《 lǎn zhēn zǐ》 wǔ juàn，《 sòng shǐ · yì wén zhì》 zhù lù yú zǐ lèi xiǎo shuō lèi，《 sì kù quán shū》 shōu yú zǐ bù zá jiā lèi。《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào》 zhǐ chū： “ qí shū mò chēng shào xīng liù nián， gài chéng yú nán dù hòu。 zhōng jiān pō jí zá shì， ér kǎo zhèng zhī wén wéi duō。 ” shū zhōng jì běi sòng yǐ lái zhī wén jiàn jí dú shū suǒ dé， nèi róng jiào zá， jì yòu yì wén yí shì， yì yòu xiǎo shuō gù shì， juàn sān yǐ hòu yòu duō kǎo zhèng yì wén， quán shì shī fù， suī néng fā qián rén suǒ wèi fā， rán wèi miǎn yòu yáng cái lù jǐ zhī xián。 yú zuò jiā zuò pǐn zhī běn shì yì yòu jìzǎi。
《 lǎn zhēn zǐ》 chēng：“ gǔ rén yín shī， jué bù cǎo cǎo； zhì yú mìng tí， gè yòu shēn yì。” wèi dù fǔ《 dú zhuó》、《 xú bù》， hán yù《 yóu qīng lóng sì》 zhū shī tǐ chá rù wēi， jūn shǔ yán jǐn zhī zuò， dù fǔ《 yán gōng tīng yàn tóng yǒng shǔ dào huà tú dé kōng zì》、 bái jū yì《 yóu yù quán sì》、 dù mù《 lè yóu yuán》 zhū shī níng liàn hán xù， jì yì shēn guǎng， fèn shì yōu shí zhī yì， jiàn yú yán wài。 yòu wèi zuò shī dāng fā huī gè rén“ suǒ cháng”， qièjiè yíng hé fǎng xiào。 shū zhōng“ shén xiān tuō gǔ fǎ” yún yún， sì chū zì jiāng xī shī pài。
hā hā 'ér jù wén yuān gé běn《 sì kù quán shū》 diǎn xiào lù rù zhì zuò。 fēi shī huà bù fēn yì quán bù bǎo liú， yǐ kuī běn shū quán mào。 gè bié cuò miù zhī chù， jù tā běn jiàogǎi。
sì kù quán shū zǒng mù tí yào
chén děng jǐn 'àn：《 lǎn zhēn zǐ》 wǔ juàn， sòng mǎ yǒng qīng zhuàn。 shì biān nǎi qí zá jì zhī shū， rán yì duō shù liú 'ān shì yǔ。 yòu kāi juàn guànyǐ sī mǎ guāng shì， shū zhōng yì duō chēng guāng， gài qí yuān yuán suǒ zì chū yě。《 sòng shǐ · yì wén zhì》 zhù lù， cháo、 chén 'èr jiā shū mù nǎi jiē bù zài。 rán yuán wén wéi jiàn yán、 shào xīng jiànrén， wáng máo wéi qìng yuán、 jiā tài jiànrén， fèi ɡǔn wéi shào xī、 kāi xǐ jiànrén。 wén《 wèng yǒu xián píng》 bó qí zhōng yìn wén wǔ zì yī tiáo， máo《 yě kè cóng shū》 bó qí zhōng chéng lù náng yī tiáo， ɡǔn《 liáng xī màn zhì》 bó qí hàn tài gōng wú míng、 mǔ 'ǎo wú xìng yī tiáo， shì qí shū wèi cháng bù xíng yú shì， tè 'èr jiā 'ǒu yí zhī 'ěr。 qí shū mò chēng shào xīng liù nián， gài chéng yú nán dù yǐ hòu。 zhōng jiān pō jí zá shì， ér kǎo zhèng zhī wén wéi duō。 rú jù《 hàn shū》 wáng jiā fēng shì， wèi“ shū wú jiào yì yù yòu bāng”，“ jiào” dāng zuò“ áo”。 wèi táo qián《 yóu xié chuān》 shī“ kāi suì shū wǔ shí” dāng zuò“ wǔ rì”， yǔ yīn jìn 'ān bié shī běn shí yùn， chuán běn wù tuō yī yùn， dōng pō yì wù hé jiǔ yùn。 wèi dù fǔ shī qiú xū shí bā jiǔ zì chū《 hàn shū · bǐng jí chuán》。 wèi hán yù《 gǎn 'èr niǎo fù xù》， zhēn yuán shí yī nián wù zuò shí wǔ nián。 yòu kǎo zhèng cáo chéng wáng bēi yǎn wén 'é zì jí《 jiān shì jùdòu》， wèi qián hàn bǎi guān biǎo shàofǔ zhī zūn guān， jù《 táng · bǎi guān zhì》 dāng zuò dǎo guān。 wèi chéng yuán yīng《 zhuāng zǐ shū》 bù zhī qí shí yǐ yòu xiàn lìng， wù dú xiàn wéi xuán， jiě wéi gāo míng lìng wén。 wèi gǔ zhě xí miàn zhī bīn nǎi chēng kè， liè zuò zhī bīn jiē chēng lǚ， yǐn《 zuǒzhuàn》 wéi zhèng。 wèi 'èrshíbāxiù zhōng kàng、 dī、 zī sān xīng《 yùn lüè》 jiē wù yīn。 wèi cì pú shǐ zhào wǔ líng wáng。 wèi hé gǔ zhī hé dāng zuò hé。 wèi táng zhōng xīng sòng fù fù zhǐ qī， fù fù zì běn《 hàn shū · kuāng héng chuán》。 jiē yǐn jù què záo， bù tóng yì shuō。 qí wèi《 lí sāo》 zhèng zé líng jūn nǎi xiǎo míng xiǎo zì， suī wú suǒ kǎo， yì zú yǐ bèi yī jiě。 wéi pō cān zá yǐ 'èr shì， zhì wèi hán yù yì shēn míng fó lǐ， shì yì 'ān shì zhī xué， xǐ tán chán yuè zhī yú pài， cún 'ér bù lùn kě yǐ。
qián lóng sì shí liù nián sì yuè gōng xiào shàng
zǒng zuǎn guān chén jì yún chén lù xī xióng chén sūn shì yì
zǒng xiào guān chén lù fèi chí
《 lǎn zhēn zǐ》 chēng：“ gǔ rén yín shī， jué bù cǎo cǎo； zhì yú mìng tí， gè yòu shēn yì。” wèi dù fǔ《 dú zhuó》、《 xú bù》， hán yù《 yóu qīng lóng sì》 zhū shī tǐ chá rù wēi， jūn shǔ yán jǐn zhī zuò， dù fǔ《 yán gōng tīng yàn tóng yǒng shǔ dào huà tú dé kōng zì》、 bái jū yì《 yóu yù quán sì》、 dù mù《 lè yóu yuán》 zhū shī níng liàn hán xù， jì yì shēn guǎng， fèn shì yōu shí zhī yì， jiàn yú yán wài。 yòu wèi zuò shī dāng fā huī gè rén“ suǒ cháng”， qièjiè yíng hé fǎng xiào。 shū zhōng“ shén xiān tuō gǔ fǎ” yún yún， sì chū zì jiāng xī shī pài。
hā hā 'ér jù wén yuān gé běn《 sì kù quán shū》 diǎn xiào lù rù zhì zuò。 fēi shī huà bù fēn yì quán bù bǎo liú， yǐ kuī běn shū quán mào。 gè bié cuò miù zhī chù， jù tā běn jiàogǎi。
sì kù quán shū zǒng mù tí yào
chén děng jǐn 'àn：《 lǎn zhēn zǐ》 wǔ juàn， sòng mǎ yǒng qīng zhuàn。 shì biān nǎi qí zá jì zhī shū， rán yì duō shù liú 'ān shì yǔ。 yòu kāi juàn guànyǐ sī mǎ guāng shì， shū zhōng yì duō chēng guāng， gài qí yuān yuán suǒ zì chū yě。《 sòng shǐ · yì wén zhì》 zhù lù， cháo、 chén 'èr jiā shū mù nǎi jiē bù zài。 rán yuán wén wéi jiàn yán、 shào xīng jiànrén， wáng máo wéi qìng yuán、 jiā tài jiànrén， fèi ɡǔn wéi shào xī、 kāi xǐ jiànrén。 wén《 wèng yǒu xián píng》 bó qí zhōng yìn wén wǔ zì yī tiáo， máo《 yě kè cóng shū》 bó qí zhōng chéng lù náng yī tiáo， ɡǔn《 liáng xī màn zhì》 bó qí hàn tài gōng wú míng、 mǔ 'ǎo wú xìng yī tiáo， shì qí shū wèi cháng bù xíng yú shì， tè 'èr jiā 'ǒu yí zhī 'ěr。 qí shū mò chēng shào xīng liù nián， gài chéng yú nán dù yǐ hòu。 zhōng jiān pō jí zá shì， ér kǎo zhèng zhī wén wéi duō。 rú jù《 hàn shū》 wáng jiā fēng shì， wèi“ shū wú jiào yì yù yòu bāng”，“ jiào” dāng zuò“ áo”。 wèi táo qián《 yóu xié chuān》 shī“ kāi suì shū wǔ shí” dāng zuò“ wǔ rì”， yǔ yīn jìn 'ān bié shī běn shí yùn， chuán běn wù tuō yī yùn， dōng pō yì wù hé jiǔ yùn。 wèi dù fǔ shī qiú xū shí bā jiǔ zì chū《 hàn shū · bǐng jí chuán》。 wèi hán yù《 gǎn 'èr niǎo fù xù》， zhēn yuán shí yī nián wù zuò shí wǔ nián。 yòu kǎo zhèng cáo chéng wáng bēi yǎn wén 'é zì jí《 jiān shì jùdòu》， wèi qián hàn bǎi guān biǎo shàofǔ zhī zūn guān， jù《 táng · bǎi guān zhì》 dāng zuò dǎo guān。 wèi chéng yuán yīng《 zhuāng zǐ shū》 bù zhī qí shí yǐ yòu xiàn lìng， wù dú xiàn wéi xuán， jiě wéi gāo míng lìng wén。 wèi gǔ zhě xí miàn zhī bīn nǎi chēng kè， liè zuò zhī bīn jiē chēng lǚ， yǐn《 zuǒzhuàn》 wéi zhèng。 wèi 'èrshíbāxiù zhōng kàng、 dī、 zī sān xīng《 yùn lüè》 jiē wù yīn。 wèi cì pú shǐ zhào wǔ líng wáng。 wèi hé gǔ zhī hé dāng zuò hé。 wèi táng zhōng xīng sòng fù fù zhǐ qī， fù fù zì běn《 hàn shū · kuāng héng chuán》。 jiē yǐn jù què záo， bù tóng yì shuō。 qí wèi《 lí sāo》 zhèng zé líng jūn nǎi xiǎo míng xiǎo zì， suī wú suǒ kǎo， yì zú yǐ bèi yī jiě。 wéi pō cān zá yǐ 'èr shì， zhì wèi hán yù yì shēn míng fó lǐ， shì yì 'ān shì zhī xué， xǐ tán chán yuè zhī yú pài， cún 'ér bù lùn kě yǐ。
qián lóng sì shí liù nián sì yuè gōng xiào shàng
zǒng zuǎn guān chén jì yún chén lù xī xióng chén sūn shì yì
zǒng xiào guān chén lù fèi chí
《 cháo shì kè yǔ》 yī juàn， huò yǐ wéi cháo bǔ zhī zhuàn， wù。《 sì kù quán shū》 shōu yú zǐ bù zá jiā lèi。《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào》 chēng shì shū“ měi tiáo bì jì qí suǒ yǔ zhī rén， suǒ wèi ‘ kè yǔ ’ yě。”“ suǒ zài xī fēng jiān míng liú yí shì， dà dū dé zì mù jī， yǔ shǐ chuán yì kě hù xiāng cān zhèng。” shū zhōng suǒ jì sūn shēn lǎo píng dù yǔ， duō dé shī zhǐ， píng hán yù shī“ pū xù 'ér wú hán xù”， kě bèi yī shuō。
hā hā 'ér jù wén yuān gé běn《 sì kù quán shū》 diǎn xiào zhì zuò， fēi shī huà bù fēn yì quán bù bǎo liú， yǐ kuī běn shū quán mào。
hā hā 'ér jù wén yuān gé běn《 sì kù quán shū》 diǎn xiào zhì zuò， fēi shī huà bù fēn yì quán bù bǎo liú， yǐ kuī běn shū quán mào。
《 chūn zhǔ jì wén》 shí juàn，《 zhí zhāi shū lù jiě tí》 zhù lù yú zǐ bù xiǎo shuō jiā lèi，《 sòng shǐ · yì wén zhì》 zhù lù yú zǐ lèi zá jiā lèi，《 sì kù quán shū》 shōu yú zǐ bù zá jiā lèi。
《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào》 chēng：“ qí shū fēn《 zá jì》 wǔ juàn，《 dōng pō shì shí》 yī juàn，《 shī cí shì lüè》 yī juàn，《 zá shū qín shì》 fù《 mò shuō》 yī juàn，《 jì yán》 yī juàn。《 jì dān yào》 yī juàn。”《 zá jì》 duō yǐn shén guài， jiān jí yì wén suǒ shì， kě qǔ zhě bù duō。《 shī cí shì lüè》 lù cún táng mò shī rén yín sòng zhī shī， jiān fù jǐ yì。 suǒ jì bái jū yì、 ōu yáng xiū、 sū shì kǔ xīn wéi shī， bù dá lǚ gǎi， xú duān chóng yǒng fēi wén yǐ jī fěng nìng chén cài jīng děng shì， jí chén shī dào píng wáng 'ān shí、 sū shì、 huáng tíng jiān zhū jiā yǔ， jiē kě zī cān kǎo。
hā hā 'ér jù shàng hǎi gǔ jí chū bǎn shè 2001 nián bǎn《 sòng yuán bǐ jì xiǎo shuō dà guān》 lù xiào zhì zuò， fēi shī huà bù fēn yì quán bù bǎo liú， yǐ kuī běn shū quán mào。 duì shū zhōng diǎn xiào cuò wù， jìng gǎi。
《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào》 chēng：“ qí shū fēn《 zá jì》 wǔ juàn，《 dōng pō shì shí》 yī juàn，《 shī cí shì lüè》 yī juàn，《 zá shū qín shì》 fù《 mò shuō》 yī juàn，《 jì yán》 yī juàn。《 jì dān yào》 yī juàn。”《 zá jì》 duō yǐn shén guài， jiān jí yì wén suǒ shì， kě qǔ zhě bù duō。《 shī cí shì lüè》 lù cún táng mò shī rén yín sòng zhī shī， jiān fù jǐ yì。 suǒ jì bái jū yì、 ōu yáng xiū、 sū shì kǔ xīn wéi shī， bù dá lǚ gǎi， xú duān chóng yǒng fēi wén yǐ jī fěng nìng chén cài jīng děng shì， jí chén shī dào píng wáng 'ān shí、 sū shì、 huáng tíng jiān zhū jiā yǔ， jiē kě zī cān kǎo。
hā hā 'ér jù shàng hǎi gǔ jí chū bǎn shè 2001 nián bǎn《 sòng yuán bǐ jì xiǎo shuō dà guān》 lù xiào zhì zuò， fēi shī huà bù fēn yì quán bù bǎo liú， yǐ kuī běn shū quán mào。 duì shū zhōng diǎn xiào cuò wù， jìng gǎi。
zài zhōng guó lì shǐ shàng nán yǐ shèng jì de bǐ jì xiǎo shuō zhōng， zhī míng dù zuì gāo， yǐng xiǎng zuì jù， chuán bō zuì guǎng zhě， wú guò yú《 mèng xī bǐ tán》 yī shū liǎo。 běn shū nǎi jí zuò zhě shěn kuò yī shēng xué shí hé jiàn wén zhī jīng cuì 'ér zhuàn chéng， yīn chéng shū yú mèng xī yuán， gù míng《 mèng xī bǐ tán》。
shěn kuò (1031-1095)， zì cún zhōng， qián táng ( jīn zhè jiāng háng zhōu ) rén。 jiā yòu (1056-1063 nián ) jìn shì。 shén zōng cháo cān yú wáng 'ān shí biàn fǎ， cháng chū shǐ qì dān， lì zhēng hé dōng huáng wéi shān dì。 shěn kuò yú wén xué、 yì shù、 lì shǐ、 kǎo gǔ、 jūn shì、 tiān wén、 fāng zhì、 lǜ lì、 yī yào、 bǔ suàn jūn yòu yán jiū， qiě duō gòng xiàn， wèiwǒ guó jí shì jiè shǎo yòu zhī tōng cái。 wǎn nián jū rùn zhōu， zhù mèng xī yuán ( jīn jiāng sū zhèn jiāng dōng jiāo )， yǐ píng shēng wén jiàn， zhù《 mèng xī bǐ tán》。 zhù shù shèn fēng， jīn cún zhě chú《 mèng xī bǐ tán》 wài， shàng yòu《 sū shěn liáng fāng》 hé juàn zhì bù quán zhī《 cháng xīng jí》。《 sòng shǐ · shěn gòu chuán》 fù《 shěn kuò chuán》，《 sòng shǐ xīn biān》、《 dōng dū shì lüè》、《 jīng kǒu qí jiù chuán》 yì yòu chuán。 zhāng yìn lín yòu《 shěn kuò biān nián shì ji》。
《 mèng xī bǐ tán》 fēn gù shì、 biàn zhèng、 yuèlǜ、 xiàng shù、 rén shì、 guān zhèng、 quán zhì、 yì wén、 shū huà、 jì yì、 qì yòng、 shén qí、 yì shì、 miù wù、 jī xuè、 zá zhì、 yào yì shí qī mén， gòng 'èr shí liù juàn， yòu yòu《 bǔ bǐ tán》 yī juàn，《 xù bǐ tán》 yī juàn。《 jùn zhāi dú shū zhì》、《 sòng shǐ · yì wén zhì》 zhù lù yú zǐ bù xiǎo shuō jiā lèi，《 zhí zhāi shū lù jiě tí》、《 suì chū táng shū mù》 zhù lù yú zǐ lèi xiǎo shuō jiā lèi。《 sì kù quán shū》 shōu yú zǐ bù zá jiā lèi。
shěn kuò cháng yú zì rán kē xué，《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào》 chēng qí“ zài běi sòng， xué wèn zuì wéi bó zhì。 yú dāng dài zhǎng gù， jí tiān wén、 suàn fǎ、 zhōng lǜ， yóu suǒ jiū xīn。” shěn kuò lùn shī yì zhòng zài qiú shí、“ zào wēi”， yǐ wéi shī zhī zhuàng wù、 xiě jǐng、 xù shì， jūn yí què qiē。 rú píng《 cháng hèn gē》， chēng 'é méi yǔ táng xuán zōng xìng shǔ“ quán wú jiāo shè”。 shī zhōng bù dāng yán“ é méi shān xià shǎo rén xíng”；《 wén shī》 yún：“ shí fú hóng xiāo wéi yè yù”， rán“ shí fú hóng xiāo wéi zhàng， fāng bù jí sì wǔ chǐ， bù zhī rú hé shēn jiǎo？” èr shī jūn shī qí shí。 guàn què lóu， táng rén liú shī zhě shèn duō， wéi lǐ yì、 wáng zhī huàn、 chàng zhū suǒ yǒng wéi jiā， gài sān shī jiē“ néng zhuàng qí jǐng”。 yòu chēng shī xū“ dòng zhōng yòu jìng， jìng zhōng yòu dòng”， fāng chēng gōng dào。 rú wáng 'ān shí jí jù shī“ fēng dìng huā yóu luò， niǎo míng shān gèng yōu” yī lián， shàng jù jìng zhōng yòu dòng， xià jù dòng zhōng yòu jìng， suì chéng míng jù。 lùn shī yòu zhù hán xù， chēng“ jǐng yì zòng quán”， ér“ yī dú biàn jìn， gèng wú kě fěng wèi”。 zuò shī yù qiú shí，“ zào wēi” ér kě“ fěng wèi”， jí yìng“ xún duàn yuè liàn”，“ yán róu jí gōng”； ér dú shī yì xū tōng dá， qióng jié cí yì， shì shū jí xiáng kǎo“ guō suǒ”，“ gōu zhōu”、“ wū guǐ” děng yǔ， qí yán duō kě cóng。 shěn kuò jīng yú yīn lǜ， lùn shī、 qū guān xì yì jiào qiē dāng。
shěn kuò lùn shī jiān yòu qiú shí tài guò zhī bìng， rú chēng dù fǔ《 gǔ bǎi xíng》“ shuāng pí liù yǔ sì shí wéi， dài sè cān tiān 'èr qiān chǐ” yī lián， zhuàng gǔ bǎi“ jìng qī chǐ， wú nǎi tài xì cháng hū”？ chí lùn shèn lòu， cháng wéi hòu rén fēi yì， rú wáng máo《 yě kè cóng shū》 jí jī qí“ yǐ jiǔ zhāng suàn fǎ” yán shī， bù 'ān dù shī jǐn“ yán qí jí gāo 'ěr”。
běn shū zhuǎnzǎi zì wǎng luò， wèi jìn xíng zhòng xiào， zhǐ gēngzhèng liǎo gè bié míng xiǎn cuò wù。 fēi shī huà bù fēn yì quán bù bǎo liú， yǐ kuī běn shū quán mào。《 bǐ tán》 bù fēn zhuǎn zì wén huà gòng xiǎng wǎng，《 xù》 jí《 bǔ bǐ tán》、《 xù bǐ tán》 bù fēn zhuǎn zì liè shū rén wǎng。 quán shū shī huà bù fēn bù duō， gù zhāi lù bù fēn jí zhōng liè shì， xiǎo biāo tí wéi zhāi zhě suǒ jiā， fēi shū zhōng yuán yòu。
shěn kuò (1031-1095)， zì cún zhōng， qián táng ( jīn zhè jiāng háng zhōu ) rén。 jiā yòu (1056-1063 nián ) jìn shì。 shén zōng cháo cān yú wáng 'ān shí biàn fǎ， cháng chū shǐ qì dān， lì zhēng hé dōng huáng wéi shān dì。 shěn kuò yú wén xué、 yì shù、 lì shǐ、 kǎo gǔ、 jūn shì、 tiān wén、 fāng zhì、 lǜ lì、 yī yào、 bǔ suàn jūn yòu yán jiū， qiě duō gòng xiàn， wèiwǒ guó jí shì jiè shǎo yòu zhī tōng cái。 wǎn nián jū rùn zhōu， zhù mèng xī yuán ( jīn jiāng sū zhèn jiāng dōng jiāo )， yǐ píng shēng wén jiàn， zhù《 mèng xī bǐ tán》。 zhù shù shèn fēng， jīn cún zhě chú《 mèng xī bǐ tán》 wài， shàng yòu《 sū shěn liáng fāng》 hé juàn zhì bù quán zhī《 cháng xīng jí》。《 sòng shǐ · shěn gòu chuán》 fù《 shěn kuò chuán》，《 sòng shǐ xīn biān》、《 dōng dū shì lüè》、《 jīng kǒu qí jiù chuán》 yì yòu chuán。 zhāng yìn lín yòu《 shěn kuò biān nián shì ji》。
《 mèng xī bǐ tán》 fēn gù shì、 biàn zhèng、 yuèlǜ、 xiàng shù、 rén shì、 guān zhèng、 quán zhì、 yì wén、 shū huà、 jì yì、 qì yòng、 shén qí、 yì shì、 miù wù、 jī xuè、 zá zhì、 yào yì shí qī mén， gòng 'èr shí liù juàn， yòu yòu《 bǔ bǐ tán》 yī juàn，《 xù bǐ tán》 yī juàn。《 jùn zhāi dú shū zhì》、《 sòng shǐ · yì wén zhì》 zhù lù yú zǐ bù xiǎo shuō jiā lèi，《 zhí zhāi shū lù jiě tí》、《 suì chū táng shū mù》 zhù lù yú zǐ lèi xiǎo shuō jiā lèi。《 sì kù quán shū》 shōu yú zǐ bù zá jiā lèi。
shěn kuò cháng yú zì rán kē xué，《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào》 chēng qí“ zài běi sòng， xué wèn zuì wéi bó zhì。 yú dāng dài zhǎng gù， jí tiān wén、 suàn fǎ、 zhōng lǜ， yóu suǒ jiū xīn。” shěn kuò lùn shī yì zhòng zài qiú shí、“ zào wēi”， yǐ wéi shī zhī zhuàng wù、 xiě jǐng、 xù shì， jūn yí què qiē。 rú píng《 cháng hèn gē》， chēng 'é méi yǔ táng xuán zōng xìng shǔ“ quán wú jiāo shè”。 shī zhōng bù dāng yán“ é méi shān xià shǎo rén xíng”；《 wén shī》 yún：“ shí fú hóng xiāo wéi yè yù”， rán“ shí fú hóng xiāo wéi zhàng， fāng bù jí sì wǔ chǐ， bù zhī rú hé shēn jiǎo？” èr shī jūn shī qí shí。 guàn què lóu， táng rén liú shī zhě shèn duō， wéi lǐ yì、 wáng zhī huàn、 chàng zhū suǒ yǒng wéi jiā， gài sān shī jiē“ néng zhuàng qí jǐng”。 yòu chēng shī xū“ dòng zhōng yòu jìng， jìng zhōng yòu dòng”， fāng chēng gōng dào。 rú wáng 'ān shí jí jù shī“ fēng dìng huā yóu luò， niǎo míng shān gèng yōu” yī lián， shàng jù jìng zhōng yòu dòng， xià jù dòng zhōng yòu jìng， suì chéng míng jù。 lùn shī yòu zhù hán xù， chēng“ jǐng yì zòng quán”， ér“ yī dú biàn jìn， gèng wú kě fěng wèi”。 zuò shī yù qiú shí，“ zào wēi” ér kě“ fěng wèi”， jí yìng“ xún duàn yuè liàn”，“ yán róu jí gōng”； ér dú shī yì xū tōng dá， qióng jié cí yì， shì shū jí xiáng kǎo“ guō suǒ”，“ gōu zhōu”、“ wū guǐ” děng yǔ， qí yán duō kě cóng。 shěn kuò jīng yú yīn lǜ， lùn shī、 qū guān xì yì jiào qiē dāng。
shěn kuò lùn shī jiān yòu qiú shí tài guò zhī bìng， rú chēng dù fǔ《 gǔ bǎi xíng》“ shuāng pí liù yǔ sì shí wéi， dài sè cān tiān 'èr qiān chǐ” yī lián， zhuàng gǔ bǎi“ jìng qī chǐ， wú nǎi tài xì cháng hū”？ chí lùn shèn lòu， cháng wéi hòu rén fēi yì， rú wáng máo《 yě kè cóng shū》 jí jī qí“ yǐ jiǔ zhāng suàn fǎ” yán shī， bù 'ān dù shī jǐn“ yán qí jí gāo 'ěr”。
běn shū zhuǎnzǎi zì wǎng luò， wèi jìn xíng zhòng xiào， zhǐ gēngzhèng liǎo gè bié míng xiǎn cuò wù。 fēi shī huà bù fēn yì quán bù bǎo liú， yǐ kuī běn shū quán mào。《 bǐ tán》 bù fēn zhuǎn zì wén huà gòng xiǎng wǎng，《 xù》 jí《 bǔ bǐ tán》、《 xù bǐ tán》 bù fēn zhuǎn zì liè shū rén wǎng。 quán shū shī huà bù fēn bù duō， gù zhāi lù bù fēn jí zhōng liè shì， xiǎo biāo tí wéi zhāi zhě suǒ jiā， fēi shū zhōng yuán yòu。
《 jìn shì huì yuán》， běi sòng lǐ shàng jiāo zhuàn， wǔ juàn。 shì shū chéng yú jiā yòu yuán nián (1056)。 chén zhèn sūn《 zhí zhāi shū lù jiě tí》 zhù lù yú zǐ bù zá jiā lèi，《 sì kù quán shū》 yì shōu yú zǐ bù zá jiā lèi。
lǐ shì zì xù yún：“ cháng wèi jīng jí zhī yuān pō yì tǎo， ěr mù zhī jiē huò nán zhōu zhī。 shàng jiāo yǐ tuì yù zhōng líng， jìng xún jìn shǐ jí zhū xiǎo shuō zá jì zhī lèi， qǐ táng wǔ dé 'ér xià， jìn zhōu xiǎn dé zhī qián， xié xì wù zhī suǒ yīn， shù xián tán zhī yǐn jù。” qián céng《 dú shū mǐn qiú jì》 chēng“ táng shǐ suǒ shī jì zhě， cǐ duō zài yān。”《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào》 wèi“ zì yī juàn zhì sān juàn， shǒu zài gōng diàn zhī zhì， cì zài yú fú zhī zhì， cì zài guān zhì jūn zhì， qí cì yì jiē liù cáo zhī zhǎng gù。 sì juàn wéi lè qū， wéi zhōu jùn yán gé， wéi wǔ juàn pō zài suǒ wén。 rán rú fù rén yán zǐ、 dōu lóng、 xiàn xuē、 xiàn xié、 qīn yíng、 jǔ lè， zhàng chē、 gōng zhù shì gū jiù， gōng zhù cì shì、 shān chuān yuè dòu fēng hào、 guó jì、 xíng xiāng、 shàng yuán diǎn dēng、 sàn cóng qīn shì、 guān chù shì shì、 shì xiān shēng、 lǜ gé、 shè shū tóu guǐ、 xíng tǒng lǜ lìng、 sǐ zuì fù zòu， duàn yù jìn lè、 zhú xún wèn zuì rén、 biǎo zhuàng、 shū zòu、 zhì chì jí shǐ liú shā mén dǎo、 shǐ pèi yá qián 'ān zhì、 shǐ biǎn yá zhōu zhū tiáo， yì jiē yòu guān yú diǎn zhì， dà dǐ tǐ lì zài cuī bào《 gǔ jīn zhù》、 gāo chéng《 shì wù jì yuán》 zhī jiān， qí zhōng rú《 ní cháng yǔ yī qū》 kǎo zhèng yì jí jīng hé， bù kě tú yǐ zá shì xì wù mù zhī”。 shì shū yǐ jì shù míng wù zhì dù wéi zhù， jiān jí suǒ wén shī huà。 yǐ lè、 wǔ jiě shī， wèicǐ shū yī dà tè sè。 lì rú yǐ《 ní cháng yǔ yī qū》 jiě bái jū yì《 hé yuán zhěn gē》； yǐ《 qī dé wǔ》、《 pò zhèn lè》 jiě bái jū yì《 qī dé wǔ》 shī děng， jūn jí jīng bì， kǎo zhèng yì shèn xiáng mì。 shū zhōng lùn jí yuèqǔ gē wǔ zhī yóu lái biàn huà， chú《 ní cháng yǔ yī qū》、《 qī dé wǔ》 wài， shàng yòu《 hú wèi zhōu》、《 yī zhōu》、《 liáng zhōu》、《 yáng liǔ zhī》、《 zhōng héyuè》、《 qīng bēi lè》、《 lí bié nán》、《 yǔ lín líng》、《 lì zhī xiāng》、《 wàng jiāng nán》、《 hú xuán wǔ》 děng， duì yòu guān shī cí zhī yán jiū lǐ jiě jūn yòu cān kǎo jià zhí。
《 jìn shì huì yuán》 yòu《 sì kù quán shū》 běn、《 shǒu shān gé cóng shū》 běn、《 jī fǔ cóng shū》 běn。
hā hā 'ér jù wén yuān gé《 sì kù quán shū》 diàn zǐ bǎn diǎn xiào zhì zuò， fēi shī huà bù fēn yì quán bù bǎo liú， yǐ kuī běn shū quán mào； yuán shū zhōng bù fēn míng xiǎn cuò wù， jù tā běn jiàogǎi。
lǐ shì zì xù yún：“ cháng wèi jīng jí zhī yuān pō yì tǎo， ěr mù zhī jiē huò nán zhōu zhī。 shàng jiāo yǐ tuì yù zhōng líng， jìng xún jìn shǐ jí zhū xiǎo shuō zá jì zhī lèi， qǐ táng wǔ dé 'ér xià， jìn zhōu xiǎn dé zhī qián， xié xì wù zhī suǒ yīn， shù xián tán zhī yǐn jù。” qián céng《 dú shū mǐn qiú jì》 chēng“ táng shǐ suǒ shī jì zhě， cǐ duō zài yān。”《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào》 wèi“ zì yī juàn zhì sān juàn， shǒu zài gōng diàn zhī zhì， cì zài yú fú zhī zhì， cì zài guān zhì jūn zhì， qí cì yì jiē liù cáo zhī zhǎng gù。 sì juàn wéi lè qū， wéi zhōu jùn yán gé， wéi wǔ juàn pō zài suǒ wén。 rán rú fù rén yán zǐ、 dōu lóng、 xiàn xuē、 xiàn xié、 qīn yíng、 jǔ lè， zhàng chē、 gōng zhù shì gū jiù， gōng zhù cì shì、 shān chuān yuè dòu fēng hào、 guó jì、 xíng xiāng、 shàng yuán diǎn dēng、 sàn cóng qīn shì、 guān chù shì shì、 shì xiān shēng、 lǜ gé、 shè shū tóu guǐ、 xíng tǒng lǜ lìng、 sǐ zuì fù zòu， duàn yù jìn lè、 zhú xún wèn zuì rén、 biǎo zhuàng、 shū zòu、 zhì chì jí shǐ liú shā mén dǎo、 shǐ pèi yá qián 'ān zhì、 shǐ biǎn yá zhōu zhū tiáo， yì jiē yòu guān yú diǎn zhì， dà dǐ tǐ lì zài cuī bào《 gǔ jīn zhù》、 gāo chéng《 shì wù jì yuán》 zhī jiān， qí zhōng rú《 ní cháng yǔ yī qū》 kǎo zhèng yì jí jīng hé， bù kě tú yǐ zá shì xì wù mù zhī”。 shì shū yǐ jì shù míng wù zhì dù wéi zhù， jiān jí suǒ wén shī huà。 yǐ lè、 wǔ jiě shī， wèicǐ shū yī dà tè sè。 lì rú yǐ《 ní cháng yǔ yī qū》 jiě bái jū yì《 hé yuán zhěn gē》； yǐ《 qī dé wǔ》、《 pò zhèn lè》 jiě bái jū yì《 qī dé wǔ》 shī děng， jūn jí jīng bì， kǎo zhèng yì shèn xiáng mì。 shū zhōng lùn jí yuèqǔ gē wǔ zhī yóu lái biàn huà， chú《 ní cháng yǔ yī qū》、《 qī dé wǔ》 wài， shàng yòu《 hú wèi zhōu》、《 yī zhōu》、《 liáng zhōu》、《 yáng liǔ zhī》、《 zhōng héyuè》、《 qīng bēi lè》、《 lí bié nán》、《 yǔ lín líng》、《 lì zhī xiāng》、《 wàng jiāng nán》、《 hú xuán wǔ》 děng， duì yòu guān shī cí zhī yán jiū lǐ jiě jūn yòu cān kǎo jià zhí。
《 jìn shì huì yuán》 yòu《 sì kù quán shū》 běn、《 shǒu shān gé cóng shū》 běn、《 jī fǔ cóng shū》 běn。
hā hā 'ér jù wén yuān gé《 sì kù quán shū》 diàn zǐ bǎn diǎn xiào zhì zuò， fēi shī huà bù fēn yì quán bù bǎo liú， yǐ kuī běn shū quán mào； yuán shū zhōng bù fēn míng xiǎn cuò wù， jù tā běn jiàogǎi。
《 dōng pō zhì lín》， sòng sū shì zhù。 cǐ shū suǒ zài wéi zuò zhě zì yuán fēng zhì yuán fú nián jiān 'èr shí nián zhōng zhī zá shuō shǐ lùn， nèi róng guǎng fàn， wú suǒ bù tán。 qí wén zé cháng duǎn bù jū， huò qiān yán huò shù yǔ， ér yǐ duǎn xiǎo wéi duō。 jiē xìn bǐ xiě lái， huī sǎ zì rú， tǐ xiàn liǎo zuò zhě xíng yún liú shuǐ shè bǐ chéng qù de wén xué fēng gé。
cǐ shū sòng shí huò chēng《 dōng pō shǒu zé》， chén zhèn sūn《 zhí zhāi shū lù jiě tí》 juàn yī yī jí zhù lù《 dōng pō shǒu zé》 sān juàn， bìng zhù yún：“ jīn sú běn《 dà quán jí》 zhōng suǒ wèi《 zhì lín》 yě。”《 sì kù quán shū zǒng mù》 yǐ wéi“ gài shì suí shǒu suǒ jì， běn fēi zhù zuò， yì wú shū míng。 qí hòu rén póu 'ér lù zhī， mìng yuē《 shǒu zé》； ér kān shì jí zhě bù yù yǐ fù shū mù zhī， gù tí yuē《 zhì lín》 ěr。” rán huáng tíng jiān《 yù zhāng jí》 juàn 'èr jiǔ《 bá dōng pō xù yīng huáng shì tiē》 yún：“ wǎng cháng yú dōng pō jiàn shǒu zé 'èr náng， …… shǒu zé dài gài 'èr shí yú， jiē píng shēng zuò zì， yǔ yì lèi xiǎo rén bù yù wén zhě， zhé fù zhū láng rù dài zhōng， sǐ 'ér hòu kě chū shì rén zhě。” zé《 shǒu zé》 zhī míng wéi zuò zhě shēng qián zì dìng。 yòu sū shì yuán fú sān nián nèi yí guò lián zhōu， yòu《 yǔ zhèng jìng lǎo shū》 yún：“《 zhì lín》 jìng wèi chéng， dàn cǎo dé《 shū chuán》 shí sān juàn。” shì zuò zhě yì céng yù yòu《 zhì lín》 zhī míng。 cǐ shū chuán běn pō duō， juàn shù yì bù yī， yòu yī juàn、 wǔ juàn、 shí 'èr juàn běn。 jiào tōng xíng zhī yī juàn běn yòu sòng zuǒ guī《 bǎi chuān xué hǎi》 běn（《 bǎi chuān》 běn）， míng chéng huà《 dōng pō qī jí》 běn； wǔ juàn běn yòu míng wàn lì zhào kāi měi kān běn（ zhào běn）， qīng jiā qìng zhāng hǎi péng zhòng kān zhào běn（ zhāng běn）， cì nián fù ji rù《 xué jīn tǎo yuán》 běn（《 xué jīn》 běn）， hán fēn lóu jù zhào běn xiào yìn běn； shí 'èr juàn běn zé yòu míng wàn lì shāng jùn《 bài hǎi》 běn（ shāng běn）。 yī juàn běn jǐn zài shǐ lùn 'ér wú zá shuō； shí 'èr juàn běn jiē zá shuō 'ér wú shǐ lùn， suī shōu luó shèn fēng， rán 'é wù yì bù shǎo； wǔ juàn běn jiān yòu zá shuō shǐ lùn， qù qǔ jiào wéi jīng shěn。
jiàokān jì
〔 yī 〕 yuán běn cǐ zé yòu mù wú wén， míng wàn lì zhào kāi měi kān běn（ yǐ xià jiǎn chēng zhào běn）、 qīng jiā qìng zhāng hǎi péng zhào kuàng gé kān běn jí《 xué jīn tǎo yuán》 běn《 dōng pō zhì lín》（ yǐ xià fēn bié jiǎn chēng《 zhāng běn》、《 xué jīn běn》） tóng。
〔 èr〕 lǐ zhù yuán běn wù zuò“ lǐ yù”， cóng zhèng wén biāo tí gǎi zhèng。
〔 sān〕 bó xùn zhī yuán běn mù lù wú cǐ tiáo， cóng《 xué jīn》 běn mù lù bǔ。
cǐ shū sòng shí huò chēng《 dōng pō shǒu zé》， chén zhèn sūn《 zhí zhāi shū lù jiě tí》 juàn yī yī jí zhù lù《 dōng pō shǒu zé》 sān juàn， bìng zhù yún：“ jīn sú běn《 dà quán jí》 zhōng suǒ wèi《 zhì lín》 yě。”《 sì kù quán shū zǒng mù》 yǐ wéi“ gài shì suí shǒu suǒ jì， běn fēi zhù zuò， yì wú shū míng。 qí hòu rén póu 'ér lù zhī， mìng yuē《 shǒu zé》； ér kān shì jí zhě bù yù yǐ fù shū mù zhī， gù tí yuē《 zhì lín》 ěr。” rán huáng tíng jiān《 yù zhāng jí》 juàn 'èr jiǔ《 bá dōng pō xù yīng huáng shì tiē》 yún：“ wǎng cháng yú dōng pō jiàn shǒu zé 'èr náng， …… shǒu zé dài gài 'èr shí yú， jiē píng shēng zuò zì， yǔ yì lèi xiǎo rén bù yù wén zhě， zhé fù zhū láng rù dài zhōng， sǐ 'ér hòu kě chū shì rén zhě。” zé《 shǒu zé》 zhī míng wéi zuò zhě shēng qián zì dìng。 yòu sū shì yuán fú sān nián nèi yí guò lián zhōu， yòu《 yǔ zhèng jìng lǎo shū》 yún：“《 zhì lín》 jìng wèi chéng， dàn cǎo dé《 shū chuán》 shí sān juàn。” shì zuò zhě yì céng yù yòu《 zhì lín》 zhī míng。 cǐ shū chuán běn pō duō， juàn shù yì bù yī， yòu yī juàn、 wǔ juàn、 shí 'èr juàn běn。 jiào tōng xíng zhī yī juàn běn yòu sòng zuǒ guī《 bǎi chuān xué hǎi》 běn（《 bǎi chuān》 běn）， míng chéng huà《 dōng pō qī jí》 běn； wǔ juàn běn yòu míng wàn lì zhào kāi měi kān běn（ zhào běn）， qīng jiā qìng zhāng hǎi péng zhòng kān zhào běn（ zhāng běn）， cì nián fù ji rù《 xué jīn tǎo yuán》 běn（《 xué jīn》 běn）， hán fēn lóu jù zhào běn xiào yìn běn； shí 'èr juàn běn zé yòu míng wàn lì shāng jùn《 bài hǎi》 běn（ shāng běn）。 yī juàn běn jǐn zài shǐ lùn 'ér wú zá shuō； shí 'èr juàn běn jiē zá shuō 'ér wú shǐ lùn， suī shōu luó shèn fēng， rán 'é wù yì bù shǎo； wǔ juàn běn jiān yòu zá shuō shǐ lùn， qù qǔ jiào wéi jīng shěn。
jiàokān jì
〔 yī 〕 yuán běn cǐ zé yòu mù wú wén， míng wàn lì zhào kāi měi kān běn（ yǐ xià jiǎn chēng zhào běn）、 qīng jiā qìng zhāng hǎi péng zhào kuàng gé kān běn jí《 xué jīn tǎo yuán》 běn《 dōng pō zhì lín》（ yǐ xià fēn bié jiǎn chēng《 zhāng běn》、《 xué jīn běn》） tóng。
〔 èr〕 lǐ zhù yuán běn wù zuò“ lǐ yù”， cóng zhèng wén biāo tí gǎi zhèng。
〔 sān〕 bó xùn zhī yuán běn mù lù wú cǐ tiáo， cóng《 xué jīn》 běn mù lù bǔ。
luó dà jīng (1196 héng 1242) zì jǐng guān， hào rú lín， yòu hào hè lín， nán sòng jí shuǐ rén。 qǔ dù fǔ《 zèng yú shí wǔ sī mǎ》 shī“ shuǎng qì jīn wú huò， jīng dàn yù lù fán” zhī yì xiě chéng bǐ jì《 hè lín yù lù》， qí zhōng yòu bù shǎo jìzǎi， kě yǔ shǐshèng cān zhèng， bǔ quē dìng wù； duì wén xué liú pài， wén yì sī xiǎng， zuò pǐn fēng gé， yòu zhòngkěn de píng lùn。
《 róng zhāi suí bǐ》 shì nán sòng hóng mài zhù de shǐ liào bǐ jì , bèi lì shǐ xué jiā gōng rèn wéi yán jiū sòng dài lì shǐ bì dú zhī shū。
hóng mài zài《 róng zhāi suí bǐ》 juàn shǒu shuō míng：“ yú lǎo qù xí lǎn， dú shū bù duō， yì zhī suǒ zhī， suí jí jì lù， yīn qí xiān hòu， wú fù quán cì， gù mù zhī yuē suí bǐ。”
《 róng zhāi suí bǐ》 bāo kuò《 róng zhāi suí bǐ》……《 róng zhāi wǔ bǐ》 gòng 5 bǐ， 74 juàn， gòng 1220 zé：
《 róng zhāi suí bǐ》 juàn yī zhì juàn shí liù， měi juàn zì 15 zé zhì 29 zé， gòng 329 zé；
《 róng zhāi xù bǐ》 juàn yī zhì juàn shí liù， měi juàn zì 12 zé zhì 18 zé， gòng 249 zé；
《 róng zhāi sān bǐ》 juàn yī zhì juàn shí liù， měi juàn zì 5 zé zhì 20 zé， gòng 248 zé；
《 róng zhāi sì bǐ》 juàn yī zhì juàn shí liù， měi juàn zì 12 zé zhì 24 zé， gòng 259 zé；
《 róng zhāi wǔ bǐ》 juàn yī zhì juàn shí， měi juàn zì 9 zé zhì 19 zé， gòng 135 zé； wèi wán chéng , hóng mài jí qù shì。
《 róng zhāi suí bǐ》 nèi róng fēng fù bāo luó wàn xiàng， dà zhì bāo kuò xià liè jǐ gè fāng miàn： lì shǐ shì jiàn píng lùn、 lì shǐ rén wù píng lùn , shǐ liào、 diǎn zhāng、 wù chǎn kǎo chá、 sòng dài zhuān zhù píng jiè、 tiān wén、 lì suàn、 xīng xiāng děng。
《 róng zhāi suí bǐ》 nèi róng fán fù， yì lùn jīng dāng。 yòu duì sòng dài diǎn zhāng zhì dù、 guān chǎng jiàn wén、 shè huì fēng shàng de jì shù； duì sòng yǐ qián wáng cháo fèi xīng、 rén wù yì shì、 zhì dù yán gé de jì shù； hái yòu qù wěi cún zhēn de kǎo dìng， rú qíng rú lǐ de fēn xī。 qí zhōng duì yī xiē lì shǐ jīng yàn de zǒng jié pō yòu jiàn dì， xǔ duō zī liào wéi guān fāng shǐ zhì suǒ bù zài， shì wǒ guó gǔ dài bǐ jì xiǎo shuō zhōng bù kě duō dé de zhēn pǐn。 gāi shū yī jīng wèn shì， zài cháo yě yǐn qǐ qiáng liè fǎn xiǎng。 míng rén lǐ hàn shuō： hóng mài jù tiān xià zhī shū 'ér biàn yuè zhī， sōu xī yì wén， kǎo hé jīng shǐ， jùn shí diǎn gù， zhí yán zhī zuì zhě bì zhá zhī， yù shì zhī qí zhě bì zhāi zhī， suī shī cí、 wén hàn、 lì chèn、 bǔ yī， gōu zuǎn bù yí， cóng 'ér píng zhī。”《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào》 píng jià《 róng zhāi suí bǐ》：“ nán sòng shuō bù dāng yǐ cǐ wéi shǒu”。《 róng zhāi suí bǐ》 zhōng yòu guān shī gē bù fēn， hòu rén céng ji wéi《 róng zhāi shī huà》。
hóng mài zài《 róng zhāi suí bǐ》 juàn shǒu shuō míng：“ yú lǎo qù xí lǎn， dú shū bù duō， yì zhī suǒ zhī， suí jí jì lù， yīn qí xiān hòu， wú fù quán cì， gù mù zhī yuē suí bǐ。”
《 róng zhāi suí bǐ》 bāo kuò《 róng zhāi suí bǐ》……《 róng zhāi wǔ bǐ》 gòng 5 bǐ， 74 juàn， gòng 1220 zé：
《 róng zhāi suí bǐ》 juàn yī zhì juàn shí liù， měi juàn zì 15 zé zhì 29 zé， gòng 329 zé；
《 róng zhāi xù bǐ》 juàn yī zhì juàn shí liù， měi juàn zì 12 zé zhì 18 zé， gòng 249 zé；
《 róng zhāi sān bǐ》 juàn yī zhì juàn shí liù， měi juàn zì 5 zé zhì 20 zé， gòng 248 zé；
《 róng zhāi sì bǐ》 juàn yī zhì juàn shí liù， měi juàn zì 12 zé zhì 24 zé， gòng 259 zé；
《 róng zhāi wǔ bǐ》 juàn yī zhì juàn shí， měi juàn zì 9 zé zhì 19 zé， gòng 135 zé； wèi wán chéng , hóng mài jí qù shì。
《 róng zhāi suí bǐ》 nèi róng fēng fù bāo luó wàn xiàng， dà zhì bāo kuò xià liè jǐ gè fāng miàn： lì shǐ shì jiàn píng lùn、 lì shǐ rén wù píng lùn , shǐ liào、 diǎn zhāng、 wù chǎn kǎo chá、 sòng dài zhuān zhù píng jiè、 tiān wén、 lì suàn、 xīng xiāng děng。
《 róng zhāi suí bǐ》 nèi róng fán fù， yì lùn jīng dāng。 yòu duì sòng dài diǎn zhāng zhì dù、 guān chǎng jiàn wén、 shè huì fēng shàng de jì shù； duì sòng yǐ qián wáng cháo fèi xīng、 rén wù yì shì、 zhì dù yán gé de jì shù； hái yòu qù wěi cún zhēn de kǎo dìng， rú qíng rú lǐ de fēn xī。 qí zhōng duì yī xiē lì shǐ jīng yàn de zǒng jié pō yòu jiàn dì， xǔ duō zī liào wéi guān fāng shǐ zhì suǒ bù zài， shì wǒ guó gǔ dài bǐ jì xiǎo shuō zhōng bù kě duō dé de zhēn pǐn。 gāi shū yī jīng wèn shì， zài cháo yě yǐn qǐ qiáng liè fǎn xiǎng。 míng rén lǐ hàn shuō： hóng mài jù tiān xià zhī shū 'ér biàn yuè zhī， sōu xī yì wén， kǎo hé jīng shǐ， jùn shí diǎn gù， zhí yán zhī zuì zhě bì zhá zhī， yù shì zhī qí zhě bì zhāi zhī， suī shī cí、 wén hàn、 lì chèn、 bǔ yī， gōu zuǎn bù yí， cóng 'ér píng zhī。”《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào》 píng jià《 róng zhāi suí bǐ》：“ nán sòng shuō bù dāng yǐ cǐ wéi shǒu”。《 róng zhāi suí bǐ》 zhōng yòu guān shī gē bù fēn， hòu rén céng ji wéi《 róng zhāi shī huà》。
《 róng zhāi suí bǐ》 shì wǒ guó lì dài kǎo zhèng bǐ jì zhōng zuì fù shèng míng， bìng jù yòu xiān míng tè sè de yī bù zhù zuò。
《 róng zhāi suí bǐ》 jì suí bǐ、 xù bǐ、 sān bǐ、 sì bǐ gè shí liù juàn， wǔ bǐ shí juàn， gòng qī shí sì juàn。 cǐ shū shè liè fàn wéi jí guǎng， jīng shǐ diǎn gù、 tiān wén dì ． lǐ、 yì wén yì shuō、 zhū zǐ bǎi jiā zhī yán jí shī wén yǔ cí， wú suǒ bù bāo。 qí zhōng duì jīng shǐ yì zhé， kǎo dìng bó lù， zhuó yòu dú jiàn。 hóng mài zài nán sòng， yǐ xué shí yuān bó zhù chēng， yóu cháng yú shǐ xué， gù《 róng zhāi suí bǐ》 zhōng yǐ yòu guān shǐ shì zhě zuì wéi kě cǎi， suǒ kǎo sòng dài cháo zhāng diǎn zhì， duō wéi shǐ chuán bù xiáng zhī cái liào。
《 róng zhāi suí bǐ》 jì suí bǐ、 xù bǐ、 sān bǐ、 sì bǐ gè shí liù juàn， wǔ bǐ shí juàn， gòng qī shí sì juàn。 cǐ shū shè liè fàn wéi jí guǎng， jīng shǐ diǎn gù、 tiān wén dì ． lǐ、 yì wén yì shuō、 zhū zǐ bǎi jiā zhī yán jí shī wén yǔ cí， wú suǒ bù bāo。 qí zhōng duì jīng shǐ yì zhé， kǎo dìng bó lù， zhuó yòu dú jiàn。 hóng mài zài nán sòng， yǐ xué shí yuān bó zhù chēng， yóu cháng yú shǐ xué， gù《 róng zhāi suí bǐ》 zhōng yǐ yòu guān shǐ shì zhě zuì wéi kě cǎi， suǒ kǎo sòng dài cháo zhāng diǎn zhì， duō wéi shǐ chuán bù xiáng zhī cái liào。
《 qí dōng yě yǔ》 20 juàn， zhōu mì zhuàn。 zuò zhě zì gōng jǐn， zì hào cǎo chuāng， yòu hào biàn yáng xiào wēng、 xiāo zhāi、 sì shuǐ qián fū、 huá bù zhù shān rén、 biàn yáng lǎo rén děng。 zǔ jí Jǐnán。 qí zēngzǔ mì， zì jì nán qiān jū wú xīng， zhì mì sì shì。 qí jiā shì dài wéi guān， běn rén zài sòng bǎo yòu nián jiān rèn yì wū lìng； rù yuán bù shì， yù háng， jū guǐ xīn jiē， yǐ nán sòng yí lǎo zì jū， jiāo yóu hěn guǎng， gù jiàn wén shèn bó。 shì shū yòng《 qí dōng yě yǔ》 zhī míng， nǎi zuò zhě bù wàng zǔ jí zhī yì。 shū zhōng suǒ jì， duō sòng yuán zhī jiāo de cháo tíng dà shì， hěn duō kě bǔ shǐ jí zhī bù zú， rú“ lǐ quán shǐ mò”，“ duān píng rù luò”，“ èr zhāng yuán xiāng” děng， dōushì hěn yòu jià zhí de zī liào。 běn shū yǐ zhōng huá shū jú 1983 nián zhāng mào péng diǎn xiào běn zuì wéi fāng biàn。
xiàn cún《 mò zǐ》 wǔ shí sān piān， yóu mò zǐ hé gè dài mén tú zhú jiàn zēng bǔ 'ér chéng， shì yán jiū mò zǐ hé mò jiā xué shuō de jī běn cái liào。 qí zhōng de《 jīng shàng》、《 jīng xià》、《 jīng shuō shàng》、《 jīng shuō xià》、《 dà qǔ》、《 xiǎo qǔ》 děng ６ piān， yī bān chēng zuò《 mò jīng》 huò《 mò biàn》， zhuózhòng chǎn shù rèn shí lùn hé luó ji xué， zài luó ji shǐ shàng bèi chēng wéi hòu qī mò jiā luó ji huò mò biàn luó ji（ gǔ dài shì jiè sān dà luó ji tǐ xì zhī yī， lìng liǎng gè wéi gǔ xī là de luó ji tǐ xì hé fó jiào zhōng de yīn míng xué）； qí zhōng hái bāo hán xǔ duō zì rán kē xué de nèi róng， tè bié shì tiān wén xué、 jǐ hé guāng xué hé jìng lì xué。
《 huà shū》 , dào jiào zhù zuò， táng mò wǔ dài tán qiào zhuàn . gòng liù juàn , fēn dào、 shù、 dé、 rén、 shí、 jiǎn liù huà， yī bǎi yī shí piān。 gāi shū jié hé dào jiào lǐ lùn hé rú jiā sī xiǎng， rèn wéi shì jiè gēn yuán yú“ xū”， yóu xū huà shén， shén huà qì， qì huà xíng， zuì zhōng fù guī yú xū，“ xū” jì shì wàn wù běn yuán yòu shì wàn wù de guī sù， xū yǔ wù shì xún huán zhuǎn huà de guān xì， shí zhī jiù néng jìn rù“ shén kě yǐ bù huà， xíng kě yǐ bù shēng” de yǒng shēng jìng jiè。 shū zhōng yòu yòng dà liàng piān fú lùn shù liǎo shè huì yǎn huà， jiē shì dòng luàn de yuán yīn， tí chū duì cè。 gāi shū shì dào jiào zhé xué shǐ shàng de yī bù zhòng yào zhù zuò， zài zhōng guó zhé xué shǐ shàng zhàn yòu yī dìng dì wèi。 zuò zhě tán qiào， zì jǐng shēng， quán zhōu（ jīn shǔ fú jiàn） rén。 yòu dú jīng shǐ， zhǔwén qīng lì。 qí fù xùn yǐ jìn shì yè， ér qiào kù 'ài huáng lǎo、 zhū zǐ jí《 mù tiān zǐ chuán》、《 hàn wǔ dì nèi chuán》、《 máo jūn liè xiān nèi chuán》 děng shū， lì zhì xiū dào xué xiān。 hòu cí fù chū yóu zhōng nán shān、 tài bái shān、 tài xíng shān、 wáng wū shān、 sōng shān、 huá shān、 tài shān děng míng shān 'ér bù fù fǎn。 tán qiào suī yǐ xué dào zì yǐn， dàn shí fēn guān xīn shì dào zhì luàn、 mín shēng jí kǔ， yīn zhù《 huà shū》。
《 huà shū》 dào shū míng。 quán chēng《 tán zǐ huà shū》 bié chēng《 qí qiū zǐ》 chuán wǔ dài tán qiào zuò cǐ shū， céng qiú xù yú nán táng dà chén sòng qí qiū， qí qiū qiè wéi jǐ zuò 'ér xù zhī， gù yòu qí qiū zǐ míng。 shǔ fù yòu nóng hòu zhé xué sī xiǎng nèi róng de zhù zuò。 liù juàn， yī zuò yī juàn。 táng wǔ dài jiān tán qiào zhuàn。 yuē chéng shū yú wǔ dài nán táng shí qī（ shí shì jì mò）。 běn shū《 sòng shǐ。 yì wén zhì》 zhù lù， rù zá jiā lèi， tí sòng qí qiū zhuàn， bìng cháo gōng wǔ《 jùn zhāi dú shū zhì》 yì yǐ qí qiū suǒ zhuàn， tí yuē《 qí qiū zǐ》。
《 huà shū》 dào shū míng。 quán chēng《 tán zǐ huà shū》 bié chēng《 qí qiū zǐ》 chuán wǔ dài tán qiào zuò cǐ shū， céng qiú xù yú nán táng dà chén sòng qí qiū， qí qiū qiè wéi jǐ zuò 'ér xù zhī， gù yòu qí qiū zǐ míng。 shǔ fù yòu nóng hòu zhé xué sī xiǎng nèi róng de zhù zuò。 liù juàn， yī zuò yī juàn。 táng wǔ dài jiān tán qiào zhuàn。 yuē chéng shū yú wǔ dài nán táng shí qī（ shí shì jì mò）。 běn shū《 sòng shǐ。 yì wén zhì》 zhù lù， rù zá jiā lèi， tí sòng qí qiū zhuàn， bìng cháo gōng wǔ《 jùn zhāi dú shū zhì》 yì yǐ qí qiū suǒ zhuàn， tí yuē《 qí qiū zǐ》。
liú shū， zì kǒng zhāo， bó hǎi fù chéng rén， běi qí sī xiǎng jiā。 qí shēng píng shì jì bù dé xiáng zhī。 jù běi shǐ、 běi qí shū běn chuán， liú shū shēng huó de nián dài， zhèng shì nán běi fēn liè， jiē jí máo dùn、 mín zú máo dùn yì cháng jiān ruì shí qī， běi cháo wéi yì zú tǒng zhì， qí suǒ zhuàn zhī liú zǐ， zhēn duì dāng shí de shè huì shí bì， biǎo dá liǎo zì jǐ zhì guó 'ān mín de sī xiǎng zhù zhāng hé wèiguó jiàn gōng lì yè、 shī zhǎn gè rén cái néng de zhèng zhì bào fù。 liú zǐ nèi róng fēng fù， shè jí fàn wéi guǎng fàn。 liù cháo shí， jiāng zuǒ tán xuán fēng qì shèng xíng， běi cháo yì shòu qí yǐng xiǎng， zài liú zǐ zhōng， yì yòu suǒ fǎn yìng。 zài chuán tǒng de mín zú wén huà sī cháo zhōng， rú、 dào 'èr jiā duì liú shū de yǐng xiǎng zuì dà。 liú shū rèn wéi， rú jiā xué shuō kě yǐ zhì shì jiù guó， dào jiā xué shuō kě yǐ quán shēn měi míng。“ rú jiào suī fēi dé zhēn zhī shuō， rán cí jiào kě yǐ dǎo wù； dào jiā suī wéi dá qíng zhī lùn， ér dá lǐ fù bù kě yǐ jiù bì。 jīn zhì shì zhī xián， yí yǐ lǐ jiào wéi xiān； jiā dùn zhī shì， yìng yǐ wú wéi shì wù， zé cāo yè jù suì 'ér shēn míng liǎng quán yě”。
xiān qín zá jiā zhù zuò。《 hàn shū ‧ yì wén zhì》 zá jiā yòu“《 shī zǐ》 èr shí piān” ﹐ bān gù zì zhù ﹕ shī zǐ“ míng jiǎo﹐ lǔ rén﹐ qín xiāng shāng jūn shī zhī。 yàng sǐ﹐ jiǎo táo rù shǔ”。 liú xiàng《 xún zǐ shū lù》 shuō shī zǐ zhù shū“ fēi xiān wáng zhī fǎ﹐ bù xún kǒng shì zhī shù”﹐ sì céng yòu fǎ jiā qīng xiàng。《 suí shū‧ jīng jí zhì》 zá jiā jìzǎi :“《 shī zǐ》 èr shí juàn ﹑ mù yī juàn。 liáng shí jiǔ juàn。 qín xiāng wèi yàng shàng kè shī jiǎo zhuàn。 qí jiǔ piān wáng﹐ wèi huáng chū zhōng xù。” kě jiàn yuán shū zài sān guó shí yǐ wáng yì yī bàn﹐ suǒ yǐ huáng chū (220 ～ 226) zhōng cái xù bǔ liǎo jiǔ piān。《 hòu hàn shū‧ huàn zhě lǚ qiáng chuán》 lǐ xián zhù shuō :“ ( jiǎo ) zuò shū 'èr shí piān﹐ shí jiǔ piān chén dào dé rén yì zhī jì﹐ yī piān yán jiǔ zhōu xiǎn zǔ﹑ shuǐ quán suǒ qǐ yě。” zhè lǐ shuō shí jiǔ piān chén dào dé rén yì﹐ xiǎn rán yǔ liú xiàng《 bié lù》 suǒ shuō de shāng yàng shī shī jiǎo de sī xiǎng bù hé。 suí táng yǐ lái liú chuán de《 shī zǐ》﹐ suī fēi hàn yǐ qián《 shī zǐ》 zhī jiù﹐ què fǎn yìng liǎo wèi huáng chū zhōng rén xù bǔ de nèi róng。 zhè gè běn zǐ dào sòng dài yòu yǐ wáng yì﹐ sòng mò wáng yìng lín suǒ jiàn《 shī zǐ》 zhǐ cún yī juàn。 wéi《 qún shū zhì yào》 zhōng shàng cán cún shí sān piān yì wén。 qīng dài ji《 shī zǐ》 de yòu xǔ duō jiā﹐《 xīn zhāi shí zhǒng》 běn wéi huì dòng ji﹐ rèn zhào lín bǔ ji。《 píng jīn guǎn cóng shū》 běn nǎi zhāng zōng yuán ji﹐ sūn xīng yǎn bǔ ji。《 hú hǎi lóu cóng shū》 běn wéi wāng jì péi ji。《 shī zǐ》 yì wén de sī xiǎng jiān zōng rú﹑ mò﹑ míng﹑ fǎ﹑ yīn yáng﹐ díquè suàn shì zá jiā。 dàn shū zhōng bǎo cún xiān qín《 shī zǐ》 de duō shǎo nèi róng﹐ nán yú biàn xī。
《 shī zǐ》 yī shū zǎo yì， hòu yóu táng dài wèi zhǐ、 qīng dài huì dòng、 wāng jì péi děng ji chéng。《 hàn shū · yì wén zhì》 zhù lù《 shī zǐ》 èr shí piān。 gēn jù bān gù de jìzǎi， shī zǐ míng jiǎo， lǔ guó rén， shì shāng yàng de shī fù。 liú xiàng shuō：“ chǔ yòu shī zǐ”， yòu shuō tā wéi“ jìn rén”， shì shāng yàng zhī kè，“ wèi yàng shāng jūn móu shì huá jì， lì fǎ lǐ mín， wèi cháng bù yǔ jiǎo guī yě。 shāng jūn bèi xíng， jiǎo kǒng bìng zhū， nǎi wáng táo rù shǔ。”（ liú xiàng《 bié lù》， jù《 shǐ jì · mèng xún lièzhuàn · jí jiě》 suǒ yǐn）
shī jiǎo táo wǎng shǔ hòu， xiě zuò《 shī zǐ》 shū。《 hàn shū · yì wén zhì》 liè shī jiǎo wéi zá jiā。 tā de sī xiǎng， róng hé liǎo rú、 mò、 dào、 fǎ gè jiā， hé mèng kē、 xún qīng、 shāng yàng、 hán fēi děng rén de sī xiǎng dōuyòu xiāng tōng chù； duì nóng jiā xǔ xíng yě yòu yǐng xiǎng； zài sī xiǎng shǐ shàng shì gè zhòng yào huán jié。
miàn duì zhàn guó shí qī jiē jí máo dùn jiān ruì de xíng shì， shī jiǎo rèn wéi rú hé wěn dìng nóng mín、 gǒng gù tǒng zhì， shì fēi cháng zhòng yào de wèn tí。
shī jiǎo qiáng diào“ jiān 'ài bǎi xìng， wù lì tiān xià”（《 shī zǐ xià》）。《 shī zǐ》 yún：“ yǔ zhì shuǐ， wéi sàng fǎ， yuē： huǐ bì zhàng， āi bì sān nián， shì zé shuǐ bù jiù yě。 gù shǐ sǐ yú líng zhě zàng yú líng， sǐ yú zé zhě zàng yú zé， tóng guān sān cùn， zhì sàng sān rì。 yǔ xīng lì chú hài， wèimín zhǒng yě。”（《 shī zǐ xià》）
zhè lǐ xuān yáng de shì“ jié zàng” de sī xiǎng。《 shī zǐ》 shū yòu shuō：“ rào liáng zhī míng， xǔ shǐ gǔ zhī， fēi bù lè yě。 mò zǐ yǐ wéi shāng yì， gù bù tīng yě。”（《 shī zǐ xià》）
zhè xuān yáng de shì“ fēi lè” de sī xiǎng。“ jié zàng”、“ fēi lè”， dōushì cóng mò jiā xué pài zhōng xī qǔ lái de。
《 shī zǐ》 jiè zǐ xià zhī kǒu shuō：“ yú shī shuǐ zé sǐ， shuǐ shī yú yóu wéi shuǐ yě。”（《 shī zǐ xià》） zhǐ chū liǎo mín xīn duì yú tǒng zhì zhě de jí duān zhòng yào xìng， rèn wéi“ tiān zǐ wàng mín zé miè， zhū hóu wàng mín zé wáng。” zhè qiáng diào liǎo 'ān fǔ bǎi xìng shì guó jiā wěn dìng、 gǒng gù de guān jiàn。
shī jiǎo quàn shuō tǒng zhì zhě yào“ shàn xiū guó zhèng”， shuō“ jūn ruò bù xiū jìn guó zhī zhèng， nèi bù dé dà fū， ér wài shī bǎi xìng，”“ tiān zǐ yǐ tiān xià shòu lìng yú xīn， xīn bù dāng zé tiān xià huò。”《 shī zǐ shàng · guì yán》 shī jiǎo yào qiú tǒng zhì zhě xiào fǎ gǔ dài shén nóng、 yòu yú shì děng shèng wáng， hé nóng mín“ bìng gēng”， rèn wéi zhè shì“ suǒ yǐ quàn gēng yě”。（《 shī zǐ xià》） tā qiáng diào fā zhǎn nóng nú de gè tǐ jīng jì，“ shǐ tiān xià zhàng fū gēng 'ér shí， fù rén zhì 'ér yī”（《 shī zǐ shàng · guì yán》）， yǐ gǎi shàn nóng nú shēng huó。
《 shī zǐ》 shuō：“ chē qīng dào jìn， zé biān cè bù yòng； biān cè zhī suǒ yòng， dào yuǎn rèn zhòng yě。 xíng fá zhě， mín zhī biān cè yě。”（《 shī zǐ xià》） dàn shī jiǎo fǎn duì làn yòng xíng fá， rèn wéi“ xíng yǐ fǔ jiào， fú bù tīng yě。” tǒng zhì zhě zhī suǒ yǐ yào yòng xíng fá，“ fēi lè xíng mín， bù dé yǐ yě， cǐ qí suǒ yǐ shàn xíng yě。”（《 shī zǐ xià》）
《 shī zǐ》 gǔ chuī“ quàn xué”， qiáng diào“ jiào huà”。 tā shuō：“ xué bù juàn， suǒ yǐ zhì yě； jiào bù yàn， suǒ yǐ zhì rén yě。 fū ■ shè 'ér bù zhì zé fǔ dù。”（《 shī zǐ shàng · quàn xué》） tā shuō：“ tiān xià fēi wú luàn rén yě， yáo shùn zhī dào， kě jiào zhě zhòng yě。”（《 shī zǐ shàng · guì yán》）“ zǐ lù， biàn zhī yě rén； zǐ gòng， wèi zhī jiǎ rén； yán zhuō、 jù dào yě； zhuān sūn shī， zǎng（ jiǎo ＜ mò jí ＞ zhī rén） yě。 kǒng zǐ jiào zhī， jiē wéi xiǎn shì。”（《 shī zǐ shàng · quàn xué》） hái shuō：“ xián zhě yì zhī yě。 guān qí fù zhī suǒ fēn， yùn zhī suǒ jìn， qióng zhī suǒ bù qǔ， rán zé qióng yǔ yùn， qí yǔ chéng xián wú zé yě。 shì gù 'ài 'è qīn shū， xīng fā qióng dá， jiē kě yǐ chéng wéi yì， yòu qí qì yě。” tā qiáng diào bù guǎn zài shàng wèi de zěn yàng duì dài zài xià wèi de， zhí zhì“ jiān mén、 nì lǚ、 nóng fū、 táo rén”， dōuyào háo bù dòng yáo dì xiū shēn xíng yì， zuò dào“ zhōng xiào shàn xián”。 tā hái qiáng diào“ xué zhī jī yě”（《 shī sūn · quàn xué》）， yào qiú bù jiànduàn dì xué xí。 rèn wéi“ wèi yòu bù yīn xué 'ér jiàn dào， bù jiǎ xué 'ér xiān shēn zhě yě。” zhè xiē lùn shù， dū hán yòu hé lǐ de yīn sù hé jī jí yì yì。 shī zǐ guān yú jūn yǐ lài yú mín de yú shuǐ pì yù， hé“ quàn xué” de sī xiǎng， duì hòu lái xún zǐ de“ shuǐ zé zài zhōu， shuǐ zé fù zhōu” hé“ quàn xué” sī xiǎng de xíng chéng， shì yòu yǐng xiǎng de。
shī jiǎo rèn wéi， shè huì de dòng luàn， zài yú yòu“ xié rén”， rén suǒ yǐ zuò 'è， zài yú yòu“ xié yù”。 yīn cǐ bì xū qù“ xié rén”， chú“ xié yù”。《 shī zǐ》 shuō：“ guó luàn zé zé qí xié rén qù zhī， zé guó zhì yǐ； xiōng zhōng luàn zé zé qí xié yù 'ér qù zhī， zé dé zhèng yǐ。”《 shī zǐ》 shū yuē：“ mù zhī suǒ měi， xīn yǐ wéi bù yì， fú gǎn shì yě； kǒu zhī suǒ gān， xīn yǐ wéi fēi yì， fú gǎn shí yě； ěr zhī suǒ lè， xīn yǐ wéi bù yì， bù gǎn tīng yě； shēn zhī suǒ 'ān， xīn yǐ wéi bù yì， fú gǎn fú yě。 rán zé lìng yú tiān xià 'ér xíng， jìn mǎ 'ér zhǐ zhě， xīn yě。 gù yuē， xīn zhě shēn zhī jūn yě。 tiān zǐ yǐ tiān xià shòu lìng yú xīn， xīn bù dāng zé tiān xià huò； zhū hóu yǐ guó shòu lìng yú xīn， xīn bù dāng zé guó zhī； pǐ fū yǐ shēn shòu lìng yú xīn， xīn bù dāng zé shēn wéi lù yǐ。”（《 shī zǐ shàng · guì yán》）
《 shī zǐ》 rèn wéi， zhǐ yào“ xīn” zhèng，“ xīn yǐ wéi bù yì”， jiù néng zhì zhǐ mù、 kǒu、 ěr、 shēn děng gǎn guān bù zhèng dāng de yù wàng。 tā shuō：“ xīn zhě， shēn zhī jūn yě。” cóng tiān zǐ dào pǐ fū， dū“ yǐ shēn shòu lìng yú xīn”。 xīn bù dāng， huò wéi tiān xià huò， huò zhě shēn bèi lù。 tā shuō：“ shén yě zhě wàn wù zhī shǐ， wàn shì zhī jì yě，” yòu shuō：“ zhì yú shén zhě， qí shì shǎo 'ér gōng duō”。 suǒ yǐ yòng dé yì lái zhì lǐ xīn shén， shì zuì gēn běn de。 shī jiǎo zhè xiē sī xiǎng， hé mèng zǐ de“ zhèng jǐ”、“ xiū shēn”， xīn néng shǐ 'ěr mù qì guān bù“ bì yú wù” hé“ wàn wù jiē bèi yú wǒ” děng lǐ lùn， dōushì xī xī xiāng tōng de。
shī jiǎo de shàng shù lǐ lùn， bāo kuò“ quàn xué”、“ dé yì” zhè xiē sī xiǎng， dōushì zhēn duì dāng shí de shí jì qíng kuàng 'ér fā de。 nóng mín de fǎn kàng， shǐ shè huì máo dùn jī huà， wèile huǎn hé jiē jí máo dùn， gǒng gù guó jiā zhèng quán， shī jiǎo xiàng tǒng zhì zhě quàn jiàn， yào“ xiū xiān wáng zhī shù， chú huò nán zhī běn， shǐ tiān xià zhàng fū gēng 'ér shí， fù rén zhì 'ér yī， jiē dé dài qí shǒu， fù zǐ xiāng bǎo。” tǒng zhì zhě shí xíng“ shàn zhèng”， fǔ xù bǎi xìng， shǐ bǎi xìng dé qí suǒ， ān qí yè， fēng yī zú shí， tā men biàn bù huì qǐ lái fǎn kàng， jiù néng miǎn zāo shā lù， bǎo quán shǒu lǐng； tǒng zhì zhě yě xiāo chú liǎo“ huò huàn”。 zhè yàng， shè huì jiù néng fù shù qǐ lái，“ cǐ qí wàn wù yǐ shēng， yì tiān xià yǐ cái， bù kě shèng jì yě。”（《 shī zǐ shàng · guì yán》）
shī jiǎo rèn wéi zhì lǐ tiān xià de gēn běn bàn fǎ， zài yú“ shěn míngfèn”。 tā shuō：“ ruò fū míngfèn， shèng zhī suǒ shěn yě。…… shěn míngfèn， jūn chén mò gǎn bù jìn lì jié zhì yǐ。 tiān xià zhī kě zhì， fēn chéng yě； shì fēi zhī kě biàn， míng dìng yě。”
“ míngfèn”， shī jiǎo chēng zhī wéi“ yī”， tā shuō：“ shěn yī zhī jīng， bǎi shì nǎi chéng； shěn yī zhī jì， bǎi shì nǎi lǐ； míng shí pàn wéi liǎng， hé wéi yī。 shì fēi suí míng shí， shǎng fá suí shì fēi。 shì zé yòu shǎng， fēi zé yòu fá。 rén jūn zhī suǒ dú duàn yě， míng jūn zhī lì yě。”（《 shī zǐ shàng · fā méng》）
shī jiǎo rèn wéi，“ míngfèn” shěn dìng， zé bǎi shì dé lǐ， shì fēi néng pàn， shǎng fá fēn míng， rén jūn biàn kě wéi míng jūn。
“ fēn” yǔ“ zhì” de guān xì shì shénme ní？《 shī zǐ》 shū shuō：“ tiān dì shēng wàn wù， shèng rén cái zhī。 cái wù yǐ zhì fēn， shǐ shì yǐ lì guān。 jūn chén fù zǐ， shàng xià cháng yòu， guì jiàn qīn shū， jiē dé qí fēn yuē zhì。 ài dé fēn yuē rén， shī dé fēn yuē yì， lǜ dé fēn yuē zhì， dòng dé fēn yuē dá， yán dé fēn yuē xìn。 jiē dé qí fēn， ér hòu wéi chéng rén。 míng wáng zhī zhì mín yě， shì shǎo 'ér gōng lì， shēn yì 'ér guó zhì。”（《 shī zǐ shàng · fēn》）
shī jiǎo kàn lái， zhǐ yào rén rén、 shì shì dū dé qí“ fēn”， nà guó jūn jiù néng hěn hǎo dì zhì lǐ guó jiā， tiān xià biàn huì dé yǐ cháng zhì jiǔ 'ān。“ dé fēn” biàn“ guó zhì” de yuán yīn shì shénme ní？《 shī zǐ》 shuō：“ shì shǎo 'ér gōng duō， shǒu yào yě； shēn yì 'ér guó zhì， yòng xián yě； yán guǎ 'ér lìng xíng， zhèng míng yě。 jūn rén zhě， gǒu néng zhèng míng， yú zhì jìn qíng； zhí yī yǐ jìng， lìng míng zì zhèng； lìng shì zì dìng， shǎng fá suí míng； mín mò bù jìng。…… zhī cǐ dào yě zhě， zhòng xián wéi yì， yú zhì jìn qíng yǐ。”（《 shī zǐ shàng · fēn》）
shī jiǎo qiáng diào liǎo yòng“ xián” de zhòng yào xìng， tā shuō：“ yòu yú zhī jūn tiān xià yě， shǐ tiān xià gòng shàn； yīn zhōu zhī jūn tiān xià yě， shǐ tiān xià gòng cái。 fū zhì zhòng xián 'ér néng yòng zhī， cǐ yòu yú zhī shèng dé yě。”（《 shī zǐ shàng · fēn》） yòng xián zé guó shèng， nà rú hé yòng xián ní？《 shī zǐ》 shuō：“ qún chén zhī yú zhì， rì hé yú qián， zé qí zhī shì zhě 'ér lìng zhī móu。 qún chén zhī suǒ jǔ， rì hé yú qián， zé qí zhī rén zhě 'ér lìng zhī jǔ。 qún chén zhī zhì luàn， rì hé yú qián， zé qí shèng rèn zhě 'ér lìng zhī zhì。 qún chén zhī xíng， kě dé 'ér chá yě。 zé qí xián zhě 'ér jǔ zhī， zé mín jìng yú xíng。 shèng rèn zhě zhì， zé bǎi guān bù luàn； zhī rén zhě jǔ， zé xián zhě bù yǐn； zhī shì zhě móu， zé dà jǔ bù shī。…… shèng wáng zhǐ yán yú cháo， ér sì fāng gěi yǐ。 shì gù yuē zhèng míng qù wěi， shì chéng ruò huà； yǐ shí fù míng， bǎi shì jiē chéng。 fū yòng xián shǐ néng， bù láo 'ér zhì； zhèng míng fù shí， bù fá 'ér wēi； dá qíng jiàn sù， zé shì fēi bù bì。…… shèng wáng zhī mín yì zhì hū。”（《 shī zǐ shàng · fēn》） shī jiǎo hái qiáng diào rén jūn yào“ xū xīn”、“ shěn fēn”， shǐ“ shì fēi suí míng shí， shǎng fá suí shì fēi”， nà me“ míng fēn zé bù bì， zhèng míng zé bù xū， shǎng xián fá bào zé bù zòng， sān zhě zhì zhī dào yě。”（《 shī zǐ shàng · fā méng》）， rén jūn rú néng“ shěn fēn”、“ yòng xián”， jiù néng“ shēn yì 'ér guó zhì”、“ zì wéi 'ér mín fù” liǎo， rén jūn jiù suàn zòng qíng xiǎng lè， rén mín yě zhào yàng néng fù yù qǐ lái， zhè dāng rán shì xū wàng zhī xiǎng。 dàn shī jiǎo qiáng diào de“ zhèng míng qù wěi， yǐ shí fù míng”， rèn yòng xián cái hái shì yòu jī jí yì yì de。
《 shī zǐ》 de“ shěn míngfèn” lǐ lùn， hé xún zǐ、 hán fēi、 dào jiā de yī xiē sī xiǎng yě shì xī xī xiāng tōng de。
yóu shàng kě jiàn，《 shī zǐ》 shì zá hán gè jiā xué shuō， jiān shōu bìng xù de。《 shī zǐ · guǎng yì》 shì shī jiǎo de xué shù shǐ lùn， zài cǐ piān zhōng， tā kè yì fā jué gè jiā kě yǐ róng tōng、 rèn tóng de céng miàn， zhù zhāng“ zōng hé míng jiā”。 tā duì gè jiā xué pài de bù tóng zhù zhāng hé gè xìng tè zhēng jìn xíng liǎo gài kuò：“ mò zǐ guì jiān， kǒng zǐ guì gōng， huáng zǐ guì zhōng， tián zǐ guì jūn， liè zǐ guì xū， liào zǐ guì bié yòu。 qí yuán zhī xiāng fēi yě， shù shì yǐ 'ér yǐ， jiē■（ yǎn） yú hóng yě…… ruò shǐ jiān、 gōng、 xū、 jūn、 zhōng、 píng yì， bié yòu yī shí yě， zé wú xiāng fēi yě。”（《 shī zǐ shàng · guǎng yì piān》）
shī jiǎo rèn wéi， zhū zǐ bǎi jiā bǐ cǐ xiāng fēi shì méi yòu bì yào de。 mò zǐ zhù zhāng“ jiān”， kǒng zǐ zhù zhāng“ gōng”， huáng zǐ zhù zhāng“ zhōng”， tián zǐ zhù zhāng“ jūn”， liè zǐ zhù zhāng“ xū”， liào zǐ zhù zhāng“ bié yòu”， qí shí dōushì tóng yī yì sī， shì xiāng hù yī zhì de， jí“ gōng”、“ qù sī”， zhè yě fǎn yìng liǎo shī zǐ de xué shù zhù zhāng。
《 shī zǐ》 yòu shuō：“ yīn jǐng zhōng shì xīng， suǒ shì bù guò shù xīng； zì qiū shàng yǐ shì， zé jiàn qí shǐ chū， yòu jiàn qí rù。 fēi míng yì yě， shì shǐ rán yě。 fū sī xīn， jǐng zhōng yě； gōng xīn， qiū shàng yě。 gù zhì zài yú sī， zé suǒ zhī shǎo； zài yú gōng， zé suǒ zhī duō yǐ。…… shì gù， fū lùn guì jiàn、 biàn shì fēi zhě， bì qiě zì gōng xīn yán zhī， zì gōng xīn tīng zhī， ér hòu kě zhī。”
shī jiǎo zài zhè lǐ qiáng diào liǎo lǐ jiě shì wù shí kè guān de zhòng yào xìng， wù yǐ“ sī xīn” yǎn bì liǎo“ zhì”， ér bù biàn shì fēi。
zǒng zhī， duì yú fēn fán fù zá de gè jiā xué shuō de quán shì， yóu yú shī jiǎo kè yì de jiān zōng bìng qǔ， shǐ gè jiā bǐ cǐ xiāng tōng， cóng 'ér yě mǒ shā liǎo gè xué pài de duì lì、 fēn qí。 ér zhēn lǐ wǎng wǎng shì zài xiāng fēi xiāng zhēng、 bǎi jiā zhēng míng zhōng dé yǐ chū xiàn、 fā zhǎn de。 dàn zài yī dìng yì yì shàng lái shuō， yǐn jìn、 róng rěn、 róng tōng duō yuán wén huà、 bǎi jiā gè shuō， rán hòu jiā yǐ xuǎn zé hé zhōng hé， shì yòu qí shí jiàn jià zhí de。《 guǎng yì piān》 tòu lù chū lái de， jiù shì xī wàng jié shù fēn zhēng hùn luàn， shí xiàn tǒng yī de sī xiǎng。
《 shī zǐ》 yī shuō wéi zá jiā xué shuō， zài qín tǒng yī hòu， xué shù sī xiǎng zāo dào qián zhì， tè bié shì hàn dài“ dú zūn rú shù” hòu， gè jiā xué shuō jūn bèi jìn gù。《 shī zǐ》 yī shū zāo jìn huǐ nán miǎn， suǒ yǐ zǎo yì。 táng dài yòu zhòng bèi ji chéng。
《 shī zǐ》 yī shū zǎo yì， hòu yóu táng dài wèi zhǐ、 qīng dài huì dòng、 wāng jì péi děng ji chéng。《 hàn shū · yì wén zhì》 zhù lù《 shī zǐ》 èr shí piān。 gēn jù bān gù de jìzǎi， shī zǐ míng jiǎo， lǔ guó rén， shì shāng yàng de shī fù。 liú xiàng shuō：“ chǔ yòu shī zǐ”， yòu shuō tā wéi“ jìn rén”， shì shāng yàng zhī kè，“ wèi yàng shāng jūn móu shì huá jì， lì fǎ lǐ mín， wèi cháng bù yǔ jiǎo guī yě。 shāng jūn bèi xíng， jiǎo kǒng bìng zhū， nǎi wáng táo rù shǔ。”（ liú xiàng《 bié lù》， jù《 shǐ jì · mèng xún lièzhuàn · jí jiě》 suǒ yǐn）
shī jiǎo táo wǎng shǔ hòu， xiě zuò《 shī zǐ》 shū。《 hàn shū · yì wén zhì》 liè shī jiǎo wéi zá jiā。 tā de sī xiǎng， róng hé liǎo rú、 mò、 dào、 fǎ gè jiā， hé mèng kē、 xún qīng、 shāng yàng、 hán fēi děng rén de sī xiǎng dōuyòu xiāng tōng chù； duì nóng jiā xǔ xíng yě yòu yǐng xiǎng； zài sī xiǎng shǐ shàng shì gè zhòng yào huán jié。
miàn duì zhàn guó shí qī jiē jí máo dùn jiān ruì de xíng shì， shī jiǎo rèn wéi rú hé wěn dìng nóng mín、 gǒng gù tǒng zhì， shì fēi cháng zhòng yào de wèn tí。
shī jiǎo qiáng diào“ jiān 'ài bǎi xìng， wù lì tiān xià”（《 shī zǐ xià》）。《 shī zǐ》 yún：“ yǔ zhì shuǐ， wéi sàng fǎ， yuē： huǐ bì zhàng， āi bì sān nián， shì zé shuǐ bù jiù yě。 gù shǐ sǐ yú líng zhě zàng yú líng， sǐ yú zé zhě zàng yú zé， tóng guān sān cùn， zhì sàng sān rì。 yǔ xīng lì chú hài， wèimín zhǒng yě。”（《 shī zǐ xià》）
zhè lǐ xuān yáng de shì“ jié zàng” de sī xiǎng。《 shī zǐ》 shū yòu shuō：“ rào liáng zhī míng， xǔ shǐ gǔ zhī， fēi bù lè yě。 mò zǐ yǐ wéi shāng yì， gù bù tīng yě。”（《 shī zǐ xià》）
zhè xuān yáng de shì“ fēi lè” de sī xiǎng。“ jié zàng”、“ fēi lè”， dōushì cóng mò jiā xué pài zhōng xī qǔ lái de。
《 shī zǐ》 jiè zǐ xià zhī kǒu shuō：“ yú shī shuǐ zé sǐ， shuǐ shī yú yóu wéi shuǐ yě。”（《 shī zǐ xià》） zhǐ chū liǎo mín xīn duì yú tǒng zhì zhě de jí duān zhòng yào xìng， rèn wéi“ tiān zǐ wàng mín zé miè， zhū hóu wàng mín zé wáng。” zhè qiáng diào liǎo 'ān fǔ bǎi xìng shì guó jiā wěn dìng、 gǒng gù de guān jiàn。
shī jiǎo quàn shuō tǒng zhì zhě yào“ shàn xiū guó zhèng”， shuō“ jūn ruò bù xiū jìn guó zhī zhèng， nèi bù dé dà fū， ér wài shī bǎi xìng，”“ tiān zǐ yǐ tiān xià shòu lìng yú xīn， xīn bù dāng zé tiān xià huò。”《 shī zǐ shàng · guì yán》 shī jiǎo yào qiú tǒng zhì zhě xiào fǎ gǔ dài shén nóng、 yòu yú shì děng shèng wáng， hé nóng mín“ bìng gēng”， rèn wéi zhè shì“ suǒ yǐ quàn gēng yě”。（《 shī zǐ xià》） tā qiáng diào fā zhǎn nóng nú de gè tǐ jīng jì，“ shǐ tiān xià zhàng fū gēng 'ér shí， fù rén zhì 'ér yī”（《 shī zǐ shàng · guì yán》）， yǐ gǎi shàn nóng nú shēng huó。
《 shī zǐ》 shuō：“ chē qīng dào jìn， zé biān cè bù yòng； biān cè zhī suǒ yòng， dào yuǎn rèn zhòng yě。 xíng fá zhě， mín zhī biān cè yě。”（《 shī zǐ xià》） dàn shī jiǎo fǎn duì làn yòng xíng fá， rèn wéi“ xíng yǐ fǔ jiào， fú bù tīng yě。” tǒng zhì zhě zhī suǒ yǐ yào yòng xíng fá，“ fēi lè xíng mín， bù dé yǐ yě， cǐ qí suǒ yǐ shàn xíng yě。”（《 shī zǐ xià》）
《 shī zǐ》 gǔ chuī“ quàn xué”， qiáng diào“ jiào huà”。 tā shuō：“ xué bù juàn， suǒ yǐ zhì yě； jiào bù yàn， suǒ yǐ zhì rén yě。 fū ■ shè 'ér bù zhì zé fǔ dù。”（《 shī zǐ shàng · quàn xué》） tā shuō：“ tiān xià fēi wú luàn rén yě， yáo shùn zhī dào， kě jiào zhě zhòng yě。”（《 shī zǐ shàng · guì yán》）“ zǐ lù， biàn zhī yě rén； zǐ gòng， wèi zhī jiǎ rén； yán zhuō、 jù dào yě； zhuān sūn shī， zǎng（ jiǎo ＜ mò jí ＞ zhī rén） yě。 kǒng zǐ jiào zhī， jiē wéi xiǎn shì。”（《 shī zǐ shàng · quàn xué》） hái shuō：“ xián zhě yì zhī yě。 guān qí fù zhī suǒ fēn， yùn zhī suǒ jìn， qióng zhī suǒ bù qǔ， rán zé qióng yǔ yùn， qí yǔ chéng xián wú zé yě。 shì gù 'ài 'è qīn shū， xīng fā qióng dá， jiē kě yǐ chéng wéi yì， yòu qí qì yě。” tā qiáng diào bù guǎn zài shàng wèi de zěn yàng duì dài zài xià wèi de， zhí zhì“ jiān mén、 nì lǚ、 nóng fū、 táo rén”， dōuyào háo bù dòng yáo dì xiū shēn xíng yì， zuò dào“ zhōng xiào shàn xián”。 tā hái qiáng diào“ xué zhī jī yě”（《 shī sūn · quàn xué》）， yào qiú bù jiànduàn dì xué xí。 rèn wéi“ wèi yòu bù yīn xué 'ér jiàn dào， bù jiǎ xué 'ér xiān shēn zhě yě。” zhè xiē lùn shù， dū hán yòu hé lǐ de yīn sù hé jī jí yì yì。 shī zǐ guān yú jūn yǐ lài yú mín de yú shuǐ pì yù， hé“ quàn xué” de sī xiǎng， duì hòu lái xún zǐ de“ shuǐ zé zài zhōu， shuǐ zé fù zhōu” hé“ quàn xué” sī xiǎng de xíng chéng， shì yòu yǐng xiǎng de。
shī jiǎo rèn wéi， shè huì de dòng luàn， zài yú yòu“ xié rén”， rén suǒ yǐ zuò 'è， zài yú yòu“ xié yù”。 yīn cǐ bì xū qù“ xié rén”， chú“ xié yù”。《 shī zǐ》 shuō：“ guó luàn zé zé qí xié rén qù zhī， zé guó zhì yǐ； xiōng zhōng luàn zé zé qí xié yù 'ér qù zhī， zé dé zhèng yǐ。”《 shī zǐ》 shū yuē：“ mù zhī suǒ měi， xīn yǐ wéi bù yì， fú gǎn shì yě； kǒu zhī suǒ gān， xīn yǐ wéi fēi yì， fú gǎn shí yě； ěr zhī suǒ lè， xīn yǐ wéi bù yì， bù gǎn tīng yě； shēn zhī suǒ 'ān， xīn yǐ wéi bù yì， fú gǎn fú yě。 rán zé lìng yú tiān xià 'ér xíng， jìn mǎ 'ér zhǐ zhě， xīn yě。 gù yuē， xīn zhě shēn zhī jūn yě。 tiān zǐ yǐ tiān xià shòu lìng yú xīn， xīn bù dāng zé tiān xià huò； zhū hóu yǐ guó shòu lìng yú xīn， xīn bù dāng zé guó zhī； pǐ fū yǐ shēn shòu lìng yú xīn， xīn bù dāng zé shēn wéi lù yǐ。”（《 shī zǐ shàng · guì yán》）
《 shī zǐ》 rèn wéi， zhǐ yào“ xīn” zhèng，“ xīn yǐ wéi bù yì”， jiù néng zhì zhǐ mù、 kǒu、 ěr、 shēn děng gǎn guān bù zhèng dāng de yù wàng。 tā shuō：“ xīn zhě， shēn zhī jūn yě。” cóng tiān zǐ dào pǐ fū， dū“ yǐ shēn shòu lìng yú xīn”。 xīn bù dāng， huò wéi tiān xià huò， huò zhě shēn bèi lù。 tā shuō：“ shén yě zhě wàn wù zhī shǐ， wàn shì zhī jì yě，” yòu shuō：“ zhì yú shén zhě， qí shì shǎo 'ér gōng duō”。 suǒ yǐ yòng dé yì lái zhì lǐ xīn shén， shì zuì gēn běn de。 shī jiǎo zhè xiē sī xiǎng， hé mèng zǐ de“ zhèng jǐ”、“ xiū shēn”， xīn néng shǐ 'ěr mù qì guān bù“ bì yú wù” hé“ wàn wù jiē bèi yú wǒ” děng lǐ lùn， dōushì xī xī xiāng tōng de。
shī jiǎo de shàng shù lǐ lùn， bāo kuò“ quàn xué”、“ dé yì” zhè xiē sī xiǎng， dōushì zhēn duì dāng shí de shí jì qíng kuàng 'ér fā de。 nóng mín de fǎn kàng， shǐ shè huì máo dùn jī huà， wèile huǎn hé jiē jí máo dùn， gǒng gù guó jiā zhèng quán， shī jiǎo xiàng tǒng zhì zhě quàn jiàn， yào“ xiū xiān wáng zhī shù， chú huò nán zhī běn， shǐ tiān xià zhàng fū gēng 'ér shí， fù rén zhì 'ér yī， jiē dé dài qí shǒu， fù zǐ xiāng bǎo。” tǒng zhì zhě shí xíng“ shàn zhèng”， fǔ xù bǎi xìng， shǐ bǎi xìng dé qí suǒ， ān qí yè， fēng yī zú shí， tā men biàn bù huì qǐ lái fǎn kàng， jiù néng miǎn zāo shā lù， bǎo quán shǒu lǐng； tǒng zhì zhě yě xiāo chú liǎo“ huò huàn”。 zhè yàng， shè huì jiù néng fù shù qǐ lái，“ cǐ qí wàn wù yǐ shēng， yì tiān xià yǐ cái， bù kě shèng jì yě。”（《 shī zǐ shàng · guì yán》）
shī jiǎo rèn wéi zhì lǐ tiān xià de gēn běn bàn fǎ， zài yú“ shěn míngfèn”。 tā shuō：“ ruò fū míngfèn， shèng zhī suǒ shěn yě。…… shěn míngfèn， jūn chén mò gǎn bù jìn lì jié zhì yǐ。 tiān xià zhī kě zhì， fēn chéng yě； shì fēi zhī kě biàn， míng dìng yě。”
“ míngfèn”， shī jiǎo chēng zhī wéi“ yī”， tā shuō：“ shěn yī zhī jīng， bǎi shì nǎi chéng； shěn yī zhī jì， bǎi shì nǎi lǐ； míng shí pàn wéi liǎng， hé wéi yī。 shì fēi suí míng shí， shǎng fá suí shì fēi。 shì zé yòu shǎng， fēi zé yòu fá。 rén jūn zhī suǒ dú duàn yě， míng jūn zhī lì yě。”（《 shī zǐ shàng · fā méng》）
shī jiǎo rèn wéi，“ míngfèn” shěn dìng， zé bǎi shì dé lǐ， shì fēi néng pàn， shǎng fá fēn míng， rén jūn biàn kě wéi míng jūn。
“ fēn” yǔ“ zhì” de guān xì shì shénme ní？《 shī zǐ》 shū shuō：“ tiān dì shēng wàn wù， shèng rén cái zhī。 cái wù yǐ zhì fēn， shǐ shì yǐ lì guān。 jūn chén fù zǐ， shàng xià cháng yòu， guì jiàn qīn shū， jiē dé qí fēn yuē zhì。 ài dé fēn yuē rén， shī dé fēn yuē yì， lǜ dé fēn yuē zhì， dòng dé fēn yuē dá， yán dé fēn yuē xìn。 jiē dé qí fēn， ér hòu wéi chéng rén。 míng wáng zhī zhì mín yě， shì shǎo 'ér gōng lì， shēn yì 'ér guó zhì。”（《 shī zǐ shàng · fēn》）
shī jiǎo kàn lái， zhǐ yào rén rén、 shì shì dū dé qí“ fēn”， nà guó jūn jiù néng hěn hǎo dì zhì lǐ guó jiā， tiān xià biàn huì dé yǐ cháng zhì jiǔ 'ān。“ dé fēn” biàn“ guó zhì” de yuán yīn shì shénme ní？《 shī zǐ》 shuō：“ shì shǎo 'ér gōng duō， shǒu yào yě； shēn yì 'ér guó zhì， yòng xián yě； yán guǎ 'ér lìng xíng， zhèng míng yě。 jūn rén zhě， gǒu néng zhèng míng， yú zhì jìn qíng； zhí yī yǐ jìng， lìng míng zì zhèng； lìng shì zì dìng， shǎng fá suí míng； mín mò bù jìng。…… zhī cǐ dào yě zhě， zhòng xián wéi yì， yú zhì jìn qíng yǐ。”（《 shī zǐ shàng · fēn》）
shī jiǎo qiáng diào liǎo yòng“ xián” de zhòng yào xìng， tā shuō：“ yòu yú zhī jūn tiān xià yě， shǐ tiān xià gòng shàn； yīn zhōu zhī jūn tiān xià yě， shǐ tiān xià gòng cái。 fū zhì zhòng xián 'ér néng yòng zhī， cǐ yòu yú zhī shèng dé yě。”（《 shī zǐ shàng · fēn》） yòng xián zé guó shèng， nà rú hé yòng xián ní？《 shī zǐ》 shuō：“ qún chén zhī yú zhì， rì hé yú qián， zé qí zhī shì zhě 'ér lìng zhī móu。 qún chén zhī suǒ jǔ， rì hé yú qián， zé qí zhī rén zhě 'ér lìng zhī jǔ。 qún chén zhī zhì luàn， rì hé yú qián， zé qí shèng rèn zhě 'ér lìng zhī zhì。 qún chén zhī xíng， kě dé 'ér chá yě。 zé qí xián zhě 'ér jǔ zhī， zé mín jìng yú xíng。 shèng rèn zhě zhì， zé bǎi guān bù luàn； zhī rén zhě jǔ， zé xián zhě bù yǐn； zhī shì zhě móu， zé dà jǔ bù shī。…… shèng wáng zhǐ yán yú cháo， ér sì fāng gěi yǐ。 shì gù yuē zhèng míng qù wěi， shì chéng ruò huà； yǐ shí fù míng， bǎi shì jiē chéng。 fū yòng xián shǐ néng， bù láo 'ér zhì； zhèng míng fù shí， bù fá 'ér wēi； dá qíng jiàn sù， zé shì fēi bù bì。…… shèng wáng zhī mín yì zhì hū。”（《 shī zǐ shàng · fēn》） shī jiǎo hái qiáng diào rén jūn yào“ xū xīn”、“ shěn fēn”， shǐ“ shì fēi suí míng shí， shǎng fá suí shì fēi”， nà me“ míng fēn zé bù bì， zhèng míng zé bù xū， shǎng xián fá bào zé bù zòng， sān zhě zhì zhī dào yě。”（《 shī zǐ shàng · fā méng》）， rén jūn rú néng“ shěn fēn”、“ yòng xián”， jiù néng“ shēn yì 'ér guó zhì”、“ zì wéi 'ér mín fù” liǎo， rén jūn jiù suàn zòng qíng xiǎng lè， rén mín yě zhào yàng néng fù yù qǐ lái， zhè dāng rán shì xū wàng zhī xiǎng。 dàn shī jiǎo qiáng diào de“ zhèng míng qù wěi， yǐ shí fù míng”， rèn yòng xián cái hái shì yòu jī jí yì yì de。
《 shī zǐ》 de“ shěn míngfèn” lǐ lùn， hé xún zǐ、 hán fēi、 dào jiā de yī xiē sī xiǎng yě shì xī xī xiāng tōng de。
yóu shàng kě jiàn，《 shī zǐ》 shì zá hán gè jiā xué shuō， jiān shōu bìng xù de。《 shī zǐ · guǎng yì》 shì shī jiǎo de xué shù shǐ lùn， zài cǐ piān zhōng， tā kè yì fā jué gè jiā kě yǐ róng tōng、 rèn tóng de céng miàn， zhù zhāng“ zōng hé míng jiā”。 tā duì gè jiā xué pài de bù tóng zhù zhāng hé gè xìng tè zhēng jìn xíng liǎo gài kuò：“ mò zǐ guì jiān， kǒng zǐ guì gōng， huáng zǐ guì zhōng， tián zǐ guì jūn， liè zǐ guì xū， liào zǐ guì bié yòu。 qí yuán zhī xiāng fēi yě， shù shì yǐ 'ér yǐ， jiē■（ yǎn） yú hóng yě…… ruò shǐ jiān、 gōng、 xū、 jūn、 zhōng、 píng yì， bié yòu yī shí yě， zé wú xiāng fēi yě。”（《 shī zǐ shàng · guǎng yì piān》）
shī jiǎo rèn wéi， zhū zǐ bǎi jiā bǐ cǐ xiāng fēi shì méi yòu bì yào de。 mò zǐ zhù zhāng“ jiān”， kǒng zǐ zhù zhāng“ gōng”， huáng zǐ zhù zhāng“ zhōng”， tián zǐ zhù zhāng“ jūn”， liè zǐ zhù zhāng“ xū”， liào zǐ zhù zhāng“ bié yòu”， qí shí dōushì tóng yī yì sī， shì xiāng hù yī zhì de， jí“ gōng”、“ qù sī”， zhè yě fǎn yìng liǎo shī zǐ de xué shù zhù zhāng。
《 shī zǐ》 yòu shuō：“ yīn jǐng zhōng shì xīng， suǒ shì bù guò shù xīng； zì qiū shàng yǐ shì， zé jiàn qí shǐ chū， yòu jiàn qí rù。 fēi míng yì yě， shì shǐ rán yě。 fū sī xīn， jǐng zhōng yě； gōng xīn， qiū shàng yě。 gù zhì zài yú sī， zé suǒ zhī shǎo； zài yú gōng， zé suǒ zhī duō yǐ。…… shì gù， fū lùn guì jiàn、 biàn shì fēi zhě， bì qiě zì gōng xīn yán zhī， zì gōng xīn tīng zhī， ér hòu kě zhī。”
shī jiǎo zài zhè lǐ qiáng diào liǎo lǐ jiě shì wù shí kè guān de zhòng yào xìng， wù yǐ“ sī xīn” yǎn bì liǎo“ zhì”， ér bù biàn shì fēi。
zǒng zhī， duì yú fēn fán fù zá de gè jiā xué shuō de quán shì， yóu yú shī jiǎo kè yì de jiān zōng bìng qǔ， shǐ gè jiā bǐ cǐ xiāng tōng， cóng 'ér yě mǒ shā liǎo gè xué pài de duì lì、 fēn qí。 ér zhēn lǐ wǎng wǎng shì zài xiāng fēi xiāng zhēng、 bǎi jiā zhēng míng zhōng dé yǐ chū xiàn、 fā zhǎn de。 dàn zài yī dìng yì yì shàng lái shuō， yǐn jìn、 róng rěn、 róng tōng duō yuán wén huà、 bǎi jiā gè shuō， rán hòu jiā yǐ xuǎn zé hé zhōng hé， shì yòu qí shí jiàn jià zhí de。《 guǎng yì piān》 tòu lù chū lái de， jiù shì xī wàng jié shù fēn zhēng hùn luàn， shí xiàn tǒng yī de sī xiǎng。
《 shī zǐ》 yī shuō wéi zá jiā xué shuō， zài qín tǒng yī hòu， xué shù sī xiǎng zāo dào qián zhì， tè bié shì hàn dài“ dú zūn rú shù” hòu， gè jiā xué shuō jūn bèi jìn gù。《 shī zǐ》 yī shū zāo jìn huǐ nán miǎn， suǒ yǐ zǎo yì。 táng dài yòu zhòng bèi ji chéng。
《 shèn zǐ》 shì zhàn guó shí qī fǎ jiā dài biǎo shèn dào děng rén suǒ zhù。 shèn dào（ yuē gōng yuán qián 390 nián～ gōng yuán qián 315 nián）， zhào guó rén， yuán lái xué xí dào jiā sī xiǎng， shì cóng dào jiā zhōng fēn chū lái de fǎ jiā dài biǎo rén wù。 qí xuān wáng shí tā céng cháng qī zài jì xià jiǎng xué， duì yú fǎ jiā sī xiǎng zài qí guó de chuán bō zuò chū liǎo gòng xiàn。《 shǐ jì》 shuō tā yòu《 shí 'èr lùn》，《 hàn shū · yì wén zhì》 de fǎ jiā lèi zhù lù liǎo《 shèn zǐ》 sì shí 'èr piān。 hòu lái hěn duō dū shī chuán liǎo，《 shèn zǐ》 xiàn cún yòu《 wēi dé》、《 yīn xún》、《 mín zá》、《 dé lì》、《 jūn rén》 wǔ piān，《 qún shū zhì yào》 lǐ yòu《 zhī zhōng》、《 jūn chén》 liǎng piān， qīng cháo shí， qián xī zuò hé biān wéi qī piān， kè rù《 shǒu shān gé cóng shū》。 cǐ wài， hái yòu yì wén shù shí tiáo。
zài xiān qín de fǎ jiā dài biǎo rén wù zhōng， shèn dào、 shēn bù hài hé shāng yàng fēn bié zhòng shì“ shì”、“ shù”、“ fǎ”， dàn dōushì zài tí chàng fǎ zhì de jī chǔ shàng tí chū de bù tóng guān diǎn。“ shì” zhù yào zhǐ quán shì， shèn dào rèn wéi， jūn zhù rú guǒ yào shí xíng fǎ zhì， jiù bì xū zhòng shì quán shì， zhè yàng cái néng lìng xíng jìn zhǐ。
dì yī， shèn dào zhù zhāng“ mín yī yú jūn， shì duàn yú fǎ”， jí bǎi xìng、 bǎi guān tīng cóng yú jūn zhù de zhèng lìng， ér jūn zhù zài zuò shì shì bì xū wán quán yǐ fǎ xíng shì。 ér qiě， lì fǎ quán yě yào jí zhōng yú jūn zhù zhī shǒu， gè jí de guān lì zhǐ néng yán gé dì zūn shǒu fǎ lǜ hé zhí xíng fǎ lǜ， jí“ yǐ sǐ shǒu fǎ”。 bǎi xìng zé yào jiē shòu fǎ lìng de guī dìng， àn fǎ zuò shì， jí“ yǐ lì yì fǎ”。 shèn dào rèn wéi zhè yàng cái néng shí xíng fǎ zhì， bìng qǔ dé gōng xiào。 zài jūn zhù jù tǐ zhí fǎ de guò chéng zhōng， shèn dào tí chàng fǎ zhì， zuò dào gōng píng zhí fǎ， fǎn duì rén zhì。 zhù zhāng lì fǎ yào wéi gōng， fǎn duì lì fǎ wéi sī。 yòng tā de huà shuō， jiù shì“ guān bù sī qīn， fǎ bù yí 'ài， shàng xià wú shì， wéi fǎ suǒ zài。” tā rèn wéi fǎ zhì bǐ rén zhì yōu yuè， shèn zhì shuō bù hǎo de fǎ lǜ yě bǐ méi yòu fǎ lǜ hǎo。
dì 'èr， tā tí chàng zhòng“ shì” hé“ wú wéi 'ér zhì”。 zhòng“ shì” shì wéi liǎo zhòng shì fǎ lǜ， jūn zhù zhǐ yòu zhǎng wò liǎo quán shì， cái néng bǎo zhèng fǎ lǜ de zhí xíng。 shèn dào bǎ jūn zhù hé quán shì fēn bié bǐ yù wéi fēi lóng hé yún wù， fēi lóng yòu liǎo yún wù cái néng fēi dé gāo， rú guǒ yún wù sàn qù， fēi lóng jiù shì dì shàng de qiū yǐn liǎo。 rú guǒ yòu liǎo quán shì， jí shǐ xiàng xià jié nà yàng de hūn yōng cán bào， mìng lìng yě néng zhí xíng， jí“ lìng zé xíng， jìn zé zhǐ”。 rú guǒ méi yòu quán shì， jí shǐ xiàng yáo nà yàng xián dé， bǎi xìng yě bù tīng cóng mìng lìng。 suǒ yǐ， shèn dào fǎn duì rú jiā zhù zhāng de“ dé zhì”， rèn wéi nà yàng bù kě néng shǐ fǎ lǜ guàn chè zhí xíng， huì chǎn shēng hěn duō bì duān。 zài wú wéi 'ér zhì fāng miàn， shèn dào hé shēn bù hài zhù zhāng shì xiāng sì de， zhǐ shì lùn shù de jiǎo dù bù tóng。 tā rèn wéi， rú guǒ guó jūn shénme shìdōu zì jǐ qīn zì qù zuò， bù dàn huì jīn pí lì jìn， hái huì shǐ dà chén bàng guān， bù jī jí zuò shì， děng yī dàn yòu liǎo guò shī， dà chén huì bǎ zé rèn tuī dào jūn zhù shēn shàng， jūn chén máo dùn de jī huà shèn zhì huì dǎo zhì móu fǎn cuàn wèi de shì chū xiàn。
《 shèn zǐ》 de zuò zhě shì shèn dào。 shèn dào， yuē shēng yú gōng yuán qián 395 nián， sǐ yú gōng yuán qián 315 nián zuǒ yòu。 tā shì zhàn guó shí qī de zhào guó rén， qí xuān wáng、 qí■ wáng shí yóu xué jì xià， zài jì xià xué gōng jiǎng xué duō nián， yòu bù shǎo xué shēng， zài dāng shí xiǎng yòu shèng míng。 zài jì xià shí， yǔ tián pián、 jiē zǐ、 huán yuān děng yòu jiào duō de jiāo wǎng。 tā men yī qǐ bèi qí wáng mìng wéi dà fū， shòu dào zūn jìng， qí wáng hái tè yì wèitā men jiàn qǐ liǎo gāo lóu dà shà， xiū zhù liǎo sì tōng bā dá de dào lù。
《 shèn zǐ》 yī shū， sī mǎ qiān《 shǐ jì · mèng zǐ xún qīng lièzhuàn》 zhōng jiè shào shuō yòu“ shí 'èr lùn”。 xú guǎng zhù shì dào：“ jīn《 shèn zǐ》， liú xiàng suǒ dìng， yòu sì shí yī piān。” bān gù《 hàn shū · yì wén zhì》 zhù lù wéi sì shí 'èr piān， sòng dài de《 chóng wén zǒng mù》 jì wéi sān shí qī piān。 xiàn cún《 shèn zǐ》 zhǐ yòu qī piān， jí《 wēi dé》、《 yīn xún》、《 mín zá》、《 dé lì》、《 jūn rén》、《 zhī zhōng》、《 jūn chén》。 yóu cǐ kě jiàn，《 shèn zǐ》 de yì shī qíng kuàng xiāng dāng yán zhòng。
shèn dào zài《 shèn zǐ》 yī shū zhōng biǎo xiàn chū lái de sī xiǎng jù yòu míng xiǎn de dào jiā hé fǎ jiā de tè diǎn。 yī fāng miàn， shèn dào zhù zhāng yīn xún zì rán， qīng jìng 'ér zhì， suǒ yǐ， tā shuō：“ tiān dào， yīn zé dà， huà zé xì， yīn yě zhě， yīn rén zhī qíng yě。 rén mò bù zì wéi yě， huà 'ér shǐ zhī wèiwǒ， zé mò kě dé 'ér yòng yǐ”（《 shèn zǐ · yīn xún》） yì sī shì shuō， rèn qí zì rán， zé wàn wù hēng tōng， huà 'ér biàn zhī， wù jiù bù dé qí yòng liǎo。 zì rán jiè shì zhè yàng， shè huì yě shì zhè yàng。 tā zài《 mín zá》 zhōng shuō：“ mín zá chù 'ér gè yòu suǒ néng， suǒ néng zhě bù tóng， cǐ mín zhī qíng yě。 dà jūn zhě， tài shàng yě， jiān chù xià zhě yě。 xià zhī suǒ néng bù tóng， ér jiē shàng zhī yòng yě。 shì yǐ dà jūn yīn mín zhī néng wéi zī， jìn bāo 'ér chù zhī， wú suǒ qù qǔ yān。 shì gù bù shè yī fāng yǐ qiú yú rén， gù suǒ qiú zhě wú bù zú yě。 dà jūn bù zé qí xià， gù zú。 bù zé qí xià， zé yì wéi xià yǐ。 yì wéi xià zé mò bù róng。 mò bù róng gù duō xià， duō xià zhī wèi tài shàng。”
“ yīn mín zhī néng wéi zī， jìn bāo 'ér chù zhī， wú suǒ qù qǔ”， zhè jiù shì zài zhì lǐ bǎi xìng shí yě yào yīn qí suǒ néng， bù yào piān qǔ， yòu suǒ qù qǔ， zhè yàng cái néng fù zú。 lìng yī fāng miàn tā yòu qiáng diào fǎ hé shì。 fǎ jiù shì fǎ lǜ、 fǎ guī， shì jiù shì quán shì。 zhè 'èr zhě shì xiāng fǔ xiāng chéng de。 shì shì qián tí， fǎ shì shǒu duàn。 shèn dào rèn wéi：“ dà jūn rèn fǎ 'ér fú gōng， zé shì duàn yú fǎ yǐ”（《 shèn zǐ · jūn rén》）。 tā míng què dì shuō guò：“ fēi lóng chéng yún， téng shé yóu wù。 yún bà wù jì， ér lóng shé yǔ yín qǐ tóng yǐ， zé shī qí suǒ chéng yě。…… yáo wéi pǐ fū bù néng zhì sān rén， ér jié wéi tiān zǐ néng luàn tiān xià， wú cóng cǐ zhī shì wèi zhī zú shì， ér xián zhì zhī bù zú mù yě。” zhè shì《 hán fēi zǐ · nán shì》 zhōng zhuǎn yǐn shèn dào de huà。 lóng shé zhī suǒ yǐ téng kōng fēi tiān， zhù yào píng jiè yún wù de wēi shì， yī dàn yún wù xiāo shī， lóng shé jiù yǔ dì shàng de qiū yǐn yī yàng， wú suǒ zuò wéi， yuán yīn zài yú shī qù liǎo tā men lài yǐ fēi téng de shì。 tóng yàng， méi yòu liǎo quán shì， cōng míng xián néng rú yáo zhè yàng de jūn zhù lián sān gè pǔ tōng rén yě zhì lǐ bù liǎo； ér yòu liǎo quán shì， hūn kuì píng yōng rú jié zhè yàng de rén què néng shǐ tiān xià dà luàn。
suǒ yǐ， tā zhù zhāng“ qiǎng fǎ chù shì”；“ fǎ zhì lǐ jí， suǒ yǐ lì gōng yì yě”；“ fǎ zhě， suǒ yǐ qí tiān xià zhī dòng， zhì gōng dà dìng zhī zhì yě。 gù zhì zhě suǒ yǐ bù dé yuè fǎ 'ér sì móu， biàn zhě bù dé yuè fǎ 'ér sì yì， shì bù dé bèi fǎ 'ér yòu míng， chén bù dé bèi fǎ 'ér yòu gōng。 wǒ xǐ kě yì， wǒ fèn kě zhì， wǒ fǎ bù kě lí yě； gǔ ròu kě xíng， qīn qī kě miè， zhì fǎ bù kě jué yě”。 bǎ fǎ kàn chéng liǎo guó jiā de gēn běn， shì wéi xì shè huì zhì xù， lún lǐ dào dé de kě kào bǎo zhèng。 shèn dào rèn wéi， yòu liǎo fǎ， jiù yào zhēn zhèng yǐ fǎ zhì guó， bù néng zhǐ shì bǎi shè。 tā shuō：“ wéi rén jūn zhě bù duō tīng， jù fǎ yǐ shù yǐ guān dé shī。 wú fǎ zhī yán， bù tīng yú 'ěr； wú fǎ zhī láo， bù tú yú gōng； wú láo zhī qīn， bù rèn yú guān。 guān bù sī qīn， fǎ bù yí 'ài。 shàng xià wú shì， wéi fǎ suǒ zài。”（《 shèn zǐ · jūn chén》） shénme dōuyào yòng fǎ lái shí xíng、 pàn duàn、 cái dìng， bù néng yòu suǒ yí lòu。 fǎ yòu zhǒng zhǒng zuò yòng， suǒ yǐ，“ fǎ suī bù shàn， yóu yù yú wú fǎ”（《 shèn zǐ · wēi dé》） rán 'ér，“ zhì guó wú qí fǎ zé luàn， zōng fǎ 'ér bù biàn zé shuāi， yòu fǎ 'ér xíng sī wèi zhī bù fǎ。 yǐ lì yì fǎ zhě， bǎi xìng yě； yǐ sǐ shǒu fǎ zhě， yòu sī yě； yǐ dào biàn fǎ zhě， jūn cháng yě。”（《 yì wén lèi jù》 juàn 54 yǐn《 shèn zǐ》） fǎ bì xū bù duàn biàn huà yǐ shùn yìng shí dài， fǒu zé， fǎ jiù huì shuāi bài， jiù huì zǒu xiàng sǐ wáng， suǒ yǐ， zuò wéi guó jūn de zé rèn zhī yī jiù shì biàn fǎ。
biǎo miàn shàng kàn lái， shèn dào zhù zhāng yīn xún zì rán、 qīng jìng 'ér zhì yǔ yǐ fǎ zhì guó shì máo dùn de， shí jì shàng， shèn zǐ de yì sī shì zài fǎ zhì de jī chǔ shàng yǐ zhào shì wù de běn xìng， shùn qí zì rán， fǎ yě bì xū zūn xún zì rán běn xìng。 hěn míng xiǎn， shèn dào de sī xiǎng shì lǎo zhuāng dào xué yǔ fǎ jiā de hé liú。
duì yú shèn dào de xué shuō yǔ sī xiǎng， lì shǐ shàng de píng jià fēn qí pō dà。《 zhuāng zǐ · tiān xià piān》 bǎ shèn dào yǔ péng méng、 tián pián děng liàng qí guān， rèn wéi tā mendōu shì dào jiā， tā men“ gōng 'ér bù dǎng， yì 'ér wú sī， jué rán wú zhù， qū wù 'ér bù liǎng， bù gù yú lǜ， bù móu yú zhī， yú wù wú zé， yǔ zhī jù wǎng， gǔ zhī dào shù yòu zài yú shì zhě， péng méng、 tián pián， shèn dào wén qí fēng 'ér yuè zhī…… shì gù dào qì zhī qù jǐ， ér yuán bù dé yǐ。 lěng tài yú wù， yǐ wéi dào lǐ。” yóu yú zhuāng zǐ shì dào jiā， qí sī xiǎng yǔ shèn dào yòu gòng tóng zhī chù， suǒ yǐ， zhuāng zǐ de píng lùn yǔ fēn xī dōushì zàn yáng xìng zhì de。
xún zǐ de píng jià jiù bù yī yàng liǎo， tā zài《 xún zǐ · fēi shí 'èr zǐ》 zhōng shuō shèn dào de sī xiǎng xué shuō：“ shàng fǎ 'ér wú fǎ， xià xiū（ xún） ér hǎo zuò， shàng zé qǔ tīng yú shàng， xià zé qǔ cóng yú sú， zhōng rì yán chéng wén diǎn， jí jiū chá zhī zé tì rán wú suǒ guī sù， bù kě yǐ jīng guó dìng fēn。 rán 'ér qí chí zhī yòu gù， qí yán zhī chéng lǐ， zú yǐ qī huò yú zhòng， shì shèn dào、 tián pián yě。”《 xún zǐ · jiě bì》 zhōng yòu shuō：“ shèn zǐ bì yú fǎ 'ér bù zhī xián…… yóu fǎ wèi zhī， dào jìn shù yǐ。” hòu lái yáng jìng zài zhù《 xún zǐ》 shí zuò liǎo jìn yī bù de jiě shì hé fā huī：“ shèn zǐ běn huáng lǎo， guī xíng míng， duō míng bù shàng xián bù shǐ néng zhī dào。 gù qí shuō yuē：‘ duō xián bù kě yǐ duō jūn， wú xián bù kě yǐ wú jūn。’ qí yì dàn míng dé qí fǎ， suī wú xián yì kě wéi zhì， ér bù zhī fǎ dài xián 'ér hòu jǔ yě。” yáng jìng de zhè zhǒng jiě shì hé fā huī duì bāng zhù wǒ men lǐ jiě xún zǐ de guān diǎn hěn yòu bì yì。
xún zǐ rèn wéi， shèn dào de sī xiǎng xué shuō shì yī zhǒng yíng hé jūn zhù yǔ dà zhòng de xué shuō， xì jiū qǐ lái hěn nán kàn chū tā de zhǐ guī suǒ zài， sǎnluàn 'ér bù chéng xì tǒng， yīn 'ér shì bù néng yòng lái 'ān bāng zhì guó de。 ér qiě shèn dào piàn miàn qiáng diào fǎ， hū shì rén de zuò yòng、 néng rén de zuò yòng， rèn wéi fǎ kě yǐ bāo bàn yī qiē， zhè yòu zǒu xiàng liǎo jí duān。 dàn shì， shèn dào de xué shuō chí zhī yòu gù， yán zhī chéng lǐ， bìng fēi háo wú dào lǐ， yīn 'ér shì kě yǐ liáo bèi yī shuō de。 qín hàn yǐ hòu， suí zhe rú jiā xué shuō dìng yú yī zūn jú miàn de chū xiàn， shèn dào de xué shuō zāo dào liǎo chè dǐ pī pàn。《 hán shī wàizhuàn》 shuō：“ fū dāng shì zhī yú， shì xié shuō， wén jiān yán， yǐ luàn tiān xià， qī huò zhòng yú， shǐ hùn rán bù zhī shì fēi zhì luàn zhī suǒ cún zhě， zé shì fàn huī、 wèi móu、 tián wén、 zhuāng zhōu、 shèn dào、 tián pián、 mò dí、 sòng■、 dèng xī、 huì shī zhī tú yě。 cǐ shí zǐ zhě， jiē shùn fēi 'ér zé， wén jiàn zá bó。 rán 'ér bù shī shàng gǔ， bù fǎ xiān wáng， àn wǎng jiù zào shuō， wù zì wéi gōng， dào wú suǒ yù， ér rén xiāng cóng。 gù yuē shí zǐ zhě zhī gōng shuō， shuō jiē bù zú hé dà dào， měi fēng sú， zhì gāng jì； rán qí chí zhī gè yòu gù， yán zhī jiē yòu lǐ， zú yǐ qī huò zhòng yú， jiāo luàn pǔ bǐ， zé shì shí zǐ zhī zuì yě。” zhè gè yì jiàn jì shì zhèng tǒng rú jiā de kàn fǎ， yě shì yǐ dài biǎo guān fāng de yì jiàn。 hòu miàn de jǐ jù huà yǔ xún zǐ de píng lùn xiāng tóng， huò zhě běn lái jiù lái yuán yú xún zǐ， dàn shì kǒu wěn què yòu tiān rǎng zhī bié liǎo。
kè guān dì shuō， zài shèn dào de xué shuō zhōng， què shí cún zài zhuózhòng fǎ qīng xián de quē xiàn， yě cún zài zhuózhòng fǎ yǔ shùn zì rán zhè liǎng zhě nán yǐ tǒng yī de máo dùn， dàn shì， tā bì miǎn liǎo lǎo zhuāng dào xué chún cuì rèn zì rán 'ér bù yào fǎ zhì hé fǎ jiā zhù zhāng jué duì de fǎ zhì 'ér bù bì yīn xún zì rán de liǎng zhǒng jí duān。 tā duì shāo hòu de fǎ jiā jù yòu qǐ méng de yì yì， yě kě yǐ shuō shì fǎ jiā de kāi chuàng zhě。 qīng dài de《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào》 píng lùn shuō：“ jīn kǎo qí shū dà zhǐ， yù yīn wù lǐ zhī dāng rán， gè dìng yī fǎ 'ér shǒu zhī。 bù qiú yú fǎ zhī wài， yì bù kuān yú fǎ zhī zhōng， zé shàng xià xiāng 'ān， kě yǐ qīng jìng 'ér zhì。 rán fǎ suǒ bù xíng， shì bì xíng yǐ qí zhī， dào dé zhī wéi xíng míng， cǐ qí zhuǎn guān， suǒ yǐ shēn、 hán duō chēng zhī yě。” zhè gè yì jiàn yīnggāi shuō shì bǐ jiào gōng zhèng kè guān de， suǒ yǐ， xiàn dài xué zhě qián jī bó zài zuò《 míng jiā wǔ zhǒng xiào dú jì》 shí， quán pán xí yòng liǎo zhè yī duàn wén zì。
zài xiān qín de fǎ jiā dài biǎo rén wù zhōng， shèn dào、 shēn bù hài hé shāng yàng fēn bié zhòng shì“ shì”、“ shù”、“ fǎ”， dàn dōushì zài tí chàng fǎ zhì de jī chǔ shàng tí chū de bù tóng guān diǎn。“ shì” zhù yào zhǐ quán shì， shèn dào rèn wéi， jūn zhù rú guǒ yào shí xíng fǎ zhì， jiù bì xū zhòng shì quán shì， zhè yàng cái néng lìng xíng jìn zhǐ。
dì yī， shèn dào zhù zhāng“ mín yī yú jūn， shì duàn yú fǎ”， jí bǎi xìng、 bǎi guān tīng cóng yú jūn zhù de zhèng lìng， ér jūn zhù zài zuò shì shì bì xū wán quán yǐ fǎ xíng shì。 ér qiě， lì fǎ quán yě yào jí zhōng yú jūn zhù zhī shǒu， gè jí de guān lì zhǐ néng yán gé dì zūn shǒu fǎ lǜ hé zhí xíng fǎ lǜ， jí“ yǐ sǐ shǒu fǎ”。 bǎi xìng zé yào jiē shòu fǎ lìng de guī dìng， àn fǎ zuò shì， jí“ yǐ lì yì fǎ”。 shèn dào rèn wéi zhè yàng cái néng shí xíng fǎ zhì， bìng qǔ dé gōng xiào。 zài jūn zhù jù tǐ zhí fǎ de guò chéng zhōng， shèn dào tí chàng fǎ zhì， zuò dào gōng píng zhí fǎ， fǎn duì rén zhì。 zhù zhāng lì fǎ yào wéi gōng， fǎn duì lì fǎ wéi sī。 yòng tā de huà shuō， jiù shì“ guān bù sī qīn， fǎ bù yí 'ài， shàng xià wú shì， wéi fǎ suǒ zài。” tā rèn wéi fǎ zhì bǐ rén zhì yōu yuè， shèn zhì shuō bù hǎo de fǎ lǜ yě bǐ méi yòu fǎ lǜ hǎo。
dì 'èr， tā tí chàng zhòng“ shì” hé“ wú wéi 'ér zhì”。 zhòng“ shì” shì wéi liǎo zhòng shì fǎ lǜ， jūn zhù zhǐ yòu zhǎng wò liǎo quán shì， cái néng bǎo zhèng fǎ lǜ de zhí xíng。 shèn dào bǎ jūn zhù hé quán shì fēn bié bǐ yù wéi fēi lóng hé yún wù， fēi lóng yòu liǎo yún wù cái néng fēi dé gāo， rú guǒ yún wù sàn qù， fēi lóng jiù shì dì shàng de qiū yǐn liǎo。 rú guǒ yòu liǎo quán shì， jí shǐ xiàng xià jié nà yàng de hūn yōng cán bào， mìng lìng yě néng zhí xíng， jí“ lìng zé xíng， jìn zé zhǐ”。 rú guǒ méi yòu quán shì， jí shǐ xiàng yáo nà yàng xián dé， bǎi xìng yě bù tīng cóng mìng lìng。 suǒ yǐ， shèn dào fǎn duì rú jiā zhù zhāng de“ dé zhì”， rèn wéi nà yàng bù kě néng shǐ fǎ lǜ guàn chè zhí xíng， huì chǎn shēng hěn duō bì duān。 zài wú wéi 'ér zhì fāng miàn， shèn dào hé shēn bù hài zhù zhāng shì xiāng sì de， zhǐ shì lùn shù de jiǎo dù bù tóng。 tā rèn wéi， rú guǒ guó jūn shénme shìdōu zì jǐ qīn zì qù zuò， bù dàn huì jīn pí lì jìn， hái huì shǐ dà chén bàng guān， bù jī jí zuò shì， děng yī dàn yòu liǎo guò shī， dà chén huì bǎ zé rèn tuī dào jūn zhù shēn shàng， jūn chén máo dùn de jī huà shèn zhì huì dǎo zhì móu fǎn cuàn wèi de shì chū xiàn。
《 shèn zǐ》 de zuò zhě shì shèn dào。 shèn dào， yuē shēng yú gōng yuán qián 395 nián， sǐ yú gōng yuán qián 315 nián zuǒ yòu。 tā shì zhàn guó shí qī de zhào guó rén， qí xuān wáng、 qí■ wáng shí yóu xué jì xià， zài jì xià xué gōng jiǎng xué duō nián， yòu bù shǎo xué shēng， zài dāng shí xiǎng yòu shèng míng。 zài jì xià shí， yǔ tián pián、 jiē zǐ、 huán yuān děng yòu jiào duō de jiāo wǎng。 tā men yī qǐ bèi qí wáng mìng wéi dà fū， shòu dào zūn jìng， qí wáng hái tè yì wèitā men jiàn qǐ liǎo gāo lóu dà shà， xiū zhù liǎo sì tōng bā dá de dào lù。
《 shèn zǐ》 yī shū， sī mǎ qiān《 shǐ jì · mèng zǐ xún qīng lièzhuàn》 zhōng jiè shào shuō yòu“ shí 'èr lùn”。 xú guǎng zhù shì dào：“ jīn《 shèn zǐ》， liú xiàng suǒ dìng， yòu sì shí yī piān。” bān gù《 hàn shū · yì wén zhì》 zhù lù wéi sì shí 'èr piān， sòng dài de《 chóng wén zǒng mù》 jì wéi sān shí qī piān。 xiàn cún《 shèn zǐ》 zhǐ yòu qī piān， jí《 wēi dé》、《 yīn xún》、《 mín zá》、《 dé lì》、《 jūn rén》、《 zhī zhōng》、《 jūn chén》。 yóu cǐ kě jiàn，《 shèn zǐ》 de yì shī qíng kuàng xiāng dāng yán zhòng。
shèn dào zài《 shèn zǐ》 yī shū zhōng biǎo xiàn chū lái de sī xiǎng jù yòu míng xiǎn de dào jiā hé fǎ jiā de tè diǎn。 yī fāng miàn， shèn dào zhù zhāng yīn xún zì rán， qīng jìng 'ér zhì， suǒ yǐ， tā shuō：“ tiān dào， yīn zé dà， huà zé xì， yīn yě zhě， yīn rén zhī qíng yě。 rén mò bù zì wéi yě， huà 'ér shǐ zhī wèiwǒ， zé mò kě dé 'ér yòng yǐ”（《 shèn zǐ · yīn xún》） yì sī shì shuō， rèn qí zì rán， zé wàn wù hēng tōng， huà 'ér biàn zhī， wù jiù bù dé qí yòng liǎo。 zì rán jiè shì zhè yàng， shè huì yě shì zhè yàng。 tā zài《 mín zá》 zhōng shuō：“ mín zá chù 'ér gè yòu suǒ néng， suǒ néng zhě bù tóng， cǐ mín zhī qíng yě。 dà jūn zhě， tài shàng yě， jiān chù xià zhě yě。 xià zhī suǒ néng bù tóng， ér jiē shàng zhī yòng yě。 shì yǐ dà jūn yīn mín zhī néng wéi zī， jìn bāo 'ér chù zhī， wú suǒ qù qǔ yān。 shì gù bù shè yī fāng yǐ qiú yú rén， gù suǒ qiú zhě wú bù zú yě。 dà jūn bù zé qí xià， gù zú。 bù zé qí xià， zé yì wéi xià yǐ。 yì wéi xià zé mò bù róng。 mò bù róng gù duō xià， duō xià zhī wèi tài shàng。”
“ yīn mín zhī néng wéi zī， jìn bāo 'ér chù zhī， wú suǒ qù qǔ”， zhè jiù shì zài zhì lǐ bǎi xìng shí yě yào yīn qí suǒ néng， bù yào piān qǔ， yòu suǒ qù qǔ， zhè yàng cái néng fù zú。 lìng yī fāng miàn tā yòu qiáng diào fǎ hé shì。 fǎ jiù shì fǎ lǜ、 fǎ guī， shì jiù shì quán shì。 zhè 'èr zhě shì xiāng fǔ xiāng chéng de。 shì shì qián tí， fǎ shì shǒu duàn。 shèn dào rèn wéi：“ dà jūn rèn fǎ 'ér fú gōng， zé shì duàn yú fǎ yǐ”（《 shèn zǐ · jūn rén》）。 tā míng què dì shuō guò：“ fēi lóng chéng yún， téng shé yóu wù。 yún bà wù jì， ér lóng shé yǔ yín qǐ tóng yǐ， zé shī qí suǒ chéng yě。…… yáo wéi pǐ fū bù néng zhì sān rén， ér jié wéi tiān zǐ néng luàn tiān xià， wú cóng cǐ zhī shì wèi zhī zú shì， ér xián zhì zhī bù zú mù yě。” zhè shì《 hán fēi zǐ · nán shì》 zhōng zhuǎn yǐn shèn dào de huà。 lóng shé zhī suǒ yǐ téng kōng fēi tiān， zhù yào píng jiè yún wù de wēi shì， yī dàn yún wù xiāo shī， lóng shé jiù yǔ dì shàng de qiū yǐn yī yàng， wú suǒ zuò wéi， yuán yīn zài yú shī qù liǎo tā men lài yǐ fēi téng de shì。 tóng yàng， méi yòu liǎo quán shì， cōng míng xián néng rú yáo zhè yàng de jūn zhù lián sān gè pǔ tōng rén yě zhì lǐ bù liǎo； ér yòu liǎo quán shì， hūn kuì píng yōng rú jié zhè yàng de rén què néng shǐ tiān xià dà luàn。
suǒ yǐ， tā zhù zhāng“ qiǎng fǎ chù shì”；“ fǎ zhì lǐ jí， suǒ yǐ lì gōng yì yě”；“ fǎ zhě， suǒ yǐ qí tiān xià zhī dòng， zhì gōng dà dìng zhī zhì yě。 gù zhì zhě suǒ yǐ bù dé yuè fǎ 'ér sì móu， biàn zhě bù dé yuè fǎ 'ér sì yì， shì bù dé bèi fǎ 'ér yòu míng， chén bù dé bèi fǎ 'ér yòu gōng。 wǒ xǐ kě yì， wǒ fèn kě zhì， wǒ fǎ bù kě lí yě； gǔ ròu kě xíng， qīn qī kě miè， zhì fǎ bù kě jué yě”。 bǎ fǎ kàn chéng liǎo guó jiā de gēn běn， shì wéi xì shè huì zhì xù， lún lǐ dào dé de kě kào bǎo zhèng。 shèn dào rèn wéi， yòu liǎo fǎ， jiù yào zhēn zhèng yǐ fǎ zhì guó， bù néng zhǐ shì bǎi shè。 tā shuō：“ wéi rén jūn zhě bù duō tīng， jù fǎ yǐ shù yǐ guān dé shī。 wú fǎ zhī yán， bù tīng yú 'ěr； wú fǎ zhī láo， bù tú yú gōng； wú láo zhī qīn， bù rèn yú guān。 guān bù sī qīn， fǎ bù yí 'ài。 shàng xià wú shì， wéi fǎ suǒ zài。”（《 shèn zǐ · jūn chén》） shénme dōuyào yòng fǎ lái shí xíng、 pàn duàn、 cái dìng， bù néng yòu suǒ yí lòu。 fǎ yòu zhǒng zhǒng zuò yòng， suǒ yǐ，“ fǎ suī bù shàn， yóu yù yú wú fǎ”（《 shèn zǐ · wēi dé》） rán 'ér，“ zhì guó wú qí fǎ zé luàn， zōng fǎ 'ér bù biàn zé shuāi， yòu fǎ 'ér xíng sī wèi zhī bù fǎ。 yǐ lì yì fǎ zhě， bǎi xìng yě； yǐ sǐ shǒu fǎ zhě， yòu sī yě； yǐ dào biàn fǎ zhě， jūn cháng yě。”（《 yì wén lèi jù》 juàn 54 yǐn《 shèn zǐ》） fǎ bì xū bù duàn biàn huà yǐ shùn yìng shí dài， fǒu zé， fǎ jiù huì shuāi bài， jiù huì zǒu xiàng sǐ wáng， suǒ yǐ， zuò wéi guó jūn de zé rèn zhī yī jiù shì biàn fǎ。
biǎo miàn shàng kàn lái， shèn dào zhù zhāng yīn xún zì rán、 qīng jìng 'ér zhì yǔ yǐ fǎ zhì guó shì máo dùn de， shí jì shàng， shèn zǐ de yì sī shì zài fǎ zhì de jī chǔ shàng yǐ zhào shì wù de běn xìng， shùn qí zì rán， fǎ yě bì xū zūn xún zì rán běn xìng。 hěn míng xiǎn， shèn dào de sī xiǎng shì lǎo zhuāng dào xué yǔ fǎ jiā de hé liú。
duì yú shèn dào de xué shuō yǔ sī xiǎng， lì shǐ shàng de píng jià fēn qí pō dà。《 zhuāng zǐ · tiān xià piān》 bǎ shèn dào yǔ péng méng、 tián pián děng liàng qí guān， rèn wéi tā mendōu shì dào jiā， tā men“ gōng 'ér bù dǎng， yì 'ér wú sī， jué rán wú zhù， qū wù 'ér bù liǎng， bù gù yú lǜ， bù móu yú zhī， yú wù wú zé， yǔ zhī jù wǎng， gǔ zhī dào shù yòu zài yú shì zhě， péng méng、 tián pián， shèn dào wén qí fēng 'ér yuè zhī…… shì gù dào qì zhī qù jǐ， ér yuán bù dé yǐ。 lěng tài yú wù， yǐ wéi dào lǐ。” yóu yú zhuāng zǐ shì dào jiā， qí sī xiǎng yǔ shèn dào yòu gòng tóng zhī chù， suǒ yǐ， zhuāng zǐ de píng lùn yǔ fēn xī dōushì zàn yáng xìng zhì de。
xún zǐ de píng jià jiù bù yī yàng liǎo， tā zài《 xún zǐ · fēi shí 'èr zǐ》 zhōng shuō shèn dào de sī xiǎng xué shuō：“ shàng fǎ 'ér wú fǎ， xià xiū（ xún） ér hǎo zuò， shàng zé qǔ tīng yú shàng， xià zé qǔ cóng yú sú， zhōng rì yán chéng wén diǎn， jí jiū chá zhī zé tì rán wú suǒ guī sù， bù kě yǐ jīng guó dìng fēn。 rán 'ér qí chí zhī yòu gù， qí yán zhī chéng lǐ， zú yǐ qī huò yú zhòng， shì shèn dào、 tián pián yě。”《 xún zǐ · jiě bì》 zhōng yòu shuō：“ shèn zǐ bì yú fǎ 'ér bù zhī xián…… yóu fǎ wèi zhī， dào jìn shù yǐ。” hòu lái yáng jìng zài zhù《 xún zǐ》 shí zuò liǎo jìn yī bù de jiě shì hé fā huī：“ shèn zǐ běn huáng lǎo， guī xíng míng， duō míng bù shàng xián bù shǐ néng zhī dào。 gù qí shuō yuē：‘ duō xián bù kě yǐ duō jūn， wú xián bù kě yǐ wú jūn。’ qí yì dàn míng dé qí fǎ， suī wú xián yì kě wéi zhì， ér bù zhī fǎ dài xián 'ér hòu jǔ yě。” yáng jìng de zhè zhǒng jiě shì hé fā huī duì bāng zhù wǒ men lǐ jiě xún zǐ de guān diǎn hěn yòu bì yì。
xún zǐ rèn wéi， shèn dào de sī xiǎng xué shuō shì yī zhǒng yíng hé jūn zhù yǔ dà zhòng de xué shuō， xì jiū qǐ lái hěn nán kàn chū tā de zhǐ guī suǒ zài， sǎnluàn 'ér bù chéng xì tǒng， yīn 'ér shì bù néng yòng lái 'ān bāng zhì guó de。 ér qiě shèn dào piàn miàn qiáng diào fǎ， hū shì rén de zuò yòng、 néng rén de zuò yòng， rèn wéi fǎ kě yǐ bāo bàn yī qiē， zhè yòu zǒu xiàng liǎo jí duān。 dàn shì， shèn dào de xué shuō chí zhī yòu gù， yán zhī chéng lǐ， bìng fēi háo wú dào lǐ， yīn 'ér shì kě yǐ liáo bèi yī shuō de。 qín hàn yǐ hòu， suí zhe rú jiā xué shuō dìng yú yī zūn jú miàn de chū xiàn， shèn dào de xué shuō zāo dào liǎo chè dǐ pī pàn。《 hán shī wàizhuàn》 shuō：“ fū dāng shì zhī yú， shì xié shuō， wén jiān yán， yǐ luàn tiān xià， qī huò zhòng yú， shǐ hùn rán bù zhī shì fēi zhì luàn zhī suǒ cún zhě， zé shì fàn huī、 wèi móu、 tián wén、 zhuāng zhōu、 shèn dào、 tián pián、 mò dí、 sòng■、 dèng xī、 huì shī zhī tú yě。 cǐ shí zǐ zhě， jiē shùn fēi 'ér zé， wén jiàn zá bó。 rán 'ér bù shī shàng gǔ， bù fǎ xiān wáng， àn wǎng jiù zào shuō， wù zì wéi gōng， dào wú suǒ yù， ér rén xiāng cóng。 gù yuē shí zǐ zhě zhī gōng shuō， shuō jiē bù zú hé dà dào， měi fēng sú， zhì gāng jì； rán qí chí zhī gè yòu gù， yán zhī jiē yòu lǐ， zú yǐ qī huò zhòng yú， jiāo luàn pǔ bǐ， zé shì shí zǐ zhī zuì yě。” zhè gè yì jiàn jì shì zhèng tǒng rú jiā de kàn fǎ， yě shì yǐ dài biǎo guān fāng de yì jiàn。 hòu miàn de jǐ jù huà yǔ xún zǐ de píng lùn xiāng tóng， huò zhě běn lái jiù lái yuán yú xún zǐ， dàn shì kǒu wěn què yòu tiān rǎng zhī bié liǎo。
kè guān dì shuō， zài shèn dào de xué shuō zhōng， què shí cún zài zhuózhòng fǎ qīng xián de quē xiàn， yě cún zài zhuózhòng fǎ yǔ shùn zì rán zhè liǎng zhě nán yǐ tǒng yī de máo dùn， dàn shì， tā bì miǎn liǎo lǎo zhuāng dào xué chún cuì rèn zì rán 'ér bù yào fǎ zhì hé fǎ jiā zhù zhāng jué duì de fǎ zhì 'ér bù bì yīn xún zì rán de liǎng zhǒng jí duān。 tā duì shāo hòu de fǎ jiā jù yòu qǐ méng de yì yì， yě kě yǐ shuō shì fǎ jiā de kāi chuàng zhě。 qīng dài de《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào》 píng lùn shuō：“ jīn kǎo qí shū dà zhǐ， yù yīn wù lǐ zhī dāng rán， gè dìng yī fǎ 'ér shǒu zhī。 bù qiú yú fǎ zhī wài， yì bù kuān yú fǎ zhī zhōng， zé shàng xià xiāng 'ān， kě yǐ qīng jìng 'ér zhì。 rán fǎ suǒ bù xíng， shì bì xíng yǐ qí zhī， dào dé zhī wéi xíng míng， cǐ qí zhuǎn guān， suǒ yǐ shēn、 hán duō chēng zhī yě。” zhè gè yì jiàn yīnggāi shuō shì bǐ jiào gōng zhèng kè guān de， suǒ yǐ， xiàn dài xué zhě qián jī bó zài zuò《 míng jiā wǔ zhǒng xiào dú jì》 shí， quán pán xí yòng liǎo zhè yī duàn wén zì。
zǐ huá zǐ shì lǎo zhuāng zhī jiān dào jiā bié pài de zhòng yào rén wù。《 zhuāng zǐ · ràng wáng》 piān zài“ hán wèi xiāng yǔ zhēng qīn dì， zǐ huá zǐ jiàn zhāo xī hóu”。 yóu cǐ tiáo cái liào kě yǐ tuī cè zǐ huá zǐ yú hán zhāo hóu 'èr nián（ qián ３６ ０）， tā céng jīng wǎng shuō hán zhāo hóu， zài dāng shí shì yī wèi yòu yǐng xiǎng de xué zhě。 zǐ huá zǐ de xué shuō zhù zhǐ zài yú guì shēng、 quán shēng、 yuèshēng、 zhòng yì děng xiàng， dé《 lǚ shì chūn qiū》 jìzǎi 'ér lüè kě kuī qí miàn mào。 qí sī xiǎng shì duì yú shì zú shí dài shè huì guān niàn de pàn nì， fǎn yìng liǎo nà gè shí dài de sī xiǎng jiě fàng cháo liú， shì zhàn zài shí dài qián liè de。 jīn běn《 zǐ huá zǐ》 wéi sòng dài wěi zhuàn。
yǐn wén， zhàn guó shí qī qí guó rén， 「 sòng yǐn 」 xué pài shǐ zǔ， shēng píng bù xiáng， dà zhì huó dòng zài qí xuān wáng、 mǐn wáng zhī jì， yǔ sòng xíng、 tián pián、 péng méng děng qí míng。 liú chuán yú shì zhě wéi《 yǐn wén zǐ》 yī shū , xiān qín lùn fǎ shù hé xíng míng de zhuān zhù。
《 yǐn wén zǐ》， jiù liè míng jiā， jīn běn jǐn yī juàn， fēn《 dà dào》 shàng xià liǎng piān， yǔ lù yǔ gù shì hùn zá， gè duàn zì chéng qǐ qì。 shàng piān lùn shù xíng míng lǐ lùn， xià piān lùn shù zhì guó zhī dào， kě yǐ kàn zuò shì xíng míng lǐ lùn de shí jì yùn yòng。 qí sī xiǎng tè zhēng yǐ míng jiā wéi zhù， zōng hé dào fǎ， yì bù pái chì rú mò。 zì dào yǐ zhì míng， yóu míng 'ér zhì fǎ， shàng chéng lǎo zǐ， xià qǐ xún zǐ、 hán fēi。《 yǐn wén zǐ》 de xíng míng lùn sī xiǎng， wéi yán jiū zhōng guó luó ji sī xiǎng shǐ zhě suǒ zhòng shì， qí duì yǔ yán de zhǐ chēng xìng yǔ nèi hán děng guān xì de sī kǎo， pō zhí dé wán wèi。 wén zhāng shàn yú yùn yòng yù yán shuō lǐ， suī rán bù rú“ bái mǎ fēi mǎ” yòu míng， dàn shì què hěn yòu qù wèi， qí zhōng jiǎng yī gè rén， gěi 'ér zǐ qǔ míng“ dào” hé“ ōu”， jiēguǒ 'āi liǎo yī dùn dǎ。 pāo kāi ràng rén yóu rú wù lǐ kàn huā bān de“ dào”、“ míng”、“ xíng”， kàn kàn gǔ rén de tiáopí zhī chù， yě shì yī dé。
zhù yào bǎn běn yòu míng《 zǐ huì》 běn、《 zhū zǐ jí chéng》 běn。 xīn zhù běn yòu lì shí xī de《 yǐn wén zǐ jiǎn zhù》。
《 yǐn wén zǐ》， jiù liè míng jiā， jīn běn jǐn yī juàn， fēn《 dà dào》 shàng xià liǎng piān， yǔ lù yǔ gù shì hùn zá， gè duàn zì chéng qǐ qì。 shàng piān lùn shù xíng míng lǐ lùn， xià piān lùn shù zhì guó zhī dào， kě yǐ kàn zuò shì xíng míng lǐ lùn de shí jì yùn yòng。 qí sī xiǎng tè zhēng yǐ míng jiā wéi zhù， zōng hé dào fǎ， yì bù pái chì rú mò。 zì dào yǐ zhì míng， yóu míng 'ér zhì fǎ， shàng chéng lǎo zǐ， xià qǐ xún zǐ、 hán fēi。《 yǐn wén zǐ》 de xíng míng lùn sī xiǎng， wéi yán jiū zhōng guó luó ji sī xiǎng shǐ zhě suǒ zhòng shì， qí duì yǔ yán de zhǐ chēng xìng yǔ nèi hán děng guān xì de sī kǎo， pō zhí dé wán wèi。 wén zhāng shàn yú yùn yòng yù yán shuō lǐ， suī rán bù rú“ bái mǎ fēi mǎ” yòu míng， dàn shì què hěn yòu qù wèi， qí zhōng jiǎng yī gè rén， gěi 'ér zǐ qǔ míng“ dào” hé“ ōu”， jiēguǒ 'āi liǎo yī dùn dǎ。 pāo kāi ràng rén yóu rú wù lǐ kàn huā bān de“ dào”、“ míng”、“ xíng”， kàn kàn gǔ rén de tiáopí zhī chù， yě shì yī dé。
zhù yào bǎn běn yòu míng《 zǐ huì》 běn、《 zhū zǐ jí chéng》 běn。 xīn zhù běn yòu lì shí xī de《 yǐn wén zǐ jiǎn zhù》。
鶡冠子zhāo wén zhāng hǎi péng zǐ
gǔ dài lóng rén sī xiǎng jiā hé guān zǐ
zhàn guó shí qī， chǔ guó yòu wèi hěn yòu xué wèn de rén， yīn wéi tā píng cháng zǒng 'ài dài zhe yī dǐng yòng hé de yǔ máo zhuāng shì zhe de mào zǐ， dà jiā jiù gěi tā qǔ liǎo yī gè bié háojiào hé guān zǐ。
hé guān zǐ suǒ chù de shí dài， zhèng shì wǒ guó lì shǐ shàng yòu nú lì shè huì xiàng fēng jiàn shè huì guò dù de shí qī， zhè zhǒng dà biàn gé zài xué shù shàng chǎn shēng liǎo gè zhǒng sī xiǎng liú pài， tā men fēn fēn zhù shū lì shuō， chǎn shù zì jǐ de zhù zhāng， xíng chéng bǎi jiā zhēng míng de fán róng jú miàn。 hé guān zǐ yě xiǎng bǎ zì jǐ yán jiū de chéng guǒ xiě chéng yī bù shū。 bù xìng zhèng dāng tā nián zhuàng yòu wéi de shí hòu， tū rán dé bìng， shuāng 'ěr shī cōng， shèn zhì lián dǎ léi de shēng yīn dū tīng bù jiàn。 gǔ shū shàng jìzǎi tā：“ liǎng 'ěr sài dòu， bù wén léi yín。” tā de qī zǐ kàn tā 'ěr duǒ lóng liǎo， zhēn shāng xīn dé bù dé liǎo， kě shì hé guān zǐ què hěn lè guān， tā duì qī zǐ shuō：“ ěr duǒ lóng liǎo suàn shénme， huài shì yě néng biàn hǎo shì。 gǔ shí yòu gè jiào xǔ yóu de rén， měi dāng tā tīng jiàn yī xiē zàng huà shí， biàn yào dào hé lǐ bǎ zì jǐ de 'ěr duǒ xǐ yī fān。 wǒ xiàn zài 'ěr duǒ lóng liǎo， kě yǐ shěng diào xiàng xǔ yóu nà yàng xǐ 'ěr duǒ de má fán， zhè bù shì jiàn hǎo shì má？” hé guān zǐ yòng zhè gè lì shǐ diǎn gù lái quàn wèi zì jǐ de qī zǐ， zhào cháng qín fèn xué xí， nǔ lì yán jiū wèn tí， zhù shū lì shuō。 dà jiā jué dé tā bù jǐn xué wèn yuān bó， ér qiě pǐn dé gāo shàng， yú shì bù duàn yòu rén dēng mén qiú jiào。 tā yī biān jiào shòu xué shēng， yī biān réng qián xīn xiě zuò。 tā jiào guò de xué shēng zhōng bù shǎo dōuchéng wéi hěn yòu xué wèn de rén， páng yuàn jiù shì qí zhōng de yī gè。 páng yuàn xué xí qī mǎn hòu， dào zhào guó dāng liǎo dà guān， bìng xiàng zhào wáng jiè shào liǎo hé guān zǐ de cái néng hé xué wèn， zhào wáng tīng liǎo fēi cháng gāo xīng， zhǔn bèi pìn qǐng hé guān zǐ dào zhào guó lái jiā yǐ zhòng yòng。 hé guān zǐ dé zhī zhè gè xiāo xī hòu， yīn bù yuàn zuò guān， biàn chèn zhào guó de shǐ chén hái méi lái dào de shí hòu， bǎ jiā bān dào liǎo shēn shān lǎo lín lǐ。
hé guān zǐ rèn wéi shì jiè shàng yī qièshì wù dōuzài bù tíng dì biàn huà， rén yào bù duàn dì xué xí， guó jiā yào kào dà jiā lái zhì lǐ。“ jǔ xián rèn néng”，“ fèi sī lì gōng” shì tā de zhù yào sī xiǎng， tā tí chū fèi chú fēng jiàn， shè lì jùn xiàn， jiàn lì fǎ zhì děng zhù zhāng。 zhè xiē xīn yíng de tí fǎ zài dāng shí shì hěn jìn bù de。 hòu lái， hé guān zǐ bǎ zì jǐ de zhèng zhì zhù zhāng hé zhé xué sī xiǎng xiě chéng liǎo shū， àn zhào dāng shí de xí guàn， shū míng yòng zuò zhě de míng zì jiào [ hé guān zǐ ]。 yóu yú tā de shū sī xiǎng jìn bù， wén bǐ xióng jiàn， guī lì duō cǎi， hěn kuài biàn chuán biàn quán guó， shēn dé hòu rén xǐ 'ài。 nán cháo de wén yì lǐ lùn jiā liú xié， táng cháo de wén xué jiā hán yù， sòng cháo de wén xué jiā lù diàn， míng cháo de wén xué jiā yáng shèn， lǐ zhì děng， dū jǐyǔ [ hé guān zǐ ] hěn gāo de píng jià。
jīn lóu zǐ shì nán běi cháo shí de liáng yuán dì xiāo yì de bǐ míng。
zhōng guó fēng jiàn dì wáng zhōng， wǒ bǐ jiào xǐ huān ná liáng yuán dì xiāo yì、 nán táng hòu zhù lǐ yù、 běi sòng zhǐ zōng zhào jí zuò bǐ jiào。 yīn wéi tā mendōu shì wén rén dì wáng， ér yòu dū shēng zài luàn shì， mìng yùn duō chuǎn。 bù tóng de shì， lǐ yù duō yī diǎn làng màn， zhào jí duō yī diǎn chǐ mí， xiāo yì zé duō yī xiē jiáo shì hé cāi jì。
xiāo yì， zì shì chéng， xiǎo zì qī fú， jīn jiāng sū wǔ jìn rén， shì nà sān cì shè shēn tóng tài sì de chóng fó nán cháo huáng dì liáng wǔ dì liáng yǎn de dì qī zǐ， shēng yú liáng wǔ dì tiān jiān qī nián（ 508 nián）。 chuán shuō， xiāo yì yào jiàng shēng shí， liáng wǔ dì xiāo yǎn zuò liǎo yī gè mèng， mèng jiàn yī gè miǎo mù hé shàng， shǒu zhí xiāng lú lái dào zhì jīn diàn qián shuō zì jǐ yào tuō shēng yú huáng gōng。 wǔ dì jīng xǐng， gōng nǚ jiù bào gào shuō shì hòu fēi shēng xià huáng zǐ。 guǒ rán， xiāo yì yī shēng xià lái jiù shì miǎo yī mù。 xiāo yǎn xìn fó， xiāng xìn xiāo yì jiù shì nà miǎo mù hé shàng zhuǎn shēng， suǒ yǐ duì xiāo yì chǒng 'ài yòu jiā。《 nán shǐ》 shuō xiāo yì“ cōng wù jùn lǎng， tiān cái yīng fā， chū yán wéi lùn， yīn xiǎng ruò zhōng”。 xiāo yì shì shū rú mìng，“ xìng 'ài shū jí， jì huàn mù， duō bù zì zhí juàn。 zhì dú shū zuǒ yòu， fān cì shàng zhí， zhòu yè wéi cháng， lüè wú xiū yǐ， suī shuì， juàn yóu bù shì。 wǔ rén gè sì yī gèng， héng zhì dá xiǎo。 cháng mián shú dà hān， zuǒ yòu yòu shuì， dú shī cì dì， huò tōu juàn dù zhǐ， dì bì jīng jué， gèng lìng zhuī dú， jiā yǐ jiǎ chǔ。 suī róng lüè yīn còu， jī wù fán duō， jūn shū yǔ xí， wén zhāng zhào gào， diǎn háo biàn jiù， dài bù yóu shǒu。 cháng yuē：‘ wǒ tāo yú wén shì， kuì yú wǔ fū。’ lùn zhě yǐ wéi dé yán。” suǒ yǐ， tā“ cháng zì bǐ zhū gé liàng、 huán wēn。”。 liáng wǔ dì xiāo yǎn yě xiāng xìn xiāo yì“ cháng zì bǐ zhū gé liàng、 huán wēn” zhī lèi de guǐ huà， fù yǐ jūn guó dà shì。 liáng yǎn 'àn guàn lì fēn fēng zhū zǐ zhèn shǒu gè zhèn。 xiāo yì 17 suì nà nián， xiāo yǎn wèn tā：“ sūn cè zài jiāng dōng jiàn gōng lì yè shí nián suì jǐ hé？” xiāo yì huí dá：“ shí qī。” liáng wǔ dì tàn yuē：“ zhèng shì nǐ zhè gè nián líng 'ā。” yú shì， tā fēng xiāo yì wéi xiāng dōng wáng， zhèn jiāng líng ( jīn hú běi jīng zhōu )， hòu yòu rèn shì zhōng、 dān yáng yǐn děng。 pǔ tōng qī nián (526 nián )， cái 18 suì de xiāo yǎn zhèng shì chū rèn jīng zhōu cì shǐ， dū dū jīng、 xiāng、 yǐng、 yì、 níng、 nán liáng liù zhōu zhū jūn shì， kòng zhì liǎo zhěng gè cháng jiāng zhōng shàng yóu。
liáng wǔ dì tài qīng yuán nián（ 547 nián）， hóu jǐng shuài bù tóu liáng， shēn dé liáng wǔ dì chǒng xìn， mìng tā zhù shǒu shòu yáng。 zhè gè hóu jǐng（ zì wàn jǐng）， běi wèi huái shuò zhèn（ jīn nèimēng gù yáng běi） rén， shì yī gè xiān bēi huà de jié zú rén。《 nán shǐ hóu jǐng chuán》 zài： hóu jǐng“ shǎo 'ér bù jī， jiàn dá xiāng lǐ。 jí cháng， xiāo yǒng yòu lǚ lì， shàn qí shè。”“ jiǎo huá duō jì， fǎn fù nán zhī。” zài dōng wèi gāo huān shǒu xià rèn guò shàng shū yòu pú shè、 lì bù shàng shū、 sī kōng、 sī tú、 hé nán dào dà xíng tái， jiàngbīng 10 wàn， zhuān zhì hé nán。 liáng wǔ dì tài qīng yuán nián（ 547 nián） gāo huān sǐ hòu， hóu jǐng pài rén shàng biǎo liáng wǔ dì， shuài hé nán shí sān zhōu zhī dì guī liáng。 shàng shū pú shè xiè jǔ jí bǎi bì jiān jué fǎn duì jiē nà hóu jǐng。 dàn shì， liáng wǔ dì lì pái zhòng yì， shòu hóu jǐng wéi dàjiàng jūn、 hé nán wáng， dū dū hé nán běi zhū jūn shì、 dà xíng tái。 hòu lái， hóu jǐng yǔ mù róng shào zōng yī zhàng 'ér bài， liáng wǔ dì zhǐ dé ràng tā dāng nán yù zhōu cì shǐ， zhèn shǒu shòu yáng。 tài qīng 'èr nián (548)， hóu jǐng pàn liáng。 xiāo yǎn mìng shào líng wáng xiāo guān wéi dà dū dū， shuài jūn píng pàn。 kě shì， zhè gè xiāo guān shì gè jiāo zòng 'ér yòu wú néng de rén， jìng rán 'àn bīng bù dòng， zuò shī tǎo fá hóu jǐng de zuì jiā shí jī， yǐ jí ràng hóu jǐng qián chū shòu yáng， jì 'ér gōng kè qiáo zhōu、 lì yáng， jìn 'ér jí jié 'èr sān shí wàn zhī duō wéi gōng jiàn kāng（ jīn nán jīng）。 zhè gè shí hòu， xiāo yì bù jǐn méi yòu biǎo xiàn chū yī wèi jūn shì jiā yīngyǒu de guǒ gǎn hé lěng jìng， ér qiě lián qǐ mǎ de chún wáng chǐ hán de dào lǐ dōubù dǒng， shèn zhì biǎo xiàn chū qí lěng kù yǔ zì sī de gè xìng。 xiāo yì shǒu shàng bù shì méi yòu bīng， tā zhǎng kòng zhe jīng、 xiāng、 yǐng、 yì、 níng、 nán liáng liù zhōu zhū jūn shì， kě yǐ shuō， bīng guǎng jiāng jīng。 dàn shì， tā zhǐ pài tā de 'ér zǐ xiāo fāng zhì děng shuài yī wàn yú rén， xiàng zhēng xìng de jiù yuán。 wàn yú rén yǔ 'èr sān shí wàn dà jūn， yǐ luǎn jī shí， jiēguǒ shì kě xiǎng 'ér zhī de。 xiāo yì zhǐ hǎo yòu pài wáng sēng biàn shuài zhōu shī zēng yuán， kě shì pài chū de bīng réng rán zhǐ yòu wàn rén， zhè qǐ bù shì dāng 'ér xì liǎo？ wáng sēng biàn dǎo bìng fēi yōng cái。 tā chū shēng yú jiāng mén， wéi yòu wèi jiāng jūn shén niàn zhī zǐ， yòu zhì yǒng jiān bèi、 shēn jīng bǎi zhàn， dāng nián wǔ níng jùn fǎn shí， jiù shì tā lǐng jūn tǎo píng de。 wú nài de shì， hóu jǐng wéi gōng jiàn kāng yǐ yòu yī duàn shí jiān， dài“ wáng mìng sēng biàn jiǎ jié， zǒng dū zhōu shī yī wàn， jiān liáng kuì fù yuán。 cái zhì jīng dū， gōng chéng xiàn méi， tiān zǐ méng chén。”（ jiàn《 liáng shū wáng sēng biàn chuán》 zhè jiù shì xiāo yì yōng bīng zì shǒu， bù gù tā lǎo zǐ huáng dì 'ān wēi de jiēguǒ， yǐ zhì ràng zì jǐ de fù qīn liáng wǔ dì xiāo yǎn bèi kùn huó huó 'è sǐ。 xiāo yǎn sǐ hòu， hóu jǐng lì tài zǐ xiāo gāng wéi huáng dì， zì fēng wéi dà dū dū。 hóu jǐng gōng rù jiàn kāng hòu，“ xī qū chéng shì wén wǔ， sù shēn 'ér chū”，“ zòng bīng shā lüè， jiāo shī sài lù”。（《 nán shǐ‧ hóu jǐng chuán》） dāng shí，“ zhōng yuán guàndài， suí jìn dù jiāng zhě bǎi jiā， gù jiāng dōng yòu《 bǎi pǔ》； zhì shì， zài dū zhě fù miè lüè jìn。”（ yán zhī tuī《 guān wǒ shēng fù》）
jiù zài xiāo yǎn de shī gǔ wèi hán shí， tā de 'ér zǐ men jǐn luó mì gǔ dì zhǎn kāi liǎo duó qǔ huáng wèi de zhàn zhēng。 zài zhè chǎng xuè xīng de zhēng duó zhàn zhōng， xiāo yì biǎo xiàn chū liǎo“ zì bǐ zhū gé liàng、 huán wēn。” de cái néng。 tā shǒu xiān xiàng liù gē xiāo guān kāi zhàn。 jiàn kāng bèi wéi shí， xiāo yì de liù gē xiāo guān yīn dū jūn tǎo hóu jǐng， jìn wèi sī mǎ， zài yǐng zhōu（ jīn hú běi wǔ chāng） dū dū zhōng wài zhū jūn shì。 zhè kě shì xiāo yì de xīn tóu dà huàn。 xiāo yì bù yuàn ràng xiāo guān zuò dà， zuò liǎo huáng wèi。 tā bù guǎn dà dí dāng qián， mìng wáng sēng biàn shuài jūn tǎo fá xiāo guān。 xiāo guān bù shì xiāo yì de duì shǒu， zhǐ hǎo bài zǒu rǔ nán。 jǐn jiē zhe， xiāo yì xiàng zhí 'ér xiāo yù（ xiāo yǎn de dí cháng sūn） kāi zhàn， yǐ xiāng zhōu cì shǐ hé dōng wáng xiāo yù bù cóng tǎo hóu jǐng， fā jūn jìn gōng xiāng zhōu。 xiāo yù yě bù shì ruò， jìng zì xiāng yáng shuài jūn gōng jiāng líng yǐ jiù xiāng zhōu。 xiāo yì yī miàn jí gōng cháng shā， yī miàn pài dàjiàng liǔ zhòng lǐ jìn bī xiāng yáng， pò shǐ xiāo chá tuì shǒu xiāng yáng。 xiāo chá yě bù shì dōng xī， wéi qiú zì bǎo， yǐn láng rù shì héng héng yǐ dāng fù yōng wéi tiáo jiàn， xiàng xī wèi yǔ wén tài qiú jiù。 yǔ wén tài zhèng chóu méi yòu xiàng liáng chū bīng de lǐ yóu， zhèng hǎo jiè xiāo yù qiú jiù， fā bīng gōng liáng， yī jǔ gōng zhàn liǎo hàn shuǐ yǐ dōng de dà piàn dì yù。 zhè yī xià， xiāo yì jí liǎo， tā xiǎng， nǐ xiāo yù huì mài guó， wǒ jiù bù huì？ tā yú cuì sòng chū 'ér zǐ wéi rén zhì， xiàng yǔ wén tài qiú hé。 dé dào xī wèi de zhī chí hòu， yú dà bǎo yuán nián (550 nián ) sì yuè， xiāo yì gōng xià liǎo cháng shā， zhǎn shā liǎo xiāo yù。
dà bǎo 'èr nián， hóu jǐng fèi jiǎn wén dì， lì xiāo dòng wéi dì， gǎi guó hào wéi tiān zhèng。 xiāo dòng（？ -552 nián）， zì yuán jí， shì zhāo míng tài zǐ xiāo tǒng de sūn zǐ， yù zhāng wáng xiāo huān de 'ér zǐ。 céng yī dù liáng wǔ dì zài xiāo tǒng qù shì hòu céng xiǎng lì xiāo dòng wéi huáng tài sūn。 dàn shì， zuì zhōng xiāo yǎn hái shì lì liǎo dì sān zǐ xiāo gāng wéi tài zǐ。 4 gè yuè hòu， hóu jǐng gān cuì fèi xiāo dòng zì lì。 xiāo yì qǔzǐ jī huì lái liǎo， lì jí mìng chén bà xiān、 wáng sēng biàn shuài bīng tǎo fá hóu jǐng。 hóu jǐng bīng bài， qǐ tú táo wáng shí bèi bù xià suǒ shā。 xiāo yì zài shōu fù jiàn yè de tóng shí， shùn biàn shā liǎo bèi hóu jǐng guān yú mì shì de sān gè zhí 'ér héng héng xiāo dòng、 xiāo qiáo、 xiāo jiū。 liáng chéng shèng yuán nián (552 nián ) shí yī yuè， xiāo yì jí wèi yú jiāng líng， shì wéi liáng yuán dì。
xiāo yì chēng dì hòu dì yī jiàn yào zuò de shì， jiù shì chǎn píng tā de dì dì、 liáng wǔ dì de dì bā zǐ xiāo jì。 yīn wéi， xiāo jì zài tóng yī nián sì yuè zài chéng dū zǎo yú tā chēng dì。 yī shān qǐ róng 'èr hǔ ní？ yào zhì yuē xiāo jì zuì hǎo de bàn fǎ jiù shì qiú zhù yú xī wèi。 xiāo yì qǐng qiú yǔ wén tài chū bīng jiā jī xiāo jì。 zhè zhèng zhōng yǔ wén tài de xià huái：“ qǔ shǔ zhì liáng， zài cí yī jǔ。”（《 zī zhì tōng jiàn liáng jì》） yǔ wén tài pài dàjiàng yùchí jiǒng shuài jūn rù shǔ。 xiāo jì zài liǎng miàn shòu dí de qíng kuàng xià， bīng bài bèi bèi liáng yuán dì de bù jiāng fán měng suǒ fú， bìng yǔ tā de dì sān zǐ xiāo yuán mǎn zài xiá kǒu bèi shā。 xiāo yì suī rán zuò shàng huáng wèi， dàn fù chū de dài jià shì jù dà de， yuán lái de liáng wáng cháo yǐ zhī lí pò suì， xiāng yáng、 yì zhōu děng yī dài de dà piàn dì pán bèi xī wèi zhàn lǐng。
zhè shí hòu， xiāo yì zài jiàn dū hé dì dídí wèn tí shàng yòu fàn liǎo yī gè dà cuò。 tā jué dìng yí dū jiāng líng， pài dàjiàng wáng sēng biàn、 chén bà xiān fēn zhèn xià yóu de jiàn kāng、 jīng kǒu。 dāng shí， wǔ chāng tài shǒu zhū mǎi chén jiù duì xiāo yì shuō：“ jiàn kāng jiù dū， shān líng suǒ zài； jīng zhèn biān jiāng， fēi wáng zhě zhī zhái。” dàn shì， xiāo yì rèn wéi“ jiàn kāng diāo cán， jiāng líng quán shèng。”（《 zī zhì tōng jiàn liáng jì》） qí shí， dāng shí de jiāng líng yǐ xiàn rù xī wèi de bāo wéi zhī zhōng。 chéng shèng sān nián (554 nián ) wǔ yuè， sàn qí láng yǔ jì cái tí xǐng xiāo yì shuō：“ bì xià yí liú zhòng chén zhèn jiāng líng， zhěng pèi hái dū ( jiàn kāng ) yǐ bì qí huàn。 jiǎ lìng wèi lǔ qīn cù， zhǐ shī jīng、 xiāng， zài yú shè jì， yóu dé wú lǜ。”《 zī zhì tōng jiàn liáng jì》） jiù zài zhè gè guān jiàn de shí hóu， xiāo yì yòu fàn liǎo zhèng zhì yòu zhì zhèng de cuò wù héng héng tā xiāng xìn yǔ xī wèi de zhèng zhì tóng méng。 shū bù zhī， zhè zhǒng tóng méng shì yǐ zhèng zhì lì yì wéi qián tí de， zhǐ yòu gòng tóng de lì yì， méi yòu yǒng yuǎn de péng yǒu。 liáng chéng shèng sì nián (555 nián ) jiǔ yuè， xī wèi zhōng yú sī xià yǒu yì de miàn shā， chì luǒ luǒ chū bīng gōng liáng。 xī wèi jūn dù hàn shuǐ hòu， pài jīng qí xiān jù jiāng jīn， duàn jiāng líng de wài yuán， rán hòu hé wéi jiāng líng。 xiāo yì zài gū lì wú yuán de qíng kuàng xià， zhǐ hǎo chū jiàng， bèi hài hòu zàng yú“ jiāng níng jiù yíng”， jí jiāng níng xiàn tōng wàng shān de qí mǔ ruǎn tài hòu líng。
jù shuō， jiāng líng bèi wéi wēi zài dàn xī shí， xiāo yì bìng méi yòu xiǎng dào táo mìng， ér shì xià mìng shāo diào gōng nèi zhēn cáng de shí sì wàn juàn gǔ jīn tú shū。 xī wèi jiàngshì hàoqí dì wèn lún wéi fú lǔ de xiāo yì wèishénme shāo shū？ xiāo yì tòng fèn de shuō：“ dú shū wàn juàn， yóu yòu jīn rì， gù fén zhī！”
qí shí， xiāo yì zhì sǐ qián hái shì yī gè hú tú chóng， hài tā yòu wáng guó sàng mìng bēi jú de bù shì“ dú shū wàn juàn”， ér shì dú shū bù qiú kān jiě， dú sǐ liǎo shū。 tā suī rán“ dú shū wàn juàn”， què yī zhí méi yòu nòng dǒng“ dì wáng zhī shù” zhè yī mén zuì dà de xué wèn。
shénme shì“ dì wáng zhī shù ní？ zòng héng jiā rèn wéi zhèng zhì mù de shì gāng， suǒ yǐ“ dà xíng bù gù xì jǐn， dà lǐ bù cí xiǎo ràng。” hán fēi zǐ rèn wéi： zhì lì shì dì wáng zhī shù。 tā de“ dì wáng zhī shù” bāo hán sān gè fāng miàn de nèi róng： yī、 zhì lì yǐn gāng shì zhì guó de guān jiàn。“ rén zhù zhě， shǒu fǎ zé chéng yǐ lì gōng zhě yě。”“ míng zhù zhì lì bù zhì mín。”（《 hán fēi zǐ wài chǔ shuō yòu xià》） èr、 zhì guó yòng néng rén， ér bù yòng xián rén。“ rénrén yǐ shì， cún wáng zhì luàn zhī jī yě。 wú shù yǐ rénrén， wú suǒ rèn 'ér bù bài。”《 hán fēi zǐ bā shuō》） sān、 zhì guó bù néng yǐ rén xìng shàn wéi yǐ jù， ér yào yǐ rén xìng zì lì wéi jī chǔ。“ shèng rén zhī zhì guó yě， gù yòu shǐ rén bù dé bù 'ài wǒ zhī dào， ér bù shì rén zhī yǐ 'ài wèiwǒ yě。 shì rén zhī yǐ 'ài wǒ zhě wēi yǐ， shì wú bù kě bù wéi zhě 'ān yǐ。”（《 jiān jié shì chén》） qí shí， xián míng de jūn zhù dōuzhī dào， zhēn zhèng“ dì wáng zhī shù” de jīng suǐ jiù shì“ mín wéi guì， jūn wéi qīng， shè jì cì zhī。” yīn wéi tā men míng bái zhè gè dào lǐ：“ shuǐ kě zài zhōu , yì kě fù zhōu。” zhè xué wèn de gōng fū kě shì zài shū běn zhī wài。
xiāo yì bù míng bái zhè gè dào lǐ。 suǒ yǐ， tā zài zhèng zhì shàng de cuò wù shì bù yīnggāi jié méng xī wèi， yǐn láng rù shì， lái duì fù zì jǐ de xiōng dì。 yǔ hǔ móu pí de bì rán de jié jú zhǐ néng shì yǐn huǒ shāo shēn。 tā zài jūn shì shàng de cuò wù shì wéi liǎo yǔ xiāo yù、 xiāo chá zhēng huáng wèi， ràng xī wèi zhàn lǐng liǎo shī xiāng yáng jí hàn běi zhī dì， shī diào liǎo cháng jiāng shàng yóu xiǎn yào de yōu shì。 ér luǒ dé liǎo xiōng dì zhī jiān de dǒu zhēng zhī hòu， yòu bǎ jīng bīng liáng jiāng dū zhì yú jiàn kāng、 jīng kǒu， shǐ jīng dū jiāng líng bīng lì kōng xū， xī wèi yòu jī kě chéng， zhǐ yòng liǎo wǔ wàn de bīng lì， jiù gōng xià jiāng líng。 tā zài dì lǐ jīng yíng shàng de cuò wù shì fàng qì jiàn kāng， ér yí dū jiāng líng， jiāng zì jǐ de zhèng zhì zhōng xīn zhì yú gū lì de xiǎn dì。 dàn shì， zhè xiē cuò wù dū hái bù shì zuì zhòng yào de。 zuì zhòng de shì zuò wéi yī míng zhèng zhì jiā， bù dǒng dé shénme shì shěn shí duóshì。“ hóu jǐng zhī luàn” hòu de liáng yǐ mín shēng diāo bì， guó shì shuāi ruò。 jiā zhī， gè wáng zǐ zhī jiān de zhēng quán duó lì， ěr yú wǒ zhà， gèng jiā sù liǎo liáng wáng cháo zǒu xiàng shuāi wáng。 zài nán běi cháo zhè gè ruò ròu qiáng shí shí qī， méi yòu qiáng quán， jiù bù kě néng yòu zhù quán。 suǒ yǐ， liáng de miè wáng shì bì rán de， zhǐ shì gè shí jiān wèn tí 'ér yǐ。 xiāo yì“ dú wàn juàn shū”， yě méi yòu nòng dǒng zhè gè dào lǐ。
xiāo yì liú yòu jīn rì zhī míng， hái shì yòu lài yú tā“ dú shū wàn juàn”， fǒu zé zhǐ néng shì yānmò yú lì shǐ cháng hé zhōng de yī lì shā lì。 liáng shì xiāo jiā fù zǐ kě yǐ chēng dé shàng shì wén xué shì jiā， bù jǐn xiāo yǎn cháng yú wén xué， shàn yuèlǜ， jīng shū fǎ， tā de zhǎngzǐ xiāo tǒng、 cì zǐ xiāo zōng、 dì sān zǐ xiāo gāng、 dì liù zǐ xiāo guān、 dì qī zǐ xiāo yì、 dì bā zǐ xiāo jì， sūn zǐ xiāo chá děngdōu shì wén xué gāo shǒu， yòu zuò pǐn chuán shì。 suǒ yǐ， míng dài xué zhě zhāng pǔ shuō：“ dì wáng zhī jiā， wén zhāng guī wěi， qián yòu cáo wèi， hòu yòu xiāo liáng；”（《 hàn wèi liù cháo bǎi sān jiā jí》） qīng dài xué zhě hè yí sūn yě shuō：“ nán cháo qí liáng yǐ hòu， dì wáng wù yǐ xīn cí xiāng jìng， ér liáng shì yī jiā， bù jiǎn cáo jiā fù zǐ xiōng dì。”（《 shī fá》） jiù yǐ xiàn dài de biāo zhǔn， xiāo yì yě gòu dé shàng guó jiā jí zuò jiā de chēng hào， lì shǐ zī liào zài， tā“ shēng píng zhù shù shèn fù， fán 20 zhǒng， 400 yú juàn”。 suǒ shè jí de lǐng yù zhī guǎng fàn yě lìng rén shí fēn chī jīng， rú《 jīn lóu zǐ》、《 dān yáng yǐn chuán》、《 zhōu yì jiǎng shū》、《 lián shān yì jiǎng shū》、《 shì jīng》 děng， zhù zuò děng shēn。 bù yào shuō shì yī gè zhěng tiān chén mí yú quán shì dǒu zhēng zhōng de wáng zǐ， jiù shì yī gè zhuān yè zuò jiā yě nán zuò dào。 kě shì， tā zuò dào liǎo。 kě xī， jiāng líng chéng de yī bǎ huǒ， shāo dé zhǐ shèng xià yī běn《 jīn lóu zǐ》 liú chuán yú shì。
rén de xìng gé shì duō zhòng xìng de。 zuò wéi zhèng zhì jiā de xiāo yì shì lěng kù de。 tā wèile zì jǐ de zhèng zhì de yù wàng， kě néng háo bù shǒu ruǎn de shā xiōng dì、 shā zhí 'ér。 dàn shì， zuò wéi wén xué jiā de xiāo yì yòu xiǎn de róu qíng de。 wǒ men qiě kàn tā de《 cǎi lián fù》：“ zǐ jīng xī wén bō， hóng lián xī jì hé。 lǜ fáng xī cuì gài， sù shí xī huáng luó。 yú shí yāo tóng yuán nǚ， dàng zhōu xīn xǔ， yì shǒu xú huí， jiān chuán yǔ bēi。 zhào jiāng yí 'ér zǎo guà， chuán yù dòng 'ér píng kāi。 ěr qí xiān yāo shù sù， qiān yán gù bù。 xià shǐ chūn yú， yè nèn huā chū。 kǒng zhān cháng 'ér qiǎn xiào， wèi qīng chuán 'ér liǎn jū， gù yǐ shuǐ jiàn lán ráo， lú qīn luó jiān。 jú zé wèi fǎn， wú tái jiǒng jiàn， xìng shī zhān shān， líng cháng rào chuàn。 fàn bǎi zhōu 'ér róng yǔ， gē cǎi lián yú jiāng zhǔ。 gē yuē：‘ bì yù xiǎo jiā nǚ， lái jià rǔ nán wáng。 lián huā luàn liǎn sè， hé yè zá yī xiāng。 yīn chí jiàn jūn zǐ， yuàn xí fú róng cháng。’” yī duì jùn nán jìng nǚ， dàng zhōu cǎi lián， liǎng qíng xiāng yuè， xīn xīn xiāng yìn de qíng jǐng yuè rán zhǐ shàng。 suǒ yǐ， wǒ men lǐ jiě liǎo xiāo yì yǔ wáng fēi xú zhāo pèi de 'ài qíng bēi jú。 tā bù 'ài xú zhāo pèi bìng bù shì yīn wéi xú zhāo pèi bù měi， fǒu zé jiù bù huì yòu“ xú niàn bàn lǎo， fēng yùn yóu cún” de shuō fǎ。 xiāo yì bù xǐ huān tā de yuán yīn shì zhè zhuāng hūn yīn shì zhèng zhì de lián yīn héng héng xú zhāo pèi shì qián qí guó tài wèi de sūn nǚ、 liáng cháo shì zhōng xìn wǔ jiāng jūn xú kūn de nǚ 'ér。 zài 'ài qíng guān shàng， xiāo yì shì nìngyuàn“ bì yù xiǎo jiā nǚ， lái jià rǔ nán wáng。” wǒ men yě jiù lǐ jiě liǎo， dāng xú zhāo pèi hóng xìng chū qiáng， xiāo yì dài liǎo lǜ mào zǐ hòu， hái yòu xīn qíng xiě nà shǒu《 dàng fù qiū sī fù》：“ dàng yú zhī bié shí nián， chàng fù zhī jū zì lián。 dēng lóu yī wàng wéi jiàn， yuǎn shù hán yān。 píng yuán rú cǐ， bù zhī dào lù jǐ qiān？ tiān yǔ shuǐ xī xiāng bī， shān yǔ yún xī gòng sè。 shān zé cāng cāng rù hàn， shuǐ zé juān juān bù cè。 shuí fù kān jiàn niǎo fēi， bēi míng zhǐ yì？ qiū hé yuè 'ér bù qīng， yuè hé qiū 'ér bù míng。 kuàng nǎi chàng lóu dàng fù， duì cǐ shāng qíng。 yú shí lù wěi tíng huì， shuāng fēng jiē qì， zuò shì dài cháng， zhuǎn kàn yāo xì。 zhòng yǐ qiū shuǐ wén bō， qiū yún sì luó。 rì 'àn 'àn 'ér jiāng mù， fēng sāo sāo 'ér dù hé。 jiāng yuàn huí wén zhī jǐn， jūn bēi chū sài zhī gē。 xiāng sī xiāng wàng， lù yuǎn rú hé？ bìn piāo péng 'ér jiàn luàn， xīn huái chóu 'ér zhuǎn tàn。 chóu suǒ cuì méi liǎn， tí duō hóng fěn màn。 yǐ yǐ zāi！ qiū fēng qǐ xī qiū yè fēi， chūn huā luò xī chūn rì huī。 chūn rì chí chí yóu kě zhì， róng zǐ xíng xíng zhōng bù guī。” zhè bù wán quán shì“ nán běi cháo shí dài， běi fāng zhōng yuán dì qū， wǔ hú xiāng jì rù qīn， guó jiā zhèng quán rú zǒu mǎ dēng yī bān biàn huàn。 tǒng yī zhuàng tài xià tuī xíng de fēng jiàn lǐ fǎ nán yǐ wéi jì， ér qiě yě shì shòu jìn rù zhōng yuán de wén míng chéng dù xiāng duì luò hòu de gè shǎo shù mín zú shēng huó xí sú de yǐng xiǎng， rén men duì qíng 'ài de zhuī qiú gèng chǔyú yī zhǒng kāi fàng de zhuàng tài。 zhēn cāo guān niàn bù xiàng hòu shì nà yàng yán jǐn， hěn duō nǚ xìng dū gǎn yú chōng pò lǐ jiào de shù fù。 jiā shàng huáng lǎo zhī xué、 qīng tán fēng qì zài shì zú de liú xíng， rú《 shì shuō xīn yǔ》 de fēng gé， nán xìng zhù zhòng nà zhǒng tà xuě wú hén、 gū hóng piāomiǎo de fēi shì sú qíng qù， zài qíng shì fāng miàn bǐ jiào suí yì huò kàn de kāi。” ér shì méi yòu 'ài qíng jī chǔ de hūn yīn biǎo lù chū lái yī zhǒng lěng kù de dàn mò， jiāng bēi jú de guò chéng yǎn yì wéi chún cuì shì yī zhǒng yì shù xíng shì。
xiāo yì hái xiě guò yī shǒu《 yǒng yíng huǒ》 de shī：“ zhe rén yí bù rè， jí cǎo yà wú yān。 dào lái dēng xià 'àn， fān wǎng yǔ zhōng rán。” zhè shǒu shī jǐn kòu zhe yíng huǒ chóng de“ guāng”， xiě tā de guāng de“ bù rè”， xiě tā qī xī chù de jí cǎo yě“ wú yān”， xiě tā zài dēng xià“ àn”， què zài yǔ zhōng“ rán（ rán）”。 zhěng shǒu shī， xiǎng xiàng fēng fù， yòng cí yán jǐn。 kě shì， shǐ liào shàng shuō xiāo yì“ shàn wǔ yán shī” què fēi xū yán。 xiāo yì de nà shǒu《 hòu yuán huí wén shī》：“ xié fēng rào jìng qū， sǒng shí dài shān lián， huā yú fú xì niǎo， shù mì yǐn míng chán。 chán míng yǐn mì shù， niǎo xì fú yú huā。 lián shān dài shí sǒng， qū jìng rào fēng xié。” yǔ yòu“ duō cái yì， shàn lì shū， shǐ biàn gǔ fǎ， shèn yòu juān hǎo” zhī chēng de xiāo guān de nà shǒu：“ zhú huá lín jìng yè， xiāng qì rù zhòng wéi。 qū dù wén gē yuǎn， fán xián jué wǔ chí。 chí wǔ jué xián fán， yuǎn gē wén dù qū。 wéi zhòng rù qì xiāng， yè jìng lín huá zhú” de《 huí wén shī》 xiāng bǐ， yī diǎn yě bù xùn sè。
xiāo yì bù jǐn wén cái zhuó zhù， qí shū fǎ huì huà fāng miàn yě zào yì fēi qiǎn。 tā shì nán cháo shí zuì zǎo jiā rù huì huà hángliè de dì jūn huà jiā zhī yī。 shǐ liào shàng shuō tā：“ shēng miǎo shàn shū huà， guànjué yī shí”， yě jué fēi xū yán。 nán cháo zhù míng de huì huà píng lùn jiā yáo zuì shuō tā：“ xué qióng xìng biǎo， xīn shī zào huà， zú shǐ xún zuì、 wèi xié gé bǐ， yuán qiàn、 lù tàn wēi tāo hàn。” kě xī zhè xiē zuò pǐn dōuyǐ ràng jiāng líng chéng de nà bǎ huǒ shāo dé dàng rán wú cún。 xiàn zài wéi yī cáng yú nán jīng bó wù yuàn de xiāo yì de《 zhí gòng tú》（ yòu míng《 fān kè rù cháo tú》 huò《 wáng huì tú》）， wéi běi sòng mó běn。 jù shuō yuán《 zhí gòng tú》 wéi cháng juàn juàn běn shè sè zòng 26． 7 lí mǐ héng 402． 6 lí mǐ， miáo huì yòu 25 guó shǐ chén xiàng， xiàn jǐn cún cán juàn 198 lí mǐ， 12 guó shǐ chén xiàng。 zhè fú huà yǐ gāo gǔ yóu sī miáo wéi zhù， jiān shī lán yè miáo shǒu fǎ， chéng xí wèi jìn yǐ lái fù yòu zhuāng shì 'ér jǐn yán de huì huà fēng gé。
kě jiàn， xiāo yì zhī suǒ yǐ néng qiān gǔ liú míng， bù shì tā nà mèng mèi yǐ qiú de dì yè， ér hái shì tā de wén cái。 tā yòu hé bì 'āi yuàn“ dú shū wàn juàn， yóu yòu jīn rì” ní？
zhōng guó fēng jiàn dì wáng zhōng， wǒ bǐ jiào xǐ huān ná liáng yuán dì xiāo yì、 nán táng hòu zhù lǐ yù、 běi sòng zhǐ zōng zhào jí zuò bǐ jiào。 yīn wéi tā mendōu shì wén rén dì wáng， ér yòu dū shēng zài luàn shì， mìng yùn duō chuǎn。 bù tóng de shì， lǐ yù duō yī diǎn làng màn， zhào jí duō yī diǎn chǐ mí， xiāo yì zé duō yī xiē jiáo shì hé cāi jì。
xiāo yì， zì shì chéng， xiǎo zì qī fú， jīn jiāng sū wǔ jìn rén， shì nà sān cì shè shēn tóng tài sì de chóng fó nán cháo huáng dì liáng wǔ dì liáng yǎn de dì qī zǐ， shēng yú liáng wǔ dì tiān jiān qī nián（ 508 nián）。 chuán shuō， xiāo yì yào jiàng shēng shí， liáng wǔ dì xiāo yǎn zuò liǎo yī gè mèng， mèng jiàn yī gè miǎo mù hé shàng， shǒu zhí xiāng lú lái dào zhì jīn diàn qián shuō zì jǐ yào tuō shēng yú huáng gōng。 wǔ dì jīng xǐng， gōng nǚ jiù bào gào shuō shì hòu fēi shēng xià huáng zǐ。 guǒ rán， xiāo yì yī shēng xià lái jiù shì miǎo yī mù。 xiāo yǎn xìn fó， xiāng xìn xiāo yì jiù shì nà miǎo mù hé shàng zhuǎn shēng， suǒ yǐ duì xiāo yì chǒng 'ài yòu jiā。《 nán shǐ》 shuō xiāo yì“ cōng wù jùn lǎng， tiān cái yīng fā， chū yán wéi lùn， yīn xiǎng ruò zhōng”。 xiāo yì shì shū rú mìng，“ xìng 'ài shū jí， jì huàn mù， duō bù zì zhí juàn。 zhì dú shū zuǒ yòu， fān cì shàng zhí， zhòu yè wéi cháng， lüè wú xiū yǐ， suī shuì， juàn yóu bù shì。 wǔ rén gè sì yī gèng， héng zhì dá xiǎo。 cháng mián shú dà hān， zuǒ yòu yòu shuì， dú shī cì dì， huò tōu juàn dù zhǐ， dì bì jīng jué， gèng lìng zhuī dú， jiā yǐ jiǎ chǔ。 suī róng lüè yīn còu， jī wù fán duō， jūn shū yǔ xí， wén zhāng zhào gào， diǎn háo biàn jiù， dài bù yóu shǒu。 cháng yuē：‘ wǒ tāo yú wén shì， kuì yú wǔ fū。’ lùn zhě yǐ wéi dé yán。” suǒ yǐ， tā“ cháng zì bǐ zhū gé liàng、 huán wēn。”。 liáng wǔ dì xiāo yǎn yě xiāng xìn xiāo yì“ cháng zì bǐ zhū gé liàng、 huán wēn” zhī lèi de guǐ huà， fù yǐ jūn guó dà shì。 liáng yǎn 'àn guàn lì fēn fēng zhū zǐ zhèn shǒu gè zhèn。 xiāo yì 17 suì nà nián， xiāo yǎn wèn tā：“ sūn cè zài jiāng dōng jiàn gōng lì yè shí nián suì jǐ hé？” xiāo yì huí dá：“ shí qī。” liáng wǔ dì tàn yuē：“ zhèng shì nǐ zhè gè nián líng 'ā。” yú shì， tā fēng xiāo yì wéi xiāng dōng wáng， zhèn jiāng líng ( jīn hú běi jīng zhōu )， hòu yòu rèn shì zhōng、 dān yáng yǐn děng。 pǔ tōng qī nián (526 nián )， cái 18 suì de xiāo yǎn zhèng shì chū rèn jīng zhōu cì shǐ， dū dū jīng、 xiāng、 yǐng、 yì、 níng、 nán liáng liù zhōu zhū jūn shì， kòng zhì liǎo zhěng gè cháng jiāng zhōng shàng yóu。
liáng wǔ dì tài qīng yuán nián（ 547 nián）， hóu jǐng shuài bù tóu liáng， shēn dé liáng wǔ dì chǒng xìn， mìng tā zhù shǒu shòu yáng。 zhè gè hóu jǐng（ zì wàn jǐng）， běi wèi huái shuò zhèn（ jīn nèimēng gù yáng běi） rén， shì yī gè xiān bēi huà de jié zú rén。《 nán shǐ hóu jǐng chuán》 zài： hóu jǐng“ shǎo 'ér bù jī， jiàn dá xiāng lǐ。 jí cháng， xiāo yǒng yòu lǚ lì， shàn qí shè。”“ jiǎo huá duō jì， fǎn fù nán zhī。” zài dōng wèi gāo huān shǒu xià rèn guò shàng shū yòu pú shè、 lì bù shàng shū、 sī kōng、 sī tú、 hé nán dào dà xíng tái， jiàngbīng 10 wàn， zhuān zhì hé nán。 liáng wǔ dì tài qīng yuán nián（ 547 nián） gāo huān sǐ hòu， hóu jǐng pài rén shàng biǎo liáng wǔ dì， shuài hé nán shí sān zhōu zhī dì guī liáng。 shàng shū pú shè xiè jǔ jí bǎi bì jiān jué fǎn duì jiē nà hóu jǐng。 dàn shì， liáng wǔ dì lì pái zhòng yì， shòu hóu jǐng wéi dàjiàng jūn、 hé nán wáng， dū dū hé nán běi zhū jūn shì、 dà xíng tái。 hòu lái， hóu jǐng yǔ mù róng shào zōng yī zhàng 'ér bài， liáng wǔ dì zhǐ dé ràng tā dāng nán yù zhōu cì shǐ， zhèn shǒu shòu yáng。 tài qīng 'èr nián (548)， hóu jǐng pàn liáng。 xiāo yǎn mìng shào líng wáng xiāo guān wéi dà dū dū， shuài jūn píng pàn。 kě shì， zhè gè xiāo guān shì gè jiāo zòng 'ér yòu wú néng de rén， jìng rán 'àn bīng bù dòng， zuò shī tǎo fá hóu jǐng de zuì jiā shí jī， yǐ jí ràng hóu jǐng qián chū shòu yáng， jì 'ér gōng kè qiáo zhōu、 lì yáng， jìn 'ér jí jié 'èr sān shí wàn zhī duō wéi gōng jiàn kāng（ jīn nán jīng）。 zhè gè shí hòu， xiāo yì bù jǐn méi yòu biǎo xiàn chū yī wèi jūn shì jiā yīngyǒu de guǒ gǎn hé lěng jìng， ér qiě lián qǐ mǎ de chún wáng chǐ hán de dào lǐ dōubù dǒng， shèn zhì biǎo xiàn chū qí lěng kù yǔ zì sī de gè xìng。 xiāo yì shǒu shàng bù shì méi yòu bīng， tā zhǎng kòng zhe jīng、 xiāng、 yǐng、 yì、 níng、 nán liáng liù zhōu zhū jūn shì， kě yǐ shuō， bīng guǎng jiāng jīng。 dàn shì， tā zhǐ pài tā de 'ér zǐ xiāo fāng zhì děng shuài yī wàn yú rén， xiàng zhēng xìng de jiù yuán。 wàn yú rén yǔ 'èr sān shí wàn dà jūn， yǐ luǎn jī shí， jiēguǒ shì kě xiǎng 'ér zhī de。 xiāo yì zhǐ hǎo yòu pài wáng sēng biàn shuài zhōu shī zēng yuán， kě shì pài chū de bīng réng rán zhǐ yòu wàn rén， zhè qǐ bù shì dāng 'ér xì liǎo？ wáng sēng biàn dǎo bìng fēi yōng cái。 tā chū shēng yú jiāng mén， wéi yòu wèi jiāng jūn shén niàn zhī zǐ， yòu zhì yǒng jiān bèi、 shēn jīng bǎi zhàn， dāng nián wǔ níng jùn fǎn shí， jiù shì tā lǐng jūn tǎo píng de。 wú nài de shì， hóu jǐng wéi gōng jiàn kāng yǐ yòu yī duàn shí jiān， dài“ wáng mìng sēng biàn jiǎ jié， zǒng dū zhōu shī yī wàn， jiān liáng kuì fù yuán。 cái zhì jīng dū， gōng chéng xiàn méi， tiān zǐ méng chén。”（ jiàn《 liáng shū wáng sēng biàn chuán》 zhè jiù shì xiāo yì yōng bīng zì shǒu， bù gù tā lǎo zǐ huáng dì 'ān wēi de jiēguǒ， yǐ zhì ràng zì jǐ de fù qīn liáng wǔ dì xiāo yǎn bèi kùn huó huó 'è sǐ。 xiāo yǎn sǐ hòu， hóu jǐng lì tài zǐ xiāo gāng wéi huáng dì， zì fēng wéi dà dū dū。 hóu jǐng gōng rù jiàn kāng hòu，“ xī qū chéng shì wén wǔ， sù shēn 'ér chū”，“ zòng bīng shā lüè， jiāo shī sài lù”。（《 nán shǐ‧ hóu jǐng chuán》） dāng shí，“ zhōng yuán guàndài， suí jìn dù jiāng zhě bǎi jiā， gù jiāng dōng yòu《 bǎi pǔ》； zhì shì， zài dū zhě fù miè lüè jìn。”（ yán zhī tuī《 guān wǒ shēng fù》）
jiù zài xiāo yǎn de shī gǔ wèi hán shí， tā de 'ér zǐ men jǐn luó mì gǔ dì zhǎn kāi liǎo duó qǔ huáng wèi de zhàn zhēng。 zài zhè chǎng xuè xīng de zhēng duó zhàn zhōng， xiāo yì biǎo xiàn chū liǎo“ zì bǐ zhū gé liàng、 huán wēn。” de cái néng。 tā shǒu xiān xiàng liù gē xiāo guān kāi zhàn。 jiàn kāng bèi wéi shí， xiāo yì de liù gē xiāo guān yīn dū jūn tǎo hóu jǐng， jìn wèi sī mǎ， zài yǐng zhōu（ jīn hú běi wǔ chāng） dū dū zhōng wài zhū jūn shì。 zhè kě shì xiāo yì de xīn tóu dà huàn。 xiāo yì bù yuàn ràng xiāo guān zuò dà， zuò liǎo huáng wèi。 tā bù guǎn dà dí dāng qián， mìng wáng sēng biàn shuài jūn tǎo fá xiāo guān。 xiāo guān bù shì xiāo yì de duì shǒu， zhǐ hǎo bài zǒu rǔ nán。 jǐn jiē zhe， xiāo yì xiàng zhí 'ér xiāo yù（ xiāo yǎn de dí cháng sūn） kāi zhàn， yǐ xiāng zhōu cì shǐ hé dōng wáng xiāo yù bù cóng tǎo hóu jǐng， fā jūn jìn gōng xiāng zhōu。 xiāo yù yě bù shì ruò， jìng zì xiāng yáng shuài jūn gōng jiāng líng yǐ jiù xiāng zhōu。 xiāo yì yī miàn jí gōng cháng shā， yī miàn pài dàjiàng liǔ zhòng lǐ jìn bī xiāng yáng， pò shǐ xiāo chá tuì shǒu xiāng yáng。 xiāo chá yě bù shì dōng xī， wéi qiú zì bǎo， yǐn láng rù shì héng héng yǐ dāng fù yōng wéi tiáo jiàn， xiàng xī wèi yǔ wén tài qiú jiù。 yǔ wén tài zhèng chóu méi yòu xiàng liáng chū bīng de lǐ yóu， zhèng hǎo jiè xiāo yù qiú jiù， fā bīng gōng liáng， yī jǔ gōng zhàn liǎo hàn shuǐ yǐ dōng de dà piàn dì yù。 zhè yī xià， xiāo yì jí liǎo， tā xiǎng， nǐ xiāo yù huì mài guó， wǒ jiù bù huì？ tā yú cuì sòng chū 'ér zǐ wéi rén zhì， xiàng yǔ wén tài qiú hé。 dé dào xī wèi de zhī chí hòu， yú dà bǎo yuán nián (550 nián ) sì yuè， xiāo yì gōng xià liǎo cháng shā， zhǎn shā liǎo xiāo yù。
dà bǎo 'èr nián， hóu jǐng fèi jiǎn wén dì， lì xiāo dòng wéi dì， gǎi guó hào wéi tiān zhèng。 xiāo dòng（？ -552 nián）， zì yuán jí， shì zhāo míng tài zǐ xiāo tǒng de sūn zǐ， yù zhāng wáng xiāo huān de 'ér zǐ。 céng yī dù liáng wǔ dì zài xiāo tǒng qù shì hòu céng xiǎng lì xiāo dòng wéi huáng tài sūn。 dàn shì， zuì zhōng xiāo yǎn hái shì lì liǎo dì sān zǐ xiāo gāng wéi tài zǐ。 4 gè yuè hòu， hóu jǐng gān cuì fèi xiāo dòng zì lì。 xiāo yì qǔzǐ jī huì lái liǎo， lì jí mìng chén bà xiān、 wáng sēng biàn shuài bīng tǎo fá hóu jǐng。 hóu jǐng bīng bài， qǐ tú táo wáng shí bèi bù xià suǒ shā。 xiāo yì zài shōu fù jiàn yè de tóng shí， shùn biàn shā liǎo bèi hóu jǐng guān yú mì shì de sān gè zhí 'ér héng héng xiāo dòng、 xiāo qiáo、 xiāo jiū。 liáng chéng shèng yuán nián (552 nián ) shí yī yuè， xiāo yì jí wèi yú jiāng líng， shì wéi liáng yuán dì。
xiāo yì chēng dì hòu dì yī jiàn yào zuò de shì， jiù shì chǎn píng tā de dì dì、 liáng wǔ dì de dì bā zǐ xiāo jì。 yīn wéi， xiāo jì zài tóng yī nián sì yuè zài chéng dū zǎo yú tā chēng dì。 yī shān qǐ róng 'èr hǔ ní？ yào zhì yuē xiāo jì zuì hǎo de bàn fǎ jiù shì qiú zhù yú xī wèi。 xiāo yì qǐng qiú yǔ wén tài chū bīng jiā jī xiāo jì。 zhè zhèng zhōng yǔ wén tài de xià huái：“ qǔ shǔ zhì liáng， zài cí yī jǔ。”（《 zī zhì tōng jiàn liáng jì》） yǔ wén tài pài dàjiàng yùchí jiǒng shuài jūn rù shǔ。 xiāo jì zài liǎng miàn shòu dí de qíng kuàng xià， bīng bài bèi bèi liáng yuán dì de bù jiāng fán měng suǒ fú， bìng yǔ tā de dì sān zǐ xiāo yuán mǎn zài xiá kǒu bèi shā。 xiāo yì suī rán zuò shàng huáng wèi， dàn fù chū de dài jià shì jù dà de， yuán lái de liáng wáng cháo yǐ zhī lí pò suì， xiāng yáng、 yì zhōu děng yī dài de dà piàn dì pán bèi xī wèi zhàn lǐng。
zhè shí hòu， xiāo yì zài jiàn dū hé dì dídí wèn tí shàng yòu fàn liǎo yī gè dà cuò。 tā jué dìng yí dū jiāng líng， pài dàjiàng wáng sēng biàn、 chén bà xiān fēn zhèn xià yóu de jiàn kāng、 jīng kǒu。 dāng shí， wǔ chāng tài shǒu zhū mǎi chén jiù duì xiāo yì shuō：“ jiàn kāng jiù dū， shān líng suǒ zài； jīng zhèn biān jiāng， fēi wáng zhě zhī zhái。” dàn shì， xiāo yì rèn wéi“ jiàn kāng diāo cán， jiāng líng quán shèng。”（《 zī zhì tōng jiàn liáng jì》） qí shí， dāng shí de jiāng líng yǐ xiàn rù xī wèi de bāo wéi zhī zhōng。 chéng shèng sān nián (554 nián ) wǔ yuè， sàn qí láng yǔ jì cái tí xǐng xiāo yì shuō：“ bì xià yí liú zhòng chén zhèn jiāng líng， zhěng pèi hái dū ( jiàn kāng ) yǐ bì qí huàn。 jiǎ lìng wèi lǔ qīn cù， zhǐ shī jīng、 xiāng， zài yú shè jì， yóu dé wú lǜ。”《 zī zhì tōng jiàn liáng jì》） jiù zài zhè gè guān jiàn de shí hóu， xiāo yì yòu fàn liǎo zhèng zhì yòu zhì zhèng de cuò wù héng héng tā xiāng xìn yǔ xī wèi de zhèng zhì tóng méng。 shū bù zhī， zhè zhǒng tóng méng shì yǐ zhèng zhì lì yì wéi qián tí de， zhǐ yòu gòng tóng de lì yì， méi yòu yǒng yuǎn de péng yǒu。 liáng chéng shèng sì nián (555 nián ) jiǔ yuè， xī wèi zhōng yú sī xià yǒu yì de miàn shā， chì luǒ luǒ chū bīng gōng liáng。 xī wèi jūn dù hàn shuǐ hòu， pài jīng qí xiān jù jiāng jīn， duàn jiāng líng de wài yuán， rán hòu hé wéi jiāng líng。 xiāo yì zài gū lì wú yuán de qíng kuàng xià， zhǐ hǎo chū jiàng， bèi hài hòu zàng yú“ jiāng níng jiù yíng”， jí jiāng níng xiàn tōng wàng shān de qí mǔ ruǎn tài hòu líng。
jù shuō， jiāng líng bèi wéi wēi zài dàn xī shí， xiāo yì bìng méi yòu xiǎng dào táo mìng， ér shì xià mìng shāo diào gōng nèi zhēn cáng de shí sì wàn juàn gǔ jīn tú shū。 xī wèi jiàngshì hàoqí dì wèn lún wéi fú lǔ de xiāo yì wèishénme shāo shū？ xiāo yì tòng fèn de shuō：“ dú shū wàn juàn， yóu yòu jīn rì， gù fén zhī！”
qí shí， xiāo yì zhì sǐ qián hái shì yī gè hú tú chóng， hài tā yòu wáng guó sàng mìng bēi jú de bù shì“ dú shū wàn juàn”， ér shì dú shū bù qiú kān jiě， dú sǐ liǎo shū。 tā suī rán“ dú shū wàn juàn”， què yī zhí méi yòu nòng dǒng“ dì wáng zhī shù” zhè yī mén zuì dà de xué wèn。
shénme shì“ dì wáng zhī shù ní？ zòng héng jiā rèn wéi zhèng zhì mù de shì gāng， suǒ yǐ“ dà xíng bù gù xì jǐn， dà lǐ bù cí xiǎo ràng。” hán fēi zǐ rèn wéi： zhì lì shì dì wáng zhī shù。 tā de“ dì wáng zhī shù” bāo hán sān gè fāng miàn de nèi róng： yī、 zhì lì yǐn gāng shì zhì guó de guān jiàn。“ rén zhù zhě， shǒu fǎ zé chéng yǐ lì gōng zhě yě。”“ míng zhù zhì lì bù zhì mín。”（《 hán fēi zǐ wài chǔ shuō yòu xià》） èr、 zhì guó yòng néng rén， ér bù yòng xián rén。“ rénrén yǐ shì， cún wáng zhì luàn zhī jī yě。 wú shù yǐ rénrén， wú suǒ rèn 'ér bù bài。”《 hán fēi zǐ bā shuō》） sān、 zhì guó bù néng yǐ rén xìng shàn wéi yǐ jù， ér yào yǐ rén xìng zì lì wéi jī chǔ。“ shèng rén zhī zhì guó yě， gù yòu shǐ rén bù dé bù 'ài wǒ zhī dào， ér bù shì rén zhī yǐ 'ài wèiwǒ yě。 shì rén zhī yǐ 'ài wǒ zhě wēi yǐ， shì wú bù kě bù wéi zhě 'ān yǐ。”（《 jiān jié shì chén》） qí shí， xián míng de jūn zhù dōuzhī dào， zhēn zhèng“ dì wáng zhī shù” de jīng suǐ jiù shì“ mín wéi guì， jūn wéi qīng， shè jì cì zhī。” yīn wéi tā men míng bái zhè gè dào lǐ：“ shuǐ kě zài zhōu , yì kě fù zhōu。” zhè xué wèn de gōng fū kě shì zài shū běn zhī wài。
xiāo yì bù míng bái zhè gè dào lǐ。 suǒ yǐ， tā zài zhèng zhì shàng de cuò wù shì bù yīnggāi jié méng xī wèi， yǐn láng rù shì， lái duì fù zì jǐ de xiōng dì。 yǔ hǔ móu pí de bì rán de jié jú zhǐ néng shì yǐn huǒ shāo shēn。 tā zài jūn shì shàng de cuò wù shì wéi liǎo yǔ xiāo yù、 xiāo chá zhēng huáng wèi， ràng xī wèi zhàn lǐng liǎo shī xiāng yáng jí hàn běi zhī dì， shī diào liǎo cháng jiāng shàng yóu xiǎn yào de yōu shì。 ér luǒ dé liǎo xiōng dì zhī jiān de dǒu zhēng zhī hòu， yòu bǎ jīng bīng liáng jiāng dū zhì yú jiàn kāng、 jīng kǒu， shǐ jīng dū jiāng líng bīng lì kōng xū， xī wèi yòu jī kě chéng， zhǐ yòng liǎo wǔ wàn de bīng lì， jiù gōng xià jiāng líng。 tā zài dì lǐ jīng yíng shàng de cuò wù shì fàng qì jiàn kāng， ér yí dū jiāng líng， jiāng zì jǐ de zhèng zhì zhōng xīn zhì yú gū lì de xiǎn dì。 dàn shì， zhè xiē cuò wù dū hái bù shì zuì zhòng yào de。 zuì zhòng de shì zuò wéi yī míng zhèng zhì jiā， bù dǒng dé shénme shì shěn shí duóshì。“ hóu jǐng zhī luàn” hòu de liáng yǐ mín shēng diāo bì， guó shì shuāi ruò。 jiā zhī， gè wáng zǐ zhī jiān de zhēng quán duó lì， ěr yú wǒ zhà， gèng jiā sù liǎo liáng wáng cháo zǒu xiàng shuāi wáng。 zài nán běi cháo zhè gè ruò ròu qiáng shí shí qī， méi yòu qiáng quán， jiù bù kě néng yòu zhù quán。 suǒ yǐ， liáng de miè wáng shì bì rán de， zhǐ shì gè shí jiān wèn tí 'ér yǐ。 xiāo yì“ dú wàn juàn shū”， yě méi yòu nòng dǒng zhè gè dào lǐ。
xiāo yì liú yòu jīn rì zhī míng， hái shì yòu lài yú tā“ dú shū wàn juàn”， fǒu zé zhǐ néng shì yānmò yú lì shǐ cháng hé zhōng de yī lì shā lì。 liáng shì xiāo jiā fù zǐ kě yǐ chēng dé shàng shì wén xué shì jiā， bù jǐn xiāo yǎn cháng yú wén xué， shàn yuèlǜ， jīng shū fǎ， tā de zhǎngzǐ xiāo tǒng、 cì zǐ xiāo zōng、 dì sān zǐ xiāo gāng、 dì liù zǐ xiāo guān、 dì qī zǐ xiāo yì、 dì bā zǐ xiāo jì， sūn zǐ xiāo chá děngdōu shì wén xué gāo shǒu， yòu zuò pǐn chuán shì。 suǒ yǐ， míng dài xué zhě zhāng pǔ shuō：“ dì wáng zhī jiā， wén zhāng guī wěi， qián yòu cáo wèi， hòu yòu xiāo liáng；”（《 hàn wèi liù cháo bǎi sān jiā jí》） qīng dài xué zhě hè yí sūn yě shuō：“ nán cháo qí liáng yǐ hòu， dì wáng wù yǐ xīn cí xiāng jìng， ér liáng shì yī jiā， bù jiǎn cáo jiā fù zǐ xiōng dì。”（《 shī fá》） jiù yǐ xiàn dài de biāo zhǔn， xiāo yì yě gòu dé shàng guó jiā jí zuò jiā de chēng hào， lì shǐ zī liào zài， tā“ shēng píng zhù shù shèn fù， fán 20 zhǒng， 400 yú juàn”。 suǒ shè jí de lǐng yù zhī guǎng fàn yě lìng rén shí fēn chī jīng， rú《 jīn lóu zǐ》、《 dān yáng yǐn chuán》、《 zhōu yì jiǎng shū》、《 lián shān yì jiǎng shū》、《 shì jīng》 děng， zhù zuò děng shēn。 bù yào shuō shì yī gè zhěng tiān chén mí yú quán shì dǒu zhēng zhōng de wáng zǐ， jiù shì yī gè zhuān yè zuò jiā yě nán zuò dào。 kě shì， tā zuò dào liǎo。 kě xī， jiāng líng chéng de yī bǎ huǒ， shāo dé zhǐ shèng xià yī běn《 jīn lóu zǐ》 liú chuán yú shì。
rén de xìng gé shì duō zhòng xìng de。 zuò wéi zhèng zhì jiā de xiāo yì shì lěng kù de。 tā wèile zì jǐ de zhèng zhì de yù wàng， kě néng háo bù shǒu ruǎn de shā xiōng dì、 shā zhí 'ér。 dàn shì， zuò wéi wén xué jiā de xiāo yì yòu xiǎn de róu qíng de。 wǒ men qiě kàn tā de《 cǎi lián fù》：“ zǐ jīng xī wén bō， hóng lián xī jì hé。 lǜ fáng xī cuì gài， sù shí xī huáng luó。 yú shí yāo tóng yuán nǚ， dàng zhōu xīn xǔ， yì shǒu xú huí， jiān chuán yǔ bēi。 zhào jiāng yí 'ér zǎo guà， chuán yù dòng 'ér píng kāi。 ěr qí xiān yāo shù sù， qiān yán gù bù。 xià shǐ chūn yú， yè nèn huā chū。 kǒng zhān cháng 'ér qiǎn xiào， wèi qīng chuán 'ér liǎn jū， gù yǐ shuǐ jiàn lán ráo， lú qīn luó jiān。 jú zé wèi fǎn， wú tái jiǒng jiàn， xìng shī zhān shān， líng cháng rào chuàn。 fàn bǎi zhōu 'ér róng yǔ， gē cǎi lián yú jiāng zhǔ。 gē yuē：‘ bì yù xiǎo jiā nǚ， lái jià rǔ nán wáng。 lián huā luàn liǎn sè， hé yè zá yī xiāng。 yīn chí jiàn jūn zǐ， yuàn xí fú róng cháng。’” yī duì jùn nán jìng nǚ， dàng zhōu cǎi lián， liǎng qíng xiāng yuè， xīn xīn xiāng yìn de qíng jǐng yuè rán zhǐ shàng。 suǒ yǐ， wǒ men lǐ jiě liǎo xiāo yì yǔ wáng fēi xú zhāo pèi de 'ài qíng bēi jú。 tā bù 'ài xú zhāo pèi bìng bù shì yīn wéi xú zhāo pèi bù měi， fǒu zé jiù bù huì yòu“ xú niàn bàn lǎo， fēng yùn yóu cún” de shuō fǎ。 xiāo yì bù xǐ huān tā de yuán yīn shì zhè zhuāng hūn yīn shì zhèng zhì de lián yīn héng héng xú zhāo pèi shì qián qí guó tài wèi de sūn nǚ、 liáng cháo shì zhōng xìn wǔ jiāng jūn xú kūn de nǚ 'ér。 zài 'ài qíng guān shàng， xiāo yì shì nìngyuàn“ bì yù xiǎo jiā nǚ， lái jià rǔ nán wáng。” wǒ men yě jiù lǐ jiě liǎo， dāng xú zhāo pèi hóng xìng chū qiáng， xiāo yì dài liǎo lǜ mào zǐ hòu， hái yòu xīn qíng xiě nà shǒu《 dàng fù qiū sī fù》：“ dàng yú zhī bié shí nián， chàng fù zhī jū zì lián。 dēng lóu yī wàng wéi jiàn， yuǎn shù hán yān。 píng yuán rú cǐ， bù zhī dào lù jǐ qiān？ tiān yǔ shuǐ xī xiāng bī， shān yǔ yún xī gòng sè。 shān zé cāng cāng rù hàn， shuǐ zé juān juān bù cè。 shuí fù kān jiàn niǎo fēi， bēi míng zhǐ yì？ qiū hé yuè 'ér bù qīng， yuè hé qiū 'ér bù míng。 kuàng nǎi chàng lóu dàng fù， duì cǐ shāng qíng。 yú shí lù wěi tíng huì， shuāng fēng jiē qì， zuò shì dài cháng， zhuǎn kàn yāo xì。 zhòng yǐ qiū shuǐ wén bō， qiū yún sì luó。 rì 'àn 'àn 'ér jiāng mù， fēng sāo sāo 'ér dù hé。 jiāng yuàn huí wén zhī jǐn， jūn bēi chū sài zhī gē。 xiāng sī xiāng wàng， lù yuǎn rú hé？ bìn piāo péng 'ér jiàn luàn， xīn huái chóu 'ér zhuǎn tàn。 chóu suǒ cuì méi liǎn， tí duō hóng fěn màn。 yǐ yǐ zāi！ qiū fēng qǐ xī qiū yè fēi， chūn huā luò xī chūn rì huī。 chūn rì chí chí yóu kě zhì， róng zǐ xíng xíng zhōng bù guī。” zhè bù wán quán shì“ nán běi cháo shí dài， běi fāng zhōng yuán dì qū， wǔ hú xiāng jì rù qīn， guó jiā zhèng quán rú zǒu mǎ dēng yī bān biàn huàn。 tǒng yī zhuàng tài xià tuī xíng de fēng jiàn lǐ fǎ nán yǐ wéi jì， ér qiě yě shì shòu jìn rù zhōng yuán de wén míng chéng dù xiāng duì luò hòu de gè shǎo shù mín zú shēng huó xí sú de yǐng xiǎng， rén men duì qíng 'ài de zhuī qiú gèng chǔyú yī zhǒng kāi fàng de zhuàng tài。 zhēn cāo guān niàn bù xiàng hòu shì nà yàng yán jǐn， hěn duō nǚ xìng dū gǎn yú chōng pò lǐ jiào de shù fù。 jiā shàng huáng lǎo zhī xué、 qīng tán fēng qì zài shì zú de liú xíng， rú《 shì shuō xīn yǔ》 de fēng gé， nán xìng zhù zhòng nà zhǒng tà xuě wú hén、 gū hóng piāomiǎo de fēi shì sú qíng qù， zài qíng shì fāng miàn bǐ jiào suí yì huò kàn de kāi。” ér shì méi yòu 'ài qíng jī chǔ de hūn yīn biǎo lù chū lái yī zhǒng lěng kù de dàn mò， jiāng bēi jú de guò chéng yǎn yì wéi chún cuì shì yī zhǒng yì shù xíng shì。
xiāo yì hái xiě guò yī shǒu《 yǒng yíng huǒ》 de shī：“ zhe rén yí bù rè， jí cǎo yà wú yān。 dào lái dēng xià 'àn， fān wǎng yǔ zhōng rán。” zhè shǒu shī jǐn kòu zhe yíng huǒ chóng de“ guāng”， xiě tā de guāng de“ bù rè”， xiě tā qī xī chù de jí cǎo yě“ wú yān”， xiě tā zài dēng xià“ àn”， què zài yǔ zhōng“ rán（ rán）”。 zhěng shǒu shī， xiǎng xiàng fēng fù， yòng cí yán jǐn。 kě shì， shǐ liào shàng shuō xiāo yì“ shàn wǔ yán shī” què fēi xū yán。 xiāo yì de nà shǒu《 hòu yuán huí wén shī》：“ xié fēng rào jìng qū， sǒng shí dài shān lián， huā yú fú xì niǎo， shù mì yǐn míng chán。 chán míng yǐn mì shù， niǎo xì fú yú huā。 lián shān dài shí sǒng， qū jìng rào fēng xié。” yǔ yòu“ duō cái yì， shàn lì shū， shǐ biàn gǔ fǎ， shèn yòu juān hǎo” zhī chēng de xiāo guān de nà shǒu：“ zhú huá lín jìng yè， xiāng qì rù zhòng wéi。 qū dù wén gē yuǎn， fán xián jué wǔ chí。 chí wǔ jué xián fán， yuǎn gē wén dù qū。 wéi zhòng rù qì xiāng， yè jìng lín huá zhú” de《 huí wén shī》 xiāng bǐ， yī diǎn yě bù xùn sè。
xiāo yì bù jǐn wén cái zhuó zhù， qí shū fǎ huì huà fāng miàn yě zào yì fēi qiǎn。 tā shì nán cháo shí zuì zǎo jiā rù huì huà hángliè de dì jūn huà jiā zhī yī。 shǐ liào shàng shuō tā：“ shēng miǎo shàn shū huà， guànjué yī shí”， yě jué fēi xū yán。 nán cháo zhù míng de huì huà píng lùn jiā yáo zuì shuō tā：“ xué qióng xìng biǎo， xīn shī zào huà， zú shǐ xún zuì、 wèi xié gé bǐ， yuán qiàn、 lù tàn wēi tāo hàn。” kě xī zhè xiē zuò pǐn dōuyǐ ràng jiāng líng chéng de nà bǎ huǒ shāo dé dàng rán wú cún。 xiàn zài wéi yī cáng yú nán jīng bó wù yuàn de xiāo yì de《 zhí gòng tú》（ yòu míng《 fān kè rù cháo tú》 huò《 wáng huì tú》）， wéi běi sòng mó běn。 jù shuō yuán《 zhí gòng tú》 wéi cháng juàn juàn běn shè sè zòng 26． 7 lí mǐ héng 402． 6 lí mǐ， miáo huì yòu 25 guó shǐ chén xiàng， xiàn jǐn cún cán juàn 198 lí mǐ， 12 guó shǐ chén xiàng。 zhè fú huà yǐ gāo gǔ yóu sī miáo wéi zhù， jiān shī lán yè miáo shǒu fǎ， chéng xí wèi jìn yǐ lái fù yòu zhuāng shì 'ér jǐn yán de huì huà fēng gé。
kě jiàn， xiāo yì zhī suǒ yǐ néng qiān gǔ liú míng， bù shì tā nà mèng mèi yǐ qiú de dì yè， ér hái shì tā de wén cái。 tā yòu hé bì 'āi yuàn“ dú shū wàn juàn， yóu yòu jīn rì” ní？
《 tài píng liǎng tóng shū》 shì luó yǐn xiě de yī bù dào shū， gòng 2 juàn。 shàng juàn 5 piān， wén mò dū fù yòu lǎo zǐ de huà； xià juàn 5 piān， wén mò dū yòu kǒng zǐ de huà（ xiàn cún《 ài zēng》 dì 10 wú kǒng zǐ yǔ，《 dàozàng》 běn zhù míng“ quē wén”）。 quán shū xuān yáng rú dào róng hé， gòng tóng zhì lǐ tài píng shèng shì。
《 tài píng liǎng tóng shū》 de zhèng zhì zhé xué sī xiǎng wéi gè 'àn de fēn xī hé yán jiū biǎo míng， jūn zhù shì zhōng guó gǔ dài chuán tǒng zhèng zhì zhé xué sī xiǎng de shí jiàn zhù tǐ， zhōng guó zhèng zhì zhé xué jiā zhèng shì wéi rào zhe jūn zhù zhè gè zhèng zhì hé xīn， zhǎn kāi liǎo duì guó jiā zhì dù yǔ zhèng zhì lǐ niàn、 xiū shēn xiū dé yǔ zhì lǐ guó jiā、 jūn zhù yǔ chén xià de quán lì zhì héng， yǐ jí jūn zhù yù wàng yǔ bǎi xìng lì yì zhī jiān de chōng tū yǔ tiáohé de lǐ lùn wèn tí jìn xíng tàn tǎo， yǐ qī shǐ jūn wáng chéng wéi dào dé shàng de“ shèng rén” hé zhèng zhì shàng de“ xián zhù”， shǐ guó jiā“ tài píng”。
《 tài píng liǎng tóng shū》 de zhèng zhì zhé xué sī xiǎng wéi gè 'àn de fēn xī hé yán jiū biǎo míng， jūn zhù shì zhōng guó gǔ dài chuán tǒng zhèng zhì zhé xué sī xiǎng de shí jiàn zhù tǐ， zhōng guó zhèng zhì zhé xué jiā zhèng shì wéi rào zhe jūn zhù zhè gè zhèng zhì hé xīn， zhǎn kāi liǎo duì guó jiā zhì dù yǔ zhèng zhì lǐ niàn、 xiū shēn xiū dé yǔ zhì lǐ guó jiā、 jūn zhù yǔ chén xià de quán lì zhì héng， yǐ jí jūn zhù yù wàng yǔ bǎi xìng lì yì zhī jiān de chōng tū yǔ tiáohé de lǐ lùn wèn tí jìn xíng tàn tǎo， yǐ qī shǐ jūn wáng chéng wéi dào dé shàng de“ shèng rén” hé zhèng zhì shàng de“ xián zhù”， shǐ guó jiā“ tài píng”。
《 guǐ gǔ zǐ》 gòng yòu shí sì piān， qí zhōng dì shí sān、 shí sì piān yǐ shī chuán。《 guǐ gǔ zǐ》 de bǎn běn， cháng jiàn zhě yòu dàozàng běn jí jiā qìng shí nián jiāng dū qín shì kān běn。《 běn jīng yīn fú qī shù》 zhī qián sān piān shuō míng rú hé chōng shí yì zhì， hán yǎng jīng shén。 hòu sì piān tǎo lùn rú hé jiāng nèi zài de jīng shén yùn yòng yú wài， rú hé yǐ nèi zài de xīn shén qù chù lǐ wài zài de shì wù。
《 guǐ gǔ zǐ》 yī shū， cóng zhù yào nèi róng lái kàn， shì zhēn duì tán pàn yóushuì huó dòng 'ér yán de， dàn shì yóu yú qí zhōng shè jí dào dà liàng de móu lüè wèn tí， yǔ jūn shì wèn tí chù lèi bàng tōng， yě bèi chēng wéi bīng shū。 shū yǐ gōng lì zhù yì sī xiǎng， rèn wéi yī qièhé lǐ shǒu duàn dōukě yǐ yùn yòng。 tā jiǎng shù liǎo zuò wéi ruò zhě de yī wú suǒ yòu de zòng héng jiā men， yùn yòng móu lüè kǒu cái rú hé jìn xíng yóushuì， jìn 'ér kòng zhì zuò wéi qiáng zhě， wò yòu yī guó zhèng zhì、 jīng jì jūn shì dà quán de zhū hóu guó jūn zhù。
cǐ shū， shì yī bù yán jiū shè huì zhèng zhì dǒu zhēng móu lüè quán shù de shū， ruò zhě de móu lüè bǎo diǎn， yīn cǐ kě yǐ shuō，《 guǐ gǔ zǐ》 de zhì huì yě jiù shì yī bù“ zhì rén bīng fǎ” .
《 guǐ gǔ zǐ》 yī shū， cóng zhù yào nèi róng lái kàn， shì zhēn duì tán pàn yóushuì huó dòng 'ér yán de， dàn shì yóu yú qí zhōng shè jí dào dà liàng de móu lüè wèn tí， yǔ jūn shì wèn tí chù lèi bàng tōng， yě bèi chēng wéi bīng shū。 shū yǐ gōng lì zhù yì sī xiǎng， rèn wéi yī qièhé lǐ shǒu duàn dōukě yǐ yùn yòng。 tā jiǎng shù liǎo zuò wéi ruò zhě de yī wú suǒ yòu de zòng héng jiā men， yùn yòng móu lüè kǒu cái rú hé jìn xíng yóushuì， jìn 'ér kòng zhì zuò wéi qiáng zhě， wò yòu yī guó zhèng zhì、 jīng jì jūn shì dà quán de zhū hóu guó jūn zhù。
cǐ shū， shì yī bù yán jiū shè huì zhèng zhì dǒu zhēng móu lüè quán shù de shū， ruò zhě de móu lüè bǎo diǎn， yīn cǐ kě yǐ shuō，《 guǐ gǔ zǐ》 de zhì huì yě jiù shì yī bù“ zhì rén bīng fǎ” .
《 cài gēn tán》 shì míng dài de yī bù yǔ lù tǐ zhù zuò。 zhù zhě hóng yìng míng， zì zì chéng， hào hái chū dào rén， xiàn jīn jiāng sū jīn tán rén。 gēn jù tā de lìng yī bù zuò pǐn《 xiān fó qí zōng》， wǒ men dé zhī tā zǎo nián rè zhōng yú shì tú gōng míng， wǎn nián guī yǐn shān lín， xǐ xīn lǐ fó。 wàn lì sān shí nián (1603) qián hòu céng jū zhù zài nán jīng qín huái hé yī dài， qián xīn zhù shù。 yǔ yuán huáng、 féng mèng zhēn děng rén yòu suǒ jiāo wǎng。
shū míng《 cài gēn tán》， qǔ zì sòng rú wāng gé yǔ：「 rén jiù yǎo dé cài gēn， zé bǎi shì kě chéng。」 yì sī shì shuō， yī gè rén zhǐ yào jiù gòu jiān qiáng dì shì yìng qīng pín de shēng huó， bù lùn zuò shí me shì qíng， dū huì yòu suǒ chéng jiù。 míng yú kǒng jiān zài wéi《 cài gēn tán》 xiě de（ tí cí） zhōng， jìn yī bù chǎn shù dào：「 『 tán 』」 yǐ『 gēn tán』 míng， gù zì qīng kǔ lì liàn zhōng lái， yì zì zāi péi guàn gài lǐ dé， qí diān dùn fēng bō、 bèi cháng xiǎn zǔ kě xiǎng yǐ。」 yòu yǐn yòng hóng yìng míng de huà shuō：「 tiān láo wǒ yǐ xíng， wú yì wú xīn yǐ bǔ zhī； tiān 'ài wǒ yǐ yù， wú hēng wú dào yǐ tōng zhī。」 yú shì de jiě shì， zēng jiā liǎo zhè yàng yī céng hán yì， jí yī gè rén miàn duì 'è yùn， bì xū jiān dìng zì jǐ de cāo shǒu， fèn fā nǔ lì， xīn qín péi zhí yǔ jiāo guàn zì jǐ de lǐ xiǎng。 qián lóng jiān shǔ míng sān shān bìng fū tōng lǐ de（ zhòng kān cài gēn tán xù） zé shuō：「 fán zhǒng cài zhě， bì yào hòu péi qí gēn， qí wèi nǎi hòu。」 bìng yǐn yuè gǔ yǔ「 xìng dìng cài gēn xiāng」， shuō míng zhǐ yòu xīn xìng dàn pà chén jìng de rén， cái néng lǐng huì qí zhōng de zhǐ yì。
《 cài gēn tán》 chéng shū yú míng wàn lì nián jiān， jù jīn yǐ yòu jìn sì bǎi nián de lì shǐ。 zài xiāng dāng cháng de shí jiān lǐ， tā bìng wèi shòu dào zú gòu de zhòng shì， qīng qián lóng jiànbiān zuǎn《 sì kù quán shū》， lián「 cún mù」 dū wèi shōu rù。 dàn shì jìn nián lái， yī gǔ《 cài gēn tán》 rè fēng xíng yú hǎi nèi wài， rén men jiāng qí yǔ《 sūn zǐ bīng fǎ》、《 sān guó yǎn yì》 děng shū yī qǐ shì zuò zhōng guó chuán tǒng wén huà de jīng diǎn zhī zuò， zhè shì chū yú hé zhǒng yuán yīn ní？ duì cǐ， běn wén zuò yī jiǎn lüè de fēn xī。
hóng yìng míng shēng huó de nián dài， míng cháo yǐ quán miàn zǒu xiàng shuāi bài， zhè bù jǐn biǎo xiàn zài cháo gāng fèi chí， lì zhì hēi 'àn shàng， zhěng gè shè huì、 wén huà yě chéng xiàn jiāng hé rì xià zhī shì， zhè yī diǎn cóng shāo qián yú《 cài gēn tán》 wèn shì de《 jīn píng méi》 zhōng yǐ kě jiàn yī bān。 yī xiē yòu jiàn shí de zhī shí fènzǐ， zài jīng lì liǎo shì tú de fēng bō cuò zhé zhī hòu， fēn fēn tuì yǐn jiāng hú。 tā men jì bù yuàn yì yǔ dāng quán zhě tóng liú hé wū， yě bù yuàn yì wéi xīn yíng hé bǐ suǒ de shè huì fēng qì， yú shì， biǎo xiàn yǐn zhě gāo yì chāo tuō qíng huái de zuò pǐn dà liàng chū xiàn，《 cài gēn tán》 jiù shì qí zhōng de dài biǎo。
zǒng de lái shuō，《 cài gēn tán》 fǎn yìng liǎo míng dài zhī shí fènzǐ fó、 rú、 dào sān jiào hé yī de sī xiǎng。 huò zhě shuō， shì zhù zhě róu hé liǎo rú jiā zhōng yōng zhī dào、 shì jiā chū shì sī xiǎng hé dào jiào wú wéi sī xiǎng， jié hé zì shēn tǐ yàn， xíng chéng de yī tào chū shì rén shì de fǎ zé。
shū míng《 cài gēn tán》， qǔ zì sòng rú wāng gé yǔ：「 rén jiù yǎo dé cài gēn， zé bǎi shì kě chéng。」 yì sī shì shuō， yī gè rén zhǐ yào jiù gòu jiān qiáng dì shì yìng qīng pín de shēng huó， bù lùn zuò shí me shì qíng， dū huì yòu suǒ chéng jiù。 míng yú kǒng jiān zài wéi《 cài gēn tán》 xiě de（ tí cí） zhōng， jìn yī bù chǎn shù dào：「 『 tán 』」 yǐ『 gēn tán』 míng， gù zì qīng kǔ lì liàn zhōng lái， yì zì zāi péi guàn gài lǐ dé， qí diān dùn fēng bō、 bèi cháng xiǎn zǔ kě xiǎng yǐ。」 yòu yǐn yòng hóng yìng míng de huà shuō：「 tiān láo wǒ yǐ xíng， wú yì wú xīn yǐ bǔ zhī； tiān 'ài wǒ yǐ yù， wú hēng wú dào yǐ tōng zhī。」 yú shì de jiě shì， zēng jiā liǎo zhè yàng yī céng hán yì， jí yī gè rén miàn duì 'è yùn， bì xū jiān dìng zì jǐ de cāo shǒu， fèn fā nǔ lì， xīn qín péi zhí yǔ jiāo guàn zì jǐ de lǐ xiǎng。 qián lóng jiān shǔ míng sān shān bìng fū tōng lǐ de（ zhòng kān cài gēn tán xù） zé shuō：「 fán zhǒng cài zhě， bì yào hòu péi qí gēn， qí wèi nǎi hòu。」 bìng yǐn yuè gǔ yǔ「 xìng dìng cài gēn xiāng」， shuō míng zhǐ yòu xīn xìng dàn pà chén jìng de rén， cái néng lǐng huì qí zhōng de zhǐ yì。
《 cài gēn tán》 chéng shū yú míng wàn lì nián jiān， jù jīn yǐ yòu jìn sì bǎi nián de lì shǐ。 zài xiāng dāng cháng de shí jiān lǐ， tā bìng wèi shòu dào zú gòu de zhòng shì， qīng qián lóng jiànbiān zuǎn《 sì kù quán shū》， lián「 cún mù」 dū wèi shōu rù。 dàn shì jìn nián lái， yī gǔ《 cài gēn tán》 rè fēng xíng yú hǎi nèi wài， rén men jiāng qí yǔ《 sūn zǐ bīng fǎ》、《 sān guó yǎn yì》 děng shū yī qǐ shì zuò zhōng guó chuán tǒng wén huà de jīng diǎn zhī zuò， zhè shì chū yú hé zhǒng yuán yīn ní？ duì cǐ， běn wén zuò yī jiǎn lüè de fēn xī。
hóng yìng míng shēng huó de nián dài， míng cháo yǐ quán miàn zǒu xiàng shuāi bài， zhè bù jǐn biǎo xiàn zài cháo gāng fèi chí， lì zhì hēi 'àn shàng， zhěng gè shè huì、 wén huà yě chéng xiàn jiāng hé rì xià zhī shì， zhè yī diǎn cóng shāo qián yú《 cài gēn tán》 wèn shì de《 jīn píng méi》 zhōng yǐ kě jiàn yī bān。 yī xiē yòu jiàn shí de zhī shí fènzǐ， zài jīng lì liǎo shì tú de fēng bō cuò zhé zhī hòu， fēn fēn tuì yǐn jiāng hú。 tā men jì bù yuàn yì yǔ dāng quán zhě tóng liú hé wū， yě bù yuàn yì wéi xīn yíng hé bǐ suǒ de shè huì fēng qì， yú shì， biǎo xiàn yǐn zhě gāo yì chāo tuō qíng huái de zuò pǐn dà liàng chū xiàn，《 cài gēn tán》 jiù shì qí zhōng de dài biǎo。
zǒng de lái shuō，《 cài gēn tán》 fǎn yìng liǎo míng dài zhī shí fènzǐ fó、 rú、 dào sān jiào hé yī de sī xiǎng。 huò zhě shuō， shì zhù zhě róu hé liǎo rú jiā zhōng yōng zhī dào、 shì jiā chū shì sī xiǎng hé dào jiào wú wéi sī xiǎng， jié hé zì shēn tǐ yàn， xíng chéng de yī tào chū shì rén shì de fǎ zé。
《 huái nán zǐ》 yòu míng《 huái nán hóng liè》， shì xī hàn zōng shì huái nán wáng liú 'ān zhāo zhì bīn kè， zài tā zhù chí xià biān xiě de。 jù《 hàn shū · yì wén zhì》 yún：「 huái nán nèi 'èr shí yī piān， wài sān shí sān piān」， yán shī gǔ zhù yuē：「 nèi piān lùn dào， wài piān zá shuō」， xiàn jīn suǒ cún de yòu 'èr shí yī piān， dà gài dōushì yuán shuō de nèi piān suǒ yí。 jù gāo yòu xù yán，「 hóng」 shì guǎng dà de yì sī，「 liè」 shì guāng míng de yì sī。 zuò zhě rèn wéi cǐ shū bāo kuò liǎo guǎng dà 'ér guāng míng de tōng lǐ。 quán shū nèi róng páng zá， tā jiāng dào、 yīn yáng、 mò、 fǎ hé yī bù fēn rú jiā sī xiǎng róu hé qǐ lái， dàn zhù yào de zōng zhǐ qīng xiàng yú dào jiā。《 hàn shū · yì wén zhì》 zé jiāng tā liè rù zá jiā。
【《 huái nán zǐ》 de zuò zhě】
xī hàn chū nián yóu huái nán wáng liú 'ān（ qián 179 héng qián 121 nián， hàn gāo zǔ liú bāng zhī sūn lì wáng liú cháng zhī zǐ , jí hàn wǔ dì liú chè de shū fù。） jí mén kè lǐ shàng、 sū fēi、 wǔ bèi děng gòng tóng biān zhù。
cǐ shū zhuàn zhù yú jǐng dì yīzhāo de hòu qī， ér yú hàn wǔ dì liú chè jí wèi zhī chū de jiàn yuán 'èr nián jìn xiàn yú cháo tíng。
huái nán wáng liú 'ān shì dāng shí huáng shì guì zú zhōng xué shù xiū yǎng jiào wéi shēn hòu de rén， tā zhāo zhì bīn kè fāng shù zhī shì shù qiān rén zhù shū lì shuō，“ zuò《 nèi piān》 èr shí yī piān，《 wài shū》 shèn zhòng， yòu wéi《 zhōng piān》 bā juàn， yán shén xiān huáng bái zhī shù， yì 'èr shí yú wàn yán”（《 hàn shū · huái nán lì wáng liú cháng chuán》）。 rán 'ér zhè bù shè jí fàn wéi shí fēn guǎng fàn de wén huà jù zhù， liú chuán xià lái de zhǐ yòu《 nèi shū》 èr shí yī piān， yě jiù shì xiàn zài wǒ men kàn dào de《 huái nán zǐ》。
liú 'ān yòu xīn zài tiān xià yī dàn fā shēng biàn luàn shí qǔ dé zhèng zhì zhù dòng， jī jí zhì zuò zhàn zhēng zhuāng bèi， jí jù jīn qián， huì lù hàn wáng cháo de dì fāng shí lì pài。 yòu rì yè yán jiū jūn shì dì tú， àn zhōng jìn xíng zuò zhàn bù shǔ。 huái nán guó guì zú wéi fǎ de shì jiàn zhú jiàn yòu suǒ bài lù， zài cháo tíng yú yǐ zhuī chá shí， liú 'ān zhōng yú fā qǐ pàn luàn。 rán 'ér pàn luàn xùn sù bèi hàn wáng cháo chéng gōng píng dìng。 liú 'ān bèi pàn dìng“ dà nì bù dào， móu fǎn” zuì， zì shā。 huái nán guó bèi fèi chú。 hàn wǔ dì zài zhè lǐ shè lì liǎo jiǔ jiāng jùn。
【《 huái nán zǐ》 de nèi róng】
《 hàn shū · yì wén zhì》 zhù lù nèi 'èr shí yī piān， wài sān shí sān piān， nèi piān lùn dào， wài piān zá shuō。 jīn cún nèi 'èr shí yī piān。 yǐ dào jiā sī xiǎng wéi zhù， róu hé liǎo rú fǎ yīn yáng děng jiā， yī bān liè《 huái nán zǐ》 wéi zá jiā。 shí jì shàng， gāi shū shì yǐ dào jiā sī xiǎng wéi zhǐ dǎo， xī shōu zhū zǐ bǎi jiā xué shuō， róng huì guàn tōng 'ér chéng， shì zhàn guó zhì hàn chū huáng lǎo zhī xué lǐ lùn tǐ xì de dài biǎo zuò。《 huái nán zǐ》 zài chǎn míng zhé lǐ shí， bàng shè qí wù yì lèi、 guǐ shén líng guài， bǎo cún liǎo yī bù fēn shén huà cái liào， xiàng“ nǚ wā bǔ tiān”、“ hòu yì shè rì”、“ gòng gōng nù chù bù zhōu shān” děng gǔ dài shén huà， zhù yào kào běn shū dé yǐ liú chuán。
【《 huái nán zǐ》 mù lù】
· juàn yī yuán dào xùn · juàn 'èr chù zhēn xùn
· juàn sān tiān wén xùn · juàn sì zhuì xíng xùn
· juàn wǔ shí zé xùn · juàn liù lǎn míng xùn
· juàn qī jīng shén xùn · juàn bā běn jīng xùn
· juàn jiǔ zhù shù xùn · juàn shí miù chēng xùn
· juàn shí yī qí sú xùn · juàn shí 'èr dào yìng xùn
· juàn shí sān fàn lùn xùn · juàn shí sì quán yán xùn
· juàn shí wǔ bīng lüè xùn · juàn shí liù shuō shān xùn
· juàn shí qī shuō lín xùn · juàn shí bā rén jiān xùn
· juàn shí jiǔ xiū wù xùn · juàn 'èr shí tài zú xùn
· juàn 'èr shí yī yào lüè
【 duì hòu rén de yǐng xiǎng】
hòu rén dú cǐ shū， wú bù yǐ wèicǐ shū zhǐ shì yī bù yì zài qiú xiān fǎng dào bó cǎi huáng lǎo yán de dào jiā zhī shū 'ér yǐ。 ér huáng lǎo dào zé wéi hàn chū wén jǐng yǐ lái suǒ zūn zhī guān xué。 shū bù zhī， cǐ shū nǎi shì jiàn yuán chū nián jiān jī liè zhèng zhì dǒu zhēng hé yì shí xíng tài biàn lùn de chǎn wù。
lǐ miàn de sài wēng shī mǎ zhé xué , wén míng gǔ jīn , wú wéi 'ér wú bùwèi。
【《 huái nán zǐ》 de sī xiǎng jí tè diǎn】
《 huái nán zǐ》 shì xī hàn chū nián huái nán wáng liú 'ān zhāo jí mén kè， yú hàn jǐng dì、 hàn wǔ dì zhī jiāo shí zhuàn xiě de yī bù lùn wén jí。 liú 'ān ( gōng yuán qián 179 nián yī qián 122 nián ) shì hàn gāo zǔ liú bāng de shǎo yú huái nán lì wáng liú cháng zhī zǐ。 huái nán lì wáng yīn“ móu qǔ” huò zuì， liú tú tú zhōng jué shí 'ér sǐ， hòu huái nán lì wáng de fēng dì bèi yī fēn wéi sān， liú 'ān bèi cè fēng wéi huái nán wáng。 liú 'ān céng luó zhì bīn kè shù gànrén， nèi zhōng bù fá shuò xué zhī shì， gòng tóng biān dìng《 huái nán zǐ》 yī shū。 gāi shū gòng 21 piān， zuì hòu yī piān míng《 yào lüè》， shì quán shū de xù yán。 cóng《 yào lüè》 kàn， quán shū xiě zuò yòu tǒng yī de jìhuà hé 'ān pái。 dàn cóng nèi róng kàn， bìng wèi wán quán tǒng yī。《 hàn shū · yì wén zhì》 bǎ tā liè rù“ zá jiā” shì yòu dào lǐ de。 shū zhōng nèi róng， chú dào jiā sī xiǎng wài， hái jiān shōu liǎo rú jiā、 fǎ jiā、 yīn yáng jiā zhī yán。 fàn wén lán xiān shēng shuō：“《 huái nán zǐ》 suī yǐ dào wéi guī， dàn zá cǎi zhòng jiā”， réng biǎo xiàn chū yī dìng de róng hé qīng xiàng。”
( yī )《 huái nán zǐ》 yǔ xiān qín dào jiā sī xiǎng
zài yǔ zhòu guān běn tǐ lùn fāng miàn，《 huái nán zǐ》 jì chéng liǎo xiān qín dào jiā de sī xiǎng， bìng jiā yǐ wéi wù zhù yì gǎi zào。 gāi shū《 tiān wén xùn》 shuō：“ dào shǐ yú xū kuò”、“ dào shǐ yú yī”， rèn wéi zài tiān dì wèi xíng zhī qián， zhěng gè yǔ zhòu shì gè hún rán yī tǐ、 méi yòu dìng xíng de“ xū kuò”， shì gè hún hán wèi fēn de“ yī”。《 yuán dào xùn》 shuō：“ suǒ wèi wú xíng zhě， yī zhī wèi yě； suǒ wèi yī zhě， wú pǐ hé yú tiān xià zhě yě。 zhuó rán dú lì， kuài rán dú chù， shàng tōng jiǔ tiān， xià guàn jiǔ yě， yuán bù zhōng guī， fāng bù zhōng jǔ， dà hún 'ér rú yī。” jù shàng kě yǐ zhè yàng fēn xī：“ dào” shì“ xū kuò” zhī dào， shì“ yī” zhī dào， guī gēn jié dǐ， shì wù zhī dào。 zhè jiù bǎ xiān qín dào jiā“ dào shēng wù” de guān diǎn， gǎi zào wéi“ wù yòu dào” de guān diǎn， zhè shì míng què de wéi wù zhù yì。 zài yǔ zhòu shēng chéng lùn fāng miàn， gāi shū《 tiān wén xùn》 zhǐ chū：“ dào shǐ yú yī， yī 'ér bù shēng， gù fēn 'ér yīn yáng。 yīn yáng hé hé 'ér wàn wù shēng， gù yuē： yī shēng 'èr， èr shēng sān， sān shēng wàn wù。” bìng rèn wéi： yǔ zhòu zhī qì“ qīng yáng zhě bó mí 'ér wéi tiān， zhòng zhuó zhě níng zhì 'ér wéi dì”， yáng wéi rì， yīn wéi yuè， yīn yáng fēn huà wéi sì tǐ， zhè shì míng què de yǔ zhòu gòu chéng lùn， zài jìn dài kē xué chū xiàn yǐ qián， jīhū chéng wéi gǔ dài wéi wù zhù yì gōng rèn de dìng lùn。
《 huái nán zǐ》 hái duì xiān qín dào jiā“ wú wéi 'ér zhì” de guān diǎn jìn xíng jī jí de gǎi zào hé tán shì， míng què zhǐ chū： wú wéi， bù shì wú suǒ zuò wéi， ér shì yīn shì lì dǎo de zhù dòng xíng wéi。《 xiū wù xùn》 zhōng pī píng liǎo“ wú wéi zhě， jì rán wú shēng， mò rán bù dòng， yǐn zhī bù lái， tuī zhī bù wǎng” de xiāo jí wú wéi lùn， zhǐ chū： lì shǐ shàng gōng rèn de“ xiān shèng” dōushì jī jí yòu wéi de， rú shén nóng shì jiào mín“ bōzhòng wǔ gǔ”， fā míng yī yào，“ yī rì 'ér yù qī shí dú”； yáo jī jí cóng shì zhèng zhì guǎn lǐ yǔ shè huì jiào huà，“ xī jiào wò mín， dōng zhì hēi chǐ、 běi fǔ yōu jùn， nán dào jiāo zhǐ， fàng dōu yú chóng shān， cuàn sān miáo yú sān wēi， liú gòng gōng yú yōu zhōu， jí jīng yú yǔ shān”； shùn“ pìdì shù gǔ， nán zhēng sān miáo， dào sǐ cāng wú”； yǔ xiū fēng zhà yǔ，“ jué jiāng shū hé， záo lóng mén， bì yī kuò”； tānɡ sù xīng yè mèi。 qín yú zhèng wù。 zhè xiē gǔ shèng xiān wáng， yī shēng zhì lì yú xīng lì chú hài， lǚ jiàn qí gōng，“ shèng rén yōu mín rú cǐ qí míng yě， ér chēng yǐ‘ wú wéi '， qǐ bù bèi zāi！” cǐ kě zhī：“ tiān zǐ yǐ xià， zhì yú shù rén， sì zhī bù dòng， sī lǜ bù yòng， shì zhì qiú chéng zhě， wèi zhī yù yě！” gāi piān gěi“ wú wéi” yǐ yī zhǒng zhèng què de jiě shì， tā shuō， lǎo zǐ de wú wéi jué bù shì wú suǒ zuò wéi， ér shì yīn shì lì dǎo：“ fū dì shì， shuǐ dōng liú， rén bì shì yān， rán hòu shuǐlǎo dé gǔ xíng； hé jià chūn shēng， rén bì jiā gōng yān， gù wǔ gǔ dé suì cháng。‘ tīng qí zì liú， dé： zhī qí zì shēng， zé jīng、 yǔ zhī gōng bù lì， ér hòu jì zhī zhì bù yòng yě。” zhè shì《 huái nán zǐ》 guān yú kè guān guī lǜ xìng yǔ zhù guān néng dòng xìng guān xì de zhèng què shuō míng， bǎ xiān qín dào jiā sī xiǎng dà dà shēng huá liǎo。
shùn biàn zhǐ chū，《 huái nán zǐ》 yǔ hàn chū huáng lǎo xué pài yě yòu mìqiè de guān xì。 hàn chū jiǎ： tuō huáng dì yǐ wéi shū míng de zhù zuò shèn duō， dà dū shī chuán。 mǎ wáng duī hàn mù chū tǔ de bó shū； zhōng jiù yòu《 dào yuán》、《 jīng fǎ》、《 chēng》、《 shí liù jīng》 sì piān gǔ yì shū。《 huái nán zǐ》 yǔ zhè sì piān huáng lǎo bó shū yòu yī dìng de guān lián。《 yuán dào xùn》 yǔ《 dào yuán》 dōushì lùn“ dào” zhuān piān， yán cí jí wéi yī zhì。 cǐ wài qí tā xiāng hù fǎng fó zhī chù yě hěn duō。 rú《 cóng jiān xùn》：“ huò fú tóng mén”，《 jīng fǎ》：“ huò fú tóng dào”；《 yuán dào xùn》：“ wàn wù zhī zǒng， jiē yuè yī kǒng”，《 shí liù jīng》：“ wàn wù zhī duō， jiē yuè yī kōng "；《 quán yán xùn》：“ shèng rén bùwèi shǐ， bù zhuān jǐ， xún tiān lǐ， bù yù móu， bù qì shí， yǔ tiān wéi qī， bù qiú dé， bù cí fú， yīn tiān zhī zé”，《 chēng》：“ shèng rén bùwèi shǐ， bù zhuān jǐ， bù yù móu， bùwèi dé， bù cí fú， yīn tiān zhī zé。” rú cǐ děng děng， bù shèng méi jǔ。 zhè yě kě yǐ cóng yī gè cè miàn kàn chū。《 huái nán zǐ》 jí qǔ dào jiā sī xiǎng yíng yǎng de bǐ zhòng jiào dà。
( èr )《 huái nán zǐ》 yǔ xiān qín rú jiā sī xiǎng
shǒu xiān，《 huái nán zǐ》 jì chéng bìng fā huī liǎo xiān qín rú jiā“ rén zhě 'ài rén” de yuán shǐ rén dào sī xiǎng。《 zhù shù xùn》 shuō：“ guó zhī suǒ yǐ cún zhě， rén yì shì yě。” yòu shuō：“ biàn zhī wàn wù 'ér bù zhī rén dào， bù kě wèi zhì； biàn 'ài qún shēng 'ér bù 'ài rén lèi， bù kě wèi rén。 rén zhě 'ài qí lèi yě， zhì zhě bù kě huò yě。” zhè yī guān niàn shì lái zì xiān qín rú jiā 'ér yòu gāo yú xiān qín rú jiā de， tè bié shì《 huái nán zǐ》 duì“ rén dào”、“ rén lèi” gài niàn de shǐ yòng， zài zhōng guó wén huà shǐ shàng shì yòu zhòng yào jià zhí de。《 huái nán zǐ》 yě zhù zhāng yǐ mín wéi běn。《 bǎ lùn xùn》 shuō：“ zhì guó yòu cháng， ér lì mín wéi běn。”《 zhù shù xùn》 shuō：“ shí zhě， mín zhī běn yě； mín zhě， guó zhī běn yě； guó zhě， jūn zhī běn yě。” zài cǐ jī chǔ shàng，《 tài zú xùn》 tí chū yǐ rén yì zhì guó：“ suǒ wèi rén zhě， ài rén yě； suǒ wèi zhī zhě， zhī rén yě， ài rén zé wú nüè xíng yǐ。 zhī rén zé wú dí zhèng yǐ。 zhì yóu wén lǐ， zé wú bèi miù zhī shì yǐ。 xíng bù qīn làn， zé wú bào nüè zhī xíng yǐ。” zhè kě yǐ shì wéi kǒng mèng“ dé zhèng”、“ rén zhèng” xué shuō de jìn yī bù hóng yáng。《 huái nán zǐ》 zhù zhāng rén xìng běn shàn。《 tài zú xùn》 rèn wéi“ rén zhī xìng yòu rén yì zhī zī”， zhè shì duì mèng zǐ sī xiǎng de jì chéng。 bù guò bù wán quán rèn tóng mèng zǐ，《 huái nán zǐ》 qiáng diào“ rén yì zhī zī” bì xū yǔ hòu tiān jiào yù xiāng jié hé， cái néng zhēn yú wán měi：“ gù wú qí xìng， bù kě jiào xùn； yòu qí xìng wú qí yǎng， bù néng zūn dào。 jiǎn zhī xìng wéi sī， rán fēi dé 'èr nǚ zhǔ yǐ rè tānɡ ér chōu qí tǒng jì， zé bù néng chéng sī； luǎn zhī huà wéi chú， fēi 'ǒu nuǎn fù fú lěi rì jī jiǔ， zé bù néng wéi chú。 rén zhī xìng yòu rén yì zhī zī， fēi shèng rén wéi zhī fǎ dù 'ér jiào dǎo zhī， zé bù kě shǐ xiàng fāng。” jí shì shuō， shàn xìng shì nèi zài gēn jù， jiào yù shì hòu tiān tiáo jiàn， zhǐ yòu liǎng zhě jié hé cái néng chéng rén zhī shàn， zhè xiǎn rán yǔ mèng zǐ piān zhòng yú fǎn běn nèi qiú yòu suǒ bù tóng。 zhì yú bǎ wài bù tiáo jiàn guī jié wéi“ shèng rén zhī jiào” de guān diǎn、 shì gǔ dài zhé xué zài shè huì lì shǐ guān fāng miàn de gòng tóng quē diǎn。
( sān )《 huái nán zǐ》 yǔ xiān qín fǎ jiā sī xiǎng
《 huái nán zǐ》 jì chéng、 fā huī liǎo shāng yàng、 hán fēi de lì shǐ jìn huà guān niàn， tí chū： shè huì shēng huó shì biàn qiān de， fǎ lìng zhì dù yě yìng dāng suí shí dài biàn qiān 'ér gēnggǎi， jí lìng shì“ xiān wáng zhī zhì， bù yí zé fèi zhī”。《 jì lùn xùn》 shuō：“ shèng rén zhì lǐyuè 'ér bù zhì yú lǐyuè。 zhì guó yòu cháng， ér lì mín wéi běn。 zhèng jiào yòu jīng， ér lìng xíng wéi shàng， gǒu lì mín zhù，。 bù bì fǎ gǔ； gǒu zhōu yú shì， bù bì xún jiù。” yòu shuō：“ fǎ yǔ shí biàn， lǐ yǔ sú huà。 yī fú qì xiè， gè biàn qí yòng。 fǎ dù zhì lìng， gè yīn qí yí。 gù biàn gǔ wèi kě fēi， ér xún sú wèi zú shì yě。” zhè xiē yán lùn， cóng sī xiǎng guān diǎn dào jù tǐ yán cí， yǔ shāng、 hán shì yī mài guàn tōng de。 cóng dāng shí shè huì xiàn shí kàn，“ hàn chéng qín zhì”， wèi jiā chè dǐ gǎi zào。 jǐng、 wǔ zhī jiāo， hàn wáng cháo de jīng jì yǐ jīng huī fù， kè guān shàng xū yào jiàn lì yī tào xīn de zhì dù， dāng rán zhè tào zhì dù jué bù wán quán děng tóng yú shāng、 hán suǒ gǔ chuī de zhì dù， dàn shì fǎ jiā gēngfǎ gǎi zhì de sī xiǎng yuán zé， réng shì jù yòu xiàn shí yì yì de。 kě guì de shì，《 huái nán zǐ》 rèn wéi fǎ lìng zhì dù de zhì dìng， yìng shì hū rén qún zhī xū yào， yìng kǎo lǜ dà shì suǒ qū、 rén xīn suǒ xiàng。《 zhù shù xùn》 shuō：“ fǎ shēng yú yì， yì shēng yú zhòng shì， zhòng shì hé yú rén xīn， cǐ zhì zhī yào yě。” zhè xiǎn rán shì bǐ xiān qín fǎ jiā gèng jìn bù de guān diǎn， qí suǒ yǐ rú cǐ， yě shì rú fǎ róng hé de jiēguǒ。
《 huái nán zǐ》 yǔ《 lǚ shì chūn qiū》 yòu méi yòu guān xì ? cóng yuán zhù kàn，《 huái nán zǐ》 wú yī zì tí dào《 lǚ shì chūn qiū》， zhè kě néng yǔ hàn chū fǎn qín qì fēn yòu guān。 dàn shì shí shàng， zhèng shì《 lǚ shì chūn qiū》 jǐyǔ《 huái nán zǐ》 yǐ zuì dà hé zuì zhí jiē de yǐng xiǎng。 liǎng běn shū dōushì yóu shàng céng guì zú qīn zì zhù chí， zhāo lǎn zhòng duō xué zhě jí tǐ xiě chéng de。 chéng shū de chéng xù dōushì xiān nǐ dìng jìhuà， cì fēn tóu zhuàn xiě， zuì hòu zōng hé biān zuǎn。 shū de jié gòu tǒng yī， piān mù guī zhěng， lǐ shì xiāng lián， yán cí jīng shěn。 liǎng shū dōushì zǒng jié xiān qín gè jiā xué shuō， bó cǎi zhòng jiā zhī cháng， xíng chéng yī gè zōng hé xìng de、 néng guàn tōng tiān dì rén de páng dà lǐ lùn tǐ xì， wéi tǒng yī de fēng jiàn dà dì guó tí gōng quán miàn de sī xiǎng lǐ lùn gēn jù。 suǒ bù tóng de shì，《 huái nán zǐ》 chéng shū zhī shí， chǔyú huáng lǎo shèng xíng de wén huà fēn wéi zhī zhōng， yīn cǐ duì dào jiā xué shuō tè bié kàn zhòng， yīn cǐ zài mǒu zhǒng yì yì shàng， yě kě yǐ shuō《 huái nán zǐ》 shì jí huáng lǎo sī xiǎng zhī dà chéng de zhù zuò， dāng rán zhè jué bù fáng 'ài tā yě róng hé shè qǔ liǎo dào jiā zhī wài qí tā xué pài de sī xiǎng jīng huá。
【《 huái nán zǐ》 yī xué nèi róng】
《 huái nán zǐ》 èr shí yī piān， běn míng“ hóng liè”， xì xī hàn shí huái nán wáng liú 'ān ( gōng yuán qián 180 nián～ gōng yuán qián 123 nián ) zhāo yǐn bīn kè jí tǐ biān xiě 'ér chéng。 gāi shū shì duì xī hàn qián qī dào jiā sī xiǎng xì tǒng 'ér xiáng jìn de zǒng jié， shì yán jiū huáng lǎo sī xiǎng de jí qí bǎo guì 'ér fēng fù de zī liào。 shū zhōng bù fá qí yī xué nèi róng， zhí dé wǒ men tàn tǎo yán jiū。
chàng xué shuō， yīn yáng wǔháng
gāi shū chàng dǎo yīn yáng wǔháng xué shuō。 shǒu xiān， lùn shù liǎo yīn yáng gài kuò wàn shì wàn wù de fā shēng、 fā zhǎn hé biàn huà。 rú《 běn jīng xùn》 zhǐ chū：“ yīn yáng chéng tiān dì zhī hé， xíng wàn shū zhī tǐ，…… zhōng shǐ xū mǎn， zhuǎn yú wú yuán。” cǐ yán yīn yáng náng kuò liǎo zì rán jiè de yī qiē shì wù， qí biàn huà shì wú qióng wú jìn de。 zhè yǔ《 huáng dì nèi jīng》 zhōng de yīn yáng xué shuō yī mài xiāng chéng。
shū zhōng yǐ shuǐ、 huǒ、 rì、 yuè yù yīn yáng。 rú《 tiān wén xùn》 yún：“ jī yáng zhī rè qì shēng huǒ， huǒ qì zhī jīng zhě wéi rì； jī yīn zhī hán qì wéi shuǐ， shuǐ qì zhī jīng zhě wéi yuè。” yòu yún：“ rì zhě， yáng zhī zhù yě； yuè zhě， yīn zhī zōng yě。” zhè lǐ yòng rén men cháng jiàn de shuǐ、 huǒ、 rì、 yuè lái shuō míng yīn yáng de shǔ xìng， zhè zhǒng xíng xiàng 'ér shēng dòng de bǐ yù， shǐ xué zhě duì kū zào、 chōu xiàng de yīn yáng xué shuō yì yú lǐ jiě。
qí cì， chǎn míng liǎo wǔháng de shǔ xìng jí qí shēng kè chéng wǔ guī lǜ。 rú“ dōng fāng， mù yě，……。 běi fāng， shuǐ yě。”“ shuǐ shēng mù， mù shēng huǒ， huǒ shēng tǔ， tǔ shēng jīn。”“ mù shèng tǔ， tǔ shèng shuǐ， shuǐ shèng huǒ， huǒ shèng jīn， jīn shèng mù， gù hé chūn shēng qiū sǐ，……。” cǐ chù wǔháng xué shuō nèi róng yǔ《 huáng dì nèi jīng》 suǒ lùn shì yī zhì de， kě jiàn dāng shí de yīn yáng wǔháng xué shuō yǐ shèn tòu dào duō gè xué kē。
shū zhōng hái yǐ wǔháng suǒ shǔ de fāng wèi lùn jí rén tǐ de xíng tǐ tè zhēng jí yǒng qiè、 zhì yú、 shòu yāo děng。 rú“ dōng fāng，…… qí rén duì xíng， xiǎo tóu、 lóng bí dà kǒu， yuān jiān qǐ xíng， qiào tōng yú mù， jīn qì shǔ yān， cāng sè zhù gān， zhǎngdà zǎo zhī 'ér bù shòu； nán fāng，…… qiào tōng yú 'ěr， xuè mài shǔ yān， chì sè zhù xīn， zǎo zhuàng 'ér yāo； xī fāng，…… bái sè zhù fèi， yǒng gǎn bù rén； běi fāng，…… qí rén chǔn yú； zhōng yāng sì dá，…… qí rén huì shèng 'ér hǎo zhì。” yǐ shàng suǒ shù suī wèi bì jìn rán， dàn dà tǐ shàng shuō míng liǎo wǔháng suǒ shǔ de fāng wèi jí dì yù bù tóng duì rén tǐ de yǐng xiǎng。
zhěng tǐ guān， tiān rén xiāng yìng
gāi shū qiáng diào liǎo tiān rén xiāng yìng de zhěng tǐ guān niàn， rú《 běn jīng xùn》 yún：“ tiān dì yǔ zhòu， yī rén zhī shēn yě； liù hé zhī nèi， yī rén zhī zhì yě。”“ kǒng qiào zhī tǐ jiē tōng yú tiān。 tiān yòu jiǔchóng， rén yì yòu jiǔ qiào，……。” zhǐ chū rén shēng huó zài yǔ zhòu jiān， hé zì rán jiè shì xī xī xiāng guān de。 zhè yǔ《 sù wèn · shēng qì tōng tiān lùn》 suǒ yún“ tiān dì zhī jiān， liù hé zhī nèi， qí qì jiǔ zhōu， jiǔ qiào、 wǔzàng、 shí 'èr jié jiē tōng hū tiān qì” de tiān rén hé yī guān diǎn bù móu 'ér hé。
sì shí qì hòu de biàn huà zhí jiē yǐng xiǎng rén tǐ 'ér xíng chéng jí bìng。 rú《 shí zé xùn》 jì yòu：“ mèng chūn zhī yuè，…… xíng qiū lìng zé mín bìng dà yì。”“ jì chūn xíng xià lìng zé mín duō jí yì。”“ mèng qiū xíng xià lìng，…… mín duō nüè jí。…… jì qiū xíng xià lìng，…… mín duō qiú zhì。” shàng wén míng shì， fēi qí shí qì， qí qì bù hé zé dǎo zhì rén tǐ jí bìng de fā shēng。 tóng shí gào jiè rén men： rén tǐ bì xū shùn yìng sì shí， shì yìng zì rán jiè jì jié qì hòu de biàn huà， cái néng zài yǔ zhòu jiān jiàn kāng shēng cún， zhèng rú《 běn jīng xùn》 suǒ yán：“ sì shí zhě， chūn shēng xià cháng， qiū shōu dōng cáng， qǔ yú yòu jié， chū rù yòu shí。”
hái yòu zhěng tǐ guān duì jí bìng zhèng hòu de yǐng xiǎng， rú“ fū yòu bìng yú nèi zhě， bì yòu sè yú wài yǐ。”“ yōng jū fā yú zhǐ， qí tòng biàn yú tǐ。” qián zhě yán qí tǐ nèi zàng fǔ huàn bìng， ér yǐn qǐ tǐ biǎo de sè zé biàn huà， jí“ yòu zhū nèi bì xíng zhū wài”； hòu zhě zhǐ chū jú bù de bìng biàn kě yǐng xiǎng zhěng gè rén tǐ。
yǎng shēng shù， jìng mò tián dàn
gāi shū zhù zhòng yǎng shēng zhī shù， rú《 zhēn xùn》 qiáng diào liǎo yǎng xìng、 yǎng dé， yún qí：“ jìng mò tián dàn， suǒ yǐ yǎng xìng yě； hé yú xū wú， suǒ yǐ yǎng dé yě。…… ruò rán zhě， xuè mài wú yù zhì， wǔ zàng wú wèi qì。” yòu《 xiū wù xùn》 tí chū jīng shén tiáoyǎng， zhǐ chū：“ jīn tiān dào zhě cáng jīng yú nèi， lù shén yú xīn， jìng mò tián dàn， sòng miù xiōng zhōng， wú xié qì suǒ liú zhì，…… zé jī shū diào lì， bǎi mài jiǔ qiào mò bù shùn bǐ。”“ shén qīng zhì píng， bǎi jié jiē níng， yǎng xìng zhī běn yě。” zōng guān shàng wén kě zhī： xīn jìng qīng jìng， wú yù wú qiú， zé wǔ zàng 'ān hé， bǎi mài tiáochàng， zhū qiào tōng lì 'ér jiàn kāng wú bìng。 zhè yǔ《 huáng dì nèi jīng》 zhōng“ tián dàn xū wú， zhēn qì cóng zhī， jīng shén nèi shǒu， bìng 'ān cóng lái”、“ yǐ tián yú wéi wù” de yǎng shēng zhī dào qì hé。
yǎng shēng de lìng yī gè fāng miàn shì jìn shì yù。 rú《 shí zé xùn》 yán qí：“ mèng dōng，…… jūn zǐ zhāi jiè， shēn yù jìng， qù shēng sè， jìn shì yù， níng shēn tǐ， ān xíng xìng。” dōng wéi bì cáng zhī shí， yìng cáng 'ér bù xiè， gù yào jìn yù， bǎo jīng、 yǎng xìng。 yòu《 yuán dào xùn》 yún：“ shèng rén bù yǐ shēn yì wù， bù yǐ yù huá hé”， yě qiáng diào liǎo yǎng shēng jìn yù de zhòng yào xìng。 rén lèi zhǐ yòu jiāng yǎng jīng shén， hé diào qí qì， cái néng xíng tǐ kāng jiàn， yǔ shì jiān wàn shì wàn wù gòng tóng zài zì rán jiè de guī lǜ zhī zhōng shēng cún。 gù《 yuán dào xùn》 zhǐ chū：“ shì gù shèng rén jiāng yǎng qí shén， hé ruò qí qì， píng yí qí xíng， ér yǔ dào chén fú fǔ yǎng。” yǐ shàng suǒ shù《 huái nán zǐ》 duì rén lèi yǎng shēng shù de gòng xiàn， zú zī hòu xué jiè jiàn。
tuī bìng yóu， qíng zhì huán jìng
shū zhōng tuī jiū jí bìng fā shēng de yuán yóu， rèn wéi qíng zhì biàn huà、 dì lǐ huán jìng duì rén tǐ yǐng xiǎng jí dà， shì zhì bìng de zhòng yào yīn sù。 rú《 jīng shén xùn》 hé《 yuán dào xùn》 jūn zhǐ chū：“ rén nù pò yīn， dà xǐ zhuì yáng，……。”“ bó yún fā， jīng bù wéi kuáng， yōu bēi duō huì， bìng nǎi chéng jī。” yǐ shàng yán qíng zhì guò jí， jī 'ér chéng bìng。 zhè yǔ《 huáng dì nèi jīng》 zhōng“ bào nù shāng yīn， bào xǐ shāng yáng” de guān diǎn shì xiāng tóng de。 zhè zhǒng bìng yīn rèn shí yī zhí zhǐ dǎo zhe hòu shì lín chuáng， mù qián qíng zhì zhì bìng de bǐ lì yù lái yù dà， rú yáng xuě qín jiào shòu diào chá hòu zhǐ chū，“ yín xiè bìng de fā bìng hé fù fā huàn zhě zhōng 70%～ 80% de rén fā bìng qián yòu jiāo lǜ hé yì yù， qiě yòu tè shū bù yú kuài de shì qíng。”
dì lǐ huán jìng yì zhí jiē yǐng xiǎng rén tǐ 'ér wéi zhì bìng zhī yóu。 rú“ jiān tǔ rén gāng， ruò tǔ rén féi，……。”“ shān qì duō nán， zé qì duō nǚ， fēng qì duō lóng， lín qì duō lóng，…… shǔ qì duō yāo， hán qì duō shòu。” cǐ yán bù tóng de dì lǐ huán jìng hé qì hòu duì rén de tǐ zhì、 shēng yù、 fā bìng hé shòu yāo děng jūn yòu yǐng xiǎng， wéi dǎo zhì jí bìng fā shēng de yuán yóu zhī yī。 zhè zhǒng yī xué sī xiǎng běn yuán yú gǔ dài wén xiàn 'ér yòu suǒ chuàng xīn， rú《 lǚ shì chūn qiū · jìn shù》 jìzǎi：“…… xīn shuǐ suǒ， duō jū yǔ cuó rén； kǔ shuǐ suǒ， duō rèn yǔ yǔ rén。” cǐ zhǐ jū zhù zài shuǐ wèi xīn là dì fāng de rén， duō huàn yōng jū hé shēng luǒ lì bìng； shuǐ wèi kǔ sè dì fāng de rén， duō huàn jī xiōng hé tuó bèi。
tán shī zhì， lǐ fǎ jiān bèi
gāi shū duì jí bìng zhì liáo fāng fǎ de lùn shù yì jiào xiáng jìn。 rú《 shí zé xùn》 tí chū sì shí zhì liáo jí bìng de fǎ zé wéi：“ chūn zhì yǐ guī， qiū zhì yǐ jǔ， dōng zhì yǐ quán， xià zhì yǐ héng，……。” zhè lǐ guīju quán héng zhì fǎ yǔ《 huáng dì nèi jīng》 zhōng de guīju quán héng hé sì shí mài xiàng bù tóng。 rú《 sù wèn · mài yào jīng wēi lùn》 yún：“ sì biàn zhī dòng， mài yǔ zhī shàng xià， yǐ chūn yìng zhōng guī， xià yìng zhōng jǔ， qiū yìng zhōng héng， dōng yìng zhōng quán。”《 sù wèn · yīn yáng yìng xiàng dà lùn》：“ guān quán héng guīju， ér zhī bìng suǒ zhù。” qián zhě yán qí mài xiàng de biàn huà suí jì jié bù tóng 'ér gè yì， jí mài hé sì shí； hòu zhě zé gēn jù mài xiàng de fú、 chén、 huá、 sè， ér liǎo jiě jí bìng chǎn shēng de yuán yīn。 kě jiàn，《 huáng dì nèi jīng》 yǐ guīju quán héng lùn mài xiàng；《 huái nán zǐ》 zé yǐ guīju quán héng lùn zhì fǎ， gè yòu suǒ zhǐ yě。
shū zhōng tán jí zhì liáo jí bìng yào quán miàn kǎo lǜ， bù néng gù cǐ shī bǐ， yǐ miǎn niàng chéng dà bìng。 rú《 shuō lín xùn》 zhōng zhǐ chū：“ zhì shǔ xué 'ér huài lǐ lǘ， kuì xiǎo zào 'ér fā cuó jū。”
shū zhōng hái yòu duì jí bìng yìng zǎo qī zhì liáo de jìzǎi。 rú《 rén jiān xùn》 gào jiè rén men：“ huàn zhì 'ér hòu yōu zhī， shì yóu bìng zhě yǐ xián 'ér suǒ liáng yī yě。 suī yòu biǎn què、 yú fú zhī qiǎo， yóu bù néng shēng yě。” zhè lǐ gēn jù shàng xià wén yì suī shì yǐ yī xué yù wéi zhèng chù shì de dào lǐ， dàn qí wèi bìng xiān fáng， jì bìng zǎo zhì de yù fáng yī xué sī xiǎng què néng qǐ dí hòu xué， zhè yǔ《 huáng dì nèi jīng》 zhōng“ bìng yǐ chéng 'ér hòu yào zhī”， qí lǐ xiāng tóng。
lùn yào wù， shǒu zhòng shí jiàn
gāi shū duì yào wù de jìzǎi zhù zhòng shí jiàn， cóng yào wù cǎi jí、 páozhì jí pǐn zhǒng jiàn bié děng fāng miàn dōuyòu dú dào zhī chù。 shǒu xiān， cǎi jí yào wù yào qīn kǒu cháng shì。 rú《 xiū wù xùn》 yún：“ shén nóng nǎi shǐ jiào mín pū wǔ gǔ，…… cháng bǎi cǎo zhī zī wèi，…… yī rì 'ér yù qī shí dú。” zhè shì gǔ dài yī jiā zài shí jiàn zhōng xún zhǎo hé fā xiàn yào wù de zhēn shí xiě zhào。 qí cì， gēn jù yào wù xìng néng， àn zhào jì jié cǎi shōu yào wù。 rú“ chán shǐ míng， bàn xià shēng” yán qí xià zhì shí chán gǔ yì shǐ wū， zhèng shì bàn xià chéng shú de cǎi shōu shí jiān。 qí sān， gào jiè rén men zhù yì yào wù páozhì fāng fǎ。“ niú dǎn tú mù，…… qǔ bā suì niú dǎn， guì sān cùn， zhù dǎn zhōng， bǎi rì yǐ chéng。” cǐ yán jiāng guì fàng rù niú dǎn zhōng， jīng guò bǎi tiān cái néng yào yòng。 qí sì， tí chū liǎo yì hùn xiáo yào wù de jiàn bié。 rú“ fū luàn rén zhě， xiōng
qióng zhī yǔ hāo běn yě， shé chuáng zhī yǔ mí wú yě， yě jiē xiāng sì zhě。” zhè zhǒng zhù zhòng shí jiàn， shǐ yào wù míng shí xiāng fú， shì 'ān quán yòu xiào yòng yào de bǎo zhèng。
tā rú shū zhōng hái yòu guān yú zàng fǔ de lùn shù； jí bìng mìng míng de jìzǎi jí xíng、 qì、 shén de lùn shù děng， xiàn yú piān fú bù zài zhuì shù。
zōng shàng suǒ shù， yǔ《 huáng dì nèi jīng》 tóng shí dài huò shāo wǎn shí de《 huái nán zǐ》 yùn hán zhe yī dìng shù liàng de yī xué nèi róng， wǒ men yīngdāng wā jué zhěng lǐ qǔ qí jīng huá， yǐ fēng fù zhōng yī xué bǎo kù。
【《 huái nán zǐ》 yǔ hàn chū zhèng zhì dǒu zhēng】
1. jiàn yuán chū nián de yì shí xíng tài biàn lùn
hàn chū yì shí xíng tài lùn zhēng de jiāo diǎn shì zhù zhāng zūn wáng rǎng yí de rú fǎ jiā（ zōng xún zǐ jí jīn wén gōng yáng xué pài）， yǔ zhù zhāng yīn xún jiù zhì、“ xiāo guī cáo suí” wú wéi 'ér zhì de huáng lǎo dào jiā zhī zhēng。 cóng xiàn dài de guān diǎn kàn， qián zhě zhù zhāng guó jiā zhù yì， hòu zhě zhù zhāng zì rán fàng rèn， jí zì yóu zhù yì。
2. hàn wǔ dì yī dù wēi zài dàn xī
jiàn yuán yuán nián（ B.C140） liú chè dēng jī， shí nián jǐn 16 suì。 tā yī dēng jī jí zhòng yòng zhù zhāng jiā qiáng wáng quán de rú shì chū rèn jiàngxiàng。 zhǔn bèi cǎi nà wén jǐng shí qī dà wéi shī yì de jiǎ yì、 cháo cuò yī pài de zhèng zhì zhù zhāng， jí duì nèi xuē ruò zhū hóu、 jiā qiáng zhōng yāng， duì wài zé kàng yù xiōng nú。 liú 'ān zhuàn zuò《 huái nán zǐ》， qí suǒ zhēn duì de， jiù shì chū dēng jī de hàn wǔ dì liú chè。 liú chè zhì zài zūn wáng rǎng yí， xuē zhū fān， pò xiōng nú， shí shī“ dà yòu wéi” zhī zhèng。 liú 'ān zé zhù zhāng yīn xún jiù fàn， wú wéi 'ér zhì。 yóu cǐ yǐn shēn wéi zhèng cè， yě jiù shì yào jiān chí hàn chū jiù zhì， cóng 'ér bǎo hù liú shì zhū wáng jí tuán liè tǔ chēng wáng de jì dé lì yì。《 huái nán zǐ》 zhōng yòu“ zhù shù xùn” yī piān， zhuān jiǎng dì wáng zhī shù。
ér jiàn yuán chū nián zhù dǎo zhèng zhì dà shì de， bìng bù shì yǐ zuò liǎo huáng dì de nián qīng rén hàn wǔ dì， ér shì sù hǎo huáng lǎo zhī dào de tài huáng tài hòu dòu shì yǐ jí zhū dòu、 zhū liú liè wáng guì wēi。 dòu shì yú jiàn yuán 'èr nián lín cháo gān zhèng bà miǎn liú chè suǒ rèn mìng de rú xué jiàngxiàng， fǒu dìng liú chè jiā qiáng wáng quán xuē ruò zhū hóu de zhèng cè fāng xiàng。 zhè shí jì shì yīcháng wèi dòng gān gē de gōng tíng zhèng biàn。
zài zhè chǎng zhèng zhì zhēng lùn zhōng， shèn zhì hàn wǔ dì de jiù jiù、 wáng tài hòu zhī dì wǔ 'ān hóu tián fén 'àn zhōng yě zhàn dào liǎo liú 'ān yī biān。《 hàn shū》 huái nán wáng zhuànjì： liú 'ān yǒu shàn tài wèi wǔ 'ān hóu tián fén。（ tián fén） yǔ sī yǔ yuē：“ fāng jīn shàng wú tài zǐ， gōng chē yī rì yàn jià， fēi wáng 'ér shuí kě lì zhě？” huái nán wáng dà xǐ， hòu lù wǔ 'ān hóu。 yào zhī dào cǐ shí zhī liú chè， nián fāng shí qī、 bā suì， zhèng zhí shèng nián。 chú fēi zāo yù tū rán zhī biàn， fā shēng fēi zhèng cháng sǐ wáng， zěn me tán dé shàng“ gōng chē yī rì yàn jià”？ ér shēn jū gāo wèi（ hàn tài wèi lǐng yòu bīng quán xiāng dāng yú guó fáng bù cháng） de guó jiù tián fén， jìng rán yǔ liú 'ān sī xià jì yì 'ān pái guān yú liú chè de hòu shì wèn tí， bìng zhǔwàng yú liú chè zhè wèi lǎo shū fù zuò nián qīng huáng dì de jì chéng rén。 yóu cǐ kě jiàn dāng shí liú chè zhèng zhì dì wèi zhī gū ruò jí wēi xiǎn yě。
jiàn yuán liù nián（ B.C135 nián） tài huáng tài hòu bìng wēi， sǐ qián tiān shàng chū xiàn huì xīng。 liú 'ān rèn wéi zhè zhǒng tiān xiàng yù zhào zhe“ bīng dāng dà qǐ”， tiān xià jiāng yào dà luàn。 yú shì“ zhì jūn xiè， jī jīn qián”， zhǔn bèi wǔ zhuāng qǐ shì。 yú cǐ 'ér yòu jiàn dāng shí zhèng jú zhī xiǎn 'è yǐ！
3. rén wén xué shù nán yǐ wán quán chāo lí zhèng zhì
jiàn yuán liù nián tài huáng tài hòu dòu shì jià bēng， liú chè zhōng yú zhù chí liǎo dà zhèng。 yuán guāng yuán nián（ BC134 nián） jiān， tā zhào jiàn míng rú dǒng zhòng shū。 dǒng shì xiàng tā tí chū zhù míng de“ tiān rén sān cè”， hàn wǔ dì jué xīn yóu cǐ 'ér tuī xíng quán miàn gǎi gé。 cǐ jí xī hàn shǐ zhōng zhí dé dà shū yī bǐ de“ yuán guāng jué cè”。 xīn zhèng de shǒu yào fāng zhēn shì gǎi gé guó jiā yì shí xíng tài， jí“ bà chù bǎi jiā， shǒu zūn rú shù”。 ér suǒ bà chù de bǎi jiā yán zhōng， zhòng diǎn yī wéi zhù zhāng gǎo yīn móu zhèng zhì de zòng héng jiā yán， yī wéi huáng lǎo zhī dào yě。 zhí dào tián fén sǐ hòu， liú chè cái zhī dào liǎo tā yǔ liú 'ān de nà cì mì móu。 liú chè shuō： rú guǒ tián shì réng zài， dāng miè zú yǐ！ yuán shòu yuán nián（ B.C122 nián） liú 'ān jī xù yǐ jiǔ de fǎn móu zhōng yú bèi jiē lù， bèi zhuī jiū 'ér zì shā shēn sǐ。 hàn wǔ dì qǔ dé liǎo zuì zhōng shèng lì。
zhè yī duàn shǐ shì biǎo míng， lì shǐ zhōng de rén wén xué shù nán yǐ wán quán chāo lí yú zhèng zhì。 dàn shì， hòu rén yǐ chāo yuè liǎo zhè chǎng lì shǐ dǒu zhēng。 jīn rén tán lùn hàn chū huáng lǎo zhī dào， wú wéi 'ér zhì， cháng chēng tàn chēng xiàn。 rán 'ér， ruò bù cān zhào hàn chū jí jiàn yuán nián jiān zhī dà xíng shì， hàn chū rú dào liǎng gè xué pài zhè chǎng dà lùn zhēng jiù bù néng zhēn zhèng bèi lǐ jiě。 jīn rén dú《 huái nán zǐ》 wú bù yǐ wéi qí jǐn shì yī bù xué shù zhù zuò。 qí rán， qí bù rán hū？
【《 huái nán zǐ》 de zuò zhě】
xī hàn chū nián yóu huái nán wáng liú 'ān（ qián 179 héng qián 121 nián， hàn gāo zǔ liú bāng zhī sūn lì wáng liú cháng zhī zǐ , jí hàn wǔ dì liú chè de shū fù。） jí mén kè lǐ shàng、 sū fēi、 wǔ bèi děng gòng tóng biān zhù。
cǐ shū zhuàn zhù yú jǐng dì yīzhāo de hòu qī， ér yú hàn wǔ dì liú chè jí wèi zhī chū de jiàn yuán 'èr nián jìn xiàn yú cháo tíng。
huái nán wáng liú 'ān shì dāng shí huáng shì guì zú zhōng xué shù xiū yǎng jiào wéi shēn hòu de rén， tā zhāo zhì bīn kè fāng shù zhī shì shù qiān rén zhù shū lì shuō，“ zuò《 nèi piān》 èr shí yī piān，《 wài shū》 shèn zhòng， yòu wéi《 zhōng piān》 bā juàn， yán shén xiān huáng bái zhī shù， yì 'èr shí yú wàn yán”（《 hàn shū · huái nán lì wáng liú cháng chuán》）。 rán 'ér zhè bù shè jí fàn wéi shí fēn guǎng fàn de wén huà jù zhù， liú chuán xià lái de zhǐ yòu《 nèi shū》 èr shí yī piān， yě jiù shì xiàn zài wǒ men kàn dào de《 huái nán zǐ》。
liú 'ān yòu xīn zài tiān xià yī dàn fā shēng biàn luàn shí qǔ dé zhèng zhì zhù dòng， jī jí zhì zuò zhàn zhēng zhuāng bèi， jí jù jīn qián， huì lù hàn wáng cháo de dì fāng shí lì pài。 yòu rì yè yán jiū jūn shì dì tú， àn zhōng jìn xíng zuò zhàn bù shǔ。 huái nán guó guì zú wéi fǎ de shì jiàn zhú jiàn yòu suǒ bài lù， zài cháo tíng yú yǐ zhuī chá shí， liú 'ān zhōng yú fā qǐ pàn luàn。 rán 'ér pàn luàn xùn sù bèi hàn wáng cháo chéng gōng píng dìng。 liú 'ān bèi pàn dìng“ dà nì bù dào， móu fǎn” zuì， zì shā。 huái nán guó bèi fèi chú。 hàn wǔ dì zài zhè lǐ shè lì liǎo jiǔ jiāng jùn。
【《 huái nán zǐ》 de nèi róng】
《 hàn shū · yì wén zhì》 zhù lù nèi 'èr shí yī piān， wài sān shí sān piān， nèi piān lùn dào， wài piān zá shuō。 jīn cún nèi 'èr shí yī piān。 yǐ dào jiā sī xiǎng wéi zhù， róu hé liǎo rú fǎ yīn yáng děng jiā， yī bān liè《 huái nán zǐ》 wéi zá jiā。 shí jì shàng， gāi shū shì yǐ dào jiā sī xiǎng wéi zhǐ dǎo， xī shōu zhū zǐ bǎi jiā xué shuō， róng huì guàn tōng 'ér chéng， shì zhàn guó zhì hàn chū huáng lǎo zhī xué lǐ lùn tǐ xì de dài biǎo zuò。《 huái nán zǐ》 zài chǎn míng zhé lǐ shí， bàng shè qí wù yì lèi、 guǐ shén líng guài， bǎo cún liǎo yī bù fēn shén huà cái liào， xiàng“ nǚ wā bǔ tiān”、“ hòu yì shè rì”、“ gòng gōng nù chù bù zhōu shān” děng gǔ dài shén huà， zhù yào kào běn shū dé yǐ liú chuán。
【《 huái nán zǐ》 mù lù】
· juàn yī yuán dào xùn · juàn 'èr chù zhēn xùn
· juàn sān tiān wén xùn · juàn sì zhuì xíng xùn
· juàn wǔ shí zé xùn · juàn liù lǎn míng xùn
· juàn qī jīng shén xùn · juàn bā běn jīng xùn
· juàn jiǔ zhù shù xùn · juàn shí miù chēng xùn
· juàn shí yī qí sú xùn · juàn shí 'èr dào yìng xùn
· juàn shí sān fàn lùn xùn · juàn shí sì quán yán xùn
· juàn shí wǔ bīng lüè xùn · juàn shí liù shuō shān xùn
· juàn shí qī shuō lín xùn · juàn shí bā rén jiān xùn
· juàn shí jiǔ xiū wù xùn · juàn 'èr shí tài zú xùn
· juàn 'èr shí yī yào lüè
【 duì hòu rén de yǐng xiǎng】
hòu rén dú cǐ shū， wú bù yǐ wèicǐ shū zhǐ shì yī bù yì zài qiú xiān fǎng dào bó cǎi huáng lǎo yán de dào jiā zhī shū 'ér yǐ。 ér huáng lǎo dào zé wéi hàn chū wén jǐng yǐ lái suǒ zūn zhī guān xué。 shū bù zhī， cǐ shū nǎi shì jiàn yuán chū nián jiān jī liè zhèng zhì dǒu zhēng hé yì shí xíng tài biàn lùn de chǎn wù。
lǐ miàn de sài wēng shī mǎ zhé xué , wén míng gǔ jīn , wú wéi 'ér wú bùwèi。
【《 huái nán zǐ》 de sī xiǎng jí tè diǎn】
《 huái nán zǐ》 shì xī hàn chū nián huái nán wáng liú 'ān zhāo jí mén kè， yú hàn jǐng dì、 hàn wǔ dì zhī jiāo shí zhuàn xiě de yī bù lùn wén jí。 liú 'ān ( gōng yuán qián 179 nián yī qián 122 nián ) shì hàn gāo zǔ liú bāng de shǎo yú huái nán lì wáng liú cháng zhī zǐ。 huái nán lì wáng yīn“ móu qǔ” huò zuì， liú tú tú zhōng jué shí 'ér sǐ， hòu huái nán lì wáng de fēng dì bèi yī fēn wéi sān， liú 'ān bèi cè fēng wéi huái nán wáng。 liú 'ān céng luó zhì bīn kè shù gànrén， nèi zhōng bù fá shuò xué zhī shì， gòng tóng biān dìng《 huái nán zǐ》 yī shū。 gāi shū gòng 21 piān， zuì hòu yī piān míng《 yào lüè》， shì quán shū de xù yán。 cóng《 yào lüè》 kàn， quán shū xiě zuò yòu tǒng yī de jìhuà hé 'ān pái。 dàn cóng nèi róng kàn， bìng wèi wán quán tǒng yī。《 hàn shū · yì wén zhì》 bǎ tā liè rù“ zá jiā” shì yòu dào lǐ de。 shū zhōng nèi róng， chú dào jiā sī xiǎng wài， hái jiān shōu liǎo rú jiā、 fǎ jiā、 yīn yáng jiā zhī yán。 fàn wén lán xiān shēng shuō：“《 huái nán zǐ》 suī yǐ dào wéi guī， dàn zá cǎi zhòng jiā”， réng biǎo xiàn chū yī dìng de róng hé qīng xiàng。”
( yī )《 huái nán zǐ》 yǔ xiān qín dào jiā sī xiǎng
zài yǔ zhòu guān běn tǐ lùn fāng miàn，《 huái nán zǐ》 jì chéng liǎo xiān qín dào jiā de sī xiǎng， bìng jiā yǐ wéi wù zhù yì gǎi zào。 gāi shū《 tiān wén xùn》 shuō：“ dào shǐ yú xū kuò”、“ dào shǐ yú yī”， rèn wéi zài tiān dì wèi xíng zhī qián， zhěng gè yǔ zhòu shì gè hún rán yī tǐ、 méi yòu dìng xíng de“ xū kuò”， shì gè hún hán wèi fēn de“ yī”。《 yuán dào xùn》 shuō：“ suǒ wèi wú xíng zhě， yī zhī wèi yě； suǒ wèi yī zhě， wú pǐ hé yú tiān xià zhě yě。 zhuó rán dú lì， kuài rán dú chù， shàng tōng jiǔ tiān， xià guàn jiǔ yě， yuán bù zhōng guī， fāng bù zhōng jǔ， dà hún 'ér rú yī。” jù shàng kě yǐ zhè yàng fēn xī：“ dào” shì“ xū kuò” zhī dào， shì“ yī” zhī dào， guī gēn jié dǐ， shì wù zhī dào。 zhè jiù bǎ xiān qín dào jiā“ dào shēng wù” de guān diǎn， gǎi zào wéi“ wù yòu dào” de guān diǎn， zhè shì míng què de wéi wù zhù yì。 zài yǔ zhòu shēng chéng lùn fāng miàn， gāi shū《 tiān wén xùn》 zhǐ chū：“ dào shǐ yú yī， yī 'ér bù shēng， gù fēn 'ér yīn yáng。 yīn yáng hé hé 'ér wàn wù shēng， gù yuē： yī shēng 'èr， èr shēng sān， sān shēng wàn wù。” bìng rèn wéi： yǔ zhòu zhī qì“ qīng yáng zhě bó mí 'ér wéi tiān， zhòng zhuó zhě níng zhì 'ér wéi dì”， yáng wéi rì， yīn wéi yuè， yīn yáng fēn huà wéi sì tǐ， zhè shì míng què de yǔ zhòu gòu chéng lùn， zài jìn dài kē xué chū xiàn yǐ qián， jīhū chéng wéi gǔ dài wéi wù zhù yì gōng rèn de dìng lùn。
《 huái nán zǐ》 hái duì xiān qín dào jiā“ wú wéi 'ér zhì” de guān diǎn jìn xíng jī jí de gǎi zào hé tán shì， míng què zhǐ chū： wú wéi， bù shì wú suǒ zuò wéi， ér shì yīn shì lì dǎo de zhù dòng xíng wéi。《 xiū wù xùn》 zhōng pī píng liǎo“ wú wéi zhě， jì rán wú shēng， mò rán bù dòng， yǐn zhī bù lái， tuī zhī bù wǎng” de xiāo jí wú wéi lùn， zhǐ chū： lì shǐ shàng gōng rèn de“ xiān shèng” dōushì jī jí yòu wéi de， rú shén nóng shì jiào mín“ bōzhòng wǔ gǔ”， fā míng yī yào，“ yī rì 'ér yù qī shí dú”； yáo jī jí cóng shì zhèng zhì guǎn lǐ yǔ shè huì jiào huà，“ xī jiào wò mín， dōng zhì hēi chǐ、 běi fǔ yōu jùn， nán dào jiāo zhǐ， fàng dōu yú chóng shān， cuàn sān miáo yú sān wēi， liú gòng gōng yú yōu zhōu， jí jīng yú yǔ shān”； shùn“ pìdì shù gǔ， nán zhēng sān miáo， dào sǐ cāng wú”； yǔ xiū fēng zhà yǔ，“ jué jiāng shū hé， záo lóng mén， bì yī kuò”； tānɡ sù xīng yè mèi。 qín yú zhèng wù。 zhè xiē gǔ shèng xiān wáng， yī shēng zhì lì yú xīng lì chú hài， lǚ jiàn qí gōng，“ shèng rén yōu mín rú cǐ qí míng yě， ér chēng yǐ‘ wú wéi '， qǐ bù bèi zāi！” cǐ kě zhī：“ tiān zǐ yǐ xià， zhì yú shù rén， sì zhī bù dòng， sī lǜ bù yòng， shì zhì qiú chéng zhě， wèi zhī yù yě！” gāi piān gěi“ wú wéi” yǐ yī zhǒng zhèng què de jiě shì， tā shuō， lǎo zǐ de wú wéi jué bù shì wú suǒ zuò wéi， ér shì yīn shì lì dǎo：“ fū dì shì， shuǐ dōng liú， rén bì shì yān， rán hòu shuǐlǎo dé gǔ xíng； hé jià chūn shēng， rén bì jiā gōng yān， gù wǔ gǔ dé suì cháng。‘ tīng qí zì liú， dé： zhī qí zì shēng， zé jīng、 yǔ zhī gōng bù lì， ér hòu jì zhī zhì bù yòng yě。” zhè shì《 huái nán zǐ》 guān yú kè guān guī lǜ xìng yǔ zhù guān néng dòng xìng guān xì de zhèng què shuō míng， bǎ xiān qín dào jiā sī xiǎng dà dà shēng huá liǎo。
shùn biàn zhǐ chū，《 huái nán zǐ》 yǔ hàn chū huáng lǎo xué pài yě yòu mìqiè de guān xì。 hàn chū jiǎ： tuō huáng dì yǐ wéi shū míng de zhù zuò shèn duō， dà dū shī chuán。 mǎ wáng duī hàn mù chū tǔ de bó shū； zhōng jiù yòu《 dào yuán》、《 jīng fǎ》、《 chēng》、《 shí liù jīng》 sì piān gǔ yì shū。《 huái nán zǐ》 yǔ zhè sì piān huáng lǎo bó shū yòu yī dìng de guān lián。《 yuán dào xùn》 yǔ《 dào yuán》 dōushì lùn“ dào” zhuān piān， yán cí jí wéi yī zhì。 cǐ wài qí tā xiāng hù fǎng fó zhī chù yě hěn duō。 rú《 cóng jiān xùn》：“ huò fú tóng mén”，《 jīng fǎ》：“ huò fú tóng dào”；《 yuán dào xùn》：“ wàn wù zhī zǒng， jiē yuè yī kǒng”，《 shí liù jīng》：“ wàn wù zhī duō， jiē yuè yī kōng "；《 quán yán xùn》：“ shèng rén bùwèi shǐ， bù zhuān jǐ， xún tiān lǐ， bù yù móu， bù qì shí， yǔ tiān wéi qī， bù qiú dé， bù cí fú， yīn tiān zhī zé”，《 chēng》：“ shèng rén bùwèi shǐ， bù zhuān jǐ， bù yù móu， bùwèi dé， bù cí fú， yīn tiān zhī zé。” rú cǐ děng děng， bù shèng méi jǔ。 zhè yě kě yǐ cóng yī gè cè miàn kàn chū。《 huái nán zǐ》 jí qǔ dào jiā sī xiǎng yíng yǎng de bǐ zhòng jiào dà。
( èr )《 huái nán zǐ》 yǔ xiān qín rú jiā sī xiǎng
shǒu xiān，《 huái nán zǐ》 jì chéng bìng fā huī liǎo xiān qín rú jiā“ rén zhě 'ài rén” de yuán shǐ rén dào sī xiǎng。《 zhù shù xùn》 shuō：“ guó zhī suǒ yǐ cún zhě， rén yì shì yě。” yòu shuō：“ biàn zhī wàn wù 'ér bù zhī rén dào， bù kě wèi zhì； biàn 'ài qún shēng 'ér bù 'ài rén lèi， bù kě wèi rén。 rén zhě 'ài qí lèi yě， zhì zhě bù kě huò yě。” zhè yī guān niàn shì lái zì xiān qín rú jiā 'ér yòu gāo yú xiān qín rú jiā de， tè bié shì《 huái nán zǐ》 duì“ rén dào”、“ rén lèi” gài niàn de shǐ yòng， zài zhōng guó wén huà shǐ shàng shì yòu zhòng yào jià zhí de。《 huái nán zǐ》 yě zhù zhāng yǐ mín wéi běn。《 bǎ lùn xùn》 shuō：“ zhì guó yòu cháng， ér lì mín wéi běn。”《 zhù shù xùn》 shuō：“ shí zhě， mín zhī běn yě； mín zhě， guó zhī běn yě； guó zhě， jūn zhī běn yě。” zài cǐ jī chǔ shàng，《 tài zú xùn》 tí chū yǐ rén yì zhì guó：“ suǒ wèi rén zhě， ài rén yě； suǒ wèi zhī zhě， zhī rén yě， ài rén zé wú nüè xíng yǐ。 zhī rén zé wú dí zhèng yǐ。 zhì yóu wén lǐ， zé wú bèi miù zhī shì yǐ。 xíng bù qīn làn， zé wú bào nüè zhī xíng yǐ。” zhè kě yǐ shì wéi kǒng mèng“ dé zhèng”、“ rén zhèng” xué shuō de jìn yī bù hóng yáng。《 huái nán zǐ》 zhù zhāng rén xìng běn shàn。《 tài zú xùn》 rèn wéi“ rén zhī xìng yòu rén yì zhī zī”， zhè shì duì mèng zǐ sī xiǎng de jì chéng。 bù guò bù wán quán rèn tóng mèng zǐ，《 huái nán zǐ》 qiáng diào“ rén yì zhī zī” bì xū yǔ hòu tiān jiào yù xiāng jié hé， cái néng zhēn yú wán měi：“ gù wú qí xìng， bù kě jiào xùn； yòu qí xìng wú qí yǎng， bù néng zūn dào。 jiǎn zhī xìng wéi sī， rán fēi dé 'èr nǚ zhǔ yǐ rè tānɡ ér chōu qí tǒng jì， zé bù néng chéng sī； luǎn zhī huà wéi chú， fēi 'ǒu nuǎn fù fú lěi rì jī jiǔ， zé bù néng wéi chú。 rén zhī xìng yòu rén yì zhī zī， fēi shèng rén wéi zhī fǎ dù 'ér jiào dǎo zhī， zé bù kě shǐ xiàng fāng。” jí shì shuō， shàn xìng shì nèi zài gēn jù， jiào yù shì hòu tiān tiáo jiàn， zhǐ yòu liǎng zhě jié hé cái néng chéng rén zhī shàn， zhè xiǎn rán yǔ mèng zǐ piān zhòng yú fǎn běn nèi qiú yòu suǒ bù tóng。 zhì yú bǎ wài bù tiáo jiàn guī jié wéi“ shèng rén zhī jiào” de guān diǎn、 shì gǔ dài zhé xué zài shè huì lì shǐ guān fāng miàn de gòng tóng quē diǎn。
( sān )《 huái nán zǐ》 yǔ xiān qín fǎ jiā sī xiǎng
《 huái nán zǐ》 jì chéng、 fā huī liǎo shāng yàng、 hán fēi de lì shǐ jìn huà guān niàn， tí chū： shè huì shēng huó shì biàn qiān de， fǎ lìng zhì dù yě yìng dāng suí shí dài biàn qiān 'ér gēnggǎi， jí lìng shì“ xiān wáng zhī zhì， bù yí zé fèi zhī”。《 jì lùn xùn》 shuō：“ shèng rén zhì lǐyuè 'ér bù zhì yú lǐyuè。 zhì guó yòu cháng， ér lì mín wéi běn。 zhèng jiào yòu jīng， ér lìng xíng wéi shàng， gǒu lì mín zhù，。 bù bì fǎ gǔ； gǒu zhōu yú shì， bù bì xún jiù。” yòu shuō：“ fǎ yǔ shí biàn， lǐ yǔ sú huà。 yī fú qì xiè， gè biàn qí yòng。 fǎ dù zhì lìng， gè yīn qí yí。 gù biàn gǔ wèi kě fēi， ér xún sú wèi zú shì yě。” zhè xiē yán lùn， cóng sī xiǎng guān diǎn dào jù tǐ yán cí， yǔ shāng、 hán shì yī mài guàn tōng de。 cóng dāng shí shè huì xiàn shí kàn，“ hàn chéng qín zhì”， wèi jiā chè dǐ gǎi zào。 jǐng、 wǔ zhī jiāo， hàn wáng cháo de jīng jì yǐ jīng huī fù， kè guān shàng xū yào jiàn lì yī tào xīn de zhì dù， dāng rán zhè tào zhì dù jué bù wán quán děng tóng yú shāng、 hán suǒ gǔ chuī de zhì dù， dàn shì fǎ jiā gēngfǎ gǎi zhì de sī xiǎng yuán zé， réng shì jù yòu xiàn shí yì yì de。 kě guì de shì，《 huái nán zǐ》 rèn wéi fǎ lìng zhì dù de zhì dìng， yìng shì hū rén qún zhī xū yào， yìng kǎo lǜ dà shì suǒ qū、 rén xīn suǒ xiàng。《 zhù shù xùn》 shuō：“ fǎ shēng yú yì， yì shēng yú zhòng shì， zhòng shì hé yú rén xīn， cǐ zhì zhī yào yě。” zhè xiǎn rán shì bǐ xiān qín fǎ jiā gèng jìn bù de guān diǎn， qí suǒ yǐ rú cǐ， yě shì rú fǎ róng hé de jiēguǒ。
《 huái nán zǐ》 yǔ《 lǚ shì chūn qiū》 yòu méi yòu guān xì ? cóng yuán zhù kàn，《 huái nán zǐ》 wú yī zì tí dào《 lǚ shì chūn qiū》， zhè kě néng yǔ hàn chū fǎn qín qì fēn yòu guān。 dàn shì shí shàng， zhèng shì《 lǚ shì chūn qiū》 jǐyǔ《 huái nán zǐ》 yǐ zuì dà hé zuì zhí jiē de yǐng xiǎng。 liǎng běn shū dōushì yóu shàng céng guì zú qīn zì zhù chí， zhāo lǎn zhòng duō xué zhě jí tǐ xiě chéng de。 chéng shū de chéng xù dōushì xiān nǐ dìng jìhuà， cì fēn tóu zhuàn xiě， zuì hòu zōng hé biān zuǎn。 shū de jié gòu tǒng yī， piān mù guī zhěng， lǐ shì xiāng lián， yán cí jīng shěn。 liǎng shū dōushì zǒng jié xiān qín gè jiā xué shuō， bó cǎi zhòng jiā zhī cháng， xíng chéng yī gè zōng hé xìng de、 néng guàn tōng tiān dì rén de páng dà lǐ lùn tǐ xì， wéi tǒng yī de fēng jiàn dà dì guó tí gōng quán miàn de sī xiǎng lǐ lùn gēn jù。 suǒ bù tóng de shì，《 huái nán zǐ》 chéng shū zhī shí， chǔyú huáng lǎo shèng xíng de wén huà fēn wéi zhī zhōng， yīn cǐ duì dào jiā xué shuō tè bié kàn zhòng， yīn cǐ zài mǒu zhǒng yì yì shàng， yě kě yǐ shuō《 huái nán zǐ》 shì jí huáng lǎo sī xiǎng zhī dà chéng de zhù zuò， dāng rán zhè jué bù fáng 'ài tā yě róng hé shè qǔ liǎo dào jiā zhī wài qí tā xué pài de sī xiǎng jīng huá。
【《 huái nán zǐ》 yī xué nèi róng】
《 huái nán zǐ》 èr shí yī piān， běn míng“ hóng liè”， xì xī hàn shí huái nán wáng liú 'ān ( gōng yuán qián 180 nián～ gōng yuán qián 123 nián ) zhāo yǐn bīn kè jí tǐ biān xiě 'ér chéng。 gāi shū shì duì xī hàn qián qī dào jiā sī xiǎng xì tǒng 'ér xiáng jìn de zǒng jié， shì yán jiū huáng lǎo sī xiǎng de jí qí bǎo guì 'ér fēng fù de zī liào。 shū zhōng bù fá qí yī xué nèi róng， zhí dé wǒ men tàn tǎo yán jiū。
chàng xué shuō， yīn yáng wǔháng
gāi shū chàng dǎo yīn yáng wǔháng xué shuō。 shǒu xiān， lùn shù liǎo yīn yáng gài kuò wàn shì wàn wù de fā shēng、 fā zhǎn hé biàn huà。 rú《 běn jīng xùn》 zhǐ chū：“ yīn yáng chéng tiān dì zhī hé， xíng wàn shū zhī tǐ，…… zhōng shǐ xū mǎn， zhuǎn yú wú yuán。” cǐ yán yīn yáng náng kuò liǎo zì rán jiè de yī qiē shì wù， qí biàn huà shì wú qióng wú jìn de。 zhè yǔ《 huáng dì nèi jīng》 zhōng de yīn yáng xué shuō yī mài xiāng chéng。
shū zhōng yǐ shuǐ、 huǒ、 rì、 yuè yù yīn yáng。 rú《 tiān wén xùn》 yún：“ jī yáng zhī rè qì shēng huǒ， huǒ qì zhī jīng zhě wéi rì； jī yīn zhī hán qì wéi shuǐ， shuǐ qì zhī jīng zhě wéi yuè。” yòu yún：“ rì zhě， yáng zhī zhù yě； yuè zhě， yīn zhī zōng yě。” zhè lǐ yòng rén men cháng jiàn de shuǐ、 huǒ、 rì、 yuè lái shuō míng yīn yáng de shǔ xìng， zhè zhǒng xíng xiàng 'ér shēng dòng de bǐ yù， shǐ xué zhě duì kū zào、 chōu xiàng de yīn yáng xué shuō yì yú lǐ jiě。
qí cì， chǎn míng liǎo wǔháng de shǔ xìng jí qí shēng kè chéng wǔ guī lǜ。 rú“ dōng fāng， mù yě，……。 běi fāng， shuǐ yě。”“ shuǐ shēng mù， mù shēng huǒ， huǒ shēng tǔ， tǔ shēng jīn。”“ mù shèng tǔ， tǔ shèng shuǐ， shuǐ shèng huǒ， huǒ shèng jīn， jīn shèng mù， gù hé chūn shēng qiū sǐ，……。” cǐ chù wǔháng xué shuō nèi róng yǔ《 huáng dì nèi jīng》 suǒ lùn shì yī zhì de， kě jiàn dāng shí de yīn yáng wǔháng xué shuō yǐ shèn tòu dào duō gè xué kē。
shū zhōng hái yǐ wǔháng suǒ shǔ de fāng wèi lùn jí rén tǐ de xíng tǐ tè zhēng jí yǒng qiè、 zhì yú、 shòu yāo děng。 rú“ dōng fāng，…… qí rén duì xíng， xiǎo tóu、 lóng bí dà kǒu， yuān jiān qǐ xíng， qiào tōng yú mù， jīn qì shǔ yān， cāng sè zhù gān， zhǎngdà zǎo zhī 'ér bù shòu； nán fāng，…… qiào tōng yú 'ěr， xuè mài shǔ yān， chì sè zhù xīn， zǎo zhuàng 'ér yāo； xī fāng，…… bái sè zhù fèi， yǒng gǎn bù rén； běi fāng，…… qí rén chǔn yú； zhōng yāng sì dá，…… qí rén huì shèng 'ér hǎo zhì。” yǐ shàng suǒ shù suī wèi bì jìn rán， dàn dà tǐ shàng shuō míng liǎo wǔháng suǒ shǔ de fāng wèi jí dì yù bù tóng duì rén tǐ de yǐng xiǎng。
zhěng tǐ guān， tiān rén xiāng yìng
gāi shū qiáng diào liǎo tiān rén xiāng yìng de zhěng tǐ guān niàn， rú《 běn jīng xùn》 yún：“ tiān dì yǔ zhòu， yī rén zhī shēn yě； liù hé zhī nèi， yī rén zhī zhì yě。”“ kǒng qiào zhī tǐ jiē tōng yú tiān。 tiān yòu jiǔchóng， rén yì yòu jiǔ qiào，……。” zhǐ chū rén shēng huó zài yǔ zhòu jiān， hé zì rán jiè shì xī xī xiāng guān de。 zhè yǔ《 sù wèn · shēng qì tōng tiān lùn》 suǒ yún“ tiān dì zhī jiān， liù hé zhī nèi， qí qì jiǔ zhōu， jiǔ qiào、 wǔzàng、 shí 'èr jié jiē tōng hū tiān qì” de tiān rén hé yī guān diǎn bù móu 'ér hé。
sì shí qì hòu de biàn huà zhí jiē yǐng xiǎng rén tǐ 'ér xíng chéng jí bìng。 rú《 shí zé xùn》 jì yòu：“ mèng chūn zhī yuè，…… xíng qiū lìng zé mín bìng dà yì。”“ jì chūn xíng xià lìng zé mín duō jí yì。”“ mèng qiū xíng xià lìng，…… mín duō nüè jí。…… jì qiū xíng xià lìng，…… mín duō qiú zhì。” shàng wén míng shì， fēi qí shí qì， qí qì bù hé zé dǎo zhì rén tǐ jí bìng de fā shēng。 tóng shí gào jiè rén men： rén tǐ bì xū shùn yìng sì shí， shì yìng zì rán jiè jì jié qì hòu de biàn huà， cái néng zài yǔ zhòu jiān jiàn kāng shēng cún， zhèng rú《 běn jīng xùn》 suǒ yán：“ sì shí zhě， chūn shēng xià cháng， qiū shōu dōng cáng， qǔ yú yòu jié， chū rù yòu shí。”
hái yòu zhěng tǐ guān duì jí bìng zhèng hòu de yǐng xiǎng， rú“ fū yòu bìng yú nèi zhě， bì yòu sè yú wài yǐ。”“ yōng jū fā yú zhǐ， qí tòng biàn yú tǐ。” qián zhě yán qí tǐ nèi zàng fǔ huàn bìng， ér yǐn qǐ tǐ biǎo de sè zé biàn huà， jí“ yòu zhū nèi bì xíng zhū wài”； hòu zhě zhǐ chū jú bù de bìng biàn kě yǐng xiǎng zhěng gè rén tǐ。
yǎng shēng shù， jìng mò tián dàn
gāi shū zhù zhòng yǎng shēng zhī shù， rú《 zhēn xùn》 qiáng diào liǎo yǎng xìng、 yǎng dé， yún qí：“ jìng mò tián dàn， suǒ yǐ yǎng xìng yě； hé yú xū wú， suǒ yǐ yǎng dé yě。…… ruò rán zhě， xuè mài wú yù zhì， wǔ zàng wú wèi qì。” yòu《 xiū wù xùn》 tí chū jīng shén tiáoyǎng， zhǐ chū：“ jīn tiān dào zhě cáng jīng yú nèi， lù shén yú xīn， jìng mò tián dàn， sòng miù xiōng zhōng， wú xié qì suǒ liú zhì，…… zé jī shū diào lì， bǎi mài jiǔ qiào mò bù shùn bǐ。”“ shén qīng zhì píng， bǎi jié jiē níng， yǎng xìng zhī běn yě。” zōng guān shàng wén kě zhī： xīn jìng qīng jìng， wú yù wú qiú， zé wǔ zàng 'ān hé， bǎi mài tiáochàng， zhū qiào tōng lì 'ér jiàn kāng wú bìng。 zhè yǔ《 huáng dì nèi jīng》 zhōng“ tián dàn xū wú， zhēn qì cóng zhī， jīng shén nèi shǒu， bìng 'ān cóng lái”、“ yǐ tián yú wéi wù” de yǎng shēng zhī dào qì hé。
yǎng shēng de lìng yī gè fāng miàn shì jìn shì yù。 rú《 shí zé xùn》 yán qí：“ mèng dōng，…… jūn zǐ zhāi jiè， shēn yù jìng， qù shēng sè， jìn shì yù， níng shēn tǐ， ān xíng xìng。” dōng wéi bì cáng zhī shí， yìng cáng 'ér bù xiè， gù yào jìn yù， bǎo jīng、 yǎng xìng。 yòu《 yuán dào xùn》 yún：“ shèng rén bù yǐ shēn yì wù， bù yǐ yù huá hé”， yě qiáng diào liǎo yǎng shēng jìn yù de zhòng yào xìng。 rén lèi zhǐ yòu jiāng yǎng jīng shén， hé diào qí qì， cái néng xíng tǐ kāng jiàn， yǔ shì jiān wàn shì wàn wù gòng tóng zài zì rán jiè de guī lǜ zhī zhōng shēng cún。 gù《 yuán dào xùn》 zhǐ chū：“ shì gù shèng rén jiāng yǎng qí shén， hé ruò qí qì， píng yí qí xíng， ér yǔ dào chén fú fǔ yǎng。” yǐ shàng suǒ shù《 huái nán zǐ》 duì rén lèi yǎng shēng shù de gòng xiàn， zú zī hòu xué jiè jiàn。
tuī bìng yóu， qíng zhì huán jìng
shū zhōng tuī jiū jí bìng fā shēng de yuán yóu， rèn wéi qíng zhì biàn huà、 dì lǐ huán jìng duì rén tǐ yǐng xiǎng jí dà， shì zhì bìng de zhòng yào yīn sù。 rú《 jīng shén xùn》 hé《 yuán dào xùn》 jūn zhǐ chū：“ rén nù pò yīn， dà xǐ zhuì yáng，……。”“ bó yún fā， jīng bù wéi kuáng， yōu bēi duō huì， bìng nǎi chéng jī。” yǐ shàng yán qíng zhì guò jí， jī 'ér chéng bìng。 zhè yǔ《 huáng dì nèi jīng》 zhōng“ bào nù shāng yīn， bào xǐ shāng yáng” de guān diǎn shì xiāng tóng de。 zhè zhǒng bìng yīn rèn shí yī zhí zhǐ dǎo zhe hòu shì lín chuáng， mù qián qíng zhì zhì bìng de bǐ lì yù lái yù dà， rú yáng xuě qín jiào shòu diào chá hòu zhǐ chū，“ yín xiè bìng de fā bìng hé fù fā huàn zhě zhōng 70%～ 80% de rén fā bìng qián yòu jiāo lǜ hé yì yù， qiě yòu tè shū bù yú kuài de shì qíng。”
dì lǐ huán jìng yì zhí jiē yǐng xiǎng rén tǐ 'ér wéi zhì bìng zhī yóu。 rú“ jiān tǔ rén gāng， ruò tǔ rén féi，……。”“ shān qì duō nán， zé qì duō nǚ， fēng qì duō lóng， lín qì duō lóng，…… shǔ qì duō yāo， hán qì duō shòu。” cǐ yán bù tóng de dì lǐ huán jìng hé qì hòu duì rén de tǐ zhì、 shēng yù、 fā bìng hé shòu yāo děng jūn yòu yǐng xiǎng， wéi dǎo zhì jí bìng fā shēng de yuán yóu zhī yī。 zhè zhǒng yī xué sī xiǎng běn yuán yú gǔ dài wén xiàn 'ér yòu suǒ chuàng xīn， rú《 lǚ shì chūn qiū · jìn shù》 jìzǎi：“…… xīn shuǐ suǒ， duō jū yǔ cuó rén； kǔ shuǐ suǒ， duō rèn yǔ yǔ rén。” cǐ zhǐ jū zhù zài shuǐ wèi xīn là dì fāng de rén， duō huàn yōng jū hé shēng luǒ lì bìng； shuǐ wèi kǔ sè dì fāng de rén， duō huàn jī xiōng hé tuó bèi。
tán shī zhì， lǐ fǎ jiān bèi
gāi shū duì jí bìng zhì liáo fāng fǎ de lùn shù yì jiào xiáng jìn。 rú《 shí zé xùn》 tí chū sì shí zhì liáo jí bìng de fǎ zé wéi：“ chūn zhì yǐ guī， qiū zhì yǐ jǔ， dōng zhì yǐ quán， xià zhì yǐ héng，……。” zhè lǐ guīju quán héng zhì fǎ yǔ《 huáng dì nèi jīng》 zhōng de guīju quán héng hé sì shí mài xiàng bù tóng。 rú《 sù wèn · mài yào jīng wēi lùn》 yún：“ sì biàn zhī dòng， mài yǔ zhī shàng xià， yǐ chūn yìng zhōng guī， xià yìng zhōng jǔ， qiū yìng zhōng héng， dōng yìng zhōng quán。”《 sù wèn · yīn yáng yìng xiàng dà lùn》：“ guān quán héng guīju， ér zhī bìng suǒ zhù。” qián zhě yán qí mài xiàng de biàn huà suí jì jié bù tóng 'ér gè yì， jí mài hé sì shí； hòu zhě zé gēn jù mài xiàng de fú、 chén、 huá、 sè， ér liǎo jiě jí bìng chǎn shēng de yuán yīn。 kě jiàn，《 huáng dì nèi jīng》 yǐ guīju quán héng lùn mài xiàng；《 huái nán zǐ》 zé yǐ guīju quán héng lùn zhì fǎ， gè yòu suǒ zhǐ yě。
shū zhōng tán jí zhì liáo jí bìng yào quán miàn kǎo lǜ， bù néng gù cǐ shī bǐ， yǐ miǎn niàng chéng dà bìng。 rú《 shuō lín xùn》 zhōng zhǐ chū：“ zhì shǔ xué 'ér huài lǐ lǘ， kuì xiǎo zào 'ér fā cuó jū。”
shū zhōng hái yòu duì jí bìng yìng zǎo qī zhì liáo de jìzǎi。 rú《 rén jiān xùn》 gào jiè rén men：“ huàn zhì 'ér hòu yōu zhī， shì yóu bìng zhě yǐ xián 'ér suǒ liáng yī yě。 suī yòu biǎn què、 yú fú zhī qiǎo， yóu bù néng shēng yě。” zhè lǐ gēn jù shàng xià wén yì suī shì yǐ yī xué yù wéi zhèng chù shì de dào lǐ， dàn qí wèi bìng xiān fáng， jì bìng zǎo zhì de yù fáng yī xué sī xiǎng què néng qǐ dí hòu xué， zhè yǔ《 huáng dì nèi jīng》 zhōng“ bìng yǐ chéng 'ér hòu yào zhī”， qí lǐ xiāng tóng。
lùn yào wù， shǒu zhòng shí jiàn
gāi shū duì yào wù de jìzǎi zhù zhòng shí jiàn， cóng yào wù cǎi jí、 páozhì jí pǐn zhǒng jiàn bié děng fāng miàn dōuyòu dú dào zhī chù。 shǒu xiān， cǎi jí yào wù yào qīn kǒu cháng shì。 rú《 xiū wù xùn》 yún：“ shén nóng nǎi shǐ jiào mín pū wǔ gǔ，…… cháng bǎi cǎo zhī zī wèi，…… yī rì 'ér yù qī shí dú。” zhè shì gǔ dài yī jiā zài shí jiàn zhōng xún zhǎo hé fā xiàn yào wù de zhēn shí xiě zhào。 qí cì， gēn jù yào wù xìng néng， àn zhào jì jié cǎi shōu yào wù。 rú“ chán shǐ míng， bàn xià shēng” yán qí xià zhì shí chán gǔ yì shǐ wū， zhèng shì bàn xià chéng shú de cǎi shōu shí jiān。 qí sān， gào jiè rén men zhù yì yào wù páozhì fāng fǎ。“ niú dǎn tú mù，…… qǔ bā suì niú dǎn， guì sān cùn， zhù dǎn zhōng， bǎi rì yǐ chéng。” cǐ yán jiāng guì fàng rù niú dǎn zhōng， jīng guò bǎi tiān cái néng yào yòng。 qí sì， tí chū liǎo yì hùn xiáo yào wù de jiàn bié。 rú“ fū luàn rén zhě， xiōng
qióng zhī yǔ hāo běn yě， shé chuáng zhī yǔ mí wú yě， yě jiē xiāng sì zhě。” zhè zhǒng zhù zhòng shí jiàn， shǐ yào wù míng shí xiāng fú， shì 'ān quán yòu xiào yòng yào de bǎo zhèng。
tā rú shū zhōng hái yòu guān yú zàng fǔ de lùn shù； jí bìng mìng míng de jìzǎi jí xíng、 qì、 shén de lùn shù děng， xiàn yú piān fú bù zài zhuì shù。
zōng shàng suǒ shù， yǔ《 huáng dì nèi jīng》 tóng shí dài huò shāo wǎn shí de《 huái nán zǐ》 yùn hán zhe yī dìng shù liàng de yī xué nèi róng， wǒ men yīngdāng wā jué zhěng lǐ qǔ qí jīng huá， yǐ fēng fù zhōng yī xué bǎo kù。
【《 huái nán zǐ》 yǔ hàn chū zhèng zhì dǒu zhēng】
1. jiàn yuán chū nián de yì shí xíng tài biàn lùn
hàn chū yì shí xíng tài lùn zhēng de jiāo diǎn shì zhù zhāng zūn wáng rǎng yí de rú fǎ jiā（ zōng xún zǐ jí jīn wén gōng yáng xué pài）， yǔ zhù zhāng yīn xún jiù zhì、“ xiāo guī cáo suí” wú wéi 'ér zhì de huáng lǎo dào jiā zhī zhēng。 cóng xiàn dài de guān diǎn kàn， qián zhě zhù zhāng guó jiā zhù yì， hòu zhě zhù zhāng zì rán fàng rèn， jí zì yóu zhù yì。
2. hàn wǔ dì yī dù wēi zài dàn xī
jiàn yuán yuán nián（ B.C140） liú chè dēng jī， shí nián jǐn 16 suì。 tā yī dēng jī jí zhòng yòng zhù zhāng jiā qiáng wáng quán de rú shì chū rèn jiàngxiàng。 zhǔn bèi cǎi nà wén jǐng shí qī dà wéi shī yì de jiǎ yì、 cháo cuò yī pài de zhèng zhì zhù zhāng， jí duì nèi xuē ruò zhū hóu、 jiā qiáng zhōng yāng， duì wài zé kàng yù xiōng nú。 liú 'ān zhuàn zuò《 huái nán zǐ》， qí suǒ zhēn duì de， jiù shì chū dēng jī de hàn wǔ dì liú chè。 liú chè zhì zài zūn wáng rǎng yí， xuē zhū fān， pò xiōng nú， shí shī“ dà yòu wéi” zhī zhèng。 liú 'ān zé zhù zhāng yīn xún jiù fàn， wú wéi 'ér zhì。 yóu cǐ yǐn shēn wéi zhèng cè， yě jiù shì yào jiān chí hàn chū jiù zhì， cóng 'ér bǎo hù liú shì zhū wáng jí tuán liè tǔ chēng wáng de jì dé lì yì。《 huái nán zǐ》 zhōng yòu“ zhù shù xùn” yī piān， zhuān jiǎng dì wáng zhī shù。
ér jiàn yuán chū nián zhù dǎo zhèng zhì dà shì de， bìng bù shì yǐ zuò liǎo huáng dì de nián qīng rén hàn wǔ dì， ér shì sù hǎo huáng lǎo zhī dào de tài huáng tài hòu dòu shì yǐ jí zhū dòu、 zhū liú liè wáng guì wēi。 dòu shì yú jiàn yuán 'èr nián lín cháo gān zhèng bà miǎn liú chè suǒ rèn mìng de rú xué jiàngxiàng， fǒu dìng liú chè jiā qiáng wáng quán xuē ruò zhū hóu de zhèng cè fāng xiàng。 zhè shí jì shì yīcháng wèi dòng gān gē de gōng tíng zhèng biàn。
zài zhè chǎng zhèng zhì zhēng lùn zhōng， shèn zhì hàn wǔ dì de jiù jiù、 wáng tài hòu zhī dì wǔ 'ān hóu tián fén 'àn zhōng yě zhàn dào liǎo liú 'ān yī biān。《 hàn shū》 huái nán wáng zhuànjì： liú 'ān yǒu shàn tài wèi wǔ 'ān hóu tián fén。（ tián fén） yǔ sī yǔ yuē：“ fāng jīn shàng wú tài zǐ， gōng chē yī rì yàn jià， fēi wáng 'ér shuí kě lì zhě？” huái nán wáng dà xǐ， hòu lù wǔ 'ān hóu。 yào zhī dào cǐ shí zhī liú chè， nián fāng shí qī、 bā suì， zhèng zhí shèng nián。 chú fēi zāo yù tū rán zhī biàn， fā shēng fēi zhèng cháng sǐ wáng， zěn me tán dé shàng“ gōng chē yī rì yàn jià”？ ér shēn jū gāo wèi（ hàn tài wèi lǐng yòu bīng quán xiāng dāng yú guó fáng bù cháng） de guó jiù tián fén， jìng rán yǔ liú 'ān sī xià jì yì 'ān pái guān yú liú chè de hòu shì wèn tí， bìng zhǔwàng yú liú chè zhè wèi lǎo shū fù zuò nián qīng huáng dì de jì chéng rén。 yóu cǐ kě jiàn dāng shí liú chè zhèng zhì dì wèi zhī gū ruò jí wēi xiǎn yě。
jiàn yuán liù nián（ B.C135 nián） tài huáng tài hòu bìng wēi， sǐ qián tiān shàng chū xiàn huì xīng。 liú 'ān rèn wéi zhè zhǒng tiān xiàng yù zhào zhe“ bīng dāng dà qǐ”， tiān xià jiāng yào dà luàn。 yú shì“ zhì jūn xiè， jī jīn qián”， zhǔn bèi wǔ zhuāng qǐ shì。 yú cǐ 'ér yòu jiàn dāng shí zhèng jú zhī xiǎn 'è yǐ！
3. rén wén xué shù nán yǐ wán quán chāo lí zhèng zhì
jiàn yuán liù nián tài huáng tài hòu dòu shì jià bēng， liú chè zhōng yú zhù chí liǎo dà zhèng。 yuán guāng yuán nián（ BC134 nián） jiān， tā zhào jiàn míng rú dǒng zhòng shū。 dǒng shì xiàng tā tí chū zhù míng de“ tiān rén sān cè”， hàn wǔ dì jué xīn yóu cǐ 'ér tuī xíng quán miàn gǎi gé。 cǐ jí xī hàn shǐ zhōng zhí dé dà shū yī bǐ de“ yuán guāng jué cè”。 xīn zhèng de shǒu yào fāng zhēn shì gǎi gé guó jiā yì shí xíng tài， jí“ bà chù bǎi jiā， shǒu zūn rú shù”。 ér suǒ bà chù de bǎi jiā yán zhōng， zhòng diǎn yī wéi zhù zhāng gǎo yīn móu zhèng zhì de zòng héng jiā yán， yī wéi huáng lǎo zhī dào yě。 zhí dào tián fén sǐ hòu， liú chè cái zhī dào liǎo tā yǔ liú 'ān de nà cì mì móu。 liú chè shuō： rú guǒ tián shì réng zài， dāng miè zú yǐ！ yuán shòu yuán nián（ B.C122 nián） liú 'ān jī xù yǐ jiǔ de fǎn móu zhōng yú bèi jiē lù， bèi zhuī jiū 'ér zì shā shēn sǐ。 hàn wǔ dì qǔ dé liǎo zuì zhōng shèng lì。
zhè yī duàn shǐ shì biǎo míng， lì shǐ zhōng de rén wén xué shù nán yǐ wán quán chāo lí yú zhèng zhì。 dàn shì， hòu rén yǐ chāo yuè liǎo zhè chǎng lì shǐ dǒu zhēng。 jīn rén tán lùn hàn chū huáng lǎo zhī dào， wú wéi 'ér zhì， cháng chēng tàn chēng xiàn。 rán 'ér， ruò bù cān zhào hàn chū jí jiàn yuán nián jiān zhī dà xíng shì， hàn chū rú dào liǎng gè xué pài zhè chǎng dà lùn zhēng jiù bù néng zhēn zhèng bèi lǐ jiě。 jīn rén dú《 huái nán zǐ》 wú bù yǐ wéi qí jǐn shì yī bù xué shù zhù zuò。 qí rán， qí bù rán hū？
rén wù zhì， wèi liú shào zhuàn shù，《 rén wù zhì》 shì wǒ guó yī bù biàn xī、 píng lùn rén wù de zhuān zhù， yuē chéng shū yú cáo wèi míng dì tǒng zhì shí qī（ 227 héng 239）。 zuò zhě zài zì xù zhōng chǎn shù zhuàn zhù mùdì：“ fū shèng xián zhī suǒ měi， mò měi hū cōng míng， cōng míng zhī suǒ guì， mò guì hū zhī rén， zhī rén chéng zhì， zé zhòng cái dé qí xù 'ér shù jì zhī yè xīng yǐ。” wèi shí wén dì cáo pī jiē shòu chén qún jiàn yì， yòng jiǔ pǐn zhōng zhèng zhì xuǎn bá rén cái。 gāi shū jí shì zài tuī xíng jiǔ pǐn zhōng zhèng pǐn píng rén wù、 xuǎn zé rén cái de dà bèi jǐng xià xíng chéng de zhuān zhù， zhǐ zài wéi tuī xíng jiǔ pǐn zhōng zhèng zhì zài lǐ lùn shàng tí gōng yǐ jù， zài shí jiàn shàng zǒng jié jīng yàn， yǐ tuī dòng zhè yī zhì dù de fā zhǎn hé wán shàn。 shí liù guó shí liú bǐng wéi zhī zuò zhù， zhòng zài“ shū tōng dà yì， bù zhān zhān yú xùn gǔ， wén cí jiǎn kuò”。 qí hòu liú chuán jì jiǔ， chuán běn pō duō miù wù。 míng wàn lì jiá shēn（ 1584） hé jiān liú yòng lín yòng lóng qìng rén shēn（ 1572） běn jiù bǎn hé guān sī shū xiào zhī， qù qí chóngfù， chéng wéi dìng běn。 jīn yòu《 hàn wèi cóng shū běn》、《 míng wàn lì liú shì kān běn》、《 sì kù quán shū běn》、《 sì bù cóng kān běn》 děng。 qí shū zì《 suí táng。 jīng jí zhì》 yǐ hòu jiē liè yú míng jiā，《 sì kù quán shū》 zé guī rù zǐ bù、 zá jiā lèi yī。
《 suí shū‧ jīng jí zhì》 liè rù liè wéi「 míng jiā lèi」， jù tǐ chéng xiàn wèi jìn shí qī rén wù pǐn jiàn lǐ lùn， wéi wèi jìn xuán xué zhōng de zhòng yào miàn xiàng。
sī xiǎng bèi jǐng
hàn dài shùn tiān dì yīn yáng qì huà de céng cì tàn tǎo rén xìng， rèn wéi rén zhī xìng qíng shì yīn yáng zhī qì níng jù biǎo xiàn， tiān rén zhī jiān yòu tóng lǐ、 tóng dào、 tóng gòu de xiāng yìng guān xì， zhòng shì lǐyuè zhèng jiào yǔ shēng mìng xìng qíng de tiáojié jiào huà， yóu zhàn guó wǎn qī《 lǚ shì chūn qiū》， yǐ zhì hàn cháo《 huái nán zǐ》、 dǒng zhòng shū dū shǔ yú cǐ yī dà mài luò。 ér qí zhōng tiān rén gǎn yìng de sī xiǎng jià gòu， jīng wáng chōng děng rén zhì yí xiāo jiě hòu， wèi jìn shí qī， zhuǎn wéi zì rán wú wéi yě wú kě gān yù de tiān mìng guān diǎn， rén xìng lùn zé zhòng shì zì rán de「 cái xìng」 céng cì。 suǒ wèi「 cái xìng」 huò「 qíng xìng」 shì rén bǐng zhī zì rán de cái zhì， zhǎn xiàn yú jù tǐ shēng mìng de xíng tài， yòu gè zhǒng bù tóng de qíng tài huò zī tài， kě yǐ pǐn jiàn。
zhè zhǒng pǐn jiàn rén wù de zhe zuò， zài bān gù《 hàn shū‧ gǔ jīn rén biǎo 〉 yǐ kě jiàn qí jī běn yàng mào。 sān guó yǐ hòu， zé yòu cáo pī《 shì cāo》、 lú yù《 jiǔ zhōu rén shì lùn》 děng zuò pǐn， rán jiē yǐ wáng yì。《 rén wù zhì》 wéi xiàn cún kě jiàn zuì jù xì tǒng zhī zuò。
hàn dài xuǎn guān cǎi qǔ「 chá jǔ」 jí「 zhǐ bì」， liǎng zhě dū xū guò kǎo chá rén wù pǐn xíng jiā yǐ héng dìng， rán 'ér cǐ yī zhì dù， rì jiàn wéi shì jiā suǒ lǒng duàn， míng bù fù shí。 hàn mò dà luàn， qún xióng zhēng qǐ， jī jí wǎng luó rén cái， wèi cháo hòu cǎi qǔ「 jiǔ pǐn zhōng zhèng zhì」， tòu guò zhōu、 jùn dà xiǎo zhōng zhèng pǐn píng shì rén gāo xià， yǐ gōng cháo tíng zé yòng。 yīn cǐ sān guó wèi jìn yǐ lái， cái xìng pǐn jiàn yǔ bá xuǎn rén cái， jí shòu guān zhù。
zhōng huì zǒng jié cǐ yī shí qī duì cái xìng de zhēng lùn， zuò《 sì běn lùn》， guī jié wéi cái xìng tóng、 cái xìng yì、 cái xìng hé、 cái xìng lí děng sì zhǒng guān diǎn。 liú shào《 rén wù zhì》 zé wèicǐ yī zhēng lùn de zhòng yào lùn shù。
nèi róng jiǎn jiè
liú shào yǐ rén zhī jīn、 gǔ、 xuè、 qì、 jī yǔ jīn、 mù、 shuǐ、 huǒ、 tǔ wǔháng xiāng yìng， ér chéng xiǎn hóng yì、 wén lǐ、 zhēn gù、 yǒng gǎn、 tōng wēi děng tè zhì。 cǐ「 wǔ zhì」 yòu fēn bié xiàng zhēng「 wǔ cháng」 rén、 yì、 lǐ、 zhì、 xìn， biǎo xiàn wéi「 wǔ dé」。 huàn yán zhī， zì rán de xuè qì shēng mìng， jù tǐ zhǎn xiàn wéi jīng shén、 xíng mào、 shēng sè、 cái jù、 dé xíng。 nèi zài de cái zhì yǔ wài zài de zhǐ xiàng yòu suǒ lián xì， chéng xiǎn wéi shén、 jīng、 jīn、 gǔ、 qì、 sè、 yí、 róng、 yán děng， shì wéi「 jiǔ zhǐ」， zhè xiāng dāng yú suǒ wèi「 qì zhì」 de céng cì。
yǐ zhào bù tóng de cái xìng， liú shào jiāng rén wù fēn wéi「 jiān dé」、「 jiān cái」、「 piān cái」 děng「 sān lèi」。 tòu guò dé、 fǎ、 shù děng sān gè céng miàn， yǐ qí piān xiàng， yòu kě fēn wéi「 shí 'èr cái」， jí qīng jié jiā、 fǎ jiā、 shù jiā、 guó tǐ、 qì néng、 zāng fǒu、 jìliǎng、 zhì yì、 wén zhāng、 rú xué、 kǒu biàn、 xióng jié， yǐ qí cái néng bù tóng， shì hé dān rèn de guān zhí yě bù tóng。
zài《 rén wù zhì》 zhōng， liú shào jiāng cái、 dé bìng liè biāo jǔ， zuò wéi bá xuǎn rén cái de biāo zhǔn。 liú shào de pǐn píng， yǐ zhōng hé wéi zuì gāo， jiǎng jiū píng dàn wú wèi， shì wéi shèng rén。 suǒ wèi zhōng hé， zài yú jiān jù「 píng dàn」 yǔ「 cōng míng」 liǎng zhǒng céng cì， cōng míng wéi cái， ér píng dàn zé shì shēng mìng suǒ zhǎn xiàn de jìng jiè， yǐ bù dān chún shì dào dé xiū yǎng de céng cì， gèng shì duì「 quán fú rén xìng」 de shěn měi tài dù。 chú zhōng hé wài， qí yú wéi piān zhì zhī cái。「 jiǔ zhǐ」 jiān zhì de rén，「 yīn yáng qīng hé， zhōng ruì wài míng」， jiù shì zhōng yōng， chēng wéi shèng rén， shì jūn wáng zhī cái； jù tǐ 'ér wēi， chēng wéi「 dé xíng」， shì dà yǎ zhī cái； piān yú yī cái de rén， chēng wéi piān cái， shì wéi xiǎo yǎ。 cǐ wài shàng yòu yǐ sì、 wú héng děng jí bié。
duì yú zhēn bié rén cái， liú shào jìn 'ér tí chū「 bā guān」、「 wǔ shì」 děng tú jìng。「 bā guān」 yóu rén de xíng wéi jǔ zhǐ、 qíng gǎn fǎn yìng、 xīn lǐ biàn huà yóu biǎo xiàng 'ér shēn zhì nèi lǐ， fǎn fù chá shí。「 wǔ shì」 zé zài jū、 dá、 fù、 qióng、 pín tè dìng qíng jìng zhōng， kǎo chá rén de pǐn xíng。
《 suí shū‧ jīng jí zhì》 liè rù liè wéi「 míng jiā lèi」， jù tǐ chéng xiàn wèi jìn shí qī rén wù pǐn jiàn lǐ lùn， wéi wèi jìn xuán xué zhōng de zhòng yào miàn xiàng。
sī xiǎng bèi jǐng
hàn dài shùn tiān dì yīn yáng qì huà de céng cì tàn tǎo rén xìng， rèn wéi rén zhī xìng qíng shì yīn yáng zhī qì níng jù biǎo xiàn， tiān rén zhī jiān yòu tóng lǐ、 tóng dào、 tóng gòu de xiāng yìng guān xì， zhòng shì lǐyuè zhèng jiào yǔ shēng mìng xìng qíng de tiáojié jiào huà， yóu zhàn guó wǎn qī《 lǚ shì chūn qiū》， yǐ zhì hàn cháo《 huái nán zǐ》、 dǒng zhòng shū dū shǔ yú cǐ yī dà mài luò。 ér qí zhōng tiān rén gǎn yìng de sī xiǎng jià gòu， jīng wáng chōng děng rén zhì yí xiāo jiě hòu， wèi jìn shí qī， zhuǎn wéi zì rán wú wéi yě wú kě gān yù de tiān mìng guān diǎn， rén xìng lùn zé zhòng shì zì rán de「 cái xìng」 céng cì。 suǒ wèi「 cái xìng」 huò「 qíng xìng」 shì rén bǐng zhī zì rán de cái zhì， zhǎn xiàn yú jù tǐ shēng mìng de xíng tài， yòu gè zhǒng bù tóng de qíng tài huò zī tài， kě yǐ pǐn jiàn。
zhè zhǒng pǐn jiàn rén wù de zhe zuò， zài bān gù《 hàn shū‧ gǔ jīn rén biǎo 〉 yǐ kě jiàn qí jī běn yàng mào。 sān guó yǐ hòu， zé yòu cáo pī《 shì cāo》、 lú yù《 jiǔ zhōu rén shì lùn》 děng zuò pǐn， rán jiē yǐ wáng yì。《 rén wù zhì》 wéi xiàn cún kě jiàn zuì jù xì tǒng zhī zuò。
hàn dài xuǎn guān cǎi qǔ「 chá jǔ」 jí「 zhǐ bì」， liǎng zhě dū xū guò kǎo chá rén wù pǐn xíng jiā yǐ héng dìng， rán 'ér cǐ yī zhì dù， rì jiàn wéi shì jiā suǒ lǒng duàn， míng bù fù shí。 hàn mò dà luàn， qún xióng zhēng qǐ， jī jí wǎng luó rén cái， wèi cháo hòu cǎi qǔ「 jiǔ pǐn zhōng zhèng zhì」， tòu guò zhōu、 jùn dà xiǎo zhōng zhèng pǐn píng shì rén gāo xià， yǐ gōng cháo tíng zé yòng。 yīn cǐ sān guó wèi jìn yǐ lái， cái xìng pǐn jiàn yǔ bá xuǎn rén cái， jí shòu guān zhù。
zhōng huì zǒng jié cǐ yī shí qī duì cái xìng de zhēng lùn， zuò《 sì běn lùn》， guī jié wéi cái xìng tóng、 cái xìng yì、 cái xìng hé、 cái xìng lí děng sì zhǒng guān diǎn。 liú shào《 rén wù zhì》 zé wèicǐ yī zhēng lùn de zhòng yào lùn shù。
nèi róng jiǎn jiè
liú shào yǐ rén zhī jīn、 gǔ、 xuè、 qì、 jī yǔ jīn、 mù、 shuǐ、 huǒ、 tǔ wǔháng xiāng yìng， ér chéng xiǎn hóng yì、 wén lǐ、 zhēn gù、 yǒng gǎn、 tōng wēi děng tè zhì。 cǐ「 wǔ zhì」 yòu fēn bié xiàng zhēng「 wǔ cháng」 rén、 yì、 lǐ、 zhì、 xìn， biǎo xiàn wéi「 wǔ dé」。 huàn yán zhī， zì rán de xuè qì shēng mìng， jù tǐ zhǎn xiàn wéi jīng shén、 xíng mào、 shēng sè、 cái jù、 dé xíng。 nèi zài de cái zhì yǔ wài zài de zhǐ xiàng yòu suǒ lián xì， chéng xiǎn wéi shén、 jīng、 jīn、 gǔ、 qì、 sè、 yí、 róng、 yán děng， shì wéi「 jiǔ zhǐ」， zhè xiāng dāng yú suǒ wèi「 qì zhì」 de céng cì。
yǐ zhào bù tóng de cái xìng， liú shào jiāng rén wù fēn wéi「 jiān dé」、「 jiān cái」、「 piān cái」 děng「 sān lèi」。 tòu guò dé、 fǎ、 shù děng sān gè céng miàn， yǐ qí piān xiàng， yòu kě fēn wéi「 shí 'èr cái」， jí qīng jié jiā、 fǎ jiā、 shù jiā、 guó tǐ、 qì néng、 zāng fǒu、 jìliǎng、 zhì yì、 wén zhāng、 rú xué、 kǒu biàn、 xióng jié， yǐ qí cái néng bù tóng， shì hé dān rèn de guān zhí yě bù tóng。
zài《 rén wù zhì》 zhōng， liú shào jiāng cái、 dé bìng liè biāo jǔ， zuò wéi bá xuǎn rén cái de biāo zhǔn。 liú shào de pǐn píng， yǐ zhōng hé wéi zuì gāo， jiǎng jiū píng dàn wú wèi， shì wéi shèng rén。 suǒ wèi zhōng hé， zài yú jiān jù「 píng dàn」 yǔ「 cōng míng」 liǎng zhǒng céng cì， cōng míng wéi cái， ér píng dàn zé shì shēng mìng suǒ zhǎn xiàn de jìng jiè， yǐ bù dān chún shì dào dé xiū yǎng de céng cì， gèng shì duì「 quán fú rén xìng」 de shěn měi tài dù。 chú zhōng hé wài， qí yú wéi piān zhì zhī cái。「 jiǔ zhǐ」 jiān zhì de rén，「 yīn yáng qīng hé， zhōng ruì wài míng」， jiù shì zhōng yōng， chēng wéi shèng rén， shì jūn wáng zhī cái； jù tǐ 'ér wēi， chēng wéi「 dé xíng」， shì dà yǎ zhī cái； piān yú yī cái de rén， chēng wéi piān cái， shì wéi xiǎo yǎ。 cǐ wài shàng yòu yǐ sì、 wú héng děng jí bié。
duì yú zhēn bié rén cái， liú shào jìn 'ér tí chū「 bā guān」、「 wǔ shì」 děng tú jìng。「 bā guān」 yóu rén de xíng wéi jǔ zhǐ、 qíng gǎn fǎn yìng、 xīn lǐ biàn huà yóu biǎo xiàng 'ér shēn zhì nèi lǐ， fǎn fù chá shí。「 wǔ shì」 zé zài jū、 dá、 fù、 qióng、 pín tè dìng qíng jìng zhōng， kǎo chá rén de pǐn xíng。