lì shǐ xué : lì shǐ > zhōng guó lì shǐ



mùlù ·zhōng guó lì shǐ cháo dài · zhōng guó lì shǐ cháo dài jí huáng dì jiǎn jiè · zhōng guó lì shǐ zhòng yào huáng dì jiè shào ·zhōng guó gǔ dài zuò jiā、 zuò pǐn jiǎn jiè ·zhōng guó lì shǐ xiāng guān zhù zuò ·yīngwénjièshì ·xiàngguāncí ·bāo hán cí ·fēnlèixiángqíng ·gèngduōjiéguǒ... zhōng guó lì shǐ cháo dài 　　shǐ qián shí dài 　　 qì jīn wéi zhǐ fā xiàn de zuì zǎo de gāo děng líng cháng lèi zhōng huá shǔ yuán zài 4500 wàn nián qián shēng huó zài zhōng guó jiāng nán yī dài。 kǎo gǔ zhèng jù xiǎn shì 224 wàn nián zhì 25 wàn nián qián， zhōng guó jiù yòu zhí lì rén jū zhù， mù qián kǎo gǔ fā xiàn de yòu xiǎo 'ǎi zǐ、 yuán móu rén、 lán tián rén、 nán jīng zhí lì rén、 běi jīng zhí lì rén děng。 zhè xiē dōushì mù qián suǒ zhī jiào zǎo de yuán shǐ rén lèi zōng jì。 　　 zhōng guó shǐ qián shí dài de gè zhǒng wén huà shì jīng guò liǎo yǐ xià jǐ gè jiē duàn： yǐ zhí lì yuán rén wéi zhù de jiù shí qì shí dài zǎo zhōng qī（ jù jīn yuē 50 zhì 40 duō wàn nián qián）， jiē zhù jìn rù liǎo jiù shí qì shí dài zhōng wǎn qī， yǐ shān dǐng dòng rén wéi dài biǎo， jù jīn yuē zài 20 zhì 10 yú wàn nián qián。 xīn shí qì shí dài zǎo qī de dài biǎo xìng wén huà shì péi lǐ gǎng wén huà， zhè yī shí qī shǔ yú mǔ xì shì zú shè huì， shè huì shàng wú míng xiǎn fēn céng。 jǐn jiē zhù shì yǐ yǎng sháo wén huà wéi dài biǎo de xīn shí qì shí dài zhōng qī， zhè yī shí qī， shè huì xìng zhì cóng mǔ xì shì zú shè huì guò dù dào fù xì shì zú shè huì， shè huì pín fù fēn huà zhú jiàn jiā shēn， tóng shí shēng chǎn lì shuǐ píng yòu liǎo xiǎn zhù tí gāo。 ér yǐ lóng shān wén huà wéi dài biǎo de xīn shí qì shí dài wǎn qī， dà yuē chū xiàn zài 4900 nián zhì 4100 nián qián jiān， mù qián kǎo gǔ gōng zuò yǐ jīng zài cháng jiāng、 huáng hé liú yù fā xiàn liǎo shù gè shǔ yú zhè yī shí qī de chéng zhǐ qún， rú zhōng yuán chéng zhǐ qún、 jiāng hàn chéng zhǐ qún、 hǎi dài chéng zhǐ qún děng。 zhè huò xǔ biǎo míng zài lóng shān shí dài， shè huì de zǔ zhì xíng tài fā shēng liǎo jiào dà de zhuǎn biàn。 gēn jù xiàn zài de kǎo gǔ xué yán jiū， zhōng guó de xīn shí qì shí dài chéng xiàn duō yuán bìng lì de qíng xíng： yuē 7000 nián dào 5000 nián qián zài hé nán shěng、 hé běi shěng nán bù、 gān sù shěng nán bù hé shān xī shěng nán bù chū xiàn de yǎng sháo wén huà biàn jù bèi shǐ yòng hóng táo、 cǎi táo yǐ jí shí yòng sù hé xùyǎng jiā chù de tè zhì。 ér dà yuē zài tóng yī shí jiān， shàng yòu zài zhè jiāng shěng dōng biān chū xiàn de hé mǔ dù wén huà、 zhè jiāng shěng běi biān chū xiàn de liáng zhǔ wén huà、 shān dōng shěng de dà mén kǒu wén huà。 ér zhī hòu fā xiàn de rú 'èr lǐ tóu yí zhǐ hé sān xīng duī yí zhǐ zé wéi qīng tóng qì shí dài de dài biǎo。 　　 chuán shuō shí dài 　　 zhù tiáo mù： sān huáng wǔ dì 　　 huá xià wén míng xíng chéng yú huáng hé liú yù zhōng yuán dì qū。 zǎo qī de lì shǐ， kǒu kǒu xiāng chuán。 shén huà zhōng yòu pán gǔ kāi tiān dì、 nǚ wā zào rén de shuō fǎ。 chuán shuō zhōng de sān huáng wǔ dì， shì xià cháo yǐ qián shù qiān nián jié chū shǒu lǐng de dài biǎo， jù tǐ 'ér yán yòu bù tóng de shuō fǎ。 yī bān rèn wéi， sān huáng shì suì rén、 fú xī、 shén nóng yǐ jí nǚ wā、 zhù róng zhōng de sān rén， wǔ dì yī bān zhǐ huáng dì、 zhuān Xū、 dì kù、 yáo、 shùn。 zì sān huáng zhì wǔ dì， lì nián wú què shù， zuì shǎo dāng bù xià shù qiān nián。 　　 jù xiàn jīn zhěng lǐ chū lái de chuán shuō， huáng dì yuán xì yán dì bù luò de yī gè fēn zhī de shǒu lǐng， qiáng dà zhī hòu zài bǎn quán zhī zhàn zhōng jī bài yán dì， chéng wéi xīn bù luò lián méng shǒu lǐng， zhī hòu yòu yǔ dōng nán fāng de chī yóu bù luò fā shēng chōng tū， zài zhuō lù zhī zhàn zhōng chè dǐ jī bài duì shǒu， shù lì liǎo zì jǐ de bà zhù dì wèi。 　　 hòu lái huáng dì de sūn zǐ zhuān Xū hé xuán sūn dì kù jì xù dān rèn bù luò lián méng de shǒu lǐng。 dì kù de 'ér zǐ yáo jì wèi， tā shì yī míng xián jūn， chuàng lì liǎo shànràng zhì， chuán wèi gěi liǎo shùn。 zài shùn shí qī， hóng shuǐ fàn làn， gǔn cǎi yòng dǔsè de fāng fǎ， jiēguǒ hóng shuǐ gèng lì hài liǎo， gǔn bèi chǔjué， tā de 'ér zǐ yǔ cǎi yòng shū dǎo de fāng fǎ， chéng gōng zhì lǐ liǎo hóng shuǐ， yīn cǐ bèi tuī jǔ wéi shǒu lǐng。 rán 'ér tā de 'ér zǐ qǐ pò huài liǎo shànràng zhì fāng shì， zì lì wéi wáng（ dàn jù《 shǐ jì》 jí xiāng gǎng zhōng xué kè běn suǒ shù， qǐ shì bèi tuī jǔ wéi lǐng xiù） jiàn lì liǎo dì yī gè shì xí wáng cháo héng héng xià cháo， xià cháo chí xù liǎo 400 duō nián， zài zuì hòu yī gè xià cháo jūn zhù héng héng jié mò qī， dōng fāng zhū hóu guó shāng shǒu lǐng chéng tānɡ duó qǔ liǎo zhèng quán， jiàn lì liǎo shāng cháo。 　　 sān dài : xià shāng zhōu 　　 zhù tiáo mù： xià cháo、 shāng cháo、 zhōu cháo hé xī zhōu 　　 zuì zǎo de shì xí cháo dài xià cháo yuē zài qián 21 shì jì dào qián 16 shì jì， yóu yú zhè duàn lì shǐ mù qián méi yòu fā xiàn wén zì xìng wén wù zuò yìn zhèng， suǒ yǐ zhǐ néng kào hòu shì de jì lù hé chū tǔ wén wù hù xiāng duì zhào kǎo zhèng， zhōng guó xué zhě yī bān rèn wéi hé nán luò yáng 'èr lǐ tóu yí zhǐ shì xià cháo shǒu dū yí zhǐ， yòu xué zhě duì cǐ chí yòu yí wèn。 gēn jù wén zì jìzǎi， xià cháo yòu liǎo zhōng guó zuì zǎo de lì fǎ -- xià xiǎo zhèng。 bù guò zhī hòu de shāng cháo shì mù qián suǒ fā xiàn de zuì zǎo yòu wén zì wén wù de lì shǐ shí qī， cún zài yú qián 16 shì jì dào yuē qián 1046 nián。 jù shuō xià cháo zuì hòu yī gè jūn zhù héng héng jié， yóu yú huāng yín wú dào 'ér bèi tānɡ tuī fān。 ér shāng dài shí wén míng yǐ jīng shí fēn fā dá， yòu lì fǎ、 qīng tóng qì yǐ jí chéng shú de wén zì héng héng jiá gǔ wén děng。 shāng wáng cháo shí yǐ jīng yòu yī gè wán zhěng de guó jiā zǔ zhì， bìng qiě jù yòu liǎo fēng jiàn wáng cháo de guī mó。 dāng shí de zhù yào shēng chǎn bù mén shì nóng yè， bù guò shǒu gōng yè， tè bié shì qīng tóng qì de yě zhù shuǐ píng yě yǐ jīng shí fēn gāo chāo。 bìng qiě yǐ jīng chū xiàn liǎo yuán shǐ de cí qì。 shāng cháo zì pán gēng zhī hòu， dìng dū yú yīn（ jīn hé nán 'ān yáng）， yīn cǐ yě chēng wéi yīn cháo。 shāng cháo de wáng wèi jì chéng zhì dù shì chuán zǐ huò chuán dì， duō 'àn nián líng de cháng yòu jì chéng。 　　 yǔ cǐ tóng shí， huáng hé shàng yóu de lìng yī gè bù luò zhōu zhèng zài zhú bù xīng qǐ， dào liǎo dà yuē qián 1046 nián， zhōu wǔ wáng fá zhòu， zài mù yě zhī zhàn zhōng qǔ dé jué dìng xìng shèng lì， shāng cháo miè wáng。 zhōu cháo zhèng shì jiàn lì， jiàn dū wèi hé liú yù de gǎo jīng（ jīn shǎn xī xī 'ān fù jìn）。 zhī hòu zhōu cháo de shì lì yòu màn màn shèn tòu dào huáng hé xià yóu hé huái hé yī dài。 zhōu wáng cháo yǐ rán shì fēng jiàn guì zú tǒng zhì， yòu xǔ duō guì zú de fēng guó（ zhū hóu）。 dào dǐng shèng shí， zhōu cháo de yǐng xiǎng lì yǐ jīng zài nán fāng kuà guò cháng jiāng， dōng běi dào jīn tiān de liáo níng， xī zhì gān sù， dōng dào shān dōng。 zhōu cháo shí de zōng fǎ zhì dù yǐ jīng jiàn lì， zhèng quán jī gòu yě jiào wán shàn。 zì táng yáo、 yú shùn zhì zhōu cháo jiē fēng jiàn shí dài， dì wáng yǔ zhū hóu fēn 'ér zhì zhī。 zhōng guó zuì zǎo yòu què qiē shí jiān de lì shǐ shì jiàn shì fā shēng yú gōng yuán qián 841 nián xī zhōu de guó rén bào dòng。 　　 chūn qiū zhàn guó 　　 zhù tiáo mù： zhōu cháo、 dōng zhōu、 chūn qiū shí qī hé zhàn guó 　　 qián 770 nián， yóu yú zāo dào běi fāng yóu mù bù luò quǎn róng de qīn xí， zhōu píng wáng dōng qiān huáng hé zhōng yóu de luò yì（ jīn hé nán luò yáng）， dōng zhōu kāi shǐ。 cǐ hòu， zhōu wáng cháo de yǐng xiǎng lì zhú jiàn jiǎn ruò， qǔ 'ér dài zhī de shì dà dà xiǎo xiǎo yī bǎi duō gè xiǎo guó（ zhū hóu guó hé fù shǔ guó）， shǐ chēng chūn qiū shí qī。 chūn qiū shí qī de dà guó gòng yòu shí jǐ gè， qí zhōng bāo kuò liǎo jìn、 qín、 zhèng、 qí jí chǔ děng。 zhè yī shí qī shè huì dòng dàng， zhàn zhēng bù duàn， xiān hòu yòu wǔ gè guó jiā chēng bà， jí qí、 sòng、 jìn、 chǔ、 qín（ yòu yòu yī shuō shì qí、 jìn、 chǔ、 wú、 yuè）， hé chēng chūn qiū wǔ bà。 dào liǎo qián 546 nián zuǒ yòu， huáng hé liú yù de zhēng bà jī běn jié shù， jìn、 chǔ liǎng guó píng fēn liǎo bà quán。 qián 403 nián， jìn guó bèi fēn chéng hán、 zhào、 wèi sān gè zhū hóu guó， shǐ chēng 「 sān jiā fēn jìn 」。 zài jiā shàng bèi tián shì duó qù liǎo zhèng quán de qí guó， hé qín、 chǔ jí yàn， bìng chēng zhàn guó qī xióng， zhàn guó shí qī zhèng shì kāi shǐ。 dà bù fēn mǎ kè sī zhù yì shǐ xué jiā jiāng zhàn guó kāi shǐ huá wéi fēng jiàn shè huì， rán 'ér dà bù fēn xī fāng jí tái wān xué zhě què yòu jiāng zhī huá wéi fēng jiàn shè huì de bēng kuì。 qián 356 nián qín guó shāng yàng biàn fǎ kāi shǐ hòu， qín guó guó lì dà dà zēng qiáng， zuì hòu zhōng yú zài qián 221 nián xiāo miè liù guó zuì hòu de qí guó， wán chéng tǒng yī， zhōng guó lì shǐ yě jìn rù liǎo xīn shí dài。 　　 chūn qiū zhàn guó shí qī xué shù sī xiǎng bǐ jiào zì yóu， shǐ chēng bǎi jiā zhēng míng。 chū xiàn liǎo duō wèi duì zhī hòu zhōng guó yòu shēn yuǎn yǐng xiǎng de sī xiǎng jiā（ zhū zǐ bǎi jiā）， lì rú lǎo zǐ、 kǒng zǐ、 mò zǐ、 zhuāng zǐ、 mèng zǐ、 xún zǐ、 hán fēi děng rén。 chū xiàn liǎo hěn duō xué shù liú pài， jiào chū míng de yòu shí dà jiā， jí dào jiā（ zì rán）、 rú jiā（ lún lǐ）、 yīn yáng jiā（ xīng xiàng zhàn bǔ）、 fǎ jiā（ fǎ zhì）、 míng jiā（ xiū cí biàn lùn）、 mò jiā（ jiān 'ài fēi gōng）、 zá jiā（ hé gè jiā suǒ cháng）、 nóng jiā（ jūn mín tóng gēng）、 xiǎo shuō jiā（ dào tīng tú shuō） děng。 wén huà shàng zé chū xiàn liǎo dì yī gè yǐ gè rén míng zì chū xiàn zài zhōng guó wén xué shǐ shàng de shī rén qū yuán， tā zhù yòu chǔ cí、 lí sāo děng wén xué zuò pǐn。 kǒng zǐ biān chéng liǎo shī jīng。 zhàn zhēng shǐ shàng chū xiàn liǎo jié chū de bīng fǎ jiā sūn wǔ、 sūn bìn、 wú qǐ děng děng。 kē jì shǐ shàng chū xiàn liǎo mò zǐ， jiàn zhù shǐ shàng yòu lǔ bān， shǒu cì fā míng liǎo wǎ dāng， diàn dìng liǎo zhōng guó jiàn zhù jì shù de jī chǔ。 néng zhì zào jīng liáng de zhàn chē yǔ qí bīng， tóng shí cǐ shí zhōng guó de yě jīn yě shí fēn fā dá， néng zhì zào jīng liáng de tiě qì， zài nóng yè shàng chū xiàn liǎo gè zhǒng guàn gài jī xiè， dà dà tí gāo liǎo shēng chǎn shuài， cóng 'ér wéi yǐ hòu rén kǒu dà dà péng zhàng diàn dìng liǎo jī chǔ。 lì shǐ shàng chū xiàn liǎo chūn qiū（ zuǒzhuàn）， guó yǔ， zhàn guó cè。 zhōng huá wén huà de yuán tóu jī běn shàng dōukě yǐ zài zhè yī shí qī zhǎo dào。 zhè yī shí qī kē jì fāng miàn yě qǔ dé liǎo hěn dà jìn bù。 xià cháo fā míng liǎo gān zhī jì nián， chū xiàn liǎo shí jìn wèi zhì。 xī zhōu rén yòng guī biǎo cè rì yǐng lái què dìng jì jié； chūn qiū shí qī què dìng liǎo 'èrshíbāxiù； hòu qī zé chǎn shēng liǎo gǔ sì fēn lì。 　　 qín hàn shí qī 　　 qín shǐ huáng zhào zhèng qián 221 nián， qín bìng qí tā liù guó hòu tǒng yī liǎo zhōng guó zhù tǐ bù fēn， chéng wéi liǎo zhōng guó lì shǐ shàng dì yī gè tǒng yī de zhōng yāng jí quán jūn zhù tǒng zhì guó jiā， dìng dū xián yáng（ jīn xī 'ān fù jìn）。 yóu yú qín wáng zhào zhèng zì rèn“ gōng gài sān huáng， dé guò wǔ dì”， yú shì gǎi yòng huáng dì chēng hào， zì fēng shǐ huáng dì， rén chēng qín shǐ huáng， chuán wèi hòu de huáng dì chēng 'èr shì， zhí zhì qiān shì wàn shì。 tā duì guó jiā jìn xíng liǎo xǔ duō xiàng gǎi gé， bāo kuò liǎo zhōng yāng jí quán díquè lì， qǔ dài liǎo zhōu cháo de zhū hóu fēn fēng zhì； tǒng yī liǎo wén zì， fāng biàn guān fāng xíng wén； tǒng yī dù liàng héng， biàn yú gōng chéng shàng de jì suàn。 qín shǐ huáng hái dà lì xiū zhù chí dào hé zhí dào， bìng lián jiē liǎo zhàn guó shí zhào guó、 yàn guó hé qín guó de běi miàn wéi chéng， zhù chéng liǎo xī qǐ lín táo、 dōng zhì liáo dōng de wàn lǐ cháng chéng yǐ dǐ yù běi fāng lái zì xiōng nú， dōng hú děng yóu mù mín zú de qīn xí。 qín shǐ huáng tuī chóng fǎ zhì， zhòng yòng fǎ jiā de lǐ sī zuò wéi chéngxiàng， bìng tīng qí yì jiàn， xià lìng fén shū kēng rú， shōu jiǎo tiān xià bīng qì， yì shǐ qī shí wàn rén xiū zhù 'ēpáng gōng yǐ jí zì jǐ de líng mù héng héng bāo kuò bīng mǎ yǒng děng。 　　 qián 210 nián， qín shǐ huáng bìng sǐ yú chū xún tú zhōng， hú hài（ jí qín 'èr shì） yǔ zhào gāo hé móu shā hài tài zǐ fú sū jí wèi。 dàn shí gè yuè hòu， chén shèng、 wú guǎng zài dà zé xiāng jiē gān qǐ yì， bāo kuò liù guó yí chén děng yě xīn jiā chéng shì zuò luàn， qián 206 nián liú bāng wéi gōng xián yáng， qín wáng zǐ yīng zì fù chū chéng tóu jiàng， qín wáng。 cǐ hòu， hàn wáng liú bāng yǔ xī chǔ bà wáng xiàng yǔ zhǎn kāi liǎo zhēng duó tiān xià de chǔ hàn zhàn zhēng。 qián 202 nián shí 'èr yuè， xiàng yǔ bèi hàn jūn wéi kùn yú gāi xià（ jīn 'ān huī líng bì）， sì miàn chǔ gē。 xiàng yǔ zài wū jiāng zì wěn 'ér sǐ。 chǔ hàn zhī zhēng zhì cǐ jié shù。 hàn gāo zǔ liú bāng dēng jī， dìng dū cháng 'ān（ jīn shǎn xī xī 'ān）， xī hàn kāi shǐ。 yóu yú hàn gāo zǔ mù dǔ qín cháo yīn yán xíng jùn fǎ、 fù yì fán zhòng 'ér sù wáng。 suǒ yǐ jí wèi hòu qīng yáo bó fù， shǐ rén mín dé yǐ xiū yǎng shēng xī。 dào liǎo hàn wǔ dì shí， xī hàn dào dá dǐng shèng。 bìng yǔ luó mǎ， ān xī（ pà tí yà）， guì shuāng bìng chēng wéi sì dà dì guó。 wǔ dì jiē shòu zhù fù yǎn de tí yì shí xíng tuī 'ēn lìng， chè dǐ xuē ruò liǎo fēng guó shì lì， qiáng huà jiān chá zhì dù， shí xiàn zhōng yāng jí quán； tā pài qiǎn wèi qīng、 huò qù bìng、 lǐ guǎng děng dàjiàng běi fá， chéng gōng dì jī kuì liǎo xiōng nú， kòng zhì liǎo xī yù， hái pài qiǎn zhāng qiān chū shǐ xī yù， kāi tuò liǎo zhù míng de sī chóu zhī lù， fā zhǎn liǎo duì wài mào yì， shǐ zhōng guó zhēn zhèng liǎo jiě liǎo wài miàn de shì jiè， cù jìn zhōng xī wén huà jiāo liú。 rú jiā xué shuō yě bèi què lì wéi guān fāng de zhù liú yì shí xíng tài， chéng wéi liǎo zhàn tǒng zhì dì wèi de sī xiǎng。 qí tā yì shù yǔ wén huà yě zhēng zhēng rì shàng。 tóng shí qī hái chū xiàn liǎo dì yī bù tōng shǐ xìng zhì de jù zhù héng héng《 shǐ jì》， tóng shí zhè shí de zhōng guó chū xiàn zào zhǐ shù， dà dà tuī dòng liǎo wén huà fā zhǎn。 　　 xī hàn fā zhǎn dào liǎo yī shì jì zuǒ yòu kāi shǐ zhú jiàn shuāi bài。 9 nián， wài qī wáng mǎng duó quán， xuān bù jìn xíng yī xì liè de gǎi gé， gǎi guó hào wéi xīn。 rán 'ér zhè xiē gǎi gé què wǎng wǎng bùqiè shí jì， zuì zhōng dǎo zhì nóng mín fēn fēn qǐ yì。 25 nián liú xiù fù bì liǎo hàn cháo， dìng dū luò yáng， shǐ chēng dōng hàn， ér tā jiù shì hàn guāng wǔ dì。 dōng hàn de fā zhǎn yán xù liǎo xī hàn de chuán tǒng， cǐ shí chū xiàn liǎo tiān wén xué jiā zhāng héng。 hàn de wén huà xī qǔ liǎo qín de jiào xùn， xiǎn dé xiāng dāng kāi míng， dāng shí fó jiào tōng guò xī yù dào dá zhōng guó， zài hé nán luò yáng xiū jiàn liǎo zhōng guó de dì yī zuò fó jiào sì miào héng héng bái mǎ sì， fó jiào zhèng shì chuán rù zhōng guó。 　　 wèi jìn nán běi cháo shí qī 　　 zhù tiáo mù： wèi jìn nán běi cháo、 sān guó、 jìn cháo、 shí liù guó hé nán běi cháo 　　 dōng hàn zhōng hòu qī， huàn guān hé wài qī cháng qī zhēng quán， zài huáng jīn qǐ yì de dǎ jī xià， dào liǎo gōng yuán 'èr shì jì zuǒ yòu shí zài dù shuāi bài， 196 nián cáo cāo kòng zhì liǎo dōng hàn cháo tíng， bǎ hàn xiàn dì yíng zhì xǔ dū，「 xié tiān zǐ yǐ lìng zhū hóu」， 220 nián， cáo cāo shì shì， zhǎngzǐ cáo pī fèi hàn xiàn dì zì lì， jiàn lì wèi guó， dìng dū luò yáng， tóng shí shàng yòu liú shì de shǔ hàn dìng dōuchéng dū hé sūn shì de wú dìng dū jiàn yè（ jīn nán jīng）， lì shǐ jìn rù liǎo sān guó shí qī。 　　263 nián， wèi quán chén sī mǎ zhāo pài bīng miè shǔ hàn。 266 nián， sī mǎ zhāo zhī zǐ sī mǎ yán chēng dì， jiàn lì jìn cháo， dìng dū luò yáng。 280 nián sān guó guī jìn， zài dù tǒng yī。 290 nián jìn wǔ dì sǐ hòu bù dào yī nián， shí liù nián de cháo tíng quán lì dǒu zhēng kāi shǐ， shǐ chēng“ bā wáng zhī luàn”。 yǔ cǐ tóng shí， zhōng yuán zhōu biān de wǔ gè yóu mù mín zú（ xiōng nú、 xiān bēi、 qiāng、 dī、 jié） yǔ gè dì liú mín qǐ lái fǎn jìn， shǐ chēng wǔ hú luàn huá。 zhè xiē yóu mù mín zú fēn fēn jiàn lì zì jǐ de guó jiā， cóng 304 nián dào 409 nián， běi bù zhōng guó lù lù xù xù yòu duō gè guó jiā jiàn lì， bāo kuò liǎo chéng hàn、 qián zhào、 hòu zhào、 qián yàn、 qián liáng、 qián qín、 hòu qín、 hòu yàn、 xī qín、 hòu liáng、 běi liáng、 nán liáng、 nán yàn、 xī liáng、 xià hé běi yàn， shǐ chēng shí liù guó。 　　 zì dōng hàn hòu qī kāi shǐ， wéi duǒ bì zhàn luàn， běi fāng de hàn zú rén mín dà liàng qiān jū nán fāng， zào chéng jīng jì zhòng xīn kāi shǐ nán yí； jìn cháo nán qiān， jiàn dū jiàn kāng（ jīn jiāng sū nán jīng）， lì shǐ shàng chēng cǐ qián wéi xī jìn， nán qiān hòu wéi dōng jìn。 zuì hòu， tuò bá xiān bēi tǒng yī běi fāng， jiàn lì běi cháo de dì yī gè wáng cháo héng héng běi wèi， xíng chéng liǎo nán běi cháo de duì lì。 nán cháo jīng lì liǎo sòng、 qí、 liáng、 chén de gēngtì， ér běi cháo zé yòu běi wèi、 dōng wèi、 xī wèi、 běi qí hé běi zhōu。 nán běi cháo shí qī shì fó jiào shí fēn shèng xíng de shí qī， xī fāng de fó jiào dà shī luò yì bù jué dì lái dào zhōng guó， xǔ duō fó jīng bèi fān yì chéng hàn wén。 　　 suí táng wǔ dài shí qī 　　 zhù tiáo mù： suí cháo、 táng cháo hé wǔ dài shí guó 　　581 nián， yáng jiān qǔ dài běi zhōu jiàn lì liǎo suí cháo， dìng dū cháng 'ān（ jīn shǎn xī shěng xī 'ān shì fù jìn） bìng yú 589 nián miè diào nán cháo zuì hòu yī gè zhèng quán héng héng chén， zhōng guó lì jīng liǎo sān bǎi duō nián de fēn liè zhī hòu zài dù shí xiàn liǎo tǒng yī。 bù guò suí cháo yě shì yī gè duǎn mìng de wáng cháo， zhǐ jīng lì liǎo 37 nián。 　　618 nián， táng gāo zǔ lǐ yuān tuī fān suí cháo jiàn lì liǎo táng cháo， tā shì zhōng guó lì shǐ shàng yán xù shí jiān zuì cháng de cháo dài zhī yī。 626 nián， táng tài zōng lǐ shì mín jí wèi， táng cháo kāi shǐ jìn rù dǐng shèng shí qī， shǐ chēng zhēn guān zhī zhì。 cháng 'ān（ jīn shǎn xī xī 'ān shì） shì dāng shí shì jiè shàng zuì dà de chéng shì， táng cháo wén míng yě shì dāng shí zuì fā dá de wén míng。 gāo zōng lǐ zhì zhī qī wǔ zé tiān qiān dū luò yáng， bìng chēng dì， chéng wéi zhōng guó shǐ shàng wéi yī chéng rèn de nǚ huáng dì， gǎi guó hào zhōu， bìng dìng fó jiào wèiguó jiào， guǎng xiū fó sì， dà xīng tǔ mù。 suí táng shí qī kāi chuàng de kē jǔ zhì shì dāng shí bǐ jiào kē xué yǔ gōng píng de rén cái xuǎn bá zhì dù。 táng wáng cháo yǔ xǔ duō lín guó fā zhǎn liǎo liáng hǎo de guān xì， wén chéng gōng zhù jià dào tǔbō， dài qù liǎo dà pī sī zhì pǐn hé shǒu gōng yì pǐn。 rì běn zé bù duàn pài qiǎn shǐ jié、 xué wèn sēng hé liú xué shēng dào zhōng guó。 táng cháo de wén huà yě chǔyú dǐng shèng， tè bié shì shī wén dé dào jiào dà de fā zhǎn， hái biān zhuàn liǎo xǔ duō jìzhuàn tǐ shǐ shū。 táng dài yǒng xiàn chū xǔ duō wěi dà de wén xué jiā， lì rú shī rén lǐ bái、 dù fǔ、 bái jū yì、 dù mù， yǐ jí sǎnwén jiā hán yù、 liǔ zōng yuán。 táng dài de fó jiào shì zuì xīng shèng de zōng jiào， xuán zàng céng fù tiān zhú qǔ jīng， huí guó hòu yì chéng 1335 juàn de jīng wén， bìng yú xī 'ān xiū jiàn liǎo dà yàn tǎ yǐ cún fàng fó jīng。 táng cháo qián qī duì zōng jiào cǎi qǔ kuān róng zhèng cè， fó jiào wài， dào jiào、 mó ní jiào（ Manicheism）、 jǐng jiào hé yī sī lán jiào děng yě dé dào liǎo guǎng fàn chuán bō。 zhè yī qiēdōu zài lǐ shì mín de céng sūn táng xuán zōng lǐ lóng jī tǒng zhì shí qī dá dào dǐng fēng， shǐ chēng kāi yuán shèng shì。 rán 'ér zài 755 nián， bào fā liǎo 'ān shǐ zhī luàn， táng cháo yóu cǐ kāi shǐ zǒu xiàng shuāi luò。 　　875 nián， huáng cháo qǐ yì bào fā。 qǐ yì zuì zhōng bèi zhèn yā， dàn táng cháo zhōng yāng zhèng fǔ yě chè dǐ shī qù liǎo dì fāng jūn fá de kòng zhì。 907 nián jūn fá zhū wēn cuàn táng， jiàn lì hòu liáng。 dì fāng fān zhèn shì lì yě fēn fēn zì xíng gē jù， xíng chéng liǎo wǔ dài shí guó de hùn luàn jú miàn。 　　 sòng yuán shí qī 　　 zhù tiáo mù： liáo cháo、 jīn cháo、 xī xià、 sòng cháo hé yuán cháo 　　 jīng guò liǎo wǔ shí duō nián de fēn zhēng hòu， 960 nián běi sòng jiàn lì hòu kòng zhì liǎo zhōng guó dà bù fēn dì qū， dàn shì yàn yún shí liù zhōu zài běi fāng qì dān zú jiàn lì de liáo cháo shǒu zhōng（ wǔ dài zhōng de hòu jìn tài zǔ“ ér huáng dì” shí jìng táng suǒ xiàn）， hé xī zǒu láng bèi dǎng xiàng zú jiàn lì de xī xià chèn zhōng yuán nèi luàn zhàn jù。 běi sòng suī rán céng chū bīng tǎo fá liáo hé xī xià， dàn shì jūn yǐ shī bài gào zhōng， mù yǐ chéng zhōu， wú kě nài hé， bù dé bù xiàng rì yì zuò dà de liáo hé xī xià jiāo nà suì bì。 běi sòng wǎn qī fā shēng liǎo fēn bié yǐ wáng 'ān shí、 sī mǎ guāng wéi shǒu de xīn jiù dǎng zhēng， zēng jiā liǎo shè huì de bù 'ān。 dào liǎo 1125 nián sōng huā jiāng liú yù nǚ zhēn zú jiàn lì de jīn guó shì lì zhú jiàn qiáng dà， 1125 nián， jīn guó miè liáo。 jīn guó suí jí kāi shǐ jìn gōng jī ruò de běi sòng， 1127 nián（ jìng kāng yuán nián） jīn guó gōng pò běi sòng shǒu dū biàn jīng（ jīn hé nán kāi fēng）， fú lǔ sān qiān duō huáng zú， qí zhōng bāo kuò liǎo dāng shí de huáng dì sòng qīn zōng hé tài shàng huáng sòng huī zōng， yīn wéi qīn zōng qí shí de nián hào wéi jìng kāng， shǐ chēng jìng kāng zhī chǐ， běi sòng miè wáng。 tóng nián sòng qīn zōng de dì dì zhào gòu zài nán jīng yìng tiān fǔ（ jīn hé nán shāng qiū） jí huáng wèi， dìng dū lín 'ān（ jīn zhè jiāng háng zhōu）， shǐ chēng nán sòng， piān 'ān jiāng nán。 　　 cǐ hòu jīn yǔ nán sòng duō cì jiāo zhàn， dàn liǎng fāng dū wèi yòu dà de tū pò。 zhí dào 1234 nián， měnggǔ yǔ nán sòng lián hé miè jīn。 suí jí měnggǔ yǔ nán sòng duì kàng， jīng lì liǎo kōng qián jué hòu de dà guī mó xuè xīng zhàn zhēng（ rú xiāng fán zhī zhàn、 diào yú chéng zhī zhàn）。 1271 nián hū bì liè jiàn lì yuán cháo， dìng dū dà dū（ jīn běi jīng）。 yuán jūn yú 1279 nián yǔ nán sòng jìn xíng liǎo yá shān hǎi zhàn， 8 suì de xiǎo huáng dì zhào bǐng bèi lù xiù fū bēizhe yǐ shēn xùn guó cǎn liè dì tiào hǎi 'ér sǐ。 yá shān hǎi zhàn yǐ yuán cháo de shèng lì gào zhōng， nán sòng suí zhī miè wáng。 　　 běi sòng shí qī zhōng guó chū xiàn yìn shuà shù hé huǒ yào。 dāng shí zhōng guó jīng jì fā dá， zhōng guó hǎi shàng mào yì shí fēn xīng shèng， fú jiàn quán zhōu yī dài chéng wéi fán huá de gǎng kǒu， zhōng guó dāng shí de jīng jì zǒng liàng zhàn shì jiè de yī bàn， cái zhèng shōu rù chāo guò yī yì liǎng bái yín， shǒu dū kāi fēng hé háng zhōu rén kǒu dá dào 100 wàn rén hé 120 wàn rén， xiāng duì dāng shí fó luó lún sà hé bā lí shí jǐ wàn rén lái jiǎng què shí shì shí fēn fán huá， gè guó shāng rén yún jí， wén huà yě jí shèng， chū xiàn liǎo chéng yí、 zhū xī děng lǐ xué jiā， tí chàng sān cóng sì dé。 yǔ táng shī bìng jià qí qū de sòng cí， yòu sū shì děng cí wén yōu xiù de cí rén， chū xiàn liǎo zhōng guó lì shǐ shàng zuì zhù míng de nǚ cí rén lǐ qīng zhào， shè huì wén huà fā dá， chū xiàn liǎo báishézhuàn、 liáng zhù děng làng màn 'ài qíng chuán shuō。 　　 yuán cháo jiàn lì hòu， yī fāng miàn xī shōu liǎo xǔ duō zhōng yuán、 hàn zú wén huà， yǐ zhōng yuán de tǒng zhì jī gòu hé fāng shì lái tǒng zhì rén mín， bìng dà lì xuān yáng zhū xī yī pài de lǐ lùn（ jí chéng zhū lǐ xué）， shǐ dé chéng zhū lǐ xué chéng wéi yuán cháo（ yǐ jí qí hòu cháo dài） de guān fāng sī xiǎng， lìng yī fāng miàn què shí xíng liǎo mín zú děng jí zhì dù， dì yī děng shì měnggǔ rén； dì 'èr děng shì「 sè mù rén」， bāo kuò yuán xī xià tǒng zhì qū yǐ jí lái zì xī yù、 zhōng yà děng dì de rén kǒu； dì sān děng shì「 hàn rén」， bāo kuò yuán jīn tǒng zhì qū de hàn zú hé qì dān、 nǚ zhēn děng zú rén； dì sì děng shì「 nán rén」， bāo kuò yuán nán sòng tǒng zhì qū de hàn zú hé qí tā zú rén。 zhè zhǒng mín zú zhì dù dǎo zhì hàn zú de bù mǎn， xǔ duō hàn zú rén jiāng yuán cháo shì wéi wài lái zhèng quán， bìng fā dòng duō cì fǎn kàng。 yuán cháo zhèng fǔ chú liǎo chuán tǒng de nóng yè wài， yě bǐ jiào zhòng shì shāng yè。 yuán cháo shǒu dū dà dū shí fēn fán huá， lái zì shì jiè gè guó de shāng rén yún jí。 zài wén huà shàng， zé chū xiàn liǎo yǔ táng shī、 sòng cí bìng chēng de yuánqǔ， yǒng xiàn chū zhū rú guān hàn qīng、 mǎ zhì yuǎn、 wáng shí fǔ děng zhù míng zuòqǔ jiā。 　　 míng qīng shí qī 　　 zhù tiáo mù： míng cháo、 nán míng、 qīng cháo hé zhōng guó jìn dài shǐ 　　1368 nián， nóng mín qǐ yì jūn lǐng xiù zhū yuán zhāng tuī fān yuán cháo bìng jiàn lì liǎo míng cháo。 míng cháo qián qī jiàn dū nán jīng， tóng shí yǐ kāi fēng wéi běi jīng。 míng chéng zǔ fā dòng jìng nán zhī yì duó wèi hòu， yú 1421 nián qiān dū běi jīng， míng cháo jìn rù quán shèng shí qī。 1405 nián céng bāng zhù míng chéng zǔ cuàn wèi de tàijiàn zhèng hé fèng mìng qī cì xià xī yáng， céng jīng dào dá yìn dù yáng、 dōng nán yà jí fēi zhōu děng dì。 míng cháo wén huà shàng zé chū xiàn liǎo wáng yáng míng、 lǐ zhì děng sī xiǎng jiā， yǐ jí《 sān guó yǎn yì》、《 shuǐhǔzhuàn》、《 xī yóu jì》 hé《 jīn píng méi》 děng cháng piān xiǎo shuō。 1449 nián， míng yīng zōng yú běi fá wǎ lá shí zhàn bài bèi fú， ５ ０ wàn míng jūn quán jūn fùmò， shǐ chēng tǔ mù bǎo zhī biàn。 dàn shì， míngzhāozài jí duǎn de shí jiān nèi chóngxīn jué qǐ， yòu chū xiàn liǎo“ hóng zhì shèng shì”， míngzhāoshì yǐ gè fēi cháng kāi fàng de cháo dài， míng cháo huǒ qì shì jiè yī liú， céng yī dù chāo guò 'ōu zhōu。 míng zhōng qī zhāng jū zhèng biàn fǎ qiáng dà liǎo míng cháo， míng shén zōng shí hòu， míng cháo de jīng jì fā zhǎn dào liǎo dǐng fēng。 1627 nián， míng mò nóng mín dà qǐ yì bào fā。 1644 nián， qǐ yì shǒu lǐng lǐ zì chéng gōng kè běi jīng， míng yì zōng zhū yóu jiǎn zì yì， qīng jūn rù guān。 nán fāng dà chén xiān hòu yōng hù fú wáng zhū yóu sōng（ hóng guāng）、 táng wáng zhū yù jiàn（ lóng wǔ）、 guì wáng zhū yóu láng（ yǒng lì） wéi dì， shǐ chēng nán míng， zuì zhōng yīn shí lì bù zú jí zhèng zhì nèi dǒu wéi qīng cháo suǒ miè。 　　 míng cháo wǎn qī， jū zhù zài dōng běi dì qū de mǎn zú kāi shǐ xīng shèng qǐ lái， zhōng yú zài 1644 nián lǐ zì chéng gōng kè běi jīng hòu bù jiǔ， qū zhú lǐ zì chéng， jìn rù běi jīng， jiàn lì liǎo qīng cháo， dāng shí míng cháo jiù chén zhèng chéng gōng nán chè dào tái wān dǎo， bìng qū zhú liǎo nà lǐ de hé lán zhí mín zhě， hòu lái bèi qīng cháo jūn duì gōng xià。 qīng cháo zài zhī hòu de bàn gè shì jì hái gōng dǎ bìng zhàn lǐng xǔ duō dì qū， lì rú xīn jiāng、 xīzàng、 měnggǔ yǐ jí tái wān。 kāng xī nián jiān， qīng tíng hái yǔ shā 'é zài hēi lóng jiāng dì qū fā shēng zhàn zhēng， zuì zhōng yú 1689 nián qiān dìng zhōng guó lì shǐ shàng dì yī gè tiáo yuē héng héng《 zhōng 'é ní bù chǔ tiáo yuē》。 qīng cháo tǒng zhì zhě shí xíng bì guān suǒ guó zhèng cè， shǐ zhōng guó zài lì shǐ shàng luò hòu liǎo。 　　 qīng mò de nèi yōu wài huàn 　　 dào liǎo 19 shì jì chū， qīng cháo yǐ jīng zǒu xiàng shuāi luò， zài jiā qìng nián jiān xiān hòu bào fā bái lián jiào、 tiān lǐ jiào de dà guī mó qǐ yì。 yǔ cǐ tóng shí hǎi shàng qiáng guó yīng guó、 hé lán yǔ pú táo yá děng fēn fēn kāi shǐ qiáng zhì yǔ zhōng guó jìn xíng mào yì。 1787 nián， yīng guó shāng rén kāi shǐ xiàng huá shū rù yā piàn， dǎo zhì zhōng guó de guó jì mào yì yóu shùn chā biàn wéi jù 'é nì chā。 qīng tíng yú 1815 nián bān bù sōu chá yáng chuán yā piàn zhāng chéng， rán 'ér yīng shāng wú shì jìn lìng yǐ rán zǒu sī dà liàng yā piàn， dào guāng huáng dì yú 1838 nián pài lín zé xú fù guǎng zhōu jìn yān。 1839 nián 6 yuè， jiāng 237 wàn duō jīn yā piàn zài hǔ mén xiāo huǐ， shǐ chēng hǔ mén xiāo yān。 yīng guó zhèng fǔ yīn cǐ yú 1840 nián 6 yuè fā dòng yā piàn zhàn zhēng。 1842 nián， yīng jūn jìn rù cháng jiāng， qiē duàn jiāng nán duì běi jīng de wù zī gōng yìng， yú shì qīng tíng qiú hé，《 nán jīng tiáo yuē》 qiān shǔ， chú zài dōng nán yán hǎi kāi fàng shàng hǎi děng 5 gè tōng shāng kǒu 'àn zhī wài， hái gē ràng xiāng gǎng dǎo， zhōng guó de zhù quán shòu dào pò huài。 yī bān zhōng guó dà lù shǐ xué jiè rèn wéi zhè shì zhōng guó jìn dài shǐ de kāi shǐ。 　　 yǔ cǐ tóng shí zhōng guó guó nèi fǎn kàng qīng cháo de dǒu zhēng zài dù xīng qǐ。 1851 nián zhì 1864 nián jiān， shòu dào jī dū jiào yǐng xiǎng de xiù cái hóng xiù quán jiàn lì bài shàng dì huì， fā dòng jīn tián qǐ yì bìng chuàng jiàn liǎo tài píng tiān guó。 tài píng tiān guó céng jīng yī dù zhàn lǐng nán fāng bù fēn shěng fèn， bìng dìng dū nán jīng（ gǎi míng“ tiān jīng”）， jiàn lì zhèng jiào hé yī de zhōng yāng zhèng quán。 tóng yī shí qī qí tā de yùn dòng hái yòu tiān dì huì、 niǎn jūn、 shàng hǎi xiǎo dāo huì qǐ yì、 gān sù huí mín qǐ yì děng。 zhè xiē fǎn kàng qīng cháo de dǒu zhēng zhí dào 1860 nián dài zhōng qī cái jī běn píng xī xià lái。 　　19 shì jì hòu qī， yīng、 fǎ、 é、 rì děng duō cì qīn rù zhōng guó， qiǎngpò zhōng guó yǔ zhī qiān dìng bù píng děng tiáo yuē。 1860 nián， yīng fǎ lián jūn zài dì 'èr cì yā piàn zhàn zhēng zhōng， qīn rù běi jīng， lüè duó bìng shāo huǐ huáng jiā yuán lín yuán míng yuán， suí hòu yǔ qīng tíng qiān dìng《 běi jīng tiáo yuē》， xīn kāi fàng cháng jiāng yán 'àn hé běi fāng yán hǎi de tōng shāng kǒu 'àn。 é guó zé tōng guò《 ài huī tiáo yuē》、 zhōng 'é《 běi jīng tiáo yuē》 hé《 zhōng 'é kān fēn xī běi jiè yuē jì》， gē qù zhōng guó dōng běi hé xī běi 140 duō wàn píng fāng gōng lǐ de lǐng tǔ。 1895 nián， zhōng guó zài zhōng rì jiá wǔ zhàn zhēng zhōng zhàn bài hòu， yǔ rì běn qiān dìng《 mǎ guān tiáo yuē》， péi cháng rì běn 2 yì liǎng bái yín， bìng gē ràng tái wān、 péng hú liè dǎo gěi rì běn。 　　 wèile zēng qiáng guó lì bìng gǒng gù guó fáng， qīng cháo zì 1860 nián dài kāi shǐ tuī xíng yáng wù yùn dòng， guó lì yòu suǒ huī fù， bìng yī dù chū xiàn liǎo tóng zhì zhōng xīng de jú miàn。 1877 nián qīng jūn shōu fù xīn jiāng， 1881 nián tōng guò《 yī lí tiáo yuē》 qīng jūn shōu fù bèi shā 'é zhàn jù duō nián de yī lí。 zhōng fǎ zhàn zhēng hòu qīng cháo hái jiàn lì liǎo dāng shí hào chēng yà zhōu dì yī、 shì jiè dì liù de jìn dài hǎi jūn jiàn duì héng běi yáng shuǐ shī。 jiá wǔ zhàn zhēng de shī bài， duì dāng shí de zhōng guó chǎn shēng liǎo hěn dà de yǐng xiǎng。 1898 nián， guāng xù dì zài qīn zhèng hòu tóng yì kāng yòu wéi、 liáng qǐ chāo děng rén tí chū de biàn fǎ zhù zhāng， cóng 6 yuè 11 rì dào 9 yuè 21 rì de bèi chēng wéi bǎi rì wéi xīn de 103 tiān zhōng jìn xíng liǎo duō xiàng gǎi gé， dàn zuì zhōng zài cí xǐ tài hòu fā dòng zhèng biàn hòu shī bài luò mù。 　　1899 nián， yì hé tuán yùn dòng bào fā， yǐ“ fú qīng miè yáng” wéi zōng zhǐ bìng zài cí xǐ tài hòu mò xǔ xià kāi shǐ wéi gōng wài guó zhù běi jīng shǐ guǎn。 yú shì， gè guó yǐ jiě jiù zhù jīng shǐ guǎn rén yuán de míng yì qīn rù zhōng guó， shǐ chēng bā guó lián jūn。 1901 nián， qīng zhèng fǔ bèi pò yǔ gè guó qiān dìng xīn chǒu tiáo yuē， péi kuǎn 4.5 yì liǎng bái yín， fēn 39 nián hái qīng（ běn xī hé jì 9.8 yì liǎng）， tóng shí cóng běi jīng dào shān hǎi guān tiě lù yán xiàn yóu gè guó pài bīng zhù zhā， kāi běi jīng dōng jiāo mín xiàng wéi shǐ guǎn qū， guó rén bù dé rù nèi děng。 zhōng guó lì shǐ cháo dài jí huáng dì jiǎn jiè 　　cháo dài qǐ qì nián dài dū chéng jīn dì kāi guó huáng dì bèi zhù xià cháo yuē qián 2146-1675 nián yáng chéng hé nán dēng fēng yǔ wáng yú shāng shāng cháo yuē qián 1675- qián 1046 nián bó hé nán shāng qiū tānɡ wáng yú zhōu zhōu xī zhōu yuē qián 1046- qián 771 nián gǎo shǎn xī xī 'ān zhōu wǔ wáng（ wáng yú quǎn róng） dōng qiān dōng zhōu qián 770- qián 256 nián luò yì hé nán luò yáng zhōu píng wáng wáng yú qín chūn qiū qián 770- qián 476 nián 　　 zhàn guó qián 475- qián 221 nián 　　 qín cháo qián 221- qián 207 nián xián yáng shǎn xī xián yáng qín shǐ huáng zhào zhèng wáng yú hàn cháo hàn xī hàn qián 206- gōng yuán 8 niáncháng'ān shǎn xī xī 'ān hàn gāo dì liú bāng xīn cháo 9-23 nián wáng mǎng dōng hàn 25-220 nián luò yáng hé nán luò yáng hàn guāng wǔ dì liú xiù wáng yú wèi sān guó wèi 220-265 nián luò yáng hé nán luò yáng wèi wén dì cáo pī wáng yú jìn shǔ hàn 221-263 nián chéng dū sì chuān chéng dū hàn zhāo liè dì liú bèi wáng yú wèi wú 222-280 nián jiàn yè jiāng sū nán jīng wú dà dì sūn quán wáng yú jìn jìn xī jìn 265-316 luò yáng hé nán luò yáng jìn wǔ dì sī mǎ yán wáng yú zhào dōng jìn 317-420 jiàn kāng jiāng sū nán jīng jìn yuán dì sī mǎ ruì wáng yú liú sòng shí liù guó 304-439 nán cháo sòng 420-479 jiàn kāng jiāng sū nán jīng sòng wǔ dì liú yù wáng yú qí qí 479-502 jiàn kāng jiāng sū nán jīng qí gāo dì xiāo dào chéng wáng yú liáng liáng 502-557 jiàn kāng jiāng sū nán jīng liáng wǔ dì xiāo yǎn wáng yú chén chén 557-589 jiàn kāng jiāng sū nán jīng chén wǔ dì chén bà xiān wáng yú suí běi cháo běi wèi 386-534 píng chéng shān xī dà tóng wèi dào wǔ dì tuò bá guī fēn liè chéng dōng xī wèi dōng wèi 534-550 yè hé běi lín zhāng wèi xiào jìng dì yuán shàn jiàn wáng yú qí xī wèi 535-556 cháng 'ān shǎn xī xī 'ān wèi wén dì yuán bǎo jù wáng yú zhōu běi qí 550-577 yè hé běi lín zhāng qí wén xuān dì gāo yáng wáng yú zhōu běi zhōu 557-581 cháng 'ān shǎn xī xī 'ān zhōu xiào mǐn dì yǔ wén jué wáng yú suí suí cháo 581-618 dà xīng shǎn xī suí wén dì yáng jiān wáng yú táng táng cháo 618-907 cháng 'ān shǎn xī xī 'ān táng gāo zǔ lǐ yuān wáng yú hòu liáng wǔ dài shí guó hòu liáng 907-923 biàn jīng hé nán kāi fēng liáng tài zǔ zhū huàng wáng yú hòu táng hòu táng 923-936 luò yáng hé nán luò yáng táng zhuāng zōng lǐ cún xù wáng yú hòu jìn hòu jìn 936-947 biàn jīng hé nán kāi fēng jìn gāo zǔ shí jìng táng wáng yú qì dān hòu hàn 947-951 biàn jīng hé nán kāi fēng hàn gāo zǔ liú gǎo wáng yú hòu zhōu hòu zhōu 951-960 biàn jīng hé nán kāi fēng zhōu tài zǔ guō wēi wáng yú sòng sòng běi sòng 960-1127 kāi fēng hé nán kāi fēng sòng tài zǔ zhào kuāng yìn wáng yú jīn nán sòng 1127-1279 lín 'ān zhè jiāng háng zhōu sòng gāo zōng zhào gòu wáng yú yuán liáo guó 907-1125 huáng dū liáo níng liáo guó yé lǜ 'ā bǎo jī wáng yú jīn dà lǐ 937-1254 tài hé chéng yún nán dà lǐ xī xià 1032-1227 xīng qìng fǔ níng xià yín chuān wáng yú měnggǔ jīn guó 1115-1234 huì níng hēi lóng jiāng 'ā chéng jīn tài zǔ wán yán mín wáng yú měnggǔ yuán cháo 1271-1368 dà dū běi jīng yuán shì zǔ hū bì liè wáng yú míng míng cháo 1368-1644 běi jīng běi jīng míng tài zǔ zhū yuán zhāng ( qián qī dìng dū nán jīng， zhū dì qiān wǎng běi jīng） wáng yú qīng qīng cháo 1616-1911 běi jīng běi jīng huáng tài jí（ huáng tài jí qiān shèng jīng liáo níng shěn yáng、 shùn zhì qiān wǎng běi jīng） wáng yú mín guó zhōng huá mín guó 1912-1949 nán jīng nán jīng zhōng huá rén mín gòng hé guó 1949 nián 10 yuè 1 rì chéng lì。 shǒu dū běi jīng , guó huā huì zhǐ。 zhōng guó lì shǐ zhòng yào huáng dì jiè shào 　　yī、 qín shǐ huáng 　　 qín shǐ huáng（ gōng yuán qián 259 héng qián 210 nián）， zhōng guó dì yī gè dà yī tǒng wáng cháo héng héng qín cháo de kāi guó huáng dì。 xìng zhào shì， míng zhèng， qín zhuāng xiāng wáng zhī zǐ， hàn zú。 chū qín shǐ huáng shēng yú zhào guó shǒu dū hán dān（ jīn hé běi shěng hán dān shì）， gōng yuán qián 247 nián， qín wáng zhèng 13 suì shí jí wáng wèi， yīn nián yòu cháo zhèng yóu tài hòu hé xiàngbāng lǚ bù wéi jí lào 'ǎi zhǎng guǎn。 gōng yuán qián 238 nián（ qín wáng zhèng jiǔ nián）， qín shǐ huáng 22 suì shí， zài gù dū yōng chéng jǔ xíng liǎo guó jūn chéng rén jiā miǎn yí shì， kāi shǐ“ qīn lǐ cháo zhèng”， chú diào lǚ bù wéi、 lào 'ǎi děng rén， zhòng yòng lǐ sī、 wèi liáo， zì gōng yuán qián 230 nián zhì qián 221 nián， xiān hòu miè hán、 zhào、 wèi、 chǔ、 yàn、 qí liù guó， wán chéng liǎo tǒng yī dà yè， jiàn lì qǐ dì yī gè yǐ zǎo qī hàn zú wéi zhù tǐ de qiáng dà qín hàn duō mín zú tǒng yī de zhōng yāng jí quán guó jiā héng héng qín cháo。 dìng dū xián yáng。 qín wáng zhèng zì rèn wéi zì jǐ de gōng láo shèng guò zhī qián de sān huáng wǔ dì， jiāng dà chén yì dìng de zūn hào gǎi wéi“ huáng dì”。 qín shǐ huáng shì zhōng guó lì shǐ shàng dì yī gè shǐ yòng“ huáng dì” chēng hào de jūn zhù， duì zhōng guó hé shì jiè de lì shǐ chǎn shēng liǎo shēn yuǎn de yǐng xiǎng， bèi míng dài sī xiǎng jiā lǐ zhì yù wéi“ qiān gǔ yī dì”。 　　 èr、 hàn wǔ dì 　　 hàn wǔ dì liú chè（ qián 157 héng qián 87）， zì tōng， yòu míng zhì， hàn cháo dì qī wèi huáng dì， mín zú yīng xióng， zhōng guó lì shǐ shàng wěi dà de zhèng zhì jiā、 zhàn lüè jiā、 shī rén 　　， wén liú chè xué jiā。 hàn zú。 hàn wǔ dì shì hàn jǐng dì liú qǐ de dì shí gè 'ér zǐ、 hàn wén dì liú héng de sūn zǐ、 hàn gāo dì liú bāng de zēngsūn， tài shàng huáng liú tài gōng de xuán sūn。 qí mǔ shì huáng hòu wáng zhì。 4 suì bèi cè lì wéi jiāo dōng wáng， 7 suì shí bèi cè lì wéi tài zǐ， 16 suì dēng jī， zài wèi wǔ shí sì nián（ gōng yuán qián 141 nián héng gōng yuán qián 87 nián）， jiàn lì liǎo xī hàn wáng cháo zuì huī huáng de gōng yè。 céng yòng nián hào： jiàn yuán、 yuán shuò、 yuán guāng、 yuán fēng、 yuán shòu、 yuán dǐng、 zhēng hé、 hòu yuán、 tài shǐ。 shì hào“ xiào wǔ”， hòu zàng yú mào líng。《 shì fǎ》 shuō“ wēi qiáng ruì dé yuē wǔ”， jiù shì shuō wēi yán， jiān qiáng， míng zhì， rén dé jiào wǔ。 tā de xióng cái dà lüè、 wén zhì wǔ gōng shǐ hàn cháo chéng wéi dāng shí shì jiè shàng zuì qiáng dà de guó jiā， tā yě yīn cǐ chéng wéi liǎo zhōng guó lì shǐ shàng wěi dà de huáng dì。 　　 hàn wǔ dì chuàng zào liǎo liù gè“ dì yī”； dì yī： dì yī gè yòng rú jiā xué shuō tǒng yī sī xiǎng de huáng dì。 dì 'èr： dì yī gè chuàng lì tài xué péi yǎng rén cái de huáng dì。 dì sān： dì yī gè dà lì tuò zhǎn zhōng guó jiāng tǔ de huáng dì。 dì sì： dì yī gè kāi tōng xī yù de huáng dì . dì wǔ： dì yī gè yòng huáng dì nián hào lái jì yuán de huáng dì。 dì liù： dì yī gè yòng zuì jǐ zhào xíng shì jìn xíng zì wǒ pī píng de huáng dì。 　　 zhèng rú lì shǐ zhèng jù《 hàn wǔ dà dì》 suǒ yún： tā jiàn lì liǎo yī gè guó jiā qián suǒ wèi yòu de zūn yán ; tā gěi liǎo yī gè zú qún tǐng lì qiān qiū de zì xìn ; tā de guó hào chéng liǎo yī gè wěi dà mín zú yǒng yuǎn de míng zì . 　　 hàn wǔ dì chuàng lì nián hào tóng shí yě shì zhōng guó dì yī gè shǐ yòng nián hào de huáng dì。 tā dēng jī zhī chū， jì xù tā fù qīn shēng qián tuī xíng de yǎng shēng xī mín zhèng cè， jìn yī bù xuē ruò zhū hóu de shì lì， bān bù dà chén zhù fù yǎn tí chū de tuī 'ēn lìng， yǐ fǎ zhì lái tuī dòng zhū hóu fēn fēng zhū zǐ wéi hóu， shǐ zhū hóu de fēng dì bù dé bù zì wǒ suō jiǎn。 tóng shí tā shè lì cì shǐ， jiān chá dì fāng。 zài jūn duì hé jīng jì shàng zé jiā qiáng zhōng yāng jí quán， jiāng yě tiě、 zhǔ yán、 niàng jiǔ děng mín jiān shēng yì biān chéng yóu zhōng yāng guǎn lǐ， tóng shí jìn zhǐ zhū hóu guó zhù qián， shǐ dé cái zhèng quán jí yú zhōng yāng。 tā cǎi yòng dǒng zhòng shū de jiàn yì，“ bà chù bǎi jiā， dú zūn rú shù”， wéi rú xué chéng wéi fēng jiàn zhèng tǒng dì wèi dì wèi pū píng liǎo dào lù。 bù guò shì shí shàng hàn wǔ dì shí qī cóng lái bù céng quē shǎo fǎ zhì sī xiǎng， zài xuān yáng rú xué de tóng shí hàn wǔ dì yì cǎi yòng fǎ guī hé xíng fǎ lái gǒng gù zhèng fǔ de quán wēi hé xiǎn shì huáng quán de dì wèi， yīn cǐ hàn xué jiā rèn wéi zhè gèng yīnggāi shì yǐ fǎ wéi zhù yǐ rú wéi fǔ， nèi fǎ wài rú de yī zhǒng tǐ zhì， duì guǎng dà bǎi xìng xuān yáng rú dào yǐ shì zhèng fǔ de huái róu， ér duì zhèng fǔ nèi bù yòu shī yǐ yán kù de xíng fǎ lái yuē shù dà chén。 ér xuān rú bìng bù děng yú qì fǎ， fǎ yǐ rán shì hàn wǔ dì shí qī de zuì zhōng cái jué shǒu duàn， dāng shí jī jí qǐ yòng de jí 'àn hé duì sī mǎ qiān yòng gōng xíng jí shì qí zhōng zhù míng de lì zǐ。 　　 chūn jié shǐ yú tài chū gǎi lì， hàn wǔ dì gǎi zhèng shuò。 hàn wǔ dì shí qī， wèi qīng huò qù bìng sān cì dà guī mó chū jī xiōng nú， fēng láng jū xū。 zhāng qiān chū shǐ xī yù， kāipì sī chóu zhī lù。 cóng cǐ xī yù chéng wéi jǐ dà wén míng jiāo huì zhī dì， hàn wǔ dì bèi chēng wéi“ guān yú bǎi wáng”。 　　 sān、 táng tài zōng 　　 táng tài zōng lǐ shì mín（ 599 nián 1 yuè 23 rì － 649 nián 7 yuè 10 rì）， shì táng cháo dì 'èr wèi huáng dì， tā míng zì de yì sī shì“ jì shì 'ān mín”。 hàn zú， lǒng xī chéng jì lǐ shì mín 　　（ jīn gān sù shěng jìng níng xiàn chéng jì xiāng） rén， mín zú yīng xióng、 zhèng zhì jiā、 jūn shì jiā、 shū fǎ jiā、 shī rén。 píng dòu jiàn dé、 wáng shì chōng zhī hòu， shǐ dà liàng jiē chù wén xué yǔ shū fǎ， yòu mò bǎo chuán shì。 jí wèi wéi dì hòu， jī jí tīng qǔ qún chén de yì jiàn、 nǔ lì xué xí wén zhì tiān xià， chéng gōng zhuǎn xíng wéi zhōng guó shǐ shàng zuì chū míng de zhèng zhì jiā yǔ míng jūn zhī yī。 táng tài zōng kāi chuàng liǎo lì shǐ shàng de“ zhēn guān zhī zhì”， jīng guò zhù dòng xiāo miè gè dì gē jù shì lì， xū xīn nà jiàn、 zài guó nèi lì xíng jié yuē、 shǐ bǎi xìng xiū yǎng shēng xī， zhōng yú shǐ dé shè huì chū xiàn liǎo guó tài mín 'ān de jú miàn。 cǐ jǔ wéi hòu lái de kāi yuán shèng shì diàn dìng liǎo zhòng yào de jī chǔ， jiāng zhōng guó chuán tǒng nóng yè shè huì tuī xiàng dǐng shèng shí qī。 　　 sì、 yuán shì zǔ 　　1215 nián héng 1294 nián， chéng jí sī hàn zhī sūn， méng gē hàn（ xiàn zōng） dì， měnggǔ zú。 míng zì quán chēng bèi 'ér zhǐ jīn · hū bì liè， huì míng hū bì lái， ruì zōng dì sì zǐ， měnggǔ zú， tuō léi zhèng qī suō lǔ hé tiē ní de dì 'èr zǐ（ zǒng dì sì zǐ）。 yuán cháo de chuàng shǐ huáng dì， miào hào shì zǔ， shì hào shèng dé shén gōng wén wǔ huáng dì， měnggǔ yǔ zūn chēng xuē chán huáng dì。 tā yě shì dì wǔ dài de měnggǔ dàhán。 hū bì liè què lì zhōng yāng jí quán zhèng zhì， huī fù zhèng cháng de tǒng zhì zhì xù， cǎi qǔ yī xiē yòu lì yú nóng yè hé shǒu gōng yè shēng chǎn de cuò shī， ràng shè huì jīng jì zhú bù huī fù hé fā zhǎn。 cóng 'ér biān jiāng dì qū dé dào kāi fā。 quán guó tǒng yī， chū bù diàn dìng liǎo guó jiā jiāng yù de guī mó， fā zhǎn liǎo guó nèi gè mín zú de jīng jì wén huà jiāo liú。 quán guó tǒng yī yǐ hòu， hū bì liè de bǎo shǒu、 shì lì hé dú wǔ děng xiāo jí yīn sù yě yòu liǎo fā zhǎn， cǎi qǔ hàn fǎ， gǎi gé luò hòu jiù zhì de gōng zuò xiàn yú tíng dùn。 　　 wǔ、 zhū yuán zhāng 　　 míng tài zǔ zhū yuán zhāng（ 1328~1398）， zì guó ruì， yuán míng zhū zhòng bā， hòu qǔ míng zhū xīng zōng， hòu gǎi xiàn míng yuán zhāng。 dà míng wáng cháo kāi guó huáng dì， mín zú yīng xióng， yě shì jì hàn gāo dì liú bāng yǐ lái dì 'èr wèi píng mín chū shēn bìng qiě tǒng yī quán guó de jūn zhù。 hàn zú， háo zhōu zhōng lí（ jīn 'ān huī shěng fèng yáng xiàn） rén。 zǔ jí pèi xiàn（ jīn jiāng sū shěng pèi xiàn）， yǔ liú bāng tóng xiāng，《 míng shǐ tài zǔ běn jì》 chēng zhū yuán zhāng“ shì jiā pèi， xǐ jù róng， zài xǐ sì zhōu。”。《 míng shí lù》、《 tiān huáng yù dié》 děng shǐ jí zhōng yě yòu lèi sì jìzǎi。 1368 nián héng héng 1398 nián zài wèi， nián hào hóng wǔ。 shì hào kāi tiān hángdào zhào jì lì jí dà shèng zhì shén rén wén yì wǔ jùn dé chéng gōng gāo huáng dì。 zàng yú míng xiào líng。 zhōng guó gǔ dài zuò jiā、 zuò pǐn jiǎn jiè 　　1 ． xiān qín zuò jiā zuò pǐn 　　 kǒng zǐ， míng qiū， zì zhòng ní， chūn qiū shí dài lǔ guó zōu（ zōu） yì rén， sī xiǎng jiā、 jiào yù jiā， rú jiā xué pài chuàng shǐ rén。 sī xiǎng hé xīn shì“ rén”。 xiàn cún《 lùn yǔ》 20 piān， shì tā de dì zǐ jì lù tā yǔ dì zǐ men yán xíng de yǔ lù tǐ zhuān jí。“ lùn”， dú lún， zé yě， xuǎn zé zhāi lù zhī yì。 　　 mò zǐ， míng dí（ dí）， chūn qiū shí dài lǔ guó rén， mò jiā xué pài chuàng shǐ rén， zhù zhāng“ jiān 'ài”、“ fēi gōng”、“ shàng xián”、“ jié yòng”。 zhù yòu《 mò zǐ》 yī shū， jīn cún 53 piān。 　　 sūn zǐ， míng wǔ， zì cháng qīng， chūn qiū hòu qī qí guó rén， jūn shì lǐ lùn jiā， zhù yòu《 sūn zǐ》， yī míng《 sūn zǐ bīng fǎ》， 13 piān， gǔ dài chēng wéi“ bīng jīng”， shì wǒ guó dì yī bù jūn shì zhù zuò。 　　 mèng zǐ， míng kē， zì zǐ yú， zhàn guó shí zōu（ shān dōng） rén， sī xiǎng jiā、 zhèng zhì jiā、 jiào yù jiā， shì jì kǒng zǐ zhī hòu de rú jiā dà shī。 qí zhōng xīn sī xiǎng shì“ rén yì”， zhù zhāng shí xíng rén zhèng， qiáng diào“ mín guì jūn qīng”， zhòng shì mín xīn xiàng bèi。 zài rén xìng wèn tí shàng tí chū“ xìng shàn” lùn。 zhù yòu《 mèng zǐ》 yī shū。 　　 zhuāng zǐ， míng zhōu， zhàn guó shí sòng guó méng（ jīn hé nán shāng qiū） rén， dào jiā xué pài dài biǎo rén wù。 xiàn cún《 zhuāng zǐ》 yī shū， 33 piān， yòu míng《 nán huá jīng》。 dài biǎo zuò shì《 xiāo yáo yóu》。 　　 xún zǐ， míng kuàng， zūn hào“ qīng”， hàn shí bì xuān dì liú xún huì， gǎi chēng“ sūn qīng”， zhàn guó shí zhào（ hé běi） rén， sī xiǎng jiā、 jiào yù jiā， rú jiā xué pài dài biǎo rén wù。 tā zhēn duì mèng zǐ“ xìng shàn lùn” tí chū“ xìng 'è lùn”， zhēn duì rú jiā“ tiān mìng lùn” tí chū“ tiān xíng yòu cháng” de pǔ sù wéi wù lùn hé“ zhì tiān mìng 'ér yòng zhī” de“ rén dìng shèng tiān” sī xiǎng。 zhù yòu《 xún zǐ》 32 piān， dài biǎo zuò yòu《 quàn xué》、《 tiān lùn》 děng。 　　 hán fēi zǐ， zhàn guó mò qī hán guó rén， xún kuàng dì zǐ， fǎ jiā xué pài dài biǎo rén wù。 zài zhèng zhì shàng tí chū zhòng shǎng、 zhòng fá、 zhòng nóng、 zhòng zhàn zhě zhū xiàng zhèng cè， zhù zhāng jūn zhù jí quán， fǎn duì guì zú cāo zòng zhèng zhì。 xiàn cún《 hán fēi zǐ》 55 piān， dài biǎo zuò yòu《 wǔ dù》、《 zhì zǐ yí lín》、《 biǎn què jiàn cài huán gōng》。 　　 lǚ bù wéi， zhàn guó mò qī hán guó dà shāng rén， céng wéi qín guó de xiàngguó。 tā jí hé mén kè biān xiě liǎo《 lǚ shì chūn qiū》。 　　 liè zǐ， míng yù kòu， zhàn guó shí zhèng（ hé nán） rén， bèi dào jiā zūn wéi qián bèi， zhù hé guì“ xū”， jí xū jìng、 wú wéi。 zhù yòu《 liè zǐ》 8 piān。 　　 qū yuán， míng píng， zì yuán， hào líng jūn， zhàn guó mò qī chǔ guó rén。 tā kāi chuàng liǎo shī gē cóng jí tǐ gē chàng zhuǎn biàn wéi gè rén dú lì chuàng zuò de xīn jì yuán， shì wǒ guó jī jí làng màn zhù yì shī gē chuán tǒng de diàn jī rén， wǒ guó dì yī wèi wěi dà de 'ài guó shī rén， shì jiè sì dà wén huà míng rén zhī yī（ lìng yòu bō lán gē bái ní、 yīng guó suō shì bǐ yà、 yì dà lì dàn dīng）。 tā yòng chǔ cí xíng shì xiě liǎo wǒ guó dì yī shǒu cháng piān zhèng zhì shū qíng shī《 lí sāo》（ jí zāo yù yōu chóu，“ lí” tōng“ lí”）， hái yòu《 jiǔ gē》、《 jiǔ zhāng》、《 tiān wèn》 děng。《 shè jiāng》 shì《 jiǔ zhāng》 zhōng de yī piān。 nóng lì wǔ yuè chū wǔ shì tā tóu mì luó jiāng zì chén de jì niàn rì。 　　2． hàn dài zuò jiā zuò pǐn 　　 jiǎ yì， shì chēng jiǎ shēng， huò jiǎ cháng shā、 jiǎ tài fù， luò yáng（ hé nán） rén， xī hàn zhèng zhì jiā、 wén xué jiā。 zhù yào wén xué chéng jiù shì zhèng lùn wén， yòu“ shū” 7 piān，《 xīn shū》 10 juàn 58 piān； dài biǎo zuò yòu《 diào qū yuán fù》、《 péng niǎo fù》。 míng cháo rén ji yòu《 jiǎ cháng shā jí》， shì yǐ tā céng zuò guò cháng shā wáng tài fù mìng míng de。 　　 liú 'ān， pèi jùn（ jiāng sū） rén， xī hàn sī xiǎng jiā、 wén xué jiā， hàn gāo zǔ sūn， xí fù jué fēng wéi huái nán wáng。 jí tǐ biān zhù《 huái nán hóng liè》， yě jiào《 huái nán zǐ》。 　　 sī mǎ qiān， zì zǐ cháng， xià yáng（ jīn shǎn xī hán chéng） rén， tài shǐ lìng sī mǎ tán zhī zǐ。 xī hàn shǐ xué jiā、 wén xué jiā。 lì jìn jiān xīn zhuàn chéng《 shǐ jì》， yuán míng《 tài shǐ gōng shū》。 　　 liú xiàng， běn míng gēngshēng， zì zǐ zhèng。 xī hàn jīng xué jiā、 mù lù xué jiā、 wén xué jiā。 zhuàn yòu《 shuō yuàn》、《 xīn xù》， hái zhěng lǐ xiū dìng liǎo《 zhàn guó cè》、《 chǔ cí》。 　　 bān gù， zì mèng jiān， fú fēng（ shǎn xī） rén， dōng hàn shǐ xué jiā、 wén xué jiā， lì jìn 'èr shí yú nián xiū chéng wǒ guó dì yī bù jìzhuàn tǐ duàn dài shǐ《 hàn shū》， kāi chuàng liǎo“ bāo jǔ yī dài” de duàn dài shǐ tǐ lì。 cí fù fāng miàn yǐ《 liǎng dū fù》 zuì zhù míng。 　　3． wèi jìn nán běi cháo zuò jiā zuò pǐn 　　 cáo cāo， zì mèng dé， sān guó shí zhèng zhì jiā、 jūn shì jiā、 shī rén， hàn xiàn dì shí guān dào chéngxiàng， hòu bèi fēng wéi wèi wáng， sǐ hòu qí zǐ cáo pī dài hàn jiàn wèi， zhuī zūn cáo cāo wéi wèi wǔ dì。 yòu shū qíng shī《 guān cāng hǎi》、《 guī suī shòu》、《 hāo lǐ xíng》 děng yuèfǔ gē cí。 　　 wáng càn， zì zhòng xuān， sān guó shí qī hàn chén， dài biǎo zuò《 qī 'āi shī》。 　　 zhū gé liàng， zì kǒng míng， sān guó shí dài zhèng zhì jiā、 jūn shì jiā。 guān zhì shǔ hàn chéngxiàng， shī gē yǐ《 liáng fù yín》 zuì zhù míng，《 chū shī biǎo》 shì qiān gǔ chuán sòng de míng piān。 　　 cáo pī， zì zǐ héng， cáo cāo cì zǐ， wèi wén dì。 sān guó wén xué jiā， dài biǎo zuò《 yàn gē xíng》， tā de《 diǎn lùn · lùn wén》 shì wǒ guó dì yī bù wén xué pī píng zhuān zhù。 　　 chén shòu， zì chéng zuò（ zuò）， xī jìn shǐ xué jiā。 zhù yòu guó bié tǐ shǐ shū《 sān guó zhì》。 　　 táo yuān míng， míng qián， zì yuān míng， shì hào jìng jié xiān shēng， zì chēng wǔ liǔ xiān shēng， dōng jìn shī rén， wǒ guó dì yī wèi tián yuán shī rén。 sǎnwén yòu《 táo huā yuán jì》、《 wǔ liǔ xiān shēng chuán》， shī gē yòu《 guī yuán tián jū》、《 yǐn jiǔ》。 　　 gān bǎo， zì lìng shēng。 dōng jìn shǐ xué jiā、 wén xué jiā， zhuàn xiě chū wǒ guó dì yī bù shén huà（ zhì guài） xiǎo shuō jí《 sōu shén jì》。 　　 fàn yè， zì wèi zōng， nán cháo sòng shǐ xué jiā、 sǎnwén jiā。《 yuèyáng zǐ qī》、《 zhāng héng chuán》 xuǎn zì tā de《 hòu hàn shū》，“ hòu hàn” jí“ dōng hàn”。“ zhì shì bù yǐn dào quán zhī shuǐ， lián zhě bù shòu jiē lái zhī shí” chū zì tā de《 hòu hàn shū · liè nǚ chuán》。 　　 liú yì qìng， nán cháo sòng dài xiǎo shuō jiā， zhù yòu wǒ guó dì yī bù bǐ jì xiǎo shuō jí《 shì shuō xīn yǔ》。 zhè shì yī bù jìzǎi wèi jìn rén wù yán tán yì shì dídí bǐ jì xiǎo shuō， shū zhōng xǔ duō gù shì chéng wéi shī wén hé xiǎo shuō xì jù de diǎn gù hé tí cái， yòu de chéng wéi rén men cháng yòng de chéng yǔ， rú“ wàng méi zhǐ kě”、“ yī wǎng qíng shēn”、“ kǒu ruò xuán hé” děng。 　　 liú xié， zì yàn hé， nán cháo liáng dài wén xué lǐ lùn jiā， zhù yòu wǒ guó dì yī bù wén xué lǐ lùn zhuān zhù《 wén xīn diāo lóng》 50 piān， shè jí dào chuàng zuò de xǔ duō wèn tí。 　　 lì dào yuán， zì shàn cháng， běi wèi dì lǐ xué jiā、 sǎnwén jiā。 zhuàn chéng《 shuǐ jīng zhù》 40 juàn， shì fù yòu wén xué jià zhí de dì lǐ zhì。 　　 zhōng róng， zì zhòng wěi， nán cháo liáng dài wén xué pī píng jiā， zhù yòu wǒ guó dì yī bù shī gē lǐ lùn zhuān zhù《 shī pǐn》。 　　4． táng dài zuò jiā zuò pǐn 　　 wáng bó， zì zǐ 'ān， chū táng sì jié zhī yī， táng dài wén xué jiā， yòu shū qíng shī《 sòng dù shàofǔ zhī rèn shǔ zhōu》（ wǔ lǜ）； míng wén《 téng wáng gé xù》。 zhù yòu《 wáng zǐ 'ān jí》。 　　 yáng jiǒng， chū táng sì jié zhī shǒu， míng zuò yòu《 cóng jūn xíng》。 　　 lú zhào lín， chū táng sì jié zhī yī， dài biǎo zuò wéi《 cháng 'ān gǔ yì》。 　　 luò bīn wáng， chū táng sì jié zhī yī， dài biǎo zuò wéi《 zài yù yǒng chán》， lìng yòu zhù míng de《 tǎo wǔ xí》， zuò pǐn jí wéi《 lín hǎi jí》。 　　 hè zhī zhāng， zì jì zhēn， zì hào sì míng kuáng kè， táng dài shī rén。 suǒ zuò《 huí xiāng 'ǒu shū》（ qī jué）， wéi chuán sòng míng piān。 　　 wáng zhī huàn， zì jì líng， táng dài shī rén。 tā de《 liáng zhōu cí》、《 dēng guàn què lóu》 shì táng dài jué jù zhēn pǐn。 　　 mèng hào rán， táng dài shān shuǐ tián yuán shī rén。《 guò gù rén zhuāng》（ wǔ lǜ） miáo huì liǎo lǜ shuǐ qīng shān de tián yuán fēng guāng hé“ bǎ jiǔ huà sāng má” de nóng jiā qíng qù， tǐ xiàn liǎo shī rén yǔ cūn mín de zhēn qiē gǎn qíng。《 chūn xiǎo》（ wǔ jué） xiě chūn xiǎo zhī jǐng jí zǎo chūn zhī qíng， chéng wéi liú chuán qiān gǔ de hǎo shī。 　　 wáng chāng líng， zì shǎo bó， táng dài shī rén， shàn cháng qī jué， duō xiě dāng shí biān sài jūn lǚ shēng huó， qì shì xióng hún， gé diào gāo 'áng，《 cóng jūn xíng》 qī shǒu、《 fú róng lóu sòng xīn jiàn》 hé《 chū sài》 liǎng shǒu dū hěn yòu míng。 　　 wáng wéi， zì mó jié， guān zhì shàng shū yòu chéng， shì chēng wáng yòu chéng。 táng dài shān shuǐ tián yuán shī rén， míng piān yòu《 niǎo míng jiàn》（ wǔ jué）、《 sòng yuán 'èr shǐ 'ān xī》（ qī jué）、《 guān liè》（ wǔ lǜ）。“ wèi mó jié shī， shī zhōng yòu huà， huà zhōng yòu shī”， shì sū shì zàn wáng wéi zhī yǔ。 　　 lǐ bái， zì tài bái， hào qīng lián jū shì， táng dài làng màn zhù yì shī rén。 guān zhì gòngfèng hàn lín。 yīn xìng gé 'ào 'àn， bùwèi quán guì suǒ róng， shǐ tā duì fǔ bài shè huì jiā shēn liǎo rèn shí， xiě xià liǎo pēng jī dì wáng quán guì huāng yín shē chǐ hé kòng sù xiàn shí zhèng zhì hēi 'àn de shī piān。 wǔ jué《 jìng yè sī》、《 qiū pǔ gē》、 qī jué《 wàng tiān mén shān》， wǔ lǜ《 sòng yǒu rén》， qī gǔ《 mèng yóu tiān lǎo yín liú bié》、《 xíng lù nán》。 zhù yòu《 lǐ tài bái quán jí》。 　　 gāo shì， zì dá fū， táng dài biān sài shī rén， shī zuò duì dāng shí de biān jìng xíng shì、 shì bīng jí kǔ jūn yòu fǎn yìng， dài biǎo zuò《 yàn gē xíng》、《 bié dǒng dà》（ qī jué）。 　　 cuī hào， táng dài shī rén， kāi yuán jìn shì， guān zhì sī xūn yuán wài láng。 suǒ zuò biān sài shī kāng kǎi háo mài。《 huáng hè lóu》（ qī lǜ） shèn dé lǐ bái tuī chóng。 　　 dù fǔ， zì zǐ měi， céng jū cháng 'ān chéng nán shǎo líng yǐ xī， zì chēng shǎo líng yě lǎo， shì chēng dù shǎo líng， shēng yú gǒng xiàn（ hé nán）， táng dài xiàn shí zhù yì shī rén。 céng màn yóu gè dì， yù jū cháng 'ān shí nián，“ ān shǐ zhī luàn” bèi fú， táo chū hòu rèn zuǒ shí yí， hòu qì guān yí jiā chéng dū， zhù cǎo táng yú huàn huā xī pàn， shì chēng huàn huā cǎo táng， yī dù rèn jiàn nán jié dù cān jūn， shàng shū gōng bù yuán wài láng， shì chēng dù gōng bù。 qí zuò pǐn xiǎn shì liǎo táng yóu shèng zhuǎn shuāi de lì shǐ guò chéng， bèi chēng wéi“ shī shǐ”， yòu《 dù gōng bù shī jí》。 dài biǎo zuò《 zì jīng fù fèng xiān xiàn yǒng huái wǔ bǎi zì》、 zǔ shī“ sān lì”、“ sān bié”。 　　 cénshēn， táng dài biān sài shī rén， jiā zhōu rén， guān zhì jiā zhōu cì shǐ。 cóng jūn duō nián， duì biān sài shēng huó tǐ yàn shēn kè， yòu《 cén jiā zhōu shī jí》。 dài biǎo zuò《 bái xuě gē sòng wǔ pàn guān guī jīng》（ qī gǔ）。 　　 zhāng zhì hé， zì zǐ tóng， táng dài shī rén， duō xiě yǐn jū xián shì shēng huó， zhù yòu《 xuán zhēn zǐ》， dài biǎo zuò《 yú gē zǐ》（ cí）。 　　 hán yù， zì tuì zhī， hé yáng（ hé nán） rén， zì wèi jùn wàng（ jùn lǐ de xiǎn guì jiā zú） chāng lí， shì chēng hán chāng lí， shì hào wén， yòu chēng hán wén gōng， guān zhì lì bù shì láng， yòu chēng hán lì bù。 táng dài sǎnwén jiā、 shī rén， yǔ liǔ zōng yuán tóng wéi“ gǔ wén yùn dòng” chàng dǎo zhě， liè wéi“ táng sòng bā dà jiā” zhī shǒu， zhù yòu《 chāng lí xiān shēng wén jí》。 　　 liú yǔ xī， zì mèng dé， táng dài wén xué jiā、 zhé xué jiā， yòu《 liú mèng dé wén jí》，《 lòu shì míng》 xuǎn zì《 quán táng wén》。 míng jù“ chén zhōu cè pàn qiān fān guò， bìng shù qián tóu wàn mù chūn” chū zì《 chóu lè tiān yáng zhōu chū féng xí shàng jiàn zèng》， shēn yù zhé lǐ， kuài zhì rén kǒu。 　　 bái jū yì， zì lè tiān， hào xiāng shān jū shì， céng guān tài zǐ shàofù， yòu chēng bái tài fù。 xià guī（ jīn shǎn xī wèi nán） rén， táng dài shī rén， zhù zhāng“ wén zhāng hé wéi shí 'ér zhù， gē shī hé wéi shì 'ér zuò”， zhù yòu《 bái shì cháng qìng jí》。 shì xīn yuèfǔ yùn dòng de chàng dǎo zhě， yòu fěng yù shī《 qín zhōng yín》、《 xīn lè fǔ》， cháng piān xù shì shī《 cháng hèn gē》、《 pí pá xíng》（ bìng xù）。 hái yòu《 mài tàn wēng》（ qī gǔ）、《 qián táng hú chūn xíng》（ qī lǜ）。 　　 liǔ zōng yuán， zì zǐ hòu， hé dōng（ shān xī） rén， shì chēng liǔ hé dōng， yīn cān jiā zhèng zhì gé xīn shī bài biǎn wéi yǒng zhōu sī mǎ， yòu qiān liǔ zhōu cì shǐ， shì chēng liǔ liǔ zhōu。 yǔ hán yù chàng dǎo gǔ wén yùn dòng， wéi táng sòng bā dà jiā zhī yī。 yòu lùn shuō wén《 tiān shuō》、《 fēng jiàn lùn》， zhuànjì wén《 duàn tài wèi yì shì zhuàng》、《 tóng qū jì chuán》、《 bǔ shé zhě shuō》， yù yán sǎnwén《 sān jiè》， shān shuǐ yóu jì《 yǒng zhōu bā jì》， zhù yòu《 liǔ hé dōng jí》。 　　 dù mù， zì mù zhī， táng dài wén xué jiā， wǎn nián jū zhù cháng 'ān chéng nán fán chuān bié shù， yīn hào dù fán chuān， shàn yòng jué jù xíng shì fěng yǒng shí shì， rú《 chì bì》、《 guò huá qīng gōng jué jù》 sān shǒu。 zhù yòu《 fán chuān wén jí》。 　　 lǐ shāng yǐn， zì yì shān， hào yù xī shēng， táng dài shī rén， yòu《 lǐ yì shān shī jí》、《 fán nán wén jí》。 dài biǎo zuò yòu《 wú tí》、《 suí gōng》、《 jiǎ shēng》、《 yè yǔ jì běi》 děng。 　　5． sòng dài zuò jiā zuò pǐn 　　 liǔ yǒng， zì qí qīng， yuán míng sān biàn， yīn pái dì qī， shì chēng liǔ qī， yòu céng guān zhì tún tián yuán wài láng， shì chēng liǔ tún tián。 běi sòng dì yī gè zhuān yè cí rén。 wéi rén fàng dàng bù jī， zhōng shēn liáo dǎo， cháng yú shū xiě jī lǚ xíng yì zhī qíng， zhù yòu《 yuèzhāng jí》。 　　 fàn zhòng yān， zì xī wén， běi sòng zhèng zhì jiā、 jūn shì jiā、 wén xué jiā， shì hào wén zhèng。 míng cí《 yú jiā 'ào》 fǎn yìng liǎo biān sài shēng huó。 biǎn wéi dèng zhōu zhī zhōu shí xiě liǎo míng wén《 yuè yáng lóu jì》， zhù yòu《 fàn wén zhèng gōng wén jí》。 　　 ōu yáng xiū， zì yǒng shū， hào zuì wēng、 liù yī jū shì， shì hào wén zhōng， běi sòng wén xué jiā、 shǐ xué jiā， běi sòng gǔ wén yùn dòng de lǐng xiù， táng sòng bā dà jiā zhī yī。 tí chàng“ wén”、“ dào” bìng zhòng， fǎn duì fú mí wén fēng。 suǒ zuò sǎnwén shuō lǐ chàng dá， shū qíng wěi wǎn。《 liù yī shī huà》 kāi chuàng liǎo“ shī huà” zhè yī xīn tǐ zài， duì hòu shì shī gē lǐ lùn de fā zhǎn yòu yī dìng yǐng xiǎng。 zhù yòu《 ōu yáng wén zhōng gōng wén jí》。 　　 sū xún， zì míng yǔn， hào lǎo quán， méi shān（ sì chuān） rén， běi sòng sǎnwén jiā。 zhù yòu《 jiā jí》。《 liù guó lùn》 xuǎn zì《 jiā jí · quán shū》。《 quán shū》 bāo kuò shí piān wén zhāng， dōushì píng lùn zhèng zhì hé lì shǐ de。 tā yǔ qí zǐ sū shì、 sū zhé bìng chēng“ sān sū”， jù zài“ táng sòng bā dà jiā” zhī liè。 　　 sī mǎ guāng， zì jūn shí， shǎn zhōu xià xiàn（ shān xī） sù（ sù） shuǐ xiāng rén， shì chēng sù shuǐ xiān shēng， běi sòng shǐ xué jiā、 wén xué jiā， guān zhì zǎixiàng， dāng zhèng bā yuè jí shì， zhuī fēng wēn guó gōng， shì wén zhèng。 zhù yòu《 sī mǎ wén zhèng gōng wén jí》。 zhèng zhì shàng shì bǎo shǒu pài， duì kàng wáng 'ān shí biàn fǎ。 zài xué shù shàng yòu bù xiǔ gòng xiàn， huā shí jiǔ nián shí jiān zhù biān liǎo wǒ guó zuì dà de yī bù biān nián tǐ tōng shǐ《 zī zhì tōng jiàn》， tā yǔ《 shǐ jì》 yī qǐ bèi yù wéi“ shǐ xué shuāng bì”。 　　 wáng 'ān shí， zì jiè fǔ， wǎn hào bàn shān， guān zhì zǎixiàng， fēng jīng guó gōng， shì chēng wáng jīng gōng， shì hào wén， yě chēng wáng wén gōng。 lín chuān（ jiāng xī） rén。 běi sòng zhèng zhì gǎi gé jiā、 sī xiǎng jiā、 wén xué jiā。 qí sǎnwén xióng jiàn qiào bá，“ táng sòng bā dà jiā” zhī yī。《 shāng zhòng yǒng》 jié xuǎn zì《 wáng wén gōng wén jí》。 　　 shěn kuò， zì cún zhōng， qián táng（ háng zhōu） rén， běi sòng kē xué jiā、 zhèng zhì jiā。 tā de《 mèng xī bǐ tán》（ 26 juàn） shì yòng bǐ jì wén tǐ cái xiě chéng de zōng hé xìng xué shù zhuān zhù， shì wǒ guó dì yī bù kē xué zuò pǐn。 　　 sū shì， zì zǐ zhān， hào dōng pō jū shì， běi sòng wén xué jiā、 shū huà jiā。 guān zhì lǐ bù shàng shū， zhuī shì wén zhōng。 qí wén míng bái chàng dá， liè wéi“ táng sòng bā dà jiā” zhī yī。 qí cí kāi háo fàng yī pài， duì hòu shì hěn yòu yǐng xiǎng。 zhù yòu《 dōng pō quán jí》、《 dōng pō yuèfǔ》 děng。 　　 lǐ qīng zhào， zì yì 'ān， hào yì 'ān jū shì， shān dōng Jǐnán rén， nán sòng nǚ cí rén， wǒ guó dì yī wèi nǚ cí rén。 qí cí shàn yòng bái miáo shǒu fǎ， zì bì xī jìng， yǔ yán qīng lì。《 rú mèng lìng》 xuǎn zì《 shù yù cí》， lìng yòu《 lǐ qīng zhào jí》。 　　 lù yóu， zì wù guān， hào fàng wēng， yuè zhōu shān yīn（ jīn zhè jiāng shào xīng） rén， nán sòng 'ài guó shī rén， shī zuò jīn cún jiǔ qiān duō shǒu， nèi róng fēng fù， zhù yào biǎo xiàn kě wàng huī fù guó jiā tǒng yī de 'ài guó rè qíng。 shī zuò《 guān shān yuè》、《 shū fèn》、《 nóng jiā tàn》、《 shì 'ér》、《 shí yī yuè sì rì fēng yǔ dà zuò》 wéi shì chuán sòng，《 sù zhōng qíng》、《 chāi tóu fèng》 shì hěn yòu yì shù tè sè de cí， wén yòu《 guò xiǎo gū shān dà gū shān》 děng。 zhù yòu《 jiàn nán shī gǎo》、《 wèi nán wén jí》。 　　 xīn qì jí， zì yòu 'ān， hào jià xuān， lì chéng（ jīn shān dōng Jǐnán） rén， nán sòng 'ài guó cí rén。 qí cí shū xiě lì tú huī fù guó jiā tǒng yī de 'ài guó rè qíng， qīng sù zhuàng zhì nán chóu de bēi fèn。 yǔ sū shì gòng wéi háo fàng pài de dài biǎo。 zhù yòu cí jí《 jià xuān cháng duǎn jù》。 　　 jiāng kuí， zì yáo zhāng， hào bái shí dào rén。 pó yáng（ jiāng xī） rén， nán sòng cí rén， qí cí duō wéi xiě jǐng yǒng wù、 jì shù kè yóu zhī zuò， yòu《 bái shí dào rén shī jí》。 　　 wén tiān xiáng， zì sòng ruì， yòu zì lǚ shàn， hào wén shān， lú líng（ jīn jiāng xī jí 'ān） rén， nán sòng dà chén， ài guó zhèng zhì jiā。 wén xué jiā， zhù yòu《 wén shān xiān shēng quán jí》。《 zhèng qì gē》、《 zhǐ nán lù》、《 lèi jiāng yuè》、《 〈 zhǐ nán lù 〉 hòu xù》 jiē wéi hòu rén chuán sòng。 　　6． yuán míng qīng zuò jiā zuò pǐn 　　 guān hàn qīng : hào yǐ zhāi sǒu， dà dū（ běi jīng） rén， yuán dài zá jù（ xìqǔ） zuò jiā， wǒ guó xì jù shǐ shàng zuì wěi dà de xì jù jiā， yuán zá jù de diàn jī rén。 suǒ zuò zá jù dá 60 duō zhǒng， jīn cún 14 zhǒng， yǐ《 dòu 'é yuān》、《 jiù fēng chén》、《 wàng jiāng tíng》、《 dān dāo huì》 zuì wéi zhù míng， yòu《 guān hàn qīng xì qū jí》。《 dòu 'é yuān》 shì wǒ guó xìqǔ shǐ shàng diǎn xíng bēi jù zhī yī。 　　 wáng shí fǔ : dà dū（ běi jīng） rén， yuán dài zá jù（ xìqǔ） zuò jiā， dài biǎo zuò《 xī xiāng jì》 5 běn， 21 zhé， yǐ gē sòng fǎn fēng jiàn de 'ài qíng wéi zhù tí， gē sòng zhāng shēng hé yīng yīng wéi zhēng qǔ hūn yīn zì yóu suǒ jìn xíng de dǒu zhēng， máo tóu zhí zhǐ fēng jiàn lǐ jiào hé hūn yīn zhì dù， jù yòu qiáng liè de fǎn fēng jiàn sī xiǎng。 　　 mǎ zhì yuǎn， hào dōng lí， dà dū（ běi jīng） rén， yuán dài xìqǔ jiā、 sǎnqǔ jiā， suǒ zuò zá jù 15 zhǒng， dài biǎo zuò yòu zá jù《 hàn gōng qiū》、 sǎnqǔ《 tiān jìng shā · qiū sī》。 　　 shī nài 'ān : yuán mò míng chū xiǎo shuō jiā。 tā de dài biǎo zuò《 shuǐ hǔ》 jí《 shuǐhǔzhuàn》 yòu míng《 zhōng yì shuǐhǔzhuàn》， shì wǒ guó gǔ dài miáo xiě nóng mín gé mìng dǒu zhēng de cháng piān bái huà zhāng huí tǐ xiǎo shuō。 jiǎng de shì liáng shān 108 wèi hǎo hàn qǐ yì de gù shì， yǐ sòng jiāng wéi shǒu de yī zhī nóng mín qǐ yì duì。 　　 luó guàn zhōng : míng běn， zì guàn zhōng， hào hú hǎi sǎnrén， yuán mò míng chū xiǎo shuō jiā， xiāng chuán wéi shī nài 'ān xué shēng， céng gòng tóng cóng shì chuàng zuò。 chuán yòu 17 zhǒng tōng sú yǎn yì， dài biǎo zuò《 sān guó yǎn yì》， tā shì wǒ guó gǔ dài zhù míng de cháng piān lì shǐ zhāng huí xiǎo shuō， yě shì wǒ guó wén xué shǐ shàng dì yī bù zhāng huí xiǎo shuō。 quán shū 120 huí。 yǐ shǔ、 wèi、 wú sān gè guó jiā de zhàn zhēng、 jūn shì wéi zhù。 cáo cāo、 liú bèi、 sūn quán wéi shǒu de wèi、 shǔ、 wú sān guó zhī jiān de zhèng zhì yǔ jūn shì。 　　 liú jī（ 1311 nián 7 yuè 1 rì－ 1375 nián 4 yuè 16 rì）。 hàn zú， zì bó wēn， shì wén chéng， yuán wǔ zōng zhì dà sì nián (1311) chū shēng yú jiāng zhè xíng shěng chù zhōu fǔ qīng tián xiàn nán tián shān wǔ yáng cūn（ jīn nán tián shān wǔ yáng cūn yú 1948 nián huàguī wēn zhōu wén chéng xiàn）。 yuán mò míng chū jūn shì jiā、 zhèng zhì jiā、 wén xué jiā， tōng jīng shǐ、 xiǎo tiān wén、 jīng bīng fǎ。 　　 yú qiān : zì yán yì， qián táng（ zhè jiāng） rén， míng cháo dà chén、 ài guó jiànglǐng。 guān zhì bīng bù shàng shū， yì zhōng sù， shī rén。 yòu《 yú zhōng sù jí》。《 shí huī yín》 wéi zuò zhě 12 suì suǒ zuò， xuǎn zì《 gǔ dài shī gē xuǎn》。 　　 wú chéng 'ēn， zì rǔ zhōng， hào shè yáng shān rén， shān yáng（ jiāng sū） rén， míng dài xiǎo shuō jiā。 sì shí duō suì zhōng gòng shēng， guān jǐn zhì xiàn chéng， yīn chǐ yú zhé yāo 'ér bà guī， yī shēng pín hán， duì hēi 'àn xiàn shí bù mǎn。 wǎn nián zhù chéng wǒ guó dì yī bù shén huà cháng piān xiǎo shuō《 xī yóu jì》， jì jì tuō liǎo tā jì shì kuāng shí de yuàn wàng， yě shì jī jí làng màn zhù yì de jié zuò， qí yì shù xìng biāo zhì zhe wǒ guó làng màn zhù yì wén xué dá dào yī gè xīn gāo fēng。 jiǎng de shì táng sānzàng de gù shì。 　　 guī yòu guāng， zì xī fǔ， hào zhèn chuān， kūn shān（ jiāng sū） rén， hòu tú jū jiā dìng（ shàng hǎi）， míng mò sǎnwén jiā， 60 suì zhōng jìn shì， guān rèn nán jīng tài pú sì chéng。 suǒ zuò sǎnwén pǔ sù jiǎn jié， shàn yú xù shì， yòu《 zhèn chuān xiān shēng jí》。《 xiàng jǐ xuān zhì》 xuǎn zì《 zhèn chuān wén jí》。 　　 tānɡ xiǎn zǔ， jiāng xī lín chuān rén， míng dài xìqǔ jiā， céng rèn nán jīng tài cháng sì bó shì、 lǐ bù zhù shì。 dài biǎo zuò《 mǔ dān tíng》（ yòu chēng《 hái hún jì》）。 jù zuò duō fǎn duì fēng jiàn lǐ jiào， zhuī qiú gè xìng jiě fàng。 　　 féng mèng lóng， zì yóu lóng， hào mò hān zhāi zhù rén， cháng zhōu（ jiāng sū） rén， míng dài wén xué jiā， ji yòu huà běn jí《 yù shì míng yán》（ yòu chēng《 gǔ jīn xiǎo shuō》），《 jǐng shì tōng yán》、《 xǐng shì héng yán》， hé chēng“ sān yán”《 guàn yuán sǒu wǎn féng xiān nǚ》 chū zì《 xǐng shì héng yán》， gǎi biān wéi yǐngpiān《 qiū wēng yù xiān jì》。 　　 xú hóng（ hóng） zǔ， zì zhèn zhī， hào xiá kè， jiāng yīn（ jiāng sū） rén， míng dài lǚ xíng jiā， dì lǐ dì zhì xué jiā hé yóu jì sǎnwén zuò jiā， zhù yòu《 xú xiá kè yóu jì》， gāi shū shì rì jì xíng shì de yóu jì sǎnwén， shì wǒ guó dì yī bù rì jì tǐ yóu jì。 shū zhōng zuò zhě miáo huì liǎo zǔ guó shān hé de zhuàng měi， biǎo dá liǎo duì dà zì rán de rè 'ài， bèi chēng zuò“ gǔ jīn jì yóu dì yī”，《 yóu huáng shān jì》 chū zì běn shū。（ huáng shān， zài 'ān huī shěng jìng nèi， yòu sì jué： qí sōng、 guài shí、 yún hǎi、 wēn quán。） 　　 lǐ yú， zì lì hóng， hào lì wēng， zhè jiāng lán xī rén， qīng dài xìqǔ lǐ lùn jiā、 jù zuò jiā。《 fú qú》 jié xuǎn zì《 lǐ lì wēng yī jiā yán · lì wēng 'ǒu jí》 zhōng de“ zhòngzhí bù”。 　　 pú sōng líng， zì liú xiān， hào liǔ quán jū shì， shì chēng liáo zhāi xiān shēng， zī chuān（ jīn shān dōng zī bó） rén， qīng dài wén xué jiā。 tā yòng shù shí nián de shí jiān xiě chéng wǒ guó dì yī bù wén yán duǎn piān xiǎo shuō jí《 liáo zhāi zhì yì》。 　　 fāng bāo， zì líng gāo， hào wàng xī， ān huī tóng chéng rén， qīng dài sǎnwén jiā， guān zhì lǐ bù yòu shì láng。 wéi tóng chéng pài chuàng shǐ rén。 sǎnwén duō wéi jīng shuō、 xù bá、 shū xìn、 yìng chóu zhī zuò。 　　 wú jìng zǐ， zì mǐn xuān， quán jiāo（ ān huī） rén， qīng dài xiǎo shuō jiā， suǒ zuò《 rú lín wài shǐ》 shì wǒ guó dì yī bù cháng piān fěng cì xiǎo shuō， 55 huí。 　　 cáo xuě qín， míng， zì mèng ruǎn， hào xuě qín， zǔ jí fēng rùn（ hé běi）， shēng yú nán jīng， qīng dài xiǎo shuō jiā， yǐ shí nián shí jiān cóng shì《 shí tóu jì》（ jí《 hóng lóu mèng》， yòu míng《 jīn yù yuán》） de chuàng zuò， quán shū wèi chéng， bìng 'ér zú， hòu sì shí huí wéi gāo 'ě（ è） suǒ xù， quán shū 120 huí， shǔ yú zhāng huí tǐ xiǎo shuō， shì wǒ guó gǔ dài xiǎo shuō zhōng zuì wěi dà de xiàn shí zhù yì zuò pǐn。 　　 yuán méi， zì zǐ cái， hào jiǎn zhāi、 suí yuán lǎo rén， zhè jiāng qián táng（ háng zhōu） rén， qīng dài shī rén， sǎnwén jiā、 céng rèn zhī xiàn， cí guān hòu yú jiāng níng（ nán jīng） xiǎo cāng shān xià xiū zhù suí yuán dìng jū， zì hào cāng shān jū shì。《 jì mèi wén》 xuǎn zì tā de《 xiǎo cāng shān fáng wén jí》， hái zhù yòu《 suí yuán shī huà》。 　　 yáo nài， zì jī chuán， shì míng xī bào xuān， rén chēng xī bào xiān shēng， qīng dài sǎnwén jiā。 ān huī tóng chéng rén， shì jì fāng bāo、 liú dà mù kuí zhī hòu“ tóng chéng pài” de jí dà chéng zhě。 tí chū wén zhāng xū yǐ“ kǎo jù”、“ cí zhāng” wéi shǒu duàn chǎn míng rú jiā de“ yì lǐ” sān zhě hé yī de gǔ wén lǐ lùn。《 dēng tài shān jì》 xuǎn zì《 xī bào xuān shī wén jí》， qí zhōng“ xuě zhōng guān rì” yī duàn， yóu wéi hòu shì chēng dào。 　　 gōng zì zhēn， zhè jiāng rén hé（ háng zhōu） rén， qīng dài sī xiǎng jiā、 wén xué jiā， guān zhì lǐ bù zhù shì， hòu cí zhí nán guī。 shēn yú jīng xué、 wén xué hé shǐ dì xué， wéi“ jīn wén xué pài” zhù yào rén wù， jìn dài gǎi liáng yùn dòng xiān qū zhī yī。 jǐ hài nián（ dào guāng shí jiǔ nián） guī tú zhōng xiě liǎo 315 shǒu jué jù， zǒng tí wéi《 jǐ hài zá shī》。 biǎo dá duì guó shì de gǎn kǎi yǔ shēng píng jīng lì de 'āi lè。 　　 liú 'ě， zì tiě yún， bǐ míng（ bié shǔ） hóng dū bǎi liàn shēng， jiāng sū dān tú（ zhèn jiāng） rén， qīng mò xiǎo shuō jiā， tōng shù xué、 yī shù、 shuǐ lì děng， tā de《 lǎo cán yóu jì》 shì wǒ guó wǎn qīng sì dà qiǎn zé xiǎo shuō zhī yī。 　　 wú jiǎn（ jiǎn） rén， hào wò yáo， zì jiǎn rén， hòu gǎi jiǎn rén， guǎng dōng nán hǎi（ guǎng zhōu） rén， yīn jū fó shān zhèn， yòu zì chēng wǒ fó shān rén， qīng mò（ jìn dài） xiǎo shuō jiā。 suǒ zuò《 èr shí nián mù dǔ zhī guài xiàn zhuàng》 wéi wǎn qīng sì dà qiǎn zé xiǎo shuō zhī yī。 　　 lǐ bǎo jiā， hào bó yuán， hào nán tíng tíng cháng， jiāng sū wǔ jìn rén， qīng mò（ jìn dài） xiǎo shuō jiā， tā de《 guān chǎng xiàn xíng jì》 wéi wǎn qīng sì dà qiǎn zé xiǎo shuō zhī yī。 　　 céng pǔ， zì mèng pǔ， jiāng sū cháng shú rén， jìn dài xiǎo shuō jiā， tōng fǎ wén。 suǒ zuò《 niè hǎi huā》 wéi wǎn qīng sì dà qiǎn zé xiǎo shuō zhī yī。 　　 liáng qǐ chāo， zì zhuó rú， hào rèn gōng， bié hào yǐn bīng shì zhù rén， guǎng dōng xīn huì rén。 wù xū wéi xīn de lǐng xiù， zhèng zhì jiā、 wén xué jiā。《 shàonián zhōng guó shuō》、《 tán sì tóng》 chū zì《 yǐn bīng shì hé jí》。 zhōng guó lì shǐ xiāng guān zhù zuò 　　zhèng shǐ lèi： 　　 èr shí liù shǐ： 　　《 shǐ jì》 xī hàn • sī mǎ qiān zhuàn nán cháo sòng • péi yīn jí jiě táng • sī mǎ zhēn suǒ yǐn táng • zhāng shǒu jié zhèng yì 　　《 hàn shū》 dōng hàn · bān gù děng táng · yán shī gǔ zhù 　　《 hòu hàn shū》 nán cháo · fàn yè 　　《 sān guó zhì》 xī jìn · chén shòu nán cháo · péi sōng zhī zhù 　　《 jìn shū》 táng · fáng xuán líng děng 　　《 sòng shū》 nán cháo liáng · shěn yuē 　　《 nán qí shū》 nán cháo liáng · xiāo zǐ xiǎn 　　《 liáng shū》 táng · yáo sī lián 　　《 chén shū》 táng · yáo sī lián 　　《 wèi shū》 běi qí · wèi shōu 　　《 běi qí shū》 táng · lǐ bǎi yào 　　《 zhōu shū》 táng · lìng hú dé fēn děng 　　《 suí shū》 táng · wèi zhēng děng 　　《 nán shǐ》 táng · lǐ yán shòu 　　《 běi shǐ》 táng · lǐ yán shòu 　　《 jiù táng shū》 hòu jìn · liú xù děng 　　《 xīn táng shū》 sòng · ōu yáng xiū、 sòng qí 　　《 jiù wǔ dài shǐ》 sòng · xuē jū zhèng děng 　　《 xīn wǔ dài shǐ》 sòng · ōu yáng xiū 　　《 sòng shǐ》 yuán · tuō tuō děng 　　《 liáo shǐ》 yuán · tuō tuō děng 　　《 jīn shǐ》 yuán · tuō tuō děng 　　《 yuán shǐ》 míng · sòng lián děng 　　《 míng shǐ》 qīng · zhāng tíng yù děng 　　《 qīng shǐ gǎo》 mín guó · zhào 'ěr xùn děng 　　《 xīn yuán shǐ》 mín guó · kē shào mǐn yīngwénjièshì n.:  Chinese history xiàngguāncí hàn zì lì shǐ rén wù wù lǐ huà xué xià cháo fó jiào bǎi kē lì shǐ rén wù zhèng zhì mín zhù bǎi kē cí diǎn xīn zhōng guó bǎi kē zhī shí shāng cháo gǔ dài hòu fēi míng cháo míng jiāng bǎi kē dà quán qīng cháo qīng shǐ hàn fú mín zú lì shǐ fú zhuāng shǐ guān yuán míng rén gèng duō jiēguǒ ... bāo hán cí zhōng guó lì shǐ ( xià ) zhōng guó lì shǐ shàng zhōng guó lì shǐ shì tú jiàn zhōng guó lì shǐ zhòng dú zhōng guó lì shǐ zhōng guó lì shǐ gù shì zhōng guó lì shǐ tú pǔ fǎn tán zhōng guó lì shǐ kuài dú zhōng guó lì shǐ zhōng guó lì shǐ sù dú zhōng guó lì shǐ cháng shí zhōng guó lì shǐ xué huì zhōng guó lì shǐ nián biǎo zhōng guó lì shǐ cháo dài zhōng guó lì shǐ dì lǐ zhōng guó lì shǐ rén wù zhōng guó lì shǐ jiǎn biān zhōng guó lì shǐ lǐng tǔ zhōng guó lì shǐ xiǎo shuō zhōng guó lì shǐ míng rén jìn shì zhōng guó lì shǐ zhōng guó lì shǐ zhù zuò zhōng guó lì shǐ wén huà zhōng guó lì shǐ xué jiā zhōng guó lì shǐ liáo dài zhōng guó lì shǐ zhàn zhēng zhōng guó lì shǐ jì nián zhōng guó lì shǐ shì jiàn zài zhōng guó lì shǐ shàng zhōng guó lì shǐ shàng de shì zhōng guó lì shǐ shàng zhōng guó lì shǐ fēng yún lù zhōng guó lì shǐ de sù mìng zhōng guó lì shǐ de qū rǔ zhī dào diǎn zhōng guó lì shǐ zhōng guó lì shǐ xiǎo bǎi kē zhōng guó lì shǐ wén zhāng wǎng zhōng guó lì shǐ yī běn tōng zhōng guó lì shǐ yǔ wén huà zhōng guó lì shǐ yán jiū fǎ zhōng guó lì shǐ bó wù guǎn zhōng guó lì shǐ cháo dài biǎo zhōng guó lì shǐ dì tú jí zhōng guó lì shǐ dà cí diǎn zhōng guó lì shǐ rì shí diǎn zhōng guó lì shǐ xué nián jiàn zhōng guó lì shǐ nián lì biǎo zhōng guó lì shǐ dì lǐ xué zhōng guó lì shǐ pén rén wù zhōng guó lì shǐ de hòu mén zhōng guó lì shǐ shí wǔ jiǎng zhōng guó lì shǐ jì nián biǎo zhōng guó lì shǐ dà shì diǎn zhōng guó lì shǐ jiào kē shū zhōng guó lì shǐ dà shì nián biǎo zhōng guó lì shǐ zhōng de fó jiào zhōng guó lì shǐ dì lǐ yán jiū zhōng guó lì shǐ wèi jiě zhī mí zhōng guó lì shǐ tǐ xì xīn lùn zhōng guó lì shǐ xué nián jiàn 2001 měi tiān dú diǎn zhōng guó lì shǐ zhōng guó lì shǐ xué nián jiàn 2000 zhōng guó lì shǐ fā zhǎn guǐ jì zhōng guó lì shǐ jì nián jiǎn biǎo zhōng guó lì shǐ wén huà míng zhèn zhōng guó lì shǐ wén huà míng cūn zhōng guó lì shǐ cháo dài jiǎn biǎo zhōng guó lì shǐ míng chá dà quán zhōng guó lì shǐ wén huà lǐ yí xì shuō zhōng guó lì shǐ cóng shū zhōng guó lì shǐ wén huà míng chéng zhōng guó lì shǐ dì lǐ gài shù zhōng guó lì shǐ wén huà yí jì zhōng guó lì shǐ wén huà yí chǎn zhōng guó lì shǐ dì lǐ lùn gāng zhōng guó lì shǐ wén huà xié huì zhōng guó lì shǐ dà zhì huì cè yuán dài shì zhōng guó lì shǐ shàng zhōng guó lì shǐ shàng dì yī gè zhōng guó lì shǐ shèng shuāi zhī jiāo zhōng guó lì shǐ rén wù kāng dé zhōng guó lì shǐ de zhěn biān shū zhōng guó lì shǐ shàng de huáng zāi zhōng guó lì shǐ yán jiū fǎ bǔ biān zhōng guó lì shǐ dì mào yǔ gǔ dì tú yán jiū gǎi biàn zhōng guó lì shǐ de sān wèi nǚ xìng liú měi shēng yǔ zhōng guó lì shǐ xué jiǎng gěi hái zǐ de zhōng guó lì shǐ gǎi biàn zhōng guó lì shǐ de wén xiàn tā men gǎi biàn liǎo zhōng guó lì shǐ zhōng guó lì shǐ zhuān yè hàn yǔ jiào chéng zhōng guó lì shǐ gōng diàn gù gōng zhī mí zhōng guó lì shǐ nián dài biāo chǐ tú zhōng guó lì shǐ shí qī hǎi 'àn xiàn de biàn qiān zhōng guó lì shǐ wén huà míng chéng - hán chéng yǐng xiǎng zhōng guó lì shǐ de zhòng dà shì jiàn yǐng xiǎng zhōng guó lì shǐ de 100 gè nǚ rén pò jiě zhōng guó lì shǐ shí dà sǐ jié yǐng xiǎng zhōng guó lì shǐ de 100 jiàn dà shì nǐ bù kě bù zhī de zhōng guó lì shǐ gù shì máo zé dōng píng shuō zhōng guó lì shǐ zhōng guó lì shǐ sù dù ( tú wén bǎn ) zhōng guó lì shǐ de yǐn mì fǎ zé zhōng guó lì shǐ zhōng de qíng gǎn wén huà zhōng guó lì shǐ wén huà wèi jiě zhī mí zhōng guó lì shǐ rén wù wèi jiě zhī mí yǐng xiǎng zhōng guó lì shǐ de 88 jiàn dà shì èr shí shì jì zhōng guó lì shǐ xué tīng huáng rén yǔ jiǎng zhōng guó lì shǐ yuán wáng míng xīng - zhōng guó lì shǐ dà biàn jú zhōng guó lì shǐ shàng de shí dà nǚ xìng chuán qí 20 shì jì zhōng guó lì shǐ kǎo zhèng xué yán jiū jiǎn míng zhōng guó lì shǐ dì tú jí zhōng guó lì shǐ shí qī shā mò de biàn qiān yǐng xiǎng zhōng guó lì shǐ de 100 wèi míng rén zhōng guó lì shǐ shàng de shí dà dì wáng chuán qí guǎng zhōu ( jīng )/ zhōng guó lì shǐ wén huà míng chéng zhōng guó lì shǐ shàng de huán jìng yǔ shè huì zhōng guó lì shǐ shàng de wá wá huáng dì hè xùn hé pàn tán zhōng guó lì shǐ zhōng guó lì shǐ dì míng dà cí diǎn guō mò ruò zhōng guó lì shǐ xué jiǎng zhōng guó lì shǐ méi yòu nú lì shè huì zhōng guó lì shǐ wén xiàn mù lù xué yóu piào zài xiàn zhōng guó lì shǐ shàng de jīn tiān zhōng guó lì shǐ sì shí jiǔ dà mí zhōng guó lì shǐ shàng de hòu yǔ hēi zhōng guó lì shǐ shàng suǒ yòu de huáng dì 《 zhōng guó lì shǐ jiǎn biān》 zhōng guó lì shǐ biān ji wěi yuán huì zhōng guó lì shǐ zhōng de dì wáng shù : wáng dào zhōng guó lì shǐ dì yī dàng 'àn guǎn zhōng guó lì shǐ dà jiǎng táng xī zhōu shǐ huà zhōng guó lì shǐ dà jiǎng táng qín hàn shǐ huà tǒng yī yǔ fēn liè zhōng guó lì shǐ de qǐ shì shì jì zhōng guó lì shǐ kǎo zhèng xué yán jiū zhōng guó lì shǐ dà jiā zú xì liè cóng shū zhōng guó lì shǐ rén wù CBA qiú yuán zhōng guó lì shǐ shàng dì yī wèi wǔ zhuàng yuán zhōng guó lì shǐ cháo dài gōng yuán duì zhào jiǎn biǎo zhōng guó lì shǐ wén xiàn xué shǐ shù yào nián zhōng guó lì shǐ shèng shuāi zhī jiāo zhōng guó lì shǐ zhōng de bó yì shù zhōng guó lì shǐ wén xiàn yán jiū huì biān hè xùn hé pàn tán zhōng guó lì shǐ míng shǐ zhōng guó lì shǐ de huǎng yán yǔ zhēn xiāng ▲ zhōng guó lì shǐ rén wù： kāng dé sān、 zhōng guó lì shǐ shàng de huáng zāi zhōng guó lì shǐ shàng de zhí zhèng tài hòu sān zhōng guó lì shǐ shàng de huáng zāi zhōng guó lì shǐ wén huà yǔ mín sú zhōng guó lì shǐ zhōng de shēng cún yóu xì pāi 'àn shuō shǐ zhōng guó lì shǐ de jīng yàn yǔ jiào xùn pāi 'àn shuō shǐ zhōng guó lì shǐ de chuán qí yǔ liú yán pāi 'àn shuō shǐ zhōng guó lì shǐ de 'àn jiǎo yǔ guǎi diǎn pāi 'àn shuō shǐ zhōng guó lì shǐ de cè lüè yǔ fāng fǎ “ bō lí zuò zhōng ” yī zuò yǐng xiǎng liǎo zhōng guó lì shǐ de zhōng liù cháo dào míng qīng zhōng guó lì shǐ shàng de zhù míng huà jiā diān fù lì shǐ - zhōng guó lì shǐ shàng de 49 gè mí zhōng guó lì shǐ dà jiǎng táng“ xī zhōu shǐ huà” qián guī zé : zhōng guó lì shǐ zhōng de zhēn shí yóu xì mǔ yí tiān xià ( tú shuō yǐng xiǎng zhōng guó lì shǐ de shí wǔ dà huáng hòu cǎi tú bǎn ) cóng zhōng guó lì shǐ lái kàn zhōng guó mín zú xìng jí zhōng guó wén huà nǚ rén tiān xià héng héng zhōng guó lì shǐ shàng de zhí zhèng tài hòu shuí shā sǐ liǎo qín dì guó héng héng zài yáng tái shàng dú de zhōng guó lì shǐ zhōng guó lì shǐ dà cí diǎn : yīn xù běn ( shàng zhōng xià ) zhōng guó lì shǐ shí qī dōng bù píng yuán de shuǐ xì biàn qiān zhōng guó lì shǐ shí qī zhù yào nóng yè qū de biàn qiān zhōng guó lì shǐ dà jiǎng táng“ qín hàn shǐ huà” nǐ yīnggāi zhī dào de zhōng guó lì shǐ wén huà 100 rén tǒng yī yǔ fēn liè： zhōng guó lì shǐ de qǐ shì 21 shì jì zhōng guó lì shǐ xué zhǎn wàng xué shù tǎo lùn huì yǐng xiǎng zhōng guó lì shǐ jìn chéng de jīng diǎn zhàn yì zhōng guó zhōng xué shēng bǎi kē quán shū : zhōng guó lì shǐ zhōng guó hái zǐ zuì yìng zhī dào de zhōng guó lì shǐ gù shì běi fāng cǎo yuán yóu mù mín zú yǔ zhōng guó lì shǐ xuè chóu dìng lǜ - zhōng guó lì shǐ shàng de shēng cún yóu xì gé qiáng yòu 'ěr : zhōng guó lì shǐ zhōng de gào mì wǎng shì quán lì liǎn pǔ : zhōng guó lì shǐ míng rén de jiǎ miàn wǔ huì zhōng guó lì shǐ shí qī qì hòu hé zhí bèi de biàn qiān liù cháo dào míng qīng zhōng guó lì shǐ shàng de zhù míng huà jiā zhōng guó lì shǐ yán jiū fǎ》 jí qí《 bǔ biān “ bō lí zuò zhōng” yī zuò yǐng xiǎng liǎo zhōng guó lì shǐ de zhōng zhōng guó lì shǐ shí qī rén kǒu de fēn bù hé qiān xǐ yuán tóu huó shuǐ : rì běn dāng dài lì shǐ xiǎo shuō yǔ zhōng guó lì shǐ wén shuí shā sǐ liǎo qín dì guó zài yáng tái shàng dú de zhōng guó lì shǐ shì jì zhōng guó lì shǐ xué zhǎn wàng xué shù tǎo lùn huì nǚ rén tiān xià zhōng guó lì shǐ shàng de zhí zhèng tài hòu zhōng guó lì shǐ shàng de shēn tǐ zhèng zhì xué： shēn tǐ de mèi shù fēi zhèng shì cái zhèng yǔ zhōng guó lì shǐ yì jú： yà cái zhèng zhōng guó lì shǐ bó yì zhōng de cóng lín fǎ zé： pò jú 755 nián héng héng zhōng guó lì shǐ shèng shuāi zhī jiāo jú dào： zhōng guó lì shǐ zhōng de bó yì shù yǐng xiǎng jìn dài zhōng guó lì shǐ de wài guó rén： yáng rén jiù shì zhōng guó lì shǐ de huǎng yán yǔ zhēn xiāng： luó mǎ yǔ cháng 'ān zhōng guó lì shǐ de zhěn biān shū： bǎi yáng yuē liǎng qiān nián zhōng guó lì shǐ zhōng de fēng yún biàn jú： dié xuè de quán zhàng ( jīng xuǎn ) zhōng guó lì shǐ shàng de zhí zhèng tài hòu nǚ rén tiān xià lìng lèi guān chá zhōng de wǎn jìn zhōng guó lì shǐ de dǐ gǎo zhōng guó lì shǐ de zhěn biān shū bǎi yáng yuē gèngduōjiéguǒ... fēnlèixiángqíng gèng duō jiēguǒ ... huá xià èr shí sì shǐ tái wān lì shǐ chái zhēn jīn wén jiá gǔ wén wú nán qiáo dá zhū fǔ zhōu yìng hé zhèng rǔ xié zhào shù táng zhāng yǎn zhāng zàn zhāng gào yú qiáo xú zì míng xú dǐng xú cún wú shì wáng hóng xù shī shì jié lù zhōng lì lù zhèng lín yòng zhōng lín kuí sūn lián wén fèng jiǎng tǎn jiǎ tián zǔ jiǎ míng huáng xiàn gù yuán dù zhēn chén yú zhī chén yú chén tiān ruì chén péi zhī chén dà yóu cháo lì zhū rén lín zhèng shí qiáo zhèng dūn jǐn zhāng yī dì zhāng kuàng zhāng kè yí zhāng huàn zhāng fú zhāng 'ěr bǎo zhāng dǔ xíng céng zhāo céng yì céng càn yuè lín yù ruì yīng bǎo yì huì yī bì xǔ yǒng xǔ jué xǔ jī