《 lǎo zǐ zhù》 de zuò zhě shì wèi jìn shí qī de wáng bì。 wáng bì， zì fǔ sì， shān yáng gāo píng（ jīn hé nán jiāo zuò） rén。 shēng yú wèi huáng chū qī nián（ gōng yuán 226 nián）， sǐ yú zhèng shǐ shí nián（ gōng yuán 249 nián）。 qí zǔ fù wáng kǎi shì jiàn 'ān shí qī zhù míng shī rén wáng càn de qīn xiōng dì， fù qīn wáng yè zuò guò shàng shū láng。 tā cóng xiǎo jiù cōng míng guò rén， shí duō suì shí， jiù duì《 lǎo zǐ》 pō yòu yán jiū liǎo。 hòu lái， tā bǎ yán jiū《 lǎo zǐ》 de xīn dé xiě chéng《 lǎo zǐ zhù》， hé yàn jiàn hòu， gǎn tàn dào： “ zhòng ní chēng hòu shēng kě wèi， ruò sī rén zhě， kě yǔ yán tiān rén zhī jì hū！ ” tā zuò guò shàng shū láng， dàn yóu yú zhuō yú shì gōng， jiā shàng zī lì yòu qiǎn， suǒ yǐ bù bèi zhòng shì。 zhèng shǐ shí nián， gǎn rǎn lì jí bìng gù， nián jǐn 24 suì。 wáng bì suī rán zhǐ huó liǎo 24 suì， dàn zhù shù pō fēng， yòu《 lǎo zǐ zhù》、《 lǎo zǐ zhǐ lüè》、《 zhōu yì zhù》、《 zhōu yì lüè lì》、《 lùn yǔ shì yí》 děng。 yǐ kào zhè xiē zhù zuò， wáng bì yǔ hé yàn chéng liǎo wèi jìn xuán xué de chuàng shǐ rén。
　　
　　《 lǎo zǐ zhù》 shì wáng bì zuì yòu dài biǎo xìng de zhù zuò。 míng yì shàng shì duì《 lǎo zǐ》 zuò zhù shì， dàn bìng bù zhōng shí yú yuán zhù， ér shì tōng guò zhù shì fā huī wáng bì zì jǐ de sī xiǎng。
　　
　　 zài《 lǎo zǐ zhù》 zhōng， wáng bì biǎo xiàn liǎo tū chū de“ yǐ wú wéi běn” de běn tǐ lùn sī xiǎng。 tā shuō：“ tiān xià zhī wù， jiē yǐ yòu wéi shēng， yòu zhī suǒ shǐ， yǐ wú wéi běn”。（《 lǎo zǐ zhù》 sì shí zhāng） suǒ wèi“ yòu”， jí yòu xíng yòu xiàng de xiàn xiàng shì jiè， yě jiù shì“ mò”。“ wú” jí“ wú xíng zhī míng”， yě jiù shì“ dào”、“ zì rán”， jí“ běn”。“ běn” jí gēn běn、 gēn jù、 běn yuán、 běn zhì de yì sī。 tiān xià wàn wù de shēng cún biǎo xiàn wèiyòu xíng yòu xiàng， yòu xíng yòu xiàng de wàn wù de chǎn shēng shì yǐ“ wú” zuò wéi gòng tóng de gēn jù。“ wú” yǔ“ yòu” de guān xì jiù shì“ běn” yǔ“ mò” de guān xì，“ yòu” shì“ wú” pài shēng chū lái de。“ fán wù zhī suǒ yǐ shēng， gōng zhī suǒ yǐ chéng， jiē yòu suǒ yóu。 yòu suǒ yóu yān， zé mò bù yóu hū dào yě。”（《 lǎo zǐ zhù》 wǔ shí zhāng）
　　
　　 wáng bì rèn wéi， yǐ tè shū de、 yòu guī dìng xìng de gè bié， zuò wéi duō yàng de yǔ zhòu quán tǐ de shǐ jī， shì yī gè wú fǎ kè fú de máo dùn。 yī qiē yòu gù dìng xíng tǐ de dōng xī huò tè shū de dōng xī， dū jù yòu zhè yàng de tè diǎn：“ ruò wēn yě zé bù néng liáng yǐ， gōng yě zé bù néng shāng yǐ。 xíng bì yòu suǒ fēn， shēng bì yòu suǒ shǔ”。“ yòu fēn”， jí yòu guī dìng xìng。 yòu míng chēng de jù tǐ dōng xī dōushì yòu guī dìng xìng de， qí shǔ xìng yě yòu guī dìng xìng， jí shǐ shì zuì dà de jù tǐ zhī wù， yě bù néng tǒng yù tiān dì， bāo róng wàn wù。 zhǐ yòu“ wú” bù shì jù tǐ zhī wù， méi yòu“ fēn” de guī dìng， suǒ yǐ kě yǐ chéng wéi wàn wù zhī mǔ。 chuán tǒng zhé xué yǐ jīn mù shuǐ huǒ tǔ“ wǔ wù” hé yīn yáng zuò wéi wàn wù gòu chéng de shǐ jī。 wáng bì rèn wéi，“ wǔ wù” bìng bù shì běn yuán de dōng xī， zài“ wǔ wù” zhī shàng hái yòu“ wǔ wù zhī mǔ” cún zài。 bù jǐn“ wǔ wù” běn shēn yòu tā men shēng chéng de gēn běn cún zài， ér qiě“ wǔ wù” yě bì xū yǐ kào gēn běn de dōng xī cái néng fā huī zuò yòng。 jiù yīn yáng 'ér yán， yě cún zài“ yīn yáng shì yǐ huà shēng” de wèn tí。
　　
　　 zuò wéi wàn wù gēn běn de， yīnggāi shì duì wàn wù de fǒu dìng， suǒ yǐ， wáng bì shuō：“ wù zhī suǒ yǐ cún， nǎi fǎn qí xíng。” zhè shì shuō， wàn wù shēng cún de yuán yīn、 gēn jù zài wàn wù shǔ xìng de fǒu dìng fāng miàn。 wàn wù biǎo xiàn wéi“ yòu xíng yòu míng” de“ yòu”， tā men de fǒu dìng， bì dìng shì“ wú xíng wú míng” de“ wú”。 yóu cǐ， wáng bì dé chū zhè yàng de jié lùn：“ wú xíng wú míng zhě， wàn wù zhī zōng yě。 bù wēn bù liáng， bù gōng bù shāng， tīng zhī bù kě dé 'ér wén， shì zhī bù kě dé 'ér zhāng， tǐ zhī bù kě dé 'ér zhī， wèi zhī bù kě dé 'ér cháng。 gù qí wéi wù yě hùn chéng， wéi xiàng yě zé wú xíng， wéi yīn yě zé xī shēng， wéi wèi yě zé wú chéng， gù néng wéi pǐn wù zhī zōng zhù， bāo tōng tiān dì， mí shǐ bù jīng。” zhè jiù shì shuō， wú xíng wú míng de“ wú”， jì méi yòu rèn hé wù zhì shǔ xìng， tóng shí yòu shì duì yī qiē jù tǐ de wù zhì shǔ xìng de fǒu dìng， tā shì bù kě gǎn zhī de， suǒ yǐ néng gòu chéng wéi wàn wù de gòng tóng gēn jù， bāo róng tiān dì wàn wù， tiān dì wàn wù dū yǐ xún zhe tā。
　　
　　 guān yú wàn wù zhī dòng chǎn shēng de gēn jù hé yuán quán， wáng bì zhù yào cóng“ yòu zhī suǒ shǐ， yǐ wú wéi běn” zhè gè jī běn guān diǎn chū fā jìn xíng shuō míng。 tā bìng bù fǒu rèn xiàn xiàng shì jiè de yùn dòng biàn huà， ér shì rèn wéi kǎo chá xiàn xiàng shì jiè de yùn dòng biàn huà yīnggāi yǔ xiàn xiàng shì jiè de fā shēng lián xì zài yī qǐ jìn xíng。 tā shuō：“ fán yòu qǐ yú xū， dòng qǐ yú jìng。 gù wàn wù bìng zuò， zú fù guī yú xū jìng， shì wù zhī jí dǔ yě。”（《 lǎo zǐ zhù》 shí liù zhāng） wàn wù dōushì cóng xū wú zhōng fā shēng de， yǔ cǐ tóng shí，“ dòng” yě cóng“ jìng” zhōng chǎn shēng。 wáng bì cóng wàn wù jí biàn huà shì cóng xū jìng zhōng fā shēng yòu jié shù yú xū jìng de xiàn xiàng， dé chū xū jìng shì wàn wù jí qí biàn huà（ dòng） de gēn běn de jié lùn。
　　
　　 wèishénme wàn wù zhī dòng yào fù guī yú xū jìng？ wáng bì cóng“ dòng” shì xiāng duì de，“ jìng” shì jué duì de， shuō míng fù guī yú xū jìng de bì rán xìng， jìn yī bù lùn zhèng xū jìng shì wàn dòng zhī běn。 tā rèn wéi，“ tiān dì yǐ wú wéi běn xìng”。 bìng zài jiě shì fù guà shí shuō：“ fù， fǎn běn zhī wèi yě， tiān dì yǐ běn wéi xīn zhě yě。 fán dòng xī zé jìng， jìng fēi duì dòng zhě yě； yǔ xī zé mò， mò fēi duì yǔ zhě yě。 rán zé tiān dì suī dà， fù yòu wàn wù， léi dòng fēng xíng， yùn huà wàn biàn， jì rán zhì wú， shì qí běn yǐ …… ruò nǎi yǐ yòu wéi xīn， zé yì lèi wèi huò jù cún yǐ。” fù， jiù shì fǎn guī gēn běn。 yóu yú rèn hé yùn dòng xiàn xiàng dōuyào guī yú jìng， ér jìng bìng bù shì dòng de yán xù， suǒ yǐ shuō jìng bù shì xiāng duì yú dòng 'ér yán de。 jìng shì jué duì de， yǒng héng de， rú guǒ yǐ mǒu zhǒng jù tǐ de yùn dòng xíng shì zuò yùn dòng gēn běn de huà， nà me qí tā de yùn dòng xíng shì jiù wú fǎ tóng shí cún zài liǎo。
　　
　　 wáng bì hái tí chū liǎo“ yǐ wú wéi yòng” de kàn fǎ。 tā shuō：“（ wàn wù） suī guì， yǐ wú wéi yòng， bù néng shè wú yǐ wéi tǐ yě。” zhè shì shuō， yóu yú wàn wù běn shēn bìng bù shì dú lì de shí tǐ， bì xū yǐ“ wú” wéi tǐ， zhè jiù jué dìng liǎo“ wú” shì wàn wù shēng cún fā zhǎn de tiáo jiàn， jué dìng liǎo wàn wù bì xū yǐ jù wú cái néng fā huī zuò yòng。 wàn wù“ yǐ wú wéi yòng”， jù tǐ biǎo xiàn zài bǎo chí wàn wù de zhì de guī dìng xìng hé fā huī wàn wù de zuò yòng hé xiào yì zhè liǎng gè fāng miàn。 tā shuō：“ yòng yī yǐ zhì qīng， fēi yòng qīng yǐ qīng yě。 shǒu yī zé qīng bù shī， yòng qīng zé kǒng liè yě。 gù wéi gōng zhī mǔ bù kě shè yě。 shì yǐ jiē wú yòng qí gōng， kǒng sàng běn yě。” zhè shì shuō， bǎo chí tiān de qīng míng xìng zhì， bìng bù shì qīng míng běn shēn de zuò yòng， ér shì“ héng” jí“ wú” shǐ tiān qīng míng de。 gù shǒu zhe“ wú” cái néng bǎo chí tiān qīng míng de běn xìng， yīn cǐ， jué bù néng shěqì chǎn shēng gōng yòng de gēn běn， bì xū yǐ lài“ wú” fā huī zuò yòng， yǐ fáng sàng shī gēn běn。
　　
　　 zài rèn shí lùn shàng， wáng bì zhù zhāng“ dé běn yǐ zhī mò， bùshě běn yǐ qiú mò”。 jiù shì tōng guò tǐ rèn běn tǐ qù bǎ wò xiàn xiàng shì jiè， ér bù yìng shěqì duì běn tǐ de rèn shí 'ér zhuī zhú xiàn xiàng。
　　
　　 zài duì dài cáo wèi shí qī cháo tíng tí chàng de míng jiào shàng， wáng bì tí chū liǎo míng jiào chū yú zì rán（ jí dào） de guān diǎn。 tā shuō：“ pǔ， zhēn yě。 zhēn sàn zé bǎi xíng chū， shū lèi shēng， ruò qì yě。 shèng rén yīn qí fēn sàn， gù wéi zhī lì guān cháng， yǐ shàn wéi shī， bù shàn wéi zī， yí fēng yì sú， shǐ fù guī yú yī yě。”（《 lǎo zǐ zhù》 èr shí bā zhāng） wáng bì rèn wéi“ pǔ” jiù shì“ zhēn”， yě jiù shì dào。 dào fēn sàn xíng chéng gè zhǒng dào dé pǐn xíng hé gè lèi shì wù。 tǐ wú de shèng rén 'àn zhào rén men dào dé pǐn xíng de zì rán fēn bié， shè lì bǎi guān hé shǒu cháng， què dìng míng fēn de zūn bēi。 shǐ shàn rén zhì lǐ bù shàn de rén， yòng míng jiào lái gǎi biàn shè huì fēng qì， shǐ rén men cóng fēn sàn biàn wéi tǒng yī。 huàn jù huà shuō， jiàn lì tǒng yī guó jiā， xíng chéng míngfèn děng jí zhì dù， dōushì shèng rén shùn yìng zì rán 'ér wéi de。 duì yú yòu hài yú míng jiào zhī zhì de shè huì xiàn xiàng， cóng xiāo jí dì jìn xíng qǔ dì hé fáng fàn lái shuō， yīnggāi yǐ jù“ chóng běn xī mò” de fāng fǎ lùn yuán zé bàn shì。 wáng bì rèn wéi“ chóng běn xī mò” de fāng fǎ shì《 lǎo zǐ》 yī shū de jīng suǐ， shì zhì guó de gēn běn。 suǒ wèi“ fū yǐ dào zhì guó， chóng běn yǐ xī mò。”（《 lǎo zǐ zhù》 wǔ shí qī zhāng） zhǐ yào zuò dào“ jiàn sù”、“ bào pǔ”、“ shǎo sī”、“ guǎ yù”， jiù kě yǐ xiāo chú dǎo zhì lǎo bǎi xìng chǎn shēng 'ài yù de gè zhǒng tiáo jiàn， zhè yàng jiù kě yǐ dá dào“ mín 'ài yù bù shēng”， shǐ tā men wú xīn zuò yín xié dào sòng de shì， cóng 'ér dá dào“ bù gōng 'ér shǐ zhī fù yě。”
　　
　　 wáng bì suī rán chōng fēn kěn dìng liǎo《 lǎo zǐ》 shū tí gōng de tǒng zhì jīng yàn， bìng gài kuò wéi“ chóng běn xī mò” de yuán zé， tóng shí yǐ jù《 lùn yǔ》 de qǐ shì suǒ dé chū de“ jǔ běn tǒng mò” de rèn shí， tí chū liǎo“ chóng běn jǔ mò” de yuán zé， zuò wéi duì“ chóng běn xī mò” de zhòng yào bǔ chōng。“ chóng běn jǔ mò” jiù shì“ shǒu mǔ cún zǐ”。 tā shuō：“ shǒu qí mǔ yǐ cún qí zǐ， chóng běn yǐ jǔ qí mò， zé xíng míng jù yòu 'ér xié bù shēng， dà měi pèi tiān 'ér huá bù zuò。…… shè qí mǔ 'ér yòng qí zǐ， qì qí běn 'ér shì qí mò，…… suī jí qí dà， bì yòu bù zhōu， suī shèng qí měi， bì yòu huàn yōu。”（《 lǎo zǐ zhù》 sān shí bā zhāng） zhè shì shuō， yǐ jù gēn běn 'ér tí chū de fāng fǎ hé duì cè， shì fú hé shǒu mǔ cún zǐ， chóng běn jǔ mò de yuán zé de。
　　
　　 zhè yàng， shì qíng cái néng yuán mǎn wán chéng 'ér bù huì chǎn shēng bì bìng， shì qíng bàn dé jìn shàn jìn měi， fú hé zì rán què méi yòu fú huá xiàn xiàng fā shēng。 rú guǒ lí kāi gēn běn， suǒ tí chū de jù tǐ de fāng zhēn、 bàn fǎ， jí shǐ zài hǎo， bì dìng yòu bù zhōu quán de dì fāng， yě jiù bì rán huì chū cuò。 lì rú yǐ dào dé jiàn shè 'ér yán， zhǐ yòu zūn zhào zhè gè yuán zé bàn shì， cái néng shōu dào wán mǎn de xiào guǒ。 tā shuō：“ rén dé zhī hòu， fēi yòng rén zhī suǒ néng yě； xíng yì zhī zhèng， fēi yòng yì zhī suǒ chéng yě； lǐ jìng zhī qīng， fēi yòng lǐ zhī suǒ jì yě。” zhè jiù shì shuō， rén yì lǐ jìng zhè xiē dào dé guī fàn hé dào dé gǎn qíng de péi yǎng， bìng bù shì yǐ kào zhè xiē dào dé xuān chuán běn shēn suǒ néng zòu xiào de。 tā rèn wéi péi yǎng liáng hǎo de dào dé hé dào dé gǎn qíng de fāng fǎ， bìng bù zài yú yào zhí jiē jiǎng tā men，“ yòng bù yǐ xíng， yù bù yǐ míng， gù rén yì kě xiǎn， lǐ jìng kě zhāng yě。” zhǐ yào cóng gēn běn rù shǒu， jí shǐ cǎi qǔ bù jiǎng rén yì lǐ jìng zhè xiē dào dé xíng wéi hé dào dé gài niàn de fāng fǎ， yě huì cù chéng zhè xiē dào dé de xíng chéng。 zhè xiē zuò fǎ biǎo miàn shàng sì hū shì fǒu dìng jìn xíng rén dé de jiào huà， qí shí shì xiāng fǎn xiāng chéng de。“ jué rén 'ér rén dé hòu yān…… jué rén fēi yù bù rén yě。” jù tǐ de zuò fǎ jiù shì cóng chéng rù shǒu。“ yòng qí chéng， zé rén dé hòu yān， lǐ jìng qīng yān。”“ yòng chéng” kàn qǐ lái shì bù jiǎng rén yì lǐ jìng， shí jì shàng zhèng shì yùn yòng“ chóng běn jǔ mò” de yuán zé suǒ cǎi qǔ de dá dào“ rén yì kě xiǎn， lǐ jìng kě zhāng” de jù tǐ bàn fǎ。
　　
　　《 lǎo zǐ zhù》 shì wèi jìn xuán xué de fā duān， shì dì yī bù xì tǒng dì chǎn shù xuán xué lǐ lùn de zhù zuò， zài xuán xué de fā zhǎn zhōng qǐ liǎo zhòng yào zuò yòng。 tā diàn dìng liǎo yī dài xīn xué shuō， biāo zhì zhe zhé xué yóu yǔ zhòu lùn xiàng běn tǐ lùn， yóu shén xué xiàng sī biàn zhé xué de zhuǎn biàn， dài biǎo hé yǐng xiǎng liǎo yī gè shí dài zhé xué fā zhǎn de qū xiàng。 wáng bì tōng guò duì běn mò、 jìng dòng、 tǐ yòng、 yī duō děng fàn chóu， tàn tǎo běn tǐ shì jiè“ wú” hé xiàn xiàng shì jiè“ yòu” suǒ gòu chéng de duō zhòng guān xì， fǎn yìng liǎo rèn shí de shēn huà， duì wǒ guó gǔ dài lǐ lùn sī wéi de fā zhǎn shì yòu jī jí yì yì de， tā de“ míng jiào chū yú zì rán” de guān diǎn， suī rán kěn dìng liǎo míng jiào， dàn yóu yú bǎ“ zì rán” dāng zuò gēn běn， què yǐn fú zhe xuē ruò、 fǒu dìng míng jiào de yīn sù。 tā de zhòng sī biàn、 shàng jiǎn yuē de xué shù xīn fēng kān luò liǎo hàn dài jīng xué de fán suǒ jiào tiáo。 suǒ yòu zhè xiē zài zhé xué fā zhǎn zhōng dū qǐ liǎo yī zhǒng“ jìng huà” de zuò yòng， rán 'ér duì wéi xīn zhù yì de fā zhǎn yě qǐ liǎo hěn dà zuò yòng。