zhōng guó zhé xué zhù zuò : sūn zǐ : bīng fǎ : jīng diǎn zhù zuò : gǔ diǎn wén xiàn > zǐzàng >bīng jiā > sūn zǐ bīng fǎ



mùlù ·zuòpǐn: 《sūn zǐ bīng fǎ》 ·yuèdòu《sūn zǐ bīng fǎ》 ·No. 2 ·bīng fǎ jiǎn jiè ·bīng fǎ gài shù ·zuò zhě zhī mí ·gè zhǒng bǎn běn ·gè fān yì běn ·lì dài zhù shì ·bīng fǎ yǐng xiǎng ·bīng fǎ sī xiǎng ·shí dài yì yì ·bīng fǎ yán jiū ·《 sūn zǐ bīng fǎ》 ·yīngwénjièshì ·xiàngguāncí ·bāo hán cí ·fēnlèixiángqíng ·gèngduōjiéguǒ... sūn zǐ bīng fǎ zuòzhě: sūn wǔ Sun Wu yuèdòu《sūn zǐ bīng fǎ》!!! 　　sūn zǐ， míng wǔ， hàn zú。 zì cháng qīng。 sūn wǔ， hòu rén zūn chēng qí wéi sūn zǐ、 sūn wǔ zǐ。 chūn qiū mò qī qí guó lè 'ān（ jīn shān dōng guǎng ráo， lìng yī shuō wéi huì mín xiàn） rén。 chū shēng yú gōng yuán qián 535 nián zuǒ yòu de qí guó lè 'ān（ jīn shān dōng guǎng ráo， lìng yī shuō wéi huì mín xiàn）， shēng zú nián dài bù xiáng， dà yuē yǔ rú xué chuàng shǐ rén kǒng zǐ（ gōng yuán qián 551-- qián 479 nián） shǔ yú tóng shí dài 'ér lüè wǎn。 　　 sūn zǐ shì qí guó guì zú hé míng jiāng de hòu yì。 sūn wǔ de zǔ xiān jiào guī wán bèi zhōu cháo tiān zǐ cè fēng wéi chén guó guó jūn（ chén guó zài jīn hé nán dōng bù hé 'ān huī yī bù fēn， jiàn dū wǎn qiū， jīn hé nán huái yáng）。 hòu lái yóu yú chén guó nèi bù fā shēng zhèng biàn， sūn wǔ de zhí xì yuǎn zǔ guī wán biàn xié jiā dài kǒu， táo dào qí guó， tóubèn qí huán gōng。 qí huán gōng zǎo jiù liǎo jiě chén gōng zǐ guī wán nián qīng yòu wéi， rèn mìng tā wéi fù zé guǎn lǐ bǎi gōng zhī shì de gōng zhèng。 guī wán zài qí guó dìng jū yǐ hòu， yóu xìng guī gǎi xìng tián， gù tā yòu bèi chēng wéi tián wán。 tā de zǔ xiān yuán shì chén guó de gōng zǐ -- chén wán。 gōng yuán qián 672 nián， chén guó fā shēng nèi luàn， chén wán biàn táo bēn zhì qí guó bìnàn， gǎi chēng wéi tián wán。 tián wán de dì wǔ shì sūn tián shū（ jí sūn zǐ de zǔ fù） céng jīng shì qí guó dà fū， zài gōng dǎ jǔ guó de zhàn zhēng zhōng lì xià liǎo zhàn gōng， qí jǐng gōng biàn bǎ lè 'ān fēng gěi liǎo tián shū， tóng shí hái cì“ sūn” wéi xìng， yǐ biǎo shì duì tián shū jiā jiǎng。 gōng yuán qián 532 nián， qí guó fā shēng nèi luàn， sūn zǐ biàn lí kāi qí guó， dào liǎo nán fāng de wú guó， zài wú guó dedōu chéng gū sū（ jīn jiāng sū shěng sū zhōu shì） guò qǐ liǎo yǐn jū shēng huó， qián xīn yán jiū bīng fǎ。 zài wú guó， sūn zǐ jié shí liǎo wǔ zǐ xū。 jù《 wú yuè chūn qiū . hé lǘ nèi chuán》 zài， zài zhū hóu zhēng bà zhōng， nán fāng xīn xīng de wú guó guó jūn hé lǘ， wéi tú bà yè， yù gōng dǎ chǔ guó， dàn shì， yī shí nán yǐ xuǎn chū hé shì de jiànglǐng。 wǔ zǐ xū cháng yǔ wú wáng lùn bīng， tā céng xiàng wú wáng tuī jiàn shuō： sūn zǐ“ jīng tōng tāo lüè， yòu guǐ shén bù cè zhī jī， tiān dì bāo cáng zhī miào， zì zhù bīng fǎ shí sān piān， shì rén mò zhī qí néng。 chéng dé cǐ rèn wéi jiāng， suī tiān xià mò dí， hé lùn chǔ zāi！” jīng guò wǔ zǐ xū qī cì xiàng wú wáng tuī jiàn， wú wáng biàn ràng wǔ zǐ xū bài qǐng sūn zǐ chū shān。 　　 　　 sūn zǐ jìn jiàn wú wáng zhī hòu， chéng shàng suǒ zhù bīng shū xiàn jǐn cún shí sān piān。 wú wáng kàn hòu， zàn bù jué kǒu。 jù yòu guān zī liào jìzǎi， wéi kǎo chá sūn zǐ de tǒng bīng néng lì， wú wáng tiǎo xuǎn liǎo 100 duō míng gōng nǚ yóu sūn zǐ cāo liàn。 zhè jiù shì rén men suǒ chuán shuō de sūn zǐ“ wú gōng jiào zhàn zhǎn měi jī” de gù shì。 wú gōng cāo liàn zhī hòu， wú wáng rèn mìng sūn zǐ wéi shàngjiàng jūn， fēng wéi jūn shī。 cóng cǐ， sūn zǐ yǔ wǔ zǐ xū gòng tóng fǔ zuǒ wú wáng， ān bāng zhì guó， fā zhǎn jūn lì。 gōng yuán qián 506 nián dōng， wú guó yǐ sūn zǐ、 wǔ zǐ xū wéi jiāng， chū bīng fá chǔ。 sūn zǐ cǎi qǔ“ yū huí bēn xí、 chū qí zhì shèng” de zhàn fǎ， sù huái hé xī shàng， cóng huái hé píng yuán yuè guò dà bié shān， cháng qū shēn rù chǔ jìng qiān lǐ， zhíbèn hàn shuǐ， zài bǎi jǔ（ jīn hú běi hàn chuān běi） zhòngchuāng chǔ jūn。 jiē zhe wǔ zhàn wǔ shèng， yī jǔ gōng xiàn chǔ guó guó dū yǐng。“ bǎi jǔ zhī zhàn” hòu， chǔ guó yuán qì dà shāng， jiàn jiàn zǒu xiàng shuāi luò， ér wú guó de shēng wēi zé dà zhèn， chéng wéi chūn qiū wǔ bà zhī yī。 wú guó bù jǐn chéng wéi nán fāng de qiáng guó， ér qiě běi fāng de qí、 jìn děng dà guó yě wèi jù wú guó。 duì yú sūn zǐ de lì shǐ gōng jì， sī mǎ qiān zài《 shǐ jì . sūn zǐ wú qǐ lièzhuàn》 xiě dào：“ xī pò qiáng chǔ， rù yǐng， běi wēi qí、 jìn， xiǎn míng zhū hóu， sūn zǐ yǔ yòu lì yě”。 　　 　　 zhù shū bīng fǎ 　　 　　《 sūn zǐ bīng fǎ 》 shì cóng zhàn guó shí qī qǐ jiù fēngmǐ liú chuán de jūn shì zhù zuò， gǔ jīn zhōng wài de jūn shì jiā mendōu shǐ yòng qí zhōng lùn shù de jūn shì lǐ lùn lái zhǐ dǎo zhàn zhēng， ér qiě， qí zhōng lùn shù de jī běn lǐ lùn hé sī xiǎng hái bèi yùn yòng dào liǎo xiàn dài jīng yíng jué cè hé shè huì guǎn lǐ fāng miàn。 rán 'ér， zhè bù zhù zuò zhě shì shuí ní？ xué shù jiè yì lùn fēn fēn， yī zhǒng rèn wéi shì chūn qiū shí qī wú guó de sūn wǔ suǒ zhù， yī zhǒng rèn wéi shì sūn bìn zhěng lǐ 'ér chéng， yī zhǒng rèn wéi shì zhàn guó chū nián mǒu wèi shān lín chù shì biān xiě， hái yòu de shuō shì sān guó shí dài cáo cāo biān zhuàn de。 zhí dào 1972 nián 4 yuè jiān， zài shān dōng lín yí yín què shān fā jué de liǎng zuò hàn dài mù zàng zhōng tóng shí fā xiàn liǎo yòng zhú jiǎn xiě chéng de《 sūn zǐ bīng fǎ 》 hé《 sūn bìn bīng fǎ》， zhè yàng， shù bǎi nián de zhēng lùn fāng gào jié shù，《 sūn zǐ bīng fǎ 》 de zuò zhě bèi què rèn wéi chūn qiū shí qī wú guó de jiāng jūn sūn wǔ。 　　 　　· bì yǐn wú guó zhù bīng fǎ 　　 　　 yóu yú guì zú jiā tíng gěi sūn wǔ tí gōng liǎo yōu yuè de xué xí huán jìng， sūn wǔ dé yǐ yuè dú gǔ dài jūn shì diǎn jí《 jūn zhèng》， liǎo jiě huáng dì zhàn shèng sì dì de zuò zhàn jīng yàn yǐ jí yī yǐn、 jiāng tài gōng、 guǎn zhòng de yòng bīng shǐ shí， jiā shàng dāng shí zhàn luàn pín fán， jiān bìng jī liè， tā de zǔ fù、 fù qīn dōushì shàn yú dài bīng zuò zhàn de jiànglǐng， 　　 　　 tā cóng xiǎo yě 'ěr wén mù dǔ liǎo yī xiē zhàn zhēng， zhè duì shàonián sūn wǔ de jūn shì fāng miàn de péi yǎng shì fēi cháng zhòng yào de。 dàn sūn wǔ shēng huó de qí guó， nèi bù máo dùn chóngchóng， wēi jī sì fú。 qí jǐng gōng chū nián， zuǒ xiāng qìng fēng miè diào liǎo yòu xiāng cuī zhù。 jiē zhe tián、 bào、 luán、 gāo děng sì dà jiā zú yòu lián hé qǐ lái， gǎn zǒu liǎo qìng fēng。 hòu lái， nèi luàn rì shèn yī rì， qí guó gōng shì tóng sì dà jiā zú de máo dùn， sì dà jiā zú xiāng hù zhī jiān zhēng quán duó lì de dǒu zhēng， yù yǎn yù liè。 sūn wǔ duì zhè zhǒng nèi bù dǒu zhēng jí qí fǎn gǎn， bù yuàn jiū chán qí zhōng， méng fā liǎo yuǎn bēn tā xiāng、 lìng móu chū lù qù shī zhǎn zì jǐ cái néng de niàn tóu。 dāng shí nán fāng de wú guó zì shòu mèng chēng wáng yǐ lái， lián jìn fá chǔ， guó shì qiáng shèng， hěn yòu xīn xīng qì xiàng。 sūn wǔ rèn dìng wú guó shì tā lǐ xiǎng de shī zhǎn cái néng hé shí xiàn bào fù de dì fāng。 dà yuē zài qí jǐng gōng sān shí yī nián（ gōng yuán qián 517 nián） zuǒ yòu， sūn wǔ zhèng zhí 18 suì de qīng chūn nián huá， tā yì rán lí kāi lè 'ān， gào bié qí guó， cháng tú bá shè， tóubèn wú guó 'ér lái， sūn wǔ yī shēng shì yè jiù zài wú guó zhǎn kāi， sǐ hòu yì zàng zài wú guó， yīn cǐ《 wú yuè chūn qiū . hé lǘ nèi chuán》 jiù bǎ sūn wǔ chēng wéi“ wú rén”。 　　 　　 sūn wǔ lái dào wú guó hòu， biàn zài wú dū（ jīn sū zhōu shì） jiāo wài jié shí liǎo cóng chǔ guó 'ér lái de wǔ zǐ xū。 wǔ zǐ xū yuán shì chǔ guó de míng chén， gōng yuán qián 522 nián yīn fù qīn wǔ shē hé xiōng cháng wǔ shàng bèi chǔ píng wáng shā hài 'ér qián táo dào wú guó。 tā lì zhì xīng bīng fá chǔ， wéi fù xiōng bào chóu。 sūn wǔ jié shí wǔ zǐ xū hòu， shí fēn tóu jī， jié wéi mì yǒu。 zhè shí wú guó de jú shì yě zài dòng dàng bù 'ān zhī zhōng， liǎng rén biàn bì yǐn shēn jū， dài jī 'ér fā。 　　 　　 gōng yuán qián 515 nián， wú guó gōng zǐ guāng lì yòng wú guó fá chǔ， guó nèi kōng xū de jī huì， yǐ zhuān zhū wéi cì kè， xí shā wú wáng liáo， rán hòu zì lì wéi wáng， chēng hé lǘ。 hé lǘ jí wèi hòu， jiù lǐ xián xià shì， rèn yòng wǔ zǐ xū děng yī pī xián chén， tā yòu tǐ xù mín qíng， bù tān měi wèi， bù tīng yín lè， bù yě nǚ sè， zhù yì fā zhǎn shēng chǎn， jī xù liáng shí， jiàn zhù chéng yuán， xùn liàn jūn duì， yīn 'ér dà dé mín xīn， wú guó chéng xiàn chū yī pài xīn xīn xiàng róng de jǐng xiàng。 hé lǘ yòu zhù zhòng sōu qiú gè zhǒng rén cái， lì zhì yào shǐ wú guó gèng jiā qiáng shèng， shí 'ér xiàng cháng jiāng zhōng yóu fā zhǎn， miè chǔ chēng xióng。 yǐn jū wú dū jiāo wài de sūn wǔ yóu cǐ gèng jiā kàn qīng zì jǐ de qián tú， tā zài yǐn jū zhī dì， yī biān guàn yuán gēngzhòng， yī biān xiě zuò bīng fǎ， bìng qǐng wǔ zǐ xū yǐn jiàn zì jǐ。 zhōng yú， sūn wǔ xiě liǎo chuán shì míng piān《 sūn zǐ bīng fǎ 》， xiàn jǐn cún 13 piān bīng fǎ。 jí shǐ shì jǐn cún de 13 piān bīng fǎ， jiǎng de quán bù dōushì rú hé kè dí zhì shèng de zhàn lüè zhàn shù， quán shū gòu chéng liǎo yī gè yán mì de tǐ xì。 　　 　　 bīng shū jiè shào 　　 　　·《 sūn zǐ bīng fǎ 》 jiè shào 　　 　　 dì yī《 jì piān》， lùn shù zěn yàng zài kāi zhàn zhī qián hé zhàn zhēng zhōng shí xíng móu huá de wèn tí， bìng lùn shù móu huá zài zhàn zhēng zhōng de zhòng yào yì yì。 sūn wǔ rèn wéi， zài kāi zhàn zhī qián， bì xū duì dí wǒ shuāng fāng de jī běn tiáo jiàn zuò zhōu mì de yán jiū hé bǐ jiào， rèn zhēn dì shí xíng móu huá， yǐ biàn zhì dìng zhèng què de zuò zhàn jìhuà。 jué dìng zhàn zhēng shèng fù de jī běn tiáo jiàn yòu wǔ xiàng， jiù shì“ dào”（ dào yì）、“ tiān”（ tiān shí）、“ dì”（ dì lì）、“ jiāng”（ jiàngshuài）、“ fǎ”（ fǎ zhì）。 duì zhè xiē tiáo jiàn bǐ jiào qīng chǔ liǎo， jiù kě yǐ pàn duàn zhàn zhēng de shèng fù。 zài zhàn zhēng shí xíng guò chéng zhōng， yě bì xū gēn jù lì hài guān xì hé bù duàn biàn huà de xíng shì lái shí xíng yán jiū hé móu huá， cǎi qǔ jī dòng líng huó de cuò shī， zuò dào“ gōng qí bù bèi， chū qí bù yì” dì dǎ jī dí rén。 sūn wǔ rèn wéi， móu huá zhōu mì jiù kě néng zài zhàn zhēng zhōng huò shèng， móu huá bù zhōu nán yú huò shèng， gēn běn bù jìn xíng móu huá shì kěn dìng yào shī bài de。 　　 　　 dì 'èr《 zuò zhàn piān》， lùn shù sù zhàn sù shèng de zhòng yào xìng。 yīn wéi chū bīng dǎ zhàng yào hào sǔn guó jiā dà liàng de rén lì、 wù lì、 cái lì， tuō jiǔ liǎo jiù huì shǐ jūn duì pí bèi、 ruì qì cuò shāng、 cái huò kū jié， bié de zhū hóu guó huì chéng jī jìn xíng jìn gōng。 cóng sù shèng de sī xiǎng chū fā， sūn wǔ fǎn duì yǐ dāng shí jiǎn lòu de zuò zhàn wǔ qì qù gōng kè jiān gù de chéng zhài， yě fǎn duì zài guó nèi yī zài zhēng jí bīng yuán hé diào yùn jūn yòng wù zī， ér zhù zhāng zài dí guó jiù dì jiě jué liáng cǎo， zhù zhāng yòng cái huò hòu shǎng shì bīng， zhù zhāng yōu dài fú lǔ， zhù zhāng yòng jiǎo huò lái bǔ chōng zhuàng dà zì jǐ。 tā rèn wéi zhè yàng zuò， cái néng xùn sù zhàn shèng dí rén。 　　 　　 piān sān《 móu gōng piān》， lùn shù yòng jì móu zhēng fú dí rén de wèn tí。 sūn wǔ rèn wéi“ bù zhàn 'ér qū rén zhī bīng” shì“ shàn zhōng zhī shàn zhě”，“ quán guó”、“ quán jūn”、“ quán lǚ”、“ quán zú”、“ quán wǔ” dì qiǎngpò dí rén qū fú tóu jiàng shì zuì lǐ xiǎng de zuò zhàn fāng 'àn，“ pò guó”、“ pò jūn”、“ pò lǚ”、“ pò zú”、“ pò wǔ” dì yòng wǔ lì jī pò dí rén zé cì yī děng，“ fēi shàn zhī shàn zhě”。 　　 　　 zěn yàng cái néng zuò dào“ bù zhàn 'ér qū rén zhī bīng” ní？ sūn wǔ rèn wéi shàng cè shì“ fá móu”， qí cì shì“ fá jiāo”， zài cì shì“ fá bīng”， jí zhù zhāng tōng guò zhèng zhì gōng shì、 wài jiāo shǒu duàn hé wǔ zhuāng lì liàng lái zhēng fú dí rén。 zài hé dí rén dǒu zhēng shí， rú guǒ dí qiáng wǒ ruò， yīnggāi jí zhōng yōu shì bīng lì zhàn shèng dí rén， zuò dào“ shí zé wéi zhī， wǔ zé gōng zhī， bèi zé fēn zhī， dí zé néng zhàn zhī”， jí yòu shí bèi yú dí de bīng lì jiù bāo wéi dí rén， yòu wǔ bèi yú dí de bīng lì jiù jìn gōng dí rén， yòu yī bèi yú dí de bīng lì jiù shè fǎ fēn sàn dí rén， hé dí rén de bīng lì xiāng děng jiù yào shàn yú zhàn shèng dí rén， bǐ dí rén de bīng lì shǎo jiù yào shàn yú tuì què， zhàn dǒu lì bù rú dí rén jiù yào bì miǎn yǔ dí rén zuò zhàn， bù néng qiáng pàn yìng dǎ。 sūn wǔ zài cǐ piān zhōng tí chū liǎo“ zhī bǐ zhī jǐ， bǎi zhàn bù dài” de guāng huī sī xiǎng， rèn wéi móu lüè bì xū jiàn lì zài liǎo jiě dí wǒ shuāng fāng qíng kuàng de jī chǔ shàng。 　　 　　 dì sì《 xíng piān》， lùn shù yòng bīng zuò zhàn yào xiān wéi zì jǐ chuàng zào bù bèi dí rén zhàn shèng de tiáo jiàn， yǐ děng dài dí rén kě yǐ bèi wǒ zhàn shèng de shí jī， shǐ zì jǐ“ lì yú bù bài zhī dì”。 sūn wǔ rèn wéi： zhàn zhēng de shèng fù jué dìng yú dí wǒ shuāng fāng lì liàng de dà xiǎo， yào xiǎng zhàn shèng dí rén， jiù bì xū zài lì liàng de duì bǐ shàng shǐ zì jǐ chǔyú jué duì yōu shì， zào chéng yī zhǒng xùn měng bù kě dǐ dǎng zhī shì。 chú cǐ zhī wài， hái yào děng dài dí rén kě yǐ bèi wǒ zhàn shèng de yòu lì shí jī， shàn yú zhuā zhù dí rén de ruò diǎn， zhè yàng， jiù néng qīng 'ér yì jǔ dì zhàn shèng dí rén。 sūn wǔ rèn wéi， yào zài zuò zhàn zhōng qǔ shèng， bì xū shàn yú duì dài gōng hé shǒu de wèn tí。 bīng lì bù zú jiù fáng shǒu， bīng lì yòu yú jiù jìn gōng。 fáng shǒu shí yào shí fēn yán mì dì yǐn bì zì jǐ， jìn gōng shí yào dǎ dé dí rén cuò shǒu bù jí。 zhè yàng， jiù néng dá dào“ zì bǎo 'ér quán shèng” de mùdì。 　　 　　 dì wǔ《 shì piān》， lùn shù yòng bīng zuò zhàn yào zào chéng yī zhǒng kě yǐ yā dǎo dí rén de xùn měng zhī shì， bìng yào shàn yú lì yòng zhè zhǒng xùn měng zhī shì。 　　 　　 shì shì shénme ní？ sūn zǐ shuō， zhè zhǒng shì jiù xiàng kě yǐ piào qǐ shí tóu de jī liú， jiù xiàng yī chù jí fā de lā mǎn de gōng nǔ， jiù xiàng yuán shí cóng qiān rèn gāo shān shàng gǔn xià， yòu yī zhǒng bù kě dǐ dǎng de lì liàng。 yòng zhè zhǒng lì liàng dǎ jī dí rén， jiù néng gòu yǐ yī dāng shí， suǒ xiàng wú dí。 　　 　　 zěn yàng zào chéng zhè zhǒng shì ní？ shǒu xiān， yào gěi zì jǐ chuàng zào tiáo jiàn， shǐ běn shēn jù yòu zhàn shèng dí rén de qiáng dà lì liàng。 qí cì， yào“ zé rén 'ér rèn shì”。 xuǎn zé shú zhī jūn shì、 zhī rén shàn rèn de jiàngshuài， zhǐ huī shì bīng zuò zhàn líng huó zì rú， bìng qiě shàn yú yòng jiǎ xiàng mí huò dí rén， yòng xiǎo lì diào dòng dí rén， yǐn yòu dí rén xiàn rù juàn tào， rán hòu yòng fú bīng hěn hěn dì dǎ jī dí rén。 　　 　　 dì liù《 xū shí piān》， lùn shù yòng bīng zuò zhàn xū cǎi yòng“ bì shí 'ér jī xū” de fāng zhēn。 　　 　　 zěn yàng cái néng zuò dào bì shí jī xū ní？ dì yī， yào shǐ wǒ fāng chǔyú zhù dòng dì wèi， shǐ dí fāng chǔyú bèi dòng dì wèi， bǎ zhàn zhēng de zhù dòng quán zhǎng wò zài zì jǐ shǒu lǐ。 shàn yú yòng bīng zuò zhàn de rén， néng gòu shè fǎ diào dòng dí rén， ér bù bèi dí rén suǒ diào dòng。 dì 'èr， yào chū qí bù yì， gōng qí bù bèi， dǎ jī dí rén bīng lì kōng xū zhī chù。 dì sān， yào jí zhōng zì jǐ de bīng lì， bìng shè fǎ fēn sàn dí rén de bīng lì， zào chéng zhàn shù shàng de wǒ zhòng dí guǎ。 　　 　　 sūn wǔ zhǐ chū， yùn yòng bì shí jī xū de zuò zhàn fāng zhēn， yào cóng fēn xī dí qíng chū fā， yào suí zhe xíng shì de biàn huà， yīn wéi zhàn zhēng guò chéng zhōng de zhòng guǎ、 qiáng ruò、 gōng shǒu、 jìn tuì děng děng guān xì chù zài jí jù biàn huà zhī zhōng，“ gù bīng wú cháng shì， shuǐ wú cháng xíng， néng yīn dí biàn huà 'ér qǔ shèng zhě wèi zhī shén”。 　　 　　 dì qī《 jūn zhēng piān》， lùn shù rú hé zhēng duó zhì shèng de yòu lì tiáo jiàn， shǐ zì jǐ zhǎng wò zuò zhàn zhù dòng quán de wèn tí。 sūn wǔ rèn wéi： shǒu xiān， bì xū liǎo jiě gè zhū hóu guó de zhèng zhì dòng xiàng， bì xū shú xī dì xíng， bì xū shǐ yòng xiàng dǎo， zuò dào qíng kuàng míng。 qí cì， bì xū xíng dòng tǒng yī， bù diào yī zhì， zuò dào“ qí jí rú fēng， qí xú rú lín， qīn lüè rú huǒ， bù dòng rú shān， nán zhī rú yīn， dòng rú léi zhèn”，“ yǒng zhě bù dé dú jìn， qiè zhě bù dé dú tuì”。 dì sān， yào qiú zhǐ huī zhèng què， jī dòng líng huó，“ bì qí ruì qì， jī qí duò guī”。 zuò dào yǐ shàng jǐ diǎn， cái néng zài zhàn zhēng zhōng chǔyú yòu lì de wèi zhì。 　　 　　 dì bā《 jiǔ biàn piān》， lùn shù jiàngshuài zhǐ huī zuò zhàn yìng gēn jù gè zhǒng jù tǐ qíng kuàng líng huó jī dòng dì chǔzhì wèn tí， bù yào jī xiè sǐ bǎn 'ér zhāo zhì shī bài， bìng duì jiàngshuài tí chū liǎo yào qiú。 　　 　　 sūn wǔ qiáng diào， jiàngshuài chǔzhì wèn tí shí bì xū zuò dào： shǒu xiān， kǎo lǜ wèn tí yào jiān gù yòu lì hé yòu hài liǎng fāng miàn。 zài yòu lì de qíng kuàng xià yào xiǎng dào bù lì de yīn sù， zài bù lì de qíng kuàng xià yào xiǎng dào yòu lì de yīn sù。 qí cì， yào gēn jù bù tóng de dǒu zhēng mù biāo， cǎi qǔ bù tóng de dǒu zhēng shǒu duàn。 dì sān， yào lì zú zài chōng fēn zhǔn bèi、 shǐ dí rén bù kě gōng pò de jī chǔ shàng， bù néng cún jiǎo xìng xīn lǐ。 dì sì， yào kè fú piān jī de xìng qíng， quán miàn、 shèn zhòng、 lěng jìng dì kǎo lǜ wèn tí。 zhǐ yòu zuò dào liǎo yǐ shàng zhè xiē， fāng néng“ dé dì zhī lì”、 dé rén zhī yòng”。 sūn wǔ rèn wéi， jiàngshuài yào cóng shí jì chū fā chǔzhì wèn tí cái néng zhàn shèng dí rén， suǒ yǐ duì yú guó jūn de wéi bèi shí jì de mìng lìng kě yǐ bù zhí xíng， yīn cǐ， tā dà dǎn dì tí chū liǎo“ jūn mìng yòu suǒ bù shòu” de jūn shì míng yán。 　　 　　 dì jiǔ《 xíng jūn piān》， lùn shù xíng jūn zuò zhàn zhōng zěn yàng 'ān zhì jūn duì hé pàn duàn dí qíng wèn tí， hái lùn shù liǎo jūn duì zài shān dì、 jiāng hé、 yán jiǎn zhǎo zé dì、 píng yuán děng sì zhǒng dì xíng shàng de bù tóng chǔzhì bàn fǎ， hái lùn shù liǎo jūn duì yù dào jué jiàn、 tiān jǐng、 tiān láo、 tiān luó、 tiān xiàn、 tiān xì děng tè shū dì xíng de chǔzhì bàn fǎ。 sūn wǔ hái tí chū liǎo 31 zhǒng guān chá、 pàn duàn dí qíng de fāng fǎ， tōng guò zhè xiē fāng fǎ， bǎ kàn dào、 tīng dào hé zhēn chá dào de gè zhǒng xiàn xiàng jiā yǐ fēn xī， zhǎng wò zhēn shí de dí qíng， cái néng zhì dìng chū zhèng què de zuò zhàn fāng 'àn， cái néng huò dé shèng lì。 sūn wǔ zài běn piān zhōng hái tí chū liǎo“ lìng zhī yǐ wén， qí zhè yǐ wǔ” de wén wǔ jiān yòng de zhì jūn yuán zé， jí yào yòng dào yì lái jiào yù shì bīng， yòng fǎ jì lái tǒng yī bù diào， zhè yàng de jūn duì dǎ qǐ zhàng lái yī dìng néng qǔ dé shèng lì。 　　 　　 dì shí《 dì xíng piān》， lùn shù yòng bīng zuò zhàn zěn yàng lì yòng dì xíng de wèn tí， zhuózhòng lùn shù shēn rù dí guó zuò zhàn de hǎo chù。 sūn wǔ fēn xī liǎo jiǔ zhǒng zhàn dì de tè diǎn hé shì bīng chù zài zhè xiē dì qū de xīn lǐ zhuàng tài， xiāng yìng dì tí chū liǎo zài zhè xiē dì qū yòng bīng de bù tóng cuò shī， rèn wéi shēn rù dí guó， děng yú bǎ shì bīng tóu zhì zài wēi dì、 xiàn rù sǐ dì， tā men huì pò bù dé sì pàn sǐ zuò zhàn， fā huī gèng dà de zhàn dǒu lì， ér qiě， shēn rù dí guó， hái kě jiù dì bǔ chōng jūn liáng， hái kě yīn lí jiā tài yuǎn 'ér bù huì táo sàn， fú cóng zhǐ huī， yī xīn yī yì zuò zhàn， duó dé zhàn zhēng shèng lì。 　　 　　 dì shí yī《 jiǔ dì piān》， lùn shù jiǔ zhǒng bù tóng zuò zhàn dì qū jí qí yòng bīng yuán zé， tí chū liǎo“ bīng zhī qíng zhù sù， chéng rén zhī bù jí， yóu bù yú zhī dào， gōng qí suǒ bù jiè” de tū rán xí jī de zuò zhàn sī xiǎng。 　　 　　 dì shí 'èr《 huǒ gōng piān》， lùn shù zài zhàn zhēng zhōng shǐ yòng huǒ gōng de bàn fǎ、 tiáo jiàn hé yuán zé děng wèn tí。 　　 　　 sūn wǔ rèn wéi， huǒ gōng yòu huǒ rén、 huǒ jī、 huǒ zī、 huǒ kù、 huǒ duì wǔ zhǒng， jí fén shāo dí jūn de yíng zhài、 jī jù、 zī zhòng、 fǔ kù hé yùn shū shè shī zhè wǔ zhǒng。 zhuóyǎn diǎn zài yú cuī huǐ dí rén de rén lì、 wù lì hé yùn shū xiàn。 zhè wǔ zhǒng huǒ gōng fāng fǎ bì xū biàn huà yùn yòng， wǒ jūn kě yǐ zhǎng wò， dí jūn yě kě yǐ zhǎng wò， yīnggāi zhù yì fáng bèi。 　　 　　 zhī gōng bì xū jù bèi tiáo jiàn。 chú liǎo fā huǒ de qì cái bì xū píng shí yòu zhǔn bèi zhī wài， zòng huǒ shí hái yào xuǎn zé tiān shí， yào zài tiān qì gān zào hé guā fēng de rì zǐ fàng huǒ。 shí shī huǒ gōng yě bì xū hé shì bīng de jìn gōng hù xiāng pèi hé， zhè yàng cái néng fā huī huǒ gōng de zuò yòng， dá dào duó qǔ shèng lì de mùdì。 　　 　　 dì shí sān《 jiān piān》， lùn shù shǐ yòng jiàndié zhēn chá dí qíng zài zuò zhàn zhōng de zhòng yào yì yì， bìng lùn shù liǎo jiàndié de zhǒng lèi hé shǐ yòng jiàndié de fāng fǎ。 sūn wǔ shí fēn zhòng shì jiàndié de zuò yòng， rèn wéi tā shì zuò zhàn qǔ shèng de yī gè guān jiàn， jūn duì yǐ kào jiàndié tí gōng de qíng bào 'ér cǎi qǔ xíng dòng。 sūn wǔ bǎ jiàndié fēn wéi wǔ zhǒng： yīn jiān、 nèi jiān、 fǎn jiān、 sǐ jiān、 shēng jiān。 suǒ wèi yīn jiān， jiù shì lì yòng dí guó xiāng lǐ de pǔ tōng rén wéi jiàndié。 suǒ wèi nèi jiān， jiù shì lì yòng dí guó de guān lì wéi jiān dié。 suǒ wèi fǎn jiān， jiù shì lì yòng dí fāng de jiàndié lái wèiwǒ suǒ yòng。 suǒ wèi sǐ jiān， jiù shì gù yì duì wài sàn bù xū jiǎ de qíng kuàng， ràng wǒ fāng jiàndié zhī dào， rán hòu chuán gěi dí fāng。 suǒ wèi shēng jiān， jiù shì pài wǎng dí fāng zhēn chá dí qíng yǐ hòu néng qīn zì huí lái bào gào de jiàndié。 zhè wǔ zhǒng jiàndié， qián sān zhǒng shì lì yòng dí fāng rén yuán， hòu liǎng zhǒng shì wǒ fāng qián rù dí rén nèi bù de。 zhè wǔ zhǒng jiàndié dū shǐ yòng qǐ lái， qíng bào de lái yuán jiù shí fēn guǎng fàn， dǎ qǐ zhàng lái shǐ dí rén máng máng rán bù zhī zěn yàng yìng fù， què shí shì shén miào mò cè。 cóng fǎn jiān dé lái de qíng bào zuì zhòng yào。 yīn cǐ， yào tè bié zhòng shì fǎn jiān， duì dài fǎn jiān de dài yù yīnggāi tè bié yōu hòu。 　　 　　 sūn wǔ de bīng fǎ 13 piān， gè yòu cè zhòng， bō lán qǐ fú， fēn xī tòu chè， jiàn jiě jīng dào， shí yòng xìng qiáng。 wèile shǐ wú wáng néng gòu rèn yòng tā， tā zài bīng fǎ kāi tóu jiù shuō：“ wú wáng tīng wǒ suǒ chén zhī jì 'ér yòng bīng zé bì shèng， wǒ jiù liú zài zhè 'ér， rú bù tīng wǒ jì 'ér yòng bīng zé bì bài， wǒ yě jiù yào zài dào bié de guó jiā qù。” wèile shǐ wú wáng dú bīng fǎ gǎn dào qīnqiè， tā zài bīng fǎ zhōng jīng cháng yùn yòng dāng shí wú、 yuè liǎng guó chōng tū de zhàn lì， yòu zhēn duì xìng dì chǎn shù。 tā zài bīng fǎ zhōng zì bǐ shāng cháo kāi guó dà chén yī yǐn hé zhōu cháo kāi guó dà chén jiāng tài gōng， xī wàng fǔ zuǒ wú wáng tǒng yī wáng cháo。 　　 　　 　　 　　 róng mǎ shēng yá 　　 　　 hé lǘ jí wèi sān nián， jí gōng yuán qián 512 nián， wú guó guó nèi wěn dìng， cāng lǐn chōng zú， jūn duì jīng hàn， xiàng xī jìn bīng zhēng fá chǔ guó de zhǔn bèi gōng zuò yǐ jīng jī běn jiù xù。 wǔ zǐ xū xiàng hé lǘ tí chū， zhè yàng de cháng tú yuǎn zhēng， yī dìng yào yòu yī wèi shēn tōng tāo lüè de jūn shì jiā chóuhuà zhǐ huī， fāng néng qǔ shèng。 tā xiàng wú wáng hé lǘ tuī jiàn liǎo zhèng zài yǐn jū de sūn wǔ， xiàng wú wáng jiè shào sūn wǔ de jiā shì、 rén pǐn hé cáigàn， chēng zàn sūn wǔ shì gè fāng néng 'ān bāng、 wǔ néng dìng guó de gài shì qí cái。 kě shì， sūn wǔ zì cóng lái dào wú guó hòu yī zhí yǐn jū zhù shū， wú wáng lián sūn wǔ zhè gè míng zì dōubù céng tīng shuō， rèn wéi yī jiè nóng fū bù huì yòu dà běn shì。 wǔ zǐ xū biàn fǎn fù tuī jiàn， jǐn yī gè zǎo shàng jiù tuī jiàn liǎo 7 cì， wú wáng cái dāyìng jiē jiàn sūn wǔ。 　　 　　 sūn wǔ dài zhe tā gāng xiě jiù de bīng fǎ jìn jiàn wú wáng。 wú wáng jiàngbīng fǎ yī piān yī piān kàn bà， zé zé chēng hǎo， dàn hū rán chǎn shēng yī gè niàn tóu， bīng fǎ tóu tóu shì dào， shì fǒu zhēn shì hé yú zhàn zhēng de shí yòng ní？ sūn wǔ néng xiě bīng fǎ， yòu zěn yàng cái néng zhèng míng tā bù zhǐ shì yī wèi zhǐ shàng tán bīng de rén ní？ wú wáng biàn duì sūn wǔ shuō：“ nǐ de bīng fǎ shí sān piān， wǒ yǐ jīng zhú piān bài dú， shí shì 'ěr mù yī xīn， shòu yì bù qiǎn， dàn bù zhī shí xíng qǐ lái rú hé， kě fǒu yòng tā xiǎo guī mó dì yǎn liàn yī xià， ràng wǒ men jiàn shí jiàn shí？” sūn wǔ huí dá shuō：“ kě yǐ”。 wú wáng yòu wèn dào：“ xiān shēng dǎ suàn yòng shénme yàng de rén qù yǎn liàn？” sūn wǔ dá：“ suí jūn wáng de yì yuàn， yòng shénme yàng de réndōu kě yǐ。 bù guǎn shì gāo guì de hái shì dī jiàn de， yě bù lùn shì nán de hái shì nǚ de， dōukě yǐ。” wú wáng xiǎng gěi sūn wǔ chū gè nán tí， biàn yào qiú yòng gōng nǚ lái yǎn liàn。 　　 　　 yú shì， wú wáng xià lìng jiāng gōng zhōng měi nǚ 180 míng zhào dào gōng hòu de liàn bīng chǎng， jiāo gěi sūn wǔ qù yǎn liàn。 sūn wǔ bǎ 180 míng gōng nǚ fēn wéi zuǒ yòu liǎng duì， zhǐ dìng wú wáng zuì wéi chǒng 'ài de liǎng wèi měi jī wéi zuǒ yòu duì cháng， ràng tā men dài lǐng gōng nǚ jìn xíng cāo liàn， tóng shí zhǐ pài zì jǐ de jià chē rén hé péi chéng dān rèn jūn lì， fù zé zhí xíng jūn fǎ。 　　 　　 fēn pài sì dìng， sūn wǔ zhàn zài zhǐ huī tái shàng， rèn zhēn xuān jiǎng cāo liàn yào lǐng。 tā wèn dào：“ nǐ mendōu zhī dào zì jǐ de qián xīn、 hòu bèi hé zuǒ yòu shǒu bā？ xiàng qián， jiù shì mù shì qián fāng； xiàng zuǒ， shì zuǒ shǒu； xiàng yòu， shì yòu shǒu； xiàng hòu， shì hòu bèi。 yī qiē xíng dòng， dū yǐ gǔ shēng wéi zhǔn。 nǐ mendōu tīng míng bái liǎo má？” gōng nǚ men huí dá：“ tīng míng bái liǎo。” ān pái jiù xù， sūn wǔ biàn jī gǔ fā lìng， rán 'ér jìn guǎn sūn wǔ sān lìng wǔ shēn， gōng nǚ men kǒu zhōng yìng dá， nèi xīn què gǎn dào xīn qí、 hǎo wán， tā men bù tīng hào lìng， pěng fù dà xiào， duì xíng dà luàn。 sūn wǔ biàn zhào jí jūn lì， gēn jù bīng fǎ， zhǎn liǎng wèi duì cháng。 wú wáng jiàn sūn wǔ yào shā diào zì jǐ de 'ài jī， mǎ shàng pài rén chuán mìng shuō： guǎ rén yǐ jīng zhī dào jiāng jūn néng yòng bīng liǎo。 méi yòu zhè liǎng gè měi rén shì hòu， guǎ rén chī fàn yě méi yòu wèi dào。 qǐng hūn jūn shè miǎn tā men。” sūn wǔ háo bù liú qíng dì shuō：“ chén jì rán shòu mìng wéi jiāng， jiāng zài jūn zhōng， jūn mìng yòu suǒ bù shòu。” sūn wǔ zhí yì shā diào liǎo liǎng wèi duì cháng， rèn mìng liǎng duì de pái tóu chōng dāng duì cháng， jì xù liàn bīng。 dāng sūn wǔ zài cì jī gǔ fā lìng shí， zhòng gōng nǚ qián hòu zuǒ yòu， jìn tuì huí xuán， guì pá gǔn qǐ， quándōu hé hū guīju， zhèn xíng shí fēn qí zhěng。 sūn wǔ chuán rén qǐng hé lǘ jiǎn yuè， hé lǘ yīn wéi shī qù 'ài jī， xīn zhōng bù kuài， biàn tuō cí bù lái， sūn wǔ biàn qīn jiàn hé lǘ。 tā shuō：“ lìng xíng jìn zhǐ， shǎng fá fēn míng， zhè shì bīng jiā de cháng fǎ， wéi jiāng zhì jūn de tōng zé。 duì shì zú yī dìng yào wēi yán， zhǐ yòu zhè yàng， tā men cái huì tīng cóng hào lìng， dǎ zhàng cái néng kè dí zhì shèng。” tīng liǎo sūn wǔ de yī fān jiě shì， wú wáng hé lǘ nù qì xiāo sàn， biàn bài sūn wǔ wéi jiāng jūn。 　　 　　 zài sūn wǔ de yán gé xùn liàn xià， wú jūn de jūn shì sù zhì yòu liǎo míng xiǎn de tí gāo。 jiù zài gōng yuán qián 512 nián， hé lǘ、 wǔ liǎo xū hé sūn wǔ， zhǐ huī wú jūn gōng kè liǎo chǔ de shǔ guó zhōng wú guó（ jīn jiāng sū sù qiān dōng běi）、 shū guó（ jīn 'ān huī lú jiāng xiàn xī）， zhè shí hé lǘ tóu nǎo fā rè， xiǎng yào cháng qū zhí rù gōng kè chǔ dū yǐng（ jīn hú běi jiāng líng xiàn jì nán chéng）。 sūn wǔ rèn wéi zhè yàng zuò bù tuǒ， biàn jìn yán dào：“ chǔ jūn shì tiān xià de yī zhī jìnglǚ， fēi shū guó hé zhōng wú guó kě bǐ。 wǒ jūn sì lián miè 'èr guó， rén pí mǎ fá， jūn zī xiāo hào， bù rú zàn qiě shōu bīng， xù jīng yǎng ruì， zài děng liáng jī。” wú wáng tīng cóng liǎo sūn wǔ de quàn gào， xià lìng bān shī。 　　 　　 wǔ zǐ xū yě wán quán tóng yì sūn wǔ de zhù zhāng， bìng xiàng wú wáng xiàn cè shuō：“ rén mǎ pí láo， bù yí yuǎn zhēng。 bù guò， wǒ men yě kě yǐ shè fǎ shǐ chǔ rén pí kùn。” yú shì wǔ zǐ xū shuō sūn wǔ gòng tóng shāng dìng liǎo yī tào rǎo chǔ、 pí chǔ de jì cè， jí zǔ chéng sān zhī jìnglǚ， lún fān xí rǎo chǔ guó。 dāng wú guó de dì yī zhī bù duì xí jī chǔ jìng de shí hòu， chǔ guó jiàn lái shì bù xiǎo， biàn quán lì yǐ fù， pài bīng yíng jī。 dài chǔ jūn chū dòng， wú jūn biàn wǎng huí chè。 ér chǔ jūn fǎn huí zhù dì shí， wú guó de dì 'èr zhī bù duì yòu gōng rù liǎo chǔ jìng， rú cǐ lún fān xí jī， nòng dé chǔ guó lián nián yìng fù wú jūn， rén lì wù lì dōubèi dà liàng hào fèi， guó nèi shí fēn kōng xū， shǔ guó fēn fēn pàn lí， wú guó què cóng lún fān shí gōng zhōng qiǎng lüè bù shǎo， zài yǔ chǔ duì zhì zhōng wán quán zhàn jù shàng fēng。 　　 　　 gōng yuán qián 506 nián， chǔ guó gōng dǎ yǐ jīng guī fù wú guó de xiǎo guó héng héng cài guó， gěi liǎo wú jūn fá chǔ de jiè kǒu。 hé lǘ hé wǔ zǐ xū、 sūn wǔ zhǐ huī xùn liàn yòu sù de 3 wàn jīng bīng， chéng zuò zhàn chuán， sù huái 'ér shàng， zhí qū cài guó yǔ chǔ guó de jiāo zhàn。 chǔ jūn jiàn wú jūn lái shì xiōng měng， bù dé bù fàng qì duì cài guó de wéi gōng， shōu suō bù duì， diào jí zhù lì， yǐ hàn shuǐ wéi jiè， jiā jǐn shè fáng， kàng jī wú jūn de jìn gōng。 bù liào sūn wǔ tū rán gǎi biàn liǎo yán huái hé jìn jūn de lù xiàn， fàng qì zhàn chuán， gǎi cóng lù lù jìn gōng， zhí chā chǔ guó zòng shēn。 　　 　　 wǔ zǐ xū wèn sūn wǔ：“ wú jūn xí yú shuǐ xìng， shàn yú shuǐ zhàn， wèihé gǎi cóng lù lù jìn jūn ní？” 　　 　　 sūn wǔ gào sù tā shuō：“ yòng bīng zuò zhàn， zuì guì shén sù。 yīngdāng zǒu bié rén liào xiǎng bù dào de lù， yǐ biàn dǎ tā gè cuò shǒu bù jí。 nì shuǐ xíng zhōu， sù dù chí huǎn， chǔ jūn bì rán chéng jī jiā qiáng fáng bèi， nà jiù hěn nán pò dí liǎo，” shuō dé wǔ zǐ xū diǎn tóu chēng shì。 　　 　　 jiù zhè yàng， sūn wǔ zài 3 wàn jīng bīng zhòngxuǎn zé liǎo qiáng zhuàng mǐn jié de 3500 rén wéi qián zhèn， shēn chuān jiān jiá， shǒu zhí lì qì， lián lián dà bài chǔ jūn。 jiù lì 11 yuè 28 rì gōng rù chǔ guó de guó dū yǐng， chǔ zhāo wáng dài zhe mèi mèi cāng huáng chū táo。 sūn wǔ yǐ 3 wàn jūn duì gōng jī chǔ guó de 20 wàn dà jūn， huò dé quán shèng， chuàng zào liǎo yǐ shǎo shèng duō de guāng huī zhàn lì。 　　 　　 rán 'ér， zhè shí yuè guó chéng wú jūn fá chǔ zhī jī jìn gōng wú guó， qín guó yòu chū bīng bāng zhù chǔ guó duì fù wú jūn， zhè yàng， hé lǘ bù dé bù yǐn bīng fǎn wú。 cǐ hòu， wú yòu jì xù fá chǔ， chǔ wéi miǎn wáng guó， jiāng guó dū yóu yǐng qiān dào dū（ jīn hú běi yí chéng xiàn dōng nán）。 　　 　　 sūn wǔ zài bāng zhù hé lǘ xī pò qiáng chǔ de tóng shí， jìhuà zhēng fú yuè guó。 gōng yuán qián 496 nián， hé lǘ tīng shuō yuè wáng yǔn cháng qù shì， xīn jí wèi de yuè wáng gòu jiàn nián qīng zhì ruò， yuè guó guó nèi bù dà wěn dìng， rèn wéi jī bù kě shī， shí bù zài lái， biàn bù tīng sūn wǔ děng rén de quàn gào， bù děng zhǔn bèi gōng zuò quán bù jiù xù， jiù cāng cù chū bīng， xiǎng yào jī bài yuè guó。 bù liào， gòu jiàn zhěng dùn duì wǔ， zhù dòng yíng zhàn， liǎng jūn xiāng yù yú wú yuè biān jìng de lǐ（ jīn zhè jiāng jiā xīng xiàn xī nán）。 gòu jiàn shī zhǎn qiǎo jì， tā pài sǐ xíng fàn shǒu xiān chū zhèn， pái chéng sān xíng， bǎ jiàn fàng zài bó zǐ shàng， yī gè gè chén shù biǎo yǎn hòu， zì jǐng yú zhèn qián。 wú guó shì bīng bù zhī nà shì yī gè gè zuì fàn， jū rán kàn dé wàng liǎo shén， shǎ liǎo yǎn， yuè jūn chéng jī fā dòng chōng fēng， wú jūn cāng huáng bài tuì， hé lǘ yě shāng chóngshēn wáng。 　　 　　 hé lǘ qù shì hòu， yóu tài zǐ fūchāi jì chéng wáng wèi， sūn wǔ hé wǔ zǐ xū zhěng dùn jūn bèi， yǐ fǔ zuǒ fūchāi wán chéng bào chóu xuě chǐ dà yè。 gōng yuán qián 494 nián chūn tiān， gòu jiàn diào jí jūn duì cóng shuǐ shàng xiàng wú guó jìn fā， fū chā shuài 10 wàn jīng bīng yíng zhàn yú fū jiāo（ jīn jiāng sū wú xiàn xī nán tài hú biān）， zài sūn wǔ、 wǔ zǐ xū de cèhuà xià， wú jūn zài yè jiān bù zhì liǎo xǔ duō zhà bīng， fēn wéi liǎng yì， gāo jǔ huǒ bǎ， zhǐ jiàn zài hēi 'àn de yè mù zhōng huǒ guāng lián chéng yī piàn， xùn sù xiàng yuè jūn zhèn dì yí dòng， shā shēng zhèn tiān， yuè jūn jīng kǒng wàn zhuàng， jūn xīn dòng yáo， wú jūn chéng shì zǒng gōng， dà bài yuè jūn， gòu jiàn zài wú jūn de zhuī jī xià dài zhe 5000 míng jiá shì páo dào kuàijī shān（ jīn zhè jiāng shào xīng shì dōng nán） shàng de yī gè xiǎo chéng zhōng píng xiǎn dǐ kàng， yóu yú wú jūn tuán tuán bāo wéi， gòu jiàn zhǐ dé xiàng wú qū rǔ qiú hé， fūchāi bù tīng wǔ zǐ xū quàn zǔ， tóng yì liǎo gòu jiàn de qiú hé yào qiú。 　　 　　 wú guó de zhēng bà huó dòng zài nán fāng dì qū qǔ dé shèng lì hòu， biàn xiàng běi fāng zhōng yuán dì qū jìn bī， gōng yuán qián 485 nián， fūchāi lián hé lǔ guó， dà bài qí jūn。 gōng yuán qián 482 nián， fūchāi yòu shuài lǐng zhāoshù wàn jīng bīng， yóu shuǐ lù běi shàng， dào dá huáng chí（ jīn hé nán fēng qiū xiàn nán）， yǔ jìn、 lǔ děng zhū hóu guó jūn huì méng。 wú wáng fūchāi zài zhè cì méng huì shàng， yǐ qiáng dà de jūn shì lì liàng wéi hòu dùn， zhēng dé bà zhù de dì wèi。 sūn wǔ suī méi yòu zhí jiē cān jiā gōng qí qǔ shèng、 yǔ jìn zhēng bà liǎng shì， dàn zài cǐ qián sūn wǔ jīng xīn xùn liàn jūn duì hé zhì dìng jūn shì móu lüè， duì fūchāi jiàn lì bà yè yòu bù kě mǒ shā de jù dà gòng xiàn。 　　 　　 sī xiǎng yǐng xiǎng 　　 　　 qiǎo rán guī yǐn liú《 sūn zǐ》 sī xiǎng yǐng xiǎng 2500 nián 　　 　　 suí zhe wú guó bà yè de zhēng zhēng rì shàng， fūchāi jiàn jiàn zì yǐ wéi shì， bù nà zhōng yán。 wǔ zǐ xū rèn wéi： gòu jiàn bèi pò qiú hé， yī dìng hái huì xiǎng bàn fǎ dào yǐ hòu bào fù， gù bì xū chè dǐ miè diào yuè guó， jué bù néng gū xī jiān， liú xià hòu huàn。 dàn fūchāi tīng liǎo jiān chén de tiǎo bō， bù jǐn bù lǐ cǎi wǔ zǐ xū de kǔ jiàn， fǎn 'ér zhì zào jiè kǒu， bī qí zì jìn， shèn zhì mìng rén jiāng wǔ zǐ xū de shī tǐ zhuāng zài yī zhǐ pí dài lǐ， rēng dào jiāng zhōng， bù gěi 'ān zàng。 sūn wǔ shēn zhī“ fēi niǎo jué， liáng gōng cáng； hú tù jìn， zǒu gǒu pēng” de dào lǐ， duì wǔ zǐ xū cǎn sǐ de yī mù shí fēn hán xīn， yú shì biàn qiǎo rán guī yǐn， xī yǐng shēn shān， gēn jù zì jǐ xùn liàn jūn duì、 zhǐ huī zuò zhàn de jīng yàn， xiū dìng qí bīng fǎ 13 piān， shǐ qí gèng zhēn wán shàn。 　　 　　 shì qíng bù chū wǔ zǐ xū suǒ liào， yuè wáng gòu jiàn qū rǔ qiú hé hòu， wò xīn cháng dǎn， lì zhì bào fù， tā shí nián shēng jù， shí nián jiào xùn， shǐ yuè guó fù zú， yuè jūn jīng hàn。 gōng yuán qián 482 nián， yuè jūn chéng wú jūn zhù lì jù jí huáng chí yǔ zhōng yuán zhū hóu méng huì、 wú guó guó nèi bīng lì kōng xū zhī jì， fā bīng xí jī wú guó， gōng rù wú guó guó dū， wú guó zāo cǐ dòng nán， biàn yī jué bù zhèn， yóu shèng zhuǎn shuāi， yán zhì gōng yuán qián 473 nián， zhèng shì bèi yuè guó miè wáng， fūchāi kuì hèn jiāo jiā， zì wěn 'ér sǐ。 sūn wǔ suǒ mèng xiǎng de yóu wú wáng tǒng yī huá xià， yě jiù chéng wéi pào yǐng。 　　 　　 sūn wǔ de yī shēng， chú liǎo qí hè hè zhàn gōng yǐ wài， gèng zhù yào de shì tā gěi hòu rén liú xià liǎo bù shǎo zhēn guì de lùn bīng、 lùn zhèng de piān zhāng， qí zhōng yóu yǐ liú chuán xià lái de《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zuì zhù míng。 zhè duǎn duǎn de 13 piān 5000 zì， tǐ xiàn liǎo sūn wǔ wán zhěng de jūn shì sī xiǎng tǐ xì。 　　 　　 sūn wǔ de jūn shì sī xiǎng jù yòu pǔ sù de wéi wù lùn hé biàn zhèng fǎ guān diǎn。 tā qiáng diào zhàn zhēng de shèng fù bù qǔ jué yú guǐ shén， ér shì yǔ zhèng zhì qīng míng、 jīng jì yǐ zhǎn、 wài jiāo nǔ lì、 jūn shì shí lì、 zì rán tiáo jiàn zhū yīn sù yòu lián xì， yù cè zhàn zhēng shèng fù zhù yào jiù shì fēn xī yǐ shàng zhè xiē tiáo jiàn rú hé， zhè jiù tǐ xiàn liǎo tā pǔ sù de wéi wù lùn guān diǎn。 sūn wǔ bù jǐn xiāng xìn shì jiè shì kè guān cún zài de， ér qiě rèn wéi shì jiè shàng de shì wù dōuzài bù tíng dì yùn dòng biàn huà zhe， qiáng diào zài zhàn zhēng zhōng yìng jī jí chuàng zào tiáo jiàn， fā huī rén de zhù guān néng dòng xìng， cù chéng duì lì miàn cháo zhe yòu lì yú zì jǐ de fāng xiàng zhuǎn huà， biǎo míng sūn wǔ zhǎng wò liǎo shēng dòng huó pō de biàn zhèng fǎ。 zhèng shì yīn wéi sūn wǔ zài jūn shì kē xué zhè mén jù tǐ kē xué zhōng gài kuò hé zǒng jié chū liǎo yì cháng fēng fù、 duō fāng miàn de zhé xué dào lǐ， què lì liǎo tā zài chūn qiū mò qī sī xiǎng jiè zhōng yǔ kǒng zǐ、 lǎo zǐ de bìng liè dì wèi， bèi bìng chēng wéi chūn qiū mò qī sī xiǎng jiè shàng kōng de sān kē míng liàng de xīng tǐ。 　　 　　 sūn wǔ de jūn shì lǐ lùn bìng fēi méi yòu quē diǎn、 cuò wù de dōng xī， dàn yuǎn yuǎn chāo chū liǎo tóng shí dài de bīng fǎ zhù zuò， yě yǐ qí zhuó yuè de jiàn shí shēn shēn yǐng xiǎng liǎo hòu shì， shòu dào gǔ jīn zhōng wài jūn shì jiā de guǎng fàn tuī chóng。 lì rú： sūn wǔ zhù zhāng“ shèn zhàn”。 zài《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zhōng kāi zōng míng yì biàn zhǐ chū：“ zhàn zhēng shì guó jiā de dà shì， guān xì dào rén mín de shēng sǐ， shè jì de cún wáng， shì bù kě bù shèn zhòng yán jiū xī xīn kǎo lǜ de”。 sūn wǔ yòu jǐng gào guó jūn bù kě yīn fèn nù 'ér xīng bīng， jiàngshuài yě bù kě yīn nǎo huǒ 'ér jiāo zhàn， yī dìng yào zhān qián gù hòu， yǐ guó jiā lì yì wéi chǐ dù zuò chū jué cè。 lì rú， sūn wǔ tí chū liǎo“ zhī bǐ zhī jǐ， bǎi zhàn bù dài” zhè gè zhù míng lùn duàn， rèn wéi yī dìng yào duì zì jǐ de shí lì hé duì fāng de qíng kuàng liǎo rú zhǐ zhǎng， suí shí suí dì zhǎng wò duì fāng de dòng tài biàn huà， cǎi qǔ xiāng yìng de yìng biàn cuò shī， cái néng qǔ dé zhàn zhēng de shèng lì。 lì rú， sūn wǔ yòu tí chū liǎo jí zhōng yōu shì bīng lì dǎ jiān miè zhàn de zhù zhāng， rèn wéi bù guǎn dí wǒ zǒng tǐ lì liàng duì bǐ de qiáng ruò rú hé， yī dìng yào chuàng zào jī huì， zào chéng wǒ zài jú bù bīng lì shàng de yōu shì， yǐ shí gōng yī， yǐ zhòng jī guǎ， quán jiān dí fāng。 …… zhè xiē guāng huī de jūn shì sī xiǎng hé jūn shì lùn duàn dū bèi shòu jūn shì jiā men de tuī chóng， sūn wǔ bèi gǔ jīn zhōng wài de jūn shì jiā yī zhì zūn chóng wéi“ bīng jiā zhī zǔ”。 zhàn guó shí dài de wú qǐ、 sūn bìn、 wèi liáo děng zhòng duō de jūn shì jiā tuī chóng sūn wǔ de jūn shì yì shù shǒu qū yī zhǐ。 sān guó shí zhù míng de zhèng zhì jiā、 jūn shì jiā cáo cāo shèng zàn《 sūn zǐ bīng fǎ 》， tā qīn zì zhěng lǐ qián rén duì《 sūn zǐ bīng fǎ 》 de yán jiū， zuò chéng jiǎn míng de“ lüè jiě”， wéi hòu rén xué xí yùn yòng《 sūn zǐ bīng fǎ 》 tí gōng fāng biàn。 níng dài，《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zuò wéi《 wǔ jīng qī shū》 de dì yī bù， chéng wéi kē jǔ zhōng wǔ kē kǎo shì de lǐ lùn kē mù，《 sūn zǐ bīng fǎ 》 cóng cǐ zài shè huì shàng dé dào guǎng fàn de liú chuán。 tóng shí，《 sūn zǐ bīng fǎ 》 yě xiàng yuè nán、 cháo xiān、 rì běn、 yǐ sè liè nǎi zhì yīng、 dé、 é děng guó liú chuán。 　　 　　 jìn xiàn dài de zhàn zhēng shǐ yòng xǔ duō xīn shì wǔ qì， yǔ gǔ dài zhàn zhēng de tiáo jiàn dà bù xiāng tóng， dàn《 sūn zǐ bīng fǎ 》 suǒ lùn shù de zhàn zhēng de jī běn yuán lǐ hé yuán zé dōuméi yòu yīn zhàn zhēng tiáo jiàn de gǎi biàn 'ér gǎi biàn， suǒ yǐ réng rán shòu dào jūn shì jiā men de pǔ biàn tuī chóng。 lǐng dǎo zhōng guó gé mìng qǔ dé shèng lì de máo zé dōng céng gāo dù píng jià shuō：“ sūn zǐ de guī lǜ， zhī bǐ zhī jǐ， bǎi zhàn bù dài， réng shì kē xué de zhēn lǐ。” zài 1990 nián de hǎi wān zhàn zhēng zhōng， měi guó jiāng jūn sī wǎ cí kē fū shǐ yòng zuì gǔ lǎo de《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zhōng“ zhòng jiāng zhì bīng” de yuán zé jí míng zhǒng móu lüè sī xiǎng lái qū dòng zhuāng bèi zhe zuì xiàn dài huà de zhàn zhēng wǔ qì qǔ dé liǎo zhàn zhēng de shèng lì， sī wǎ cí kē fū yě yóu cǐ bèi yù wéi“ jiāng xīng qí cái”。 yīng guó zhù míng zhàn lüè jiā lì dé 'ěr . hā tè zài《 sūn zǐ bīng fǎ 》 yīng yì běn xù yán zhōng shuō：“ 2500 duō nián qián zhōng guó zhè wèi gǔ dài bīng fǎ jiā de sī xiǎng、 duì yú yán jiū hé shí dài de zhàn zhēng shì hěn yòu bāng zhù de。” 　　 　　 gǔ jīn zhōng wài de jūn shì jiā mendōu shǐ yòng qí zhōng lùn shù de jūn shì lǐ lùn lái zhǐ dǎo zhàn zhēng bù jǐn yùn yòng yú jūn shì lǐng yù， hái bèi tuī guǎng yùn yòng yú shè huì de gè gè lǐng yù， yóu qí zài qǐ yè jīng yíng guǎn lǐ zhōng dé dào liǎo guǎng fàn de yùn yòng。 sūn wǔ de jūn shì lǐ lùn yǔ qǐ yè guǎn lǐ suī rán huó dòng de lǐng yù bù tóng， dàn tā men què shí yòu xǔ duō xiāng sì zhī chù， shì yì， jìng zhēng jí zhàn zhēng。 rì běn qǐ yè jiā dà qiáo wǔ fū suǒ zhù《 bīng fǎ jīng yíng quán shū》 zhǐ chū：“ cǎi yòng zhōng guó de bīng fǎ sī xiǎng zhǐ dǎo qǐ yè jīng yíng guǎn mái， bǐ měi guó de qǐ yè guǎn lǐ fāng shì gèng hé lǐ、 gèng yòu xiào。” měi guó zhù míng jīng jì xué jiā huò jí cí zài《 qǐ yè guǎn lǐ》 yī shū zhōng zhǐ chū：《 sūn zǐ bīng fǎ 》 yī shū zhōng“ jiē shì de xǔ duō yuán lǐ yuán zé， qì jīn yóu shǔ diān pū bù pò， réng yòu qí yùn yòng jià zhí”。 gǔ lǎo de bīng fǎ zài xiàn dài shè huì zhōng shǎn yào zháomí rén de guāng cǎi。 sūn wǔ suī fēi chū shēng wú dì， dàn yī shēng huó dòng shì zài wú dì。 yuèdòu《sūn zǐ bīng fǎ》!!! No. 2 　　yě chēng《 sūn zǐ》、《 wú sūn zǐ bīng fǎ 》、《 sūn wǔ bīng fǎ》。 zhōng guó gǔ dài zuì zhù míng de、 xiàn cún zuì zǎo de bīng shū。 chūn qiū mò sūn wǔ zhù。 gòng shí sān piān， fēn wéi jì、 zuò zhàn、 móu gōng、 xíng、 shì、 xū shí、 jūn zhēng、 jiǔ biàn、 xíng jūn、 dì xíng、 jiǔ dì、 huǒ gōng、 yòng jiān。 zǒng jié liǎo chūn qiū mò qī jí qí yǐ qián de zhàn zhēng jīng yàn， jiē shì zhàn zhēng de yī xiē yī bān guī lǜ yǐ jí jù yòu pǔ biàn yì yì de zuò zhàn hé zhì jūn yuán zé， rú“ zhī bǐ zhī jǐ， bǎi zhàn bù dài”、“ bì shí 'ér jī xū” děng。 zài shì jiè jūn shì shǐ shàng zhàn yòu tū chū de dì wèi。 bīng fǎ jiǎn jiè 　　《 sūn zǐ bīng fǎ 》 yòu chēng《 sūn wǔ bīng fǎ》、《 wú sūn zǐ bīng fǎ 》、《 sūn zǐ bīng shū》、《 sūn wǔ bīng shū》 děng， shì zhōng guó gǔ diǎn jūn shì wén huà yí chǎn zhōng de cuǐ càn guī bǎo， shì zhōng guó yōu xiù wén huà chuán tǒng de zhòng yào zǔ chéng bù fēn。 shì shì jiè sān dà bīng shū zhī yī（ lìng wài liǎng bù shì：《 zhàn zhēng lùn》 ( kè láo sài wéi cí )，《 wǔ lún shū》 ( gōng běn wǔ cáng )） qí nèi róng bó dà jīng shēn， sī xiǎng jīng suì fù shàn， luó ji zhěn mì yán jǐn。 zuò zhě wéi chūn qiū mò nián de qí guó rén sūn wǔ（ zì cháng qīng）。 yī bān rèn wéi，《 sūn zǐ bīng fǎ 》 chéng shū yú zhuān zhū cì wú wáng liáo zhī hòu zhì hé lǘ sān nián sūn wǔ jiàn wú wáng zhī jiān， yě jí qián 515 zhì qián 512 nián。 quán shū fēn wéi shí sān piān， shì sūn wǔ chū cì jiàn miàn zèng sòng gěi wú wáng de jiàn miàn lǐ， shì jiàn sī mǎ qiān《 shǐ jì》：“ sūn zǐ wǔ zhě， qí rén yě， yǐ bīng fǎ jiàn wú wáng hé lǘ。 hé lǘ yuē： zǐ zhī shí sān piān wú jìn guān zhī yǐ。” yòu yòng bīng rú《 sūn zǐ》， cè móu《 sān shí liù jì》 de shuō fǎ。 　　《 sūn zǐ bīng fǎ 》 chéng shū yú chūn qiū mò qī， shì wǒ guó gǔ dài liú chuán xià lái de zuì zǎo、 zuì wán zhěng、 zuì zhù míng de jūn shì zhù zuò， zài zhōng guó jūn shì shǐ shàng zhàn yòu zhòng yào de dì wèi， qí jūn shì sī xiǎng duì zhōng guó lì dài jūn shì jiā、 zhèng zhì jiā、 sī xiǎng jiā chǎn shēng fēi cháng shēn yuǎn de yǐng xiǎng， qí yǐ bèi yì chéng rì、 yīng、 fǎ、 dé、 é děng shí jǐ zhǒng wén zì， zài shì jiè gè dì guǎng wéi liú chuán， xiǎng yòu“ bīng xué shèng diǎn” de měi yù。 zuò wéi huá xià wén huà nǎi zhì shì jiè wén míng zhōng de guī bǎo，《 sūn zǐ bīng fǎ 》 bù jǐn jǐn shì yī bù bīng fǎ， bù jǐn zhǐ yú zhōng huá wén huà zhōng de zhòng yào yí chǎn， tā gèng shì huá xià zhì huì yǔ pǔ sù sī xiǎng de xiàng zhēng。 　　《 sūn zǐ bīng fǎ 》 de yì yì， bù jǐn jǐn shì yī bù jūn shì zhù zuò， tā gēngdài biǎo zhe yán huáng zǐ sūn de zhì huì、 sī xiǎng、 wén huà， shì jǐ qiān nián huá xià wén huà de jié jīng， shì zhōng huá wén míng de zhì huì gēn jī、 yuán quán。 　　 zài xiàn dài， sūn zǐ bīng fǎ de zuò yòng yuǎn yuǎn bù zài jú xiàn yú shì yī běn jūn shì zhù zuò de fàn chóu， tā hái bèi guǎng fàn yùn yòng yú zhèng zhì dǒu zhēng， shāng yè jìng zhēng。 shè huì shēng huó de fāng fāng miàn miàn。 gěi wǒ men tí gōng liǎo xǔ duō sī kǎo wèn tí， jiě jué wèn tí de fāng fǎ， shǐ wǒ men bàn qǐ shì lái duō jǐ fēn zhì huì， shǎo zǒu xiē wān lù。 bīng fǎ gài shù 　　sūn wǔ yuán shì qí guó（ jīn shān dōng guǎng ráo） rén， hòu lái niǎn zhuǎn dào wú guó。 dāng shí shì féng gōng zǐ guāng zhèng biàn。 zài bèi wú guó pìn wéi jiāng jūn yǐ qián， céng jīng zhé fú 20 nián zhī jiǔ。 hòu， jī guāng jí wèi， wǔ zǐ xū tīng shuō qí cái néng， xiàng wú wáng tuī jiàn， dāng shí， sūn wǔ jiù dài zhe zhè 13 piān jìn jiàn wú wáng， huò dé zhòng yòng。 hòu， wú wáng jìn gōng chǔ guó， jiànglǐng jiù shì sūn wǔ。《 sūn zǐ bīng fǎ 》 　　《 hàn shū · yì wén zhì》 jìzǎi：“ bīng quán móu jiā wú sūn zǐ bīng fǎ bā shí 'èr piān， tú jiǔ juàn”。 bā shí 'èr piān zhōng de shí sān piān zhù yú jiàn wú wáng qián； jiàn wú wáng hòu yòu zhù wèn dá duō piān。 wǎn zhì táng dài， liú chuán de sūn zǐ bīng fǎ gòng sān juàn， qí zhōng shí sān piān wéi shàng juàn， hái yòu zhōng xià 'èr juàn。《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zhù jiā dù mù rèn wéi， cáo cāo jiāng bā shí 'èr piān sūn zǐ bīng fǎ shān jié wéi shí sān piān； dàn qí tā zhù jiā rèn wéi shí sān piān chū zì sūn zǐ běn rén， bù shì cáo cāo shān jié de jiēguǒ。 　　 mù qián rèn wéi《 sūn zǐ bīng fǎ 》 yóu sūn wǔ cǎo chuàng， hòu lái jīng qí dì zǐ zhěng lǐ chéng shū。 　　《 sūn zǐ bīng fǎ 》 quán shū gòng shí sān piān。《 jì》 jiǎng de shì miào suàn， jí chū bīng qián zài miào táng shàng bǐ jiào dí wǒ de gè zhǒng tiáo jiàn， gū suàn zhàn shì shèng fù de kě néng xìng， bìng zhì dìng zuò zhàn jìhuà。 zhè shì quán shū de gāng lǐng。《 zuò zhàn》 zhù yào shì miào suàn hòu de zhàn zhēng dòng yuán。《 móu gōng》 shì yǐ zhì móu gōng chéng， jí bù zhuān yòng wǔ lì， ér shì cǎi yòng gè zhǒng shǒu duàn shǐ shǒu dí tóu jiàng。《 xíng》、《 shì》 jiǎng jué dìng zhàn zhēng shèng fù de liǎng zhǒng jī běn yīn sù：“ xíng” zhǐ jù yòu kè guān、 wěn dìng、 yì jiàn děng xìng zhì de yīn sù， rú zhàn dǒu lì de qiáng ruò、 zhàn zhēng de wù zhì zhǔn bèi；“ shì” zhǐ zhù guān、 yì biàn、 dài yòu 'ǒu rán xìng de yīn sù， rú bīng lì de pèi zhì、 shì qì de yǒng qiè。《 xū shí》 jiǎng de shì rú hé tōng guòfèn sàn jí jié、 bāo wéi yū huí， zào chéng yù dìng huì zhàn dì diǎn shàng de wǒ qiáng dí liè， zuì hòu yǐ duō shèng shǎo。《 jūn zhēng》 jiǎng de shì rú hé“ yǐ yū wéi zhí”、“ yǐ huàn wéi lì”， duó qǔ huì zhàn de xiān jī zhī lì。《 jiǔ biàn》 jiǎng de shì jiāng jūn gēn jù bù tóng qíng kuàng cǎi qǔ bù tóng de zhàn lüè zhàn shù。《 xíng jūn》 jiǎng de shì rú hé zài xíng jūn zhōng sù yíng hé guān chá dí qíng。《 dì xíng》 jiǎng de shì liù zhǒng bù tóng de zuò zhàn dì xíng jí xiāng yìng de zhàn shù yào qiú。《 jiǔ dì》 jiǎng de shì yǐ“ zhù kè” xíng shì hé shēn rù dí fāng de chéng dù děng huàfēn de jiǔ zhǒng zuò zhàn huán jìng jí xiāng yìng de zhàn shù yào qiú。《 huǒ gōng》 jiǎng de shì yǐ huǒ zhù gōng。《 yòng jiān》 jiǎng de shì wǔ zhǒng jiàndié de pèi hé shǐ yòng。 shū zhōng de yǔ yán xù shù jiǎn jié， nèi róng yě hěn yòu zhé lǐ xìng， hòu lái de hěn duō jiànglǐng yòng bīng dū shòu dào liǎo gāi shū de yǐng xiǎng。 zuò zhě zhī mí 　　《 sūn zǐ bīng fǎ 》 shì cóng zhàn guó shí qī qǐ jiù fēngmǐ liú chuán de jūn shì zhù zuò， gǔ jīn zhōng wài de jūn shì jiā mendōu shǐ yòng qí zhōng lùn shù de jūn shì lǐ lùn lái zhǐ dǎo zhàn zhēng， ér qiě， qí zhōng lùn shù de jī běn lǐ lùn hé sī xiǎng hái bèi yùn yòng dào liǎo xiàn dài jīng yíng jué cè hé shè huì guǎn lǐ fāng miàn。 rán 'ér， zhè bù zhù zuò zhě shì shuí ní？ xué shù jiè yì lùn fēn fēn， yī zhǒng rèn wéi shì chūn qiū shí qī wú guó de sūn wǔ suǒ zhù， yī zhǒng rèn wéi shì sūn bìn zhěng lǐ 'ér chéng， yī zhǒng rèn wéi shì zhàn guó chū nián mǒu wèi shān lín chù shì biān xiě， hái yòu de shuō shì sān guó shí dài cáo cāo biān zhuàn de。 zhí dào 1972 nián 4 yuè jiān， zài shān dōng lín yí yín què shān fā jué de liǎng zuò hàn dài mù zàng zhōng tóng shí fā xiàn liǎo yòng zhú jiǎn xiě chéng de《 sūn zǐ bīng fǎ 》 hé《 sūn bìn bīng fǎ》， zhè yàng， shù bǎi nián de zhēng lùn fāng gào jié shù，《 sūn zǐ bīng fǎ 》 de zuò zhě bèi què rèn wéi chūn qiū shí qī wú guó de jiāng jūn sūn wǔ。 　　 bīng shèng sūn wǔ　 sūn wǔ， zì cháng qīng， hòu rén zūn chēng qí wéi sūn zǐ、 sūn wǔ zǐ（ bīng shèng）。 tā chū shēng yú gōng yuán qián 535 nián zuǒ yòu de qí guó lè 'ān（ jīn shān dōng guǎng ráo huā guān xiāng）， jù tǐ de shēng zú nián yuè rì bù kě kǎo。 sūn wǔ de zǔ xiān jiào guī mǎn， bèi zhōu cháo tiān zǐ cè fēng wéi chén guó guó jūn（ chén guó zài jīn hé nán dōng bù hé 'ān huī yī bù fēn， jiàn dū wǎn qiū， jīn hé nán huái yáng）。 hòu lái yóu yú chén guó nèi bù fā shēng zhèng biàn， sūn wǔ de zhí xì yuǎn zǔ guī wán biàn xié jiā dài kǒu， táo dào qí guó， tóubèn qí huán gōng。 qí huán gōng zǎo jiù liǎo jiě chén gōng zǐ guī wán nián qīng yòu wéi， rèn mìng tā wéi fù zé guǎn lǐ bǎi gōng zhī shì de gōng zhèng。 guī wán zài qí guó dìng jū yǐ hòu， yóu xìng guī gǎi xìng tián， gù tā yòu bèi chēng wéi tián wán。 yī bǎi duō nián hòu， tián shì jiā zú chéng wéi qí guó guó nèi hòu qǐ de yī dà jiā zú， dì wèi yuè lái yuè xiǎn hè， zài qí guó de lǐng dì yě yuè lái yuè kuò dà。 tián wán de wǔ shì sūn tián shū， zuò liǎo qí guó de dà fū， hěn yòu jūn shì cáigàn， yīn wéi lǐng bīng fá jǔ（ jīn shān dōng jǔ xiàn） yòu gōng， qí jǐng gōng zài lè 'ān fēng gěi tā yī kuài cǎi dì， bìng cì xìng sūn shì。 yīn cǐ， tián shū yòu bèi chēng wéi sūn shū。 sūn shū de 'ér zǐ sūn píng， zuò liǎo qí guó de qīng， chéng wéi qí guó jūn zhù yǐ xià de zuì gāo yī jí guān yuán。 sūn píng jiù shì sūn wǔ de fù qīn。 　　 yóu yú guì zú jiā tíng gěi sūn wǔ tí gōng liǎo yōu yuè de xué xí huán jìng， sūn wǔ dé yǐ yuè dú gǔ dài jūn shì diǎn jí《 jūn zhèng》， jiā shàng dāng shí zhàn luàn pín fán， jiān bìng jī liè， tā cóng xiǎo yě 'ěr wén mù dǔ liǎo yī xiē zhàn zhēng， zhè duì shàonián sūn wǔ de jūn shì fāng miàn de péi yǎng fēi cháng zhòng yào。 dàn sūn wǔ shēng huó de qí guó， nèi bù máo dùn chóngchóng， wēi jī sì fú， sì dà jiā zú xiāng hù zhī jiān zhēng quán duó lì de dǒu zhēng， yù yǎn yù liè。 sūn wǔ duì zhè zhǒng nèi bù dǒu zhēng jí qí fǎn gǎn， bù yuàn jiū chán qí zhōng， méng fā liǎo yuǎn bēn tā xiāng、 lìng móu chū lù qù shī zhǎn zì jǐ cái néng de niàn tóu。 dāng shí nán fāng de wú guó zì shòu mèng chēng wáng yǐ lái， lián fá chǔ， guó shì qiáng shèng， hěn yòu xīn xīng qì xiàng。 sūn wǔ rèn dìng wú guó shì tā lǐ xiǎng de shī zhǎn cái néng hé shí xiàn bào fù de dì fāng。 dà yuē zài qí jǐng gōng sān shí yī nián（ gōng yuán qián 517 nián） zuǒ yòu， sūn wǔ zhèng zhí 18 suì de qīng chūn nián huá， tā yì rán lí kāi lè 'ān， gào bié qí guó， cháng tú bá shè， tóubèn wú guó 'ér lái， sūn wǔ yī shēng shì yè jiù zài wú guó zhǎn kāi。 　　 sūn wǔ lái dào wú guó hòu， biàn zài wú dū（ jīn sū zhōu shì） jiāo wài jié shí liǎo cóng chǔ guó 'ér lái de wǔ zǐ xū。 sūn wǔ jié shí wǔ zǐ xū hòu， shí fēn tóu jī， jié wéi mì yǒu。 wú wáng hé lǘ jí wèi sān nián， jí gōng yuán qián 512 nián， wú guó guó nèi wěn dìng， cāng lǐn chōng zú， jūn duì jīng hàn， xiàng xī jìn bīng zhēng fá chǔ guó de zhǔn bèi gōng zuò yǐ jīng jī běn jiù xù。 wǔ zǐ xū xiàng hé lǘ tí chū， zhè yàng de cháng tú yuǎn zhēng， yī dìng yào yòu yī wèi shēn tōng tāo lüè de jūn shì jiā chóuhuà zhǐ huī， fāng néng qǔ shèng。 tā xiàng wú wáng hé lǘ tuī jiàn liǎo zhèng zài yǐn jū de sūn wǔ， chēng zàn sūn wǔ shì gè wén néng 'ān bāng、 wǔ néng dìng guó de gài shì qí cái。 wú wáng zhōng yú dāyìng jiē jiàn sūn wǔ。 　　 sūn wǔ dài zhe tā gāng xiě jiù de bīng fǎ jìn jiàn wú wáng。 wú wáng jiàngbīng fǎ yī piān yī piān kàn bà， zé zé chēng hǎo， dàn hái xiǎng gěi sūn wǔ chū gè nán tí， biàn yào qiú qí yòng gōng nǚ lái yǎn liàn duì wǔ。 sūn wǔ bǎ 180 míng gōng nǚ fēn wéi zuǒ yòu liǎng duì， zhǐ dìng wú wáng zuì wéi chǒng 'ài de liǎng wèi měi jī wéi zuǒ yòu duì cháng， ràng tā men dài lǐng gōng nǚ jìn xíng cāo liàn， tóng shí zhǐ pài zì jǐ de jià chē rén hé péi chéng dān rèn jūn lì， fù zé zhí xíng jūn fǎ。 dàn gōng nǚ men bù tīng hào lìng， pěng fù dà xiào， duì xíng dà luàn。 sūn wǔ biàn zhào jí jūn lì， gēn jù bīng fǎ， zhǎn liǎng wèi duì cháng。 wú wáng jiàn sūn wǔ yào shā diào zì jǐ de 'ài jī， mǎ shàng pài rén chuán mìng shuō： guǎ rén yǐ jīng zhī dào jiāng jūn néng yòng bīng liǎo。 méi yòu zhè liǎng gè měi rén shì hòu， guǎ rén chī fàn yě méi yòu wèi dào。 qǐng jiāng jūn shè miǎn tā men。” sūn wǔ háo bù liú qíng dì shuō：“ chén jì rán shòu mìng wéi jiāng， jiāng zài jūn zhōng， jūn mìng yòu suǒ bù shòu。” sūn wǔ zhí yì shā diào liǎo liǎng wèi duì cháng， rèn mìng liǎng duì de pái tóu chōng dāng duì cháng， jì xù liàn bīng。 dāng sūn wǔ zài cì jī gǔ fā lìng shí， zhòng gōng nǚ qián hòu zuǒ yòu， jìn tuì huí xuán， guì pá gǔn qǐ， quándōu hé hū guīju， zhèn xíng shí fēn qí zhěng。 sūn wǔ chuán rén qǐng hé lǘ jiǎn yuè， hé lǘ yīn wéi shī qù 'ài jī， xīn zhōng bù kuài， biàn tuō cí bù lái， sūn wǔ biàn qīn jiàn hé lǘ。 tā shuō：“ lìng xíng jìn zhǐ， shǎng fá fēn míng， zhè shì bīng jiā de cháng fǎ， wéi jiāng zhì jūn de tōng zé。 duì shì zú yī dìng yào wēi yán， zhǐ yòu zhè yàng， tā men cái huì tīng cóng hào lìng， dǎ zhàng cái néng kè dí zhì shèng。” tīng liǎo sūn wǔ de yī fān jiě shì， wú wáng hé lǘ nù qì xiāo sàn， biàn bài sūn wǔ wéi jiāng jūn。 　　 zài sūn wǔ de yán gé xùn liàn xià， wú jūn de jūn shì sù zhì yòu liǎo míng xiǎn de tí gāo。 jiù zài gōng yuán qián 512 nián， hé lǘ、 wǔ zǐ xū hé sūn wǔ， zhǐ huī wú jūn gōng kè liǎo chǔ de shǔ guó zhōng wú guó（ jīn jiāng sū sù qiān dōng běi）、 shū guó（ jīn 'ān huī lú jiāng xiàn xī）， zhè shí hé lǘ tóu nǎo fā rè， xiǎng yào cháng qū zhí rù gōng kè chǔ dū yǐng（ jīn hú běi jiāng líng xiàn jì nán chéng）。 sūn wǔ rèn wéi zhè yàng zuò bù tuǒ， biàn jìn yán dào：“ chǔ jūn shì tiān xià de yī zhī jìnglǚ， fēi shū guó hé zhōng wú guó kě bǐ。 wǒ jūn yǐ lián miè 'èr guó， rén pí mǎ fá， jūn zī xiāo hào， bù rú zàn qiě shōu bīng， xù jīng yǎng ruì， zài děng liáng jī。” wú wáng tīng cóng liǎo sūn wǔ de quàn gào， xià lìng bān shī。 wǔ zǐ xū yě wán quán tóng yì sūn wǔ de zhù zhāng， bìng xiàng wú wáng xiàn cè shuō：“ rén mǎ pí láo， bù yí yuǎn zhēng。 bù guò， wǒ men yě kě yǐ shè fǎ shǐ chǔ rén pí kùn。” yú shì wǔ zǐ xū shuō sūn wǔ gòng tóng shāng dìng liǎo yī tào rǎo chǔ、 pí chǔ de jì cè， jí zǔ chéng sān zhī jìnglǚ， lún fān xí rǎo chǔ guó。 dāng wú guó de dì yī zhī bù duì xí jī chǔ jìng de shí hòu， chǔ guó jiàn lái shì bù xiǎo， biàn quán lì yǐ fù， pài bīng yíng jī。 dài chǔ jūn chū dòng， wú jūn biàn wǎng huí chè。 ér chǔ jūn fǎn huí zhù dì shí， wú guó de dì 'èr zhī bù duì yòu gōng rù liǎo chǔ jìng， rú cǐ lún fān xí jī， nòng dé chǔ guó lián nián yìng fù wú jūn， rén lì wù lì dōubèi dà liàng hào fèi， guó nèi shí fēn kōng xū， shǔ guó fēn fēn pàn lí， wú guó què cóng lún fān jìn gōng zhōng qiǎng lüè bù shǎo， zài yǔ chǔ duì zhì zhōng wán quán zhàn jù shàng fēng。 　　 gōng yuán qián 506 nián， chǔ guó gōng dǎ yǐ jīng guī fù wú guó de xiǎo guó héng héng cài guó， gěi liǎo wú jūn fá chǔ de jiè kǒu。 hé lǘ hé wǔ zǐ xū、 sūn wǔ zhǐ huī xùn liàn yòu sù de 3 wàn jīng bīng， chéng zuò zhàn chuán， sù huái 'ér shàng， zhí qū cài guó yǔ chǔ guó de jiāo zhàn。 chǔ jūn jiàn wú jūn lái shì xiōng měng， bù dé bù fàng qì duì cài guó de wéi gōng， shōu suō bù duì， diào jí zhù lì， yǐ hàn shuǐ wéi jiè， jiā jǐn shè fáng， kàng jī wú jūn de jìn gōng。 bù liào sūn wǔ tū rán gǎi biàn liǎo yán huái hé jìn jūn de lù xiàn， fàng qì zhàn chuán， gǎi cóng lù lù jìn gōng， zhí chā chǔ guó zòng shēn。 　　 wǔ zǐ xū wèn sūn wǔ：“ wú jūn xí yú shuǐ xìng， shàn yú shuǐ zhàn， wèihé gǎi cóng lù lù jìn jūn ní？” sūn wǔ gào sù tā shuō：“ yòng bīng zuò zhàn， zuì guì shén sù。 yīngdāng zǒu bié rén liào xiǎng bù dào de lù， yǐ biàn dǎ tā gè cuò shǒu bù jí。 nì shuǐ xíng zhōu， sù dù chí huǎn， chǔ jūn bì rán chéng jī jiā qiáng fáng bèi， nà jiù hěn nán pò dí liǎo，” shuō dé wǔ zǐ xū diǎn tóu chēng shì。 　　 jiù zhè yàng， sūn wǔ zài 3 wàn jīng bīng zhòngxuǎn zé liǎo qiáng zhuàng mǐn jié de 3500 rén wéi qián zhèn， shēn chuān jiān jiá， shǒu zhí lì qì， lián lián dà bài chǔ jūn。 jiù lì 11 yuè 28 rì gōng rù chǔ guó de guó dū yǐng， chǔ zhāo wáng dài zhe mèi mèi cāng huáng chū táo。 sūn wǔ yǐ 3 wàn jūn duì gōng jī chǔ guó de 20 wàn dà jūn， huò dé quán shèng， chuàng zào liǎo yǐ shǎo shèng duō de guāng huī zhàn lì。 　　 rán 'ér， zhè shí yuè guó chéng wú jūn fá chǔ zhī jī jìn gōng wú guó， qín guó yòu chū bīng bāng zhù chǔ guó duì fù wú jūn， zhè yàng， hé lǘ bù dé bù yǐn bīng fǎn wú。 cǐ hòu， wú yòu jì xù fá chǔ， chǔ wéi miǎn wáng guó， jiāng guó dū yóu yǐng qiān dào dū（ jīn hú běi yí chéng xiàn dōng nán）。 　　 sūn wǔ zài bāng zhù hé lǘ xī pò qiáng chǔ de tóng shí， jìhuà zhēng fú yuè guó。 gōng yuán qián 496 nián， hé lǘ tīng shuō yuè wáng yǔn cháng qù shì， xīn jí wèi de yuè wáng gòu jiàn nián qīng zhì ruò， yuè guó guó nèi bù dà wěn dìng， rèn wéi jī bù kě shī， shí bù zài lái， biàn bù tīng sūn wǔ děng rén de quàn gào， bù děng zhǔn bèi gōng zuò quán bù jiù xù， jiù cāng cù chū bīng， xiǎng yào jī bài yuè guó。 bù liào， gòu jiàn zhěng dùn duì wǔ， zhù dòng yíng zhàn， liǎng jūn xiāng yù yú wú yuè biān jìng de lǐ（ jīn zhè jiāng jiā xīng xiàn xī nán）。 gòu jiàn shī zhǎn qiǎo jì， tā pài sǐ xíng fàn shǒu xiān chū zhèn， pái chéng sān xíng， bǎ jiàn fàng zài bó zǐ shàng， yī gè gè chén shù biǎo yǎn hòu， zì jǐng yú zhèn qián。 wú guó shì bīng bù zhī nà shì yī gè gè zuì fàn， jū rán kàn dé wàng liǎo shén， shǎ liǎo yǎn， yuè jūn chéng jī fā dòng chōng fēng， wú jūn cāng huáng bài tuì， hé lǘ yě shāng chóngshēn wáng。 　　 hé lǘ qù shì hòu， yóu tài zǐ fūchāi jì chéng wáng wèi， sūn wǔ hé wǔ zǐ xū zhěng dùn jūn bèi， yǐ fǔ zuǒ fūchāi wán chéng bào chóu xuě chǐ dà yè。 gōng yuán qián 494 nián chūn tiān， gòu jiàn diào jí jūn duì cóng shuǐ shàng xiàng wú guó jìn fā， fū chā shuài 10 wàn jīng bīng yíng zhàn yú fū jiāo（ jīn jiāng sū wú xiàn xī nán tài hú biān）， zài sūn wǔ、 wǔ zǐ xū de cèhuà xià， wú jūn zài yè jiān bù zhì liǎo xǔ duō zhà bīng， fēn wéi liǎng yì， gāo jǔ huǒ bǎ， zhǐ jiàn zài hēi 'àn de yè mù zhōng huǒ guāng lián chéng yī piàn， xùn sù xiàng yuè jūn zhèn dì yí dòng， shā shēng zhèn tiān， yuè jūn jīng kǒng wàn zhuàng， jūn xīn dòng yáo， wú jūn chéng shì zǒng gōng， dà bài yuè jūn， gòu jiàn zài wú jūn de zhuī jī xià dài zhe 5000 míng jiá shì páo dào kuàijī shān（ jīn zhè jiāng shào xīng shì dōng nán） shàng de yī gè xiǎo chéng zhōng píng xiǎn dǐ kàng， yóu yú wú jūn tuán tuán bāo wéi， gòu jiàn zhǐ dé xiàng wú qū rǔ qiú hé， fūchāi bù tīng wǔ zǐ xū quàn zǔ， tóng yì liǎo gòu jiàn de qiú hé yào qiú。 　　 suí zhe wú guó bà yè de zhēng zhēng rì shàng， wú wáng fūchāi zhēng dé liǎo bà zhù de dì wèi， fūchāi jiàn jiàn zì yǐ wéi shì， bù nà zhōng yán。 wǔ zǐ xū rèn wéi： gòu jiàn bèi pò qiú hé， yī dìng hái huì xiǎng bàn fǎ dào yǐ hòu bào fù， gù bì xū chè dǐ miè diào yuè guó， jué bù néng gū xī jiān， liú xià hòu huàn。 dàn fūchāi tīng liǎo jiān chén de tiǎo bō， bù jǐn bù lǐ cǎi wǔ zǐ xū de kǔ jiàn， fǎn 'ér zhì zào jiè kǒu， bī qí zì jìn， shèn zhì mìng rén jiāng wǔ zǐ xū de shī tǐ zhuāng zài yī zhǐ pí dài lǐ， rēng dào jiāng zhōng， bù gěi 'ān zàng。 sūn wǔ shēn zhī“ fēi niǎo jué， liáng gōng cáng； hú tù jìn， zǒu gǒu pēng” de dào lǐ， yú shì biàn qiǎo rán guī yǐn， xī yǐng shēn shān， gēn jù zì jǐ xùn liàn jūn duì、 zhǐ huī zuò zhàn de jīng yàn， xiū dìng qí bīng fǎ 13 piān， shǐ qí gèng zhēn wán shàn。 　　 shì qíng bù chū wǔ zǐ xū suǒ liào， yuè wáng gòu jiàn qū rǔ qiú hé hòu， wò xīn cháng dǎn， lì zhì bào fù。 gōng yuán qián 482 nián， yuè jūn chéng wú jūn zhù lì jù jí huáng chí yǔ zhōng yuán zhū hóu méng huì , guó nèi bīng lì kōng xū zhī jì， fā bīng xí wú， gōng rù wú guó guó dū， wú guó zāo cǐ dòng nán， biàn yī jué bù zhèn， yóu shèng zhuǎn shuāi， yán zhì gōng yuán qián 473 nián， zhèng shì bèi yuè guó miè wáng， fūchāi kuì hèn jiāo jiā， zì wěn 'ér sǐ。 sūn wǔ suǒ mèng xiǎng de yóu wú wáng tǒng yī huá xià， yě jiù chéng wéi pào yǐng。 gè zhǒng bǎn běn 　　1. zhú jiǎn běn， 1972 nián lín yí yín què shān hàn mù chū tǔ de hàn chū chāo běn， shì xiàn jīn wéi zhǐ zuì zǎo de bǎn běn。 　　2. shí yī jiā zhù běn， 1961 zhōng huá shū jú shàng hǎi biān ji suǒ nián yǐng yìn《 sòng běn shí yī jiā zhù sūn zǐ》。 　　3. wǔ jīng běn， rú， 1935 nián zhōng huá xué yì shè yǐng sòng kè《 wǔ jīng qī shū》 běn； dīng shì bā qiān juàn lóu cáng liú yín《 wǔ jīng qī shū zhí jiě》 yǐng yìn běn。 　　4. xī xià wén《 sūn zǐ bīng fǎ 》， cáng yú níng xià dàng 'àn guǎn。 　　5.《 tài píng yù lǎn》 běn。 　　6.《 dù shì tōng diǎn》 běn。 gè fān yì běn 　　1782 nián fǎ guó yé sū huì shì JeanJosephMarieAmiot zuì xiān jiāng《 sūn zǐ bīng fǎ 》 fān yì chéng fǎ wén， cǐ shū yǐng xiǎng liǎo ná pò lún。《 sūn zǐ bīng fǎ 》 xiàn zài yòu 17 zhǒng yīng wén fān yì běn。 lì dài zhù shì 　　cáo cāo de《 sūn zǐ lüè jiě》 wéi《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zuì zǎo de zhù shì běn。 　　 ōu yáng xiū yuē：“ shì suǒ chuán sūn zǐ shí sān piān duō yòng cáo gōng、 dù mù、 chén hào zhù， hào sān jiā。” 　　 sòng jí tiān bǎo《 shí jiā sūn zǐ huì zhù》， shí jiā zhǐ cáo cāo、 lǐ quán、 dù mù、 chén hào、 jiǎ lín、 mèng shì、 méi yáo chén、 wáng xī、 hé yán xī、 zhāng yù。 　　 qīng sūn xīng yǎn《 píng jīn guǎn cóng shū》 suǒ shōu de yǐng sòng běn《 sūn wú sī mǎ fǎ》 zhōng《 wèi wǔ dì zhù sūn zǐ》。 　　 jìn dài zhōng guó yòu jiǎng bǎi lǐ， liú bó chéng， táo hàn zhāng， tái wān de xǔ shī yù、 niǔ xiān zhōng、 shuò xuě hán， rì běn de fú bù qiān chūn， děng děng jūn yòu shēn rù zuānyán bìng yòu zhuān zuò。 bīng fǎ yǐng xiǎng 　　《 sūn zǐ bīng fǎ 》 shì shì jiè shàng zuì zǎo de bīng shū zhī yī。 zài zhōng guó bèi fèng wéi bīng jiā jīng diǎn， hòu shì de bīng shū dà duō shòu dào tā de yǐng xiǎng， duì zhōng guó de jūn shì xué fā zhǎn yǐng xiǎng fēi cháng shēn yuǎn。 tā yě bèi fān yì chéng duō zhǒng yǔ yán， zài shì jiè jūn shì shí shàng yě jù yòu zhòng yào de dì wèi。 　　 bīng shèng sūn wǔ　《 sūn zǐ bīng fǎ 》 shì zhōng guó gǔ diǎn jūn shì wén huà yí chǎn zhōng de cuǐ càn guī bǎo， shì zhōng guó yōu xiù wén huà chuán tǒng de zhòng yào zǔ chéng bù fēn。 shì zhōng guó gǔ dài zuì wěi dà de jūn shì lǐ lùn zhù zuò， yě shì zhōng guó gǔ jí zài shì jiè yǐng xiǎng zuì dà、 zuì wéi guǎng fàn de zhù zuò zhī yī。《 sūn zǐ bīng fǎ 》 céng bèi yù wéi“ qián sūn zǐ zhě， sūn zǐ bù yí； hòu sūn zǐ zhě， bù yí sūn zǐ”。 tā suǒ chǎn shù de móu lüè sī xiǎng hé zhé xué sī xiǎng， bèi guǎng fàn dì yùn yòng yú jūn shì、 zhèng zhì、 jīng jì děng gè lǐng yù zhōng。 qí nèi róng bó dà jīng shēn， sī xiǎng jīng suì fù shàn， luó ji zhěn mì yán jǐn。 zuò zhě wéi chūn qiū shí qī wěi dà jūn shì jiā sūn wǔ， dà yuē chéng shū yú 2500 nián qián de chūn qiū mò nián , shì shì jiè shàng zuì zǎo de yī bù jūn shì lǐ lùn zhù zuò， bǐ 'ōu zhōu kè láo sài wéi cí（ Clausewitz） xiě de《 zhàn zhēng lùn》（ OnWar） hái zǎo 2300 nián。 　　《 sūn zǐ bīng fǎ 》 yòu fēng fù de biàn zhèng fǎ sī xiǎng， shū zhōng tàn tǎo liǎo yǔ zhàn zhēng yòu guān de yī xì liè máo dùn de duì lì hé zhuǎn huà， rú dí wǒ、 zhù kè、 zhòng guǎ、 qiáng ruò、 gōng shǒu、 shèng bài、 lì hài děng。《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zhèng shì zài yán jiū zhè zhǒng zhǒng máo dùn jí qí zhuǎn huà tiáo jiàn de jī chǔ shàng， tí chū qí zhàn zhēng de zhàn lüè hé zhàn shù de。 zhè dāng zhōng tǐ xiàn de biàn zhèng sī xiǎng， zài zhōng guó biàn zhèng sī wéi fā zhǎn shǐ zhōng zhàn yòu zhòng yào dì wèi。《 sūn zǐ bīng fǎ 》 tán bīng lùn zhàn， jí“ tāo lüè”、“ guǐ dào” zhī dà chéng， bèi lì dài jūn shì jiā guǎng wéi yuán yòng，《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zhěn mì de jūn shì、 zhé xué sī xiǎng tǐ xì， shēn yuǎn de zhé lǐ、 biàn huà wú qióng de zhàn lüè zhàn shù， cháng dú cháng xīn de tàn tǎo yùn wèi， zài shì jiè jūn shì sī xiǎng lǐng yù yě yōng yòu guǎng fàn de yǐng xiǎng， xiǎng yòu jí gāo de shēng yù。 　　 gāi shū bèi fān yì chéng yīng、 é、 dé、 rì děng ２ 0 zhǒng yǔ yán wén zì， quán shì jiè yòu shù qiān zhǒng guān yú《 sūn zǐ bīng fǎ 》 de kān yìn běn。 bù shǎo guó jiā de jūn xiào bǎ tā liè wéi jiào cái。 jù bào dào， 1991 nián hǎi wān zhàn zhēng qī jiān， jiāo zhàn shuāng fāng dū céng yán jiū《 sūn zǐ bīng fǎ 》， jiè jiàn qí jūn shì sī xiǎng yǐ zhǐ dǎo zhàn zhēng。 　　《 sūn zǐ bīng fǎ 》 shí wéi zhōng huá qiān gǔ qí shū， zì wèn shì yǐ lái lì lái bèi fèng wéi bīng jiā bǎo diǎn。《 sūn zǐ bīng fǎ 》 yě shì shēn shēn zhā gēn yú zhōng guó de zhù liú zhé xué， yǐ zì rán kē xué wéi jī chǔ， yǐ“ chéng jiù rén、 chéng jiù shì” wéi mù biāo de yìng yòng kē xué。 shí zhì jīn rì， gèng shì chéng wéi shāng jiè bì bèi shí zhàn shǒu cè， bù jǐn kě yǐ qǐ dí rén zuò zhèng xiàng sī kǎo， gèng kě yǐ kāi fā rén quán biàn chuàng xīn de zhì huì。 bīng fǎ sī xiǎng 　　shǐ jì dì yī 　　 sūn zǐ yuē： 　　 bīng zhě， guó zhī dà shì， sǐ shēng zhī dì， cún wáng zhī dào， bù kě bù chá yě。 　　 gù jīng zhī yǐ wǔ shì， xiào zhī yǐ jì， ér suǒ qí qíng： yī yuē dào， èr yuē tiān， sān yuē dì， sì yuē jiāng， wǔ yuē fǎ。 dào zhě， lìng mín yǔ shàng tóng yì zhě yě， gù kě yǔ zhī sǐ， kě yǔ zhī shēng， ér bù wèi wēi yě； tiān zhě， yīn yáng、 hán shǔ、 shí zhì yě； dì zhě， yuǎn jìn、 xiǎn yì、 guǎng xiá、 sǐ shēng yě； jiāng zhě， zhì、 xìn、 rén、 yǒng、 yán yě； fǎ zhě， qū zhì、 guān dào、 zhù yòng yě。 fán cǐ wǔ zhě， jiāng mò bù wén， zhī zhī zhě shèng， bù zhī zhī zhě bù shèng。 gù xiào zhī yǐ jì， ér suǒ qí qíng， yuē： zhù shú yòu dào？ jiāng shú yòu néng？ tiān dì shú dé？ fǎ lìng shú xíng？ bīng zhòng shú qiáng？ 　　 shì zú shú liàn？ shǎng fá shú míng？ wú yǐ cǐ zhī shèng fù yǐ。 jiāng tīng wú jì， yòng zhī bì shèng， liú zhī； jiāng bù tīng wú jì， yòng zhī bì bài， qù zhī。 　　 jì lì yǐ tīng， nǎi wéi zhī shì， yǐ zuǒ qí wài。 shì zhě， yīn lì 'ér zhì quán yě。 bīng zhě， guǐ dào yě。 gù néng 'ér shì zhī bù néng， yòng 'ér shì zhī bù yòng， jìn 'ér shì zhī yuǎn， yuǎn 'ér shì zhī jìn。 lì 'ér yòu zhī， luàn 'ér qǔ zhī， shí 'ér bèi zhī， qiáng 'ér bì zhī， nù 'ér náo zhī， bēi 'ér jiāo zhī， yì 'ér láo zhī， qīn 'ér lí zhī， gōng qí wú bèi， chū qí bù yì。 cǐ bīng jiā zhī shèng， bù kě xiān chuán yě。 　　 fū wèi zhàn 'ér miào suàn shèng zhě， dé suàn duō yě； wèi zhàn 'ér miào suàn bù shèng zhě， dé suàn shǎo yě。 duō suàn shèng， shǎo suàn bù shèng， ér kuàng yú wú suàn hū！ wú yǐ cǐ guān zhī， shèng fù jiàn yǐ。 　　【 běn piān zhù tí cí】 zhī yòng qí jì， gōng qí bù bèi， chū rén yì liào， wéi bīng jiā qǔ shèng guǐ dào。 　　【 xiàn dài shì yòng】 shuō dào“ jì”， rén rén jiē zhī， duì yú tā de zuò yòng， hěn duō réndōu néng xìn kǒu shuō jǐ jù， dàn jué dà shù rén yòu bù néng yòng dé míng bái， jiē yīn bù zhī“ jì” de 'ào miào。 sūn zǐ shuō：“ jiāng tīng wú jì， yòng zhī bì shèng， liú zhī。 jiāng bù tīng wú jì， yòng zhī bì bài， qù zhī。” kě jiàn， sūn zǐ tóu nǎo zhōng yòu yī tào zhēng fú rén xīn de miào jì。 cū lüè kàn lái， tā tí gōng liǎo yī xià bā diǎn jì cè： yī shì， yīn lì 'ér zhì quán； èr shì， yòng 'ér shì zhī bù yòng； sān shì， yuǎn jìn xiāng hù jiāo cuò； sì shì， yòng lì yì dǎ dòng rén； wǔ shì， zài hùn luàn zhōng qǔ shèng； liù shì， bì kāi qiáng dà duì shǒu； qī shì， shàn yú jī nù duì shǒu； bā shì， néng gòu gōng qí bù bèi。 yī jù huà， zhè xiē dōushì suǒ wèi de suàn jì。 suǒ wèi“ duō suàn shèng， shǎo suàn bù shèng” biǎo míng： suàn jì yìng xiān yú xíng dòng， suàn zé shèng， bù suàn zé bài。 zhàn zhēng rú cǐ， lǐng dǎo、 zuò rén、 jīng shāng， mò bù rú cǐ。 　　　 zuò zhàn dì 'èr 　　 sūn zǐ yuē： 　　 fán yòng bīng zhī fǎ， chí chē qiān sì， gé chē qiānshèng， dài jiá shí wàn， qiān lǐ kuì liáng。 zé nèi wài zhī fèi， bīn kè zhī yòng， jiāo qī zhī cái， chē jiá zhī fèng， rì fèi qiān jīn， rán hòu shí wàn zhī shī jǔ yǐ。 　　 qí yòng zhàn yě shèng， jiǔ zé dùn bīng cuò ruì， gōng chéng zé lì qū， jiǔ bào shī zé guó yòng bù zú。 fū dùn bīng cuò ruì， qū lì dān huò， zé zhū hóu chéng qí bì 'ér qǐ， suī yòu zhì zhě， bù néng shàn qí hòu yǐ。 gù bīng wén zhuō sù， wèi dǔ qiǎo zhī jiǔ yě。 fū bīng jiǔ 'ér guó lì zhě， wèi zhī yòu yě。 gù bù jìn zhī yòng bīng zhī hài zhě， zé bù néng jìn zhī yòng bīng zhī lì yě。 　　 shàn yòng bīng zhě， yì bù zài jí， liáng bù sānzǎi， qǔ yòng yú guó， yīn liáng yú dí， gù jūn shí kě zú yě。 guó zhī pín yú shī zhě yuǎn shū， yuǎn shū zé bǎi xìng pín； jìn shī zhě guì mài， guì mài zé bǎi xìng cái jié， cái jié zé jí yú qiū yì。 lì qū、 cái dān， zhōng yuán nèi xū qí jiā， bǎi xìng zhī fèi， shí qù qí qī； gōng jiā zhī fèi， pò jūn bà mǎ， jiá zhòu shǐ nǔ， jǐ dùn bì lǔ， qiū niú dà chē， shí qù qí liù。 gù zhì jiāng wù shí yú dí， shí dí yī zhōng， dāng wú 'èr shí zhōng； jì ① gān yī shí， dāng wú 'èr shí shí。 gù shā dí zhě， nù yě； qǔ dí zhī lì zhě， huò yě。 gù chē zhàn， dé chē shíshèng yǐ shàng， shǎng qí xiān dé zhě， ér gèng qí jīng qí。 chē zá 'ér chéng zhī， zú shàn 'ér yǎng zhī， shì wèi shèng dí 'ér yì qiáng。 　　 gù bīng guì shèng， bù guì jiǔ。 　　 gù zhī bīng zhī jiāng， mín zhī sī mìng。 guó jiā 'ān wēi zhī zhù yě。 　　【 zhù】①：“ jì” jiā“ cǎo” tóu。 　　　 móu gōng dì sān 　　 sūn zǐ yuē： 　　 fū yòng bīng zhī fǎ， quán guó wéi shàng， pò guó cì zhī； quán jūn wéi shàng， pò jūn cì zhī； quán lǚ wéi shàng， pò lǚ cì zhī； quán zú wéi shàng， pò zú cì zhī； quán wǔ wéi shàng， pò wǔ cì zhī。 shì gù bǎi zhàn bǎi shèng， fēi shàn zhī shàn zhě yě； bù zhàn 'ér qū rén zhī bīng， shàn zhī shàn zhě yě。 gù shàng bīng fá móu， qí cì fá jiāo， qí cì fá bīng， qí xià gōng chéng。 gōng chéng zhī fǎ， wéi bù dé yǐ。 xiū lǔ fén wēn， jù qì xiè， sān yuè 'ér hòu chéng； jù yīn， yòu sān yuè 'ér hòu yǐ。 jiāng bù shèng qí fèn 'ér yǐ fù zhī， shā shì sān fēn zhī yī 'ér chéng bù bá zhě， cǐ gōng zhī zāi yě。 gù shàn yòng bīng zhě， qū rén zhī bīng 'ér fēi zhàn yě， bá rén zhī chéng 'ér fēi gōng yě， huǐ rén zhī guó 'ér fēi jiǔ yě， bì yǐ quán zhēng yú tiān xià， gù bīng bù dùn 'ér lì kě quán， cǐ móu gōng zhī fǎ yě。 　　 gù yòng bīng zhī fǎ， shí zé wéi zhī， wǔ zé gōng zhī， bèi zé fēn zhī， dí zé néng zhàn zhī， shǎo zé néng táo zhī， bù ruò zé néng bì zhī。 gù xiǎo dí zhī jiān， dà dí zhī qín yě。 fū jiāng zhě， guó zhī fǔ yě。 fǔ zhōu zé guó bì qiáng， fǔ xì zé guó bì ruò。 gù jūn zhī suǒ yǐ huàn yú jūn zhě sān： bù zhī jūn zhī bù kě yǐ jìn 'ér wèi zhī jìn， bù zhī jūn zhī bù kě yǐ tuì 'ér wèi zhī tuì， shì wèi mí jūn； bù zhī sān jūn zhī shì 'ér tóng sān jūn zhī zhèng， zé jūn shì huò yǐ； bù zhī sān jūn zhī quán 'ér tóng sān jūn zhī rèn， zé jūn shì yí yǐ。 sān jūn jì huò qiě yí， zé zhū hóu zhī nán zhì yǐ。 shì wèi luàn jūn yǐn shèng。 　　 gù zhī shèng yòu wǔ： zhī kě yǐ zhàn yǔ bù kě yǐ zhàn zhě shèng， shí zhòng guǎ zhī yòng zhě shèng， shàng xià tóng yù zhě shèng， yǐ yú dài bù yú zhě shèng， jiāng néng 'ér jūn bù yù zhě shèng。 cǐ wǔ zhě， zhī shèng zhī dào yě。 gù yuē： zhī bǐ zhī jǐ zhě， bǎi zhàn bù dài； bù zhī bǐ 'ér zhī jǐ， yī shèng yī fù； bù zhī bǐ bù zhī jǐ， měi zhàn bì dài。 　　　 jūn xíng dì sì 　　 sūn zǐ yuē： 　　 xī zhī shàn zhàn zhě， xiān wéi bù kě shèng， yǐ dài dí zhī kě shèng。 bù kě shèng zài jǐ， kě shèng zài dí。 gù shàn zhàn zhě， néng wéi bù kě shèng， bù néng shǐ dí zhī bì kě shèng。 gù yuē： shèng kě zhī， ér bù kě wéi。 bù kě shèng zhě， shǒu yě； kě shèng zhě， gōng yě。 shǒu zé bù zú， gōng zé yòu yú。 shàn shǒu zhě cáng yú jiǔ dì zhī xià， shàn gōng zhě dòng yú jiǔ tiān zhī shàng， gù néng zì bǎo 'ér quán shèng yě。 jiàn shèng bù guò zhòng rén zhī suǒ zhī， fēi shàn zhī shàn zhě yě； zhàn shèng 'ér tiān xià yuē shàn， fēi shàn zhī shàn zhě yě。 gù jǔ qiū háo bùwèi duō lì， jiàn rì yuè bùwèi míng mù， wén léi tíng bùwèi cōng 'ěr。 gǔ zhī suǒ wèi shàn zhàn zhě， shèng yú yì shèng zhě yě。 gù shàn zhàn zhě zhī shèng yě， wú zhì míng， wú yǒng gōng， gù qí zhàn shèng bù tè。 bù tè zhě， qí suǒ cuò bì shèng， shèng yǐ bài zhě yě。 gù shàn zhàn zhě， lì yú bù bài zhī dì， ér bù shī dí zhī bài yě。 shì gù shèng bīng xiān shèng 'ér hòu qiú zhàn， bài bīng xiān zhàn 'ér hòu qiú shèng。 shàn yòng bīng zhě， xiū dào 'ér bǎo fǎ， gù néng wéi shèng bài zhī zhèng。 　　 bīng fǎ： yī yuē dù， èr yuē liàng， sān yuē shù， sì yuē chēng， wǔ yuē shèng。 dì shēng dù， dù shēng liàng， liàng shēng shù， shù shēng chēng， chēng shēng shèng。 gù shèng bīng ruò yǐ yì chēng zhū， bài bīng ruò yǐ zhū chēng yì。 chēng shèng zhě zhī zhàn mín yě， ruò jué jī shuǐ yú qiān rèn zhī xī zhě， xíng yě。 　　　 bīng shì dì wǔ 　　 sūn zǐ yuē： 　　 fán zhì zhòng rú zhì guǎ， fēn shù shì yě； dǒu zhòng rú dǒu guǎ， xíng míng shì yě； sān jūn zhī zhòng， kě shǐ bì shòu dí 'ér wú bài zhě， qí zhèng shì yě； bīng zhī suǒ jiā， rú yǐ duàn jī luǎn zhě， xū shí shì yě。 fán zhàn zhě， yǐ zhèng hé， yǐ qí shèng。 gù shàn chū qí zhě， wú qióng rú tiān dì， bù jié rú jiāng hé。 zhōng 'ér fù shǐ， rì yuè shì yě。 sǐ 'ér fù shēng， sì shí shì yě。 shēng bù guò wǔ， wǔ shēng zhī biàn， bù kě shèng tīng yě； sè bù guò wǔ， wǔ sè zhī biàn， bù kě shèng guān yě； wèi bù guò wǔ， wǔ wèi zhī biàn， bù kě shèng cháng yě； zhàn shì bù guò qí zhèng， qí zhèng zhī biàn， bù kě shèng qióng yě。 qí zhèng xiāng shēng， rú xún huán zhī wú duān， shú néng qióng zhī？ jī shuǐ zhī jí， zhì yú piào shí zhě， shì yě； zhì niǎo zhī jí， zhì yú huǐ zhé zhě， jié yě。 gù shàn zhàn zhě， qí shì xiǎn， qí jié duǎn。 shì rú guō guō（ gōng guǎng） nǔ， jié rú fā jī。 fēn fēn yún yún， dǒu luàn 'ér bù kě luàn yě； hún hún dùn dùn， xíng yuán 'ér bù kě bài yě。 luàn shēng yú zhì， qiè shēng yú yǒng， ruò shēng yú qiáng。 zhì luàn， shù yě； yǒng qiè， shì yě； qiáng ruò， xíng yě。 　　 gù shàn dòng dí zhě， xíng zhī， dí bì cóng zhī； yú zhī， dí bì qǔ zhī。 yǐ lì dòng zhī， yǐ zú dài zhī。 gù shàn zhàn zhě， qiú zhī yú shì， bù zé yú rén， gù néng zé rén 'ér rèn shì。 rèn shì zhě， qí zhàn rén yě， rú zhuǎn mù shí。 mù shí zhī xìng， ān zé jìng， wēi zé dòng， fāng zé zhǐ， yuán zé xíng。 gù shàn zhàn rén zhī shì， rú zhuǎn yuán shí yú qiān rèn zhī shān zhě， shì yě。 　　　 xū shí dì liù 　　 sūn zǐ yuē： 　　 fán xiān chù zhàn dì 'ér dài dí zhě yì， hòu chù zhàn dì 'ér qū zhàn zhě láo。 gù shàn zhàn zhě， zhì rén 'ér bù zhì yú rén。 néng shǐ dí rén zì zhì zhě， lì zhī yě； néng shǐ dí rén bù dé zhì zhě， hài zhī yě。 gù dí yì néng láo zhī， bǎo néng jī zhī， ān néng dòng zhī。 chū qí suǒ bì qū， qū qí suǒ bù yì， xíng qiān lǐ 'ér bù láo zhě， xíng yú wú rén zhī dì yě； gōng 'ér bì qǔ zhě， gōng qí suǒ bù shǒu yě。 shǒu 'ér bì gù zhě， shǒu qí suǒ bù gōng yě。 gù shàn gōng zhě， dí bù zhī qí suǒ shǒu； shàn shǒu zhě， dí bù zhī qí suǒ gōng。 wēi hū wēi hū， zhì yú wú xíng； shén hū shén hū， zhì yú wú shēng， gù néng wéi dí zhī sī mìng。 jìn 'ér bù kě yù zhě， chōng qí xū yě； tuì 'ér bù kě zhuī zhě， sù 'ér bù kě jí yě。 gù wǒ yù zhàn， dí suī gāo lěi shēn gōu， bù dé bù yǔ wǒ zhàn zhě， gōng qí suǒ bì jiù yě； wǒ bù yù zhàn， suī huà dì 'ér shǒu zhī， dí bù dé yǔ wǒ zhàn zhě， guāi qí suǒ zhī yě。 gù xíng rén 'ér wǒ wú xíng， zé wǒ zhuān 'ér dí fēn。 wǒ zhuān wéi yī， dí fēn wéi shí， shì yǐ shí gōng qí yī yě。 zé wǒ zhòng dí guǎ， néng yǐ zhòng jī guǎ zhě， zé wú zhī suǒ yǔ zhàn zhě yuē yǐ。 wú suǒ yǔ zhàn zhī dì bù kě zhī， bù kě zhī zé dí suǒ bèi zhě duō， dí suǒ bèi zhě duō， zé wú suǒ yǔ zhàn zhě guǎ yǐ。 gù bèi qián zé hòu guǎ， bèi hòu zé qián guǎ， bèi zuǒ zé yòu guǎ， bèi yòu zé zuǒ guǎ， wú suǒ bù bèi， zé wú suǒ bù guǎ。 guǎ zhě， bèi rén zhě yě； zhòng zhě， shǐ rén bèi jǐ zhě yě。 gù zhī zhàn zhī dì， zhī zhàn zhī rì， zé kě qiān lǐ 'ér huì zhàn； bù zhī zhàn zhī dì， bù zhī zhàn rì， zé zuǒ bù néng jiù yòu， yòu bù néng jiù zuǒ， qián bù néng jiù hòu， hòu bù néng jiù qián， ér kuàng yuǎn zhě shù shí lǐ， jìn zhě shù lǐ hū！ yǐ wú dù zhī， yuè rén zhī bīng suī duō， yì xī yì yú shèng zāi！ 　　 gù yuē： shèng kě wéi yě。 dí suī zhòng， kě shǐ wú dǒu。 gù cè zhī 'ér zhī dé shī zhī jì， zuò zhī 'ér zhī dòng jìng zhī lǐ， xíng zhī 'ér zhī sǐ shēng zhī dì， jiǎo zhī 'ér zhī yòu yú bù zú zhī chù。 gù xíng bīng zhī jí， zhì yú wú xíng。 wú xíng zé shēn jiān bù néng kuī， zhì zhě bù néng móu。 yīn xíng 'ér cuò shèng yú zhòng， zhòng bù néng zhī。 rén jiē zhī wǒ suǒ yǐ shèng zhī xíng， ér mò zhī wú suǒ yǐ zhì shèng zhī xíng。 gù qí zhàn shèng bù fù， ér yìng xíng yú wú qióng。 fū bīng xíng xiàng shuǐ， shuǐ zhī xíng bì gāo 'ér qū xià， bīng zhī xíng bì shí 'ér jī xū； shuǐ yīn dì 'ér zhì liú， bīng yīn dí 'ér zhì shèng。 gù bīng wú cháng shì， shuǐ wú cháng xíng。 néng yīn dí biàn huà 'ér qǔ shèng zhě， wèi zhī shén。 gù wǔháng wú cháng shèng， sì shí wú cháng wèi， rì yòu duǎn cháng， yuè yòu sǐ shēng。 　　　 jūn zhēng dì qī 　　 sūn zǐ yuē： 　　 fán yòng bīng zhī fǎ， jiāng shòu mìng yú jūn， hé jūn jù zhòng， jiāo hé 'ér shè， mò nán yú jūn zhēng。 jūn zhēng zhī nán zhě， yǐ yū wéi zhí， yǐ huàn wéi lì。 gù yū qí tú， ér yòu zhī yǐ lì， hòu rén fā， xiān rén zhì， cǐ zhī yū zhí zhī jì zhě yě。 jūn zhēng wéi lì， jūn zhēng wéi wēi。 jǔ jūn 'ér zhēng lì， zé bù jí， wěi jūn 'ér zhēng lì， zé zī zhòng juān。 shì gù juǎnjiá 'ér qū， rì yè bù chù， bèi dào jiān xíng， bǎi lǐ 'ér zhēng lì， zé qín sān jiāng jūn， jìn zhě xiān， pí zhě hòu， qí fǎ shí yī 'ér zhì； wǔ shí lǐ 'ér zhēng lì， zé jué shàngjiàng jūn， qí fǎ bàn zhì； sān shí lǐ 'ér zhēng lì， zé sān fēn zhī 'èr zhì。 shì gù jūn wú zī zhòng zé wáng， wú liáng shí zé wáng， wú wěi jī zé wáng。 gù bù zhī zhū hóu zhī móu zhě， bù néng yù jiāo； bù zhī shān lín、 xiǎn zǔ、 jù zé zhī xíng zhě， bù néng xíng jūn； bù yòng xiāng dǎo zhě， bù néng dé dì lì。 gù bīng yǐ zhà lì， yǐ lì dòng， yǐ fēn hé wéi biàn zhě yě。 gù qí jí rú fēng， qí xú rú lín， qīn lüè rú huǒ， bù dòng rú shān， nán zhī rú yīn， dòng rú léi zhèn。 lüè xiāng fēn zhòng， kuò dì fēn lì， xuán quán 'ér dòng。 xiān zhī yū zhí zhī jì zhě shèng， cǐ jūn zhēng zhī fǎ yě。 　　《 jūn zhèng》 yuē：“ yán bù xiāng wén， gù wéi jīn gǔ； shì bù xiāng jiàn， gù wéi jīng qí。” fū jīn gǔ jīng qí zhě， suǒ yǐ yī rén zhī 'ěr mù yě。 rén jì zhuān yī， zé yǒng zhě bù dé dú jìn， qiè zhě bù dé dú tuì， cǐ yòng zhòng zhī fǎ yě。 gù yè zhàn duō jīn gǔ， zhòu zhàn duō jīng qí， suǒ yǐ biàn rén zhī 'ěr mù yě。 sān jūn kě duó qì， jiāng jūn kě duó xīn。 shì gù zhāoqì ruì， zhòu qì duò， mù qì guī。 shàn yòng bīng zhě， bì qí ruì qì， jī qí duò guī， cǐ zhì qì zhě yě。 yǐ zhì dài luàn， yǐ jìng dài huá， cǐ zhì xīn zhě yě。 yǐ jìn dài yuǎn， yǐ yì dài láo， yǐ bǎo dài jī， cǐ zhì lì zhě yě。 wú yāo zhèng zhèng zhī qí， wù jī táng táng zhī chén， cǐ zhì biàn zhě yě。 　　 gù yòng bīng zhī fǎ， gāo líng wù xiàng， bèi qiū wù nì， yáng běi wù cóng， ruì zú wù gōng， ěr bīng wù shí， guī shī wù 'è， wéi shī bì jué， qióng kòu wù pò， cǐ yòng bīng zhī fǎ yě。 　　　 jiǔ biàn dì bā 　　 sūn zǐ yuē： 　　 fán yòng bīng zhī fǎ， jiāng shòu mìng yú jūn， hé jūn jù zhòng。 qǐ dì wú shè， qú dì jiāo hé， jué dì wú liú， wéi dì zé móu， sǐ dì zé zhàn， tú yòu suǒ bù yóu， jūn yòu suǒ bù jī， chéng yòu suǒ bù gōng， dì yòu suǒ bù zhēng， jūn mìng yòu suǒ bù shòu。 　　 gù jiāng tōng yú jiǔ biàn zhī lì zhě， zhī yòng bīng yǐ； jiāng bù tōng jiǔ biàn zhī lì， suī zhī dì xíng， bù néng dé dì zhī lì yǐ； zhì bīng bù zhī jiǔ biàn zhī shù， suī zhī wǔ lì， bù néng dé rén zhī yòng yǐ。 shì gù zhì zhě zhī lǜ， bì zá yú lì hài， zá yú lì 'ér wù kě xìn yě， zá yú hài 'ér huàn kě jiě yě。 shì gù qū zhū hóu zhě yǐ hài， yì zhū hóu zhě yǐ yè， qū zhū hóu zhě yǐ lì。 gù yòng bīng zhī fǎ， wú shì qí bù lái， shì wú yòu yǐ dài zhī； wú shì qí bù gōng， shì wú yòu suǒ bù kě gōng yě。 　　 gù jiāng yòu wǔ wēi， bì sǐ， kě shā yě， bì shēng， kě lǔ yě， fèn sù， kě wǔ yě， lián jié， kě rǔ yě， ài mín， kě fán yě。 fán cǐ wǔ zhě， jiāng zhī guò yě， yòng bīng zhī zāi yě。 fù jūn shā jiāng， bì yǐ wǔ wēi， bù kě bù chá yě。 　　 xíng jūn dì jiǔ 　　 sūn zǐ yuē： 　　 fán chù jūn xiāng dí， jué shān yǐ gǔ， shì shēng chù gāo， zhàn lóng wú dēng， cǐ chù shān zhī jūn yě。 jué shuǐ bì yuǎn shuǐ， kè jué shuǐ 'ér lái， wù yíng zhī yú shuǐ nèi， lìng bàn dù 'ér jī zhī lì， yù zhàn zhě， wú fù yú shuǐ 'ér yíng kè， shì shēng chù gāo， wú yíng shuǐ liú， cǐ chù shuǐ shàng zhī jūn yě。 jué chì zé， wéi jí qù wú liú， ruò jiāo jūn yú chì zé zhī zhōng， bì yǐ 　　 shuǐ cǎo 'ér bèi zhòng shù， cǐ chù chì zé zhī jūn yě。 píng lù chù yì， ér yòu bèi gāo， qián sǐ hòu shēng， cǐ chù píng lù zhī jūn yě。 fán cǐ sì jūn zhī lì， huáng dì zhī suǒ yǐ shèng sì dì yě。 fán jūn hàogāo 'ér 'è xià， guì yáng 'ér jiàn yīn， yǎng shēng 'ér chù shí， jūn wú bǎi jí， shì wèi bì shèng。 qiū líng dī fáng， bì chù qí yáng 'ér yòu bèi zhī， cǐ bīng zhī lì， dì zhī zhù yě。 　　 shàng yǔ， shuǐ mò zhì， yù shè zhě， dài qí dìng yě。 fán dì yòu jué jiàn、 tiān jǐng、 tiān láo、 tiān luó、 tiān xiàn、 tiān xì， bì jí qù zhī， wù jìn yě。 wú yuǎn zhī， dí jìn zhī； wú yíng zhī， dí bèi zhī。 jūn bàng yòu xiǎn zǔ、 huáng jǐng、 jiā wěi、 shān lín、 yì huì zhě， bì jǐn fù suǒ zhī， cǐ fú jiān zhī suǒ chù yě。 dí jìn 'ér jìng zhě， shì qí xiǎn yě； yuǎn 'ér tiǎo zhàn zhě， yù rén zhī jìn yě； qí suǒ jū yì zhě， lì yě； zhòng shù dòng zhě， lái yě； zhòng cǎo duō zhàng zhě， yí yě； niǎo qǐ zhě， fú yě； shòu hài zhě， fù yě； chén gāo 'ér ruì zhě， chē lái yě； bēi 'ér guǎng zhě， tú lái yě； sàn 'ér tiáo dá zhě， qiáo cǎi yě； shǎo 'ér wǎng lái zhě， yíng jūn yě； cí bēi 'ér yì bèi zhě， jìn yě； cí qiáng 'ér jìn qū zhě， tuì yě； qīng chē xiān chū jū qí cè zhě， chén yě； wú yuē 'ér qǐng hé zhě， móu yě； bēn zǒu 'ér chén bīng zhě， qī yě； bàn jìn bàn tuì zhě， yòu yě； zhàng 'ér lì zhě， jī yě； jí 'ér xiān yǐn zhě， kě yě； jiàn lì 'ér bù jìn zhě， láo yě； niǎo jí zhě， xū yě； yè hū zhě， kǒng yě； jūn rǎo zhě， jiāng bù zhòng yě； jīng qí dòng zhě， luàn yě； lì nù zhě， juàn yě； lì mǎ ròu shí zhě， jūn wú xuán fǒu， bù fǎn qí shè zhě， qióng kòu yě； zhūn zhūn xī xī， xú yǔ rén yán zhě， shī zhòng yě； shù shǎng zhě， jiǒng yě； shù fá zhě， kùn yě； xiān bào 'ér hòu wèi qí zhòng zhě， bù jīng zhī zhì yě； lái wěi xiè zhě， yù xiū xī yě。 bīng nù 'ér xiāng yíng， jiǔ 'ér bù hé， yòu bù xiāng qù， bì jǐn chá zhī。 bīng fēi yì duō yě， wéi wú wǔ jìn， zú yǐ bìng lì、 liào dí、 qǔ rén 'ér yǐ。 fū wéi wú lǜ 'ér yì dí zhě， bì qín yú rén。 zú wèi qīn 'ér fá zhī， zé bù fú， bù fú zé nán yòng。 zú yǐ qīn fù 'ér fá bù xíng， zé bù kě yòng。 　　 gù hé zhī yǐ wén， qí zhī yǐ wǔ， shì wèi bì qǔ。 lìng sù xíng yǐ jiào qí mín， zé mín fú； lìng sù bù xíng yǐ jiào qí mín， zé mín bù fú。 lìng sù xíng zhě， yǔ zhòng xiāng dé yě。 　　　 dì xíng dì shí 　　 sūn zǐ yuē： 　　 dì xíng yòu tōng zhě、 yòu guà zhě、 yòu zhī zhě、 yòu 'ài zhě、 yòu xiǎn zhě、 yòu yuǎn zhě。 wǒ kě yǐ wǎng， bǐ kě yǐ lái， yuē tōng。 tōng xíng zhě， xiān jū gāo yáng， lì liáng dào， yǐ zhàn zé lì。 kě yǐ wǎng， nán yǐ fǎn， yuē guà。 guà xíng zhě， dí wú bèi， chū 'ér shèng zhī， dí ruò yòu bèi， chū 'ér bù shèng， nán yǐ fǎn， bù lì。 wǒ chū 'ér bù lì， bǐ chū 'ér bù lì， yuē zhī。 zhī xíng zhě， dí suī lì wǒ， wǒ wú chū yě， yǐn 'ér qù zhī， lìng dí bàn chū 'ér jī zhī， lì。 ài xíng zhě， wǒ xiān jū zhī， bì yíng zhī yǐ dài dí。 ruò dí xiān jū zhī， yíng 'ér wù cóng， bù yíng 'ér cóng zhī。 xiǎn xíng zhě， wǒ xiān jū zhī， bì jū gāo yáng yǐ dài dí； ruò dí xiān jū zhī， yǐn 'ér qù zhī， wù cóng yě。 yuǎn xíng zhě， shì jūn nán yǐ tiǎo zhàn， zhàn 'ér bù lì。 fán cǐ liù zhě， dì zhī dào yě， jiāng zhī zhì rèn， bù kě bù chá yě。 fán bīng yòu zǒu zhě、 yòu chí zhě、 yòu xiàn zhě、 yòu bēng zhě、 yòu luàn zhě、 yòu běi zhě。 fán cǐ liù zhě， fēi tiān dì zhī zāi， jiāng zhī guò yě。 fū shì jūn， yǐ yī jī shí， yuē zǒu； zú qiáng lì ruò， yuē chí； lì qiáng zú ruò， yuē xiàn； dà lì nù 'ér bù fú， yù dí duì 'ér zì zhàn， jiāng bù zhī qí néng， yuē bēng； jiāng ruò bù yán， jiào dào bù míng， lì zú wú cháng， chén bīng zòng héng， yuē luàn； jiāng bù néng liào dí， yǐ shǎo hé zhòng， yǐ ruò jī qiáng， bīng wú xuǎn fēng， yuē běi。 fán cǐ liù zhě， bài zhī dào yě， jiāng zhī zhì rèn， bù kě bù chá yě。 fū dì xíng zhě， bīng zhī zhù yě。 liào dí zhì shèng， jì xiǎn 'ài yuǎn jìn， shàngjiàng zhī dào yě。 zhī cǐ 'ér yòng zhàn zhě bì shèng， bù zhī cǐ 'ér yòng zhàn zhě bì bài。 gù zhàn dào bì shèng， zhù yuē wú zhàn， bì zhàn kě yě； zhàn dào bù shèng， zhù yuē bì zhàn， wú zhàn kě yě。 gù jìn bù qiú míng， tuì bù bì zuì， wéi mín shì bǎo， ér lì yú zhù， guó zhī bǎo yě。 shì zú rú yīng 'ér， gù kě yǐ yǔ zhī fù shēn xī； shì zú rú 'ài zǐ， gù kě yǔ zhī jù sǐ。 hòu 'ér bù néng shǐ， ài 'ér bù néng lìng， luàn 'ér bù néng zhì， pì ruò jiāo zǐ， bù kě yòng yě。 zhī wú zú zhī kě yǐ jī， ér bù zhī dí zhī bù kě jī， shèng zhī bàn yě； zhī dí zhī kě jī， ér bù zhī wú zú zhī bù kě yǐ jī， shèng zhī bàn yě； zhī dí zhī kě jī， zhī wú zú zhī kě yǐ jī， ér bù zhī dì xíng zhī bù kě yǐ zhàn， shèng zhī bàn yě。 gù zhī bīng zhě， dòng 'ér bù mí， jǔ 'ér bù qióng。 gù yuē： zhī bǐ zhī jǐ， shèng nǎi bù dài； zhī tiān zhī dì， shèng nǎi kě quán。 　　　 jiǔ dì dì shí yī 　　 sūn zǐ yuē： 　　 yòng bīng zhī fǎ， yòu sǎndì， yòu qīng dì， yòu zhēng dì， yòu jiāo dì， yòu qú dì， yòu zhòng dì， yòu qǐ dì， yòu wéi dì， yòu sǐ dì。 zhū hóu zì zhàn qí dì zhě， wéi sǎndì； rù rén zhī dì bù shēn zhě， wéi qīng dì； wǒ dé zé lì， bǐ dé yì lì zhě， wéi zhēng dì； wǒ kě yǐ wǎng， bǐ kě yǐ lái zhě， wéi jiāo dì； zhū hóu zhī dì sān shǔ， xiān zhì 'ér dé tiān xià zhòng zhě， wéi qú dì； rù rén zhī dì shēn， bèi chéng yì duō zhě， wéi zhòng dì； xíng shān lín、 xiǎn zǔ、 jù zé， fán nán xíng zhī dào zhě， wéi qǐ dì； suǒ yóu rù zhě 'ài， suǒ cóng guī zhě yū， bǐ guǎ kě yǐ jī wú zhī zhòng zhě， wéi wéi dì； jí zhàn zé cún， bù jí zhàn zé wáng zhě， wéi sǐ dì。 shì gù sǎndì zé wú zhàn， qīng dì zé wú zhǐ， zhēng dì zé wú gōng， jiāo dì zé wú jué， qú dì zé hé jiāo， zhòng dì zé lüè， qǐ dì zé xíng， wéi dì zé móu， sǐ dì zé zhàn。 gǔ zhī shàn yòng bīng zhě， néng shǐ dí rén qián hòu bù xiāng jí， zhòng guǎ bù xiāng shì， guì jiàn bù xiāng jiù， shàng xià bù xiāng shōu， zú lí 'ér bù jí， bīng hé 'ér bù qí。 hé yú lì 'ér dòng， bù hé yú lì 'ér zhǐ。 gǎn wèn dí zhòng 'ér zhěng jiāng lái， dài zhī ruò hé？ yuē： xiān duó qí suǒ 'ài， zé tīng yǐ。 bīng zhī qíng zhù sù， chéng rén zhī bù jí。 yóu bù yú zhī dào， gōng qí suǒ bù jiè yě。 　　 fán wéi kè zhī dào， shēn rù zé zhuān。 zhù rén bù kè， lüè yú ráo yě， sān jūn zú shí。 jǐn yǎng 'ér wù láo， bìng qì jī lì， yùn bīng jì móu， wéi bù kě cè。 tóu zhī wú suǒ wǎng， sǐ qiě bù běi。 sǐ yān bù dé， shì rén jìn lì。 bīng shì shèn xiàn zé bù jù， wú suǒ wǎng zé gù， shēn rù zé jū， bù dé yǐ zé dǒu。 shì gù qí bīng bù xiū 'ér jiè， bù qiú 'ér dé， bù yuē 'ér qīn， bù lìng 'ér xìn， jìn xiáng qù yí， zhì sǐ wú suǒ zhī。 　　 wú shì wú yú cái， fēi 'è huò yě； wú yú mìng， fēi 'è shòu yě。 lìng fā zhī rì， shì zú zuò zhě tì zhān jīn， yǎn wò zhě tì jiāo yí， tóu zhī wú suǒ wǎng， zhū、 guì zhī yǒng yě。 gù shàn yòng bīng zhě， pì rú shuài rán。 shuài rán zhě， cháng shān zhī shé yě。 jī qí shǒu zé wěi zhì， jī qí wěi zé shǒu zhì， jī qí zhōng zé shǒu wěi jù zhì。 gǎn wèn：“ bīng kě shǐ rú shuài rán hū？” yuē：“ kě。” fū wú rén yǔ yuè rén xiāng 'è yě， dāng qí tóng zhōu 'ér jì 'ér yù fēng， qí xiāng jiù yě rú zuǒ yòu shǒu。 shì gù fāng mǎ mái lún， wèi zú shì yě； qí yǒng rú yī， zhèng zhī dào yě； gāng róu jiē dé， dì zhī lǐ yě。 gù shàn yòng bīng zhě， xié shǒu ruò shǐ yī rén， bù dé yǐ yě。 　　 jiāng jūn zhī shì， jìng yǐ yōu， zhèng yǐ zhì， néng yú shì zú zhī 'ěr mù， shǐ zhī wú zhī； yì qí shì， gé qí móu， shǐ rén wú shí； yì qí jū， yū qí tú， shǐ mín bù dé lǜ。 shuài yǔ zhī qī， rú dēng gāo 'ér qù qí tī； shuài yǔ zhī shēn rù zhū hóu zhī dì， ér fā qí jī。 ruò qū qún yáng， qū 'ér wǎng， qū 'ér lái， mò zhī suǒ zhī。 jù sān jūn zhī zhòng， tóu zhī yú xiǎn， cǐ wèi jiāng jūn zhī shì yě。 　　 jiǔ dì zhī biàn， qū shēn zhī lì， rén qíng zhī lǐ， bù kě bù chá yě。 　　 fán wéi kè zhī dào， shēn zé zhuān， qiǎn zé sàn。 qù guó yuè jìng 'ér shī zhě， jué dì yě； sì dá zhě， qú dì yě； rù shēn zhě， zhòng dì yě； rù qiǎn zhě， qīng dì yě； bèi gù qián 'ài zhě， wéi dì yě； wú suǒ wǎng zhě， sǐ dì yě。 shì gù sǎndì， wú jiāng yī qí zhì， qīng dì， wú jiāng shǐ zhī shǔ， zhēng dì， wú jiāng qū qí hòu， jiāo dì， wú jiāng jǐn qí shǒu， qú dì， wú jiāng gù qí jié， zhòng dì， wú jiāng jì qí shí， qǐ dì， wú jiāng jìn qí tú， wéi dì， wú jiāng sài qí jué， sǐ dì， wú jiāng shì zhī yǐ bù huó。 　　 gù bīng zhī qíng： wéi zé yù， bù dé yǐ zé dǒu， guò zé cóng。 　　 shì gù bù zhī zhū hóu zhī móu zhě， bù néng yù jiāo； bù zhī shān lín、 xiǎn zǔ、 jù zé zhī xíng zhě， bù néng xíng jūn； bù yòng xiāng dǎo， bù néng dé dì lì。 sì wǔ zhě， bù zhī yī， fēi bà wáng zhī bīng yě。 fū bà wáng zhī bīng， fá dà guó， zé qí zhòng bù dé jù； wēi jiā yú dí， zé qí jiāo bù dé hé。 shì gù bù zhēng tiān xià zhī jiāo， bù yǎng tiān xià zhī quán， xìn jǐ zhī sī， wēi jiā yú dí， zé qí chéng kě bá， qí guó kě huī。 shī wú fǎ zhī shǎng， xuán wú zhèng zhī lìng。 fàn sān jūn zhī zhòng， ruò shǐ yī rén。 fàn zhī yǐ shì， wù gào yǐ yán； fàn zhī yǐ hài， wù gào yǐ lì。 tóu zhī wáng dì rán hòu cún， xiàn zhī sǐ dì rán hòu shēng。 fū zhòng xiàn yú hài， rán hòu néng wéi shèng bài。 　　 gù wéi bīng zhī shì， zài shùn xiáng dí zhī yì， bìng dí yī xiàng， qiān lǐ shā jiāng， cǐ wèi qiǎo néng chéng shì zhě yě。 shì gù zhèng jǔ zhī rì， yí guān zhé fú， wú tōng qí shǐ， lì yú láng miào zhī shàng， yǐ zhū qí shì。 dí rén kāi hé， bì jí rù zhī， xiān qí suǒ 'ài， wēi yǔ zhī qī， jiàn mò suí dí， yǐ jué zhàn shì。 shì gù shǐ rú chǔnǚ， dí rén kāi hù； hòu rú tuō tù， dí bù jí jù。 　　 huǒ gōng dì shí 'èr 　　 sūn zǐ yuē： 　　 fán huǒ gōng yòu wǔ： yī yuē huǒ rén， èr yuē huǒ jī， sān yuē huǒ zī， sì yuē huǒ kù， wǔ yuē huǒ duì。 xíng huǒ bì yòu yīn， yān huǒ bì sù jù。 fā huǒ yòu shí， qǐ huǒ yòu rì。 shí zhě， tiān zhī zào yě。 rì zhě， yuè zài jī、 bì、 yì、 zhěn yě。 fán cǐ sì sù zhě， fēng qǐ zhī rì yě。 fán huǒ gōng， bì yīn wǔ huǒ zhī biàn 'ér yìng zhī： huǒ fā yú nèi， zé zǎo yìng zhī yú wài； huǒ fā 'ér bīng jìng zhě， dài 'ér wù gōng， jí qí huǒ lì， kě cóng 'ér cóng zhī， bù kě cóng zé shàng。 huǒ kě fā yú wài， wú dài yú nèi， yǐ shí fā zhī， huǒ fā shàng fēng， wú gōng xià fēng， zhòu fēng jiǔ， yè fēng zhǐ。 fán jūn bì zhī wǔ huǒ zhī biàn， yǐ shù shǒu zhī。 　　 gù yǐ huǒ zuǒ gōng zhě míng， yǐ shuǐ zuǒ gōng zhě qiáng。 shuǐ kě yǐ jué， bù kě yǐ duó。 fū zhàn shèng gōng qǔ， ér bù xiū qí gōng zhě xiōng， mìng yuē“ fèi liú”。 gù yuē： míng zhù lǜ zhī， liáng jiāng duò zhī， fēi lì bù dòng， fēi dé bù yòng， fēi wēi bù zhàn。 zhù bù kě yǐ nù 'ér xīng shī， jiāng bù kě yǐ yùn 'ér gōng zhàn。 hé yú lì 'ér dòng， bù hé yú lì 'ér shàng。 nù kě yǐ fù xǐ， yùn kě yǐ fù shuō， wáng guó bù kě yǐ fù cún， sǐ zhě bù kě yǐ fù shēng。 gù míng jūn shèn zhī， liáng jiāng jǐng zhī。 cǐ 'ān guó quán jūn zhī dào yě。 　　 yòng jiān dì shí sān 　　 sūn zǐ yuē： 　　 fán xīng shī shí wàn， chū zhēng qiān lǐ， bǎi xìng zhī fèi， gōng jiā zhī fèng， rì fèi qiān jīn， nèi wài sāo dòng， dài yú dào lù， bù dé cāo shì zhě， qī shí wàn jiā。 xiāng shǒu shù nián， yǐ zhēng yī rì zhī shèng， ér 'ài jué lù bǎi jīn， bù zhī dí zhī qíng zhě， bù rén zhī zhì yě， fēi mín zhī jiāng yě， fēi zhù zhī zuǒ yě， fēi shèng zhī zhù yě。 gù míng jūn xián jiāng， suǒ yǐ dòng 'ér shèng rén， chéng gōng chū yú zhòng zhě， xiān zhī yě。 xiān zhī zhě， bù kě qǔ yú guǐ shén， bù kě xiàng yú shì， bù kě yàn yú dù， bì qǔ yú rén， zhī dí zhī qíng zhě yě。 　　 gù yòng jiān yòu wǔ： yòu yīn（ xiāng） jiān， yòu nèi jiān， yòu fǎn jiān， yòu sǐ jiān， yòu shēng jiān。 wǔ jiān jù qǐ， mò zhī qí dào， shì wèi shén jì， rén jūn zhī bǎo yě。 xiāng jiān zhě， yīn qí xiāng rén 'ér yòng zhī； nèi jiān zhě， yīn qí guān rén 'ér yòng zhī； fǎn jiān zhě， yīn qí dí jiān 'ér yòng zhī； sǐ jiān zhě， wéi kuáng shì yú wài， lìng wú wén zhī zhī 'ér chuán yú dí jiān yě； shēng jiān zhě， fǎn bào yě。 gù sān jūn zhī shì， mò qīn yú jiān， shǎng mò hòu yú jiān， shì mò mì yú jiān， fēi shèng xián bù néng yòng jiān， fēi rén yì bù néng shǐ jiān， fēi wēi miào bù néng dé jiān zhī shí。 wēi zāi wēi zāi！ wú suǒ bù yòng jiān yě。 jiànshì wèi fā 'ér xiān wén zhě， jiān yǔ suǒ gào zhě jiān sǐ。 fán jūn zhī suǒ yù jī， chéng zhī suǒ yù gōng， rén zhī suǒ yù shā， bì xiān zhī qí shǒu jiāng、 zuǒ yòu、 yè zhě、 mén zhě、 shè rén zhī xìng míng， lìng wú jiān bì suǒ zhī zhī。 dí jiān zhī lái jiān wǒ zhě， yīn 'ér lì zhī， dǎo 'ér shè zhī， gù fǎn jiān kě dé 'ér yòng yě； yīn shì 'ér zhī zhī， gù xiāng jiān、 nèi jiān kě dé 'ér shǐ yě； yīn shì 'ér zhī zhī， gù sǐ jiān wéi kuáng shì， kě shǐ gào dí； yīn shì 'ér zhī zhī， gù shēng jiān kě shǐ rú qī。 wǔ jiān zhī shì， zhù bì zhī zhī， zhī zhī bì zài yú fǎn jiān， gù fǎn jiān bù kě bù hòu yě。 　　 xī yīn zhī xīng yě， yī zhì zài xià； zhōu zhī xīng yě， lǚ yá zài yīn。 gù míng jūn xián jiāng， néng yǐ shàng zhì wéi jiān zhě， bì chéng dà gōng。 cǐ bīng zhī yào， sān jūn zhī suǒ shì 'ér dòng yě。 shí dài yì yì 　　《 sūn zǐ bīng fǎ 》 shì xiàn cún zhōng guó hé shì jiè jūn shì lǐ lùn shǐ shàng zuì zǎo xíng chéng zhàn lüè tǐ xì de yī bù bīng xué zhuān zhù， gòng fēn shí sān piān， suī rán zhǐ yòu wǔ qiān yú yán， dàn nèi róng bāo luó wàn xiàng、 bó dà jīng shēn， shè jí dào zhàn zhēng guī lǜ、 zhé lǐ、 móu lüè、 zhèng zhì、 jīng jì、 wài jiāo、 tiān wén、 dì lǐ、 děng fāng miàn nèi róng， kān chēng gǔ dài bīng xué lǐ lùn de bǎo kù hé jí dà chéng zhě， zài shì jiè guǎng wéi chuán bō。 　　 tí qǐ《 sūn zǐ bīng fǎ 》， xiāng xìn dà duō shù réndōu bù mò shēng， shèn zhì yòu rén hái kě yǐ bèi sòng qí zhōng de míng yán jǐng jù。 zhè bù zhōng guó gǔ dài bīng xué míng zhù suī rán jǐn yòu 5000 yú zì， què yǐ qí bó dà jīng shēn de zhàn zhēng zhé lǐ、 qǐ dí xīn líng de dǒu zhēng zhì huì zài zhōng wài jūn shì sī xiǎng shǐ shàng chǎn shēng liǎo jù dà 'ér shēn yuǎn de yǐng xiǎng， kān chēng zhōng huá yōu xiù chuán tǒng wén huà de guī bǎo。 nà me， zài 21 shì jì zěn yàng kàn dài zhè bù dàn shēng yú 2500 duō nián qián de bīng xué zhù zuò， tā zài jīn tiān réng yòu zhòng yào de sī xiǎng jiè jiàn jià zhí má？ bīng fǎ yán jiū 　　zhōng guó sūn zǐ bīng fǎ yán jiū shǐ dà zhì kě fēn chéng 7 gè shí qī。 　　（ yī） yùn yù chǎn shēng shí qī héng héng yuǎn gǔ zhì chūn qiū 　　 xué jiè yī bān rèn wéi，《 sūn zǐ bīng fǎ 》 chǎn shēng yú wǒ guó chūn qiū mò qī； yì yòu rèn wéi chéng shū yú zhàn guó huò gèng hòu zhě。 guān yú cǐ shū de zuò zhě， duō rèn wéi xì sūn wǔ qīn zhù， yòu jīng hòu rén xiào lǐ。 duì yú sūn wǔ de shēng huó shí dài， xué shù jiè yě yòu bù tóng guān diǎn， yī bān rèn qí wéi chūn qiū mò qī rén， dà yuē yǔ kǒng zǐ tóng shí。 　　《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zài chǎn shēng yǐ qián， yìng jīng lì liǎo yī gè jiào cháng shí qī de yùn yù guò chéng。 qí chǎn shēng de yīn sù shì duō fāng miàn de， zé qí yào zhě， yīngyǒu yǐ xià jǐ diǎn： zhōng guó yuǎn gǔ yǐ lái， tè bié shì chūn qiū shí qī pín fán、 jī liè、 duō yàng de zhàn zhēng shì《 sūn zǐ bīng fǎ 》 chǎn shēng de yuán quán； cǐ qián yǐ yòu de bīng xué lǐ lùn chéng guǒ， rú《 jūn zhì》、《 jūn zhèng》、 gǔ《 sī mǎ fǎ》、 lìng diǎn děng， shì《 sūn zǐ bīng fǎ 》 yuè shàng bīng xué fēng diān de jiē shí； chūn qiū shí qī de shè huì sī cháo， tè bié shì guān yú“ dào”、“ rén”、“ yīn yáng”、“ bǎo mín” děng de lǐ lùn， shì《 sūn zǐ bīng fǎ 》 xíng chéng de wén huà yīn sù； chóng wǔ shàng zhì de qí wén huà shì péi yù《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zhè duǒ jūn shì lǐ lùn qí pā de wò tǔ。 sūn wǔ gè rén de tiān fù yǔ nǔ lì， zé shì《 sūn zǐ bīng fǎ 》 chǎn shēng de zhù guān yīn sù。 lìng wài， zhōng huá mín zú zài xiān qín shí qī jiù yǐ jīng xíng chéng de tǒng tǐ sī wéi、 biàn zhèng sī wéi、 xiàng lèi sī wéi děng sī wéi fāng shì duì《 sūn zǐ bīng fǎ 》 lǐ lùn tǐ xì de gòu zhù qǐ liǎo zhǐ dǎo xìng zuò yòng。 zhè shì《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zhī suǒ yǐ chǎn shēng yú zhōng guó 'ér bù chǎn shēng yú wài guó， zhī suǒ yǐ chǎn shēng yú chūn qiū 'ér bù chǎn shēng yú qí tā shí qī de zhù yào yuán yīn。 　　（ èr） zēng yì hé zǎo qī xiào lǐ shí qī héng héng zhàn guó zhì qín hàn 　　《 sūn zǐ bīng fǎ 》 shí sān piān yú gōng yuán qián 512 nián zài wú guó wèn shì hòu， bìng wèi xùn sù guǎng fàn chuán bō kāi lái， jiū qí yuán yīn， dà zhì yòu wú guó wáng tíng duì“ shí sān piān” mì 'ér bù xuān， dāng shí chuán bō méi jiè luò hòu， shè huì shàng zhòng lǐ qīng zhà guān huì duì cǐ shū de biǎn chì， qí jià zhí wèi bèi shí rén suǒ fā xiàn děng jǐ gè fāng miàn。 zhì zhàn guó shí， cǐ shū cái kāi shǐ guǎng fàn chuán bō， chū xiàn liǎo zhōng guó lì shǐ shàng zuì zǎo de“ sūn zǐ rè”， suǒ wèi“ cáng sūn、 wú zhī shū zhě， jiā yòu zhī”。 zhī suǒ yǐ huì chū xiàn zhè zhǒng zhuàng kuàng，《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zì shēn yǐ“ chū qí shè fú”、“ biàn zhà” qǔ shèng wéi zhù yào nèi róng de jūn shì lǐ lùn shì yìng liǎo dāng shí jūn shì dǒu zhēng、 zhèng zhì dǒu zhēng、 wài jiāo dǒu zhēng de xū yào， shì qí jī běn yuán yīn； ér qí hòu shì zǐ sūn sūn bìn duì《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zhuó yòu chéng xiào de xuān chuán hé yùn yòng， zé shì qí zhí jiē yuán yīn。 zhí dé zhù yì de shì， sūn wǔ hòu xué zài zhè yī shí qī duì“ shí sān piān” zuò liǎo dà liàng jiě shì、 chǎn fā、 zēng yì de gōng zuò， yín què shān hàn mù chū tǔ de《 wú wèn》、《 sì biàn》、《 huáng dì fá chì dì》、《 dì xíng 'èr》、《 jiàn wú wáng》 děng， jūn yīngshì tā men jiě shì、 chǎn fā、 zēng yì“ shí sān piān” zhī zuò， ér zài bèi《 hàn shū · yì wén zhì》 zhù lù de《 wú sūn zǐ bīng fǎ bā shí 'èr piān》 zhī nèi。 zǒng zhī， zài zhè yī shí qī，《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zài“ shí sān piān” de jī chǔ shàng yòu liǎo jiào dà de kuò zēng。 1996 nián xī 'ān“ fā xiàn” de wěi shū《 sūn wǔ bīng fǎ bā shí 'èr piān》 shuō， sūn wǔ xiān xiě chéng“ bā shí 'èr piān”， hòu yīn qí“ tiān jī yīn shā”， jiù jiē shòu qí 'ér zǐ de jiàn yì， suō biān chéng“ shí sān piān”， nǎi shì xiàng bì xū gòu， shì wéi fǎn lì shǐ shì shí de。 　　 dào liǎo hàn dài， guān fāng zǔ zhì rén lì， duì《 sūn zǐ bīng fǎ 》 jìn xíng liǎo sān cì jiào dà guī mó de zhěng lǐ。 yī cì shì zài hàn gāo dì shí， shí jiān dà zhì zài gāo dì liù nián（ qián 201 nián） zhì gāo dì shí yī nián zhī jiān， yóu zhāng liáng、 hán xìn“ xù cì”。 dì 'èr cì shì zài wǔ dì shí， yóu jūn zhèng yáng pú“ jùn zhí yí yì， jì zòu bīng lù”。 dì sān cì shì zài xiào chéng dì shí， yóu rèn hóng“ lùn cì bīng shū”， jiāng qí fēn wéi“ bīng quán móu”、“ bīng xíng shì”、“ bīng yīn yáng”、“ bīng jì qiǎo” sì zhǒng，《 sūn zǐ bīng fǎ 》 wèi zài“ bīng quán móu” zhī shǒu。 zhè sān cì zhěng lǐ duì《 sūn zǐ bīng fǎ 》 de dìng wèi、 dìng xíng hé liú chuán dū jù yòu zhòng yào yì yì。 　　（ sān） xuē fán hé zhù shì shí qī héng héng wèi jìn zhì suí táng 　　 cáo cāo《 sūn zǐ lüè jiě xù》 zhōng suǒ pī píng de guān yú《 sūn zǐ bīng fǎ 》 de“ xùn shuō kuàng wén fán fù”， yìng bāo kuò《 wú sūn zǐ bīng fǎ bā shí 'èr piān》 zhōng“ shí sān piān” zhī wài de gè piān zài nèi。 dù mù《 zhù sūn zǐ xù》 zhōng shuō：“ wǔ suǒ zhù shū， fán shù shí wàn yán， cáo wèi wǔ dì xuē qí fán shèng， bǐ qí jīng qiē， fán shí sān piān， chéng wéi yī biān， cáo zì wéi xù， yīn zhù jiě zhī。” zhè lǐ de“ xuē”（ shān chú） qí“ fán shèng”， yìng bāo kuò“ shí sān piān” zhī wài de liù shí jiǔ piān，“ bǐ（ xiào、 zhù） qí jīng qiē”， zé shì zhǐ de“ shí sān piān”。 cáo cāo zhǐ zhù“ shí sān piān”， chēng《 sūn zǐ lüè jiě》， yīn 'ér shǐ qí dé yǐ guǎng fàn liú chuán， shèn yú zé yīn qí“ fán fù” qiě“ wèi dé zhǐ yào” ér lù xù sàn yì。 cáo cāo《 sūn zǐ lüè jiě》 de wèn shì， biāo zhì zhe《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zhēn zhèng jìn rù liǎo zhù jiě de shí qī。 cáo zhù zhòng wén zì xùn jiě， dàn tā běn rén yòu shì jūn shì jiā， gèng zhòng shí jì yùn yòng， yīn cǐ， qí zhù lǐ lùn xìng、 shí jiàn xìng jiān bèi， duì hòu shì yòu zhòng dà yǐng xiǎng。 wèi jìn nán běi cháo shí qī chú liǎo cáo zhù sūn zǐ zhī wài， hái yòu dōng wú shěn yǒu zhuàn《 sūn zǐ bīng fǎ 》、 jiǎ xǔ《 chāo sūn zǐ bīng fǎ 》， cáo cāo、 wáng líng jí zhù《 sūn zǐ bīng fǎ 》、 zhāng zǐ shàng《 sūn wǔ bīng jīng》、《 mèng shì jiě shuō》 děng。 cóng mù qián suǒ jiàn dào de zhè yī shí qī de zhù jiě nèi róng kàn， qí zhù wén dà dū bǐ jiào jiǎn lüè， piān zhòng wén zì xùn gǔ， biǎo xiàn liǎo《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zǎo qī zhù jiě shí qī de tè diǎn。 　　 suí táng wǔ dài shì《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zhù shì de gāo fēng shí qī， zhè yī shí qī zhù jiě《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zhī shū zhù yào yòu： suí dài de《 xiāo jí zhù sūn zǐ》、 táng dài de《 lǐ quán zhù sūn zǐ》、《 jiǎ lín zhù sūn zǐ》、 dù yòu《 tōng diǎn》 zhōng de xùn jiě《 sūn zǐ》、《 dù mù zhù sūn zǐ》、《 chén hào zhù sūn zǐ》、《 sūn gǎo zhù sūn zǐ》、《 sūn xiè jí zhù sūn zǐ》、 wǔ dài de《 zhāng zhāo zhì zhǐ bīng fǎ》 děng。 sòng rén ji de《 shí yī jiā zhù sūn zǐ》 zhōng， táng rén jiù zhàn liǎo wǔ jiā。 chú zhù jiā duō wài， zhè yī shí qī de zhù sūn zǐ hái jù yòu lìng bì xī jìng、 jiū miù bǔ quē、 yì xiáng lì fēng、 zhěng tǐ bǎ wò děng tè diǎn。 jiào wèi jìn nán běi cháo shí yǐ yòu jiào dà jìn bù。 rú lǐ quán yǐ zhù yì cóng zhěng tǐ shàng bǎ wò sūn zǐ de sī xiǎng， tā yǐ《 dùn jiá》 zhù《 sūn zǐ》， chéng yī jiā yán； dù mù“ qí xué néng dào chūn qiū zhàn guó shí shì， shèn bó 'ér xiáng”， qí zhù zòng tán héng lùn， guǎng zhēng bó yǐn， duō yòu xīn jiàn。 zhè yī shí qī zài yùn yòng《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zhǐ dǎo shí jiàn fāng miàn yě zhuó yòu chéng xiào， rén men zhù yì zǒng jié xīn de jīng yàn jiào xùn， cóng 'ér jìn yī bù fēng fù hé fā zhǎn liǎo《 sūn zǐ bīng fǎ 》 de jūn shì sī xiǎng。《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zài táng cháo shí chuán rù liǎo rì běn， kāi shǐ liǎo zài guó wài de chuán bō。（ běn wén yuán zì《 sūn zǐ bīng fǎ yán jiū shǐ》） 　　（ sì） wǔ jīng shǒu wèi què lì shí qī héng héng sòng dài 　　 sòng cháo zì rén zōng qǐ， guān fāng jiù zhòng shì bīng xué yán jiū hé zhěng lǐ， zhì shén zōng， zhào lìng sī yè zhū fú、 wǔ xué jiào shòu hé qù fēi xiào dìng《 sūn zǐ bīng fǎ 》 děng qī shū， hào“ wǔ jīng qī shū”， yǐ guān fāng míng yì bān xíng， tóng shí， zhòng bàn wǔ xué， yǐ“ qī shū” shì shì。 zhì cǐ， yǐ《 sūn zǐ bīng fǎ 》 wéi shǒu de qī bù bīng shū， zài yī dìng yì yì shàng shuō， qǔ dé liǎo yǔ rú jiā jīng diǎn tóng děng zhòng yào de dì wèi。 cǐ hòu gè dài shuài xiāng zūn fèng， qí wǔ jīng zhī shǒu de dì wèi yī zhí dé dào liǎo guān fāng de kěn dìng，《 wǔ jīng》 běn《 sūn zǐ bīng fǎ 》 chéng wéi hòu shì liú chuán de zuì zhù yào de bǎn běn。 　　 sòng cháo qián qī de《 sūn zǐ bīng fǎ 》 yán jiū yǐ guān fāng zǔ zhì wéi zhù。 dào liǎo hòu qī（ běi sòng mò zhì nán sòng wáng）， zé yǐ sī rén zhù shù wéi zhù， fǎn yìng liǎo zhàn luàn nián dài zhěng gè shè huì duì《 sūn zǐ bīng fǎ 》 yán jiū de zhòng shì。 zhè fāng miàn de dài biǎo zuò shì dà yuē chéng shū yú liǎng sòng qī jiān de《 shí jiā sūn zǐ huì zhù》， xué jiè yī bān rèn wéi， cǐ shū jiù shì cún shì de《 shí yī jiā zhù sūn zǐ》。 yóu yú ji zhě jiāng gè jiā zhī shuō ji zài liǎo yī qǐ， jù yòu zhòng yào de jūn shì hé shǐ liào jià zhí， yīn 'ér chéng wéi hòu lái yán jiū《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zhě de bì dú zhī shū。 cǐ shū de xiào dìng kān xíng， shì sòng rén duì sūn zǐ yán jiū zuò chū de zhòng dà gòng xiàn。 cǐ hòu de sūn zǐ shū， yǐ《 wǔ jīng》 běn《 sūn zǐ bīng fǎ 》 hé《 shí yī jiā zhù sūn zǐ》 zhè liǎng gè bǎn běn wéi dǐ běn bù duàn fán yǎn， xíng chéng liǎo chuán shì bǎn běn de liǎng dà jī běn xì tǒng。《 méi shèng yú zhù sūn zǐ》、《 zhāng yù zhù sūn zǐ》、 zhèng yǒu xián《 sūn zǐ shí zhù yí shuō》、 shī zǐ měi《 qī shū jiǎng yì》 děng， dài biǎo liǎo zhè yī shí qī《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zhù jiě de xīn shuǐ píng， duì hòu shì yǐng xiǎng jiào dà。 yóu qí shì zhāng yù zhù， jí zhū jiā zhī cháng， chéng yī jiā zhī yán， bó 'ér qièyào， duō yòu fā míng， wén zì yì hǎo， yòu dù mù zhī fēng。 lìng wài， cǐ shí hái chū xiàn liǎo xī xià wén《 sūn zǐ bīng fǎ 》， zhè shì qì jīn suǒ jiàn zuì zǎo de guó nèi shǎo shù mín zú wén zì yì běn。 　　 zǒng zhī， sòng dài zài sūn zǐ wén xiàn yán jiū fāng miàn yòu tū chū chéng jiù， zài bǎn běn jiào kān、 zhù jiě jiǎng yì、 zhuān tí yán tǎo、 bīng shū hé kè、 jí zhù huì jiě、 fēn lèi ji biān、 shǎo shù mín zú wén zì fān yì děng fāng miàn， jūn yòu chéng guǒ chuán shì。 tè bié shì《 wǔ jīng》 běn《 sūn zǐ》 hé《 shí yī jiā zhù sūn zǐ》 de biān dìng kān xíng， shēn yì hòu shì， gōng bù kě méi。 dàn sòng rén duì《 sūn zǐ bīng fǎ 》 jūn shì lǐ lùn tǐ xì de xì tǒng yán jiū hèyìng yòng lǐ lùn yán jiū jìn zhǎn bù dà， lǐ lùn yǔ shí jiàn tuō jié yán zhòng， shí jì yùn yòng shì qí bó ruò huán jié。 qí chéng jiù hé jiào xùn duì hòu shì jūn yòu shēn kè yǐng xiǎng。 　　（ wǔ） chǎn fā hé kǎo jù shí qī héng héng míng qīng 　　 rú guǒ shuō sòng dài shī zǐ měi de《 qī shū jiǎng yì》 kāi shū jiě chǎn fā《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zhī xiān de huà， nà me， míng qīng jiù shì《 sūn zǐ bīng fǎ 》 shū jiě、 chǎn fā hé kǎo jù de dà fēng shōu shí qī。 liú yín de《 sūn zǐ zhí jiě》、 zhào běn xué de《 sūn zǐ shū xiào jiě yǐn lèi》、 lǐ zhì de《 sūn zǐ cān tóng》、 huáng xiàn chén de《 wǔ jīng kāi zōng》、 zhū yōng《 sūn zǐ huì jiě》、 gù fú táng《 sūn zǐ jí jiě》、 huáng gǒng《 sūn zǐ jí zhù》 děng， dū zhù yì zài lǐ lùn chǎn fā shàng xià gōng fū， ér bù jǐn jǐn shì zhù zì xùn cí， qí jiǎng jiě duō yòu xīn jiàn， qiě gèng zhù yì liǎo xì tǒng xìng， zhǐ dǎo xìng， tǐ lì yě gèng qū wán bèi。 lǐ zhì zhù zhāng“ yǐ《 qī shū》 yǔ《 liù jīng》 hé 'ér wéi yī， yǐ jiào tiān xià wàn shì”（《 sūn zǐ cān tóng xù》）， wáng yáng míng hé xīn xué、 bīng xué yú yī tǐ， qī jì guāng róng bīng、 rú yú yī lú， bìng zhù zhòng yìng yòng lǐ lùn yán jiū， jiāng《 sūn zǐ bīng fǎ 》 gāo shēn de lǐ lùn jù tǐ huà wéi yī xì liè qièshí kě xíng de fāng fǎ； qīng dài de gù fú táng、 huáng gǒng děng kāi shǐ jiāng《 sūn zǐ bīng fǎ 》 hé xī fāng de jūn shì lǐ lùn xiāng jié hé， zài《 sūn zǐ bīng fǎ 》 yán jiū shǐ shàng jù yòu kāi tuò xìng de yì yì。 míng、 qīng liǎng dài de xǔ duō jiànglǐng hé xué zhě jiāng《 sūn zǐ bīng fǎ 》 de lǐ lùn yòng zhī yú hǎi fáng jiàn shè、 huǒ qì zhàn fǎ děng， tí chū liǎo yī xiē xīn de lǐ lùn hé guān diǎn， zài《 sūn zǐ bīng fǎ 》 yán jiū shǐ shàng shǎn yào zhe tè yòu de guāng huī。 lìng wài， zhè yī shí qī yǐ fú wù yú wǔ kē yìng shì wéi mù de de wǔ wéi sūn zǐ yán jiū， zhòng shì duì《 sūn zǐ bīng fǎ 》 de yì lǐ chǎn fā， jù yòu jī jí hé xiāo jí（ chōng dāng kǎo shēng jìn rù shì tú de qiāo mén zhuān） de shuāngchóng zuò yòng。 　　 yǔ piān zhòng jiǎng jiě《 sūn zǐ bīng fǎ 》 yì lǐ yán jiū xiāng duì yìng de， shì qīng dài zhōng qī yòu guān sūn zǐ de kǎo jù yán jiū。 qí dài biǎo rén wù yòu sūn xīng yǎn， bì yǐ xún， zhāng xué chéng děng。 tā men zài guān yú sūn zǐ shì jì、《 sūn zǐ bīng fǎ 》 chéng shū shí jiān、 piān shù hé nèi róng、 wén zì jiàodìng hé zhù shì děng fāng miàn zuò liǎo shēn rù kǎo jiū， tí chū liǎo xǔ duō xīn de jiàn jiě。 tè bié shì sūn xīng yǎn jù huá yīn《 dàozàng · sūn zǐ》 wéi dǐ běn、 cān《 tōng diǎn》、《 tài píng yù lǎn》 děng shū jiàodìng 'ér chéng de《 sūn zǐ shí jiā zhù》， jiū zhèng liǎo yuán shū de bù shǎo cuò wù， kān xíng hòu， guǎng fàn liú chuán， chéng wéi《 sūn zǐ bīng fǎ 》 liú chuán de zuì zhù yào de bǎn běn zhī yī， gǎi biàn liǎo zì sòng yǐ lái zhù yào kào《 wǔ jīng》 běn《 sūn zǐ bīng fǎ 》 liú chuán de dān yī gé jú。 dàn tā de zhè yī bǎn běn yīn suǒ jiàn zī liào bù quán yě chū xiàn liǎo xīn de cuò wù。 　　 zhè yī shí qī de《 sūn zǐ bīng fǎ 》 yán jiū zài fāng fǎ shàng réng zhù yào chéng xí qián cháo， zài nèi róng shàng chuàng xīn bù zú， tè bié shì zài qīng cháo shí qī， xī fāng jūn shì lǐ lùn yǐ yòu cháng zú fā zhǎn， qīng rén què réng bào cán shǒu quē， gù bù zì fēng， yán jiū qì fēn chén mèn， chéng guǒ nèi róng dāi zhì， biǎo xiàn chū zhōng guó gǔ dài sūn zǐ yán jiū jí jiāng zhōng jié de zhēng zhào。 　　（ liù） jìn dài zhōng xī jūn shì róng hé shí qī héng héng mín guó 　　 mín guó shí qī de sūn zǐ yán jiū hé gǔ dài sūn zǐ yán jiū xiāng bǐ， yòu liǎo zhòng dà biàn huà。 yī shì《 sūn zǐ bīng fǎ 》 yǔ huǒ qì tiáo jiàn xià de zhàn zhēng shí jiàn jié hé jǐn mì， zài zhàn yì zhàn shù nǎi zhì zhàn lüè sī xiǎng shàng jūn yòu xīn de zhòng dà fā zhǎn， hé lěng bīng qì shí dài zhū zhù jiā chǎn fā de lǐ lùn xiāng bǐ， yǐ yòu liǎo zhì de fēi yuè； èr shì《 sūn zǐ bīng fǎ 》 de lǐ lùn yǔ xī fāng jūn shì lǐ lùn zài pèng zhuàng zhōng xiāng róng hé， yǐ bù dān shì bì guān suǒ guó de jìn qīn fán yǎn， shǐ sūn zǐ yán jiū yīn huò dé xīn shēng 'ér biǎo xiàn chū mǒu zhǒng shēng jī bó bó de qì xiàng； sān shì zhù zhòng duì《 sūn zǐ bīng fǎ 》 de jūn shì lǐ lùn jìn xíng xì tǒng chǎn fā， ér bù zhǐ shì xùn zì、 zhù cí、 jiě jù、 jiǎng zhāng， yǐ chū bù jiāng《 sūn zǐ bīng fǎ 》 de jūn shì lǐ lùn gài kuò wéi zhàn zhēng wèn tí、 zhàn zhēng zhǐ dǎo、 zhàn lüè zhàn shù、 zhì jūn sī xiǎng děng jǐ gè fāng miàn， jìn xíng bǐ jiào xì tǒng de lùn shù， wéi xiàn dài rén gèng kē xué dì gài kuò《 sūn zǐ bīng fǎ 》 de jūn shì lǐ lùn kuàng jià dǎ xià liǎo jī chǔ。 zhè yī shí qī jiào yòu yǐng xiǎng de zhù zuò yòu： jiǎng fāng zhèn、 liú bāng jì《 sūn zǐ qiǎn shuō》、 lǐ yù rì《 sūn zǐ bīng fǎ zhī zōng hé yán jiū》、 qián jī bó《 sūn zǐ zhāng jù xùn yì》、 chén qǐ tiān《 sūn zǐ bīng fǎ xiào shì》 děng。 jìn dài suī rán shí jiān duǎn zàn， dàn què shì《 sūn zǐ bīng fǎ 》 yán jiū shǐ shàng yī gè jí wéi zhòng yào de zhuǎn zhé shí qī， tā biāo zhì zhe zhōng guó gǔ dài sūn zǐ xué de zhōng jié， sūn zǐ yán jiū xīn shí dài de kāi shǐ。 　　（ qī） sūn zǐ xué què lì yǔ dà fā zhǎn shí qī héng héng zhōng huá rén mín gòng hé guó 　　 xīn zhōng guó chéng lì hòu de《 sūn zǐ bīng fǎ 》 yán jiū， zài jì chéng jìn dài yán jiū chéng guǒ hé fāng fǎ de jī chǔ shàng jìn rù liǎo yī gè xīn de shí dài。 máo zé dōng、 liú bó chéng、 guō huà ruò děng lǎo yī bèi gé mìng jiā shǒu kāi yǐ mǎ kè sī zhù yì wéi zhǐ dǎo yán jiū《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zhī duān， qí hòu suì chéng yī dài xīn fēng， chū xiàn liǎo yī pī pī shǎn yào zhe lì shǐ wéi wù zhù yì hé biàn zhèng wéi wù zhù yì guāng huī de yán jiū《 sūn zǐ bīng fǎ 》 de lì zuò。 guō huà ruò《 sūn zǐ yì zhù》、 yín què shān hàn mù zhú jiǎn zhěng lǐ xiǎo zǔ《 yín què shān hàn mù zhú jiǎn（ yī） · sūn zǐ bīng fǎ 》、 wú rú sōng《 sūn zǐ bīng fǎ qiǎn shuō》、 yáng bǐng 'ān《 sūn zǐ huì jiān》、 táo hàn zhāng《 sūn zǐ bīng fǎ gài lùn》、 wú jiǔ lóng《 sūn zǐ xiào shì》、 lǐ líng《 〈 sūn zǐ 〉 gǔ běn yán jiū》 děng， huò yì zhù xìn dá gōng yǔn， huò bǎn běn mí zú zhēn guì， huò jiān zhù guǎng zhēng jīng qǔ， huò jiě shuō shēn rù qiǎn chū， huò lùn shù duō yòu xīn yì， huò xiào shì jí cuì yú yī， huò zài gǔ wén xiàn yán jiū shàng dú bì xī jìng： gè yǐ qí tè yòu de guāng cǎi liú chuán yú shì。 yóu qí shì hàn jiǎn běn《 sūn zǐ bīng fǎ 》 bǎn běn xì tǒng de chū xiàn， dǎ pò liǎo《 wǔ jīng》 běn hé shí yī jiā zhù běn《 sūn zǐ bīng fǎ 》 liǎng dà jī běn bǎn běn xì tǒng liú chuán de gé jú， yǐng xiǎng zhòng dà， yì yì shēn yuǎn。 zhè yī shí qī de lùn wén gèng rú yǔ hòu chūn sǔn yī bān céng chū bù qióng， zhè xiē lùn wén dà duō bù jū chéng shuō， bù dàn zài《 sūn zǐ bīng fǎ 》 bǎn běn liú chuán、 wén zì jiàokān、 zhù shì xùn jiě、 jūn shì sī xiǎng chǎn fā、 zhé xué sī xiǎng yán jiū děng fāng miàn pō duō jiàn shù， ér qiě kāipì liǎo duō xué kē、 duō lǐng yù yán jiū de xīn jú miàn。 yòu de cóng xì tǒng lùn rù shǒu， yòu de cóng jué cè xué zhuóyǎn， yòu de cóng guǎn lǐ xué tàn tǎo， hái yòu de cóng jīng jì xué、 yù cè xué、 tán pàn xué、 yǔ yán xué、 xīn lǐ xué、 luó ji xué、 dì lǐ xué、 shù xué、 yī xué děng bù tóng jiǎo dù jìn xíng yán jiū。《 sūn zǐ bīng fǎ 》 de fēi jūn shì yùn yòng yán jiū zhú bù chéng wéi《 sūn zǐ bīng fǎ 》 yán jiū zhōng de yī gè zhòng yào fēn zhī。 cóng 'ér shǐ sūn zǐ yán jiū zhú bù chéng wéi yī mén zhuān mén de xué wèn， zhè jiù shì“ sūn zǐ xué”。 sūn zǐ xué díquè lì， jìn yī bù cù jìn bìng guī fàn liǎo《 sūn zǐ bīng fǎ 》 de yán jiū， shǐ zhī gèng jiā fán róng 'ér yòu xù dì péng péng bó bó dì fā zhǎn qǐ lái。 《 sūn zǐ bīng fǎ》 　　《 sūn zǐ bīng fǎ 》 　　　　 yán， fáng zhǐ jūn xīn de dòng yáo。 rèn wéi zhàn zhēng zhōng de shī wù“ fēi tiān zhī zāi” 　　 shì ‘ jiāng zhī guò yě、 fǎn duì bǎ shèng bài guī jié wéi tiān yì。 　　 yī sūn zǐ bīng fǎ 》 zhōng de biàn zhèng fǎ sī xiǎng xiāng dāng fēng fù， tā wèile jià 　　 zhàn zhēng zhōng de yī xì liè wèn tí， tàn tǎo liǎo máo dùn de duì lì、 zhuǎn huà jí qí shèng 　　 guò chéng zhōng rén de zhù guān néng dòng zuò yòng。 shū zhōng rèn wéi， qià luàn、 yǒng qiè、 qiáng : 　　 láo yì、 jī bǎo、 ān dòng， zhòng guǎ děng de duì lì bù shì yī chéng bù biàn de， ér qiāng 　　 yī dìng tiáo jiàn xià xiāng hù zhuǎn shēng hé zhuǎn huà de。“ luàn shēng zǐ zhì， qiè shēng yú yǒng 　　 shēng yú qiáng”。 yòu rèn wéi，“ dí yì néng láo zhī， bǎo néng jī zhī， ān néng dòng fá 　　“ dí suī zhòng， kě shǐ wú dǒu”， guān jiàn zài yú zhèng què dì fā huī zhù guān néng dòng 」 　　 chuàng zào tiáo jiàn shǐ máo dùn cháo yòu lì yú wǒ 'ér bù lì yú dí de fāng xiàng fā zhǎn。 　　 qiáng diào zhàn zhēng zhōng zhǎng wò zhù dòng quán hé bǎo chí jī dòng líng huó de zhòng yào yì yì， 　　 zhāng“ zhì rén 'ér bù zhì yú rén”，“ xíng rén 'ér wǒ wú xíng”。 tā tí chàng jiāo tì dàn 　　“ zhèng tàn zhèng guī )、“ qí” ( líng huó duō biàn ) liǎng lèi zhàn fǎ， chū qí zhì shèng。 yòu 　　 rén yào“ bì shí 'ér jī xū” _，‘ ￡ bì qí ruì qì， jī qí duò guī， ’，“ gōng qí wú 　　 chū qí bù yì”， yòng“ shì xíng” jí zhì zào jiǎ xiàng de bàn fǎ mí huò wū J yòu、 jīn 　　 dí rén， shǐ zhī bīng lì fēn sàn、 hùn luàn、 pí láo、 jī 'è， zào chéng“ yǐ zhì dài 　　 yǐ jìng dài huá”，“ yǐ jìn dài yuǎn， yǐ yì dài láo， yǐ bǎo dài jī” de tài shì， 　　 ér duó qǔ shèng lì。 　　 yīn dāng shí jìn xíng tǒng yī zhàn zhēng de tiáo jiàn shàng wèi chéng shú，《 sūn zǐ bīng 　　 jiào duō dì qiáng diào liǎo sù jué、 fáng yù hé“ guī shī wù 'è ( zǔ lán )， wéi shī bān 　　( liú quē kǒu )， qióng kòu wù pò” de fāng miàn， yòu tí chū“ yú shì zú zhī 'ěr tuán， 　　 yú bīng zhèng cè， fǎn yìng liǎo shí dài yǔ jiē jí de jú xiàn。 　　《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zuò wéi shì jiè shàng zuì zǎo de yī bù wán zhěng de bīng shū， 　　 jǐn wéi zhōng guó de lì dài bīng jiā suǒ zhòng shì， ér qiě yě wéi qí tā guó jiā de jī 　　 jiā suǒ zhòng shì。 shū zhōng fēng fù de biàn zhèng fǎ sī xiǎng tuī dòng liǎo gǔ dài zhōng guó xīn 　　 yú wéi de fā zhǎn。 ( chén jīn shēng 　　 wàn yāng chì， bǔ zhù ruò 　　 lún zhù yòng méi jiù quàn 　　J cóng 　　 shā rùn wéi 　　 bù shì yà 　　S lè zlBing rú 　　《 sūn zǐ bīng fǎ 》 　　 zhōng guó gǔ dài jié chū de jūn shì xué zhù zuò。 chǎng xiāng shǒu 　　 jiè jià 　　《 sūn pí bīng fǎ》 yǔ《 sūn zǐ bīng fǎ 》 shǐ piān hé lìng wài jǐ piān yì wén de cán 　　 jìn yī zǎi jiā xū fàn hēi mì piān dīng jì qí jiāo fén tiào xiàn tǐ zāo lín sī xié mù 　　 yín què shān hàn mù chū tǔ de‘ sūn zǐ 　　 bīng fǎ } zhú jiǎn de yī bù fēn 　　 zhèng míng lì shǐ _ qiě què yòu sūn zhèng 　　 rén， yòu《 sūn zǐ bīng fǎ 》 yǔ《 zǐ 　　 bīng fǎ》。《 sūn zǐ bīng fǎ 》 zhōng diāo 　　 xiē zhàn guó shí dài de nèi róng， dīng 　　 shì hòu rén rùn sè zēng gǎi suǒ zhì : 　　 cún《 sūn zǐ bīng fǎ 》 de zhòng yào lìng 　　 yòu : sòng kān《 wǔ jīng qī shū》 běn 　　 cāo děng zhù《 yún shí yī jiā chǎng 　　 zǐ bǔ zhōng huá shū jú shàng hǎi piān wéi 　　 yǐng yìn yín shēng shān hàn mù zhú jiǎn 　　 zǐ bīng dū xiàn zhuāng běn、 píng 〕 　　 děng。 _ yī 　　 nǎ zǐ bīng fǎ》 jù yòu · 　　 wéi wù zhù yòu rèn shí zhěn sī xiǎng . 　　 zhù zhāng cóng kè guān cún zài de shí } 　　 sù tā qíng 　　 bù 　　 kě lín zhī duì yú yō hún lín chōng bēng shùn 'ér ǹg 　　　　 yīngwénjièshì :  The Art of War by Sun Tzu n.:  The Art of War,  "the Art of War" by Sun Zi,  "the Art of War" by Sun Zi,  "the Art of War" by Sun Zi,  "the Art of War" by Sun Zi xiàngguāncí sān shí liù jì sān guó yǎn yì shì jiè lì shǐ chéng yǔ gù shì lì shǐ zhàn lüè jūn shì móu lüè bǎi kē dà quán bīng fǎ jì móu rén wù jūn shì jiā xué shù lùn tán piàn jú lǎo qiān sūn wǔ huì mín sūn zǐ gù lǐ ruǎn jiàn míng rén IT yè pèi gāo fǎ lǜ jiǎng shī shí rén xué gèng duō jiēguǒ ... bāo hán cí sūn zǐ bīng fǎ shū sūn zǐ bīng fǎ chéng sūn zǐ bīng fǎ jīng dú dú dǒng sūn zǐ bīng fǎ sūn zǐ bīng fǎ shí jiǎng sūn zǐ bīng fǎ quán jí tú jiě sūn zǐ bīng fǎ sūn zǐ bīng fǎ xīn shuō zhí chǎng sūn zǐ bīng fǎ sūn zǐ bīng fǎ gài lùn gǎo dìng sūn zǐ bīng fǎ sūn zǐ bīng fǎ píng zhù sūn zǐ bīng fǎ jí zhù dà huà sūn zǐ bīng fǎ sūn zǐ bīng fǎ xīn zhù sūn zǐ bīng fǎ pǐn dú sūn zǐ bīng fǎ cháng juàn xīn dú sūn zǐ bīng fǎ sūn zǐ bīng fǎ yī jù sūn zǐ bīng fǎ shuō shí me sūn zǐ bīng fǎ ( zhù yīn bǎn ) sūn zǐ bīng fǎ ( bái huà běn ) mǎ jùn shuō sūn zǐ bīng fǎ yì jīng yǔ sūn zǐ bīng fǎ sūn zǐ bīng fǎ yǔ shāng zhàn sūn zǐ bīng fǎ zhì huì xīn jiě sūn zǐ bīng fǎ míng yán gù shì lè yé yé de sūn zǐ bīng fǎ sūn zǐ bīng fǎ zhōng de zhì huì fú wǔ shǔ zhī sūn zǐ bīng fǎ sūn zǐ bīng fǎ jīng diǎn gù shì sūn zǐ bīng fǎ biān dú biān wù huó jiě huó yòng sūn zǐ bīng fǎ sūn zǐ bīng fǎ huó xué huó yòng sūn zǐ bīng fǎ sān shí liù jì dú sūn zǐ bīng fǎ xué zuò rén zuò shì sūn zǐ bīng fǎ yǔ tǒng shuài zhī dào yé yé nǎi nǎi de “ sūn zǐ bīng fǎ ” yé yé nǎi nǎi de sūn zǐ bīng fǎ sūn zǐ bīng fǎ : měi guó rén de jiě dú lè yé yé de“ sūn zǐ bīng fǎ ” tú jiě sūn zǐ bīng fǎ yǔ sān shí liù jì guó xué dà jiǎng táng ( sūn zǐ bīng fǎ dǎo dú ) sūn zǐ bīng fǎ yǔ yǎng shēng zhì bìng sūn zǐ bīng fǎ de xiàn dài yìng yòng zuǒ shǒu sān shí liù jì yòu shǒu sūn zǐ bīng fǎ shí xí lǜ shī hé sūn zǐ bīng fǎ gēn wǒ wán sūn zǐ bīng fǎ hé sān shí liù jì 《 sūn zǐ bīng fǎ》 pǐn dú jīng lǐ rén de《 sūn zǐ bīng fǎ 》 xiū liàn sūn zǐ bīng fǎ sān shí liù jì quán jí sūn zǐ bīng fǎ yǔ zhì shèng móu lüè zuǒ xué sān shí liù jì yòu xué sūn zǐ bīng fǎ sūn zǐ bīng fǎ tōng jiě yǔ yìng yòng sūn zǐ bīng fǎ yán jiū yǔ yìng yòng 《 sūn zǐ bīng fǎ bǎi jiā shū》 sūn zǐ bīng fǎ yǔ sān shí liù jì yǔ sūn zǐ bīng fǎ tóng bù sī kǎo huó yòng sūn zǐ bīng fǎ yǔ sān shí liù jì zhì shèng tāo lüè yǔ sūn zǐ bīng fǎ sūn zǐ bīng fǎ yǔ xiàn dài shāng zhàn lùn sūn zǐ bīng fǎ yǔ qǐ yè zhàn lüè sūn zǐ bīng fǎ de yíng xiāo zhì huì sūn zǐ bīng fǎ de xiāo shòu zhì huì jīng lǐ rén de sūn zǐ bīng fǎ xiū liàn sūn zǐ bīng fǎ zhī zhàn guó chuán qí huó yòng sūn zǐ bīng fǎ màn huà tú shuō jiě bǎn huó yòng sūn zǐ bīng fǎ màn huà tú shuō jiě lè yé yé de " sūn zǐ bīng fǎ " 《 sūn zǐ bīng fǎ 》 de zhàn lüè zhì huì yǔ guǎn lǐ qǐ shì 《 sūn zǐ bīng fǎ 》 yǔ jìng jì zhàn shù de lǐ lùn shěn shì ( shuāng yǔ ) tú shuō tiān xià · guó xué shū yuàn xì liè : sūn zǐ bīng fǎ guó xué dà shū yuàn - sūn zǐ bīng fǎ sān shí liù jì sūn zǐ bīng fǎ de zhàn lüè zhì huì yǔ guǎn lǐ qǐ shì sūn zǐ bīng fǎ yǔ jìng jì zhàn shù de lǐ lùn shěn shì ( shuāng yǔ ) fēnlèixiángqíng