shuō qǐ《 jìn shū》， jiù huì shǐ rén xiǎng dào táng tài zōng zài《 xiū jìn shū zhào》 lǐ jiǎng de yī jù míng yán： “ dà yǐ zāi， gài shǐ jí zhī wéi yòng yě！ ” (《 táng dà zhào lìng jí》 juàn 81,《 quán táng wén》 juàn 8) yì sī shì shuō， shǐ shū de zuò yòng dà dé hěn 'ā！ táng tài zōng lì lái hěn zhòng shì xiū shǐ， jīn cún“ èr shí wǔ shǐ”， qí zhōng jiù yòu liù bù shǐ shū shì zài táng tài zōng shí qī xiū chéng de。 tā de zhè piān zhào shū， jiù shì zhǐ shì huáng jiā shǐ guǎn zhòng xiě yī bù《 jìn shū》。
lǐ shì mín tǒng zhì shí dài suǒ xiū de qián dài shǐ shū， zài jìn shū zhī wài， hái yòu liáng、 chén、 běi qí、 zhōu、 suí wǔ dài shǐ， hé yǐ lǐ shì mín piān yào xuǎn zé jìn shū lái xiě shǐ lùn ní？ zhè zhù yào yīn wéi xī jìn shì gè tǒng yī de wáng cháo， tā jié shù liǎo sān guó shí qī jǐ shí nián de fēn liè jú miàn。 rán 'ér tā de tǒng yī yòu shì duǎn zàn de， bù jiǔ jiù fā shēng liǎo zhōng yuán dì qū de dà hùn zhàn， cǐ hòu biàn xíng chéng liǎo dōng jìn hé shí liù guó、 nán cháo hé běi cháo de cháng qī duì lì。 lǐ shì mín zuò wéi tǒng yī de táng cháo de chuàng yè zhī jūn， hěn xiǎng duì yú jìn cháo de zhì luàn xīng wáng jìn xíng yī fān tàn suǒ， zuò wéi jiè jiàn。 zhèng yóu yú zhè gè yuán gù， suǒ yǐ bǎ xī jìn wáng cháo de diàn jī rén sī mǎ yì hé wán chéng tǒng yī shì yè de sī mǎ yán dāng zuò zhù yào yán jiū duì xiàng（ guān yú lù jī、 wáng xī zhī de shǐ lùn， zhù yào zhuóyǎn yú tā men de wén xué yì shù chéng jiù， shǔ yú lìng yī zhǒng qíng kuàng， gū zhì bù lùn）。 xuān dì（ sī mǎ yì）、 wǔ dì（ sī mǎ yán） èr jì de shǐ lùn， suī rán bǐ jiào lǒngtǒng， méi yòu chù jí jìn cháo zhì luàn xīng shuāi de shí zhì， dàn tā zhǐ chū sī mǎ yán“ jū zhì 'ér wàng wēi”，“ bù zhī chù guǎng yǐ sī xiá”，“ yǐ xīn jí yì dòng zhī jī， ér wú jiǔ 'ān nán bá zhī lǜ”， zhè xiē píng lùn zǒng suàn shì kàn dào liǎo yī xiē xiàn xiàng。
jìn shū de xiū zhuàn， cóng zhēnguàn 'èr shí nián（ gōng yuán liù sì liù nián） kāi shǐ， èr shí 'èr nián（ gōng yuán liù sì bā nián） chéng shū， lì shí bù dào sān nián。 cān jiā biān xiě de qián hòu 'èr shí yī rén， qí zhōng fáng xuán líng、 chǔ suì liáng、 xǔ jìng zōng sān rén wéi jiān xiū， qí yú shí bā rén shì lìng hú dé fēn、 jìng bō、 lái jì、 lù yuán shì、 liú zǐ yì、 lú chéng jī、 lǐ chún fēng、 lǐ yì fǔ、 xuē yuán chāo、 shàng guān yí、 cuī xíng gōng、 xīn qiū yù、 liú yìn zhī、 yáng rén qīng、 lǐ yán shòu、 zhāng wén gōng、 lǐ 'ān qī hé lǐ huái yǎn。 tiān wén、 lǜ lì、 wǔháng sān zhì， chū zì lǐ chún fēng zhī shǒu； xiū shǐ tǐ lì， shì jìng bō nǐ dìng de， méi yòu liú chuán xià lái。 yóu yú lǐ shì mín（ táng tài zōng） céng gěi xuān dì（ sī mǎ yì）、 wǔ dì（ sī mǎ yán） yī jì jí lù jī、 wáng xī zhī liǎng chuán xiě liǎo sì piān shǐ lùn， suǒ yǐ yòu tí“ yù zhuàn”。
《 jìn shū》 yī bǎi sān shí juàn， bāo kuò dì jì shí juàn， zhì 'èr shí juàn， lièzhuàn qī shí juàn， zài jì sān shí juàn， jìzǎi liǎo cóng sī mǎ yì kāi shǐ dào jìn gōng dì yuán xī 'èr nián（ 420 nián） wéi zhǐ， bāo kuò xī jìn hé dōng jìn de lì shǐ， bìng yòng“ zài jì” de xíng shì jiān shù liǎo shí liù guó gē jù zhèng quán de xīng wáng。
táng tài zōng shì yī wèi yòu suǒ zuò wéi de jūn zhù， tā fēi cháng zhòng shì shǐ shū de zhuàn xiū gōng zuò， zài zhōng guó gǔ dài shǐ xué shǐ shàng， dà gài xiě jìn cháo lì shǐ de rén shì zuì duō de liǎo。 àn yī bān de shuō fǎ， zài táng yǐ qián xiě chéng de jìn shǐ yòu shí bā jiā zhī duō， ér shí jì shàng zé yòu 'èr shí jǐ jiā。 táng tài zōng rèn wéi qián rén xiě de zhè xiē jìn shǐ yòu zhǒng zhǒng quē xiàn， dōubù shì chū yú“ liáng shǐ zhī cái”， yīn 'ér zài“ shēn wéi tàn xī” zhī yú， biàn zhǐ shì dà chén zǔ zhì shǐ jiā、 xué zhě zhòng xiě《 jìn shū》。 táng tài zōng zài xiū jìn shū zhào zhōng duì gè jiā shǐ zhù zhú yī jìn xíng liǎo pī píng。 zhuàn xiě yī bù xì tǒng、 wán zhěng、 zhǐ qù jiào gāo de jìn shǐ， shì táng tài zōng de yī dà xīn yuàn。 zhēnguàn 'èr shí nián（ 646 nián） tā xià zhào ràng fáng xuán líng、 chǔ suì liáng、 xǔ jìng zōng dān rèn jiān xiū， zǔ zhì biān xiě《 jìn shū》。 dāng shí， dān rèn xiāng dāng yú zǎixiàng zhí wù de fáng xuán líng děng rén fù zé jiān xiū。 tā men zǔ zhì liǎo yī dà pī shǐ jiā hé xué zhě， yǐ nán cháo qí rén zāng róng xù suǒ xiě de《 jìn shū》 wéi lán běn， tóng shí cān kǎo qí tā zhū jiā jìn shǐ hé yòu guān zhù zuò，“ cǎi zhèng diǎn yǔ zá shuō shù shí bù”， jiān yǐn shí liù guó suǒ zhuàn shǐ jí， cóng zhēnguàn 'èr shí nián（ 646 nián） kāi shǐ zhuàn xiě， zhì zhēnguàn 'èr shí 'èr nián（ 648 nián）， jiù xiě chéng liǎo yī bù xīn de《 jìn shū》。 zhè jiù shì wǒ men jīn tiān suǒ jiàn dào de 'èr shí wǔ shǐ zhōng de《 jìn shū》。
zhòng rén zhuàn xiě《 jìn shū》， cóng shòu mìng dào chéng shū， jǐn lì shí liǎng sān nián。 chéng shū shí jiān zhī suǒ yǐ jiào duǎn， zhù yào yòu liǎng gè yuán yīn， yī shì《 jìn shū》 yóu yú yòu zhèng fǔ zuò hòu dùn， rén lì、 wù lì、 cái lì hé tú shū dàng 'àn zī liào dōuyòu bǎo zhèng， zhè xiē tiáo jiàn， shì sī rén xiū shǐ wú fǎ bǐ nǐ de。 èr shì yòu duō zhǒng jìn shǐ zhù shù kě gōng cān kǎo。 yóu yú yòu lán běn zuò wéi yǐ jù， chéng shū zì rán jiào wéi róng yì。
《 jìn shū》 zài qǔ cái fāng miàn， bù shí fēn zhù yì shǐ liào de zhēn bié qǔshě， xǐ huān cǎi yòng xiǎo shuō bǐ jì lǐ de qí wén yì shì，《 sōu shén lù》、《 yōu míng lù》 zhōng yī xiē huāng dàn bù jīng zhī tán yě jiā yǐ shōu lù， yòu sǔn yú tā de shǐ liào jià zhí。 lìng wài， shū zhōng yòu jì shì qián hòu máo dùn hé shū lòu yí tuō de dì fāng。《 jìn shū》 de zhí bǐ rén， dà duō shù shàn cháng shī cí wén fù， zhuàn shǐ guò chéng zhōng， yòu piàn miàn zhuī qiú cí zǎo huá lì de qīng xiàng。 yīn cǐ， hòu rén pī píng tā“ jìng wéi qǐ yàn， bù qiú dǔ shí”。 zhè yě shì《 jìn shū》 de quē diǎn zhī yī。
zhè bù《 jìn shū》， bāo kuò xù lì、 mù lù gè yī juàn， dì jì shí juàn， zhì 'èr shí juàn， lièzhuàn qī shí juàn， zài jì sān shí juàn， gòng yī bǎi sān shí 'èr juàn。 hòu lái xù lì、 mù lù shī chuán， jīn cún yī bǎi sān shí juàn。《 jìn shū》 de nèi róng， bāo hán xī jìn、 dōng jìn yǐ jí yǔ dōng jìn tóng shí cún zài de běi fāng“ shí liù guó” de lì shǐ。 tā jì shì de nián dài， shàng qǐ sān guó shí qī sī mǎ yì（ jí《 jìn shū》 běn jì zhōng de xuān dì） zǎo nián de zhèng zhì huó dòng， xià zhì dōng jìn gōng dì yuán xī 'èr nián（ 420 nián） liú yù yǐ sòng dài jìn。
zhè bù xīn de《 jìn shū》 tóng yǐ wǎng zhū jiā jìn shǐ zhù zuò xiāng bǐ， yòu yī gè tū chū de yōu diǎn， jiù shì tā zài nèi róng shàng“ shèn wéi xiáng qià”， xiáng jìn 'ér guǎng bó。 yǐ wǎng zhū jiā jìn shǐ， huò jǐn jì xī jìn yīzhāo shǐ shì， huò suī jiān jì liǎng jìn shǐ shì， ér duì“ shí liù guó” shǐ shì zé yòu bù céng yòu bǐ jiào xì tǒng de jì shù。 yīn cǐ， cóng yán gé de yì yì shàng jiǎng， tā mendōu bù shì wán quán de jìn shǐ。《 jìn shū》 de“ xiáng qià”， kè fú liǎo yǐ wǎng zhū jiā jìn shǐ de zhè gè quē xiàn。 hái yòu，《 jìn shū》 zhōng de zhì， wǎng wǎng cóng sān guó shí qī xiě qǐ， zhè jiù duō shǎo mí bǔ liǎo《 sān guó zhì》 yòu jì、 chuán 'ér wú zhì de bù zú。 zhè yě shì tā“ xiáng qià” de yī gè zhòng yào fāng miàn。
táng tài zōng hěn zhòng shì《 jìn shū》 de xiū zhuàn gōng zuò， tā qīn zì wéi《 jìn shū》 de《 xuān dì jì》、《 wǔ dì jì》、《 lù jī chuán》、《 wáng xī zhī chuán》 fēn bié xiě liǎo shǐ lùn。 zhè sì piān shǐ lùn dū tí wéi“ zhì yuē”。 tā zài《 xuān dì jì》 de hòu lùn lǐ， shuō sī mǎ yì zhè gè rén shì“ shì zhōng yú yǐ zhà zhī xīn， yán 'ān yú jiāng wēi zhī mìng”； yòu shuō tā shì“ qī wěi yǐ chéng gōng”、“ hǎo huí yǐ dìng yè”。 kěn dìng liǎo tā zài zhèng zhì shàng de chéng gōng， pī píng liǎo tā zài zuò rén fāng miàn de qī wěi xíng wéi。 zǎo nián， táng tài zōng céng tóng dà chén yú shì nán lùn shuō lì shǐ。“ shāng lüè gǔ jīn”。 yú shì nán hòu lái zài zì jǐ de zhù zuò zhōng jiù jiān ruì dì pī píng sī mǎ yì“ duō zhàng yīn móu， bù yóu rén yì， cāi jì guǐ zhuàng， yíng zhū jīn bào”； zhè shuō míng tā men duì sī mǎ yì de kàn fǎ shì yī zhì de。 táng tài zōng zài《 wáng xī zhī chuán》 hòu lùn lǐ， gāo dù zàn yáng wáng xī zhī de shū fǎ yì shù， shuō：“ guān qí diǎn yè zhī gōng， cái chéng zhī miào， yān fēi lù jié， zhuàng ruò duàn 'ér hái lián； fēng zhù lóng pán， shì rú xié 'ér fǎn zhí。 wán zhī bù jué wéi juàn， lǎn zhī mò shí qí duān， xīn mù shǒu zhuī， cǐ rén 'ér yǐ。” zhè zài zhōng guó gǔ dài shū fǎ píng lùn shǐ shàng， yě kě yǐ shuō shì yī duàn jiā huà。
《 jìn shū》 tóng 'èr shí wǔ shǐ zhōng de qí tā gè shǐ xiāng bǐ， yòu liǎng gè tè diǎn。
dì yī gè tè diǎn shì zuò zhě de zhòng duō。《 jìn shū》 zuò zhě gòng 'èr shí yī rén， ér qiě dū liú xià liǎo xìng míng， zhè zài lì dài huáng cháo xiū shǐ gōng zuò zhōng shì bù duō jiàn de。 zhè me duō de zuò zhě hé zhuàn yī shū， gè jìn qí cái shì hěn zhòng yào de， rú：
héng héng lìng hú dé fēn， táng chū zhù míng shǐ xué jiā， céng zhù biān guò《 zhōu shū》， bìng fù zé jù tǐ zhǐ dǎo《 liáng shū》、《 chén shū》、《 běi qí shū》、《 suí shū》 biān xiě zhōng de xié diào gōng zuò。 zhè cì bèi suǒ yòu cān jiā biān zhuàn《 jìn shū》 de rén“ tuī wéi shǒu”， zài què dìng《 jìn shū》 de tǐ lì fāng miàn qǐ liǎo zhòng yào de zuò yòng。
lìng hú dé fēn shì yí zhōu huá yuán（ jīn shǎn xī yào xiàn） rén。 tā yú suí wén dì kāi huáng sān nián（ 583 nián） chū shēng yú míng shēng xiǎn hè díshì zú zhī jiā。 qīng nián shí dài biàn yǐ bó xué duō cái 'ér zhī míng dāng shì。 suí cháo mò nián tā bèi rèn mìng wéi yào chéng cháng， yīn shì dào hùn luàn méi qù jiù zhí。 fǎn suí yì jūn xīng qǐ zhī shí， tā zài lǐ yuān cóng dì shǒu xià rèn jì shì cān jūn。 lǐ yuān rù guān hòu， tā dān rèn dà chéngxiàng fǔ jì shì。 gāo zǔ chēng dì， rèn tā wéi qǐ jū shè rén， yòu shēng wéi mì shū chéng。 táng tài zōng zhēnguàn nián jiān， tā rèn guò lǐ bù shì láng， jiān xiū guó shǐ， hòu zhuǎn rèn tài zǐ yòu shù zǐ， shòu fèi tài zǐ lǐ chéng qián qiān lián， tā bèi miǎn zhí。 hòu
bèi zhào huí cān jiā xiū《 jìn shū》 gōng zuò。 shū chéng hòu shēng wéi mì shū shǎo jiān， yǐ hòu yòu rèn guò lǐ bù shì láng jiān hóng wén guǎn xué shì、 tài cháng qīng、 guó zǐ jì jiǔ、 chóng xián guǎn xué shì děng zhí， bìng bèi jìn jué wéi gōng。 nián jìn 80 zhì shì zhī shí， jiā jīn zǐ guāng lù dà fū。 gāo zōng qián fēng yuán nián（ 666 nián） shì shì， nián 84 suì。
lìng hú dé fēn de yī shēng wéi shǐ xué shì yè zuò chū liǎo jù dà gòng xiàn， tā shì chū táng shǐ xué de dì yī yào rén。 zài táng cháo chū jiàn shí qī， zhēn duì sāngluàn zhī hòu shū jí yán zhòng quē fá de qíng kuàng， tā xiàng gāo zǔ jiàn yì gòu qiú tiān xià yí shū， tǒng yī zǔ zhì chāo xiě。 zhè yī jiàn yì dé dào gāo zǔ pī zhǔn， shǐ shù shí nián jiān， qún shū bì bèi， wéi táng dài wén huà de fán róng， tí gōng liǎo liáng hǎo tiáo jiàn。 táng chū shǐ xué kān chēng fán róng， zhè gè fán róng jú miàn， fā duān yú lìng hú dé fēn xiū zhuàn qián dài suǒ quē gè shǐ de jiàn yì。
wǔ dé wǔ nián（ 622 nián） lìng hú dé fēn xiàng gāo zǔ jìn yán， tí chū jìn dài yǐ lái gè cháo zhèng shǐ dà duō quē lüè， xiàn zài yīnggāi chèn zhōu、 suí děng cháo miè wáng wèi jiǔ， cái liào hái hǎo shōu jí， zhuā jǐn xiū chū zhè xiē cháo de shǐ shū， yǐ bèi jiàn jiè。 tā de jiàn yì dé dào táng tǒng zhì zhě de zhòng shì， gāo zǔ xià dá liǎo zhù míng de《 mìng xiāo yǔ děng xiū liù dài shǐ zhào》， zuò chū liǎo yóu xiāo yǔ děng rén xiū wèi shǐ， chén shū dá、 lìng hú dé fēn děng rén xiū zhōu shǐ， fēng dé yí děng rén xiū suí shǐ， cuī shàn wéi děng rén xiū liáng shǐ， péi jǔ、 wèi zhēng děng rén xiū qí shǐ， dòu jīn、 yáo sī lián děng rén xiū chén shǐ de 'ān pái。 kě xī zhè cì xiū shǐ gōng zuò méi yòu qǔ dé shénme chéng guǒ。 zhēnguàn sān nián（ 629 nián） táng tài zōng chóngtí xiū shǐ zhī shì， xià zhào yóu fáng xuán líng hé wèi zhēng rèn zǒng jiān xiū， yóu zhū dà chén fēn bié zhuàn xiě liáng、 chén、 qí、 zhōu、 suí wǔ dài shǐ， qí zhōng zhōu shǐ de xiū zhuàn yóu lìng hú dé fēn hé cén wén běn fù zé， lìng hú dé fēn hái fù zé duì wǔ dài shǐ zuò zǒng de xié diào gōng zuò。《 zhōu shū》 de xiū zhuàn gōng zuò hòu lái yòu jiā rù liǎo yī gè zhù shǒu cuī rén shī， dàn shì cén wén běn zhǐ shì xiě liǎo quán shū de shǐ lùn， cuī rén shī yě zhǐ shì xié zhù lìng hú dé fēn gōng zuò 'ér yǐ， quán shū de xiū zhuàn gōng zuò jī běn shàng shì lìng hú dé fēn yī rén wán chéng de， zhēnguàn shí nián（ 637 nián），《 zhōu shū》 yǔ qí tā gè shǐ quán bù wán chéng。 lìng hú dé fēn yóu yú xiū shǐ yòu gōng， dé dào liǎo cì juàn 400 pǐ de shǎng cì。 zhēnguàn 'èr shí nián（ 646 nián）， táng tài zōng yòu zuò chū chóngxiū《 jìn shū》 de jué dìng， bìng zǔ chéng liǎo yī gè yóu 20 yú rén zǔ chéng de xiě zuò bān zǐ， lìng hú dé fēn hé jìng bō dān rèn zhuóshí jì zhù biān zhī zhí， quán shū de tǐ lì jūn yóu tā men 'èr rén cái dìng。 lìng hú dé fēn cān jiā biān xiū de zhù zuò hái yòu《 yì wén lèi jù》、《 shì zú zhì》、《 wǔ dài shǐ zhì》、《 xīn lǐ》、《 tài zōng shí lù》、《 gāo zōng shí lù》、《 táng lǜ lìng》 děng。 cǐ wài《 běi shǐ》 hé《 nán shǐ》 liǎng bù zhòng yào shǐ zhù， yě shì jīng tā zhī shǒu tuī jiàn xíng shì de。
héng héng jìng bō， táng chū zhù míng de wén、 shǐ xué zhě， yǔ lìng hú dé fēn gòng tóng zhì dìng《 jìn shū》 tǐ lì。
héng héng lǐ yán shòu， táng dài shǐ xué jiā。 ān yáng shì rén。 zhēnguàn nián jiān， zuò guò tài zǐ diǎn shàn chéng、 chóng xián guǎn xué shì， hòu rèn yù shǐ tái zhù bù， guān zhì fú xǐ láng， jiān xiū guó shǐ。 tā céng cān jiā guò guān xiū de《 suí shū》、《 wǔ dài shǐ zhì》 ( jí《 jīng jí zhì》 )、《 jìn shū》 jí dāng cháo guó shǐ de xiū zhuàn， hái dú lì zhuàn chéng《 nán shǐ》、《 běi shǐ》 hé《 tài zōng zhèng diǎn》 ( yǐ yì )。《 nán shǐ》 hé《 běi shǐ》 suǒ yǐ jù de lì shǐ wén xiàn， zhù yào shì sòng、 qí、 liáng、 chén、 wèi、 qí、 zhōu、 suí bā dài“ zhèng shǐ”， dàn bìng wèi jū ní yú cǐ， lìng wài hái cān kǎo liǎo gè zhǒng“ zá shǐ” qiān yú juàn。 cóng sōu jí shǐ liào dào wán chéng， yòng liǎo cháng dá 30 nián de shí jiān。“ èr shǐ” hòu lái bèi liè rù“ èr shí sì shǐ” zhōng， zài wǒ guó shǐ xué shàng zhàn yòu zhòng yào de dì wèi。
héng héng lǐ chún fēng， táng chū zhù míng tiān wén xué jiā，《 jìn shū》 de《 tiān wén》、《 lǜ lì》、《 wǔháng》 děng zhì chū yú tā de shǒu bǐ。 táng dài jié chū de tiān wén xué jiā、 shù xué jiā。 shǎn xī qí shān rén。 gōng yuán 602 nián shēng， 670 nián zú。
622 nián， rèn mì gé láng zhōng， zòu qǐng biān xīn lì， 644 nián biān chéng《 jiá zǐ yuán lì》， duì hòu shì tiān wén、 lì fǎ、 hé shù xué de fā zhǎn gòng xiàn hěn dà。 tā hái zhù yòu《 fǎ xiàng zhì》， gòng qī juàn， lùn“ qián dài hún tiān yí dé shī zhī chā”， duì hòu shì chǎn shēng zhòng dà yǐng xiǎng。 641 nián fù dān liǎo biān xiě《 liáng shū》、《 chén shū》、《 běi qí shū》、《 zhōu shū》、《 suí shū》 de zǒng zhǐ dǎo zé rèn， wéi《 jìn shū》 qīn zì zhuàn xiě liǎo《 tiān wén zhì》、《 lǜ lì zhì》、《 wǔháng zhì》。 bǎo cún liǎo gǔ dài tiān xiàng biàn huà jí zì rán zāi hài shǐ liào。
lǐ chún fēng shì shì jiè shàng dì yī gè gěi fēng dìng jí de kē xué jiā。 tā zài shì jiè zuì zǎo de qì xiàng xué zhuān zhù《 yǐ yǐ zhàn》 zhōng， bǎ fēng fēn wéi 8 jí。 1000 nián hòu， yīng guó xué zhě cái zài《 yǐ yǐ zhàn》 de jī chǔ shàng， bǎ fēng lì huàfēn wéi líng dào 12 jí。
héng héng fáng xuán líng（ 579 ～ 648） táng cháo chū nián míng xiāng。 míng qiáo， zì xuán líng， yǐ zì xíng。 qí zhōu lín zī（ jīn shān dōng zī bó dōng běi） rén。 fù yàn qiān， suí sī lì cì shǐ。 xuán líng bó lǎn jīng shǐ， gōng shū shàn wén， shí bā suì shí běn zhōu jǔ jìn shì， shòu yǔ qí wèi。 suí mò dà luàn， lǐ yuān shuài bīng rù guān， xuán líng yú wèi běi tóu lǐ shì mín， xiān hòu dān rèn qín wáng fǔ jì shì、 shǎn dōng dào dà xíng tái kǎo gōng láng zhōng。 tā lǚ cóng qín wáng chū zhēng， cān móu huàcè， diǎn guǎn shū jì。
měi píng dìng yī dì， bié rén zhēng zhe qiú qǔ zhēn wán， tā què shǒu xiān wéi qín wáng mù fǔ shōu luó rén cái。 tā yǔ móu chén měngjiàng mì xiāng jiāo jié， shǐ tā men gè jìn sǐ lì。 tā hé dù rú huì shì qín wáng zuì dé lì de móu shì。 qín wáng dì xiōng jiān zhēng duó huáng wèi， tài zǐ jiàn chéng zài gāo zǔ qián zèn huǐ tā hé rú huì， suì tóng bèi chì chū qín wáng fǔ。 táng wǔ dé jiǔ nián（ 626） tā cānyù xuán wǔ mén zhī biàn de cèhuà， yǔ dù rú huì、 zhǎngsūn wú jì、 yùchí jìng dé、 hóu jūn jí wǔ rén bìng gōng dì yī。 lǐ shì mín jí wèi（ jí táng tài zōng lǐ shì mín）， xuán líng wéi zhōng shū lìng。 zhēnguàn sān nián（ 629） èr yuè wéi shàng shū zuǒ pú shè。 shí yī nián fēng liáng guó gōng。 zhì shí liù nián qī yuè jìn wèi sī kōng， réng zōng lǐ cháo zhèng。 shí qī nián， yǔ zhǎngsūn wú jì děng 'èr shí sì rén tú xíng yú líng yān gé。 jìn wáng lǐ zhì wéi tài zǐ shí， tā rèn tài zǐ tài fù。 tài zōng zhēng gāolí shí， tā liú shǒu jīng shī。 èr shí 'èr nián bìng shì。
zhēn guān qián， tā xié zhù lǐ shì mín jīng yíng sì fāng， xuē píng qún xióng， duó qǔ huáng wèi。 lǐ shì mín chēng zàn tā yòu“ chóu móu wéi wò， dìng shè jì zhī gōng”。 zhēn guān zhōng， tā fǔ zuǒ tài zōng， zǒng lǐng bǎi sī， zhǎng zhèng wù dá 'èr shí nián； cānyù zhì dìng diǎn zhāng zhì dù， zhù chí lǜ lìng、 gé chì de xiū dìng， yòu céng yǔ wèi zhǐ tóng xiū táng lǐ； tiáozhěng zhèng fǔ jī gòu， shěng bìng zhōng yāng guān yuán； shàn yú yòng rén， bù qiú bèi qǔ rén， yě bù wèn guì jiàn， suí cái shòu rèn； kè shǒu zhí zé， bù zì jū gōng。 hòu shì yǐ tā hé dù rú huì wéi liángxiàng de diǎn fàn， hé chēng“ fáng、 dù”。
yòu zhè yàng yī zhī zuò zhě duì wǔ， shì《 jìn shū》 zhī suǒ yǐ néng gòu chāo guò yǐ wǎng gè jiā jìn shǐ de yī gè zhòng yào yuán yīn。
dì 'èr gè tè diǎn shì tǐ lì de chuàng xīn。 shàng miàn jiǎng dào，《 jìn shū》 yòu“ zài jì” sān shí juàn。 zài jì shì jì shù xiōng nú、 xiān bēi、 jié、 dī、 qiāng děng shǎo shù mín zú tǒng zhì zhě jiàn lì de zhèng quán jí“ shí liù guó” shǐ shì de xíng shì， zhè shì《 jìn shū》 zài jìzhuàn tǐ shǐ shū tǐ lì shàng de yī gè chuàng zào。 zǎo xiān， dōng hàn bān gù céng jīng xiě guò zài jì， dàn bìng bù shì yòng lái jì shǎo shù mín zú zhèng quán de shǐ shì， yě méi yòu bǎ tā zuò wéi yī bù shǐ shū de zǔ chéng bù fēn。《 jìn shū · zài jì》 zuò wéi quán shū de yī gè zǔ chéng bù fēn， bù jǐn fēng fù liǎo jìzhuàn tǐ shǐ shū de tǐ lì， ér qiě duì yú biǎo xiàn duō mín zú guó jiā lì shǐ fā zhǎn de yī gè zhòng yào jiē duàn héng héng dōng jìn、 shí liù guó shí qī de lì shǐ miàn mào yòu shēn yuǎn de yì yì。
《 jìn shū》 wèn shì hòu，“ yán jìn shǐ zhě， jiē qì qí jiù běn， jīng cóng xīn zhuàn”， shuō míng tā zài dāng shí hé hòu shì dū shòu dào rén men de zhòng shì。 dāng rán，《 jìn shū》 yě yòu míng xiǎn de quē diǎn， zhè tū chū dì biǎo xiàn zài tā jì shù liǎo yī xiē shén guài gù shì hé xiǎo shuō cái liào， ér zhè xiē shì bù yīngdāng bèi dāng zuò lì shǐ lái kàn dài de。 wǒ men zài yuè dú《 jìn shū》 de shí hòu， bì xū zhù yì dào zhè yī diǎn。
《 jìn shū》 tǐ lì bǐ jiào wán bèi， shǐ tā néng róng nà jiào duō de lì shǐ nèi róng， ér wú fán zá fēn luàn zhī gǎn。《 jìn shū》 de dì jì 'àn shí jiān shùn xù pái liè shǐ shì， jiāo dài lì shǐ fā zhǎn de jī běn xiàn suǒ， shì quán shū de zǒng gāng。 zài dì jì zhōng shǒu xiān liè xuān、 jǐng、 wén sān jì， zhuī shù jìn wǔ dì zǔ fù sī mǎ yì、 bó fù sī mǎ shī、 fù qīn sī mǎ zhāo kāi chuàng jìn guó jī yè de guò chéng， shǐ jìn shǐ de lì shǐ yuān yuán qīng xī míng liǎo， shì hěn dé shǐ fǎ de。 shū zhì bù fēn jìzǎi diǎn zhāng zhì dù， biān pái dé lèi bié qīng chǔ， xù shì xiáng míng， kě yǐ gěi rén yǐ jiào wán bèi de lì shǐ zhī shí。 lièzhuàn jìzǎi rén wù， biān cì yǐ shí dài wéi xù， yǐ lèi bié wéi fǔ， suǒ lì lèi chuán huò hé chuán méi mù qīng chǔ， gè lèi rén yuán dà dū fēn pèi hé lǐ， shǐ xī jìn jìn 800 lì shǐ rén wù fēn mén bié lèi dì zhǎn xiàn zài dú zhě miàn qián， gòu chéng jìn dài lì shǐ huó dòng de tú juàn。 shū zhōng de zài jì zhuān xiě yǔ jìn duì zhì de shí liù guó lì shǐ， zài shǐ shū xiě fǎ shàng shì shàn yú chū xīn de。 zài jì zhī tǐ lüè tóng yú《 shǐ jì》 zhōng de shì jiā， dàn shì jiā jì zhū hóu guó lì shǐ， fǎn yìng de shì xiān qín guì zú shè huì guó jiā jǐn mì lián xì de tè diǎn。 zài jì de míng mù lái zì《 dōng guān hàn jì》， kě《 dōng guān hàn jì》 yòng zài jì jìzǎi píng lín、 xīn shì jí gōng sūn shù de shì jì， bù guò shì zuò wéi lièzhuàn de bǔ chōng。
《 jìn shū》 cǎi yòng shì jiā zhī tǐ 'ér qǔ zài jì zhī míng， yòng gāo yú lièzhuàn de guī gé wán zhěng jì shù liǎo gè zú zhèng quán zài zhōng yuán gē jù xīng miè de shǐ mò， gěi gè gē jù zhèng quán yǐ shìdàng de lì shǐ dì wèi， jiào hǎo jiě jué liǎo zhōng yuán huáng cháo yǔ gè zú zhèng quán bìng zài yī shǐ de nán tí， zhè yī zuò fǎ dà dé lì dài shǐ jiā zàn shǎng。 zài jì zhōng duì shí liù guó zhèng quán zhǐ chēng“ jiàn wěi”， bù biàn huá yí， tǐ xiàn liǎo táng cháo tǒng zhì zhě huá yí yī tǐ， tiān xià yī jiā de dà yī tǒng sī xiǎng， zhè gèng shì wǒ men jīn tiān yuè dú《 jìn shū》 shí yào tè bié zhù yì de。 jìn dài shǐ shì cuò zōng fù zá， bǐ liǎng hàn shǐ dōuyào nán xiě yī xiē，《 jìn shū》 yòng sì zhǒng tǐ cái xiāng hù pèi hé， jiào hǎo jiě jué liǎo zhè yī nán tí。
《 jìn shū》 hái yòu nèi róng chōng shí， wén zì jiǎn liàn de cháng chù。 jìn dài de shè huì máo dùn jiān ruì fù zá， yòu dì zhù jiē jí yǔ nóng mín de máo dùn， yòu hú、 hàn de mín zú máo dùn， yòu rú、 dào、 shì de máo dùn， hái yòu jūn chén máo dùn、 kàng zhàn pài yǔ qīng tán pài de máo dùn děng děng。《 jìn shū》 zhōng， tí gōng liǎo hěn duō zhè xiē máo dùn dǒu zhēng de qíng kuàng jí wén xiàn cái liào。 rú sūn 'ēn、 lú xún、 zhāng chāng、 wáng rú děng chuán， fǎn yìng liǎo dāng shí de nóng mín qǐ yì qíng kuàng；《 jiāng tǒng chuán》 zài《 xǐ róng lùn》，《 wēn jiào chuán》 zài《 zòu jūn guó yào wù qī tiáo》， tí gōng liǎo hú hàn dǒu zhēng de cái liào；《 guō pú chuán》 zài《 xíng yù shū》，《 lǐ zhòng chuán》 zài《 lùn jiǔ pǐn zhōng zhèng zhì》，《 fù xuán chuán》 zài xīng xué xiào、 quàn nóng gōng zhū shū， tí gōng liǎo yán jiū dāng shí shè huì zhèng zhì jīng jì qíng kuàng de cái liào；《 péi wěi chuán》 zài《 chóng yòu lùn》，《 ruǎn zhān chuán》 zài《 wú guǐ lùn》 děngdōu shì zhòng yào de sī xiǎng wén xiàn。 cǐ wài rú《 shù xī chuán》 jìzǎi《 jí zhǒng shū》 de fā xiàn jīng guò，《 péi xiù chuán》 jìzǎi《 yǔ gòng dì yù tú》 de zhì tú liù fǎ，《 wèi héng chuán》 jìzǎi lùn shū fǎ yuán liú de《 shū shì》 yī piān， dōushì jí zhēn guì de shǐ liào。 táng xiū《 jìn shū》 jù lí jìn wáng yǐ 200 duō nián， zài jì shì shàng yòu tiáo jiàn gǎi biàn yǐ wǎng shǐ shū wū wǎng bù shí de quē diǎn。
shū zhōng chú yīn xí jiù wén wài， hěn shǎo yòu zhuàn zhě qū yì huí hù de nèi róng。 shū zhōng zài hěn duō jì chuán zhōng jiē lù liǎo tǒng zhì jiē jí tān lán、 fǔ xiǔ、 jiāo shē yín yì de běn xìng hé cán hài mín zhòng de zuì xíng， jù yòu jiàn jiè yì wèi。《 jìn shū》 zuò zhě， duō shì wén xué dà jiā， yīn 'ér《 jìn shū》 xù shì wǎng wǎng néng zuò dào jiǎn míng 'ě yào， yòu shí hái yòu shēng dòng、 jīng cǎi zhī bǐ。 shū zhōng de zài jì xiěde shū mì xiāngjiàn， shǒu wěi zhào yìng， pō yòu xiē zhāng fǎ。 rú《 fú jiān》 liǎng juàn huì shēng huì sè， pō jiàn gōng lì。 liè chuán zhōng yě wǎng wǎng néng biǎo dá chū lì shǐ rén wù de qíng tài， dú qǐ lái yòu diǎn wèi dào。
《 jìn shū》 de shí zhì yòu：《 tiān wén zhì》、《 dì lǐ zhì》、《 lǜ lì zhì》、《 lǐ zhì》、《 lè zhì》、《 zhí guān zhì》、《 yú fú zhì》、《 shí huò zhì》、《 wǔháng zhì》、《 xíng fǎ zhì》。 cóng míng mù shàng kàn yǔ《 wǔ dài shǐ zhì》 dà tóng xiǎo yì， xiāngchà de zhǐ shì jiā shàng liǎo《 yú fú zhì》 ér qù diào liǎo《 jīng jí zhì》。 yīn wéi《 suí zhì》 yǔ《 jìn zhì》 duō chū yú xiāng tóng zuò zhě zhī shǒu， xiū zhuàn shí jiān yòu hěn jiē jìn， suǒ yǐ zài nèi róng shàng yòu yī xiē chóngfù de dì fāng。 dàn《 jìn shū》 shí zhì shàng chéng liǎng hàn、 xià qǐ nán běi cháo， hái shì jù yòu xiāng dāng gāo de jià zhí de。 tā de lèi mù bǐ jiào qí quán， fǎn yìng de shè huì diǎn zhāng zhì dù nèi róng bǐ jiào quán miàn。《 shí huò zhì》 hé《 xíng fǎ zhì》 xù shì bāo luó dōng hàn， kě bǔ《 hòu hàn shū》 zhī bù zú。《 dì lǐ zhì》 duì yán jiū wèi jìn zhī jì xíng zhèng qū huá biàngēng， zhōu xiàn zhì de biàn qiān， dōuhěn yòu zuò yòng。《 jìn shū》 shí zhì， duō chū yú xué yòu suǒ cháng de zhuān jiā zhī shǒu， nèi róng bǐ jiào jīng dāng。《 tiān wén zhì》、《 lǜ lì zhì》、《 wǔháng zhì》 wéi zhù míng kē xué jiā lǐ chún fēng suǒ xiū， yī zhí wéi shì suǒ chēng， qí zhōng《 tiān wén》、《 lǜ lì》 èr zhì yóu wéi jīng shěn。《 tiān wén zhì》 jìzǎi liǎo hàn wèi yǐ lái tiān wén xué de sān dà liú pài； gài tiān shuō、 xuān yè shuō hé hún tiān shuō， bìng duì hún tiān shuō zuò liǎo kěn dìng；《 lǜ lì zhì》 jìzǎi wèi jìn shí qī jǐ zhǒng lì fǎ， bǎo cún liǎo kē jì shǐ de zhòng yào cái liào， jù yòu zhòng yào jià zhí。
《 jìn shū》 de quē diǎn zhù yào yòu sān tiáo：
qí yī shì xuān yáng liǎo jūn quán shén shòu de shén xué sī xiǎng hé fēng jiàn gāng cháng lún lǐ guān niàn。 shū zhōng duì jìn cháo de kāi guó， zuò liǎo shén yì lùn zhèng， dà tán xīng wáng yòu yùn， bù kě yǐ lì zhēng děng chén cí làn diào。 shū zhōng yòu dà jiǎng xiào qīn zūn jūn děng fēng jiàn lún lǐ， xiáng shù wáng xiáng wò bīng dé lǐ děng děng xiào qīn de shì jì。 tiān mìng yòu cháng yǔ xiào qīn zhōng jūn xiāng pèi hé， wéi fēng jiàn tǒng zhì zhě fú wù de yì tú shì míng xiǎn de。
liú zhī jǐ《 shǐ tōng》 duì yú táng xiū《 jìn shū》 pō biǎo bù mǎn， zhù yào lǐ yóu shì： ① qǔ cái yú jìn dài zá shū， jì shù liǎo yī xiē huī xié hé shén guài de gù shì chuán shuō， bù fú hé shèng xián zhī dào。 ② lùn zàn de wén tǐ hé nèi róng bù qiú dǔ shí， fǎng xiào nán cháo xú yǔ tǐ， shī yú qīng fú， bù rú《 shǐ jì》、《 hàn shū》 de lùn jù yòu bǔ chōng běn wén de zuò yòng。 dì 'èr diǎn pī píng yòu yī dìng dào lǐ。 dàn《 jìn shū》 bàng sōu bó cǎi， cóng guǎng fàn bǎo cún shǐ liào， yǐ gōng zhī rén lùn shì 'ér yán， shì yòu yì de。《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào》 shòu liú zhī jǐ yǐng xiǎng， rèn wéi《 jìn shū》 zhī dà liàng cǎi lù《 shì shuō xīn yǔ》 nǎi shì“ bài guān zhī tǐ”， bù dé chēng wéi shǐ chuán， xiǎn shǔ piān jiàn。
táng hé chāo suǒ zhuàn《 jìn shū yīn yì》 sān juàn， yòu tiān bǎo liù zài（ 747） yáng qí xuān xù。《 yīn yì》 yǐn yòng liǎo bāo kuò zì shū zài nèi de yī xiē wáng yì de gǔ shū， yòu zhù yú gǔ diǎn wén xiàn hé wén zì yīn yùn de yán jiū。 wú shì jiàn《 jìn shū jiào zhù》 jiāng hòu rén duì《 jìn shū》 de yòu guān kǎo zhèng yī yī shōu rù， guǎng liè yì shuō、 bǔ chōng yí lòu bìng dìng zhèng cuò wù， kě gōng dú《 jìn shū》 shí cān kǎo。
yòu guān《 jìn shū》 de bǔ biǎo bǔ zhì hěn duō， lú liè rú xià： wàn sī tóng：《 liǎng jìn zhū dì xì tǒng tú》。
wàn sī tóng：《 jìn zhū wáng shì biǎo》。
qín xī tián：《 bǔ jìn zōng shì wáng hóu biǎo》。 shōu lù yòu jué kě kǎo zhī zōng shì， yǐ fēng guó wéi gāng， fán tú fēng běn guó zhě jiē liè rù， jiào wàn biǎo xiáng xì zhōu mì。
wàn sī tóng：《 jìn gōng chén shì biǎo》。
wàn sī tóng：《 jìn jiàngxiàng dà chén nián biǎo》。
wàn sī tóng：《 dōng jìn jiàngxiàng dà chén nián biǎo》。
qín xī tián：《 bǔ jìn yì xìng fēng jué biǎo》。
qín xī guī：《 bǔ jìn zhí zhèng biǎo》。 bǔ dìng zhōu jì《 jìn lüè》 zhī zhí zhèng biǎo， jiào wàn shì jiāng xiāng dà① lǐ péi dòng：《 jìn shū yán jiū》， jǐng shǔ huì、 zhèng xiǎo róng：《 jìn shū de xiū zhuàn jí chéng shū shí jiān》（《 sì chuān dà xué xué bào cóng kān》 dì 20 ji） jí zhào jùn：《 táng xiū jìn shū shí jiān kǎo》（《 shǐ xué shǐ yán jiū》 1984 nián dì 3 qī） sān wén bù yuē 'ér tóng dì kǎo dìng wéi zhēnguàn 'èr shí nián zhì 'èr shí 'èr nián。
chén nián biǎo wéi zhōu mì。
wàn sī tóng：《 jìn fāng zhèn nián biǎo》。
wàn sī tóng：《 dōng jìn fāng zhèn nián biǎo》。
qín xī guī：《 bǔ jìn fāng zhèn nián biǎo》。
wú tíng xiè：《 jìn fāng zhèn nián biǎo》。
wú tíng xiè，《 dōng jìn wàn zhèn nián biǎo》。 wú shì liǎng biǎo jiē yuǎn jiào wàn biǎo qín biǎo wéi xiáng xì zhōu mì。
wàn sī tóng：《 jìn jiàn wěi zhū guó shì biǎo》。
wàn sī tóng：《 jìn jiàn wěi zhū guó nián biǎo》。
qín xī tián：《 bǔ jìn jiàn guó nián biǎo》。
zhāng yú céng：《 shí liù guó nián biǎo》。
wàn、 qín、 zhāng sān biǎo jiē 'àn nián yǐ gè guó zhèng quán wéi gāng。
shěn wéi xián：《 jìn wǔ hú biǎo》， yǐ mín zú wéi gāng。
wàn sī tóng：《 wěi hàn jiāng xiāng dà chén nián biǎo》。
wàn sī tóng：《 wěi chéng jiàngxiàng dà chén nián biǎo》。
wàn sī tóng：《 wěi zhào jiāng xiāng dà chén nián biǎo》。
wàn sī tóng：《 wěi yàn jiāng xiāng dà chén nián biǎo》。
wàn sī tóng：《 wěi qín jiāng xiāng dà chén nián biǎo》。
wàn sī tóng：《 wěi hòu qín jiàngxiàng dà chén nián biǎo》。
wàn sī tóng：《 wěi hòu yàn jiàngxiàng dà chén nián biǎo》。
wàn sī tóng：《 wěi nán yàn jiàngxiàng dà chén nián biǎo》。
liàn shù：《 xī qín bǎi guān biǎo》。
miù quán sūn（ 1844 héng 1919）：《 hòu liáng bǎi guān biǎo》。
miù quán sūn：《 nán liáng bǎi guān biǎo》。
miù quán sūn：《 xī liáng bǎi guān biǎo》。
miù quán sūn：《 běi liáng xī guān biǎo》。
miù quán sūn：《 xià bǎi guān biǎo》。
miù quán sūn：《 běi yàn bǎi guān biǎo》。
lú wén chāo（ 1717 héng 1796）：《 jìn shū tiān wén zhì jiàozhèng》。
lú wén chāo：《 jìn shū lǐ zhì jiàozhèng》。
bì yuán（ 1730 héng 1797）：《 jìn shū dì lǐ zhì xīn bǔ zhèng》。《 jìn shū · dì lǐ zhì》 xiáng yú xī jìn zhī chū， ér yòu bù yǐ wǔ dì shí jùn xiàn wéi duàn xiàn。 huì dì shí jì shù jǐ lüè， dōng jìn yóu wéi shū lòu。 bì shì bǔ lòu dìng 'é fán shù bǎi tiáo。
fāng kǎi：《 xīn xiào jìn shū dì lǐ zhì》。
hóng liàng jí：《 dōng jìn jiāng yù zhì》。 fēn bié xù shù shí zhōu jùn xiàn、 shí zhōu qiáo jùn zhōng qiáo zhōu jùn xiàn， qīng xī yòu yòng。
hóng liàng jí：《 shí liù guó jiāng yù zhì》。
qián yí jí（ 1783 héng 1850）：《 bǔ pǔ bīng zhì》。
dīng guó jūn：《 bǔ jìn shū yì wén zhì》。
wén tíng shì（ 1856 héng 1904）：《 bǔ jìn shū yì wén zhì》。
qín róng guāng：《 bǔ jìn shū yì wén zhì》。 shōu lù shí kè yī bǎi sān zhǒng， wéi qí tā bǔ zhì suǒ wú。
wú shì jiàn：《 bǔ jìn shū jīng jí zhì》。
huáng féng yuán：《 bǔ jìn shū yì wén zhì》。 yǐ shàng bǔ zhì wǔ jiā， hù yòu xiáng lüè yì tóng， dà zhì yǐ wén shì wú shì shū wéi jiào xiáng bèi。
bǔ biǎo bǔ zhì zhī wài， qīng dài zhōu jiā lù、 láo gé jiē yòu《 jìn shū jiàokān jì》， dīng guó jūn yòu《 jìn shū xiào wén》。 wú shì jiàn（？ héng 1933） zì jiǒng zhāi， zhè jiāng qián táng rén， huì jí gè jiā jiù jìn shū yì wén， hé qīng dài xué zhě lú wén chāo、 qián dà xīn、 wáng míng shèng、 zhào yì、 hóng yí xuān、 zhāng zèng děng zhū jiā jiàokān jí kǎo dìng chéng guǒ， biān chéng《 jìn shū jiào zhù》。 1928 nián yóu liú chéng gān chū zī kān kè， suǒ yǐ tā yě liè míng wéi zuò zhě zhī yī。 qīng dài xué zhě duì《 jìn shū》 zhù shì yòng lì bù rú《 sān guó zhì》 zhī qín， wú shì jiàn zuānyán cǐ shū gōng lì yě bù shēn， suī huì zǒng bù shǎo shǐ liào， ér shí yòu shū hū。 rú《 zī zhì tōng jiàn》 hú zhù yòu zhù yú lǐ jiě《 jìn shū》 chù，《 jiào zhù》 wèi shōu。 suī yòng《 wén xuǎn》 zhōng gān bǎo《 jìn jì zǒng lùn》 hé duì《 jìn shū》 juàn wǔ suǒ shōu， zhǐ zhù yì liǎo cì yào wén zì，《 jìn shū》 shěng lüè de jǐ jù，《 jiào zhù》 fǎn wèi zhù chū， lǐ shàn zhù yě wèi lì yòng。 yī xiàn yáo míng gōng zhù yòu《 jìn shū zuǎn zhù》， zhǐ cún běn jì shí juàn。 sōu jí bù rú wú shì shū zhī guǎng， dàn běn shū nèi hù zhèng jiào wú shū xì mì。《 jìn shū jiào zhù》 xìng zhì yǔ《 sān guó zhì jí jiě》 xiāng jìn， ér zhì liàng bù rú， dàn réng bù shī wéi fāng biàn yòu yòng de běn zǐ。 guān yú《 jìn shū》 de gōng jù shū， yòu zhōng huá shū jú suǒ chū zhāng chén shí biān de《 jìn shū rén míng suǒ yǐn》。
bǔ： qí tā kǎo dìng zhù zuò yī lǎn。
jìn shū yì wén 1 juàn ( qīng wáng rén jùn ji ) shàng hǎi tú shū guǎn cáng gǎo běn 'èr shí wǔ shǐ sān biān dì 5 cè dì 168 yè
jìn shū kǎo zhèng ( qīng sūn rén lóng ) běi jīng tú shū guǎn cáng gǎo běn qīng chāo běn 'èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 6 cè dì 1-491 yè
jìn shū jiàokān jì 5 juàn ( qīng zhōu jiā lù ) guǎng yǎ shū jú kān běn ( chū kān běn quē mò juàn bìng wù tí zhōu yún ) shǐ xué cóng shū 'èr jí yǐng yìn guǎng yǎ běn
cóng shū jí chéng dì 169 cè 'èr shí wǔ shǐ sān biān dì 5 cè dì 169-197 yè 'èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 6 cè dì 585-635 yè guǎng yǎ běn
jìn shū jiàokān jì 3 juàn ( qīng láo gé ) dú shū zá shí juàn 3-5 guǎng yǎ shū jú kān běn cóng shū jí chéng dì 168 cè
zì tiān wén zhì zhōng zhì ruǎn wán chuán zhǐ， shǒu wěi jūn quē。
jìn shū xiào wén 5 juàn ( qīng dīng guó jūn ) guāng xù 20 nián huó zì běn 'èr shí wǔ shǐ sān biān dì 5 cè dì 198-226 yè tí“ jìn shū xiào zhèng”
èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 6 cè dì 509-585 yè gǎo běn
jìn shū zhá jì 5 juàn ( qīng lǐ cí míng )1930 nián běi jīng tú shū guǎn qiān yìn běn 'èr shí wǔ shǐ sān biān dì 5 cè dì 227-245 yè
diàn běn ( qīng fù yún lóng xiào ) chāo běn 'èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 6 cè dì 491-509 yè
jìn shū jiào zhù 130 juàn ( jìn rén wú shì jiàn )1928 nián liú shì jiā yè táng kān běn shàng hǎi gǔ jí chū bǎn shè yìn běn
jìn shū jiàozhèng 1 juàn ( qīng lú wén chāo ) qún shū shí bǔ běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè xiào dì jì、 tiān wén zhì、 lǐ zhì。 èr shí wǔ shǐ bǔ biān běn wú dì jì。
liǎng jìn zhū dì tǒng xì tú 1 juàn（ qīng wàn sī tóng） èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè jù lì dài shǐ biǎo yuán kān běn
jìn shū dì lǐ zhì zhèng jīn ( qīng chéng tíng zuò ) chūn qiū dì míng biàn yì fù kè běn
jìn shū dì lǐ zhì xīn bǔ zhèng 5 juàn ( qīng bì yuán ) jīng xùn táng cóng shū běn lì dài dì lǐ zhì huì biān běn shì xùn táng cóng shū běn hòu bìng rù xiào jīng shān fáng cóng shū
sī xián jiǎng shè kān běn guǎng yǎ shū jú kān běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè cóng shū jí chéng dì 3059-60 cè
xīn xiào jìn shū dì lǐ zhì 1 juàn ( qīng fāng kǎi ) lì dài dì lǐ zhì huì biān běn guǎng yǎ shū jú kān běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè
cóng shū jí chéng dì 3061 cè
jìn shū dì lǐ zhì 1 juàn ( qīng fāng jiē ) zhāng yù jiù cáng chāo běn yí jí fāng kǎi zhī wù
jìn shū dì lǐ zhì zhù 2 juàn ( jìn rén mǎ yǔ lóng )1932 nián xiāng 'è yìn shuà gōng sī qiān yìn běn 'èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 6 cè dì 911-？ yè
dōng jìn jiāng yù zhì 4 juàn shí liù guó jiāng yù zhì 16 juàn ( qīng hóng liàng jí ) jiā qìng 1 nián kān juàn shī gé quán jí běn shòu jīng táng zhòng kān hóng běi jiāng yí shū běn
lì dài dì lǐ zhì huì biān běn wú shí liù guó zhì guǎng yǎ shū jú kān běn shǐ xué cóng shū 'èr jí yǐng yìn guǎng yǎ běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān běn dì 3 cè
cóng shū jí chéng dì 3062-64 cè
fú qín jiāng yù zhì bǔ zhèng 1 juàn ( jìn rén zhāng péng yī )1919 nián qiān yìn běn
jìn shū sì yí chuán dì lǐ kǎo zhèng 1 juàn ( qīng dīng qiān ) zhè jiāng tú shū guǎn cóng shū yī jí běn 'èr shí wǔ shǐ sān biān dì 5 cè dì 246-250 yè
bǔ jìn bīng zhì 1 juàn ( qīng qián yí jí ) kàn shí zhāi jì shì chū gǎo běn xùn zuǎn táng cóng shū běn guǎng yǎ shū jú kān běn shǐ xué cóng shū 'èr jí yǐng yìn guǎng yǎ běn
èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè cóng shū jí chéng dì 956 cè
bǔ jìn shū yì wén zhì 4 juàn fù lù 1 juàn bǔ yí 1 juàn kān wù 1 juàn ( qīng dīng guó jūn zhuàn dīng chén zhù ) guāng xù 20 nián wú xī wén yuàn gé huó zì běn guǎng yǎ shū jú kān běn
èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè cóng shū jí chéng dì 4-5 cè dīng shū yòu cháng shú dìng shì cóng shū huó zì běn， cáng hú běi shěng tú shū guǎn
bǔ jìn shū yì wén zhì jiàokān zhá jì（ yáng shǒu jìng） yáng shǒu jìng jí dì 7 cè dì 1379-1398 yè
bǔ jìn shū yì wén zhì 6 juàn ( qīng wén tíng shì ) xuān tǒng 1 nián cháng shā qiān yìn běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè
bǔ jìn shū jīng jí zhì 4 juàn ( jìn rén wú shì jiàn ) guāng xù 21 nián zì kè běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè
bǔ jìn shū yì wén zhì 4 juàn ( jìn rén huáng féng yuán )1926 nián wù lú qiān yìn běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè
jìn shū bǔ biǎo 25 juàn ( qīng zhào zài hàn ) rén wén kē xué yán jiū suǒ jiù cáng gǎo běn 'èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 7 cè dì 1-389 yè xiǎo jī shí shān fáng yìn běn
liǎng jìn zhū dì tǒng xì tú 1 juàn jìn zhū wáng shì biǎo 1 juàn jìn gōng chén shì biǎo 1 juàn jìn jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn dōng jìn jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn jìn fāng zhèn nián biǎo 1 juàn dōng jìn fāng zhèn nián biǎo 1 juàn jìn jiàn wěi zhū guó shì biǎo 1 juàn wěi hàn jiāng xiāng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi chéng jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi zhào jiāng xiāng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi yàn jiāng xiāng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi qín jiāng xiāng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi hòu qín jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi hòu yàn jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi nán yàn jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi xī qín jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi hòu liáng jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi nán liáng jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi xī liáng jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi běi liáng jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi xià jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi běi yàn jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn（ wàn sī tóng）
lì dài shǐ biǎo yuán kān běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè
bǔ jìn zōng shì wáng hóu biǎo 1 juàn bǔ jìn yì xìng fēng jué biǎo 1 juàn bǔ jìn zhí zhèng biǎo 1 juàn bǔ jìn fāng zhèn biǎo 1 juàn bǔ jìn shū jiàn guó nián biǎo 1 juàn ( jìn rén qín xī tián ) èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè
yāng 'àn： bǔ jìn zhí zhèng biǎo， èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè tí qín xī guī， yòu xī guī bǔ fāng zhèn biǎo 1 juàn
jìn fāng zhèn nián biǎo 1 juàn dōng jìn fāng zhèn nián biǎo 2 juàn ( jìn rén wú tíng xiè ) jǐng dù táng qiān yìn běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè dōng jìn zuò yī juàn
shí liù guó nián biǎo 1 juàn ( qīng zhāng yú céng ) zhāo dài cóng shū yǐ jí běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè
shí liù guó jì nián biǎo ( qīng wāng yuē zhēn ) běi jīng tú shū guǎn cáng gǎo běn
shí liù guó xīng wáng biǎo 3 juàn shì xì tú 1 juàn ( qīng dīng shòu zhǐ ) jìng sī xuān cáng shū jì zhù lù gǎo běn
jìn wǔ hú biǎo 1 juàn ( jìn rén shěn wéi xián ) xué gǔ táng rì jì běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè
xī qín bǎi guān biǎo 1 juàn ( qīng liàn shù ) duō shí lù juàn 2 èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè
hòu liáng nán liáng xī liáng běi liáng xià běi yàn bǎi guān biǎo ( jìn rén miù quán sūn ) yì fēng táng xù jí juàn 3 èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè
jìn shū sūn 'ēn lú xún chuán bǔ zhèng ( jīn rén féng jūn shí ) gǎo běn
jìn shū bǔ zhuànzàn 1 juàn ( qīng háng shì jùn ) dào gǔ táng wài jí juàn 23 háng shì qī zhǒng běn míng biàn zhāi cóng shū běn
bǔ wén lì、 chén shòu、 wēng cháng wén、 lǐ mì、 dù zhěn、 hé pān liù piān。 èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 6 cè dì 901-911 yè qián táng hé shì kè běn
jìn shū yīn yì（ táng hé chāo） èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 6 cè dì 635-669 yè yuán kè míng xiū běn
jìn shū ji běn（ qīng tānɡ qiú ji） èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 6 cè dì 669-901 yè qián táng hé shì kè běn
jìn wǔ hú zhǐ zhǎng（ míng zhāng dà？） èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 7 cè dì 389-425 yè kūn shān zhào shì kè běn
lǐ shì mín tǒng zhì shí dài suǒ xiū de qián dài shǐ shū， zài jìn shū zhī wài， hái yòu liáng、 chén、 běi qí、 zhōu、 suí wǔ dài shǐ， hé yǐ lǐ shì mín piān yào xuǎn zé jìn shū lái xiě shǐ lùn ní？ zhè zhù yào yīn wéi xī jìn shì gè tǒng yī de wáng cháo， tā jié shù liǎo sān guó shí qī jǐ shí nián de fēn liè jú miàn。 rán 'ér tā de tǒng yī yòu shì duǎn zàn de， bù jiǔ jiù fā shēng liǎo zhōng yuán dì qū de dà hùn zhàn， cǐ hòu biàn xíng chéng liǎo dōng jìn hé shí liù guó、 nán cháo hé běi cháo de cháng qī duì lì。 lǐ shì mín zuò wéi tǒng yī de táng cháo de chuàng yè zhī jūn， hěn xiǎng duì yú jìn cháo de zhì luàn xīng wáng jìn xíng yī fān tàn suǒ， zuò wéi jiè jiàn。 zhèng yóu yú zhè gè yuán gù， suǒ yǐ bǎ xī jìn wáng cháo de diàn jī rén sī mǎ yì hé wán chéng tǒng yī shì yè de sī mǎ yán dāng zuò zhù yào yán jiū duì xiàng（ guān yú lù jī、 wáng xī zhī de shǐ lùn， zhù yào zhuóyǎn yú tā men de wén xué yì shù chéng jiù， shǔ yú lìng yī zhǒng qíng kuàng， gū zhì bù lùn）。 xuān dì（ sī mǎ yì）、 wǔ dì（ sī mǎ yán） èr jì de shǐ lùn， suī rán bǐ jiào lǒngtǒng， méi yòu chù jí jìn cháo zhì luàn xīng shuāi de shí zhì， dàn tā zhǐ chū sī mǎ yán“ jū zhì 'ér wàng wēi”，“ bù zhī chù guǎng yǐ sī xiá”，“ yǐ xīn jí yì dòng zhī jī， ér wú jiǔ 'ān nán bá zhī lǜ”， zhè xiē píng lùn zǒng suàn shì kàn dào liǎo yī xiē xiàn xiàng。
jìn shū de xiū zhuàn， cóng zhēnguàn 'èr shí nián（ gōng yuán liù sì liù nián） kāi shǐ， èr shí 'èr nián（ gōng yuán liù sì bā nián） chéng shū， lì shí bù dào sān nián。 cān jiā biān xiě de qián hòu 'èr shí yī rén， qí zhōng fáng xuán líng、 chǔ suì liáng、 xǔ jìng zōng sān rén wéi jiān xiū， qí yú shí bā rén shì lìng hú dé fēn、 jìng bō、 lái jì、 lù yuán shì、 liú zǐ yì、 lú chéng jī、 lǐ chún fēng、 lǐ yì fǔ、 xuē yuán chāo、 shàng guān yí、 cuī xíng gōng、 xīn qiū yù、 liú yìn zhī、 yáng rén qīng、 lǐ yán shòu、 zhāng wén gōng、 lǐ 'ān qī hé lǐ huái yǎn。 tiān wén、 lǜ lì、 wǔháng sān zhì， chū zì lǐ chún fēng zhī shǒu； xiū shǐ tǐ lì， shì jìng bō nǐ dìng de， méi yòu liú chuán xià lái。 yóu yú lǐ shì mín（ táng tài zōng） céng gěi xuān dì（ sī mǎ yì）、 wǔ dì（ sī mǎ yán） yī jì jí lù jī、 wáng xī zhī liǎng chuán xiě liǎo sì piān shǐ lùn， suǒ yǐ yòu tí“ yù zhuàn”。
《 jìn shū》 yī bǎi sān shí juàn， bāo kuò dì jì shí juàn， zhì 'èr shí juàn， lièzhuàn qī shí juàn， zài jì sān shí juàn， jìzǎi liǎo cóng sī mǎ yì kāi shǐ dào jìn gōng dì yuán xī 'èr nián（ 420 nián） wéi zhǐ， bāo kuò xī jìn hé dōng jìn de lì shǐ， bìng yòng“ zài jì” de xíng shì jiān shù liǎo shí liù guó gē jù zhèng quán de xīng wáng。
táng tài zōng shì yī wèi yòu suǒ zuò wéi de jūn zhù， tā fēi cháng zhòng shì shǐ shū de zhuàn xiū gōng zuò， zài zhōng guó gǔ dài shǐ xué shǐ shàng， dà gài xiě jìn cháo lì shǐ de rén shì zuì duō de liǎo。 àn yī bān de shuō fǎ， zài táng yǐ qián xiě chéng de jìn shǐ yòu shí bā jiā zhī duō， ér shí jì shàng zé yòu 'èr shí jǐ jiā。 táng tài zōng rèn wéi qián rén xiě de zhè xiē jìn shǐ yòu zhǒng zhǒng quē xiàn， dōubù shì chū yú“ liáng shǐ zhī cái”， yīn 'ér zài“ shēn wéi tàn xī” zhī yú， biàn zhǐ shì dà chén zǔ zhì shǐ jiā、 xué zhě zhòng xiě《 jìn shū》。 táng tài zōng zài xiū jìn shū zhào zhōng duì gè jiā shǐ zhù zhú yī jìn xíng liǎo pī píng。 zhuàn xiě yī bù xì tǒng、 wán zhěng、 zhǐ qù jiào gāo de jìn shǐ， shì táng tài zōng de yī dà xīn yuàn。 zhēnguàn 'èr shí nián（ 646 nián） tā xià zhào ràng fáng xuán líng、 chǔ suì liáng、 xǔ jìng zōng dān rèn jiān xiū， zǔ zhì biān xiě《 jìn shū》。 dāng shí， dān rèn xiāng dāng yú zǎixiàng zhí wù de fáng xuán líng děng rén fù zé jiān xiū。 tā men zǔ zhì liǎo yī dà pī shǐ jiā hé xué zhě， yǐ nán cháo qí rén zāng róng xù suǒ xiě de《 jìn shū》 wéi lán běn， tóng shí cān kǎo qí tā zhū jiā jìn shǐ hé yòu guān zhù zuò，“ cǎi zhèng diǎn yǔ zá shuō shù shí bù”， jiān yǐn shí liù guó suǒ zhuàn shǐ jí， cóng zhēnguàn 'èr shí nián（ 646 nián） kāi shǐ zhuàn xiě， zhì zhēnguàn 'èr shí 'èr nián（ 648 nián）， jiù xiě chéng liǎo yī bù xīn de《 jìn shū》。 zhè jiù shì wǒ men jīn tiān suǒ jiàn dào de 'èr shí wǔ shǐ zhōng de《 jìn shū》。
zhòng rén zhuàn xiě《 jìn shū》， cóng shòu mìng dào chéng shū， jǐn lì shí liǎng sān nián。 chéng shū shí jiān zhī suǒ yǐ jiào duǎn， zhù yào yòu liǎng gè yuán yīn， yī shì《 jìn shū》 yóu yú yòu zhèng fǔ zuò hòu dùn， rén lì、 wù lì、 cái lì hé tú shū dàng 'àn zī liào dōuyòu bǎo zhèng， zhè xiē tiáo jiàn， shì sī rén xiū shǐ wú fǎ bǐ nǐ de。 èr shì yòu duō zhǒng jìn shǐ zhù shù kě gōng cān kǎo。 yóu yú yòu lán běn zuò wéi yǐ jù， chéng shū zì rán jiào wéi róng yì。
《 jìn shū》 zài qǔ cái fāng miàn， bù shí fēn zhù yì shǐ liào de zhēn bié qǔshě， xǐ huān cǎi yòng xiǎo shuō bǐ jì lǐ de qí wén yì shì，《 sōu shén lù》、《 yōu míng lù》 zhōng yī xiē huāng dàn bù jīng zhī tán yě jiā yǐ shōu lù， yòu sǔn yú tā de shǐ liào jià zhí。 lìng wài， shū zhōng yòu jì shì qián hòu máo dùn hé shū lòu yí tuō de dì fāng。《 jìn shū》 de zhí bǐ rén， dà duō shù shàn cháng shī cí wén fù， zhuàn shǐ guò chéng zhōng， yòu piàn miàn zhuī qiú cí zǎo huá lì de qīng xiàng。 yīn cǐ， hòu rén pī píng tā“ jìng wéi qǐ yàn， bù qiú dǔ shí”。 zhè yě shì《 jìn shū》 de quē diǎn zhī yī。
zhè bù《 jìn shū》， bāo kuò xù lì、 mù lù gè yī juàn， dì jì shí juàn， zhì 'èr shí juàn， lièzhuàn qī shí juàn， zài jì sān shí juàn， gòng yī bǎi sān shí 'èr juàn。 hòu lái xù lì、 mù lù shī chuán， jīn cún yī bǎi sān shí juàn。《 jìn shū》 de nèi róng， bāo hán xī jìn、 dōng jìn yǐ jí yǔ dōng jìn tóng shí cún zài de běi fāng“ shí liù guó” de lì shǐ。 tā jì shì de nián dài， shàng qǐ sān guó shí qī sī mǎ yì（ jí《 jìn shū》 běn jì zhōng de xuān dì） zǎo nián de zhèng zhì huó dòng， xià zhì dōng jìn gōng dì yuán xī 'èr nián（ 420 nián） liú yù yǐ sòng dài jìn。
zhè bù xīn de《 jìn shū》 tóng yǐ wǎng zhū jiā jìn shǐ zhù zuò xiāng bǐ， yòu yī gè tū chū de yōu diǎn， jiù shì tā zài nèi róng shàng“ shèn wéi xiáng qià”， xiáng jìn 'ér guǎng bó。 yǐ wǎng zhū jiā jìn shǐ， huò jǐn jì xī jìn yīzhāo shǐ shì， huò suī jiān jì liǎng jìn shǐ shì， ér duì“ shí liù guó” shǐ shì zé yòu bù céng yòu bǐ jiào xì tǒng de jì shù。 yīn cǐ， cóng yán gé de yì yì shàng jiǎng， tā mendōu bù shì wán quán de jìn shǐ。《 jìn shū》 de“ xiáng qià”， kè fú liǎo yǐ wǎng zhū jiā jìn shǐ de zhè gè quē xiàn。 hái yòu，《 jìn shū》 zhōng de zhì， wǎng wǎng cóng sān guó shí qī xiě qǐ， zhè jiù duō shǎo mí bǔ liǎo《 sān guó zhì》 yòu jì、 chuán 'ér wú zhì de bù zú。 zhè yě shì tā“ xiáng qià” de yī gè zhòng yào fāng miàn。
táng tài zōng hěn zhòng shì《 jìn shū》 de xiū zhuàn gōng zuò， tā qīn zì wéi《 jìn shū》 de《 xuān dì jì》、《 wǔ dì jì》、《 lù jī chuán》、《 wáng xī zhī chuán》 fēn bié xiě liǎo shǐ lùn。 zhè sì piān shǐ lùn dū tí wéi“ zhì yuē”。 tā zài《 xuān dì jì》 de hòu lùn lǐ， shuō sī mǎ yì zhè gè rén shì“ shì zhōng yú yǐ zhà zhī xīn， yán 'ān yú jiāng wēi zhī mìng”； yòu shuō tā shì“ qī wěi yǐ chéng gōng”、“ hǎo huí yǐ dìng yè”。 kěn dìng liǎo tā zài zhèng zhì shàng de chéng gōng， pī píng liǎo tā zài zuò rén fāng miàn de qī wěi xíng wéi。 zǎo nián， táng tài zōng céng tóng dà chén yú shì nán lùn shuō lì shǐ。“ shāng lüè gǔ jīn”。 yú shì nán hòu lái zài zì jǐ de zhù zuò zhōng jiù jiān ruì dì pī píng sī mǎ yì“ duō zhàng yīn móu， bù yóu rén yì， cāi jì guǐ zhuàng， yíng zhū jīn bào”； zhè shuō míng tā men duì sī mǎ yì de kàn fǎ shì yī zhì de。 táng tài zōng zài《 wáng xī zhī chuán》 hòu lùn lǐ， gāo dù zàn yáng wáng xī zhī de shū fǎ yì shù， shuō：“ guān qí diǎn yè zhī gōng， cái chéng zhī miào， yān fēi lù jié， zhuàng ruò duàn 'ér hái lián； fēng zhù lóng pán， shì rú xié 'ér fǎn zhí。 wán zhī bù jué wéi juàn， lǎn zhī mò shí qí duān， xīn mù shǒu zhuī， cǐ rén 'ér yǐ。” zhè zài zhōng guó gǔ dài shū fǎ píng lùn shǐ shàng， yě kě yǐ shuō shì yī duàn jiā huà。
《 jìn shū》 tóng 'èr shí wǔ shǐ zhōng de qí tā gè shǐ xiāng bǐ， yòu liǎng gè tè diǎn。
dì yī gè tè diǎn shì zuò zhě de zhòng duō。《 jìn shū》 zuò zhě gòng 'èr shí yī rén， ér qiě dū liú xià liǎo xìng míng， zhè zài lì dài huáng cháo xiū shǐ gōng zuò zhōng shì bù duō jiàn de。 zhè me duō de zuò zhě hé zhuàn yī shū， gè jìn qí cái shì hěn zhòng yào de， rú：
héng héng lìng hú dé fēn， táng chū zhù míng shǐ xué jiā， céng zhù biān guò《 zhōu shū》， bìng fù zé jù tǐ zhǐ dǎo《 liáng shū》、《 chén shū》、《 běi qí shū》、《 suí shū》 biān xiě zhōng de xié diào gōng zuò。 zhè cì bèi suǒ yòu cān jiā biān zhuàn《 jìn shū》 de rén“ tuī wéi shǒu”， zài què dìng《 jìn shū》 de tǐ lì fāng miàn qǐ liǎo zhòng yào de zuò yòng。
lìng hú dé fēn shì yí zhōu huá yuán（ jīn shǎn xī yào xiàn） rén。 tā yú suí wén dì kāi huáng sān nián（ 583 nián） chū shēng yú míng shēng xiǎn hè díshì zú zhī jiā。 qīng nián shí dài biàn yǐ bó xué duō cái 'ér zhī míng dāng shì。 suí cháo mò nián tā bèi rèn mìng wéi yào chéng cháng， yīn shì dào hùn luàn méi qù jiù zhí。 fǎn suí yì jūn xīng qǐ zhī shí， tā zài lǐ yuān cóng dì shǒu xià rèn jì shì cān jūn。 lǐ yuān rù guān hòu， tā dān rèn dà chéngxiàng fǔ jì shì。 gāo zǔ chēng dì， rèn tā wéi qǐ jū shè rén， yòu shēng wéi mì shū chéng。 táng tài zōng zhēnguàn nián jiān， tā rèn guò lǐ bù shì láng， jiān xiū guó shǐ， hòu zhuǎn rèn tài zǐ yòu shù zǐ， shòu fèi tài zǐ lǐ chéng qián qiān lián， tā bèi miǎn zhí。 hòu
bèi zhào huí cān jiā xiū《 jìn shū》 gōng zuò。 shū chéng hòu shēng wéi mì shū shǎo jiān， yǐ hòu yòu rèn guò lǐ bù shì láng jiān hóng wén guǎn xué shì、 tài cháng qīng、 guó zǐ jì jiǔ、 chóng xián guǎn xué shì děng zhí， bìng bèi jìn jué wéi gōng。 nián jìn 80 zhì shì zhī shí， jiā jīn zǐ guāng lù dà fū。 gāo zōng qián fēng yuán nián（ 666 nián） shì shì， nián 84 suì。
lìng hú dé fēn de yī shēng wéi shǐ xué shì yè zuò chū liǎo jù dà gòng xiàn， tā shì chū táng shǐ xué de dì yī yào rén。 zài táng cháo chū jiàn shí qī， zhēn duì sāngluàn zhī hòu shū jí yán zhòng quē fá de qíng kuàng， tā xiàng gāo zǔ jiàn yì gòu qiú tiān xià yí shū， tǒng yī zǔ zhì chāo xiě。 zhè yī jiàn yì dé dào gāo zǔ pī zhǔn， shǐ shù shí nián jiān， qún shū bì bèi， wéi táng dài wén huà de fán róng， tí gōng liǎo liáng hǎo tiáo jiàn。 táng chū shǐ xué kān chēng fán róng， zhè gè fán róng jú miàn， fā duān yú lìng hú dé fēn xiū zhuàn qián dài suǒ quē gè shǐ de jiàn yì。
wǔ dé wǔ nián（ 622 nián） lìng hú dé fēn xiàng gāo zǔ jìn yán， tí chū jìn dài yǐ lái gè cháo zhèng shǐ dà duō quē lüè， xiàn zài yīnggāi chèn zhōu、 suí děng cháo miè wáng wèi jiǔ， cái liào hái hǎo shōu jí， zhuā jǐn xiū chū zhè xiē cháo de shǐ shū， yǐ bèi jiàn jiè。 tā de jiàn yì dé dào táng tǒng zhì zhě de zhòng shì， gāo zǔ xià dá liǎo zhù míng de《 mìng xiāo yǔ děng xiū liù dài shǐ zhào》， zuò chū liǎo yóu xiāo yǔ děng rén xiū wèi shǐ， chén shū dá、 lìng hú dé fēn děng rén xiū zhōu shǐ， fēng dé yí děng rén xiū suí shǐ， cuī shàn wéi děng rén xiū liáng shǐ， péi jǔ、 wèi zhēng děng rén xiū qí shǐ， dòu jīn、 yáo sī lián děng rén xiū chén shǐ de 'ān pái。 kě xī zhè cì xiū shǐ gōng zuò méi yòu qǔ dé shénme chéng guǒ。 zhēnguàn sān nián（ 629 nián） táng tài zōng chóngtí xiū shǐ zhī shì， xià zhào yóu fáng xuán líng hé wèi zhēng rèn zǒng jiān xiū， yóu zhū dà chén fēn bié zhuàn xiě liáng、 chén、 qí、 zhōu、 suí wǔ dài shǐ， qí zhōng zhōu shǐ de xiū zhuàn yóu lìng hú dé fēn hé cén wén běn fù zé， lìng hú dé fēn hái fù zé duì wǔ dài shǐ zuò zǒng de xié diào gōng zuò。《 zhōu shū》 de xiū zhuàn gōng zuò hòu lái yòu jiā rù liǎo yī gè zhù shǒu cuī rén shī， dàn shì cén wén běn zhǐ shì xiě liǎo quán shū de shǐ lùn， cuī rén shī yě zhǐ shì xié zhù lìng hú dé fēn gōng zuò 'ér yǐ， quán shū de xiū zhuàn gōng zuò jī běn shàng shì lìng hú dé fēn yī rén wán chéng de， zhēnguàn shí nián（ 637 nián），《 zhōu shū》 yǔ qí tā gè shǐ quán bù wán chéng。 lìng hú dé fēn yóu yú xiū shǐ yòu gōng， dé dào liǎo cì juàn 400 pǐ de shǎng cì。 zhēnguàn 'èr shí nián（ 646 nián）， táng tài zōng yòu zuò chū chóngxiū《 jìn shū》 de jué dìng， bìng zǔ chéng liǎo yī gè yóu 20 yú rén zǔ chéng de xiě zuò bān zǐ， lìng hú dé fēn hé jìng bō dān rèn zhuóshí jì zhù biān zhī zhí， quán shū de tǐ lì jūn yóu tā men 'èr rén cái dìng。 lìng hú dé fēn cān jiā biān xiū de zhù zuò hái yòu《 yì wén lèi jù》、《 shì zú zhì》、《 wǔ dài shǐ zhì》、《 xīn lǐ》、《 tài zōng shí lù》、《 gāo zōng shí lù》、《 táng lǜ lìng》 děng。 cǐ wài《 běi shǐ》 hé《 nán shǐ》 liǎng bù zhòng yào shǐ zhù， yě shì jīng tā zhī shǒu tuī jiàn xíng shì de。
héng héng jìng bō， táng chū zhù míng de wén、 shǐ xué zhě， yǔ lìng hú dé fēn gòng tóng zhì dìng《 jìn shū》 tǐ lì。
héng héng lǐ yán shòu， táng dài shǐ xué jiā。 ān yáng shì rén。 zhēnguàn nián jiān， zuò guò tài zǐ diǎn shàn chéng、 chóng xián guǎn xué shì， hòu rèn yù shǐ tái zhù bù， guān zhì fú xǐ láng， jiān xiū guó shǐ。 tā céng cān jiā guò guān xiū de《 suí shū》、《 wǔ dài shǐ zhì》 ( jí《 jīng jí zhì》 )、《 jìn shū》 jí dāng cháo guó shǐ de xiū zhuàn， hái dú lì zhuàn chéng《 nán shǐ》、《 běi shǐ》 hé《 tài zōng zhèng diǎn》 ( yǐ yì )。《 nán shǐ》 hé《 běi shǐ》 suǒ yǐ jù de lì shǐ wén xiàn， zhù yào shì sòng、 qí、 liáng、 chén、 wèi、 qí、 zhōu、 suí bā dài“ zhèng shǐ”， dàn bìng wèi jū ní yú cǐ， lìng wài hái cān kǎo liǎo gè zhǒng“ zá shǐ” qiān yú juàn。 cóng sōu jí shǐ liào dào wán chéng， yòng liǎo cháng dá 30 nián de shí jiān。“ èr shǐ” hòu lái bèi liè rù“ èr shí sì shǐ” zhōng， zài wǒ guó shǐ xué shàng zhàn yòu zhòng yào de dì wèi。
héng héng lǐ chún fēng， táng chū zhù míng tiān wén xué jiā，《 jìn shū》 de《 tiān wén》、《 lǜ lì》、《 wǔháng》 děng zhì chū yú tā de shǒu bǐ。 táng dài jié chū de tiān wén xué jiā、 shù xué jiā。 shǎn xī qí shān rén。 gōng yuán 602 nián shēng， 670 nián zú。
622 nián， rèn mì gé láng zhōng， zòu qǐng biān xīn lì， 644 nián biān chéng《 jiá zǐ yuán lì》， duì hòu shì tiān wén、 lì fǎ、 hé shù xué de fā zhǎn gòng xiàn hěn dà。 tā hái zhù yòu《 fǎ xiàng zhì》， gòng qī juàn， lùn“ qián dài hún tiān yí dé shī zhī chā”， duì hòu shì chǎn shēng zhòng dà yǐng xiǎng。 641 nián fù dān liǎo biān xiě《 liáng shū》、《 chén shū》、《 běi qí shū》、《 zhōu shū》、《 suí shū》 de zǒng zhǐ dǎo zé rèn， wéi《 jìn shū》 qīn zì zhuàn xiě liǎo《 tiān wén zhì》、《 lǜ lì zhì》、《 wǔháng zhì》。 bǎo cún liǎo gǔ dài tiān xiàng biàn huà jí zì rán zāi hài shǐ liào。
lǐ chún fēng shì shì jiè shàng dì yī gè gěi fēng dìng jí de kē xué jiā。 tā zài shì jiè zuì zǎo de qì xiàng xué zhuān zhù《 yǐ yǐ zhàn》 zhōng， bǎ fēng fēn wéi 8 jí。 1000 nián hòu， yīng guó xué zhě cái zài《 yǐ yǐ zhàn》 de jī chǔ shàng， bǎ fēng lì huàfēn wéi líng dào 12 jí。
héng héng fáng xuán líng（ 579 ～ 648） táng cháo chū nián míng xiāng。 míng qiáo， zì xuán líng， yǐ zì xíng。 qí zhōu lín zī（ jīn shān dōng zī bó dōng běi） rén。 fù yàn qiān， suí sī lì cì shǐ。 xuán líng bó lǎn jīng shǐ， gōng shū shàn wén， shí bā suì shí běn zhōu jǔ jìn shì， shòu yǔ qí wèi。 suí mò dà luàn， lǐ yuān shuài bīng rù guān， xuán líng yú wèi běi tóu lǐ shì mín， xiān hòu dān rèn qín wáng fǔ jì shì、 shǎn dōng dào dà xíng tái kǎo gōng láng zhōng。 tā lǚ cóng qín wáng chū zhēng， cān móu huàcè， diǎn guǎn shū jì。
měi píng dìng yī dì， bié rén zhēng zhe qiú qǔ zhēn wán， tā què shǒu xiān wéi qín wáng mù fǔ shōu luó rén cái。 tā yǔ móu chén měngjiàng mì xiāng jiāo jié， shǐ tā men gè jìn sǐ lì。 tā hé dù rú huì shì qín wáng zuì dé lì de móu shì。 qín wáng dì xiōng jiān zhēng duó huáng wèi， tài zǐ jiàn chéng zài gāo zǔ qián zèn huǐ tā hé rú huì， suì tóng bèi chì chū qín wáng fǔ。 táng wǔ dé jiǔ nián（ 626） tā cānyù xuán wǔ mén zhī biàn de cèhuà， yǔ dù rú huì、 zhǎngsūn wú jì、 yùchí jìng dé、 hóu jūn jí wǔ rén bìng gōng dì yī。 lǐ shì mín jí wèi（ jí táng tài zōng lǐ shì mín）， xuán líng wéi zhōng shū lìng。 zhēnguàn sān nián（ 629） èr yuè wéi shàng shū zuǒ pú shè。 shí yī nián fēng liáng guó gōng。 zhì shí liù nián qī yuè jìn wèi sī kōng， réng zōng lǐ cháo zhèng。 shí qī nián， yǔ zhǎngsūn wú jì děng 'èr shí sì rén tú xíng yú líng yān gé。 jìn wáng lǐ zhì wéi tài zǐ shí， tā rèn tài zǐ tài fù。 tài zōng zhēng gāolí shí， tā liú shǒu jīng shī。 èr shí 'èr nián bìng shì。
zhēn guān qián， tā xié zhù lǐ shì mín jīng yíng sì fāng， xuē píng qún xióng， duó qǔ huáng wèi。 lǐ shì mín chēng zàn tā yòu“ chóu móu wéi wò， dìng shè jì zhī gōng”。 zhēn guān zhōng， tā fǔ zuǒ tài zōng， zǒng lǐng bǎi sī， zhǎng zhèng wù dá 'èr shí nián； cānyù zhì dìng diǎn zhāng zhì dù， zhù chí lǜ lìng、 gé chì de xiū dìng， yòu céng yǔ wèi zhǐ tóng xiū táng lǐ； tiáozhěng zhèng fǔ jī gòu， shěng bìng zhōng yāng guān yuán； shàn yú yòng rén， bù qiú bèi qǔ rén， yě bù wèn guì jiàn， suí cái shòu rèn； kè shǒu zhí zé， bù zì jū gōng。 hòu shì yǐ tā hé dù rú huì wéi liángxiàng de diǎn fàn， hé chēng“ fáng、 dù”。
yòu zhè yàng yī zhī zuò zhě duì wǔ， shì《 jìn shū》 zhī suǒ yǐ néng gòu chāo guò yǐ wǎng gè jiā jìn shǐ de yī gè zhòng yào yuán yīn。
dì 'èr gè tè diǎn shì tǐ lì de chuàng xīn。 shàng miàn jiǎng dào，《 jìn shū》 yòu“ zài jì” sān shí juàn。 zài jì shì jì shù xiōng nú、 xiān bēi、 jié、 dī、 qiāng děng shǎo shù mín zú tǒng zhì zhě jiàn lì de zhèng quán jí“ shí liù guó” shǐ shì de xíng shì， zhè shì《 jìn shū》 zài jìzhuàn tǐ shǐ shū tǐ lì shàng de yī gè chuàng zào。 zǎo xiān， dōng hàn bān gù céng jīng xiě guò zài jì， dàn bìng bù shì yòng lái jì shǎo shù mín zú zhèng quán de shǐ shì， yě méi yòu bǎ tā zuò wéi yī bù shǐ shū de zǔ chéng bù fēn。《 jìn shū · zài jì》 zuò wéi quán shū de yī gè zǔ chéng bù fēn， bù jǐn fēng fù liǎo jìzhuàn tǐ shǐ shū de tǐ lì， ér qiě duì yú biǎo xiàn duō mín zú guó jiā lì shǐ fā zhǎn de yī gè zhòng yào jiē duàn héng héng dōng jìn、 shí liù guó shí qī de lì shǐ miàn mào yòu shēn yuǎn de yì yì。
《 jìn shū》 wèn shì hòu，“ yán jìn shǐ zhě， jiē qì qí jiù běn， jīng cóng xīn zhuàn”， shuō míng tā zài dāng shí hé hòu shì dū shòu dào rén men de zhòng shì。 dāng rán，《 jìn shū》 yě yòu míng xiǎn de quē diǎn， zhè tū chū dì biǎo xiàn zài tā jì shù liǎo yī xiē shén guài gù shì hé xiǎo shuō cái liào， ér zhè xiē shì bù yīngdāng bèi dāng zuò lì shǐ lái kàn dài de。 wǒ men zài yuè dú《 jìn shū》 de shí hòu， bì xū zhù yì dào zhè yī diǎn。
《 jìn shū》 tǐ lì bǐ jiào wán bèi， shǐ tā néng róng nà jiào duō de lì shǐ nèi róng， ér wú fán zá fēn luàn zhī gǎn。《 jìn shū》 de dì jì 'àn shí jiān shùn xù pái liè shǐ shì， jiāo dài lì shǐ fā zhǎn de jī běn xiàn suǒ， shì quán shū de zǒng gāng。 zài dì jì zhōng shǒu xiān liè xuān、 jǐng、 wén sān jì， zhuī shù jìn wǔ dì zǔ fù sī mǎ yì、 bó fù sī mǎ shī、 fù qīn sī mǎ zhāo kāi chuàng jìn guó jī yè de guò chéng， shǐ jìn shǐ de lì shǐ yuān yuán qīng xī míng liǎo， shì hěn dé shǐ fǎ de。 shū zhì bù fēn jìzǎi diǎn zhāng zhì dù， biān pái dé lèi bié qīng chǔ， xù shì xiáng míng， kě yǐ gěi rén yǐ jiào wán bèi de lì shǐ zhī shí。 lièzhuàn jìzǎi rén wù， biān cì yǐ shí dài wéi xù， yǐ lèi bié wéi fǔ， suǒ lì lèi chuán huò hé chuán méi mù qīng chǔ， gè lèi rén yuán dà dū fēn pèi hé lǐ， shǐ xī jìn jìn 800 lì shǐ rén wù fēn mén bié lèi dì zhǎn xiàn zài dú zhě miàn qián， gòu chéng jìn dài lì shǐ huó dòng de tú juàn。 shū zhōng de zài jì zhuān xiě yǔ jìn duì zhì de shí liù guó lì shǐ， zài shǐ shū xiě fǎ shàng shì shàn yú chū xīn de。 zài jì zhī tǐ lüè tóng yú《 shǐ jì》 zhōng de shì jiā， dàn shì jiā jì zhū hóu guó lì shǐ， fǎn yìng de shì xiān qín guì zú shè huì guó jiā jǐn mì lián xì de tè diǎn。 zài jì de míng mù lái zì《 dōng guān hàn jì》， kě《 dōng guān hàn jì》 yòng zài jì jìzǎi píng lín、 xīn shì jí gōng sūn shù de shì jì， bù guò shì zuò wéi lièzhuàn de bǔ chōng。
《 jìn shū》 cǎi yòng shì jiā zhī tǐ 'ér qǔ zài jì zhī míng， yòng gāo yú lièzhuàn de guī gé wán zhěng jì shù liǎo gè zú zhèng quán zài zhōng yuán gē jù xīng miè de shǐ mò， gěi gè gē jù zhèng quán yǐ shìdàng de lì shǐ dì wèi， jiào hǎo jiě jué liǎo zhōng yuán huáng cháo yǔ gè zú zhèng quán bìng zài yī shǐ de nán tí， zhè yī zuò fǎ dà dé lì dài shǐ jiā zàn shǎng。 zài jì zhōng duì shí liù guó zhèng quán zhǐ chēng“ jiàn wěi”， bù biàn huá yí， tǐ xiàn liǎo táng cháo tǒng zhì zhě huá yí yī tǐ， tiān xià yī jiā de dà yī tǒng sī xiǎng， zhè gèng shì wǒ men jīn tiān yuè dú《 jìn shū》 shí yào tè bié zhù yì de。 jìn dài shǐ shì cuò zōng fù zá， bǐ liǎng hàn shǐ dōuyào nán xiě yī xiē，《 jìn shū》 yòng sì zhǒng tǐ cái xiāng hù pèi hé， jiào hǎo jiě jué liǎo zhè yī nán tí。
《 jìn shū》 hái yòu nèi róng chōng shí， wén zì jiǎn liàn de cháng chù。 jìn dài de shè huì máo dùn jiān ruì fù zá， yòu dì zhù jiē jí yǔ nóng mín de máo dùn， yòu hú、 hàn de mín zú máo dùn， yòu rú、 dào、 shì de máo dùn， hái yòu jūn chén máo dùn、 kàng zhàn pài yǔ qīng tán pài de máo dùn děng děng。《 jìn shū》 zhōng， tí gōng liǎo hěn duō zhè xiē máo dùn dǒu zhēng de qíng kuàng jí wén xiàn cái liào。 rú sūn 'ēn、 lú xún、 zhāng chāng、 wáng rú děng chuán， fǎn yìng liǎo dāng shí de nóng mín qǐ yì qíng kuàng；《 jiāng tǒng chuán》 zài《 xǐ róng lùn》，《 wēn jiào chuán》 zài《 zòu jūn guó yào wù qī tiáo》， tí gōng liǎo hú hàn dǒu zhēng de cái liào；《 guō pú chuán》 zài《 xíng yù shū》，《 lǐ zhòng chuán》 zài《 lùn jiǔ pǐn zhōng zhèng zhì》，《 fù xuán chuán》 zài xīng xué xiào、 quàn nóng gōng zhū shū， tí gōng liǎo yán jiū dāng shí shè huì zhèng zhì jīng jì qíng kuàng de cái liào；《 péi wěi chuán》 zài《 chóng yòu lùn》，《 ruǎn zhān chuán》 zài《 wú guǐ lùn》 děngdōu shì zhòng yào de sī xiǎng wén xiàn。 cǐ wài rú《 shù xī chuán》 jìzǎi《 jí zhǒng shū》 de fā xiàn jīng guò，《 péi xiù chuán》 jìzǎi《 yǔ gòng dì yù tú》 de zhì tú liù fǎ，《 wèi héng chuán》 jìzǎi lùn shū fǎ yuán liú de《 shū shì》 yī piān， dōushì jí zhēn guì de shǐ liào。 táng xiū《 jìn shū》 jù lí jìn wáng yǐ 200 duō nián， zài jì shì shàng yòu tiáo jiàn gǎi biàn yǐ wǎng shǐ shū wū wǎng bù shí de quē diǎn。
shū zhōng chú yīn xí jiù wén wài， hěn shǎo yòu zhuàn zhě qū yì huí hù de nèi róng。 shū zhōng zài hěn duō jì chuán zhōng jiē lù liǎo tǒng zhì jiē jí tān lán、 fǔ xiǔ、 jiāo shē yín yì de běn xìng hé cán hài mín zhòng de zuì xíng， jù yòu jiàn jiè yì wèi。《 jìn shū》 zuò zhě， duō shì wén xué dà jiā， yīn 'ér《 jìn shū》 xù shì wǎng wǎng néng zuò dào jiǎn míng 'ě yào， yòu shí hái yòu shēng dòng、 jīng cǎi zhī bǐ。 shū zhōng de zài jì xiěde shū mì xiāngjiàn， shǒu wěi zhào yìng， pō yòu xiē zhāng fǎ。 rú《 fú jiān》 liǎng juàn huì shēng huì sè， pō jiàn gōng lì。 liè chuán zhōng yě wǎng wǎng néng biǎo dá chū lì shǐ rén wù de qíng tài， dú qǐ lái yòu diǎn wèi dào。
《 jìn shū》 de shí zhì yòu：《 tiān wén zhì》、《 dì lǐ zhì》、《 lǜ lì zhì》、《 lǐ zhì》、《 lè zhì》、《 zhí guān zhì》、《 yú fú zhì》、《 shí huò zhì》、《 wǔháng zhì》、《 xíng fǎ zhì》。 cóng míng mù shàng kàn yǔ《 wǔ dài shǐ zhì》 dà tóng xiǎo yì， xiāngchà de zhǐ shì jiā shàng liǎo《 yú fú zhì》 ér qù diào liǎo《 jīng jí zhì》。 yīn wéi《 suí zhì》 yǔ《 jìn zhì》 duō chū yú xiāng tóng zuò zhě zhī shǒu， xiū zhuàn shí jiān yòu hěn jiē jìn， suǒ yǐ zài nèi róng shàng yòu yī xiē chóngfù de dì fāng。 dàn《 jìn shū》 shí zhì shàng chéng liǎng hàn、 xià qǐ nán běi cháo， hái shì jù yòu xiāng dāng gāo de jià zhí de。 tā de lèi mù bǐ jiào qí quán， fǎn yìng de shè huì diǎn zhāng zhì dù nèi róng bǐ jiào quán miàn。《 shí huò zhì》 hé《 xíng fǎ zhì》 xù shì bāo luó dōng hàn， kě bǔ《 hòu hàn shū》 zhī bù zú。《 dì lǐ zhì》 duì yán jiū wèi jìn zhī jì xíng zhèng qū huá biàngēng， zhōu xiàn zhì de biàn qiān， dōuhěn yòu zuò yòng。《 jìn shū》 shí zhì， duō chū yú xué yòu suǒ cháng de zhuān jiā zhī shǒu， nèi róng bǐ jiào jīng dāng。《 tiān wén zhì》、《 lǜ lì zhì》、《 wǔháng zhì》 wéi zhù míng kē xué jiā lǐ chún fēng suǒ xiū， yī zhí wéi shì suǒ chēng， qí zhōng《 tiān wén》、《 lǜ lì》 èr zhì yóu wéi jīng shěn。《 tiān wén zhì》 jìzǎi liǎo hàn wèi yǐ lái tiān wén xué de sān dà liú pài； gài tiān shuō、 xuān yè shuō hé hún tiān shuō， bìng duì hún tiān shuō zuò liǎo kěn dìng；《 lǜ lì zhì》 jìzǎi wèi jìn shí qī jǐ zhǒng lì fǎ， bǎo cún liǎo kē jì shǐ de zhòng yào cái liào， jù yòu zhòng yào jià zhí。
《 jìn shū》 de quē diǎn zhù yào yòu sān tiáo：
qí yī shì xuān yáng liǎo jūn quán shén shòu de shén xué sī xiǎng hé fēng jiàn gāng cháng lún lǐ guān niàn。 shū zhōng duì jìn cháo de kāi guó， zuò liǎo shén yì lùn zhèng， dà tán xīng wáng yòu yùn， bù kě yǐ lì zhēng děng chén cí làn diào。 shū zhōng yòu dà jiǎng xiào qīn zūn jūn děng fēng jiàn lún lǐ， xiáng shù wáng xiáng wò bīng dé lǐ děng děng xiào qīn de shì jì。 tiān mìng yòu cháng yǔ xiào qīn zhōng jūn xiāng pèi hé， wéi fēng jiàn tǒng zhì zhě fú wù de yì tú shì míng xiǎn de。
liú zhī jǐ《 shǐ tōng》 duì yú táng xiū《 jìn shū》 pō biǎo bù mǎn， zhù yào lǐ yóu shì： ① qǔ cái yú jìn dài zá shū， jì shù liǎo yī xiē huī xié hé shén guài de gù shì chuán shuō， bù fú hé shèng xián zhī dào。 ② lùn zàn de wén tǐ hé nèi róng bù qiú dǔ shí， fǎng xiào nán cháo xú yǔ tǐ， shī yú qīng fú， bù rú《 shǐ jì》、《 hàn shū》 de lùn jù yòu bǔ chōng běn wén de zuò yòng。 dì 'èr diǎn pī píng yòu yī dìng dào lǐ。 dàn《 jìn shū》 bàng sōu bó cǎi， cóng guǎng fàn bǎo cún shǐ liào， yǐ gōng zhī rén lùn shì 'ér yán， shì yòu yì de。《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào》 shòu liú zhī jǐ yǐng xiǎng， rèn wéi《 jìn shū》 zhī dà liàng cǎi lù《 shì shuō xīn yǔ》 nǎi shì“ bài guān zhī tǐ”， bù dé chēng wéi shǐ chuán， xiǎn shǔ piān jiàn。
táng hé chāo suǒ zhuàn《 jìn shū yīn yì》 sān juàn， yòu tiān bǎo liù zài（ 747） yáng qí xuān xù。《 yīn yì》 yǐn yòng liǎo bāo kuò zì shū zài nèi de yī xiē wáng yì de gǔ shū， yòu zhù yú gǔ diǎn wén xiàn hé wén zì yīn yùn de yán jiū。 wú shì jiàn《 jìn shū jiào zhù》 jiāng hòu rén duì《 jìn shū》 de yòu guān kǎo zhèng yī yī shōu rù， guǎng liè yì shuō、 bǔ chōng yí lòu bìng dìng zhèng cuò wù， kě gōng dú《 jìn shū》 shí cān kǎo。
yòu guān《 jìn shū》 de bǔ biǎo bǔ zhì hěn duō， lú liè rú xià： wàn sī tóng：《 liǎng jìn zhū dì xì tǒng tú》。
wàn sī tóng：《 jìn zhū wáng shì biǎo》。
qín xī tián：《 bǔ jìn zōng shì wáng hóu biǎo》。 shōu lù yòu jué kě kǎo zhī zōng shì， yǐ fēng guó wéi gāng， fán tú fēng běn guó zhě jiē liè rù， jiào wàn biǎo xiáng xì zhōu mì。
wàn sī tóng：《 jìn gōng chén shì biǎo》。
wàn sī tóng：《 jìn jiàngxiàng dà chén nián biǎo》。
wàn sī tóng：《 dōng jìn jiàngxiàng dà chén nián biǎo》。
qín xī tián：《 bǔ jìn yì xìng fēng jué biǎo》。
qín xī guī：《 bǔ jìn zhí zhèng biǎo》。 bǔ dìng zhōu jì《 jìn lüè》 zhī zhí zhèng biǎo， jiào wàn shì jiāng xiāng dà① lǐ péi dòng：《 jìn shū yán jiū》， jǐng shǔ huì、 zhèng xiǎo róng：《 jìn shū de xiū zhuàn jí chéng shū shí jiān》（《 sì chuān dà xué xué bào cóng kān》 dì 20 ji） jí zhào jùn：《 táng xiū jìn shū shí jiān kǎo》（《 shǐ xué shǐ yán jiū》 1984 nián dì 3 qī） sān wén bù yuē 'ér tóng dì kǎo dìng wéi zhēnguàn 'èr shí nián zhì 'èr shí 'èr nián。
chén nián biǎo wéi zhōu mì。
wàn sī tóng：《 jìn fāng zhèn nián biǎo》。
wàn sī tóng：《 dōng jìn fāng zhèn nián biǎo》。
qín xī guī：《 bǔ jìn fāng zhèn nián biǎo》。
wú tíng xiè：《 jìn fāng zhèn nián biǎo》。
wú tíng xiè，《 dōng jìn wàn zhèn nián biǎo》。 wú shì liǎng biǎo jiē yuǎn jiào wàn biǎo qín biǎo wéi xiáng xì zhōu mì。
wàn sī tóng：《 jìn jiàn wěi zhū guó shì biǎo》。
wàn sī tóng：《 jìn jiàn wěi zhū guó nián biǎo》。
qín xī tián：《 bǔ jìn jiàn guó nián biǎo》。
zhāng yú céng：《 shí liù guó nián biǎo》。
wàn、 qín、 zhāng sān biǎo jiē 'àn nián yǐ gè guó zhèng quán wéi gāng。
shěn wéi xián：《 jìn wǔ hú biǎo》， yǐ mín zú wéi gāng。
wàn sī tóng：《 wěi hàn jiāng xiāng dà chén nián biǎo》。
wàn sī tóng：《 wěi chéng jiàngxiàng dà chén nián biǎo》。
wàn sī tóng：《 wěi zhào jiāng xiāng dà chén nián biǎo》。
wàn sī tóng：《 wěi yàn jiāng xiāng dà chén nián biǎo》。
wàn sī tóng：《 wěi qín jiāng xiāng dà chén nián biǎo》。
wàn sī tóng：《 wěi hòu qín jiàngxiàng dà chén nián biǎo》。
wàn sī tóng：《 wěi hòu yàn jiàngxiàng dà chén nián biǎo》。
wàn sī tóng：《 wěi nán yàn jiàngxiàng dà chén nián biǎo》。
liàn shù：《 xī qín bǎi guān biǎo》。
miù quán sūn（ 1844 héng 1919）：《 hòu liáng bǎi guān biǎo》。
miù quán sūn：《 nán liáng bǎi guān biǎo》。
miù quán sūn：《 xī liáng bǎi guān biǎo》。
miù quán sūn：《 běi liáng xī guān biǎo》。
miù quán sūn：《 xià bǎi guān biǎo》。
miù quán sūn：《 běi yàn bǎi guān biǎo》。
lú wén chāo（ 1717 héng 1796）：《 jìn shū tiān wén zhì jiàozhèng》。
lú wén chāo：《 jìn shū lǐ zhì jiàozhèng》。
bì yuán（ 1730 héng 1797）：《 jìn shū dì lǐ zhì xīn bǔ zhèng》。《 jìn shū · dì lǐ zhì》 xiáng yú xī jìn zhī chū， ér yòu bù yǐ wǔ dì shí jùn xiàn wéi duàn xiàn。 huì dì shí jì shù jǐ lüè， dōng jìn yóu wéi shū lòu。 bì shì bǔ lòu dìng 'é fán shù bǎi tiáo。
fāng kǎi：《 xīn xiào jìn shū dì lǐ zhì》。
hóng liàng jí：《 dōng jìn jiāng yù zhì》。 fēn bié xù shù shí zhōu jùn xiàn、 shí zhōu qiáo jùn zhōng qiáo zhōu jùn xiàn， qīng xī yòu yòng。
hóng liàng jí：《 shí liù guó jiāng yù zhì》。
qián yí jí（ 1783 héng 1850）：《 bǔ pǔ bīng zhì》。
dīng guó jūn：《 bǔ jìn shū yì wén zhì》。
wén tíng shì（ 1856 héng 1904）：《 bǔ jìn shū yì wén zhì》。
qín róng guāng：《 bǔ jìn shū yì wén zhì》。 shōu lù shí kè yī bǎi sān zhǒng， wéi qí tā bǔ zhì suǒ wú。
wú shì jiàn：《 bǔ jìn shū jīng jí zhì》。
huáng féng yuán：《 bǔ jìn shū yì wén zhì》。 yǐ shàng bǔ zhì wǔ jiā， hù yòu xiáng lüè yì tóng， dà zhì yǐ wén shì wú shì shū wéi jiào xiáng bèi。
bǔ biǎo bǔ zhì zhī wài， qīng dài zhōu jiā lù、 láo gé jiē yòu《 jìn shū jiàokān jì》， dīng guó jūn yòu《 jìn shū xiào wén》。 wú shì jiàn（？ héng 1933） zì jiǒng zhāi， zhè jiāng qián táng rén， huì jí gè jiā jiù jìn shū yì wén， hé qīng dài xué zhě lú wén chāo、 qián dà xīn、 wáng míng shèng、 zhào yì、 hóng yí xuān、 zhāng zèng děng zhū jiā jiàokān jí kǎo dìng chéng guǒ， biān chéng《 jìn shū jiào zhù》。 1928 nián yóu liú chéng gān chū zī kān kè， suǒ yǐ tā yě liè míng wéi zuò zhě zhī yī。 qīng dài xué zhě duì《 jìn shū》 zhù shì yòng lì bù rú《 sān guó zhì》 zhī qín， wú shì jiàn zuānyán cǐ shū gōng lì yě bù shēn， suī huì zǒng bù shǎo shǐ liào， ér shí yòu shū hū。 rú《 zī zhì tōng jiàn》 hú zhù yòu zhù yú lǐ jiě《 jìn shū》 chù，《 jiào zhù》 wèi shōu。 suī yòng《 wén xuǎn》 zhōng gān bǎo《 jìn jì zǒng lùn》 hé duì《 jìn shū》 juàn wǔ suǒ shōu， zhǐ zhù yì liǎo cì yào wén zì，《 jìn shū》 shěng lüè de jǐ jù，《 jiào zhù》 fǎn wèi zhù chū， lǐ shàn zhù yě wèi lì yòng。 yī xiàn yáo míng gōng zhù yòu《 jìn shū zuǎn zhù》， zhǐ cún běn jì shí juàn。 sōu jí bù rú wú shì shū zhī guǎng， dàn běn shū nèi hù zhèng jiào wú shū xì mì。《 jìn shū jiào zhù》 xìng zhì yǔ《 sān guó zhì jí jiě》 xiāng jìn， ér zhì liàng bù rú， dàn réng bù shī wéi fāng biàn yòu yòng de běn zǐ。 guān yú《 jìn shū》 de gōng jù shū， yòu zhōng huá shū jú suǒ chū zhāng chén shí biān de《 jìn shū rén míng suǒ yǐn》。
bǔ： qí tā kǎo dìng zhù zuò yī lǎn。
jìn shū yì wén 1 juàn ( qīng wáng rén jùn ji ) shàng hǎi tú shū guǎn cáng gǎo běn 'èr shí wǔ shǐ sān biān dì 5 cè dì 168 yè
jìn shū kǎo zhèng ( qīng sūn rén lóng ) běi jīng tú shū guǎn cáng gǎo běn qīng chāo běn 'èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 6 cè dì 1-491 yè
jìn shū jiàokān jì 5 juàn ( qīng zhōu jiā lù ) guǎng yǎ shū jú kān běn ( chū kān běn quē mò juàn bìng wù tí zhōu yún ) shǐ xué cóng shū 'èr jí yǐng yìn guǎng yǎ běn
cóng shū jí chéng dì 169 cè 'èr shí wǔ shǐ sān biān dì 5 cè dì 169-197 yè 'èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 6 cè dì 585-635 yè guǎng yǎ běn
jìn shū jiàokān jì 3 juàn ( qīng láo gé ) dú shū zá shí juàn 3-5 guǎng yǎ shū jú kān běn cóng shū jí chéng dì 168 cè
zì tiān wén zhì zhōng zhì ruǎn wán chuán zhǐ， shǒu wěi jūn quē。
jìn shū xiào wén 5 juàn ( qīng dīng guó jūn ) guāng xù 20 nián huó zì běn 'èr shí wǔ shǐ sān biān dì 5 cè dì 198-226 yè tí“ jìn shū xiào zhèng”
èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 6 cè dì 509-585 yè gǎo běn
jìn shū zhá jì 5 juàn ( qīng lǐ cí míng )1930 nián běi jīng tú shū guǎn qiān yìn běn 'èr shí wǔ shǐ sān biān dì 5 cè dì 227-245 yè
diàn běn ( qīng fù yún lóng xiào ) chāo běn 'èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 6 cè dì 491-509 yè
jìn shū jiào zhù 130 juàn ( jìn rén wú shì jiàn )1928 nián liú shì jiā yè táng kān běn shàng hǎi gǔ jí chū bǎn shè yìn běn
jìn shū jiàozhèng 1 juàn ( qīng lú wén chāo ) qún shū shí bǔ běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè xiào dì jì、 tiān wén zhì、 lǐ zhì。 èr shí wǔ shǐ bǔ biān běn wú dì jì。
liǎng jìn zhū dì tǒng xì tú 1 juàn（ qīng wàn sī tóng） èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè jù lì dài shǐ biǎo yuán kān běn
jìn shū dì lǐ zhì zhèng jīn ( qīng chéng tíng zuò ) chūn qiū dì míng biàn yì fù kè běn
jìn shū dì lǐ zhì xīn bǔ zhèng 5 juàn ( qīng bì yuán ) jīng xùn táng cóng shū běn lì dài dì lǐ zhì huì biān běn shì xùn táng cóng shū běn hòu bìng rù xiào jīng shān fáng cóng shū
sī xián jiǎng shè kān běn guǎng yǎ shū jú kān běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè cóng shū jí chéng dì 3059-60 cè
xīn xiào jìn shū dì lǐ zhì 1 juàn ( qīng fāng kǎi ) lì dài dì lǐ zhì huì biān běn guǎng yǎ shū jú kān běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè
cóng shū jí chéng dì 3061 cè
jìn shū dì lǐ zhì 1 juàn ( qīng fāng jiē ) zhāng yù jiù cáng chāo běn yí jí fāng kǎi zhī wù
jìn shū dì lǐ zhì zhù 2 juàn ( jìn rén mǎ yǔ lóng )1932 nián xiāng 'è yìn shuà gōng sī qiān yìn běn 'èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 6 cè dì 911-？ yè
dōng jìn jiāng yù zhì 4 juàn shí liù guó jiāng yù zhì 16 juàn ( qīng hóng liàng jí ) jiā qìng 1 nián kān juàn shī gé quán jí běn shòu jīng táng zhòng kān hóng běi jiāng yí shū běn
lì dài dì lǐ zhì huì biān běn wú shí liù guó zhì guǎng yǎ shū jú kān běn shǐ xué cóng shū 'èr jí yǐng yìn guǎng yǎ běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān běn dì 3 cè
cóng shū jí chéng dì 3062-64 cè
fú qín jiāng yù zhì bǔ zhèng 1 juàn ( jìn rén zhāng péng yī )1919 nián qiān yìn běn
jìn shū sì yí chuán dì lǐ kǎo zhèng 1 juàn ( qīng dīng qiān ) zhè jiāng tú shū guǎn cóng shū yī jí běn 'èr shí wǔ shǐ sān biān dì 5 cè dì 246-250 yè
bǔ jìn bīng zhì 1 juàn ( qīng qián yí jí ) kàn shí zhāi jì shì chū gǎo běn xùn zuǎn táng cóng shū běn guǎng yǎ shū jú kān běn shǐ xué cóng shū 'èr jí yǐng yìn guǎng yǎ běn
èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè cóng shū jí chéng dì 956 cè
bǔ jìn shū yì wén zhì 4 juàn fù lù 1 juàn bǔ yí 1 juàn kān wù 1 juàn ( qīng dīng guó jūn zhuàn dīng chén zhù ) guāng xù 20 nián wú xī wén yuàn gé huó zì běn guǎng yǎ shū jú kān běn
èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè cóng shū jí chéng dì 4-5 cè dīng shū yòu cháng shú dìng shì cóng shū huó zì běn， cáng hú běi shěng tú shū guǎn
bǔ jìn shū yì wén zhì jiàokān zhá jì（ yáng shǒu jìng） yáng shǒu jìng jí dì 7 cè dì 1379-1398 yè
bǔ jìn shū yì wén zhì 6 juàn ( qīng wén tíng shì ) xuān tǒng 1 nián cháng shā qiān yìn běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè
bǔ jìn shū jīng jí zhì 4 juàn ( jìn rén wú shì jiàn ) guāng xù 21 nián zì kè běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè
bǔ jìn shū yì wén zhì 4 juàn ( jìn rén huáng féng yuán )1926 nián wù lú qiān yìn běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè
jìn shū bǔ biǎo 25 juàn ( qīng zhào zài hàn ) rén wén kē xué yán jiū suǒ jiù cáng gǎo běn 'èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 7 cè dì 1-389 yè xiǎo jī shí shān fáng yìn běn
liǎng jìn zhū dì tǒng xì tú 1 juàn jìn zhū wáng shì biǎo 1 juàn jìn gōng chén shì biǎo 1 juàn jìn jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn dōng jìn jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn jìn fāng zhèn nián biǎo 1 juàn dōng jìn fāng zhèn nián biǎo 1 juàn jìn jiàn wěi zhū guó shì biǎo 1 juàn wěi hàn jiāng xiāng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi chéng jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi zhào jiāng xiāng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi yàn jiāng xiāng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi qín jiāng xiāng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi hòu qín jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi hòu yàn jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi nán yàn jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi xī qín jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi hòu liáng jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi nán liáng jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi xī liáng jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi běi liáng jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi xià jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn wěi běi yàn jiàngxiàng dà chén nián biǎo 1 juàn（ wàn sī tóng）
lì dài shǐ biǎo yuán kān běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè
bǔ jìn zōng shì wáng hóu biǎo 1 juàn bǔ jìn yì xìng fēng jué biǎo 1 juàn bǔ jìn zhí zhèng biǎo 1 juàn bǔ jìn fāng zhèn biǎo 1 juàn bǔ jìn shū jiàn guó nián biǎo 1 juàn ( jìn rén qín xī tián ) èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè
yāng 'àn： bǔ jìn zhí zhèng biǎo， èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè tí qín xī guī， yòu xī guī bǔ fāng zhèn biǎo 1 juàn
jìn fāng zhèn nián biǎo 1 juàn dōng jìn fāng zhèn nián biǎo 2 juàn ( jìn rén wú tíng xiè ) jǐng dù táng qiān yìn běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè dōng jìn zuò yī juàn
shí liù guó nián biǎo 1 juàn ( qīng zhāng yú céng ) zhāo dài cóng shū yǐ jí běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè
shí liù guó jì nián biǎo ( qīng wāng yuē zhēn ) běi jīng tú shū guǎn cáng gǎo běn
shí liù guó xīng wáng biǎo 3 juàn shì xì tú 1 juàn ( qīng dīng shòu zhǐ ) jìng sī xuān cáng shū jì zhù lù gǎo běn
jìn wǔ hú biǎo 1 juàn ( jìn rén shěn wéi xián ) xué gǔ táng rì jì běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè
xī qín bǎi guān biǎo 1 juàn ( qīng liàn shù ) duō shí lù juàn 2 èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè
hòu liáng nán liáng xī liáng běi liáng xià běi yàn bǎi guān biǎo ( jìn rén miù quán sūn ) yì fēng táng xù jí juàn 3 èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 3 cè
jìn shū sūn 'ēn lú xún chuán bǔ zhèng ( jīn rén féng jūn shí ) gǎo běn
jìn shū bǔ zhuànzàn 1 juàn ( qīng háng shì jùn ) dào gǔ táng wài jí juàn 23 háng shì qī zhǒng běn míng biàn zhāi cóng shū běn
bǔ wén lì、 chén shòu、 wēng cháng wén、 lǐ mì、 dù zhěn、 hé pān liù piān。 èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 6 cè dì 901-911 yè qián táng hé shì kè běn
jìn shū yīn yì（ táng hé chāo） èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 6 cè dì 635-669 yè yuán kè míng xiū běn
jìn shū ji běn（ qīng tānɡ qiú ji） èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 6 cè dì 669-901 yè qián táng hé shì kè běn
jìn wǔ hú zhǐ zhǎng（ míng zhāng dà？） èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 7 cè dì 389-425 yè kūn shān zhào shì kè běn