|
|
shāng cháo （ yuē qián 17 shì jì héng qián 11 shì jì）。 yīn zuì hòu shǒu dū gù dìng yú yīn， yòu chēng yīn shāng。 shì zhōng guó lì shǐ shàng jì xià cháo zhī hòu de yī gè wáng cháo， xiāng duì yú xià cháo jù yòu gèng fēng fù de kǎo gǔ fā xiàn。 yuán xià cháo zhī zhū hóu guó shāng bù luò shǒu lǐng shāng tānɡ shuài zhū hóu guó yú míng tiáo zhī zhàn miè xià hòu jiàn lì shāng cháo 。 jīng lì 17 dài 31 wáng hòu， mò dài jūn wáng shāng zhòu wáng yú mù yě zhī zhàn bèi zhōu wǔ wáng jī bài 'ér wáng。 shāng cháo de shì xì nián dài wú dìng shuō， jù xià shāng zhōu duàn dài gōng chéng rèn wéi shāng cháo qǔ dài xià cháo de shí jiān yuē qián 1556 nián， zhì qián 1046 nián 1 yuè 20 rì bèi zhōu wǔ wáng suǒ miè， gòng 510 nián。 gāi shí jiān bèi zhōng huá rén mín gòng hé guó shǐ xué jiè cǎi yòng。 àn mín guó chū nián shǐ xué jiā dǒng zuò bīn yǐ lì fǎ tuī suàn， shāng dài de shí jiān yìng wéi qián 1766 nián zhì qián 1111 nián， gòng 655 nián。 zhōng huá mín guó shǐ xué jiè cǎi dǒng zhī shuō fǎ， bìng xiě rù tái wān jiào kē shū zhōng。
shāng cháo liù bǎi wǔ shí duō nián jiān céng wǔ cì qiān dū， wǔ gèdōu chéng zhōng de sì gèdōu zài hé nán jìng nèi。 mù qián zài hé nán de yǎn shī shì、 zhèng zhōu shì、 ān yáng shì dū fā xiàn liǎo chéng shì guī mó de yí zhǐ， zài xìn yáng shì、 wēn xiàn、 huī xiàn、 xīn zhèng shì děng xǔ duō dì fāng hái fā xiàn dà liàng shāng cháo wén huà yí cún。
guān yú shāng cháo de xìn xī duō lái zì yú qí hòu miàn de zhōu cháo， hàn cháo sī mǎ qiān de《 shǐ jì》， yǐ jí shāng cháo jīn wén hé jiá gǔ wén de jìzǎi。 qí zhōng， jiá gǔ wén hé jīn wén de jìzǎi shì zhōng guó yǐ jīng fā xiàn de dì yī pī wén zì fú hào。
yīn xū yí zhǐ yú 20 shì jì shàng bàn yè bèi fā xiàn hòu， yīn xū chū tǔ de jiá gǔ wén jīhū wán quán yìn zhèng liǎo sī mǎ qiān《 shǐ jì》 zhōng suǒ jìzǎi de shāng wáng shì xì biǎo。 zài yǐ qián bèi pǔ biàn kàn zuò mán yí zhī dì de fēi zhōng yuán dì qū， rú chéng dū、 guǎng hàn wéi zhōng xīn de sān xīng duī wén huà， hú nán níng xiāng de tàn hé lǐ yí zhǐ děng chū tǔ de wén wù yě zhèng míng， zài shāng shí qī de cháng jiāng liú yù yě cún zài fā dá de wén míng。
kǎo zhèng
xī fāng lì shǐ xué zhě yī bān rèn wéi， shāng cháo shì zhōng guó de dì yī gè cháo dài， xià cháo zhǐ shì zhōng guó chuán shuō zhōng de cháo dài， yīn wéi méi yòu què záo de zhèng jù zhèng míng lì shǐ shàng xià cháo de cún zài。 àn zhào tā men suǒ dìng de lì shǐ shí dài biāo zhǔn， zhōng guó de lì shǐ shí dài zuì duō zhǐ néng cóng shāng cháo de jiá gǔ wén fā míng（ qián 1556 nián） suàn qǐ， yě jiù shì shuō， zhōng guó de lì shǐ shí dài zuì duō zhǐ yòu 3600 nián， ér bù shì zhōng guó xué zhě suǒ shuō de 4000 nián（ yīn “ xìn shǐ ” ( lì shǐ shí dài ) de dìng yì shì zhǐ cóng yòu wén zì fā míng shí qǐ suàn）， bù guò yòu xué zhě zhǐ chū táo wén kě néng bǐ jiá gǔ wén gèng zǎo 'ér chéng wéi zhōng guó zuì zǎo de wén zì， lìng wài xū yào zhǐ chū de shì， zài yīn xū yí zhǐ yú 20 shì jì shàng bàn yè bèi fā xiàn zhī qián， zhè xiē xué zhě tóng yàng rèn wéi shāng cháo zhǐ shì yī gè chuán shuō zhōng de wáng cháo， yīn xū chū tǔ de jiá gǔ wén jīhū wán quán yìn zhèng liǎo sī mǎ qiān《 shǐ jì》 zhōng suǒ jìzǎi de shāng wáng shì xì biǎo， shǐ dé shāng cháo de cún zài chéng wéi wú kě zhēng yì de shì shí， xiàn zài yǐ jīng méi yòu xué zhě zài duì cǐ chí huái yí de tài dù liǎo， zài yǐ qián bèi pǔ biàn kàn zuò mán yí zhī dì de fēi zhōng yuán dì qū， rú chéng dū、 guǎng hàn wéi zhōng xīn de sān xīng duī wén huà， hú nán níng xiāng de tàn hé lǐ yí zhǐ děng chū tǔ de wén wù yě zhèng míng， zài shāng shí qī de cháng jiāng liú yù yě cún zài fā dá de wén míng。 zhè xiē wén míng hòu lái xiāo shī， yóu yú méi yòu wén zì yí liú děng yuán yīn， qí shì jì dà duō yě bù bèi hòu rén suǒ xiáng zhī。 yǐ jù zhōng guó zhèng shǐ de jìzǎi， zì huáng dì kāi guó yǐ lái de lì shǐ， suī zhì xī zhōu nián fèn bù xiáng， dàn shì xì qīng xī。 sī mǎ qiān céng yán，“ yú dú dié jì， huáng dì yǐ lái jiē yòu nián shù”。
xià dài mò nián， xià wáng shì nèi zhèng bù xiū， wài huàn bù duàn， jié jí wèi hòu bù sī gǎi gé， jiāo shē yín yì， sì fāng zhū hóu fēn fēn bèi pàn。 qián 1600 nián zuǒ yòu， shāng bù luò shǒu lǐng shāng tānɡ lián hé qí tā bù luò xiāo miè liǎo xià wáng cháo， shāng cháo jiàn lì。 shāng shǐ dìng dū yú bó（ jīn hé nán shāng qiū）， xià wáng hòu dū chéng xī qiān， réng chēng bó（ jīn hé nán yǎn shī）。
shāng tānɡ lì guó hòu， cǎi yòng liǎo“ kuān yǐ zhì mín” de zhèng cè， zài xián chén yī yǐn hé zhòng huǐ de fǔ zuǒ xià guó lì rì yì qiáng shèng qǐ lái。 zhōng yú zài míng tiáo zhī zhàn jī bài xià jié， jiàn lì shāng cháo ， jiàn dū yú bó。 shāng tānɡ sǐ hòu， yīn qí zǐ dà dīng zǎo sǐ， yóu dà dīng zhī dì wài bǐng jì wèi； wài bǐng sǐ hòu， qí dì zhòng rén jì wèi； zhòng rén sǐ hòu， yòu yǐ dà dīng zhī zǐ tài jiá jì wèi。 tài jiá jí wèi sān nián， yīn bào nüè wú dé bèi yī yǐn fàng yú tóng gōng。 tài jiá jū tóng gōng sān nián， huǐ guò zì zé， yī yǐn yíng huí tài jiá bìng hái zhèng。 hòu shì quán chén fèi lì huáng dì chēng“ xíng yī yǐn、 huò guāng zhī shì”。
shāng dài qián qī duō cì qiān dū， zài chéng tānɡ shí， céng jiàn dū yú zhèng bó（ dì diǎn shàng cún zhēng yì）， dào pán gēng zài wèi shí， yuē zài qián 1300 nián dìng dū yú yīn（ jīn hé nán 'ān yáng）， bìng gù dìng xià lái， cóng cǐ shāng cháo yě chēng yīn cháo。 pán gēng qiān yīn yǐ hòu， shāng cháo shè huì jīng jì jìn yī bù fā zhǎn。 zhí zhì wǔ dīng jí wèi yǐ hòu， shāng sì chū tǎo fá， zhēng fú liǎo zhōu wéi xǔ duō xiǎo guó， kuò dà liǎo lǐng tǔ， shāng cháo dá dào quán shèng shí qī。
wǔ dīng sǐ hòu， shāng cháo zhú jiàn shuāi luò。 shāng dài zuì hòu yī gè wáng dì xīn（ shāng zhòu wáng） duì kāi fā zhōng guó dōng nán， duì huái hé liú yù hé cháng jiāng liú yù de jīng jì wén huà jiāo liú yòu hěn dà cù jìn； dàn yóu yú lián nián fā dòng zhàn zhēng hé dà guī mó jiàn zào qióng gōng yáo tái， dà dà hào fèi shè huì de rén lì yǔ zī cái， cù shǐ shè huì máo dùn jī huà， zhōu wǔ wáng lián hé qiāng、 máo、 lú děng bù luò， gòng tóng fá zhòu， yī zhí dǎ dào zhāogē（ jīn hé nán hè bì shì qí xiàn）。 nú lì men bù yuàn wéi huāng yín wú dù de zhòu wáng mài mìng， fēn fēn dǎo gē， mù yě zhī zhàn hòu， zhòu wáng zì fén， shāng cháo cóng cǐ miè wáng。 zhōu wáng cháo jiàn lì。
zhōu wǔ wáng fēn fēng zhū hóu shí， réng rán fēng zhòu wáng de 'ér zǐ wǔ gēng yú yīn， yǐ fèng qí zōng sì。 wǔ wáng sǐ hòu， wǔ gēng pàn luàn， bèi zhōu gōng píng pàn shā sǐ， lìng fēng zhòu wáng de shù xiōng， dāng nián céng jiàng zhōu de wēi zǐ qǐ yú shāng qiū， guó hào sòng， yǐ fèng shāng cháo de zōng sì， yīn shāng yí mín yī fēn wéi 'èr， chéng wéi hòu lái de wèi、 sòng liǎng guó。
jiāng yù
shāng cháo shì lì tú
shāng cháo de shì lì fàn wéi dōng zhì dà hǎi， xī dá shǎn xī shěng xī bù， dōng běi dá dào liáo níng shěng， nán zhì jiāng nán yī dài（ bù bāo kuò sì chuān yún nán guì zhōu děng xī nán dì qū）， wéi dāng shí shì jiè shàng yī gè dà guó， dàn zhù yào zhì lǐ qū yù hái shì zhōng yuán yī dài。 shǐ dū bó， céng duō cì qiān yí， hòu pán gēng qiān dū yīn（ jīn hé nán shěng 'ān yáng xiǎo tún cūn）， yīn 'ér shāng yě bèi chēng wéi yīn。
zhèng zhì zhì dù
shāng wáng cháo jiàn lì liǎo yī tào bǐ jiào wán zhěng de guó jiā jī gòu。 zhōng yāng fēn shè guǎn lǐ zhèng wù de qīng shì liáo hé zhù chí jì sì de tài shǐ liáo 'èr dà jī gòu。 dì fāng yòng hóu、 bāng bó jiā qiáng gè dì de tǒng zhì， hái yòu dà pī gōng tíng shì wèi。 tóng shí shāng cháo wáng shì hái zhǎng wò yòu dà pī wǔ qì hé jūn duì， guì zú hái shè lì liǎo cán kù de xíng fǎ hé jiān yù。 lìng wài， hái shǐ yòng zōng jiào guān niàn lái gǒng gù qí tǒng zhì dì wèi， shāng wáng shèn zhì zì chēng shì“ shàng dì” zài rén jiān de dài biǎo（ yě jiù shì“ tiān zǐ” guān niàn de qǐ yuán）， bǎ shén quán hé wáng quán jié hé qǐ lái。
jūn shì
jūn shì zhì dù
shāng cháo de jūn shì zhì dù zài jiá gǔ bǔ cí zhōng yòu jiào duō de jìzǎi。 rú“ □ fāng chū， wáng zì zhēng”（《 bǎi gēn shì jiù cáng jiá gǔ bǔ cí》 ． 25）、“□ wáng zì zhēng rén fāng”（《 yīn qì cuì biān》． 1185） děng bǔ cí biǎo míng， shāng wáng shì zuì gāo jūn shì tǒng shuài， yòu shí qīn zì chū zhēng。 wáng shì fù nǚ， rú shāng wáng wǔ dīng de pèi 'ǒu fù hǎo， yě céng shuài jūn chū zhēng。 gāo jí jūn shì lǐng dǎo zhí wù yóu guì zú dà chén hé fāng guó shǒu lǐng dān rèn， tā men píng shí zhì mín， zhàn shí lǐng bīng。 jiá gǔ wén zhōng cháng yòu“□”、“□”、“ shè”、“ shù” děng míng hào chū xiàn， kě néng biǎo míng dāng shí jūn duì chéng yuán yǐ yòu bù tóng de zhí shǒu。 shì zú yóu guì zú hé píng mín chōng dāng， píng shí yào liàn xí shè、 yù； bìng yǐ tián liè de xíng shì jìn xíng yǎn xí。
“ wáng dēng rén wǔ qiān zhēng tǔ fāng”（《 yīn xū shū qì hòu biān》 shàng． 31． 5） děng bǔ cí shuō míng， zhàn shí cháng gēn jù xū yào jìn xíng“ dēng rén”（ zhēng bīng）， yī cì zhēng fā 1000、 3000 huò 5000 rén， yě yòu chāo guò 1 wàn rén de。 nú lì duō dān rèn zá yì。
shāng cháo chú wáng shì yōng yòu qiáng dà de jūn duì wài， gè zōng zú huò gè fāng guó yědōu zhǎng wò xiāng dāng shù liàng de jūn duì。“ wáng qí lìng wǔ zú shù□” (《 yīn qì cuì biān》． 1149)、“ lìng duō zǐ zú cóng quǎn hóu kòu zhōu， yè wáng shì” (《 yīn xū shū qì xù biān》． 5． 2． 2） děng bǔ cí biǎo míng， zhè xiē zōng zú huò fāng guó de jūn duì xū tīng cóng shāng wáng de diào qiǎn。 shāng cháo jūn duì yòu bù zú hé chē bīng， zuò zhàn fāng shì yǐ chē zhàn wéi zhù。 zhàn chē yī bān yóu liǎng pǐ mǎ jià wǎn， chē shàng yòu jiá shì 3 rén， jū zhōng zhě jià chē， jū zuǒ zhě chí gōng， jū yòu zhě zhí gē。 chē xià suí xíng tú ruò gān rén。 jiá gǔ wén zhōng yě céng chū xiàn guò“ bù fá” de jìzǎi， kě néng biǎo míng dāng shí yòu dú lì de bù bīng duì wǔ。
“ wáng zuò sān shī yòu zhōng zuǒ” (《 yīn qì cuì biān》． 597) děng bǔ cí shuō míng， dāng shí jūn duì de zuì dà biān zhì dān wèi kě néng shì shī。“ dēng bǎi shè”（《 jiá gǔ wén hé jí》． 5760）、“ zuǒ yòu zhōng rén sān bǎi” (《 yīn xū shū qì qián biān》． 3． 31． 2)、“ wáng lìng sān bǎi shè” (《 yīn xū wén zì yǐ biān》． 4615) děng bǔ cí shuō míng， dāng shí jūn duì de zǔ zhì kě néng yǐ 100 rén wéi jī céng dān wèi， 300 rén wéi zhōng jí dān wèi， bìng yòu yòu、 zhōng、 zuǒ de qū fēn。
wǔ qì pèi bèi
shāng cháo jūn duì de wǔ qì zhuāng jù， jù kǎo gǔ fā jué hé jiá gǔ wén jìzǎi， zhù yào yòu zhàn chē、 gōng、 jiàn、 gē、 máo、 dāo、 fǔ、 yuè、 gān dùn、 shǐ zú、 tóu kuī、 jiá zhòu děng， qí zhōng gē、 máo、 dāo、 fǔ、 shǐ zú、 tóu kuī děng shì yòng qīng tóng zhù zào de。 hé nán 'ān yáng hóu jiā zhuāng 1004 hào shāng wáng líng mù nèi yòu dà liàng wǔ qì chū tǔ， qí zhōng yòu 70 kǔn máo， měi kǔn 10 gè， shuō míng shāng cháo duì yú wǔ qì de cún fàng kě néng yòu yī dìng de zhì dù。
jīng jì
shāng cháo de nóng yè bǐ jiào fā dá， kě yǐ shǐ yòng duō zhǒng gǔ lèi niàng zào jiǔ， yǐ jīng kě yǐ zhù zào jīng měi de qīng tóng qì hé shāo zhì bái táo。 yóu yú jiāo huàn de fā dá， yǐ jīng chū xiàn liǎo zǎo qī de chéng shì， shì dāng shí shì jiè shàng wén míng fā dá de guó jiā， yóu yú shāng wáng cháo shāng yè de fā dá， yǔ zhōu biān guó jiā jīng jì mào yì wǎng lái hěn duō， jīn tiān shāng rén yī cí， yuán zì dāng shí zhōu biān guó jiā duì shāng cháo guó rén de chēng wèi。 nóng yè shì zuì zhòng yào de jīng jì bù mén， nóng tián yòu bǐ jiào zhěng qí de guī huá， nóng tián zuò wù zhǒng lèi yòu lí、 sù、 dào、 mài， fā míng liǎo zhōng gēng； yòu cán sāng jīng yíng， fǎng zhì yè yòu suǒ fā zhǎn； shāng dài chú yòu liù chù wài， hái xùn yǎng liǎo xiàng， xùmù yè xiāng dāng fā dá。
kē jì
shāng dài kāi shǐ chū bù zhǎng wò liǎo yě tiě jì shù， zhì táo yè、 shāng yè yě hěn xīng shèng。 shāng dài jiá gǔ wén de fā jué zhèng míng， shāng dài de wén zì fā zhǎn yǐ jīng jīng lì liǎo yī gè màn cháng de shí qī。 tiān wén lì fǎ bǐ xià dài jìn bù， tiān xiàng xué shàng yě yòu xīn de fā xiàn， rén men fā xiàn liǎo huǒ xīng、 huì xīng， cǐ wài hái yòu shù xué ( shāng gāo dìng lǐ ) hé jí bìng de jìzǎi， yīnyuè de chéng jiù hěn dà， chū xiàn liǎo zhuān xí yīnyuè、 wǔ dǎo de yuèrén； diāo sù shì shāng dài gōng nú men zuì tū chū de gōng yì chéng jiù。
dì wáng nián biǎo
yòu guān xué shù jiè pǔ biàn jiē shòu de jūn zhù liè biǎo， qǐng cān kàn shāng cháo jūn zhù liè biǎo。
shāng miào hào shì hào xìng míng xuè yuán guān xì zhù
dà yǐ 1 lǚ shì guǐ zhī shēng bǐ bǐng
dà dīng 2,11 dà yǐ zhī shēng（ zǐ） bǐ wù
bǔ bǐng 3 shèng dà dīng zhī dì
zhòng rén 4 yōng bǔ bǐng zhī dì
tài zōng 14 tài jiá 2 zhì dà dīng zhī shēng（ xiōng zǐ） bǐ xīn
wò dīng 4 xuàn dà jiá zhī shēng（ zǐ）
dà gēng 2 biàn wò dīng zhī dì bǐ rén
xiǎo jiá gāo dà gēng zhī shēng（ dì zǐ）
dà wù 2 zhòu xiǎo jiá zhī dì 12 bǐ rén
yōng jǐ mì dà wù zhī dì 12
zhōng dīng 9 zhuāng dà wù zhī shēng（ xiōng zǐ） bǐ jǐ guǐ
bǔ rén 3 fā zhōng dīng zhī dì
jiān jiá 5 zhěng zhōng dīng zhī shēng 13（ xiōng zǐ）
zhōng zōng 14 qiě yǐ 6 téng jiān jiá zhī dì 13 bǐ jǐ gēng
qiě xīn dàn qiě yǐ zhī shēng（ dì zǐ）
qiāng jiá 5 yú qiě xīn zhī dì
qiě dīng 6 xīn qiě xīn zhī shēng（ xiōng zǐ） bǐ jǐ gēng
nán gēng gèng qiě dīng zhī dì（ huò qiāng jiá zhī shēng）
xiàng jiá 5,7 hé qiě dīng zhī shēng（ xiōng zǐ）
bān gēng 7,8 xún xiàng jiá zhī dì
xiǎo xīn 7 sòng bān gēng zhī dì
xiǎo yǐ 7 liǎn xiǎo xīn zhī dì bǐ gēng
gāo zōng 14 wǔ dīng zhāo xiǎo xīn zhī shēng（ xiōng zǐ） bǐ xīn guǐ wù
qiě jǐ 6,11 wǔ dīng zhī shēng（ zǐ）
qiě gēng 6 yuè qiě jǐ zhī dì
qiě jiá 6 zài qiě gēng zhī dì bǐ wù
lǐn xīn xiān qiě jiá zhī shēng（ dì zǐ）
kāng dīng 9 áo qiě xīn zhī dì bǐ xīn
wǔ yǐ qú kāng dīng zhī shēng（ dì zǐ） bǐ wù
wén dīng 9,10 tuō wǔ yǐ zhī shēng（ zǐ） bǐ guǐ
dì yǐ xiàn wén dīng zhī shēng（ zǐ）
dì xīn shòu dì yǐ zhī shēng（ zǐ）
zhù 1： dà yǐ， jiá gǔ wén yì zuò táng， sī mǎ qiān de《 shǐ jì》 zhōng wéi tiān yǐ huò tānɡ。
zhù 2： dà dīng děng，《 shǐ jì》 zhōng wéi tài dīng、 tài jiá、 tài gēng、 tài wù。
zhù 3： bǔ bǐng、 bǔ rén，《 shǐ jì》 zhōng wéi wài bǐng、 wài rén。
zhù 4： zhòng rén、 wò dīng， jiá gǔ wén wèi jiàn cǐ 'èr wáng míng。
zhù 5： jiān jiá、 qiāng jiá、 xiàng jiá，《 shǐ jì》 zhōng wéi hé dàn jiá、 wò jiá、 yáng jiá。
zhù 6： qiě yǐ děng，《 shǐ jì》 zhōng wéi zǔ yǐ、 zǔ dīng、 zǔ jǐ、 zǔ gēng、 zǔ jiá。
zhù 7： wǔ dīng chēng zhī wéi fù jiá、 fù gēng、 fù xīn、 fù yǐ。
zhù 8： bān gēng，《 shǐ jì》 zhōng wéi pán gēng。
zhù 9： zhōng dīng，《 shǐ jì》 zhōng wéi zhòng dīng； kāng dīng，《 shǐ jì》 zhōng wéi gēng dīng； wén dīng，《 shǐ jì》 zhōng wéi tài dīng。
zhù 10： wén dīng， jiá gǔ wén yì zuò wén wǔ dīng。
zhù 11： dà dīng、 qiě jǐ，《 shǐ jì》 zhōng wèi jí wèi， dàn yǐ jiá gǔ wén zé yòu。
zhù 12： dà wù、 xiǎo jiá，《 shǐ jì》 yǔ jiá gǔ wén cǐ 'èr wáng xiōng dì cháng yòu shùn xù xiāng fǎn。
zhù 13： jiān jiá，《 shǐ jì》 zhōng hé dàn jiá wéi wài rén dì， yì jí zhōng dīng zhī dì， zǔ yǐ zé wéi hé dàn jiá zhī zǐ。
zhù 14：《 shǐ jì》 yǐ tài wù wéi zhōng zōng， lìng yǐ tài jiá wéi tài zōng， wǔ dīng wéi gāo zōng。
zhāng guāng zhí de shāng dài wáng zhì jiǎ shuō
shāng dài zhèng quán yóu zǐ xìng wáng zú suǒ zhǎng wò， wáng zú fēn wéi liǎng zǔ， yī zǔ shì chēng yǐ jiá yǐ wéi zhù， yī zǔ shì chēng yǐ dīng wéi zhù， liǎng zǔ hù xiāng tōng hūn， lún liú jì wèi zhí zhèng。 wáng wèi duō chuán yú lìng yī zǔ de xià bèi， yòu shí yě chuán yú tóng zǔ nèi de tóng bèi。 wáng wèi yǐ cǐ hù chuán de fāng shì， cóng 'ér zài liǎng zǔ zhī jiān zǔ sūn gé dài jì chéng。 jù bǔ cí yán jiū， shāng wáng shì fù shū jiù jiē chēng fù， zǐ shēng zhí jiē chēng zǐ。 qīn táng biǎo xiōng dì jiē chēng xiōng dì， suǒ wèi fù sǐ zǐ jì， shí zhì wéi jiù sǐ shēng jì， wáng wèi chuán yú lìng yī zǔ。 zhì yú xiōng zhōng dì jí， wáng wèi bǎo liú zài yī zǔ， sì wéi tè shū 'ān pái。
xué zhě xiāng xìn， shāng wáng zú fēn wéi fēn jiá yǐ bǐng dīng děng shí gè jì yí qún， zhè xiē jì yí qún shì zhèng zhì dān wèi， yě shì hù xiāng tōng hūn de dān wèi， dì wèi yǔ zhèng zhì lì liàng gè yòu gāo dī， qí zhōng yǐ jiá yǐ dīng sān zhě shì lì zuì dà。 shí qún bǐ cǐ jié hé， guī shǔ liǎng dà zǔ， yǐ jiá yǐ wéi zhù de yī zǔ bāo kuò wù jǐ， yǐ dīng wéi zhù de yī zǔ bāo kuò bǐng， kě néng yě bāo kuò rén guǐ； gēng xīn bù míng。 wáng wèi bù dé zài tóng yī qún zhōng xiāng chuán， bì xū zài gè qún zhī jiān chuán dì（ chuán yú lìng yī zǔ huò tóng zǔ nèi de lìng yī qún）， ér qiě chuán yú tóng zǔ zhōng zhǐ néng yóu tóng bèi jì wèi， chuán rù lìng yī zǔ cái néng yóu wǎn yī bèi chéng jì。 jūn zhù yóu wáng zú / guì zú huì yì fǔ zhèng， A zǔ lǐng xiù wéi wáng， B zǔ lǐng xiù zé wéi qí fù shǒu， wáng wèi chuán chéng yóu huì yì xuǎn dìng， zhōng jiān kě néng shè jí quán lì dǒu zhēng shèn zhì liúxiě zhèng biàn， mǔ zú de dì wèi yě kě néng shì yī yòu lì yīn sù。 gè qún jiān hù xiāng tōng hūn， sì hū yòu lǐ xiǎng de hūn pèi zǔ hé（ rú xīn qǔ rén、 guǐ qǔ jiá）， què bù jiàn dé yòu yán mì de chéng guī。
zhè lǐ bì xū zhǐ chū， zhāng shì cǐ lùn diǎn yú 'èr shí shì jì zhōng wǎn qī céng yǐn qǐ rè liè tǎo lùn， dàn yòu yú qí gǔ wén zì、 wén xiàn、 shǐ xué zhī rèn shí bù shēn， yóu qí shì jiá gǔ xué zhī shí de qiǎn bó， dǎo zhì cǐ“ èr xì” lùn diǎn jìn nián lái zài liǎng 'àn xué jiè lǚ zāo pī píng， shì shí shàng， yǐ jīng bèi xǔ duō xué zhě zhèng míng shì“ yì xiǎng tiān kāi” liǎo， bìng bù kě xìn。
shāng wáng zài wèi nián
jù xiān qín wén xiàn jìzǎi， kě zhī de shāng wáng zài wèi nián yòu tānɡ 13 nián、 wài bǐng 2 nián、 zhòng rén 4 nián、 tài jiá 12 nián、 tài wù 75 nián、 zhòng dīng 11 nián、 wǔ dīng 59 nián、 zǔ jiá 33 nián、 wǔ yǐ 35 nián yǐ shàng。
* tānɡ “ chéng tānɡ fāng jí shì bēng méi zhī shí， wéi tiān zǐ yòng shì shí sān nián yǐ。”（《 hàn shū ‧ lǜ lì zhì》）
* wài bǐng “ wài bǐng 'èr nián。”（《 mèng zǐ‧ wàn zhāng shàng》，《 shǐ jì》 tóng。）
* zhòng rén “ zhòng rén sì nián。”（《 mèng zǐ‧ wàn zhāng shàng》，《 shǐ jì》 tóng。）
* tài jiá “ àn《 jì nián》， tài jiá wéi dé shí 'èr nián。”（《 shǐ jì‧ lǔ zhōu gōng shì jiā》 suǒ yǐn）
* tài wù “ sì zhōng zōng zhī xiǎng guó， qī shí yòu wǔ nián。”（《 shū‧ wú yì》）
* zhòng dīng “ dì zhòng dīng zài wèi shí yī nián。”（《 yù lǎn》 bā shí sān yǐn《 jì nián》）
* wǔ dīng “ sì gāo zōng zhī xiǎng guó wǔ shí yòu jiǔ nián。”（《 shàng shū‧ wú yì》）
* zǔ jiá “ sì zǔ jiá zhī xiǎng guó sān shí yòu sān nián。”（《 shū‧ wú yì》）
* wǔ yǐ “ wǔ yǐ sān shí wǔ nián， zhōu wáng jì fá xī luò guǐ róng， fú qí 'èr shí dí wáng。”（《 hòu hàn shū‧ xī qiāng chuán》 zhù yǐn《 jì nián》）
xià shāng zhōu duàn dài gōng chéng shāng nián biǎo
běn shāng nián biǎo jù“ xià shāng zhōu duàn dài gōng chéng” 2000 nián fā bù de tuī suàn jiēguǒ。
* shāng qián qī ／ 1600 ─── 1300
* shāng hòu qī（ pán gēng qiān yīn hòu）
* pán gēng、 xiǎo xīn、 xiǎo yǐ／ 1300─── 125150
* wǔ dīng／ 1250─── 119259
* zǔ gēng、 zǔ jiá、 lǐn xīn、 kāng dīng／ 1191─── 114844
* wǔ yǐ／ 1147─── 111335
* wén dīng／ 1112─── 110211
* dì yǐ／ 1101─── 107626
* dì xīn／ 1075─── 104630
shāng ( qián 1600 héng héng qián 1046)
tānɡ ( zǐ tiān yǐ )12 xīn sì qián 1600
wài bǐng (~ shèng )2 guǐ sì qián 1588
zhòng rén 4 yǐ wèi qián 1586
tài zōng ( tài jiá )(~ zhì )12 jǐ hài qián 1582
wò dīng (~ xuàn） 29 xīn hài qián 1570
tài gēng（ ~ biàn )25 gēng chén qián 1541
xiǎo jiá (~ gāo )17 yǐ sì qián 1516
yōng jǐ (~ zhòu） 13 rén xū qián 1499
zhōng zōng ( tài wù )(~ mì )75 yǐ hài qián 1486
zhòng dīng (~ zhuāng )11 gēng chén qián 1411
wài rén (~ fā )15 xīn chǒu qián 1400
hé dàn jiá (~ zhěng )9 bǐng chén qián 1385
zǔ yǐ (~ téng )19 yǐ chǒu qián 1376
zǔ xīn (~ dàn )16 jiá shēn qián 1357
wò jiá (~ yú )5 gēng zǐ qián 1341
zǔ dīng (~ xīn )9 yǐ sì qián 1336
nán gēng (~ gèng )6 jiá yín qián 1327
yáng jiá (~ hé )7 gēng shēn qián 1321
pán gēng (~ měi )28 dīng mǎo qián 1300
xiǎo xīn (~ sòng )3 yǐ wèi qián 1272
xiǎo yǐ (~ liǎn )10 guǐ chǒu qián 1269
gāo zōng ( wǔ dīng )(~ zhāo )59 xīn wèi qián 1259
zǔ gēng (~ yào )11 gēng wǔ qián 1200
zǔ jiá (~ zài )33 yǐ hài qián 1189
lǐn xīn (~ xiān )4 wù shēn qián 1156
gēng dīng (~ áo )8 xīn hài qián 1152
wǔ yǐ (~ qú )35 jiá yín qián 1144
wén dīng (~ tuō )13 jǐ chǒu qián 1109
dì yǐ (~ xiàn )21 gēng zǐ qián 1096
dì xīn (~ zhòu )30 bǐng yín qián 1075
* zhù： pán gēng zhì dì xīn zài wèi shí jiān、 nián shù， jù guō wěi [ xià shāng zhōu duàn dài gōng chéng jié lùn xià shāng zhōu nián biǎo shū zhèng ] zuò liǎo xiū zhèng
cān kǎo shū jí
* zhōng guó duàn dài shǐ xì liè - zhōng huá yuǎn gǔ shǐ： wáng yù zhé zhù， shàng hǎi rén mín chū bǎn shè
* zhōng guó duàn dài shǐ xì liè - yīn shāng shǐ： hú hòu xuān， hú zhèn yǔ zhù， shàng hǎi rén mín chū bǎn shè
* zhōng guó shén huà chuán shuō： yuán kē zhù， lǐ rén shū jú
zhù shì
1.^ cóng shǐ zǔ qì dào shāng tānɡ， céng jīng bā cì qiān dū， shāng cháo jiàn lì yòu qiān dū wǔ cì。 shāng tānɡ jiàn cháo hòu dìng dū yú háo， zhòng dīng qiān dū dào 'áo， hé dàn jiá qiān dào xiāng， zǔ yǐ qiān dào bì（ yòu chēng xíng、 gěng）， zuì hòu pán gēng qiān dào yīn， zhì cǐ gù dìng。
2.^ shāng cháo de shì xì nián dài wú dìng shuō， shǐ xué jiā dǒng zuò bīn rèn wéi shì qián 1766 nián héng qián 1111 nián， gòng 655 nián。 xià shāng zhōu duàn dài gōng chéng rèn wéi shì qián 1556 nián héng qián 1046 nián， gòng 510 nián
3.^ cān lǐ xué qín 〈 yīn dài de qīn zú zhì dù 〉 zài yú《 wén shǐ zhé》 1957。
4.^ cān zhāng guāng zhí〈 shāng wáng miào hào xīn kǎo〉 jí〈 tán wáng hài yǔ yī yǐn de jì rì bìng zài lùn yīn shāng wáng zhì〉， zài yú《 zhōng guó qīng tóng shí dài》（ tái běi： lián jīng， 1983）
zhànwàiliànjié:
wéi jī bǎi kē |
|
（ gōng yuán qián 1600 nián héng gōng yuán qián 1046 nián）
shāng cháo shì zhōng guó lì shǐ shàng de dì 'èr gè zhòng yào cháo dài， cóng gōng yuán qián 1600 nián héng héng gōng yuán qián 1046 nián， jīng lì liǎo sān gè dà de jiē duàn。 dì yī jiē duàn shì“ xiān shāng”； dì 'èr jiē duàn shì“ zǎo shāng”； dì sān jiē duàn shì“ wǎn shāng”。 qián hòu xiāng chuán 17 shì 31 wáng， yán xù 600 nián shí jiān。 zǒng de lái shuō， shāng cháo shì chù yú nú lì zhì de dǐng shèng shí qī， nú lì zhù guì zú shì tǒng zhì jiē jí， xíng chéng liǎo páng dà de guān liáo tǒng zhì jī gòu hé jūn duì。 nú lì zhù duì nú lì jì kě yǐ mǎi mài， yě kě yǐ suí yì shā sǐ； nú lì zhù sǐ hòu hái yào yóu nú lì xùn zàng， cóng shāng cháo dì wáng xiǎn guì men de líng mù zhōng kě yǐ kàn dào， xùn zàng de nú lì shǎo zé jǐ shí， duō zé shàng qiān。
zài shāng tānɡ miè xià， jiàn lì shāng cháo zhī qián， shāng bù luò shì yī gè yǐ xùmù yè wéi zhù de bù luò， zài huáng hé xià yóu yī dài fán yǎn。 shāng cháo què lì tǒng zhì， jiù zài bó（ hé nán zhèng zhōu） jiàn dū； hòu lái zài pán gēng shí qiān dū dào yīn（ jīn hé nán 'ān yáng xiǎo tún cūn）， suǒ yǐ shāng cháo yī zhí yě chēng zuò yīn shāng。 shāng cháo de shì lì fàn wéi yě dà dà chāo guò liǎo xià cháo。 kǎo gǔ xué jiā cóng 'ān yáng de xiǎo tún cūn fā xiàn liǎo dà liàng de jiá gǔ wén， shuō míng yīn shāng shí dài wén zì yǐ jīng dé dào chōng fēn guǎng fàn de yìng yòng， fā zhǎn dé yě bǐ jiào chéng shú； hàn zì de jié gòu zài jiá gǔ wén zhōng yǐ jīng jī běn xíng chéng。 tōng guò duì jiá gǔ wén de yán jiū， shǐ wǒ men duì shāng cháo de liǎo jiě gèng wéi xiáng xì kě kào。 shāng cháo duì yú tiān wén tiān xiàng de jìzǎi、 duì yú gān zhī jì shí fǎ de yùn yòng děng zài jiá gǔ wén shàng yòu suǒ fǎn yìng。 shāng cháo de nóng yè hé xùmù、 yǎng zhí yè fā zhǎn dū bǐ jiào kuài， yóu qí shì shǒu gōng yè， qīng tóng qì de yě liàn yǔ zhì zào dū xiāng dāng chéng shú， gè zhǒng cháng yòng de qì jù hé lǐ qì、 jiǔ qì shí fēn jīng měi。 zhù míng de sī mǔ wù dà fāng dǐng zhòng dá 875 gōng jīn， jiù shì qí zhōng de jié chū dài biǎo。
“ wǔ wáng fá zhòu” de gù shì jìzǎi liǎo shāng cháo miè wáng de guò chéng。 wèi hé liú yù zhōu bù luò de shǒu lǐng wǔ wáng jī fā， lián hé gè bù luò tǎo fá yīn shāng， ér dāng shí tǒng zhì yīn shāng de shāng zhòu wáng yě shì yī gè xiàng xià jié yī yàng de bào jūn， zǎo yǐ yǐn qǐ rén men de jì hèn。 wèile kàng jī wǔ wáng， zhòu wáng jiāng dà pī nú lì wǔ zhuāng qǐ lái， ér zhè xiē nú lì què zài qián xiàn dǎo gē， shí jì shàng shì yī cì nú lì qǐ yì， zhòu wáng zài jīng kǒng zhōng zì fén 'ér sǐ。 shāng wáng cháo miè wáng liǎo， bèi zhōu cháo suǒ qǔ dài。
shāng dài shì jì xià cháo zhī hòu， zhōng guó lì shǐ shàng dì 'èr gè shì xí zhì wáng cháo shí dài。 zì tiān yǐ（ tānɡ） zhì dì xīn（ zhòu）， gòng shí qī shì、 sān shí yī wáng， qián hòu jīng lì liǎo jiāng jìn liù bǎi nián。
chuán shuō shāng zú shì gāo xīn shì de hòu yì， jū huáng hé xià yóu， yòu zhe yōu jiǔ de lì shǐ。 shùn shí， shāng zú chū liǎo yī wèi jié chū de jūn shì shǒu lǐng héng héng qì。 hòu lái shāng rén bǎ tā chēng zuò“ xuán wáng”， zuò wéi shǐ zǔ， bìng biān chū liǎo“ tiān mìng xuán niǎo， jiàng 'ér shēng shāng， zhái yīn tǔ máng máng” de sòng gē lái zàn měi tā（《 shī jīng · shāng sòng · xuán niǎo》）。 tài kāng shī guó shí， qì de sūn zǐ xiāng tǔ kāi shǐ xiàng dōng fāng fā zhǎn，《 shī jīng》 shàng shuō：“ xiāng tǔ liè liè， hǎi wài yòu jié”。 dào xià cháo zhōng qī， qì liù shì sūn míng“ qín qí guān 'ér shuǐ sǐ”（《 guó yǔ · lǔ yǔ shàng》）， shāng rén“ jiāo” sì zhī。 míng zǐ wáng hài“ zuò fú niú”， xiàng hé běi fā zhǎn。 dào qì dì shí sì dài sūn tānɡ shí， shāng yǐ chéng wéi dōng fāng yī gè bǐ jiào qiáng dà de fāng guó。《 guó yǔ · zhōu yǔ xià》 shuō：“ yún wáng qín shāng， shí yòu sì shì 'ér xīng”。
tānɡ jí tiān yǐ， xìng shì wéi“ zǐ”， jiá gǔ wén chēng dà yǐ， hòu shì xí guàn shàng chēng zhī wéi chéng tānɡ， shì yī wèi hěn yòu xiū yǎng de shāng zú shǒu lǐng， xiāng chuán céng bèi qiú yú shuǐ láo。 tā zài dāng xuǎn wéi shǒu lǐng hòu， kàn dào xià wáng zhāorì yì fǔ xiǔ， xià de bào zhèng yǐ yǐn qǐ zhòng pàn qīn lí， biàn zhuóshǒu jiàn lì xīn de wáng cháo。 shǒu xiān， yǐ dé lì wēi， lì bīng mò mǎ， shǐ lín jìn bù luò fēn fēn guī fù。 qí cì， jiǎn chú xià wáng cháo fāng guó gé（ jīn hé nán níng líng xiàn běi）、 wéi（ hé nán huá xiàn dōng）、 gù（ shān dōng juàn chéng dōng běi）、 kūn wú（ hé nán huái yáng nán），“ shí yī zhēng 'ér wú dí yú tiān xià”。 zuì hòu， xiàng xià wáng cháo shǒu dū fā qǐ jìn gōng。 shuāng fāng zhàn yú míng tiáo（ hé nán fēng qiū dōng）， xià shī bài jì。 miè xià hòu， tānɡ huí shī bó yì， dà huì zhū hóu， zhèng shì jiàn lì liǎo shāng wáng cháo， dìng dū yú bó。
shāng tānɡ lì guó hòu， jí qǔ xià dài miè wáng de shēn kè jiào xùn， fèi chú liǎo xià jié shí cán kù yā pò rén mín de bào zhèng， cǎi yòng liǎo“ kuān yǐ zhì mín” de zhèng cè， shǐ shāng wáng guó nèi bù de máo dùn bǐ jiào huǎn hé， zhèng zhì jú miàn qū yú wěn dìng， guó lì yě rì yì qiáng shèng qǐ lái。 tā duì sì zhōu de xǔ duō guó jiā jìn xíng liǎo zhēng fá， qǔ dé liǎo yī xì liè shèng lì。 suǒ yǐ《 mèng zǐ · téng wén gōng xià》 ] jì yòu： tānɡ“ shí yī zhēng 'ér wú dí yú tiān xià”。《 shī · shāng sòng · yīn wǔ》 yě yòu“ xī yòu chéng tānɡ， zì bǐ dī qiāng， mò gǎn bù lái xiǎng， mò gǎn bù lái wáng” de jìzǎi， fǎn yìng liǎo shāng wáng cháo zài tānɡ de tǒng zhì xià， yǐ jīng chéng wéi qiáng shèng de guó jiā。
shāng tānɡ hé zuǒ xiāng yǐ hòu， zài chù lǐ zhèng wù、 wěn dìng zhèng jú、 fā zhǎn shēng chǎn děng fāng miàn， zuò chū liǎo bù xiǎo de gòng xiàn。 zhòng huǐ sǐ hòu， yī yǐn zài zhèng tán shàng de zuò yòng yóu qí tū chū， chéng liǎo shāng tānɡ shí qī zhòng yào de fǔ zuǒ， zhèng tán de yī wèi yuán lǎo。
shāng tānɡ sǐ hòu， yīn qí zǐ tài dīng zǎo sǐ， yóu tài dīng zhī dì wài bǐng jì wèi； wài bǐng sǐ hòu， qí dì zhōng rén jì wèi； zhōng rén sǐ hòu， yòu yǐ tài dīng zhī zǐ tài jiá jì wèi， tài jiá nǎi shāng tānɡ zhī zhǎngsūn。 jù《 shǐ jì · yīn běn jì》 jìzǎi：“ dì tài jiá jí lì sān nián， bù míng， bào nüè， bù zūn tānɡ fǎ， luàn dé， yú shì yī yǐn fàng zhī yú tóng gōng。” tài jiá jū tóng gōng sān nián， huǐ guò zì zé， yī yǐn yíng huí tài jiá 'ér shòu zhī zhèng。 yǐ hòu， tài jiá xiū dé zūn fǎ， zhū hóu guī fú， bǎi xìng de shēng huó bǐ jiào 'ān níng。 zhè gè gù shì， fǎn yìng liǎo yī yǐn wéi guàn chè shāng tānɡ de zhì guó fāng lüè、 shǐ shāng wáng cháo cháng zhì jiǔ 'ān zuò chū liǎo bù xiè nǔ lì。 zhè gè gù shì liú chuán jiǔ yuǎn， yī yǐn yě huò dé liǎo“ dà rén”、“ dà yì” de měi míng。 |
|
| xiāng chuán shāng de shǐ zǔ qì céng bāng zhù yǔ zhì shuǐ yòu gōng 'ér shòu fēng yú shāng（ jīn hé nán shāng qiū nán）， yǐ hòu jiù yǐ“ shāng” lái chēng qí bù luò（ huò bù zú）。 tānɡ miè xià hòu， jiù yǐ“ shāng” zuò wéi guó hào。 qí hòu yì pán gēng qiān yīn（ jīn hé nán 'ān yáng xī běi） hòu， yòu yǐ“ yīn” chēng zhī， huò zhě“ yīn shāng” bìng chēng。 |
shāng dū chéng de biàn qiān |
tǒng zhì jiē jí tān lán běn xìng， jué dìng liǎo wáng shì nèi bù wéi quán lì hé lì yì dǒu zhēng de jú miàn bù kě bì miǎn。《 shǐ jì · yīn běn jì》 zhōng jìzǎi；“ zì zhōng dīng yǐ lái， fèi shì 'ér gèng lì zhū dì zǐ， dì zǐ huò zhēng xiāng dài lì， bǐ jiǔ shì luàn， yú shì zhū hóu mò cháo”。 cóng zhòng dīng suàn qǐ， jīng jiǔ shì zhèng hǎo dào pán gēng shí qī， shuō míng zhè yī qī jiān shāng wáng shì nèi bù wéi zhēng duó wáng wèi， nèi luàn bù zhǐ， zhì shǐ wài huàn bù duàn。 zhè qī jiān， shāng wáng cháo céng duō cì shāng cháo de yīn xū bó wù yuàn qiān dū。
jù wén xiàn jìzǎi， shāng dài céng wǔ cì qiān dū。《 zhú shū jì nián》 jìzǎi， shāng wáng zhòng dīng“ zì bó qiān yú 'áo”、 hé jiá“ zì 'áo qiān yú xiāng”、 zǔ yǐ“ jū bì”、 nán gēng“ zì bì qiān yú yǎn”、 pán gēng“ zì yǎn qiān yú běi méng， yuē yīn”。 bù guò kǎo gǔ xué jiā zhì jīn zhǐ fā xiàn liǎo yǎn shī 'èr lǐ tóu、 zhèng zhōu shāng chéng、 yǎn shī shāng chéng hé 'ān yáng yīn xū sì gè dū yì yí zhǐ。 zhè sì gè yí zhǐ de miàn jī dōuhěn dà， jūn zài sān、 sì bǎi wàn píng fāng mǐ yǐ shàng。 kǎo gǔ xué jiā yǐ zài zhè sì gè yí zhǐ zhōng fā xiàn liǎo dà xíng gōng diàn jī zhǐ、 mù zàng jí zuōfáng děng zhòng yào de yí cún， rú 'èr lǐ tóu yí zhǐ zhōng bù fā xiàn de yī hào gōng diàn， miàn jī dá yī wàn píng fāng mǐ。 zài luò yáng yǎn shī hé zhèng zhōu fā xiàn liǎo guī mó hěn dà de chéng yuán。 ān yáng yīn xū hái fā xiàn liǎo guī mó hóng dà de wáng líng qū jì sì chǎng。 cóng zhè xiē fā xiàn yǔ wén xiàn jìzǎi kě yǐ zhī dào， shāng dài yǐ jīng jiàn lì qǐ bǐ jiào wán bèi de guó jiā jī gòu， yòu gè zhǒng zhí guān、 cháng bèi de wǔ zhuāng（ zuǒ zhōng yòu sān shī）， yòu diǎn zhāng zhì dù、 xíng fǎ fǎ guī děng děng。 dàn shàng shù zhè jǐ gè dū chéng， tā men yǔ wén xiàn zhōng jìzǎi de míng zì shì shèn me guān xì， xué shù jiè hái yòu bù tóng kàn fǎ， zhǐ yòu 'ān yáng yīn xū shì pán gēng yǐ hòu zhū wáng shì dedōu chéng、 kàn fǎ bǐ jiào yī zhì。
duì shāng dài lì shǐ shàng duō cì qiān dū de yuán yīn， shǐ xué jiā men yòu bù tóng de kàn fǎ。 dàn cóng《 shàng shū · pán gēng piān》 zhōng kàn dào， qiān dū yǔ nèi bù de zhèng zhì dǒu zhēng yòu yī dìng guān xì。 rú pán gēng suī rán shēng chēng“ shì mín lì yòng qiān”（ wèirénmín de lì yì 'ér jué dìng qiān dū）， dàn duì nà xiē bù tīng mìng lìng de rén， tā fā chū liǎo“ wǒ nǎi yì tiǎn miè zhī， wú yí yù， wú bǐ yì zhǒng yú cí xīn yì”（ wǒ yào jiāng tā men zhǎn jìn shā jué， bù ràng niè zhǒng liú zài xīn yì） de wēi xié， fǎn yìng liǎo nèi bù zhēng dǒu de jī liè。 pán gēng qiān yīn yǐ hòu， wáng shì nèi bù de máo dùn dé dào huǎn jiě， cù jìn liǎo shè huì jīng jì de fā zhǎn。 pán gēng bèi chēng wéi 「 zhōng xīng 」 zhī zhù， bìng wéi wǔ dīng shèng shì de dào lái， dǎ xià liǎo jī chǔ。
wǔ dīng shì pán gēng zhī dì xiǎo yǐ zhī zǐ， jí pán gēng zhī zhí。 tā nián yòu shí， xiǎo yǐ céng ràng tā dào mín jiān shēng huó liǎo yī duàn shí jiān， shēn zhī mín zhòng shēng huó de jiān nán kùn kǔ。 tā jí wèi yǐ hòu， jīng jīng yè yè、 bù gǎn huāng níng， lì jīng tú zhì， jué yì zhèn xīng dà yè。 tā sì chū zhēng fá， duì guǐ fāng、 tǔ fāng、 qiāng fāng、 rén fāng、 hǔ fāng děng fāng guó jìn xíng zhēng tǎo， zhàn zhēng de guī mó bù xiǎo， wǎng wǎng dòng yòng shù qiān bīng lì， zuì dà de yī cì fā bīng yī wàn sān qiān rén。 zài zhè xiē zhēng zhàn zhōng， shāng wáng zhēng fú liǎo xǔ duō xiǎo guó， kuò dà liǎo lǐng tǔ， yě zhuō huò liǎo dà liàng fú lǔ。 wǔ dīng shí qī de wén huà yí cún xiāng dāng fēng fù， gōng diàn、 mù zàng、 zuōfáng děng yí cún dōuyòu fā xiàn。 dài biǎo dāng shí shè huì shēng chǎn lì fā zhǎn shuǐ píng de qīng tóng yè， yòu liǎo tū pò xìng jìn zhǎn， rú tóng、 qiān、 xī sān yuán hé jīn chū xiàn liǎo； fēn zhù jì shù yǐ bèi guǎng fàn yùn yòng； qīng tóng qì shēng chǎn shù liàng dà zēng， hái chū xiàn liǎo sī mǔ wù dà fāng dǐng、 ǒu fāng yí、 sān lián zhè yàng de zhòng qì。 wǔ dīng zhī shì zài qīng tóng yè fāng miàn qǔ dé de chéng jiù， biǎo míng zhōng guó qīng tóng shí dài jìn rù fán róng shí qī。 cǐ wài， zài fǎng zhì、 yī xué、 jiāo tōng、 tiān wén děng fāng miàn， yědōu qǔ dé bù xiǎo chéng jiù。 wǔ dīng kāi chuàng de shèng shì jú miàn， wéi shāng dài wǎn qī shè huì shēng chǎn de fā zhǎn nǎi zhì xī zhōu wén míng de fán shèng， dǎ xià liǎo hěn hǎo de jī chǔ。 fù hǎo shì shāng wáng wǔ dīng 60 duō wèi qī zǐ zhōng de yī wèi， jí zǔ gēng、 zǔ jiá de mǔ bèi“ mǔ xīn”， shēng huó yú gōng yuán qián 12 shì jì de qián bàn yè wǔ dīng zhòng zhěng shāng wáng cháo shí qī， shì wǒ guó zuì zǎo de nǚ zhèng zhì jiā hé jūn shì jiā。 zhōng guó lì shǐ shàng dì yī wèi yòu jù kě chá de nǚ yīng xióng。
jì tiān sì zǔ zài zhōng guó yòu zhe yōu jiǔ de lì shǐ， zài shǐ qián shí qī de kǎo gǔ zhōng céng yī zài fā xiàn zhè lèi yí cún。 suí zhe nóng yè de chū xiàn， rén men wéi qí qiú fēngtiáo yǔ shùn de hǎo nián jǐng 'ér chǎn shēng duì tiān chóng bài。 tā shì zì rán chóng bài zhōng de yī zhǒng。 zǔ xiān chóng bài yòu jiào líng hún chóng bài。 tā yuán zì duì xiān rén huái niàn， bǎ mèng zhōng de qíng jǐng lǐ jiě wéi xiān rén de líng hún zuò suì 'ér chǎn shēng。 rén men jì sì zǔ xiān， wéi de shì qiú dé xiān rén de bǎo yòu。 xià dài kāi shǐ de jiā tiān xià jú miàn， shǐ yuán shǐ zōng jiào de nèi róng fā shēng hěn dà biàn huà。 yóu yú dì wáng shì shì shàng zuì gāo de tǒng zhì zhě， wèile wéi hù tā de tǒng zhì， jiù bǎ zǔ xiān chóng bài yǔ zì rán chóng bài jié hé qǐ lái， chuàng zào liǎo tiān huò shàng dì zhè yàng de zhì shàng shén。 cóng wén xiàn zhōng kě yǐ zhī dào shāng dài yòu“ tiān” zhè gè shén， 1899 nián yīn yī gè 'ǒu rán de jī huì fā xiàn de shāng dài jiá gǔ wén， bǎ yān mái liǎo sān qiān yú nián de gǔ lǎo wén zì chóngxīn chéng xiàn zài shì rén de miàn qián bìng ràng rén men shí dú。 jiá gǔ wén de fā xiàn， shǐ shāng dài de cún zài wú kě zhēng yì， bìng shǐ shāng dài lì shǐ chéng wéi xìn shǐ。 ān yáng yīn xū chū tǔ de shí wǔ wàn piàn jiá gǔ bǔ cí， jì lù liǎo shāng dài shè huì zhōng fā shēng de xǔ duō shì qíng。 jīng guò jǐ dài rén de zhěng lǐ hé yán jiū， jiē shì liǎo tā suǒ bāo cáng de fēng fù nèi róng， wéi yán jiū shāng dài lì shǐ kāi tuò liǎo zhòng yào de tú jìng。 jiá gǔ wén zhōng zé yòu“ dì” huò“ shàng dì”。 suǒ yǐ shāng tānɡ fá xià jié shí shuō，“ yòu xià duō zuì， tiān mìng jí zhī”、“ xià shì yòu zuì， zǐ wèi shàng dì， bù gǎn bù zhèng”， dǎ chū“ tiān mìng” de qí hào， gǔ dòng jūn shì hé tóng méng zhě qù zhí xíng shàng dì de yì zhì， fèn yǒng tǎo fá。 dàn tiān shàng de shàng dì yǔ dì shàng de xià dì ( shāng wáng ) shì xiāng duì de。 wèile zhí xíng shàng dì de yì zhì， xià dì tōng guò wū yǔ shàng dì gōu tōng。 shāng wáng zài jì sì zǔ xiān shí， yòng wǔ zhǒng sì diǎn， duì shàng jiá yǐ hòu de zǔ xiān lún fān dì、 zhōu 'ér fù shǐ dì jìn xíng。 ān yáng yīn xū wáng líng qū de jì sì chǎng zhōng fā xiàn liǎo shàng qiān gè jì sì kēng， wǔ dīng shí yī cì shǐ yòng rén shēng dá shù bǎi rén。 zhè zhǒng qíng kuàng fǎn yìng liǎo shāng wáng duì zǔ xiān chóng bài de zhòng shì， yīn wéi shàng dì jì shì zhì shàng shén， yòu shì zōng zǔ shén。
wǔ dīng sǐ hòu， tā kāi chuàng de tài píng shèng shì， méi néng cháng jiǔ yán xù xià qù。 zǔ gēng、 zǔ jiá yǐ hòu zhū wáng， tè bié shì dì yǐ dì xīn shí qī， guó nèi máo dùn shí fēn jiān ruì， dōng nán fāng de hóu qǐ lái fǎn pàn。 miàn duì zhè zhǒng qíng kuàng， shāng wáng dì xīn（ zhòu） shàonián yīng yǒng， pài bù xiàng dōng xià zhēng tǎo lāi yí， zì jǐ gōng dǎ nán fāng jiǔ miáo， jiāng shāng de shì lì yán shēn dào liǎo dōng hǎi hé cháng jiāng liú yù， dàn shì qí lián nián de zhēng zhàn， jí dà xiāo hào liǎo guó lì， jìn yī bù jī huà liǎo guó nèi máo dùn， guó nèi bīng lì kōng xū， shǐ qí duì xī běi de kòng zhì xià jiàng， gěi liǎo zhōu yǐ kě chèn zhī jī。 zài zhōu wǔ wáng shí， zhōu qǐ bīng gōng shāng， shāng wáng dì xīn（ zhòu） cāng cù jiān zhǐ néng yǐ nú lì wéi jūn dǐ yù zhōu rén， jiēguǒ， shāng wáng de jūn duì háo wú dǒu zhì，“ qián tú dǎo gē”， mù yě yī zhàn，“ xuè liú fú chǔ”， guó nèi shāng jūn jìn mò， dì xīn táo dào lù tái zì fén 'ér sǐ。 shāng wáng cháo jiù cǐ miè wáng。 |
shāng cháo lì dài guó wáng |
yī、 xiān gōng xiān wáng biǎo
qì ( qián 2257 nián --- qián ?)
zhāo míng ( qián ?--- qián ?)
xiāng tǔ ( qián ?--- qián ?)
chāng ruò ( qián ?--- qián ?)
cáo ( qián ?--- qián ?)
míng ( qián ?--- qián ?)
wáng hài ( qián ?--- qián 1972 nián )
wáng héng ( qián 1971 nián --- qián ?)
shàng jiá wēi ( qián ?--- qián ?)
bào yǐ ( qián ?--- qián ?)
bào bǐng ( qián ?--- qián ?)
bào dīng ( qián ?--- qián ?)
shì rén ( qián ?--- qián ?)
shì guǐ ( qián ?--- qián ?)
gāo zǔ ( tānɡ ) zǐ lǚ ( qián 1600--- qián 1588 nián )
( wài bǐng ) zǐ shèng ( qián 1587 nián --- qián 1585 nián )
( zhòng rén ) zǐ yōng ( qián 1584 nián --- qián 1581 nián )
tài zōng ( tài jiá ) zǐ zhì ( qián 1580 nián --- qián 1558 nián )
( wò dīng ) zǐ xuàn ( qián 1557 nián --- qián 1529 nián )
( tài gēng ) zǐ biàn ( qián 1528 nián --- qián 1503 nián )
( xiǎo jiá ) zǐ gāo ( qián 1502 nián --- qián 1501 nián )
( yōng jǐ ) zǐ mì ( qián 1500 nián --- qián 1489 nián )
zhōng zōng ( tài wù ) zǐ zhòu ( qián 1488 nián --- qián 1414 nián )
( zhòng dīng ) zǐ zhuāng ( qián 1413 nián --- qián 1403 nián )
( wài rén ) zǐ fā ( qián 1402 nián --- qián 1392 nián )
( hé dàn jiá ) zǐ zhěng ( qián 1391 nián --- qián 1383 nián )
( zǔ yǐ ) zǐ téng ( qián 1382 nián --- qián 1364 nián )
( zǔ xīn ) zǐ dàn ( qián 1363 nián --- qián 1346 nián )
( wò jiá ) zǐ yú ( qián 1347 nián --- qián 1323 nián )
( zǔ dīng ) zǐ xīn ( qián 1322 nián --- qián 1314 nián )
( nán gēng ) zǐ gèng ( qián 1313 nián --- qián 1308 nián )
( yáng jiá ) zǐ hé ( qián 1307 nián --- qián 1301 nián )
( pán gēng ) zǐ xún ( qián 1300 nián --- qián 1273 nián )
( xiǎo xīn ) zǐ sòng ( qián 1272 nián --- qián 1270 nián )
( xiǎo yǐ ) zǐ liǎn ( qián 1269 nián --- qián 1260 nián )
gāo zōng ( wǔ dīng ) zǐ zhāo ( qián 1259 nián --- qián 1201 nián )
( zǔ gēng ) zǐ yuè ( qián 1200 nián --- qián 1190 nián )
( zǔ jiá ) zǐ zài ( qián 1189 nián --- qián 1157 nián )
( lǐn xīn ) zǐ xiān ( qián 1156 nián --- qián 1153 nián )
( gēng dīng ) zǐ 'áo ( qián 1152 nián --- qián 1145 nián )
( wǔ yǐ ) zǐ qú ( qián 1144 nián --- qián 1110 nián )
( wén dīng ) zǐ tuō ( qián 1109 nián --- qián 1097 nián )
( dì yǐ ) zǐ xiàn ( qián 1096 nián --- qián 1076 nián )
zhòu wáng ( dì xīn ) zǐ shòu ( qián 1075 nián --- qián 1046 nián )
èr、 xiān gōng shì xì
shāng cháo shí yī bān bǎ tānɡ zhī qián de shì xì chēng wéi xiān gōng。 qí xiān shì xì rú xià：
dì kù → qì→ zhāo míng→ xiāng tǔ→ chāng ruò→ cáo yǔ→ míng→ zhèn→ wēi→ bào dīng→ bào yǐ→ bào bǐng→ zhù rén→ zhù guǐ
èr、 xiān wáng shì xì： tānɡ zhì zhòu wéi xiān wáng， qí shì xì rú xià：
1、 qián qī： yī bān yǐ pán gēng qiān yīn bǎ shāng cháo fēn wéi qián hòu liǎng gè shí qī。
shì xì： yī shì 'èr shì sān shì sì shì wǔ shì liù shì qī shì bā shì jiǔ shì
míng chēng： tānɡ（ 1）→ tài dīng→ tài jiá（ 4）→ wò dīng（ 5）
wài bǐng（ 2） tài gēng（ 6）→ xiǎo jiá（ 7）
zhōng rén（ 3） yōng jǐ（ 8）
tài wù（ 9）→ zhòng dīng（ 10）
wài rén（ 11）
hé dàn jiá（ 12）→ zǔ yǐ（ 13）→ zǔ xīn（ 14）→ zǔ dīng（ 16）
wò jiá（ 15）→ nán gēng（ 17）
2、 hòu qī： zì pán gēng qiān yīn yǐ hòu， shāng yě bèi chēng wéi yīn。
shì xì： jiǔ shì shí shì shí yī shí 'èr shí sān shí sì shí wǔ shí liù shí qī shí bā
míng chēng： zǔ dīng（ 16）→ yáng jiá（ 18）
pán gēng（ 19）
xiǎo xīn（ 20）
xiǎo yǐ（ 21）→ wǔ dīng（ 22）→ zǔ gēng（ 23）
zǔ jiá（ 24）→ lǐn xīn（ 25）
gēng dīng（ 26）→ wǔ yǐ（ 27）→ wén dīng（ 28）→ dì yǐ（ 29）→ dì xīn（ 30）→ wǔ gēng
sān、 sòng guó guó jūn shì xì
shāng cháo miè wáng hòu， zhōu cháo céng fēng zhòu wáng de 'ér zǐ wǔ gēng yú yīn gù dì tǒng zhì yīn shāng yú mín， bìng tóng shí fēng guǎn shū hé cài shū yú yāndì， yǐ jiān shì wǔ gēng。 dàn shì guǎn shū yǔ cài shū yóu yú duì zhōu gōng dàn bù mǎn， yú shì huǒ tóng wǔ gēng fā dòng pàn luàn， zhōu gōng duì cǐ jìn xíng liǎo dōng zhēng， jīng guò liǎo sān nián cái píng dìng liǎo pàn luàn。 zhōu gōng dōng zhēng hòu， cǎi qǔ liǎo yī xì liè de cuò shī gǒng gù tǒng zhì。 qí zhōng zhī yī jiù shì bǎ shāng zhòu wáng de shù xiōng wēi zǐ qǐ fēng yú sòng， jiàn lì sòng guó， dū shāng qiū。 zài zhōu cháo， sòng yě cháng cháng zì chēng shāng。 zuò wéi shāng cháo de yú yīn， tóng shí yě bǎ zhōu dài sòng guó lì rèn guó jūn liè shù rú xià：
1） xī zhōu shí qī：
shì xì： shí liù shí qī shí bā shí jiǔ 'èr shí niàn yī niàn 'èr niàn sān niàn sì niàn wǔ
míng chēng： dì yǐ→ wēi zǐ qǐ（ 1）→ dùn
wēi zhòng yǎn（ 2）→ sòng gōng（ jī）→ dīng gōng（ shēn）→ mǐn gōng（ gòng）→ lì gōng（ fù sì）→ lí gōng（ jǔ）→ huì gōng→ āi gōng→ dài gōng
yáng gōng（ xī）
2） dōng zhōu shí qī：
shì xì： niàn wǔ niàn liù niàn qī niàn bā niàn jiǔ sān shí sà yī sà 'èr sà sān sà sì sà wǔ sà liù sà qī
míng chēng： dài gōng→ wǔ gōng（ sī kōng）→ xuān gōng（ lì）→ shāng gōng（ yǔ yí）
mù gōng（ hé）→ zhuāng gōng（ féng）→ mǐn gōng（ jié）
huán gōng（ yù shuō）→ xiāng gōng（ cí fǔ）→ chéng gōng（ wáng chén）→ zhāo gōng（ chǔ jiù）
jūn yù wén gōng（ bào）→ gòng gōng（ xiá）→ píng gōng（ chéng）→ yuán gōng（ zuǒ）→ jǐng gōng（ tóu màn）
（ gōng zǐ duān qín→（ gōng sūn jiū）→
shì xì： sà bā sà jiǔ sì shí sì shí yī sì shí 'èr
míng chēng： zhāo gōng（ tè）→ dào gōng（ gòu yóu）→ xiū gōng（ tián）→ bì gōng（ bì bīng）→ tī chéng
sòng wáng yǎn（ gōng yuán qián 286 nián， qí mǐn wáng miè sòng）
4、 kǒng zǐ jiā shì
kǒng zǐ jiā zú yuán yú yīn shāng wáng shì， yóu yú qí duì zhōng guó shēn yuǎn de yǐng xiǎng， yīn cǐ bǎ qí jiā zú zì xī zhōu zhì xī hàn mò nián de shì xì yě liè rú xià：
shì xì： èr shí niàn yī niàn 'èr niàn sān niàn sì niàn wǔ niàn liù niàn qī niàn bā niàn jiǔ sān shí sà yī sà 'èr sà sān sà sì sà wǔ
míng chēng： mǐn gōng（ gòng）→ fú fù hé→ sòng fù zhōu→ shì zǐ shèng→ zhèng kǎo fù→ kǒng fù jiā→ mù jīn fù→ qí fù→ kǒng fáng shū→ bó xià→ shū liáng gē→ kǒng qiū→ kǒng lǐ（ bó yú）→ kǒng jí（ zǐ sī）→ kǒng bái（ zǐ shàng）→ kǒng qiú（ zǐ jiā）→
shì xì： sà liù sà qī sà bā sà jiǔ sì shí sì yī sì 'èr sì sān sì sì sì wǔ
míng chēng： kǒng jī（ zǐ jīng）→ kǒng chuān（ zǐ gāo）→ kǒng shèn→ kǒng fù
kǒng xiāng→ kǒng zhōng→ kǒng wǔ→ kǒng yán nián→ kǒng bà（ bāo chéng jūn）→ kǒng fú→ kǒng fáng→ kǒng jūn（ bāo chéng hóu）
kǒng jié
kǒng xǐ
kǒng guāng（ bó shān hóu）→ kǒng fàng
kǒng 'ān guó→ kǒng 'áng→ kǒng huān |
|
（ 1） shāng tānɡ zài wèi 30 nián
shāng tānɡ， xìng zǐ míng tānɡ。 shāng de zǔ xiān qì zhù dà yǔ zhì shuǐ yòu gōng fēng yú shāng dì， shāng tānɡ shí jiàn dū yú bó（ jīn hé nán shāng qiū）。 tā rèn yòng zhòng huǐ hé yī yǐn wéixiàng， zhú jiàn qiáng dà qǐ lái， yòu yòu xià jié cán bào wú dào， mín yuàn fèi téng， suì qǐ bīng zhēng tǎo xià， dà bài xià jūn， jiàn lì shāng cháo 。 jiàn guó hòu yòu xiū《 tānɡ xíng》，《 míng jū》 děng fǎ， bǐ jiào guān xīn mín mìng。 shāng tānɡ jí wèi 17 nián jiàn tiān zǐ wèi， wéi tiān zǐ 13 nián bēng。
（ 2） tài jiá zài wèi 23 nián
tài jiá， shāng tānɡ zhǎngsūn， tài dīng de 'ér zǐ。 jí wèi chū， yīn“ diān fù tānɡ zhī diǎn xíng”， bèi yī yǐn fàng zhú yú tóng gōng， sān nián hòu gǎi guò fù lì， chéng wéi yòu chéng zhī jūn。 zhè jiù shì“ tóng gōng huǐ guò” de gù shì。
（ 3） pán gēng zài wèi 28 nián
pán gēng， zǔ dīng zǐ， yáng jiá dì。 pán gēng qiān dū yú yīn， shāng cháo zì cǐ chēng yīn shāng。 qiān dū hòu， shè huì jīng jì dé dào jiào dà fā zhǎn， yīn dū chéng wéi dāng shí de zhèng zhì， wén huà zhōng xīn。
（ 4） wǔ dīng zài wèi 59 nián
wǔ dīng， xiǎo yǐ zǐ。 wǔ dīng shì pán gēng yǐ hòu zuì hǎo de guó wáng， zhèng zhì gǎi shàn， shāng cháo fù xīng， tā hái jī bài sì fāng rù qīn， shāng cháo wēi zhèn sì fāng。
（ 5） shāng zhòu zài wèi 30 nián
shāng zhòu， xìng zǐ míng shòu， gǔ yīn shòu， zhòu xiāng tóng， dì yǐ zǐ。 shāng zhòu wéi rén cōng yíng， lǚ lì guò rén。 céng dà jǔ gōng fá dōng yí， qǔ dé shèng lì， wéi zhōng yuán wén huà de chuán bō yòu yī dìng de gòng xiàn。 dàn shāng zhòu wéi rén cán bào， qiě hàosè wú bǐ。 chǒng xìng dá jǐ， kù xíng yú mín， dà xiū gōng shè， mín bù liáo shēng。 ér cǐ shí xī fāng zhōu zhú jiàn qiáng dà， zhōng yú miè shāng。 zhòu wáng zì fén 'ér sǐ。 shāng wáng。 shāng zhòu yǔ xià jié yě chéng wéi liǎo bào jūn de dài míng cí héng héng“ jié zhòu zhī jūn”。 |
|
shāng wáng cháo de zhí guān yòu zhōng cháo rèn zhí de nèi fú guān hé bèi fēng yú wáng jī yǐ wài de wài fú guān zhī bié。 nèi fú guān zhōng yòu fènwài tíng zhèng wù guān hé nèi tíng shì wù guān。 zuì gāo de zhèng wù guān， shì xié zhù shāng wáng jué cè de“ xiāng”， yòu chēng“ ā”、“ bǎo”、“ yǐn”。 wáng cháo gāo jí guān lì tǒng chēng qīng shì。 sān gōng， zé shì yīn rén 'ér shè de yī zhǒng zūn guì zhí chēng、 bìng bù cháng shè。 lìng wài yòu： zhǎng zhàn bǔ、 jì sì、 jìzǎi de shǐ， zhǎng zhàn bǔ de bǔ、 zhǎng qí dǎo guǐ shén de zhù， zhǎng jìzǎi hé bǎo guǎn diǎn jí de zuò cè（ yòu chēng shǒu cáng shǐ、 nèi shǐ）， wǔ guān zhī cháng de shī cháng， yuègōng zhī cháng de tài shī、 shàoshī。 nèi tíng shì wù guān shì zhuān wéi wáng shì fú wù de guān yuán， zhù yào shì zǒng guǎn de zǎi hé qīn xìn de chén。 chén guǎn lǐ wáng shì gè xiàng jù tǐ shì wù， yòu bǎi gōng zhī cháng de sī gōng， zhǎng liáng shí shōu cáng de sè， zhǎng xùmù de mù zhèng， zhǎng shòu liè de shòu zhèng， zhǎng jiǔ de jiǔ zhèng， zhǎng wáng chē de chē zhèng， wéi shāng wáng yù chē de fú（ yòu chēng pú、 yù）， shì wèi wǔ guān yà， wèi shì yà lǚ， zhǎng jiào yù guì zú zǐ dì de guó lǎo， zhǎng wài dì jí tián de tián lǎo。 wài fú guān zhù yào yòu fāng guó shǒu lǐng de hóu、 bó， yòu wéi wáng cháo fú yì de nán、 yòu shǒu wèi biān jìng de wèi。
shāng dài zài shí xíng gòng nà zhì dù de tóng shí， hái yòu láo yì zū“ zhù”， jiù shì yào qiú nóng rén zhù gēng gōng tián（ jí tián）， shōu huò jiē wéi tǒng zhì zhě suǒ dé， qí bǐ lì yuē zhàn nóng rén shōu huò de shí fēn zhī yī。 yīn zhòu wáng jiā zhēng fù shuì， yòng yǐ chōng shí lù tái hé jù qiáo。
shāng cháo de zhèng zhì lǐ niàn shì shén quán guān niàn lǒngzhào xià de zhèng zhì sī xiǎng， shāng dài tǒng zhì zhě「 shàng guǐ」、「 zūn shén」。 suǒ fèng xíng de zuì gāo zhèng zhì yuán zé， jiù shì yǐ jù shàng dì guǐ shén de yì zhì zhì lǐ guó jiā。 |
|
shāng rén cóng yī kāi shǐ jiù shì yī nóng yè wéi zhù de mín zú， shāng tānɡ céng pài háo rén bāng zhù gé rén zhǒng dì。 jiá gǔ bǔ cí zhōng duō cì jiàn dào“ qí shòu nián”（ néng huò dé fēng shōu má） de wèn yǔ， fǎn yìng shāng cháo tǒng zhì zhě duì nóng yè de zhòng shì。 zài xùmù yè zài shāng dài chū tǔ de chú liǎo yòu liù chù de yí hái wài， hái yòu xiàng gǔ， shuō míng dāng shí běi fāng hái yòu xùn xiàng。 bìng qiě zhǎng wò liǎo zhū de yān gē jì shù， kāi shǐ liǎo rén gōng yǎng dàn shuǐ yú。 shǒu gōng yè quán bù yóu guān fǔ guǎn lǐ， fēn gōng xì， guī mó jù， chǎn liàng dà， zhǒng lèi duō， gōng yì shuǐ píng gāo， yóu yǐ qīng tóng qì de zhù zào jì shù fā zhǎn dào gāo fēng。 chéng wéi shāng dài wén míng de xiàng zhēng。 ér qiě shāng cháo rén yǐ jīng fā míng liǎo yuán shǐ de cí qì， jié bái xì nì de bái táo pō jù shuǐ píng， zào xíng bī zhēn， kè gōng jīng xì de yù shí qì biǎo xiàn liǎo shāng dài yù gōng de gāo chāo jì yì。 sī zhì wù yòu píng wén de wán， jiǎo shā zǔ zhì de shā luó， qiān wén zhòu shā de hú， yǐ jīng zhǎng wò liǎo tí huā jì shù。
shāng dài nóng yè hé shǒu gōng yè de jìn bù cù jìn liǎo shāng pǐn jiāo huàn de fā zhǎn， chū xiàn liǎo xǔ duō qiān zhe niú chē hé chéng chuán cóng shì cháng tú fàn yùn de shāng jiǎ。 dào shāng dài hòu qī， dū yì lǐ chū xiàn liǎo zhuān mén cóng shì gè zhǒng jiāo yì de shāng fàn， lǚ shàng jiù céng zài zhāogē yǐ zǎi niú wéi yè， yòu céng zài mèng jīn mài fàn。
zì shāng dài qǐ， zhōng guó yīnyuè jìn rù liǎo xìn shǐ shí dài。 mín jiān de yīnyuè hé gōng tíng de yīnyuè， dōuyòu cháng zú de jìn bù。 yóu yú nóng、 mù、 shǒu gōng yè de fā zhǎn， qīng tóng yě zhù dá dào liǎo hěn gāo de shuǐ píng， cóng 'ér shǐ yuèqì de zhì zuò shuǐ píng fēi yuè， dà liàng jīng měi háo huá de yuèqì chū xiàn liǎo。 yuèwǔ shì gōng tíng yīnyuè de zhù yào xíng shì。 kě kǎo zhèng de yòu《 sāng lín》、《 dà hù》， xiāng chuán wéi shāng tānɡ de yuèwǔ， wéi dà chén yī yǐn suǒ zuò。 cóng shì yīnyuè zhuān yè gōng zuò de， zhù yào yòu“ wū”、 yīnyuè nú lì hé“ gǔ” sān zhǒng rén。 yòu guān shāng cháo de mín jiān yīnyuè de cái liào hěn shǎo，《 zhōu yì · guī mèi shàng liù》 hé《 yì · tún liù 'èr》 jiù shì shāng dài de mín gē。
shāng dài jiá gǔ wén jiān yòu xiàng xíng、 huì yì、 xíng shēng、 jiǎ jiè、 zhǐ shì děng duō zhǒng zào zì fāng fǎ， yǐ jīng shì chéng shú de wén zì。 zài chū tǔ de jiá gǔ bǔ cí zhōng， zǒng gòng fā xiàn yòu sì qiān liù bǎi qī shí 'èr zì， xué zhě rèn shí de yǐ yòu yī qiān líng qī shí 'èr zì。 jiá gǔ wén yīn kè xiě cái liào jiān yìng， gù zì tǐ wéi fāng xíng。 ér tóng shí de jīn wén， yīn xì zhù zào， gù zì tǐ wéi yuán xíng。 |
|
tiān wén： shāng dài rì lì yǐ jīng yòu dà xiǎo yuè zhī fēn， guī dìng sān bǎi liù shí liù tiān wéi yī gè zhōu qī， bìng yòng nián zhōng zhì guī lái diào zhěng shuò wàng yuè hé huí guī nián de cháng dù。 shāng dài jiá gǔ wén zhōng yòu duō cì rì shí、 yuè shí hé xīn xīng de jì lù。
shù xué： shāng dài jiá gǔ wén zhōng yòu dà zhì sān wàn de shù zì， míng què de shí jìn zhì， jīshù、 ǒu shù hé bèi shù de gài niàn， yòu liǎo chū bù de jì suàn néng lì。
guāng xué zhī shí zài hěn zǎo jiù dé dào yìng yòng， shāng dài chū tǔ de wēi tū miàn jìng， néng zài jiào xiǎo de jìng miàn shàng zhào chū zhěng gè rén miàn。 |
|
wǔ gēng， zhòu wáng zhī zǐ， yòu shí cōng míng hàoxué。 yuē gōng yuán qián 1046 nián 2 yuè dǐ， shāng wáng zhōu lì。 wǔ gēng guǎn lǐ yīn yú mín， yīn mín dà yuè。
wǔ wáng wéi fáng wǔ gēng pàn luàn， yòu zài zhāogē zhōu wéi shè bèi、 wèi、 cài děng sān guó。 zhāogē yǐ dōng shè wèi guó， shǐ guǎn shū yóu guǎn xǐ fēng wèi， zhāogē xī yǔ nán wéi， shǐ cài shū yóu tú cài fēng； zhāogē yǐ běi wéi bèi， shǐ huò shū zì huò tú fēng bèi。 gòng tóng jiān shì wǔ gēng。 cǐ shí， wǔ gēng liú jū zài zhòu gōng（ jīn qí xiàn chéng nèi de xī tán、 sān hǎi yī dài） xù yīn sì。
yīn wáng dì sì nián，（ gōng yuán qián 1043 nián） wǔ wáng jià bēng， zǐ chéng wáng nián yòu， wǔ wáng zhī dì zhōu gōng dàn dài chéng wáng zhǎng guǎn guó shì。 duì cǐ， guǎn shū、 cài shū jiē bù mǎn， sàn bù zhōu gōng xiǎng cuàn wèi zhī yáo yán， bìng chuàn lián wǔ gēng qǐ bīng fǎn pàn。
zhōu gōng hé zhào gōng wéi bǎo zhōu jiāng shān，“ nèi mǐ fù xiōng， wài fǔ zhū hóu”， zhōu gōng yǐ chéng wáng mìng shuài jūn dōng zhēng， fá zhāogē pàn jūn， wǔ gēng bīng bài bèi zhū。 zhōu gōng yòu shā guǎn shū、 fàng cài shū、 biǎn huò shū， jiāng zhāogē“ yīn wán” qiān yú luò yáng guǎn jiào zhī。
wǔ gēng zhī luàn hòu， shǐ zhōu chū tǒng zhì dū gēngshēn kè dì rèn shí dào fēng jiàn qīn qī、 fān píng zhōu shì de zhòng yào xìng。 zài wǔ wáng fēn fēng de jī chǔ shàng， zhōu gōng、 chéng wáng zài cì dà guī mó fēn fēng zhū hóu。 xiāng chuán zhōu gōng fēn fēng qī shí yī guó， qí zhōng yòu wǔ shí sān rén shì jī xìng zǐ dì， tā mendōu shì wén wáng、 wǔ wáng hé zhōu gōng de hòu rén， rú wén wáng zhī dì fēng yú dōng guó、 xī guó， wén wáng zhī zǐ fēng yú hán、 jìn、 yìng、 hán； zhōu gōng zhī zǐ fēng yú fán、 jiǎng、 xíng、 máo、 zhǎ、 jì。 yuán lái shǔ yú wǔ gēng de fēng hé yīn yí mín bèi yī fēn wéi 'èr， yī bù fēn zhòu xiōng wēi zǐ qǐ， tā zài miè shāng hòu tóu jiàng zhōu， yě wèi juǎnrù pàn luàn， yīn cǐ fēng yú shāng qiū， guó hào sòng。 lìng yī bù fēn fēng gěi chéng wáng de shū fù kāng shū， zài yīn shāng gù xū。 guó hào wèi。 cǐ wài， hái yòu yī xiē yì xìng guì zú wéi zhōu gōng、 chéng wáng suǒ fēng。 liǎng cì fēn fēng， bù jǐn shǐ zhōu rén gǒng gù liǎo zài yuán shǔ yīn shāng de guǎng dà dì qū de tǒng zhì， ér qiě kuò dà liǎo zhōu rén de shì lì hé yǐng xiǎng， shǐ zhōu chéng wèiguó lì hé jiāng yù yuǎn yuǎn chāo guò shāng cháo de qiáng dà guó jiā。 |
tǔ dì zhì dù hé fù shuì zhì dù |
| shāng yīn shí qī de měi yī gè bié de gōng shè nóng mín zhǐ yòu tōng guò qí suǒ shǔ de gōng shè cái néng lǐng dé zì jǐ de fèn dì。 zhèng yīn wéi fèn dì suǒ yòu quán zài fǎ lǜ shàng shǔ yú guó wáng， suǒ yǐ měi yī gè gōng shè nóng mín de shèng yú láo dòng yě jiù shǔ yú zhè gè zuì gāo tǒng yī tǐ。 yóu yú gōng shè suǒ yòu zhì yī bān fēn wéi“ gōng tián” hé“ sī tián”， suǒ yǐ zài zhè zhǒng gōng shè zhōng， gōng shè nóng mín de shèng yú láo dòng shì yǐ gēngzhòng“ gōng tián” de xíng shì 'ér chū xiàn de。《 mèng zǐ · téng wén gōng shàng》 suǒ shuō de“ wéi zhù wèiyòu gōng tián”、“ tóng yǎng gōng tián” de“ gōng tián”， shì yóu yuán shǐ gōng shè zhōng de“ gòng yòu dì” yǎn biàn 'ér lái，“ tóng yǎng gōng tián” jiù shì shuō gōng shè de“ gōng tián” yóu gōng shè nóng mín lái jí tǐ gēngzhòng，“ gōng tián” shàng de shōu huò wù jiù zuò wéi jiāo gěi nú lì zhù guì zú de yī zhǒng fù shuì。 zhè jiù shì mèng zǐ suǒ shuō de“ yīn rén qī shí 'ér zhù”（《 mèng zǐ · téng wén gōng shàng》） de“ zhù fǎ”。 zhè zhǒng zhù fǎ， àn zhào mèng zǐ de kàn fǎ， jiù shì huà dì miàn wéi jǐng zì xíng， fēn wéi jiǔ qū； bā qū fēn pèi yú bā jiā zhī mín， chēng yuē“ sī tián”； qí zhōng zhī yī qū， bā jiā hé lì gēng zuò， wèi zhī“ gōng tián”。 suǒ yǐ， mèng zǐ shuō：“ zhù zhě， jiè yě”（《 mèng zǐ · téng wén gōng shàng》）。 wǒ guó gǔ dài wén xiàn zhōng de“ jiè” zì yìng zuò“ jí”， hòu lái wù zuò“ jí”。“ jí” jí“ jiè” zì，“ jí”（ qiǎngpò） gōng shè nóng mín de lì liàng lái wéi zì jǐ gēngzhòng jiào zuò“ jí”， zì cóng“ lěi” jí biǎo shì qí yǔ nóng shì yòu guān。 suǒ yǐ zhào qí《 mèng zǐ zhù》 yún：“ jiè， jiè yě， jiè mín lì 'ér gēng gōng tián zhī wèi yě。” zhèng xuán zhù《 lǐ jì · wáng zhì》 zhōng de“ gōng tián jiè 'ér bù shuì” shí yě shuō：“ jiè zhī yán jiè yě， jiè mín lì zhì gōng tián， měi 'è qǔ yú cǐ， bù shuì mín zhī suǒ zì zhì yě。” |
qí tā zhòng yào fǎ lǜ zhì dù |
（ yī） fǎ zhì zhǐ dǎo sī xiǎng；
shāng cháo de fǎ zhì zhǐ dǎo sī xiǎng zài xià cháo fèng“ tiān” fá zuì fǎ zhì guān de jī chǔ shàng yòu jìn yī bù fā zhǎn， gèng jiā qiáng diào“ shén” yóu qí shì zǔ xiān shén de zuò yòng。
zài zhè zhǒng tiān mìng guān de yǐng xiǎng xià， shāng rén shí fēn mí xìn guǐ shén。 shāng wáng zì chēng shì shàng dì de 'ér zǐ， jí“ xià dì” yě chēng tiān zǐ。
yīn cǐ， zhí xíng zhàn bǔ de shén zhí rén yuán héng héng wū， shǐ děng， zài shāng cháo shè huì shēng huó zhōng zhàn yòu zhòng yào dì wèi。
zài wáng quán shén shòu guān xià， shāng cháo de fǎ lǜ yědōu shì yī“ tiān” yǔ“ shén” de míng yì zhì dìng de。 rú“ yòu xià duō zuì， tiān mìng jí zhī”“ ěr shàng fǔ yú yī rén， zhì tiān zhī fá， yú qí dà lái rǔ！ ěr wú bù xìn， zhèn bù shí yǔ。 ěr bù cóng shì yán， yú zé nú rǔ， wǎng yòu yōu shè。” yǐ tiān de míng yì duì xià jìn xíng tǎo fá。
（ èr） fǎ zhì gài kuàng；
《 xún zǐ · zhèng míng》 zhōng yòu“ xíng míng cóng shāng”， zhè yī lùn duàn cóng yī cè miàn fǎn yìng chū shāng cháo fǎ zhì yīnggāi bǐ jiào chéng shú liǎo。
《 zuǒzhuàn · zhāo gōng liù nián》 zài“ shāng yòu luàn zhèng， ér zuò tānɡ xíng” yǔ xià cháo yī yàng， tā yě shì hòu jì zhě wèile jì niàn tānɡ， ér yǐ tānɡ lái mìng míng tā men de fǎ diǎn。
chú liǎo《 tānɡ xíng》 wài， hái yòu《 gān shì》《 pán gēng》《 yī xùn》 děng piān zhāng yědōu shì shāng cháo jù yòu xiào lì de fǎ lǜ wén jiàn。 |
|
| shāng cháo shāng cháo de shí jiān BC1600---BC1046 yuē cóng gōng yuán qián 17 shì jì dào yuē gōng yuán qián 11 shì jì。 shāng dài shì jì xià cháo zhī hòu， zhōng guó lì shǐ shàng dì 'èr gè shì xí zhì wáng cháo shí dài。 zì tài yǐ（ tānɡ） zhì dì xīn（ zhòu）， gòng shí qī shì、 sān shí yī wáng， qián hòu jīng lì liǎo jiāng jìn liù bǎi nián。 shāng tānɡ lì guó hòu， jí qǔ xià dài miè wáng de shēn kè jiào xùn， fèi chú liǎo xià jié shí cán kù yā pò rén mín de bào zhèng， cǎi yòng liǎo「 kuān yǐ zhì mín」 de zhèng cè， shǐ shāng wáng guó nèi bù de máo dùn bǐ jiào huǎn hé， zhèng zhì jú miàn qū yú wěn dìng， guó lì yě rì yì qiáng shèng qǐ lái。 tā duì sì zhōu de xǔ duō guó jiā jìn xíng liǎo zhēng fá， qǔ dé liǎo yī xì liè shèng lì。 suǒ yǐ《 mèng zǐ · téng wén gōng xià》 ] jì yòu： tānɡ「 shí yī zhēng 'ér wú dí yú tiān xià」。《 shī． shāng sòng． yīn wǔ》 yě yòu「 xī yòu chéng tānɡ， zì bǐ dī qiāng， mò gǎn bù lái xiǎng， mò gǎn bù lái wáng」 de jìzǎi， fǎn yìng liǎo shāng wáng cháo zài tānɡ de tǒng zhì xià， yǐ jīng chéng wéi qiáng shèng de guó jiā。 shāng tānɡ hé zuǒ xiāng yǐ hòu， zài chù lǐ zhèng wù、 wěn dìng zhèng jú、 fā zhǎn shēng chǎn děng fāng miàn， zuò chū liǎo bù xiǎo de gòng xiàn。 zhòng huǐ sǐ hòu， yī yǐn zài zhèng tán shàng de zuò yòng yóu qí tū chū， chéng liǎo shāng tānɡ jiá shí qī [ zhòng yào de fǔ zuǒ， zhèng tán de yī wèi yuán lǎo。 shāng tānɡ sǐ hòu， yīn qí zǐ tài dīng zǎo sǐ， yóu tài dīng zhī dì wài bǐng jì wèi； wài bǐng sǐ hòu， qí dì zhōng rén jì wèi； zhōng rén sǐ hòu， yòu yǐ tài dīng zhī zǐ tài jiá jì wèi， tài jiá nǎi shāng tānɡ zhī zhǎngsūn。 jù《 shǐ jì · yīn běn jì》 jìzǎi：「 [ dì tài jiá jí lì sān nián， bù míng， bào nüè， bù zūn tānɡ fǎ， luàn dé， yú shì yī yǐn fàng zhī yú tóng gōng。」 tài jiá jū tóng gōng sān nián， huǐ guò zì zé， yī yǐn yíng huí tài jiá 'ér shòu zhī zhèng。 yǐ hòu， tài jiá xiū dé zūn fǎ， zhū hóu guī fú， bǎi xìng de shēng huó bǐ jiào 'ān níng。 zhè gè gù shì， fǎn yìng liǎo yī yǐn wéi guàn chè shāng tānɡ de zhì guó fāng lüè、 shǐ shāng wáng cháo cháng zhì jiǔ 'ān zuò chū liǎo bù xiè nǔ lì。 zhè gè gù shì liú chuán jiǔ yuǎn， yī yǐn yě huò dé liǎo「 dà rén」「 dà yì」 de měi míng。 bù guò， tǒng zhì jiē jí tān lán běn xìng， jué dìng liǎo wáng shì nèi bù wéi quán lì hé lì yì dǒu zhēng de jú miàn bù kě bì miǎn。《 shǐ jì · yīn běn jì》 zhōng jìzǎi；「 zì zhōng dīng yǐ lái， fèi shì 'ér gèng lì zhū dì zǐ， dì zǐ huò zhēng xiāng dài lì， bǐ jiǔ shì luàn， yú shì zhū hóu mò cháo」。 cóng zhòng dīng suàn qǐ， jīng jiǔ shì zhèng hǎo dào pán gēng shí qī， shuō míng zhè yī qī jiān shāng wáng shì nèi bù wéi zhēng duó wáng wèi， nèi luàn bù zhǐ， zhì shǐ wài huàn bù duàn。 zhè qī jiān， shāng wáng cháo céng duō cì qiān dū。 jù wén xiàn jìzǎi， shāng dài céng wǔ cì qiān dū。《 zhú shū jì nián》 jìzǎi， shāng wáng zhòng dīng「 zì bó qiān yú 'áo」、 hé jiá「 zì 'áo qiān yú xiāng」、 zǔ yǐ「 jū bì」、 nán gēng「 zì bì qiān yú yǎn」、 pán gēng「 zì yǎn qiān yú běi méng， yuē yīn」。 bù guò kǎo gǔ xué jiā zhì jīn zhǐ fā xiàn liǎo yǎn shī 'èr lǐ tóu、 zhèng zhōu shāng chéng、 yǎn shī shāng chéng hé 'ān yáng yīn xū sì gè dū yì yí zhǐ。 zhè sì gè yí zhǐ de miàn jī dōuhěn dà， jūn zài sān、 sì bǎi wàn píng fāng mǐ yǐ shàng。 kǎo gǔ xué jiā yǐ zài zhè sì gè yí zhǐ zhōng fā xiàn liǎo dà xíng gōng diàn jī zhǐ、 mù zàng jí zuōfáng děng zhòng yào de yí cún， rú 'èr lǐ tóu yí zhǐ zhōng bù fā xiàn de yī hào gōng diàn， miàn jī dá yī wàn píng fāng mǐ。 zài yǎn shī hé zhèng zhōu fā xiàn liǎo guī mó hěn dà de chéng yuán。 ān yáng yīn xū hái fā xiàn liǎo guī mó hóng dà de wáng líng qū jì sì chǎng。 cóng zhè xiē fā xiàn yǔ wén xiàn jìzǎi kě yǐ zhī dào， shāng dài yǐ jīng jiàn lì qǐ bǐ jiào wán bèi de guó jiā jī gòu， yòu gè zhǒng zhí guān、 cháng bèi de wǔ zhuāng（「 zuǒ zhōng yòu」 sān shī）， yòu diǎn zhāng zhì dù、 xíng fǎ fǎ guī děng děng。 dàn shàng shù zhè jǐ gè dū chéng， tā men yǔ wén xiàn zhōng jìzǎi de míng zì shì shèn me guān xì， xué shù jiè hái yòu bù tóng kàn fǎ， zhǐ yòu 'ān yáng yīn xū shì pán gēng yǐ hòu zhū wáng shì dedōu chéng、 kàn fǎ bǐ jiào yī zhì。 duì shāng dài lì shǐ shàng duō cì qiān dū de yuán yīn， shǐ xué jiā men yòu bù tóng de kàn fǎ。 dàn cóng《 shàng shū · pán gēng piān》 zhōng kàn dào， qiān dū yǔ nèi bù de zhèng zhì dǒu zhēng yòu yī dìng guān xì。 rú pán gēng suī rán shēng chēng「 shì mín lì yòng qiān」（ jí wèirénmín de lì yì 'ér jué dìng qiān dū）， dàn duì nà xiē bù tīng mìng lìng de rén， tā fā chū liǎo「 wǒ nǎi yì tiǎn miè zhī， wú yí yù， wú bǐ yì zhǒng yú cí xīn yì」（ wǒ yào jiāng tā men zhǎn jìn shā jué， bù ràng niè zhǒng liú zài xīn yì） de wēi xié， fǎn yìng liǎo nèi bù zhēng dǒu de jī liè。 pán gēng qiān yīn yǐ hòu， wáng shì nèi bù de máo dùn dé dào huǎn jiě， cù jìn liǎo shè huì jīng jì de fā zhǎn。 pán gēng bèi chēng wéi「 zhōng xīng」 zhī zhù， bìng wéi wǔ dīng shèng shì de dào lái， dǎ xià liǎo jī chǔ。 wǔ dīng shì pán gēng zhī dì xiǎo yǐ zhī zǐ， jí pán gēng zhī zhí。 tā nián yòu shí， xiǎo yǐ céng ràng tā dào mín jiān shēng huó liǎo yī duàn shí jiān， shēn zhī mín zhòng shēng huó de jiān nán kùn kǔ。 tā jí wèi yǐ hòu， jīng jīng yè yè、 bù gǎn huāng níng， lì jīng tú zhì， jué yì zhèn xīng dà yè。 tā sì chū zhēng fá， duì guǐ fāng、 tǔ fāng、 qiāng fāng、 rén fāng、 hǔ fāng děng fāng guó jìn xíng zhēng tǎo， zhàn zhēng de guī mó bù xiǎo， wǎng wǎng dòng yòng shù qiān bīng lì， zuì dà de yī cì fā bīng yī wàn sān qiān rén。 zài zhè xiē zhēng zhàn zhōng， shāng wáng zhēng fú liǎo xǔ duō xiǎo guó， kuò dà liǎo lǐng tǔ， yě zhuō huò liǎo dà liàng fú lǔ。 wǔ dīng shí qī de wén huà yí cún xiāng dāng fēng fù， gōng diàn、 mù zàng、 zuōfáng děng yí cún dōuyòu fā |
|
| shāng dài , shāng , yīn shāng |
|
| lì shǐ | lì shǐ rén wù | zhōng guó lì shǐ | gǔ dài hòu fēi | guó shén bǐ gān | mín jiān chuán shuō fēng shén bǎng | zhàn zhēng | xià cháo | | gǔ dài zhàn zhēng | bǎi kē dà quán | chuán shuō | zhōng huá wén huà | zhōng guó gǔ dài shǐ | rén wén shǐ zǔ | dì wáng | nǚ xìng | | qīng tóng qì | wén wù | shāng dài | róng jiǔ qì | gǔ chéng yí zhǐ | lì shǐ wén huà | jiàn zhù | kǎo gǔ | | dì lǐ | xī zhōu | zhōu cháo | gǔ dài dì míng | gèng duō jiēguǒ ... |
|
|
 shāng cháo jūn zhù | xiān shāng | |
|