《 lùn yǔ》 shì rú jiā xué pài de jīng diǎn zhù zuò， yóu kǒng zǐ de dì zǐ jí qí zài chuán dì zǐ biān zuǎn 'ér chéng。 tā yǐ yǔ lù hé duì huà wén tǐ， jì lù liǎo kǒng zǐ hé tā de dì zǐ yán xíng， jí zhōng fǎn yìng liǎo kǒng zǐ de zhèng zhì zhù zhāng、 lún lǐ sī xiǎng、 dào dé guān niàn jí jiào yù yuán zé。 tōng xíng běn《 lùn yǔ》 gòng 'èr shí piān。 lùn yǔ de yǔ yán jiǎn jié jīng liàn , hán yì shēn kè , qí zhōng yòu xǔ duō yán lùn zhì jīn réng bèi shì rén shì wéi zhì lǐ。
　　
　　《 lùn yǔ》 shǒu chuàng yǔ lù zhī tǐ。 hàn yǔ wén zhāng de diǎn fàn xìng yě fā yuán yú cǐ。《 lùn yǔ》 yī shū bǐ jiào zhōng shí dì jì shù liǎo kǒng zǐ jí qí dì zǐ de yán xíng， yě bǐ jiào jí zhōng dì fǎn yìng liǎo kǒng zǐ de sī xiǎng。 rú jiā chuàng shǐ rén kǒng zǐ de zhèng zhì sī xiǎng hé xīn shì “ rén ”、“ lǐ”、“ yì”。
　　
　　《 lùn yǔ》 yǐ jì yán wéi zhù ,“ lùn” shì lùn zuǎn de yì sī，“ yǔ” shì huà yǔ， jīng diǎn yǔ jù， zhēn yán，“ lùn yǔ” jí shì lùn zuǎn（ xiān shī kǒng zǐ de） yǔ yán。《 lùn yǔ》 chéng yú zhòng shǒu , jì shù zhě yòu kǒng zǐ de dì zǐ , yòu kǒng zǐ de zài chuán dì zǐ , yě yòu kǒng mén yǐ wài de rén , dàn yǐ kǒng mén dì zǐ wéi zhù .
　　
　　 zuò wéi yī bù yōu xiù de yǔ lù tǐ sǎnwén jí， tā yǐ yán jiǎn yì gāi、 hán xù juàn yǒng de yǔ yán， jì shù liǎo kǒng zǐ de yán lùn。《 lùn yǔ》 zhōng suǒ jì kǒng zǐ xún xún shàn yòu de jiào huì zhī yán， huò jiǎn dān yìng dá， diǎn dào jí zhǐ； huò qǐ fā lùn biàn， kǎn kǎn 'ér tán； fù yú biàn huà， wěi wěi dòng rén。
　　
　　《 lùn yǔ》 yòu shàn yú tōng guò shén qíng yǔ tài de miáo xiě， zhǎn shì rén wù xíng xiàng。 kǒng zǐ shì《 lùn yǔ》 miáo shù de zhōng xīn，“ fū zǐ fēng cǎi， yì yú gé yán”（《 wén xīn diāo lóng zhēng shèng》）； shū zhōng bù jǐn yòu guān yú tā de yí tài jǔ zhǐ de jìng tài miáo xiě， ér qiě yòu guān yú tā de gè xìng qì zhì de chuán shén kè huà。 cǐ wài， wéi rào kǒng zǐ zhè yī zhōng xīn，《 lùn yǔ》 hái chéng gōng dì kè huà liǎo yī xiē kǒng mén dì zǐ de xíng xiàng。 rú zǐ lù de shuài zhí lǔ mǎng， yán yuān de wēn yǎ xián liáng， zǐ gòng de cōng yíng shàn biàn， céng xī de xiāo sǎ tuō sú děng děng， dū chēng dé shàng gè xìng xiān míng， néng gěi rén liú xià shēn kè yìn xiàng。 kǒng zǐ yīn cái shī jiào， duì yú bù tóng de duì xiàng， kǎo lǜ qí bù tóng de sù zhì、 yōu diǎn hé quē diǎn、 jìn dé xiū yè de jù tǐ qíng kuàng， jǐyǔ bù tóng de jiào huì。 biǎo xiàn liǎo huì rén bù juàn de kě guì jīng shén。 jù《 yán yuān》 zài， tóng shì dì zǐ wèn rén， kǒng zǐ yòu bù tóng de huí dá， dá yán yuān“ kè jǐ fù lǐ wéi rén”， dá zhòng gōng“ jǐ suǒ bù yù， wù shī yú rén”， dá sī mǎ zhōng“ rén zhě qí yán yě rèn”。 yán yuān xué yǎng gāo shēn， gù dá yǐ“ rén” xué gāng lǐng， duì zhòng gōng hé sī mǎ zhōng zé dá yǐ xì mù。 yòu rú， tóng shì wèn“ wén sī xíng zhū？” kǒng zǐ dá zǐ lù：“ yòu fù mǔ zài， rú zhī hé qí wén sī xíng zhī！” yīn wéi“ yóu yě jiān rén， gù tuì zhī。” dá rǎn yòu：“ wén sī xíng zhī。” yīn wéi“ qiú yě tuì， gù jìn zhī。” zhè bù jǐn shì yīn cái shī jiào jiào yù fāng fǎ de wèn tí， qí zhōng hái bǎo hán kǒng zǐ duì dì zǐ de gāo dù de zé rèn xīn。
　　
　　《 lùn yǔ》 shì míng liè shì jiè shí dà lì shǐ míng rén zhī shǒu de zhōng guó gǔ dài sī xiǎng jiā kǒng zǐ de mén rén jì lù kǒng zǐ yán xíng de yī bù jí zǐ， chéng shū yú zhàn guó chū qī。 yīn qín shǐ huáng - fén shū kēng rú， dào xī hàn shí qī jǐn yòu kǒu tóu chuán shòu jí cóng kǒng zǐ zhù zhái jiā bì zhōng suǒ dé de běn zǐ， jì yòu： lǔ rén kǒu tóu chuán shòu de《 lǔ lùn yǔ》 20 piān， qí rén kǒu tóu chuán shòu de《 qí lùn yǔ》 22 piān， cóng kǒng zǐ zhù zhái jiā bì zhōng fā xiàn de《 gǔ lùn yǔ》 21 piān。 xī hàn mò nián， dì shī zhāng yǔ jīng zhì《 lùn yǔ》， bìng gēn jù《 lǔ lùn yǔ》， cān zhào《 qí lùn yǔ》， lìng chéng yī lùn， chēng wéi《 zhāng hóu lùn》。 dōng hàn mò nián， zhèng xuán yǐ《 zhāng hóu lùn》 wéi yǐ jù， cān kǎo《 qí lùn yǔ》、《 gǔ lùn yǔ》， zuò《 lùn yǔ zhù》， shì wéi jīn běn《 lùn yǔ》。《 qí lùn yǔ》、《 gǔ lùn yǔ》 bù jiǔ wáng yì。 xiàn cún《 lùn yǔ》 gòng 20 piān， 492 zhāng， qí zhōng jì lù kǒng zǐ yǔ dì zǐ jí shí rén tán lùn zhī yǔ yuē 444 zhāng， jì kǒng mén dì zǐ xiāng hù tán lùn zhī yǔ 48 zhāng。
　　
　　
　　 wǔ sì yùn dòng yǐ hòu，《 lùn yǔ》 zuò wéi fēng jiàn wén huà de xiàng zhēng bèi liè wéi pī pàn fǒu dìng de duì xiàng， ěr hòu suī yòu xīn rú xué de yán jiū yǔ méng shēng， dàn zài zhōng guó mín zhù gé mìng de dà bèi jǐng xià， rú jiā wén huà zài zhōng guó bìng wèi xíng chéng xīn de qì hòu。 shí dài de fā zhǎn， shè huì de qián jìn， bù néng bù shǐ rén men chóngxīn xuǎn zé xīn shēng de sī xiǎng wén huà， zhè jiù shì mǎ kè sī zhù yì zài zhōng guó de chuán bō yǐ jí shè huì zhù yì xīn wén huà de dàn shēng yǔ fā zhǎn。
　　
　　 rán 'ér， yán jùn de shì shí shì， yī gè xīn xíng de shè huì， tè bié shì dāng tā bù rù zhèng cháng fā zhǎn guǐ dào de shí hòu， bù néng bù duì zì jǐ de mín zú jīng shén jí chuán tǒng wén huà jìn xíng chóngxīn fǎn sī， zhè shì rèn hé yī gè shè huì zài qí zì shēn fā zhǎn guò chéng zhōng suǒ bù néng hū shì de zhòng yào huán jié。 tè bié shì mín zú wén huà de jīng cuì， gèng zhí dé rén men chóngxīn rèn shí， chóngxīn tàn suǒ。 zhè shǐ wǒ xiǎng dào rén lèi de gòng xìng yǔ gè xìng， wén huà de gòng xìng yǔ gè xìng， mín zú wén huà de biàn zhèng fǒu dìng běn xìng。 tóng shí， yě shǐ wǒ gǎn dào máo zé dōng“ gǔ wéi jīn yòng， yáng wéi zhōng yòng” sī xiǎng de jià zhí zhī suǒ zài。
　　
　　 shì shí shàng， dāng wǒ men bǎi tuō liǎo xíng 'ér shàng xué de sī wéi fāng shì， zhēn zhèng què lì wéi wù biàn zhèng de sī wéi fāng fǎ， bìng yòng tā pōu xī zhōng guó chuán tǒng wén huà de shí hòu， jiù huì fā xiàn qí zhōng de jīng huá，《 lùn yǔ》 biàn shì qí zhōng zhī yī。 bù kě fǒu rèn，《 lùn yǔ》 yòu zì jǐ de zāo pò huò xiāo jí zhī chù， dàn tā suǒ fǎn yìng chū lái de liǎng qiān duō nián qián de shè huì rén shēng jīng lùn， fù yòu zhé lǐ de míng jù zhēn yán， shì zhōng huá mín zú wén míng chéng dù de lì shǐ zhǎn shì。 jí shǐ jīn tiān chù zài gǎi gé kāi fàng、 jīng jì téng fēi、 wén huà fā zhǎn de shí dài dà cháo zhōng，《 lùn yǔ》 zhōng de xǔ duō sī xiǎng réng jù yòu yī dìng de jiè jiàn yì yì hé shí dài jià zhí。
　　
　　 kǒng zǐ jiǎn jiè
　　
　　 kǒng zǐ ( qián 551- qián 479) míng qiū， zì zhòng ní， yīng wén： Confucius。 xiōng dì páiháng dì 'èr , gù yě yòu rén chēng wéi kǒng 'èr , chūn qiū hòu qī lǔ guó rén， hàn zú。 gōng yuán qián 551 nián 9 yuè 28 rì（ xià lì bā yuè 'èr shí qī rì） shēng yú lǔ guó zōu yì chāng píng xiāng（ jīn shān dōng shěng qū fù shì dōng nán de lǔ yuán cūn）； gōng yuán qián 479 nián 4 yuè 11 rì（ nóng lì 'èr yuè shí yī rì） shì shì， xiǎng nián 72 suì， zàng yú qū fù chéng běi sì shuǐ zhī shàng， jí jīn rì kǒng lín suǒ zài dì。
　　 tā de zǔ xiān shì sòng guó guì zú， dà yuē zài kǒng zǐ qián jǐ shì jiù méi luò liǎo。 kǒng zǐ nián qīng shí zuò guò jǐ rèn xiǎo guān， dàn tā yī shēng dà bù fēn shí jiān shì cóng shì jiào yù， xiāng chuán shōu dì zǐ duō dá sān qiān rén， xián rén 72, jiào chū bù shǎo yòu zhī shí yòu cái néng de xué shēng。 kǒng zǐ wéi chūn qiū mò qī sī xiǎng jiā、 jiào yù jiā， rú xué xué pài de chuàng shǐ rén， rèn lǔ guó sī kòu； hòu xié dì zǐ zhōu yóu liè guó； zuì zhōng fǎn lǔ， zhuān xīn zhí jiào。 zài shì shí yǐ bèi yù wéi“ tiān zòng zhī shèng”、“ tiān zhī mù duó”“ qiān gǔ shèng rén”， shì dāng shí shè huì shàng zuì bó xué zhě zhī yī， bìng qiě bèi hòu shì zūn wéi zhì shèng（ shèng rén zhī zhōng de shèng rén）、 wàn shì shī biǎo。 yīn fù mǔ céng wéi shēng zǐ 'ér dǎo yú ní qiū shān， gù míng qiū， céng xiū《 shī》、《 shū》， dìng《 lǐ》、《 lè》， xù《 zhōu yì》， zuò《 chūn qiū》。 kǒng zǐ de sī xiǎng jí xué shuō duì hòu shì chǎn shēng liǎo jí qí shēn yuǎn de yǐng xiǎng。
　　
　　“ lùn yǔ” zá tán
　　
　　
　　（ yī）“ lùn yǔ” mìng míng de yì yì hé lái yóu
　　
　　《 lùn yǔ》 shì zhè yàng yī bù shū， tā jìzǎi zhe kǒng zǐ de yán yǔ xíng shì， yě jìzǎi zhe kǒng zǐ de zhù míng xué shēng de yán yǔ xíng shì。 bān gù de《 hàn shū · yì wén zhì》 shuō：
　　
　　“《 lùn yǔ》 zhě， kǒng zǐ yìng dá dì zǐ， shí rén jí dì zǐ xiāng yǔ yán 'ér jiē wén yú fū zǐ zhī yǔ yě。 dāng shí dì zǐ gè yòu suǒ jì， fū zǐ jì zú， mén rén xiāng yǔ ji 'ér lùn zuǎn， gù wèi zhī《 lùn yǔ》。”
　　
　　《 wén xuǎn · biàn mìng lùn zhù》 yǐn《 fù zǐ》 yě shuō：
　　
　　“ xī zhòng ní jì méi， zhòng gōng zhī tú zhuī lùn fū zǐ zhī yán， wèi zhī《 lùn yǔ》。”
　　
　　 cóng zhè liǎng duàn huà lǐ， wǒ men dé dào liǎng diǎn gài niàn：（ 1）“ lùn yǔ” de“ lùn” shì“ lùn zuǎn” de yì sī，“ lùn yǔ” de“ yǔ” shì“ yǔ yán” de yì sī。“ lùn yǔ” jiù shì bǎ“ jiē wén yú fū zǐ zhī yǔ”“ lùn zuǎn” qǐ lái de yì sī。（ 2）“ lùn yǔ” de míng zì shì dāng shí jiù yòu de， bù shì hòu lái bié rén gěi tā de。
　　
　　 guān yú“ lùn yǔ” mìng míng de yì yì， hòu lái hái yòu xiē bù tóng de shuō fǎ， pì rú liú xī zài《 shì míng · shì diǎn · yì》 zhōng shuō：“《 lùn yǔ》， jì kǒng zǐ yǔ dì zǐ suǒ yǔ zhī yán yě。 lùn， lún yě， yòu lún lǐ yě。 yǔ， xù yě， xù jǐ suǒ yù shuō yě。” nà me，“ lùn yǔ” de yì yì biàn shì“ yòu tiáo lǐ dì xù shù zì jǐ de huà”。 shuō dào zhè lǐ， shuídōu bù miǎn huì wèn yī jù： nán dào chú kǒng zǐ hé tā de dì zǐ yǐ wài， bié rén shuō de huà dōubù shì“ yòu tiáo lǐ de xù shù” má？ rú guǒ bù shì zhè yàng， nà me“ lùn yǔ” zhè yàng de mìng míng yòu shénme yì yì ní？ kě jiàn liú xī zhè yī jiě shì shì hěn qiānqiǎng de。（《 shì míng》 de xùn gǔ míng wù， yǐ yīn xùn wéi zhù， qí zhōng bù shǎo qiānqiǎng fù huì de dì fāng。） hái yòu bǎ“ lùn” jiě shì wéi“ tǎo lùn” de， shuō“ lùn yǔ” shì“ tǎo lùn wén yì” de shū， hé yì sūn de《 shí yī jīng wèn duì》 biàn shì rú shì zhù zhāng， gèng shì hòu chū de zhù guān kàn fǎ liǎo。
　　
　　 guān yú《 lùn yǔ》 mìng míng de lái yóu， yě yòu bù tóng de shuō fǎ。 wáng chōng zài《 lùn héng · zhèng shuō piān》 biàn shuō：“ chū， kǒng zǐ sūn kǒng 'ān guó yǐ jiào lǔ rén fú qīng， guān zhì jīng zhōu cì shǐ， shǐ yuē《 lùn yǔ》。” sì hū shì《 lùn yǔ》 zhī míng yào dào hàn wǔ dì shí cái yóu kǒng 'ān guó、 fú qīng gěi tā de。 zhè yī shuō fǎ bù dàn hé liú xīn、 bān gù de shuō fǎ bù tóng， ér qiě yě wèi bì yǔ shì shí xiāng hé。《 lǐ jì · fāng jì》 zhōng yòu zhè yàng yī duàn huà：
　　
　　“ zǐ yún： jūn zǐ chí qí qīn zhī guò 'ér jìng qí měi。《 lùn yǔ》 yuē： ‘ sān nián wú gǎi yú fù zhī dào， kě wèi xiào yǐ。 ’”
　　
　　《 fāng jì》 de zhù zuò nián dài wǒ men mù qián suī rán hái bù néng què dìng， dàn bù huì zài hàn wǔ dì yǐ hòu， shì kě yǐ duàn yán de。 yīn zhī，《 lùn héng》 de zhè yī shuō fǎ yě wèi bì kě kào。
　　
　　 yóu cǐ kě yǐ dé chū jié lùn：“ lùn yǔ” zhè yī shū míng shì dāng rì de biān zuǎn zhě gěi tā mìng míng de， yì yì shì yǔ yán de lùn zuǎn。
　　
　　（ èr）“ lùn yǔ” de zuò zhě hé biān zhù nián dài
　　
　　《 lùn yǔ》 yòu shì ruò gān duàn piàn de piān zhāng jí hé tǐ。 zhè xiē piān zhāng de pái liè bù yī dìng yòu shénme dào lǐ； jiù shì qián hòu liǎng zhāng jiān， yě bù yī dìng yòu shénme guān lián。 ér qiě zhè xiē duàn piàn de piān zhāng jué bù shì yī gè rén de shǒu bǐ。《 lùn yǔ》 yī shū， piān fú bù duō， què chū xiàn liǎo bù shǎo cì de chóngfù de zhāng jié。 qí zhōng yòu zì jù wán quán xiāng tóng de， rú“ qiǎo yán lìng sè xiān yǐ rén” yī zhāng， xiān jiàn yú《 xué 'ér piān dì yī》， yòu chóngchū yú《 yáng huò piān dì shí qī》；“ bó xué yú wén” yī zhāng， xiān jiàn yú《 yōng yě piān dì liù》， yòu chóngchū yú《 yán yuān piān dì shí 'èr》。 yòu yòu jī běn shàng shì chóngfù zhǐ shì xiáng lüè bù tóng de， rú“ jūn zǐ bù zhòng” zhāng，《 xué 'ér piān dì yī》 duō chū shí yī zì，《 zǐ hǎn piān dì jiǔ》 zhǐ zài“ zhù zhōng xìn” yǐ xià de shí sì gè zì；“ fù zài guān qí zhì” zhāng，《 xué 'ér piān dì yī》 duō chū shí zì，《 lǐ rén piān dì sì》 zhǐ zài“ sān nián” yǐ xià de shí 'èr zì。 hái yòu yī gè yì sī， què yòu gè zhǒng jìzǎi de， rú《 lǐ rén piān dì sì》 shuō：“ bù huàn mò jǐ zhī， qiú kě wéi yě。”《 xiàn wèn piān dì shí sì》 yòu shuō：“ bù huàn rén zhī bù jǐ zhī， huàn qí bù néng yě。”《 wèi líng gōng piān dì shí wǔ》 yòu shuō：“ jūn zǐ bìng wú néng yān， bù bìng rén zhī bù jǐ zhī yě。” rú guǒ jiā shàng《 xué 'ér piān dì yī》 de“ rén bù zhī 'ér bù yùn， bù yì jūn zǐ hū”， biàn shì chóngfù sì cì。 zhè zhǒng xiàn xiàng zhǐ néng zuò yī gè hé lǐ de tuī lùn： kǒng zǐ de yán lùn， dāng shí dì zǐ gè yòu jìzǎi， hòu lái cái huì jí chéng shū。 suǒ yǐ《 lùn yǔ》 yī shū jué bù néng kàn chéng mǒu yī gè rén de zhù zuò。
　　
　　 nà me，《 lùn yǔ》 de zuò zhě shì yī xiē shénme rén ní？ qí zhōng dāng rán yòu kǒng zǐ de xué shēng。 jīn tiān kě yǐ kuī cè dé dào de yòu liǎng zhāng。 yī zhāng zài《 zǐ hǎn piān dì jiǔ》：
　　
　　“ láo yuē：‘ zǐ yún： wú bù shì， gù yì。’”
　　
　　“ láo” shì rén míng， xiāng chuán tā xìng qín， zì zǐ kāi， yòu zì zǐ zhāng（ zhè yī shuō fǎ zuì chū jiàn yú wáng sù de wěi《 kǒng zǐ jiā yǔ》， yīn cǐ wáng yǐn zhī de《 jīng yì shù wén》 hé liú bǎo nán de《 lùn yǔ zhèng yì》 dōuduì tā huái yí， rèn wéi qín láo hé qín zhāng shì bù tóng de liǎng gè rén）。 bù lùn zhè yī chuán shuō shì fǒu kě kào， dàn zhè lǐ bù chēng xìng shì zhǐ chēng míng， zhè zhǒng jì shù fāng shì hé《 lùn yǔ》 de yī bān tǐ lì shì bù xiāng wěn hé de。 yīn cǐ， biàn kě yǐ zuò zhè yàng de tuī lùn， zhè yī zhāng shì qín láo de běn rén de jìzǎi， biān ji《 lùn yǔ》 de rén，“ zhí qǔ qí suǒ jì 'ér zài zhī 'ěr”（ rì běn xué zhě 'ān jǐng xī xuān《 lùn yǔ jí shuō》 zhōng yǔ）。 lìng yī zhāng jiù shì《 xiàn wèn piān dì shí sì》 de dì yī zhāng：
　　
　　“ xiàn wèn chǐ。 zǐ yuē：‘ bāng yòu dào， gǔ； bāng wú dào， gǔ， chǐ yě。’”
　　
　　“ xiàn” shì yuán xiàn， zì zǐ sī， yě jiù shì《 yōng yě piān dì liù》 de“ yuán sī zhī wéi zǎi” de yuán sī。 zhè lǐ yě qù xìng chēng míng， bù chēng zì， xiǎn rán hé《 lùn yǔ》 de yī bān tǐ lì bù hé， yīn cǐ yě kě yǐ tuī lùn， zhè shì yuán xiàn zì jǐ de bǐ mò。
　　
　　《 lùn yǔ》 de piān zhāng bù dàn chū zì kǒng zǐ bù tóng xué shēng zhī shǒu， ér qiě hái chū zì tā bù tóng de zài chuán dì zǐ zhī shǒu。 zhè lǐ miàn bù shǎo shì zéngshēn de xué shēng de jìzǎi。 xiàng《 tài bó piān dì bā》 de dì yī zhāng：
　　
　　“ Zēngzǐ yòu jí， zhào mén dì zǐ yuē：‘ qǐ yú zú！ qǐ yú shǒu！《 shī》 yún， zhàn zhàn jīng jīng， rú lín shēn yuān， rú fù bó bīng。 ér jīn 'ér hòu， wú zhī miǎn fū！ xiǎo zǐ！’”
　　
　　 bù néng bù shuō shì zéngshēn de mén dì zǐ de jìzǎi。 yòu rú《 zǐ zhāng piān dì shí jiǔ》：
　　
　　“ zǐ xià zhī mén rén wèn jiāo yú zǐ zhāng。 zǐ zhāng yuē：‘ zǐ xià yún hé？’ duì yuē：‘ zǐ xià yuē： kě zhě yǔ zhī， qí bù kě zhě jù zhī。’ zǐ zhāng yuē：‘ yì hū wú suǒ wén： jūn zǐ zūn xián 'ér róng zhòng， jiā shàn 'ér jīn bù néng。 wǒ zhī dà xián yú， yú rén hé suǒ bù róng？ wǒ zhī bù xián yú， rén jiāng jù wǒ， rú zhī hé qí jù rén yě？’”
　　
　　 zhè yī duàn yòu xiàng zǐ zhāng huò zhě zǐ xià de xué shēng de jìzǎi。 yòu rú《 xiān jìn piān dì shí yī》 de dì wǔ zhāng hé dì shí sān zhāng：
　　
　　“ zǐ yuē：‘ xiào zāi mǐn zǐ qiān， rén bù wèn yú qí fù mǔ kūn dì zhī yán。’”
　　
　　“ mǐn zǐ shì cè， yín yín rú yě； zǐ lù， xíng xíng rú yě； rǎn yòu、 zǐ gòng， kǎn kǎn rú yě。 zǐ lè。”
　　
　　 kǒng zǐ chēng xué shēng cóng lái zhí hū qí míng， dú dú zhè lǐ duì mǐn sǔn chēng zì， bù néng bù qǐ rén yí dòu。 yòu rén shuō， zhè shì“ kǒng zǐ shù shí rén zhī yán”， cóng shàng xià wén yì lái kàn， zhè yī jiě shì bù kě píng xìn， cuī shù zài《 lùn yǔ yú shuō》 zhōng jiā yǐ bó chì shì zhèng què de。 wǒ rèn wéi zhè yī zhāng kě néng jiù shì mǐn sǔn de xué shēng suǒ zhuī jì de， yīn 'ér yòu zhè yī bù jīng yì de shī shí， zhì yú《 mǐn zǐ shì cè》 yī zhāng， bù dàn mǐn zǐ qiān chēng“ zǐ”， ér qiě liè zài zǐ lù、 rǎn yòu、 zǐ gòng sān rén zhī qián， dōushì nán yǐ lǐ jiě de， yǐ nián líng 'ér lùn， zǐ lù zuì cháng； yǐ shì huàn 'ér lùn， mǐn zǐ gèng gǎn bù shàng zhè sān rén。 tā píng shénme néng zài zhè yī duàn jìzǎi shàng jū yú shǒu wèi 'ér qiě dé zhe“ zǐ” de zūn chēng ní？ hé lǐ de tuī lùn shì， zhè yě shì mǐn zǐ qiān de xué shēng bǎ píng rì wén yú lǎo shī zhī yán zhuī jì xià lái 'ér chéng de。
　　
　　《 lùn yǔ》 yī shū yòu kǒng zǐ dì zǐ de bǐ mò， yě yòu kǒng zǐ zài chuán dì zǐ de bǐ mò， nà me， zhù zuò nián dài biàn yòu xiān hòu liǎo。 zhè yī diǎn， cóng cí yì de yùn yòng shàng yě shìdàng dì fǎn yìng liǎo chū lái， pì rú“ fū zǐ” yī cí， zài jiào zǎo de nián dài yī bān zhǐ dì sān zhě， xiāng dāng yú“ tā lǎo rén jiā”， zhí dào zhàn guó， cái pǔ biàn yòng wéi dì 'èr rén chēng de biǎo jìng dài cí， xiāng dāng yú“ nǐ lǎo rén jiā”。《 lùn yǔ》 de yī bān yòng fǎ dōushì xiāng dāng yú“ tā lǎo rén jiā” de， kǒng zǐ xué shēng dāng miàn chēng kǒng zǐ wéi“ zǐ”， bèi hòu cái chēng“ fū zǐ”， bié rén duì kǒng zǐ yě shì bèi miàn cái chēng“ fū zǐ”， kǒng zǐ chēng bié rén yě shì bèi miàn cái chēng“ fū zǐ”。 zhǐ shì《 yáng huò piān dì shí qī》 zhōng yòu liǎng chù lì wài， yán yǎn duì kǒng zǐ shuō，“ xī zhě yǎn yě wén zhū fū zǐ”； zǐ lù duì kǒng zǐ yě shuō，“ xī zhě yóu yě wén zhū yú fū zǐ”， dū chéng shì dāng miàn chēng“ fū zǐ”，“ fū zǐ” yòng rú“ nǐ lǎo rén jiā”， kāi zhàn guó shí yùn yòng“ fū zǐ” yī cí de cí yì zhī duān。 cuī shù zài《 zhū sì xìn lù》 jù cǐ duàn dìng《 lùn yǔ》 de shǎo shù piān zhāng de“ bó zá”， gù rán wèi miǎn wǔ duàn； dàn《 lùn yǔ》 de zhù bǐ yòu xiān yòu hòu， qí jiān xiāng jù huò zhě bù zhǐ yú sān、 wǔ shí nián， sì hū kě yǐ yóu cǐ kuī cè dé dào。
　　
　　《 lùn yǔ》 yī shū， jì rán chéng yú hěn duō rén zhī shǒu， ér qiě zhè xiē zuò zhě de nián dài xiāng qù huò zhě bù zhǐ yú sān、 wǔ shí nián， nà me， zhè lǐ hòu biān dìng zhě shì shuí ní？ zì táng rén liǔ zōng yuán yǐ lái， hěn duō xué zhě dū yí xīn shì yóu zéngshēn de xué shēng suǒ biān dìng de， wǒ kàn hěn yòu dào lǐ。 dì yī《 lùn yǔ》 bù dàn duì zéngshēn wú yī chù bù chēng“ zǐ”， ér qiě jìzǎi tā de yán xíng hé kǒng zǐ qí tā dì zǐ bǐ jiào qǐ lái wéi zuì duō。 chú kāi hé kǒng zǐ wèn dá zhī cí yǐ wài， dān dú jìzǎi zéngshēn yán xíng de， hái yòu《 xué 'ér piān》 liǎng zhāng，《 tài bó piān》 wǔ zhāng，《 yán yuān piān》 yī zhāng，《 xiàn wèn piān》 hé kǒng zǐ de huà hé bìng de yī zhāng，《 zǐ zhāng piān》 sì zhāng， zǒng gòng shí sān zhāng。 dì 'èr， zài kǒng zǐ dì zǐ zhōng bù dàn zéngshēn zuì nián qīng， ér qiě yòu yī zhāng hái jìzǎi zhe zéngshēn jiāng sǐ zhī qián duì mèng jìng zǐ de yī duàn huà。 mèng jìng zǐ shì lǔ guó dà fū mèng wǔ bó de 'ér zǐ zhòng sūn jié de shì hào。 jiǎ dìng zéngshēn sǐ zài lǔ yuán gōng yuán nián（ zhōu kǎo wáng wǔ nián， jì yuán qián sì sān liù nián。 zhè shì yǐ《 jué lǐ wén xiàn kǎo》“ Zēngzǐ nián qī shí 'ér zú” yī yǔ tuī dìng de）， zé mèng jìng zǐ zhī sǐ gèng zài qí hòu， nà me， zhè yī shì de xù shù zhě yī dìng shì zài mèng jìng zǐ sǐ hòu cái zhù bǐ de。 mèng jìng zǐ de nián suì wǒ men yǐ nán kǎo dìng， dàn《 tán gōng》 jìzǎi zhe dāng lǔ dào gōng sǐ shí， mèng jìng zǐ duì jì zhāo zǐ de yī fān huà， kě jiàn dāng Zēngzǐ nián jìn qī shí zhī shí， mèng jìng zǐ yǐ shì lǔ guó de zhí zhèng dà chén zhī yī liǎo。 zé zhè yī duàn jìzǎi zhī wéi Zēngzǐ dì zǐ suǒ jì， háo wú kě yí。《 lùn yǔ》 suǒ xù de rén wù hé shì jì， zài méi yòu bǐ zhè gèng wǎn de， nà me，《 lùn yǔ》 de biān dìng zhě huò zhě jiù shì zhè bān zéngshēn de xué shēng。 yīn cǐ， wǒ men shuō《 lùn yǔ》 de zhù bǐ dāng kāi shǐ yú chūn qiū mò qī， ér biān ji chéng shū zé zài zhàn guó chū qī， dà gài shì jiē jìn yú lì shǐ shì shí de。
　　
　　（ sān）“ lùn yǔ” bǎn běn hé zhēn wěi
　　
　　《 lùn yǔ》 dào hàn cháo， yòu sān zhǒng bù tóng de běn zǐ：（ 1）《 lǔ lùn yǔ》 èr shí piān；（ 2）《 qí lùn yǔ》 èr shí 'èr piān qí zhōng 'èr shí piān de zhāng jù hěn duō hé《 lǔ lùn yǔ》 xiāng tóng， dàn shì duō chū《 wèn wáng》 hé《 zhī dào》 liǎng piān；（ 3）《 gǔ wén lùn yǔ》 èr shí yī piān， yě méi yòu《 wèn wáng》 hé《 zhī dào》 liǎng piān， dàn shì bǎ《 yáo yuē piān》 de“ zǐ zhāng wèn” lìng fēn wéi yī piān， yú shì yòu liǎo liǎng gè《 zǐ zhāng piān》。 piān cì yě hé《 qí lùn》、《 lǔ lùn》 bù yī yàng， wén zì bù tóng de jì sì bǎi duō zì。
　　
　　《 lǔ lùn》 hé《 qí lùn》 zuì chū gè yòu shī chuán， dào xī hàn mò nián， ān chāng hòu zhāng yǔ xiān xué xí liǎo《 lǔ lùn》， hòu lái yòu jiǎng xí《 qí lùn》， yú shì bǎ liǎng gè běn zǐ róng hé wéi yī， dàn shì piān mù yǐ《 lǔ lùn》 wéi gēn jù，“ cǎi huò suǒ 'ān”， hào wéi《 zhāng hòu lùn》。 zhāng yǔ shì hàn chéng dì de shī fù， qí shí jí wéi zūn guì， suǒ yǐ tā de zhè yī gè běn zǐ biàn wéi dāng shí yī bān rú shēng suǒ zūn fèng， hòu hàn líng dì shí suǒ kè de《 jiā píng shí jīng》 jiù shì yòng de《 zhāng hòu lùn》。
　　
　　《 gǔ wén lùn yǔ》 shì zài hàn jǐng dì shí yóu lǔ gōng wáng liú yú zài kǒng zǐ jiù zhái bì zhōng fā xiàn de， dāng shí bìng méi yòu chuán shòu。 hé yàn《 lùn yǔ jí jiě · xù》 shuō：“《 gǔ lùn》， wéi bó shì kǒng 'ān guó wéi zhī xùn jiě， ér shì bù chuán。”《 lùn yǔ jí jiě》 bìng jīng cháng yǐn yòng liǎo kǒng 'ān guó de《 zhù》。 dàn kǒng 'ān guó shì fǒu céng wéi《 lùn yǔ》 zuò xùn jiě，《 jí jiě》 zhōng de kǒng 'ān guó shuō shì fǒu wěi zuò， chén zhān de《 lùn yǔ gǔ xùn · zì xù》 yǐ yòuhuái yí， shěn tāo de《 lùn yǔ kǒng zhù biàn wěi》 rèn wéi jiù shì hé yàn zì jǐ de wěi zào pǐn， dīng yàn de《 lùn yǔ kǒng zhù zhèng wěi》 yóu rèn wéi chū yú wáng sù zhī shǒu。 zhè yī guān sī wǒ men qiě bù qù guǎn tā。 zhí dào dōng hàn mò nián， dà xué zhě zhèng xuán《 lùn yǔ zhù》 yǐ《 zhāng hòu lùn》 wéi yǐ jù， cān zhào《 qí lùn》、《 gǔ lùn》， zuò liǎo《 lùn yǔ zhù》。 zài cán cún de zhèng xuán《 lùn yǔ zhù》 zhōng wǒ men hái kě yǐ kuī jiàn lǔ、 qí、 gǔ sān zhǒng《 lùn yǔ》 běn zǐ de yì tóng， rán 'ér， wǒ men jīn tiān suǒ yòng de《 lùn yǔ》 běn zǐ， jī běn shàng jiù shì《 zhāng hòu lùn》。 yú shì huái yí《 lùn yǔ》 de rén biàn zài zhè lǐ zhuā zhù tā zuò huà bǐng。 zhāng yǔ zhè gè rén shí jì shàng gòu bù shàng shuō shì yī wèi“ jīng shī”， zhǐ shì yī gè wú chǐ de zhèng kè， fù huì wáng shì， bǎo quán fù guì， dāng shí biàn bèi chì wéi“ nìng chén”， suǒ yǐ cuī shù zài《 lùn yǔ yuán liú fù kǎo》 zhōng jìng shuō：“《 gōng shān》、《 fó xī》 liǎng zhāng 'ān zhī fēi qí yòu yì cǎi zhī yǐ rù《 lǔ lùn》 wéi jǐ jiě cháo hū？” dàn shì， cuī shù de huà zòng rán bùwèi wú lǐ， ér《 lùn yǔ》 de piān zhāng réng rán bù néng shuō yòu hòu rén suǒ dù zhuàn de dōng xī zài nèi， dǐng duō zhǐ shì shuō yòu càn zá zhe kǒng mén dì zǐ yǐ jí zài chuán dì zǐ zhī zhōng de bù tóng chuán shuō 'ér yǐ。
　　
　　 rú guǒ wǒ men yào yán jiū kǒng zǐ， réng rán zhǐ néng yǐ《 lùn yǔ》 wéi zuì kě xìn lài de cái liào。 wú lùn rú hé，《 lùn yǔ》 de chéng shū yào zài《 zuǒzhuàn》 zhī qián， wǒ hěn tóng yì liú bǎo nán zài《 lùn yǔ zhèng yì》（《 gōng shān zhāng》） de zhù zhāng， wǒ men yīnggāi xiāng xìn lùn yǔ lái bǔ chōng《 zuǒzhuàn》， bù yìng gāi gēn jù《 zuǒzhuàn》 lái huái yí《 lùn yǔ》。 zhì yú cuī shù yú hòu dài de fēng jiàn dào dé zuò wéi biāo zhǔn， yǐ cǐ lái fàn wéi kǒng zǐ， lái cèliáng《 lùn yǔ》 de zhēn wěi， chún bó， gèng shì bù gōng píng hé bù kè guān de。
　　
　　（ sì） lüè tán gǔ jīn“ lùn yǔ” de zhù shì shū jí
　　
　　《 lùn yǔ》 zì hàn dài yǐ lái， biàn yòu bù shǎo rén zhù jiě tā。《 lùn yǔ》 hé《 xiào jīng》 shì hàn cháo chū xué zhě bì dú shū， yī dìng yào xiān dú zhè liǎng bù shū， cái jìn 'ér xué xí“ wǔ jīng”，“ wǔ jīng” jiù shì jīn tiān de《 shī jīng》、《 shàng shū》（ chú qù wěi gǔ wén）、《 yì jīng》、《 yí lǐ》 hé《 chūn qiū》。 kàn lái，《 lùn yǔ》 shì hàn rén de qǐ méng shū de yī zhǒng。 hàn cháo rén suǒ zhù shì de《 lùn yǔ》， jī běn shàng quán bù wáng yì， jīn rì suǒ cán cún de， yǐ zhèng xuán（ 127 héng 200，《 hòu hàn shū》 yòu chuán） zhù wéi jiào duō， yīn wéi dūn huáng hé rì běn fā xiàn liǎo yī xiē táng xiě běn de cán juàn。 gū jì shí cún liù qī； qí tā gè jiā， zài hé yàn（ 190 héng 249 nián）《 lùn yǔ jí jiě》 yǐ hòu， jiù duō bàn zhǐ cún yú《 lùn yǔ jí jiě》 zhōng。 xiàn zài《 shí sān jīng zhù shū · lùn yǔ zhù shū》 jiù yòng hé yàn《 jí jiě》， sòng rén xíng bǐng（ 932 héng 1010 nián，《 sòng shǐ》 yòu chuán） de《 shū》。 zhì yú hé yàn、 xíng bǐng qián hòu hái yòu bù shǎo zhuān zhù《 lùn yǔ》 de shū， kě yǐ cān kàn qīng rén zhū yí zūn（ 1629 héng 1709 nián，《 qīng shǐ gǎo》 yòu chuán）《 jīng yì kǎo》， jì xián（ 1724 héng 1805 nián） děng de《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào》 yǐ jí táng lù dé míng（ 550 zuǒ yòu héng 630 nián zuǒ yòu。《 xīn táng shū》 duì tā de shēng zú nián bìng méi yòu míng què jìzǎi， cǐ yóu《 cè fǔ yuán guī》 juàn jiǔ shí qī tuī 'ér gū jì zhī）《 jīng diǎn shì wén xù lù》 hé wú jiǎn zhāi（ chéng shì） shī de《 shū zhèng》。
　　
　　
　　 guān yú《 lùn yǔ》 de shū， zhēn shì hàn niú chōng dòng， jǔ bù shèng jǔ。 dú zhě rú guǒ rèn wéi kàn liǎo《 lùn yǔ yì zhù》 hái yòu jìn yī bù yán jiū de bì yào， kě yǐ zài kàn xià liè jǐ zhǒng shū：
　　
　　（ 1）《 lùn yǔ zhù shū》 héng héng jí hé yàn jí jiě、 xíng bǐng shū， zài《 shí sān jīng zhù shū》 zhōng， chú wǔ yīng diàn běn wài， qí tā gè běn duō yán xí ruǎn yuán nán chāng kè běn， yīn tā yòu《 jiàokān jì》， kě yǐ cān kǎo， jī běn wén wén zì chū xiàn yú《 jiàokān jì》 de， biàn zài nà wén zì jù yòu cè yòng xiǎo juàn zuò biāozhì， biàn yú chá kǎo。
　　
　　（ 2）《 lùn yǔ jí zhù》 héng héng sòng zhū xī（ 1130 héng 1200 nián） cóng《 lǐ jì》 zhōng chōu chū《 dà xué》 hé《 zhōng yōng》， hé《 lùn yǔ》、《 mèng zǐ》 wéi《 sì shū》， zì jǐ yòng hěn dà gōng lì zuò《 jí zhù》。 gù rán yòu hěn duō fēng jiàn dào dé yū fǔ zhī lùn， zhū xī běn rén yě shì gè kè guān wéi xīn zhù yì zhě。 dàn yī zé zì míng cháo yǐ zhì qīng mò， kē jǔ kǎo shì， tí mù dū cóng《 sì shū》 zhōng chū， suǒ zuò wén zhāng de yì lǐ， yě bù néng wéi bèi zhū xī de jiàn jiě， zhè jiào zuò“ dài shèng rén lì yán”， yǐng xiǎng hěn dà。 èr zé zhū xī duì yú《 lùn yǔ》， bù dàn jiǎng“ yì lǐ”， yě zhù yì xùn gǔ。 suǒ yǐ zhè shū wú fáng cān kàn。
　　
　　（ 3） liú bǎo nán（ 1791 héng 1855 nián）《 lùn yǔ zhèng yì》 héng héng qīng dài de rú shēng dà duō bù mǎn yì yú táng、 sòng rén de zhù shū， suǒ yǐ chén huàn（ 1786 héng 1863 nián） zuò《 máo shī zhuànshū》， jiāo xún（ 1763 héng 1820 nián） zuò《 mèng zǐ zhèng yì》。 liú bǎo nán biàn yǐ jiāo xún zuò《 mèng zǐ zhèng yì》 zhī fǎ， zuò《 lùn yǔ zhèng yì》， yīn bìng 'ér tíng bǐ， yóu tā de 'ér zǐ liú gōng miǎn（ 1821 héng 1880 nián） jì xù xiě dìng。 suǒ yǐ zhè shū shí jì shì liú bǎo nán fù zǐ 'èr rén suǒ gòng zhù。 zhēng yǐn guǎng bó， zhé zhōng dà tǐ qiàdàng。 zhǐ yīn xué wèn rì yì jìn zhǎn， dāng rì de hǎo shū， jīn tiān biàn hán kě yǐ zhǐ chū bù shǎo quē diǎn， dàn cān kǎo jià zhí réng rán bù shǎo。
　　
　　（ 4） chéng shù dé《 lùn yǔ jí shì》。 cǐ shū zài《 lì yán》 zhōng yǐ yòu lùn shù， bù zài chóngfù。
　　
　　（ 5） yáng shù dá（ 1885 héng 1956 nián），《 lùn yǔ shū zhèng》。 zhè shū bǎ sān guó yǐ qián suǒ yòu zhēng yǐn《 lùn yǔ》 huò zhě hé《 lùn yǔ》 de yòu guān zī liào dū yǐ《 lùn yǔ》 yuán wén shū liè， yòu shí chū jǐ yì， jiā 'àn yǔ。 zhí dé cān kǎo。
　　
　　（ 6） yáng bó jùn《 lùn yǔ yì zhù》。 yáng bó jùn xiān shēng shì yī wèi yǔ yán xué jiā， zài gǔ hàn yǔ yǔ fǎ hé xū cí de yán jiū fāng miàn pō yòu jiàn shù。 yáng bó jùn xiān shēng de xué shù bèi jǐng jí qí jiā xué yuān yuán， shǐ tā zài zhù jiě《 lùn yǔ》、《 mèng zǐ》 hé《 chūn qiū zuǒzhuàn》 děng gǔ jí shí xiǎn dé yóu rèn yòu yú。 tā de《 lùn yǔ yì zhù》 zhù zhòng zì yīn cí yì、 yǔ fǎ guī lǜ、 xiū cí guī lǜ jí míng wù zhì dù、 fēng sú xí guàn děng de kǎo zhèng， lùn zhèng zhōu xiáng、 yǔ yán liú chàng， biǎo shù qīng xī zhǔn què， bù dàn yòu hěn gāo de xué shù jià zhí， gèng shì pǔ tōng dú zhě liǎo jiě《 lùn yǔ》 de yī běn rù mén cān kǎo shū。 dāng rán，《 lùn yǔ yì zhù》 zài jīn tiān lái kàn yě shì xiá yú hù jiàn de。
　　
　　
　　 lùn yǔ sī xiǎng
　　
　　1、《 lùn yǔ》 shū zhōng de“ guǐ shén” sī xiǎng
　　
　　 guǐ shén sī xiǎng shì rén lèi duì zì rán xiàn xiàng shén mì kǒng jù xīn lǐ de biǎo xiàn， yě shì rén lèi duì rén shēng mìng yùn de yī zhǒng xū huàn jì tuō。 jiù shì zài kē xué fā zhǎn de jīn tiān， dāng dài rén de guǐ shén sī xiǎng yě shí yòu suǒ xiàn， shèn zhì rén zào shén de xiàn xiàng yě lǚ yòu fā shēng。 nà me， guǐ shén xiàn xiàng shì fǒu cún zài？ kē xué de jié lùn shì fǒu dìng de。 nà me dāng dài rén wèishénme hái yòu guǐ shén guān niàn， shèn zhì yòu de rén shēn xìn bù yí ní？ zhè shì shè huì cún zài yǔ rén xīn lǐ de fù zá xìng yǐ jí rén de sù zhì de quē xiàn xìng suǒ zhì。 rán 'ér zuò wéi liǎng qiān duō nián qián de gǔ rén， zài wū guǐ shì lì wàng shèng、 zì rán kē xué jí bù fā dá de shí dài， kǒng zǐ shì zěn yàng kàn dài guǐ shén de ní？ kǒng zǐ“ bù yǔ： guài， lì， luàn， shén”（《 shù 'ér》）。 zhù zhāng“ jìng guǐ shén 'ér yuǎn zhī”（《 yōng yě》）。 biǎo míng kǒng zǐ duì guǐ shén cǎi qǔ liǎo fēi cháng shèn zhòng de tài dù。 guǐ shén shì fǒu cún zài， kǒng zǐ bìng wèi duō jiā píng shuō， yě bù fǎn duì bié rén duì guǐ shén de xìn fèng， ér shì cǎi qǔ jìng 'ér yuǎn zhī de tài dù。 zhè zài dāng shí de lì shǐ tiáo jiàn xià shì nán néng kě guì de。 tóng shí， kǒng zǐ píng shí yě bù tán lùn guài yì、 bào lì、 pàn luàn、 guǐ shén， tā rèn wéi zhè xiē dōushì duì rén wú yì de shì qíng。 yòu yī cì， kǒng zǐ shēng bìng， zǐ lù qǐng qiú dài lǎo shī dǎo gào。 kǒng zǐ shuō：“ yòu zhè huí shì má？” zǐ lù huí dá dào：“ yòu de。《 lěi》 wén shàng shuō：‘ wéi nǐ xiàng tiān shén dì zhī dǎo gào’。” kǒng zǐ shuō：“ rú guǒ shì zhè yàng， wǒ zǎo jiù dǎo gào guò liǎo， kě wèishénme hái huì shēng bìng？” hái yòu yī cì， jì lù qǐng jiào zěn yàng shì fèng guǐ shén， kǒng zǐ shuō：“ huó rén wǒ hái bù néng shì fèng， zěn me néng qù shì fèng guǐ shén？” kǒng zǐ suī rán bù fǎn duì bié rén xìn fèng guǐ shén， dàn zuò wéi tā zì jǐ duì guǐ shén shì bào yòuhuái yí tài dù de， suī rán tā bù néng zhèng míng guǐ shén shì fǒu cún zài， dàn tā zì jǐ shì bù xiāng xìn guǐ shén de。 zhè shuō míng kǒng zǐ yǐ jù yòu wú shén lùn de sī xiǎng méng yá， tǐ xiàn liǎo pǔ sù wéi wù zhù yì de sī xiǎng。 zhè zuò wéi kǒng zǐ de shì jiè guān， duì qí sī xiǎng jù yòu zhòng yào yǐng xiǎng。
　　
　　
　　2、 guān yú rú hé zuò rén de sī xiǎng jí qí jià zhí
　　
　　《 lùn yǔ》 zuò wéi yī bù shè jí rén lèi shēng huó zhū duō fāng miàn de rú jiā jīng diǎn zhù zuò， xǔ duō piān zhāng tán dào zuò rén de wèn tí， zhè duì dāng dài rén jù yòu jiè jiàn yì yì。
　　
　　 qí yī， zuò rén yào zhèng zhí lěi luò。 kǒng zǐ rèn wéi：“ rén zhī shēng yě zhí， wǎng zhī shēng yě xìng 'ér miǎn。”（《 yōng yě》） zài kǒng zǐ kàn lái， yī gè rén yào zhèng zhí， zhǐ yòu zhèng zhí cái néng guāng míng lěi luò。 rán 'ér wǒ men de shēng huó zhōng bù zhèng zhí de rén yě néng shēng cún， dàn nà zhǐ shì kào jiǎo xìng 'ér bì miǎn liǎo zāi huò。 àn shì wù fā zhǎn de luó ji tuī lǐ， zhè zhǒng kào jiǎo xìng bì miǎn zāi huò de rén chí zǎo yào diē gēn dǒu。
　　
　　 qí 'èr， zuò rén yào zhòng shì“ rén dé”。 zhè shì kǒng zǐ zài zuò rén wèn tí shàng qiáng diào zuì duō de wèn tí zhī yī。 zài kǒng zǐ kàn lái， rén dé shì zuò rén de gēn běn， shì chù yú dì yī wèi de。 kǒng zǐ shuō：“ dì zǐ rù zé xiào， chū zé dì， jǐn 'ér xìn， fàn 'ài zhòng， ér qīn rén。 xíng yòu yú lì， zé yǐ xué wén。”（《 xué 'ér》） yòu yuē：“ rén 'ér bù rén， rú lǐ hé？ rén 'ér bù rén， rú lè hé？”（《 bā yì》） zhè shuō míng zhǐ yòu zài rén dé de jī chǔ shàng zuò xué wèn、 xué lǐyuè cái yòu yì yì。 kǒng zǐ hái rèn wéi， zhǐ yòu rén dé de rén cái néng wú sī dì duì dài bié rén， cái néng dé dào rén men de chēng sòng。 zǐ yuē：“ wéi rén zhě néng hǎo rén， néng 'è rén。”（《 lǐ rén》）“ qí jǐng gōng yòu mǎ qiān sì， sǐ zhī rì， mín wú dé 'ér chēng yān。 bó yí、 shū qí 'è sǐ yú shǒu yáng zhī xià， mín dào yú jīn chēng zhī。”（《 jì shì》） chōng fēn shuō míng rén dé de jià zhí hé lì liàng。
　　
　　 nà me zěn yàng cái néng suàn rén ní？ yán yuān wèn rén， zǐ yuē：“ kè jǐ fù lǐ wéi rén。 yī rì kè jǐ fù lǐ， tiān xià guī rén yān。”（《 yán yuān》） yě jiù shì shuō， zhǐ yòu kè zhì zì jǐ， ràng yán xíng fú hé lǐ jiù shì rén dé liǎo。 yī dàn zuò dào yán xíng fú hé lǐ， tiān xià de rén jiù huì zàn xǔ nǐ wéi rén rén liǎo。 kě jiàn“ rén” bù shì xiān tiān jiù yòu de， ér shì hòu tiān“ xiū shēn”、“ kè jǐ” de jiēguǒ。 dāng rán kǒng zǐ hái tí chū rén dé de wài zài biāo zhǔn， zhè jiù shì“ gāng、 yì、 mù、 nè jìn rén。”（《 zǐ lù》） jí gāng qiáng、 guǒ duàn、 zhì pǔ、 yǔ yán qiān xū de rén jiē jìn yú rén dé。 tóng shí tā hái tí chū shí jiàn rén dé de wǔ xiàng biāo zhǔn， jí：“ gōng、 kuān、 xìn、 mǐn、 huì”（《 yáng huò》）。 jí gōng jǐn、 kuān hòu、 xìn shí、 qín mǐn、 cí huì。 tā shuō， duì rén gōng jǐn jiù bù huì zhāo zhì wǔ rǔ， dài rén kuān hòu jiù huì dé dào dà jiā yōng hù， jiāo wǎng xìn shí bié rén jiù huì xìn rèn， zuò shì qín mǐn jiù huì qǔ dé chéng gōng， gěi rén cí huì jiù néng gòu hěn hǎo shǐ huàn mín zhòng。 kǒng zǐ shuō néng shí xíng zhè wǔ zhǒng měi dé zhě， jiù kě suàn shì rén liǎo。
　　
　　 dāng rán， zài kǒng zǐ kàn lái yào xiǎng wán quán dá dào rén shì jí bù róng yì de。 suǒ yǐ tā jiào rén zhuī qiú rén dé de fāng fǎ， nà jiù shì“ bó xué yú wén， yuē zhī yǐ lǐ， yì kě yǐ fú pàn yǐ fū！”（《 yán yuān》） jí guǎng fàn dì xué xí wén huà diǎn jí， yòng lǐ yuē shù zì jǐ de xíng wéi， zhè yàng jiù kě yǐ bù bèi lí zhèng dào liǎo。 tóng shí yě yào zhòng shì xiàng rén dé de rén xué xí， yòng rén dé de rén lái bāng zhù péi yǎng rén dé。 ér rén dé de rén yīnggāi shì zì jǐ zhàn dé zhù， yě shǐ bié rén zhàn dé zhù， zì jǐ xī wàng dá dào yě bāng zhù bié rén dá dào， fán shì néng tuī jǐ jí rén de rén。 jí：“ jǐ yù lì 'ér lì rén， jǐ yù dá 'ér dá rén， néng jìn qǔ pì， kě wèi rén zhī fāng yě yǐ。”（《 yōng yě》）
　　
　　 qí sān， zuò rén yào zhòng shì xiū yǎng de quán miàn fā zhǎn。 Zēngzǐ yuē：“ wú rì sānxǐngwúshēn： wèirénmóu 'ér bù zhōng hū？ yǔ péng yǒu jiāo 'ér bù xìn hū？ chuán bù xí hū？”（《 xué 'ér》） jí： wǒ měi tiān dōuyào zài sān fǎnxǐng zì jǐ： bāng zhù bié rén bàn shì shì fǒu jìn xīn jié lì liǎo ní？ yǔ péng yǒu jiāo wǎng shì fǒu jiǎng xìn yòng liǎo？ lǎo shī chuán shòu de xué yè shì fǒu wēn xí liǎo ní？ qiáng diào cóng zì shēn chū fā xiū yǎng pǐn dé de zhòng yào xìng。 zài cǐ jī chǔ shàng， kǒng zǐ qiáng diào zuò rén hái yào zhòng shì quán miàn fā zhǎn。 zǐ yuē：“ zhì yú dào， jù yú dé， yǐ yú rén， yóu yú yì。”（《 shù 'ér》） jí： zhì xiàng zài yú dào， gēn jù zài yú dé， píng jí zài yú rén， huó dòng zài yú liù yì（ lǐ、 lè、 shè、 yù、 shū、 shù）， zhǐ yòu zhè yàng cái néng zhēn zhèng dì zuò rén。 nà me kǒng zǐ wèishénme qiáng diào zuò rén yào quán miàn fā zhǎn ní？ zhè lǐ tǐ xiàn liǎo kǒng zǐ duì rén de shè huì xìng de rèn shí， yǐ jí gè rén xiū yǎng de xiāng hù zhì yuē zuò yòng， tā shuō：“ jǔ yú shī， lì yú lǐ， chéng yú lè。”（《 tài bó》） jí： shī gē kě yǐ zhèn fèn rén de jīng shén， lǐ jié kě yǐ jiān dìng rén de qíng cāo， yīnyuè kě yǐ cù jìn rén men shì yè de chéng gōng。 suǒ yǐ， duì yú gè rén xiū yǎng lái shuō， quán miàn fā zhǎn xiǎn dé jí wéi zhòng yào。
　　
　　
　　3、 guān yú jūn zǐ rén gé de sù zào
　　
　　《 lùn yǔ》 xǔ duō piān fú tán jí jūn zǐ， dàn zhè lǐ de jūn zǐ shì yī gè guǎng yì gài niàn， zhòng zài qiáng diào yī zhǒng rén gé de zhuī qiú， jiào rén zuò yī gè bù tóng yú píng fán de rén。 wéi shí xiàn zhè yī mùdì，《 lùn yǔ》 tí chū liǎo jūn zǐ de yán xíng biāo zhǔn jí dào dé xiū yǎng yào qiú。
　　
　　 qí yī，“ jūn zǐ bù qì”。 kǒng zǐ rèn wéi zuò wéi jūn zǐ bì xū jù bèi duō zhǒng cái néng， bù néng zhǐ xiàng qì jù yī yàng， ér yìng“ yì yǐ wéi zhì， lǐ yǐ xíng zhī， sūn yǐ chū zhī， xìn yǐ chéng zhī。”（《 wèi líng gōng》） yě jiù shì shuō， jūn zǐ yìng yǐ dào yì zuò wéi zuò rén de gēn běn， àn lǐ yí lái shí xíng， yòng qiān xùn lái biǎo dá tā， yòng zhōng chéng lái wán chéng tā， fǒu zé jiù tán bù shàng jūn zǐ。
　　
　　 qí 'èr， jūn zǐ yào zhòng shì zì wǒ xiū yǎng。 kǒng zǐ yuē：“ fù yǔ guì， shì rén zhī suǒ yù yě， bù yǐ qí dào dé zhī， bù chù yě。 pín yǔ jiàn， shì rén zhī suǒ 'è yě， bù yǐ qí dào dé zhī， bù qù yě。 jūn zǐ qù rén， è hū chéng míng？ jūn zǐ wú zhōng shí zhī jiān wéi rén， zào cì bì yú shì， diān pèi bì yú shì。”（《 lǐ rén》） zài kǒng zǐ kàn lái， zuò wéi jūn zǐ jiù bì xū zhòng shì rén dé xiū yǎng， bù lùn zài rèn hé tiáo jiàn xià， dōubù néng lí kāi rén dé。 tóng shí Zēngzǐ rèn wéi， jūn zǐ zhòng shì rén dé xiū yǎng hái bì xū zhù yì sān gè fāng miàn de guī fàn： yī shì“ dòng róng mào， sī yuǎn bào màn yǐ”； èr shì“ zhèng yán sè， sī jìn xìn yǐ”； sān shì，“ chū cí qì， sī yuǎn bǐ bèi yǐ”（《 tài bó》）。 yě jiù shì shuō， jūn zǐ yào yán sù zì jǐ de róng mào， duān zhèng zì jǐ de liǎn sè， zhù yì zì jǐ de yán cí。 zhǐ yòu zhè yàng cái néng shǐ rén duì nǐ zūn jìng， xìn rèn， wēn hé。 tóng shí， kǒng zǐ hái rèn wéi“ jūn zǐ tài 'ér bù jiāo”（《 zǐ lù》）；“ jūn zǐ jīn 'ér bù zhēng， qún 'ér bù dǎng”（《 wèi líng gōng》）；“ jūn zǐ bìng wú néng yān， bù bìng rén wáng bù yǐ zhī yě。”“ jūn zǐ jí dé shì 'ér míng bù chēng yān。”“ jūn zǐ qiú zhū jǐ， xiǎo rén qiú zhū rén。”（《 wèi líng gōng》） jí zuò wéi jūn zǐ yìng xīn jìng 'ān níng 'ér bù 'ào màn， tài dù zhuāng zhòng 'ér bù yǔ rén zhēng chǎo， néng hé qún 'ér bù jié dǎng yíng sī； jūn zǐ yào zhòng shì tí gāo zì jǐ， zài yòu shēng zhī nián duì shè huì duō zuò gòng xiàn。 zhǐ yòu zhè yàng cái néng chēng dé shàng jūn zǐ de xiū yǎng。
　　
　　 qí sān， jūn zǐ yào chù chù yán gé yào qiú zì jǐ。 kǒng zǐ rèn wéi， jūn zǐ chú liǎo zì wǒ xiū yǎng， hái yào zhòng shì yòng“ jiè、 wèi、 sī” jǐ xiàng biāo zhǔn yán gé yào qiú zì jǐ。 kǒng zǐ yuē：“ jūn zǐ yòu sān jiè： shàozhīshí， xuè qì wèi dìng， jiè zhī zài sè； jí qí zhuàng yě， xuè qì fāng gāng， jiè zhī zài dǒu； jí qí lǎo yě， xuè qì jì shuāi， jiè zhī zài dé。”“ jūn zǐ yòu sān wèi： wèi tiān mìng， wèi dà rén， wèi shèng rén zhī yán。”“ jūn zǐ yòu jiǔ sī： shì sī míng， tīng sī cōng， sè sī wēn， mào sī gōng， yán sī zhōng， shì sī jìng， yí sī wèn， fèn sī nán， jiàn dé sī yì。”（《 jì shì》） zhè xiē sī xiǎng cóng bù tóng jiǎo dù tí chū liǎo duì jūn zǐ de yào qiú， gài kuò qǐ lái yòu sān diǎn： yī shì yào suí shí zhù yì jiè chú gè rén de yù niàn； èr shì chù shì zhōng yào yòu jìng wèi zhī xīn， fáng zhǐ sì wú jì dá； sān shì rèn zhēn chǔlǐ， suí shí yán gé yào qiú zì jǐ。
　　
　　 qí sì， jūn zǐ yào zhòng yì bì lì， zhuī qiú dào yì。 kǒng zǐ rèn wéi， jūn zǐ hé xiǎo rén zhī jiān de chā bié hái zài yú jù yòu bù tóng de shēng huó tài dù hé bù tóng de rén shēng zhuī qiú。 tā rèn wéi，“ jūn zǐ yù yú yì， xiǎo rén yù yú lì。”（《 lǐ rén》）“ jūn zǐ móu dào bù móu shí。”“ jūn zǐ yōu dào bù yōu pín。”（《 wèi líng gōng》）“ jūn zǐ huái dé， xiǎo rén huái tǔ； jūn zǐ huái xíng， xiǎo rén huái huì。”（《 lǐ rén》） yě jiù shì shuō， zuò wéi jūn zǐ zhǐ yòu zhòng shì dào yì， zhuī qiú dào yì， cái néng yǔ xiǎo rén qū bié， cái néng zhēn zhèng tǐ xiàn jūn zǐ de jīng shén。 tóng shí， kǒng zǐ hái rèn wéi， jūn zǐ bì xū yán xíng yī zhì， biǎo lǐ rú yī， jí suǒ wèi：“ jūn zǐ yù nè yú yán， ér mǐn yú xíng。”（《 lǐ rén》）“ xiān xíng qí yán 'ér hòu cóng zhī。”（《 wéi zhèng》）
　　
　　 qí wǔ， jūn zǐ bù dǎng。 kǒng zǐ rèn wéi， jūn zǐ zhī jiàn de jiāo wǎng yīnggāi zuò dào“ zhōu 'ér bù bǐ”；《 lùn yǔ · wéi zhèng》 : zǐ yuē : jūn zǐ zhōu 'ér bù bǐ， xiǎo rén bǐ 'èr bù zhōu。 tóng shí hái yào“ hé 'ér bù tóng”；《 lùn yǔ · zǐ lù》：“ jūn zǐ hé 'ér bù tóng， xiǎo rén tóng 'ér bù hé。” bù shì jiǎn dān de xiāng jiā， ér shì yī zhǒng hé xié de gòng shēng guān xì； zǐ yuē：“ jūn zǐ jīn 'ér bù zhēng， qún 'ér bù dǎng。”
　　
　　
　　4、 guān yú xué xí de tài dù、 fāng fǎ hé mùdì
　　
　　《 lùn yǔ》 zhōng guān yú xué xí de sī xiǎng zài gǔ jīn zhōng wài de jiào yù shǐ shàng jù yòu zhòng yào de dì wèi， zhí dé jīn rén jiè jiàn。 zhè xiē sī xiǎng gài kuò qǐ lái zhù yào yòu yǐ xià jǐ diǎn：
　　
　　 qí yī， guān yú xué xí de tài dù。 kǒng zǐ rèn wéi， zhuī qiú xué wèn shǒu xiān zài yú 'ài xué、 lè xué， zhè shì guān jiàn。 kǒng zǐ yuē：“ zhī zhī zhě bù rú hǎo zhī zhě， hǎo zhī zhě bù rú lè zhī zhě。”（《 yōng yě》） jí zhēn zhèng 'àihào tā de rén， wéi tā 'ér kuài lè de rén cái néng zhēn zhèng xué hǎo tā。 kǒng zǐ zàn yáng de yán yuān jiù yòu zhè zhǒng fā fèn hàoxué de lè guān jīng shén，“ yī dān shí， yī piáo yǐn， zài lòu xiàng， rén bù kān qí yōu， huí yě bù gǎi qí lè。”（《 yōng yě》） qí cì， yào“ mò'érzhìzhī， xué 'ér bù yàn”。（《 shù 'ér》） jí xué xí yào yòu tà tà shí shí de jīng shén， mò mò dì jì zhù xué dào de zhī shí， nǔ lì xué xí 'ér bù mǎn zú。 dì sān， zhuān xīn zhì zhì， zhī nán 'ér jìn。 kǒng zǐ yuē：“ shì zhì yú dào， ér chǐ 'è yī 'è shí zhě， wèi zú yǔ yì yě。”（《 lǐ rén》） dú shū de rén yào lì zhì yú zhuī qiú dào yì、 zhēn lǐ， yào zhuān xīn zhì zhì， bù yào wéi shì sú suǒ lěi。 tóng shí， tā hái rèn wéi zhuī qiú xué wèn shì yī gè jiān nán de guò chéng， yào gǎn yú zhī nán 'ér jìn，“ lì bù zú zhě， zhōng dào 'ér fèi， jīn nǚ huà。”（《 yōng yě》） zhēn duì rǎn qiú zài xué xí wèn tí shàng rèn wéi zì jǐ néng lì bù gòu de sī xiǎng， kǒng zǐ rèn wéi suǒ wèi néng lì bù gòu de rén， shì zǒu zài zhōng tú jiù tíng zhǐ xià lái， nǐ xiàn zài yǐ néng lì bù gòu huàdì zì xiàn， shí jì shàng shì méi yòu jiān chí dào dǐ de yuán gù。 zài zhè lǐ kǒng zǐ miǎn lì rǎn qiú yào zhī nán 'ér jìn， zhǐ yòu zhè yàng cái néng dé dào。 shì shí shàng kǒng zǐ zì jǐ jiù shì“ fā fèn wàng shí， lè yǐ wàng yōu， bù zhī lǎo zhī jiāng zhì” de rén（《 shù 'ér》）。 dì sì， yào xū xīn qiú jiào， bù chǐ xià wèn。 kǒng zǐ yuē：“ sān rén xíng， bì yòu wǒ shī yān。 zé qí shàn zhě 'ér cóng zhī， qí bù shàn zhě 'ér gǎi zhī。”（《 shù 'ér》） zhè shuō míng xué wú cháng shī， zuò wéi rén yìng suí shí suí dì zhù yì xiàng tā rén xué xí， qǔ rén zhī cháng， bǔ jǐ zhī duǎn。 tóng shí， kǒng zǐ tí chàng hé zàn yáng“ mǐn 'ér hàoxué， bù chǐ xià wèn” de xué xí jīng shén，“ jiàn xián sī qí yān， jiàn bù xián 'ér nèi zìxǐng yě。”（《 lǐ rén》） tǐ xiàn liǎo kǒng zǐ yán jǐn de zhì xué tài dù。
　　
　　 qí 'èr， guān yú xué xí de fāng fǎ。 kǒng zǐ zài hé dì zǐ de jiāo tán zhōng duō chù tí jí xué xí fāng fǎ wèn tí， zuì zhù míng de mò guò yú“ xué 'ér shí xí zhī， bùyìyuèhū。”（《 xué 'ér》）“ wēn gù 'ér zhī xīn， kě yǐ wéi shī yǐ。”（《 wéi zhèng》） yǔ cǐ tóng shí， kǒng zǐ hái tè bié qiáng diào xué sī jié hé， yǒng yú shí jiàn。 tā shuō：“ xué 'ér bù sī zé wǎng， sī 'ér bù xué zé dài。”（《 wéi zhèng》） zhǐ dú shū 'ér bù sī kǎo jiù huì gǎn dào mí huò， zhǐ shì kōng xiǎng 'ér bù dú shū jiù huì jīng shén pí dài。 yào qiú rén men bǎ xué xí jī lěi hé zuānyán sī kǎo xiāng jié hé， bù néng piān fèi。 lìng wài， kǒng zǐ hái fēi cháng zhòng shì jīng yì qiú jīng，“ rú qiē rú cuō， rú zhuó rú mó”， fǎn duì yī zhī bàn jiě， qiǎn cháng zhé zhǐ。
　　
　　 qí sān， guān yú xué xí de nèi róng。 kǒng zǐ zhù zhāng xué xí yào bó， yào guǎng， bù néng piān pō、 dān yī。 tā tí chū yào yòng sì zhǒng dōng xī zuò wéi zì jǐ de xué xí gāng yào， zhè jiù shì“ wén， xíng， zhōng， xìn”（《 shù 'ér》）。 jí wén huà zhī shí， pǐn dé xiū yǎng， zhōng chéng dǔ hòu， jiān shǒu xìn yuē。 zhè sì xiàng nèi róng duì yú zì jǐ hé bié réndōu jù yòu zhòng yào yì yì。 kǒng zǐ zài zhòng shì bó xué de tóng shí， yě qiáng diào xué xí yào zhuā gēn běn de dōng xī， kǒng zǐ yuē：“ cì yě， nǚ yǐ yú wéi duō xué 'ér shí zhī zhě yǔ？” duì yuē：“ rán， fēi yǔ？” yuē：“ fēi yě， yú yī yǐ guàn zhī。” zhè lǐ kǒng zǐ zài huí dá zǐ gòng de wèn tí shí， shuō míng zì jǐ de“ duō xué” shì xiāng duì de， zài duō xué de jī chǔ shàng， wǒ shì yòng yī gè dào lǐ lái guàn chuān zì jǐ de xué shuō de， zhè gè dào lǐ jiù shì xué xí de gēn běn， xué xí zhòng zài zhuā zhù gēn běn。 zhè lǐ kǒng zǐ jiànjiē dì shuō míng liǎo bó yǔ jīng de guān xì， zhí dé jiè jiàn。
　　
　　 qí sì， guān yú xué xí de mùdì。 kǒng zǐ rèn wéi， xué xí bì xū yòu míng què de mùdì， dàn zhòng diǎn zài yú“ xué yǐ zhì yòng”。 zǐ yuē：“ sòng《 shī》 sān bǎi， shòu zhī yǐ zhèng， bù dá； shǐ yú sì fāng， bù néng zhuān duì； suī duō， yì xī yǐ wéi？”（《 zǐ lù》） yě jiù shì shuō， shú dú《 shī jīng》 sān bǎi piān， jiāo gěi tā zhèng zhì rèn wù， què bàn bù chéng； pài tā chū shǐ dào wài guó， yòu bù néng dú lì zuò zhù yìng duì； zhè yàng， suī rán shū dú dé hěn duō， yòu yòu shénme yòng chù ní？ yòu shuō：“ dé zhī bù xiū， xué zhī bù jiǎng， wén yì bù néng xǐ， bù shàn bù néng gǎi， shì wú yōu yě。”（《 shù 'ér》） yě jiù shì shuō， pǐn dé bù qù xiū yǎng， xué wèn bù qù jiǎng xí， tīng dào zhèng yì de shì bù néng qù zuò， yòu cuò wù bù néng gǎi zhèng， yě jiù shì lǐ lùn hé shí jì bù néng jié hé， zhè cái shì wǒ men yōu lǜ de。 yóu cǐ kě jiàn， dú shū de mùdì， bù zài yú sǐ jì shū běn， ér zài yú yìng yòng， zài yú shí jiàn， zài yú“ jǔ yī fǎn sān” dì líng huó yùn yòng zhī shí。 guān yú zhè yī sī xiǎng， zài kǒng zǐ de xué shēng zǐ xià de sī xiǎng zhōng yě biǎo xiàn chū lái。 zǐ xià yuē：“ shì 'ér yōu zé xué， xué 'ér yōu zé shì。”（《 zǐ lù》） yě jiù shì shuō dāng guān shí yòu yú lì jiù yīnggāi xué xí， xué xí hòu yòu yú lì jiù kě yǐ zuò guān。 zhè yī sī xiǎng shí zhì shàng yě tǐ xiàn liǎo xué yǔ yòng de guān xì， yào xiǎng dāng hǎo guān bì xū xué xí， xué xí de mùdì yīngshì gèng hǎo dì dāng guān， tǐ xiàn liǎo xué xí yǔ yìng yòng de guān xì， yě tǐ xiàn liǎo kǒng zǐ bàn sī xué de mùdì， jí tōng guò jiào yù péi yǎng dé cái jiān bèi de rén cái， ràng tā men zhí jiē dēng shàng zhèng zhì wǔ tái huò zuò jiào shī péi yǎng zhèng zhì rén cái， dāng rán zài kǒng zǐ kàn lái， xué xí de mùdì yě zài yú duì dào yì、 zhēn lǐ de zhuī qiú，“ shì zhì yú dào”，“ zhāowén dào， xī sǐ kě yǐ”（《 lǐ rén》）
　　
　　
　　5、《 lùn yǔ》 shū zhōng de jiào yù sī xiǎng
　　
　　 kǒng zǐ zuò wéi wǒ guó gǔ dài zhù míng de jiào yù jiā， yī shēng cóng shì jiào yù gōng zuò， jiào chū liǎo xǔ duō yòu cáigàn de xué shēng， zài jiào yù shí jiàn zhōng qǔ dé liǎo fēng fù jīng yàn，《 lùn yǔ》 yī shū duì cǐ yòu jiào duō de gài kuò。
　　
　　 qí yī， guān yú jiào yù zhǐ dǎo sī xiǎng。 kǒng zǐ zhù zhāng“ yòu jiào wú lèi”（《 wèi líng gōng》）， jí shòu jiào yù zhě bù yìng fēn guì jiàn、 xián yú， yīnggāi jī huì jūn děng。 zhè yī sī xiǎng dǎ pò liǎo jiào yù de děng jí jiè xiàn， kuò dà liǎo jiào yù duì xiàng， shǐ jiào yù kuò jí yú guǎng dà píng mín， zhè zài dāng shí wú yí jù yòu zhòng dà de jìn bù yì yì。
　　
　　 qí 'èr， guān yú jiào yù de jī běn fāng fǎ。 kǒng zǐ zhù zhāng“ yīn cái shī jiào”， zǐ yuē：“ zhōng rén yǐ shàng， kě yǐ yǔ shàng yě； zhōng rén yǐ xià， bù kě yǐ yǔ shàng yě。” yě jiù shì shuō duì yú zhōng děng cái zhì yǐ shàng de rén， kě yǐ hé tā tán lùn gāo shēn de dào lǐ； yǐ yú zhōng děng cái zhì yǐ xià de rén， bù kě yǐ hé tā tán lùn gāo shēn de dào lǐ。 wéi guàn chè zhè yī sī xiǎng， kǒng zǐ hěn zhù yì duì zì jǐ xué shēng de guān chá liǎo jiě， zhū rú“ yóu yě guǒ”、“ cì yě dá”、“ qiú yě yì”（《 yōng yě》）， zài cǐ jī chǔ shàng cǎi qǔ bù tóng de jiào yù fāng fǎ， bǐ rú rǎn qiú bàn shì wèi qiè， suǒ yǐ yào gǔ lì tā； zǐ lù dǎn dà guò rén， zì yǐ wéi shì， suǒ yǐ yào gù yì yì zhì tā。 jí：“ qiú yě tuì， gù jìn zhī； yóu yě jiān rén， gù tuì zhī。”（《 xiān jìn》） kǒng zǐ hái zhòng shì yòu dǎo shì de qǐ fā jiào yù， bù yào qiú xué shēng sǐ dú shū， ér guì zài chù lèi bàng tōng， jí suǒ wèi：“ gào zhū wǎng 'ér zhī lái zhě”（《 xué 'ér》）。 zǐ xià tán shī“ qiǎo xiào qiàn fēn， měi mù pàn xī， sù yǐ wéi xuàn xī”， cóng 'ér tǐ huì dào“ lǐ” yīnggāi yǐ zhōng xìn rén yì wéi běn de dào lǐ， yīn cǐ kǒng zǐ chēng zàn tā dào：“ qǐ yú zhě shāng yě！ shǐ kě yǔ xìn《 shī》 yǐ yǐ。”（《 bā yì》） néng qǐ fā wǒ de rén shì zǐ xià 'ā！ xiàn zài wǒ kě yǐ yǔ nǐ tán lùn《 shī jīng》 liǎo。 yán yuān tīng lǎo shī jiǎng xué hòu“ yì zú yǐ fā”（《 wéi zhèng》）， zǐ gòng yě shuō tā“ wén yī yǐ zhī shí”（《 gōng yě cháng》）， suǒ yǐ kǒng zǐ tè bié chēng zàn yán yuān de cōng míng hàoxué。 zhè zhèng shì qǐ fā yòu dǎo shì jiào yù de bì rán jiēguǒ。 kǒng zǐ tè bié qiáng diào“ bù fèn bù qǐ， bù fěi bù fā， jǔ yī yú bù yǐ sān yú fǎn， zé bù fù yě。”（《 shù 'ér》） jí： bù dào tā kǔ kǔ sī suǒ 'ér xiǎng bù tōng shí， wǒ bù qù qǐ fā tā， bù dào tā xiǎng jiǎng 'ér jiǎng bù míng bái shí， wǒ bù qù kāi dǎo tā。 lì jǔ yī gè dào lǐ 'ér tā bù néng lèi tuī chū sān gè dào lǐ， wǒ jiù bù zài jiào huì tā liǎo。 kǒng zǐ hái qiáng diào zài shí xíng qǐ fā yòu dǎo de jī chǔ shàng， bì xū zhù yì xún xù jiàn jìn， jí：“ fū zǐ xún xún rán shàn yòu rén， bó wǒ yǐ wén， yuē wǒ yǐ lǐ， yù bà bù néng， jì jié wú cái， rú yòu suǒ lì zhuó 'ěr。 suī yù cóng zhī， mò yóu yě yǐ！”（《 zǐ hǎn》） zhè zhǒng shǐ xué shēng jié lì zuānyán，“ yù bà bù néng” de qíng zhuàng， zhèng shì duì xún xún shàn yòu qǐ fā jiào yù de xiě zhào， zài wǒ guó jiào yù shǐ shàng jù yòu zhòng yào dì wèi。
　　
　　 qí sān， guān yú jiào yù de jī běn nèi róng。 kǒng zǐ cháng qī cóng shì jiào yù gōng zuò， jiào yù de nèi róng shí fēn guǎng fàn， dàn tā suǒ yòng de jiào cái duō shì yán yòng zhōu dài guì zú xué xiào suǒ yòng de liù yì， jí shī、 shū、 lǐ、 lè、 yì、 chūn qiū。“ zǐ suǒ yǎ yán，《 shī》、《 shū》、 zhí lǐ。”（《 shù 'ér》）“ xīng yú shī， lì yú lǐ， chéng yú lè。”（《 tài bó》）“ bù xué shī， wú yǐ yán”，“ bù xué lǐ， wú yǐ lì。”（《 jì shì》） yóu cǐ kě jiàn， kǒng zǐ shì yǐ shī、 shū、 lǐ、 lè wéi pǔ tōng jiào cái jiào yù xué shēng de。 zhì yú“ yì、 chūn qiū” zhǐ shì zài kǒng zǐ de wǎn nián cái jìn xíng yán jiū bìng fù zhū jiào xué de nèi róng， suǒ yǐ kǒng zǐ shuō：“ wǔ shí yǐ xué《 yì》”（《 shù 'ér》）。 yě kě néng yīn wéi《 yì》、《 chūn qiū》 shì bǐ jiào jīng shēn de xué kē， zhǐ yòu shǎo shù gāo cái shēng cái néng xué xí， suǒ yǐ shuō“ shēn tōng liù yì zhě qī shí yòu 'èr”（《 kǒng zǐ shì jiā》）。 nà me， zài zhè xiē jiào xué nèi róng zhōng kǒng zǐ zuì wéi zhòng shì de shì shénme ní？ cóng《 lùn yǔ》 de xǔ duō sī xiǎng zhōng kě yǐ kàn chū，《 shī》、《 lǐ》 shì kǒng zǐ jiào xué de zhù yào kè chéng。 zǐ yuē：“ bù xué《 shī》， wú yǐ yán。”（《 jì shì》）“ sòng《 shī》 sān bǎi， shòu zhī yǐ zhèng。”（《 zǐ lù》）“《 shī》 sān bǎi， yī yán yǐ bì zhī， yuē‘ sī wú xié’。”（《 wéi zhèng》） yòu yuē：“ xià lǐ， wú néng yán zhī， qǐ bù zú zhēng yě； yīn lǐ， wú néng yán zhī， sòng bù zú zhēng yě。 wén xiàn bù zú gù yě。 zú， zé wú néng zhēng zhī yǐ。”（《 bā yì》）“ yīn yīn yú xià lǐ， suǒ sǔn yì， kě zhī yě； zhōu yīn yú yīn lǐ， suǒ sǔn yì， kě zhī yě。”（《 wéi zhèng》） zhè xiē sī xiǎng shuō míng， kǒng zǐ bù jǐn zhòng shì《 shī》《 lǐ》 de jiào yù， ér qiě zhòng shì zhè xiē nèi róng de zǒng jié wā jué yǔ yán jiū， tā duì zhōng guó gǔ dài jiào yù nèi róng de fēng fù hé wán shàn qǐ dào liǎo zhòng yào de cù jìn zuò yòng。
　　
　　 qí sì， guān yú jiào yù de péi yǎng mù biāo。 zài kǒng zǐ kàn lái， jìn xíng jiào yù de mùdì chú liǎo yòng rén yì lǐ jìng huà rén men de líng hún， xié diào rén men de shè huì xíng wéi zhī wài， qí zhòng yào mùdì zài yú péi yǎng jù yòu rén yì zhī xīn de“ shì”、“ jūn zǐ”， yǐ wéi dāng shí de shè huì fú wù， zhè jiù shì tā zhù míng de“ xué 'ér yōu zé shì” sī xiǎng（《 zǐ zhāng》）。 zhèng yīn rú cǐ， dāng jì kāng zǐ wèn tā de dì zǐ zhòng yóu、 zǐ gòng、 rǎn qiú néng fǒu“ cóng zhèng” de shí hòu， kǒng zǐ mǎn kǒu dāyìng kě yǐ“ cóng zhèng”（《 yōng yě》）。 shì shí shàng， zài kǒng zǐ qī shí yòu 'èr de dé yì mén shēng zhōng， cóng zhèng zhě wéi shù bù shǎo， kǒng zǐ zì shēn yě bù fǎn duì cān zhèng。 zhè shuō míng kǒng zǐ de jiào yù sī xiǎng jí péi yǎng mù biāo yǔ dāng shí de shè huì xū yào shì xiāng tǒng yī de， tǐ xiàn liǎo jiào yù de shè huì jià zhí。 dāng rán， kǒng zǐ de jiào yù sī xiǎng bù kě bì miǎn dì tǐ xiàn zhe jiē jí shǔ xìng， dàn zuò wéi shè huì de rén， kǒng zǐ zài dāng shí lì shǐ tiáo jiàn xià suǒ chàng dǎo de xǔ duō sī xiǎng， běn shēn jù yòu fú hé rén lèi gòng xìng de chéngfèn， shì zhōng huá mín zú chuán tǒng měi dé bù kě huò quē de zǔ chéng bù fēn， yìng yú yǐ biàn zhèng dì fēn xī hé yáng qì。
　　
　　
　　6、 guān yú wù zhèng de sī xiǎng jí qí jià zhí
　　
　　《 lùn yǔ》 zhōng guān yú wù zhèng de sī xiǎng shì“ xué yǐ zhì yòng” sī xiǎng de jù tǐ tǐ xiàn， duì cǐ，《 lùn yǔ》 zhōng duì wù zhèng de biāo zhǔn yě zuò liǎo jù tǐ shuō míng。
　　
　　 qí yī， guān yú wù zhèng de duì xiàng。 kǒng zǐ rèn wéi zhǐ yào dǒng lǐ、 yòu dào、 zhèng zhí， bìng jù bèi yī dìng de cóng zhèng cái néng de rén jiù kě yǐ wù zhèng。 jì kāng zǐ wèn：“ zhòng yóu kě shǐ cóng zhèng yě yǔ？” kǒng zǐ yuē：“ yóu yě guǒ， yú cóng zhèng hū hé yòu？” wèn：“ cì yě kě shǐ cóng zhèng yě yǔ？” yuē：“ cì yě dá， yú cóng zhèng hū hé yòu？” wèn：“ qiú yě kě shǐ cóng zhèng yě yǔ？” yuē：“ qiú yě yì， yú cóng zhèng hū hé yòu？” yě jiù shì shuō， zhǐ yào rén jù bèi yī dìng de cān zhèng sù zhì， zhū rú guǒ duàn、 dá lǐ、 duō yì jiù kě yǐ cān zhèng。
　　
　　 qí 'èr， guān yú wù zhèng de jī běn yào qiú hé biāo zhǔn。 cóng zhèng zhě bì xū qín miǎn zhōng chéng。 kǒng zǐ yuē：“ jū zhī wú juàn， xíng zhī yǐ zhōng。”（《 yán yuān》）“ xiān zhī láo zhī”，“ wú juàn”（《 zǐ lù》）。 yě jiù shì shuō zài wèi bù sōng chí xiè dài， zhí xíng zhèng lìng yào zhōng xīn， yào dài tóu、 qín miǎn， bàn shì bù yào sōng xiè。 cóng zhèng zhě bì xū wēn liáng gōng jiǎn ràng。 chén zǐ qín xiàng zǐ gòng wèn dào，“ fū zǐ zhì yú shì bāng yě， bì wén qí zhèng， qiú zhī yǔ？ yì yǔ zhī yǔ？” zǐ gòng yuē：“ fū zǐ wēn、 liáng、 gōng、 jiǎn、 ràng yǐ dé zhī。”（《 xué 'ér》） yě jiù shì shuō kǒng zǐ lái dào yī guó jiù yī dìng huì zhī dào zhè lǐ de zhèng shì， jiù shì yīn wéi xiān shēng yòu wēn hé、 shàn liáng、 gōng jìng、 jié jiǎn、 qiān ràng wǔ zhǒng měi dé。 ér zhè wǔ zhǒng měi dé yě jiànjiē dì shuō míng cānyù guó zhèng de dào lǐ。 yòu yī cì， kǒng zǐ zài tán lùn zhèng guó xiánxiàng zǐ chǎn shí shuō：“ yòu jūn zǐ zhī dào sì yān： qí xíng zhèng yě gōng， qí shì shàng yě jìng， qí yǎng mín yě huì， qí shǐ mín yě yì。” zhèng shì yóu yú zǐ chǎn de zhè zhǒng zhuāng zhòng、 gōng jìng、 ēn huì、 dào yì hé měi dé， cái néng shǐ tā chǔyú zhèng guó de xiánxiàng wèi zhì。
　　
　　 dì sān， yào yán xíng yī zhì， jǔ zhǐ duān zhuāng。 kǒng zǐ yuē：“ yán zhōng xìn， xíng dǔ jìng， suī mán mò zhī bāng， xíng yǐ。 yán bù zhōng xìn， xíng bù dǔ jìng， suī zhōu lǐ， xíng hū zāi？ lì zé jiàn qí cān yú qián yě， zài yú zé jiàn qí yǐ yú héng yě， fū rán hòu xíng。”（《 wèi líng gōng》） yě jiù shì shuō yào xiǎng shǐ zì jǐ de sī xiǎng zhù zhāng wèitā rén jiē shòu， bì xū xīn yì chéng kěn， xíng wéi duān zhuāng， zhè yàng nǐ de zhù zhāng jiù kě yǐ xíng dé tōng liǎo。
　　
　　 dì sì， yào yǎn guāng yuǎn dà， yǐ cì 'ér jìn。 zǐ xià dāng liǎo jǔ fù de xiàn cháng， xiàng kǒng zǐ qǐng jiào zěn yàng lǐ zhèng。 kǒng zǐ shuō：“ wú yù sù， wú jiàn xiǎo lì。 yù sù zé bù dá， jiàn xiǎo lì zé dà shì bù chéng。”（《 zǐ lù》） jí yào qiú rén men chǔlǐ zhèng wù bù yào tú kuài， tān tú yǎn qián lì yì， tú kuài fǎn 'ér bù néng dá dào yù qī mùdì， tān tú xiǎo lì fǎn 'ér bàn bù chéng dà shì。 ér yìng yǎn guāng fàng yuǎn， yǐ cì 'ér jìn。 lìng wài， kǒng zǐ hái rèn wéi zài chù lǐ zhèng wù shí yīngdāng shèn zhòng， yào shēn rù shí jì， duō tīng duō jiàn， liǎo jiě shí qíng， yǐ miǎn fàn cuò wù。 jí suǒ wèi“ duō wén jué yí， shèn yán qí yú， zé guǎ yóu； duō jiàn jué dài， shèn xíng qí yú， zé guǎ huǐ。 yán guǎ yóu， xíng guǎ huǐ， lù zài qí zhōng yǐ。”（《 wéi zhèng》）
　　
　　
　　7、 guān yú zhì guó yǔ 'ān bāng de dào lǐ
　　
　　 kǒng zǐ zuò wéi zhōng guó gǔ dài wěi dà de sī xiǎng jiā， qí yòu guān zhì guó de dào lǐ zài《 lùn yǔ》 zhōng yě yòu zhòng yào de wèi zhì。 gài kuò qǐ lái zhù yào bāo hán yǐ xià jǐ fāng miàn de nèi róng：
　　
　　 qí yī， zhì guó de gēn běn zài yú“ rén lún gāng cháng”。 qí jǐng gōng wèn kǒng zǐ zěn yàng zhì guó， kǒng zǐ shuō：“ jūn jūn， chén chén， fù fù， zǐ zǐ。”（《 yán yuān》） jí yào zhì lǐ hǎo guó jiā， jūn zhù bì xū xiàng gè jūn zhù， chén zǐ bì xū xiàng gè chén zǐ， fù qīn yào xiàng gè fù qīn， ér zǐ yào xiàng gè 'ér zǐ。 zhè yī sī xiǎng suī rán fǎn yìng liǎo kǒng zǐ de zōng fǎ lún lǐ guān niàn， dàn zài fēng jiàn shè huì de lì shǐ tiáo jiàn xià， zhè zhǒng lún lǐ gāng cháng què shí qǐ dào liǎo zhì lǐ guó jiā de zhòng yào zuò yòng。 shì shí shàng， zài jiē jí shè huì lǐ， bù lùn chǔyú shénme shí dài dū xū yào gè zài qí wèi， gè sī qí zhí。 fǒu zé guó jiāng bù guó， zhèng jiāng bù zhèng， shè huì jiāng hùn luàn bù kān。 nà me kǒng zǐ wèishénme qiáng diào yǐ“ rén lún gāng cháng” zhì guó ní？ kǒng zǐ huí dá zǐ lù de wèn tí shí zuò liǎo shuō míng， zǐ lù wèn kǒng zǐ：“ wèi guó dài zǐ 'ér wéi zhèng， zǐ jiāng xī xiān？” zǐ yuē：“ bì yě zhèng míng hū！”“ míng bù zhèng zé yán bù shùn， yán bù shùn zé shì bù chéng。” dāng rán kǒng zǐ yě rèn wéi， zhòng shì lún lǐ gāng cháng de zuò yòng yě bù néng tuō lí lǐ ràng。 zǐ yuē：“ néng yǐ lǐ ràng wèiguó hū， hé yòu？ bù néng yǐ lǐ ràng wèiguó， rú lǐ hé？”（《 lǐ rén》） jí yòng lǐ ràng de jīng shén zhì lǐ guó jiā， guó jiā jiù bù huì yòu shénme wèn tí， rén lún gāng cháng de lǐ cái néng dé yǐ bǎo zhèng。 zài zhè lǐ lǐ ràng chéng wéi wéi xì rén lún gāng cháng de jīng shén niǔ dài。
　　
　　 qí 'èr， zhì guó de qián tí zài yú jūn zǐ zhù yào yán yú lǜ jǐ。 kǒng zǐ yuē：“ gǒu zhèng qí shēn yǐ， yú cóng zhèng hū hé yòu？ bù néng zhèng qí shēn， rú zhèng rén hé？” jí jūn zhù yào zhì lǐ hǎo guó jiā， bì xū duān zhèng zì jǐ běn shēn， yán yú yào qiú zì jǐ。 rú guǒ jǐ zhèng， guǎn lǐ guó zhèng jiù bù huì yòu shénme kùn nán， rú guǒ zì jǐ bù duān zhèng， suí xīn suǒ yù， wéi suǒ yù wéi， jiù bù kě néng qù duān zhèng bié rén， qí guó jiā yě wú fǎ zhì lǐ。 kǒng zǐ hái yǐ shùn wéi lì shuō míng jūn zhù yán yú lǜ jǐ de zhòng yào xìng。 kǒng zǐ yuē：“ wú wéi 'ér zhì zhě， qí shùn yě yǔ？ fū héwèi zāi？ gōng jǐ zhèng nán miàn 'ér yǐ yǐ。” zài kǒng zǐ kàn lái， zhēn zhèng néng cóng róng 'ān jìng shǐ tiān xià tài píng de rén dà gài zhǐ yòu shùn bā？ nà me tā zuò liǎo xiē shénme ní？ yě bù guò shì zhuāng yán duān zhèng dì zuò zài cháo tíng shàng bà liǎo。 zhè lǐ shùn de zhuāng yán duān zhèng xíng wéi zhèng shì tā shí xiàn tài píng shì dào de guān jiàn suǒ zài。
　　
　　 dāng rán， kǒng zǐ hái rèn wéi jūn zhù zhì guó chú liǎo xíng wéi duān zhuāng zhī wài， hái yìng zhòng shì cái zhì lǐ yí rén dé de guān xì， zhè xiē dōushì zhì guó bù kě piān fèi de tiáo jiàn。 kǒng zǐ yuē：“ zhī jí zhī， rén bù néng shǒu zhī， suī dé zhī， bì shī zhī。 zhī jí zhī， rén néng shǒu zhī， bù zhuāng yǐ lì zhī， zé mín bù jìng。 zhī jí zhī， rén néng shǒu zhī， zhuāng yǐ lì zhī， dòng zhī bù yǐ lǐ， wèi shàn yě。”（《 wèi líng gōng》） jí kào cōng míng qǔ dé liǎo dì wèi， bù néng yòng rén dé qù bǎo chí tā， suī rán dé dào liǎo dì wèi， yě yī dìng huì shī qù de。 kào cōng míng qǔ dé dì wèi， néng yòng rén dé bǎo chí tā， jiǎ ruò bù yòng yán sù de tài dù lái zhì lǐ bǎi xìng， nà me bǎi xìng jiù bù huì zūn jìng tā。 kào cōng míng qǔ dé dì wèi， néng yòng rén dé bǎo hù tā， néng yòng yán sù de tài dù zhì lǐ bǎi xìng， ér bù yòng lǐ yì jiào huà rén mín， nà yě suàn bù dé wán shàn。 kě jiàn zhì lǐ hǎo guó jiā duì jūn zhù de yào qiú yīngshì quán fāng wèi duō fāng miàn de。 lìng wài， kǒng zǐ hái zǒng jié liǎo lì dài shèng míng jūn zhù zhì guó de dào lǐ， zhòng zài kuān hòu、 chéng xìn、 qín mǐn、 gōng yǔn。 jí：“ suǒ zhòng： mín， shí， sàng， jì。 kuān zé dé zhòng， xìn zé mín rèn yān， mǐn yòu gōng， gōng zé shuō。”（《 yáo yuē》）
　　
　　 qí sān， zhì guó de jī běn fāng fǎ，“ xuǎn cái、 fù guó、 yù rén， lì fǎ”。 kǒng zǐ rèn wéi jūn zhù guǎn lǐ guó jiā dà shì， yào chù chù cóng dà jú zhuóyǎn， zhòng shì xuǎn bá yōu xiù rén cái。 kǒng zǐ yuē：“ xiān yòu sī， shè xiǎo guò， jǔ xián cái”。（《 zǐ lù》） tóng shí yào zhòng shì fù guó， jiào yù mín zhòng。 yòu yī cì， kǒng zǐ dào wèi guó qù， rǎn yòu gěi tā jià chē， kǒng zǐ shuō： wèi guó de rén kǒu zhēn duō 'ā！ rǎn yòu yuē：“ jì shù yǐ， yòu hé jiā yān？” yuē：“ fù zhī。” yuē：“ jì fù yǐ， yòu hé jiā yān？” yuē：“ jiào zhī。” zhè lǐ kǒng zǐ qiáng diào zài wèi guó zhè yàng yī gè zhòng duō rén kǒu de guó jiā， yào zhì lǐ hǎo tā， shǒu xiān yào ràng tā men fù qǐ lái， rán hòu shǐ tā men zài shòu jiào yù， tí gāo tā men de sù zhì。 lìng wài， kǒng zǐ yě tè bié zhòng shì fǎ zhì duì guó jiā de zhì lǐ zuò yòng。 yòu yī cì yán yuān qǐng jiào lǎo shī zěn yàng zhì lǐ guó jiā， kǒng zǐ shuō：“ xíng xià zhī shí， chéng yīn zhī lù， fú zhōu zhī miǎn， lè zé《 sháo》、《 wǔ》， fàng zhèng shēng， yuǎn nìng rén。 zhèng shēng yín， nìng rén dài。” jiè jiàn xià、 shāng、 zhōu sān dài de gǔ dé， qǔ qí jīng huá， shè qí zāo pò。 zài zhè lǐ kǒng zǐ bù jǐn qiáng diào liǎo fǎ zhì duì zhì guó de zhòng yào zuò yòng， ér qiě tā de gǔ wéi jīn yòng de sī xiǎng fāng fǎ yě zhí dé jīn rén xué xí。
　　
　　 qí sì， zhì guó de jī běn yuán zé， jiǎng jiū xìn yòng， ài hù rén mín。 kǒng zǐ rèn wéi zhì lǐ hǎo guó jiā， jūn zhù yī dìng yào zhòng shì rén pǐn、 dào dé， yào jiǎng jiū xìn yòng， ài hù mín zhòng， zhè shì zhì guó de jī běn yuán zé。 zǐ yuē：“ dào qiānshèng zhī guó， jìng shì 'ér xìn， jié yòng 'ér 'ài rén， shǐ mín yǐ shí。”（《 xué 'ér》） jí zhì lǐ yī gè yōng yòu qiān liàng bīng chē de guó jiā， jiù yào rèn zhēn duì dài zhèng shì， bìng jiǎng jiū xìn yòng， qǔ xìn yú mín。 tóng shí hái yào jié shěng jiǎn yòng， ài hù rén mín， yì shǐ rén mín yào bù wéi bèi nóng shí。 zhǐ yòu zhè zhè yàng cái néng chǔlǐ hǎo jūn zhù yǔ rén mín de guān xì。
　　
　　 zǒng zhī，《 lùn yǔ》 cóng duō zhǒng jiǎo dù fǎn yìng liǎo kǒng zǐ de sī xiǎng tè zhēng， zài xué xí yán jiū《 lùn yǔ》 de guò chéng zhōng， hěn yòu bì yào bǎ《 lùn yǔ》 de sī xiǎng tǐ xì huà， kē xué huà， gèng hǎo dì lǐ jiě《 lùn yǔ》 zhōng de sī xiǎng jīng shén。 yào zuò dào“ gǔ wéi jīn yòng”， jiù yào yán jiū《 lùn yǔ》 sī xiǎng de shí dài jià zhí， wèiwǒ guó xiàn dài huà jiàn shè fú wù。 shì shí shàng， zuò wéi liǎng qiān duō nián qián de zhù míng sī xiǎng jiā、 jiào yù jiā， kǒng zǐ hé wǒ men jīn rén yòu xǔ duō gòng tóng zhī chù， qí zhōng de xǔ duō sī xiǎng shì dāng dài rén de jīng shén hé jiē mó。 zhè shuō míng gǔ dài de sī xiǎng jiā yǔ wǒ men jīn tiān de sī xiǎng fēi cháng jiē jìn。 dāng rán kǒng zǐ shì rén bù shì shén， kǒng zǐ yě yòu zì jǐ de lì shǐ jú xiàn xìng， zhè shì bù kě fǒu rèn de kè guān shì shí。 dàn shì， yán jiū kǒng zǐ zhòng zài xī shōu kǒng zǐ sī xiǎng jīng huá， ér bù shì jiǎn dān dì quán pán fǒu dìng huò quán pán kěn dìng。
　　
　　
　　《 lùn yǔ》 míng yán
　　
　　1、 zǐ yuē：“ xué 'ér shí xí zhī， bù yì yuè hū？ yòu péng zì yuǎn fāng lái， bù yì lè hū？ rén bù zhī 'ér bù yùn， bù yì jūn zǐ hū？”
　　2、 zǐ yuē： qiǎo yán lìng sè， xiān yǐ rén。
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ huā yán qiǎo yǔ、 mǎn liǎn duī xiào de， zhè zhǒng rén shì hěn shǎo yòu rén dé de。”
　　3、 Zēngzǐ yuē： wú rì sānxǐngwúshēn， wèirénmóu 'ér bù zhōng hū？ yǔ péng yǒu jiāo 'ér bù xìn hū？ chuán bù xí hū？
　　【 yì wén】 Zēngzǐ shuō：“ wǒ měi tiān dōuyào duō cì fǎnxǐng zì jǐ： wéi bié rén chū zhù yì zuò shì， shì fǒu zhōng shí？ jiāo yǒu shì fǒu shǒu xìn？ lǎo shī chuán shòu de zhī shí， shì fǒu fù xí liǎo ní？”
　　4、 zǐ yuē： jūn zǐ shí wú qiú bǎo， jū wú qiú 'ān， mǐn yú shì 'ér shèn yú yán， jiù yòu dào 'ér zhèng yān， kě wèi hàoxué yě yǐ。
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ jūn zǐ chī bù zhuī qiú bǎo zú， zhù bù zhuī qiú 'ān yì， zuò shì líng mǐn， yán tán jǐn shèn， shí shí gǎi zhèng zì jǐ de cuò wù， jiù suàn hàoxué liǎo。”
　　5、 zǐ yuē：“ bù huàn rén zhī bù jǐ zhī， huàn bù zhī rén yě。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ bù pà méi rén liǎo jiě zì jǐ， jiù pà zì jǐ bù liǎo jiě bié rén。”
　　6、 zǐ yuē：“《 shī》 sān bǎi， yī yán yǐ bì zhī， yuē：‘ sī wú xié。’”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“《 shī jīng》 sān bǎi（ líng wǔ） shǒu， yòng yī jù huà kě yǐ gài kuò， jí：‘ sī xiǎng chún zhèng， méi yòu xié 'è de dōng xī。’”
　　7、 zǐ yuē：“ wú shí yòu wǔ 'ér zhì yú xué， sān shí 'ér lì， sì shí 'ér bù huò， wǔ shí 'ér zhī tiān mìng， liù shí 'ér 'ěr shùn， qī shí 'ér cóng xīn suǒ yù， bù yú jǔ。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ wǒ shí wǔ suì lì zhì yú xué xí， sān shí suì yòu suǒ jiàn shù， sì shí suì bù yù shì kùn huò， wǔ shí lǐ jiě shénme shì tiān mìng， liù shí míng biàn shì fēi， qī shí suí xīn suǒ yù， bù chāo guò guīju。”
　　8、 zǐ yuē：“ wēn gù 'ér zhī xīn， kě yǐ wéi shī yǐ。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ wēn xí jiù zhī shí shí， néng yòu xīn shōu huò， jiù kě yǐ zuò lǎo shī liǎo。”
　　9、 zǐ yuē：“ jūn zǐ zhōu 'ér bù bǐ， xiǎo rén bǐ 'ér bù zhōu。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ jūn zǐ tuán jié qún zhòng 'ér bù hù xiāng gòu jié， xiǎo rén hù xiāng gòu jié 'ér bù tuán jié qún zhòng。”
　　10、 zǐ yuē：“ xué 'ér bù sī zé wǎng， sī 'ér bù xué zé dài。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ dú shū bù shēn rù sī kǎo， yuè xué yuè hú tú； sī kǎo bù dú shū， jiù wēi xiǎn。”
　　11、 zǐ yuē：“ zhī zhī wéi zhī zhī， bù zhī wéi bù zhī， shì zhī yě。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ zhī dào de jiù shì zhī dào de， bù zhī dào de jiù shì bù zhī dào de， zhè zhǒng tài dù shì míng zhì de。”
　　12、 zǐ yuē：“ rén 'ér wú xìn， bù zhī qí kě yě。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ rén wú xìn yù， bù zhī néng gànshénme？
　　13、 kǒng zǐ wèi jì shì：“ bā yì wǔ yú tíng， shì kě rěn yě， shú bù kě rěn yě？”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō jì shì：“ tā yòng tiān zǐ de wǔ dǎo zhèn róng zài zì jǐ de zōng miào lǐ wǔ dǎo， zhè yàng de shì kě yǐ róng rěn， shénme shì bù néng róng rěn？”
　　14、 zǐ yuē：“《 guān jū》， lè 'ér bù yín， āi 'ér bù shāng。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“《 guān jū》 zhè piān shī， zhù tí kuài lè què bù fàng dàng， yōu chóu què bù bēi shāng。”
　　15、 zǐ yuē：“ chéng shì bù shuō， suì shì bù jiàn， jì wǎng bù jiù。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ yǐ qián de shì bù yào zài píng shuō liǎo， zuò wán de shì bù yào zài yì lùn liǎo， guò qù liǎo jiù bù yào zài zhuī jiù。”
　　16、 zǐ yuē：“ zhāowén dào， xī sǐ kě yǐ。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ zǎo chén lǐ jiě zhēn lǐ， wǎn shàng sǐ yě zhí dé。”
　　17、 zǐ yuē：“ jūn zǐ yù yú yì， xiǎo rén yù yú lì。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ jūn zǐ tōng xiǎo dào yì， xiǎo rén tōng xiǎo sī lì。”
　　18、 zǐ yuē：“ jiàn xián sī qí yān， jiàn bù xián 'ér zìxǐng yě。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ jiàn dào xián rén， yào xiàng tā kàn qí； jiàn dào bù xián de rén， yào fǎnxǐng zì jǐ。”
　　19、 zǐ yuē：“ xiǔ mù bù kě diāo yě， fèn tǔ zhī qiáng bù kě wū yě， yú yú yǔ hé zhū？”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ xiǔ mù wú fǎ diāo zhuó， fèn tǔ de qiáng bì wú fǎ fěn shuà， wǒ néng ná tā zěn yàng？”
　　20、 zǐ yuē：“ mǐn 'ér hàoxué， bù chǐ xià wèn， shì yǐ wèi zhī‘ wén’ yě。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ líng mǐn yòu hàoxué， xiàng bǐ zì jǐ xué wèn chā de rén qǐng jiào shí， bù jué dé méi miàn zǐ， suǒ yǐ chēng wéi‘ wén’。”
　　21、 jì wén zǐ sān sī 'ér hòu xíng。 zǐ yuē：“ zài， sī kě yǐ .”
　　22、 zǐ yuē：“ níng wǔ zǐ， bāng yòu dào zé zhì， bāng wú dào zé yú。 qí zhì kě jí yě， qí yú bù kě jí yě。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ níng wǔ zǐ zhè rén， guó jiā tài píng shí， jiù cōng míng， guó jiā hùn luàn shí， jiù yú bèn。 tā de cōng míng kě yǐ gǎn dé shàng， tā de yú bèn bié rén gǎn bù shàng。”
　　23、 zǐ yuē：“ zhì shèng wén zé yě， wén shèng zhì zé shǐ。 wén zhì bīn bīn， rán hòu jūn zǐ。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ yī gè rén de nèi zài zhì pǔ shèng guò wài zài de wén cǎi jiù huì cū yě， wén cǎi shèng guò zhì pǔ jiù huì fú huá。 zhǐ yòu wén cǎi hé zhì pǔ pèi hé qiàdàng， cái shì jūn zǐ。”
　　24、 zǐ yuē：“ zhī zhī zhě bù rú hǎo zhī zhě， hǎo zhī zhě bù rú lè zhī zhě。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ zhī dào xué xí bù rú xǐ huān xué xí， xǐ huān xué xí bù rú yǐ xué xí wéi kuài lè。”
　　25、 zǐ yuē：“ zhì zhě lè shuǐ， rén zhě lè shān； zhì zhě dòng， rén zhě jìng； zhì zhě lè， rén zhě shòu。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ zhì huì de rén xǐ huān shuǐ， rén cí de rén xǐ huān shān； míng zhì de rén hàodòng， rén cí de rén hǎo jìng； zhì huì de rén kuài lè， rén cí de rén cháng shòu。”
　　26、 zǐ yuē：“ mò'érzhìzhī， xué 'ér bù yàn， huì rén bù juàn， hé yòu yú wǒ zāi？”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ jiāng zhī shí mò jì zài xīn， xué xí shí， bù gǎn dào mǎn zú； jiào rén shí， bù gǎn dào pí juàn， zhè sān gè fāng miàn wǒ zuò dào liǎo nǎ xiē ní？”
　　27、 zǐ yuē：“ bù fèn bù qǐ、 bù fěi bù fā， jǔ yī yú bù yǐ sān yú fǎn， zé bù fù yě。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ bù dào tā kǔ sī míng xiǎng shí， bù qù qǐ fā； bù dào yù shuō wú yǔ shí， bù qù kāi dǎo。 bù néng jǔ yī lì néng lǐ jiě sān gè lèi sì de wèn tí， jiù bù yào zài chóngfù jiào tā liǎo。”
　　28、 zǐ zài qí wén《 sháo》， sān yuè bù zhī ròu wèi。 yuē：“ bù tú wéi lè zhī zhì yú sī yě。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ zài qí guó tīng《 sháo lè》， hǎo cháng shí jiān chī ròu bù jué zī wèi。 tā shuō：“ méi xiǎng dào hǎo yīnyuè zhè yàng mí rén。”
　　29、 yè gōng wèn kǒng zǐ yú zǐ lù， zǐ lù bù duì。 zǐ yuē：“ rǔ xī bù yuē： qí wéi rén yě， fā fèn wàng shí， lè yǐ wàng yōu， bù zhī lǎo zhī jiāng zhì yún 'ěr？”
　　【 yì wén】 yè gōng wèn zǐ lù： kǒng zǐ shì zěn yàng de rén， zǐ lù bù huí dá。 kǒng zǐ shuō：“ nǐ zěn me bù shuō： tā zhè gè rén 'ā， fā fèn shí jiù wàng jì chī fàn， gāo xīng qǐ lái jiù wàng jì liǎo yōu chóu， jìng rán lián zì jǐ shuāi lǎo liǎo yě bù zhī dào， rú cǐ 'ér yǐ。”
　　30、 zǐ yuē：“ sān rén xíng， bì yòu wǒ shī yān。 zé qí shàn zhě 'ér cóng zhī， qí bù shàn zhě 'ér gǎi zhī。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ sān rén zǒu lù， bì yòu kě zuò wèiwǒ de lǎo shī de rén。 xuǎn zé tā de yōu diǎn xiàng tā xué xí， jiè jiàn tā de quē diǎn jìn xíng zì wǒ gǎi zhèng。”
　　31、 zǐ yǐ sì jiào： wén、 xíng、 zhōng、 xìn。
　　【 yì wén】 kǒng zǐ jiào xué yòu sì xiàng nèi róng： wén xiàn、 pǐn xíng、 zhōng chéng、 xìn shí。
　　32、 zǐ yuē：“ jūn zǐ tǎn dàng dàng， xiǎo rén cháng qī qī。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ jūn zǐ xiōng huái kuān guǎng， xiǎo rén yōu chóu bēi shāng。”
　　33、 Zēngzǐ yán yuē：“ niǎo zhī jiāng sǐ， qí míng yě 'āi； rén zhī jiāng sǐ， qí yán yě shàn。”
　　【 yì wén】 Zēngzǐ shuō：“ niǎo jiāng sǐ shí， jiào shēng dōuhěn bēi 'āi； rén kuài sǐ shí， shuō huà dōuhěn shàn liáng。”
　　34、 Zēngzǐ yuē：“ shì bù kě yǐ bù hóng yì， rèn zhòng 'ér dào yuǎn。 rén yǐ wéi jǐ rèn， bù yì zhòng hū？ sǐ 'ér hòu yǐ， bù yì yuǎn hū？”
　　【 yì wén】 Zēngzǐ shuō：“ shì bù kě yǐ bù hóng dà gāng qiáng 'ér yòu yì lì， yīn wéi tā zé rèn zhòng dà， dào lù yáo yuǎn。 bǎ shí xiàn rén zuò wéi zì jǐ de zé rèn， nán dào hái bù zhòng dà má？ fèn dǒu zhōng shēn， sǐ 'ér hòu yǐ， nán dào lù chéng hái bù yáo yuǎn má？”
　　35、 zǐ yuē：“ bù zài qí wèi， bù móu qí zhèng。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ bù zài nà gè wèi zhì shàng， jiù bù yào xiǎng nà gè wèi zhì shàng de shì。”
　　36、 zǐ yuē：“ hòu shēng kě wèi， yān zhī lái zhě zhī bù rú jīn yě？”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ nián qīng rén shì zhí dé jìng wèi de， zěn me jiù zhī dào hòu yī dài bù rú qián yī dài ní？”
　　37、 zǐ yuē：“ sān jūn kě duó shuài yě， pǐ fū bù kě duó zhì yě。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ sān jūn kě yǐ bō duó zhù shuài， pǐ fū bù kě bō duó zhì xiàng。”
　　38、 zǐ yuē：“ zhì zhě bù huò， rén zhě bù yōu， yǒng zhě bù jù。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ míng zhì de rén bù huì mí huò， rén 'ài de rén bù huì yōu chóu， yǒng gǎn de rén bù huì wèi jù。”
　　39、 zǐ yuē：“ suì hán， rán hòu zhī sōng bǎi zhī hòu diāo yě。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ dào liǎo hán lěng de jì jié， cái zhī dào sōng bǎi shì zuì hòu diāo xiè de。”
　　40、 zǐ yuē：“ jūn zǐ chéng rén zhī měi， bù chéng rén zhī 'è。 xiǎo rén fǎn shì。”
　　【 yì wén】 kǒng zǐ shuō：“ jūn zǐ bāng zhù rén qǔ dé chéng jì， bù cù shǐ rén xiàn rù shī bài。 xiǎo rén xiāng fǎn。”