn zào liǎo 50 zuò shén diàn（ bā bié tōng tiān tǎ wéi qí zhōng zuì zhòng yào de yī zuò）。 kōng zhōng huā yuán， ā lā bó yǔ chēng qí wéi“ xuán kōng de tiān táng”。 ní bù jiá ní sǎ guó wáng wèile zhì yù 'ài qī de sī xiāng bìng， tè dì jiàn zào liǎo zhè zuò chāo háo huá de“ tiān táng” xiàn gěi tā zuò wéi lǐ wù。 guǒ rán， ài qī lí jiā xiāng de chóu róng yī sǎo 'ér guāng， bái xī de liǎn shàng dùn shí lù chū liǎo huān kuài de xiào róng。 kōng zhōng huā yuán wéi lì tǐ jié gòu， gòng 7 céng， gāo 25 mǐ。 jī céng yóu shí kuài pū chéng， měi céng yòng shí zhù zhī chēng。 céng céng dōuyòu qí huā yì cǎo， hú dié zài shàng miàn piān piān qǐ wǔ。 yuán zhōng yòu xiǎo xī liú tǎng， xī shuǐ yǐn zì yòu fā lā dǐ hé。 kōng zhōng huā yuán bèi yù wéi shì jiè qī zài qí jì zhī yī。
tōng tiān tǎ -- jí《 shèng jīng》 zhōng tí dào de“ bā bǐ tǎ”。 qī céng jí kù lā tǎ dǐng duān， yòu yī zuò lán sè de sì jiǎo dù jīn xiǎo miào nǎi bā bǐ lún chéng de bǎo hù shén mǎ 'ěr dū kè de shén miào。
gōng yuán qián 586 nián
“ bā bǐ lún zhī qiú” -- ní bù jiá ní sǎ gōng xiàn yé lù sǎ lěng， yóu tài wáng guó de dà bù fēn rén kǒu（ yóu qí shì guì zhōu hé shǒu gōng yè zhě） bèi lǔ wǎng bā bǐ lún。
yuē gōng yuán qián 540 nián
bō sī dì guó kāi guó jūn zhù jū lǔ shì shuài jūn rù qīn bā bǐ lún。
gōng yuán qián 522 nián -- gōng yuán qián 485 nián
bō sī dì guó jūn zhù dà liú shì yī shì jiàn lì liǎo dōng zhì yìn dù hé liú yù， xī zhì sǎ hā lā shā mò， héng kuà yà fēi 'ōu sān zhōu de bō sī dà dì guó。
dà liú shì yī shì zhì dìng liǎo tǒng yī de zhù bì zhì dù， míng què guī dìng gè shěng gòng fù shù mù， bìng yìng yòng bāo shuì zhì； gǎi zǔ jūn duì， zì rèn tǒng shuài， bìng yōng yòu yī zhī féi ní jī rén de hǎi jūn。
“ bài huǒ jiào” suǒ luó yà sī dé jiào wéi dāng shí bō sī dì guó de guó jiào。
gōng yuán qián 326 nián
mǎ qí dùn de yà lì shān dà zài yī sū sī jī bài dà liú shì sān shì qīn shuài de bō sī dà jūn。
gōng yuán qián 305 nián -- gōng yuán qián 208 nián
liǎng hé liú yù chéng wéi yà lì shān dà de bù jiāng sài liú gǔ jiàn lì de bāo kuò xiǎo yà xì yà、 bā lè sī tǎn、 yī lǎng gāo yuán jí bù fēn zhōng yà de sài liú gǔ wáng guó lǐng tǔ de yī bù fēn。 jiàn dū 'ān tiáo kè（ jīn xù lì yà jìng nèi）。
gōng yuán qián 325 nián
yà lì shān dà jiàn yà lì shān dà dì guó， shǒu dū wéi bā bǐ lún。 yà lì shān dà dì guó bǎn tú： xī qǐ xī là， dōng zhì yìn dù hé liú yù， nán dá ní luó hé liú yù， běi dǐ duō nǎo hé liú yù。
gōng yuán qián 64 nián
sài liú gǔ wáng guó bèi luó mǎ dì guó suǒ miè。
gōng yuán 632 nián --638 nián
yī sī lán jiào chuàng shǐ rén mù sī mò dé de jì xù rén、“ ān lā shǐ zhě de dài lǐ rén” dì yī rèn hā lǐ fā 'ā bù · bó kè 'ěr zhàn lǐng liǎng hé liú yù。 liǎng hé liú yù chéng wéi 'ā lā bàwáng cháo de lǐng tǔ。
661 nián
ā lā bó wō mǎ yà wáng cháo zhì dìng liǎo zuì zǎo de hā lǐ fā zhí wèi shì xí。 dìng dū dà mǎ shì gé。
762 nián
ā lā bó de 'ā bá sī wáng cháo qiān dū yú dǐ gé lǐ sī hé pàn de bā gé dá， jiàn yuán xíng dū chéng。
786 nián --809 nián
hā lǐ fā hā lún · lài shì dé shí qī shì 'ā lā bó dì guó jīng jì kōng qián fán róng shí qī。 bā gé dá chéng wéi hǎi shàng mào yì de zhòng yào chéng shì。
830 nián
hā lǐ fā mǎ mén zài bā gé dá jiàn“ zhì huì gōng”， zuò wéi yán jiū hé fān yì de zhōng xīn， yán jiū gǔ xī là wén huà。
ā lā bó rén yòu fēng fù de dì lǐ zhī shí。 shāng rén sū lāi màn céng háng hǎi dào zhōng guó， xiě chéng《 sū lāi màn dōng yóu jì》。 lì shǐ xué jiā mǎ sū dì biàn yóu yà zhōu， xiě chéng jù zhù《 huáng jīn cǎo yuán hé zhū jī bǎozàng》， chéng wéi dāng shí de shǐ dì bǎi kē quán shū。《 yī qiān líng yī yè》 shì 'ā lā bó wén xué míng zhù， tā de jī chǔ wéi gǔ lǎo bō sī gù shì jí， yú 10 shì jì yóu zhé hǎi yǎ shí lǐ xiě chéng。
ā lā bó rén zài shù xué shàng zuì dà de gòng xiàn shì xī shōu liǎo yìn dù rén chuàng zào de 10 gè“ ā lā bó shù zì” hé shí jìn zhì， jiāng tā men chuán zhì 'ōu zhōu， zài chuán biàn shì jiè。 ā lā bó shù xué jiā què lì liǎo dài shù xué zhōng de 'èr cì fāng chéng shì， sān jiǎo xué zhōng de zhèng xián、 yú xián hé zhèng qiē de gài niàn。
ā lā bó tiān wén xué yóu wéi fā dá， zài bā gé dá、 dà mǎ shì gé、 kāi luó děng chéng dū jiàn yòu tiān wén guān cè tái。 ā lā bó rén zhì zào chū liǎo gè zhǒng tiān wén yí qì， rú tiān qiú yí、 xiàng xiàn yí、 rì guǐ yí děng。
ā lā bó de yī yào xiāng dāng fā dá， hā lǐ fā hā lún shí qī zài bā gé dá jiàn lì liǎo dì yī jiā yī yuàn。“ yī zhōng zhī wáng” ā wéi sēn nà de míng zhù《 yī diǎn》 shì yī bù gài kuò zhé xué、 wèi shēng xué、 yào wù xué hé zhì liáo xué de bǎi kē quán shū。
1055 nián
sài 'ěr zhù tū rán rén rù bā gé dá。 sū dān zhǎng quán， hā lǐ fā chéng wéi kuǐ léi。
1096 nián
shí zì jūn dōng zhēng。 liǎng hé liú yù de shàng yóu chéng wéi shí zì jūn jiào guó -- ài dé sà bó guó de lǐng tǔ。
1258 nián
měnggǔ dì guó dàhán méng gē zhī dì xù liè wù zài xī yà jiàn yī 'ěr hàn guó。
16-17 shì jì
liǎng hé liú yù chéng wéi 'ào sī màn tǔ 'ěr qí dì guó héng kuà yà、 fēi、 ōu bǎn tú zhōng de yī bù fēn。
1917--1918 nián
yīng jūn zhàn lǐng liǎng hé liú yù。
1958 nián
yī lā kè tuī fān jūn zhù zhì， gǎi xíng gòng hé zhì， chéng lì gòng hé guó， yóu“ xùn ní pài” tǒng zhì。
1921 nián
fèi sà 'ěr qīn wáng dēng jī， jiàn lì yī lā kè wáng guó。
1963 nián --1968 nián
yī lā kè fù xīng dǎng zǔ zhì、 lǐng dǎo liǎo liǎng cì jūn shì zhèng biàn， jiàn lì zhèng quán。
1979 nián
sà dá mǔ chǎn chú yì yǐ， zhǎng quán yī lā kè。
1980 nián
yī lā kè chū bīng yī lǎng， bào fā chí xù liǎo 8 nián de liǎng yī zhàn zhēng。
1990 nián
yī lā kè jìn gōng kē wēi tè， yǐn fā hǎi wān wēi jī。
1991 nián 1 yuè 17 rì --2 yuè 28 rì
měi guó zhàn jiàn fā shè dǎo dàn hōng zhà bā gé dá， bào fā hǎi wān zhàn zhēng。
1991 nián 3 yuè
měi、 yīng、 fǎ děng guó zài běi wěi 36° xiàn yǐ běi jiàn lì liǎo“ kù 'ěr dé rén bǎo hù qū”， jìn zhǐ yī lā kè jūn yòng fēi jī zài gāi dì yù shàng kōng fēi xíng。
1991 nián 4 yuè 3 rì
lián hé guó 'ān lǐ huì tōng guò dì 687 hào jué yì。 jué dìng duì yī lā kè jìn xíng wǔ qì hé chá。
1992 nián 8 yuè 27 rì
měi、 yīng、 fǎ、 é sì guó xuān bù， zài běi wěi 32° yǐ nán de yī lā kè dì qū jiàn lì“ jìn fēi qū” bìng zài gāi dì qū shàng kōng xún háng。
1996 nián 9 yuè 3 rì
měi guó xuān bù yī lā kè nán bù“ jìn fēi qū” cóng běi wěi 32° yí zhì běi wěi 33°，“ jìn fēi qū” kuò zhǎn zhì bā gé dá chéng jiāo shàng kōng。
1991 nián --1998 nián
200 duō gè wǔ qì hé chá xiǎo zǔ duì yī lā kè jìn xíng liǎo 400 duō cì hé chá。
1998 nián 11 yuè 1 rì
yīn yī lā kè xuān bù“ chè dǐ zhōng zhǐ tóng tè wěi huì rèn hé xíng shì de hé zuò”， yīng、 měi duì yī lā kè jìn xíng liǎo dà guī mó kōng xí。
2002 nián 11 yuè 8 rì
lián hé guó 'ān lǐ huì tōng guò 1441 hào jué yì， xīn yī lún hé chá qǐ dòng |
|
| wén míng | bā bǐ lún | měi suǒ bù dá mǐ yà | gǔ bā bǐ lún wáng guó | xīn bā bǐ lún wáng guó | shǐ shī | shì jiè wén xué | gǔ bā bǐ lún | | wài guó wén xué | lì shǐ | jí 'ěr gā měi shí | |
|
|
| liǎng hé liú yù wén míng yǔ gǔ 'āi jí wén míng de yì tóng | |
|