jiāng zhè xiē tǐ shì shàng jié rán bù tóng de dōng xī， jí hé liǎo zuò chéng yī běn shū yàng zǐ de yuán yóu， shuō qǐ lái shì hěn méi yòu shénme guān miǎn táng huáng de。 shǒu xiān jiù yīn wéi 'ǒu 'ěr kàn jiàn liǎo jǐ piān jiāng jìn 'èr shí nián qián suǒ zuò de suǒ wèi wén zhāng。 zhè shì wǒ zuò de me？ wǒ xiǎng。 kàn xià qù， sì hū yě què shì wǒ zuò de。 nà shì jì gěi《 hé nán》 ② de gǎo zǐ； yīn wéi nà biān ji xiān shēng yòu yī zhǒng guài pí qì， wén zhāng yào cháng， yù cháng， gǎo fèi biàn yù duō。 suǒ yǐ rú《 mó luó shī lì shuō》 nà yàng， jiǎn zhí shì shēng còu。 cháng zài zhè jǐ nián， dà gài bù zhì yú nà me zuò liǎo。 yòu xǐ huān zuò guài jù zǐ hé xiě gǔ zì， zhè shì shòu liǎo dāng shí de《 mín bào》 ③ de yǐng xiǎng； xiàn zài wéi pái yìn de fāng biàn qǐ jiàn， gǎi liǎo yī diǎn， qí yú de biàn dū yóu tā。 zhè yàng shēng sè de dōng xī， cháng shì bié rén de， wǒ kǒng pà bù miǎn yào quàn tā“ gē 'ài”， dàn zì jǐ què zǒng hái xiǎng jiāng zhè cún liú xià lái， ér qiě yě bìng bù“ xíng nián wǔ shí 'ér zhī sì shí jiǔ nián fēi” ④， yù lǎo jiù yù jìn bù。 qí zhōng suǒ shuō de jǐ gè shī rén， zhì jīn méi yòu rén zài tí qǐ， yě shì shǐ wǒ bù rěn pāo qì jiù gǎo de yī gè xiǎo yuán yīn。 tā men de míng， xiān qián shì zěn yàng dì shǐ wǒ jī 'áng hē， mín guó gào chéng yǐ hòu， wǒ biàn jiāng tā men wàng què liǎo， ér bù liào xiàn zài tā men jìng yòu shí shí zài wǒ de yǎn qián chū xiàn。
　　 qí cì， zì rán yīn wéi hái yòu rén yào kàn， dàn yóu qí shì yīn wéi yòu yòu rén zēng 'è zhe wǒ de wén zhāng。 shuō huà shuō dào yòu rén yàn 'è， bǐ qǐ háo wú dòng jìng lái， hái shì yī zhǒng xìng fú。 tiān xià bù shū fú de rén men duō zhe， ér yòu xiē rén men què yī xīn yī yì zài zào zhuān gěi zì jǐ shū fú de shì jiè。 zhè shì bù néng rú cǐ piányí de， yě gěi tā men fàng yī diǎn kěwù de dōng xī zài yǎn qián， shǐ tā yòu shí xiǎo bù shū fú， zhī dào yuán lái zì jǐ de shì jiè yě bù róng yì shí fēn měi mǎn。 cāng yíng de fēi míng， shì bù zhī dào rén men zài zēng 'è tā de； wǒ què míng zhī dào， rán 'ér zhǐ yào néng fēi míng jiù piān yào fēi míng。 wǒ de kěwù yòu shí zì jǐ yě jué dé， jí rú wǒ de jiè jiǔ， chī yú gān yóu， yǐ wàng yán cháng wǒ de shēng mìng， dǎo bù jìn shì wèile wǒ de 'ài rén， dà dà bàn nǎi shì wèile wǒ de dí rén， héng héng gěi tā men shuō dé tǐ miàn yī diǎn， jiù shì dí rén bà héng héng yào zài tā de hǎo shì jiè shàng duō liú yī xiē quē xiàn。 jūn zǐ zhī tú ⑤ yuē： nǐ hé yǐ bù mà shā rén bù zhǎ yǎn de jūn fá ní ⑥？ sī yì bēi qiè yě yǐ！ dàn wǒ shì bù xiǎng shàng zhè xiē yòu shā shǒu duàn de dāng de。 mù pí dào rén ⑦ shuō dé hǎo，“ jǐ nián jiā ruǎn dāo zǐ gē tóu bù jué sǐ”， wǒ jiù yào zhuān zhǐ chì nà xiē zì chēng“ wú qiāng jiē jí” ér qí shí shì ná zhe ruǎn dāo zǐ de yāo mó。 jí rú shàng miàn suǒ yǐn de jūn zǐ zhī tú de huà， yě jiù shì yī bǎ ruǎn dāo zǐ。 jiǎ rú zāo liǎo bǐ huò liǎo， nǐ yǐ wéi tā jiù zūn nǐ wéi liè shì liǎo me？ bù， nà shí lìng yòu yī fān fēng liáng huà。 cháng bù xìn， kě kàn tā men zěn yàng píng lùn nà sǐ yú sān yī bā cǎn shā de qīng nián ⑧。
　　 cǐ wài， zài wǒ zì jǐ， hái yòu yī diǎn xiǎo yì yì， jiù shì zhè zǒng suàn shì shēng huó de yī bù fēn de hén jì。 suǒ yǐ suī rán míng zhī dào guò qù yǐ jīng guò qù， shén hún shì wú fǎ zhuī niè de， dàn zǒng bù néng nà me jué jué， hái xiǎng jiāng zāo pò shōu liǎn qǐ lái， zào chéng yī zuò xiǎo xiǎo de xīn fén， yī miàn shì mái cáng， yī miàn yě shì liú liàn。 zhì yú bù yuǎn de tà chéng píng dì， nà shì bù xiǎng guǎn， yě wú cóng guǎn liǎo。
　　 wǒ shí fēn gǎn xiè wǒ de jǐ gè péng yǒu， tì wǒ sōu jí， chāo xiě， xiào yìn， gè fèi qù xǔ duō zhuī bù huí lái de guāng yīn。 wǒ de bào dá， què zhǐ néng xī wàng dāng zhè shū yìn dīng chéng gōng shí， huò zhě kě yǐ bó dé gè rén de zhēn xīn yú kuài de yī xiào。 bié de shē wàng， bìng méi yòu shénme； zhì duō， dàn yuàn zhè běn shū néng gòu zàn shí tǎng zài shū tān shàng de shū duī lǐ， zhèng rú bó hòu de dà dì， bù zhì yú róng bù xià yī diǎn xiǎo tǔ kuài。 zài jìn yī bù， kě jiù yòu xiē bù 'ān fēn liǎo， nà jiù shì zhōng guó rén de sī xiǎng， qù wèi， mù xià xìng 'ér hái wèi bèi suǒ wèi zhèng rén jūn zǐ suǒ tǒng yī， pì rú yòu de zhuān 'ài zhān yǎng huáng líng， yòu de què xǐ huān píng diào huāng zhǒng， wú lùn zěn yàng， yī shí dà gài zǒng hái yòu bù xī yī gù de rén bà。 zhǐ yào zhè yàng， wǒ jiù fēi cháng mǎn zú liǎo； nà mǎn zú， gài bù xià yú qǔ dé fù jiā de qiān jīn yún。
　　 yī jiǔ 'èr liù nián shí yuè sān shí dà fēng zhī yè， lǔ xùn jì yú xiàmén。
　　① běn piān zuì chū fā biǎo yú yī jiǔ 'èr liù nián shí yī yuè 'èr shí rì běi jīng《 yǔ sī》 zhōu kān yī liù qī， tí wéi《 〈 fén 〉 de tí jì》。
　　②《 hé nán》　 yuè kān， wǒ guó liú rì xué shēng yī jiǔ qī nián（ qīng guāng xù sān shí sān nián） shí 'èr yuè chuàng bàn yú dōng jīng， chéng kè、 sūn zhú dān děng rén zhù biān。 yī jiǔ yī nián“ xīn chǒu tiáo yuē” hòu zhì xīn hài gé mìng qī jiān， wǒ guó liú rì xué shēng yòu shù qiān rén， qí zhōng duō shù qīng xiàng yú fǎn qīng gé mìng， tā men jìn xíng gè zhǒng fǎn qīng huó dòng， chū bǎn liǎo xǔ duō shū bào。 qí zhōng yòu shí duō zhǒng zá zhì shì yǐ gè shěng liú rì tóng xiāng huì huò gè shěng liú rì tóng rén de míng yì chū bǎn de， nèi róng piān zhòng yú yòu guān gè shěng dāng shí de zhèng zhì、 shè huì hé wén huà wèn tí， cóng shì mín zú mín zhù gé mìng de xuān chuán hé kē xué de qǐ méng xuān chuán， rú《 zhè jiāng cháo》、《 jiāng sū》、《 hàn shēng》、《 dòng tíng bō》、《 yún nán》、《 sì chuān》 děng，《 hé nán》 jiù shì zhè xiē zá zhì zhōng de yī zhǒng。 zuò zhě zài gāi kān fā biǎo de wén zhāng， yòu shōu rù běn shū de《 rén zhī lì shǐ》 děng sì piān， shōu rù《 jí wài jí shí yí bǔ biān》 de《 pò 'è shēng lùn》 hé shōu rù《 lǔ xùn yì wén jí》 dì shí juàn《 yì cóng bǔ》 de《 péi tuàn fēi shī lùn》（ liǎng piān dōushì wèi wán gǎo）。
　　③《 mín bào》　 yuè kān， tóng méng huì de jī guān zá zhì。 yī jiǔ wǔ nián shí yī yuè zài dōng jīng chuàng kān， nèi róng zhù yào shì xuān chuán zī chǎn jiē jí mín zhù gé mìng de zhù zhāng， gòng chū 'èr shí liù qī。 zì yī jiǔ liù nián jiǔ yuè dì qī hào qǐ yóu zhāng tài yán zhù biān。 zhāng tài yán（ 1869 héng 1936）， míng bǐng lín， hào tài yán， zhè jiāng yú háng rén， qīng mò gé mìng jiā、 xué zhě。 tā zài《 mín bào》 fā biǎo de wén zhāng， xǐ yòng gǔ zì hé shēng pì zì jù。 zhè lǐ shuō de shòu《 mín bào》 de yǐng xiǎng， jí zhǐ shòu zhāng tài yán de yǐng xiǎng。
　　④“ xíng nián wǔ shí 'ér zhī sì shí jiǔ nián fēi” yǔ chū《 huái nán zǐ · yuán dào xùn》：“ qú bó yù nián wǔ shí 'ér zhī sì shí jiǔ nián fēi。”
　　⑤ zhè lǐ de jūn zǐ zhī tú hé xià wén de suǒ wèi zhèng rén jūn zǐ， zhǐ dāng shí xiàn dài píng lùn pài de rén men。
　　《 xiàn dài píng lùn》 zhōu kān shì dāng shí yī bù fēn zī chǎn jiē jí dà xué jiào shòu suǒ bàn de yī zhǒng tóng rén zá zhì， yī jiǔ 'èr sì nián shí 'èr yuè chuàng kān yú běi jīng， yī jiǔ 'èr qī nián qī yuè yí zhì shàng hǎi chū bǎn， zhì yī jiǔ 'èr bā nián shí 'èr yuè tíng kān。 tā zhù yào shì kān dēng zhèng lùn， tóng shí yě fā biǎo wén yì chuàng zuò、 wén yì píng lùn。 zhù yào zhuàn gǎo rén shì wáng shì jié、 gāo yī hán、 hú shì、 chén yuán（ bǐ míng xī yíng）、 xú zhì mó、 táng yòu rén děng， yě cǎi yòng yī xiē wài lái tóu gǎo。 qí zhōng hú shì suī méi yòu cān jiā shí jì biān ji， dàn shì shí shàng shì zhè gè kān wù de shǒu lǐng。 zhè pài rén wù hé dì guó zhù yì héng héng tè bié shì měi yīng dì guó zhù yì、 běi yáng jūn fá yǐ jí hòu lái de guó mín dǎng fǎn dòng pài yòu mìqiè de guān xì。 tā men yǐ zì yóu zhù yì de miàn mù chū xiàn， jī jí chōng dāng dì guó zhù yì jí mǎi bàn zī chǎn jiē jí de dài yán rén； tā men bàn de zhè gè kān wù de zhù yào tè sè， jiù shì shí 'ér qū zhé shí 'ér lù gǔ dì fǎn duì dāng shí zài gòng chǎn dǎng lǐng dǎo xià de rén mín qún zhòng de gé mìng dǒu zhēng。 rú wǔ sà yùn dòng fā shēng hòu， hú shì、 chén yuán hé qí tā yī xiē rén dū céng xiān hòu zài gāi kān fā biǎo wén zhāng， wū miè zài gòng chǎn dǎng lǐng dǎo xià yóu gōng rén、 xué shēng hé shì mín suǒ xíng chéng de guǎng dà de fǎn dì yùn dòng。 yī jiǔ 'èr liù nián sān yuè shí bā rì duàn qí ruì zài běi jīng tú shā 'ài guó rén mín shí， gāi kān gōng rán wū miè bèi shā de 'ài guó qún zhòng， tì duàn qí ruì biàn hù。 yī jiǔ 'èr qī nián sì yuè jiǎng jiè shí jǔ xíng fǎn gé mìng zhèng biàn yǐ hòu， gāi kān zhú bù tóu kào jiǎng jiè shí zhèng quán， chéng wéi chì luǒ luǒ de fǎn gòng fǎn rén mín de kān wù。
　　 zuò zhě zài yī jiǔ 'èr wǔ nián zhì yī jiǔ 'èr qī nián zhī jiān， céng bù duàn fā biǎo wén zhāng， duì zhè gè kān wù de fǎn dòng yán lùn jìn xíng dǒu zhēng， jiē chuān liǎo zhè pài rén wù de jiǎ miàn mù hé fǎn dòng běn zhì。 zhè xiē wén zhāng， dū shōu zài běn shū hé《 huá gài jí》、《 huá gài jí xù biān》、《 ér yǐ jí》 zhōng。
　　“ zhèng rén jūn zǐ”， shì dāng shí yōng hù běi yáng jūn fá zhèng fǔ de《 dà tóng wǎn bào》 yú yī jiǔ 'èr wǔ nián bā yuè qī rì de yī piān bào dǎo zhōng， chuī pěng xiàn dài píng lùn pài de huà； lǔ xùn zài zá wén zhōng cháng yǐn yòng tā lái fěng cì zhè yī pài rén。
　　⑥ zhè lǐ shuō de bù mà jūn fá hé xià wén de“ wú qiāng jiē jí”， dū jiàn yú《 xiàn dài píng lùn》 dì sì juàn dì bā shí jiǔ qī（ yī jiǔ 'èr liù nián bā yuè 'èr shí yī rì） shǔ míng hán lú（ jí gāo yī hán） de yī zé《 xián huà》 zhōng， yuán wén shuō：“ wǒ 'èr shí sì fēn de xī wàng yī bān wén rén bǐ cǐ shōu qǐ hù mà de fǎ bǎo， zuò wǒ men yīnggāi zuò de hé zhí dé zuò de shì yè。 wàn yī mà liù liǎo zuǐ， bù néng shōu shù， zhèng kě yǐ tóng nà shí zài kě mà 'ér yòu shí zài bù gǎn mà de rén men， dǒu dǒu fǎ bǎo， jiù shì dào tiān qiáo zǒu zǒu， sì hū yě hái zhí dé xiē！ fǒu zé jì bù gǎn dào tiān qiáo qù， yòu bù kěn bù mà rén， suǒ yǐ zhuān jiāng fǎ bǎo zài wú qiāng jiē jí de tóu shàng luàn jì， nà mò， mà rén chéng rán shì mà rén， què shì gāo 'ào yě nán hū qí wéi gāo 'ào bà。” àn dāng shí běi jīng de xíng chǎng zài tiān qiáo fù jìn。
　　⑦ mù pí dào rén　 yìng zuò mù pí sǎnrén， shì míng dài yí mín jiǎ fú xī de bié hào。 jiǎ fú xī（ yuē 1592 héng 1674）， míng yìng chǒng， shān dōng qū fù rén。 zhè lǐ suǒ yǐn de huà， jiàn yú tā suǒ zhù de《 mù pí sǎnrén gǔ cí》 zhōng guān yú zhōu wǔ wáng miè shāng zhòu wáng de yī duàn：“ duō kuī liǎo sàn yí shēng dìng xià yān fěn jì， xiàn shàng gè xīng zhōu miè shāng de nǚ jiāo wá； …… tā yé men（ àn zhǐ zhōu wén wáng、 wǔ wáng fù zǐ děng） zhòu yè shāng liàng xíng rén zhèng， nà zhòu wáng hú lǐ hú tú zài hēi yǐng pá； jǐ nián jiā ruǎn dāo zǐ gē tóu bù jué sǐ， zhǐ děng dé tài bái qí xuán cái zhī dào mìng yòu chā。” lǔ xùn zài zhè lǐ jiè yòng“ ruǎn dāo zǐ” lái bǐ yù xiàn dài píng lùn pài de fǎn dòng yán lùn。
　　⑧ sān yī bā cǎn 'àn　 yī jiǔ 'èr liù nián sān yuè shí 'èr rì， féng yù xiáng suǒ bù guó mín jūn yǔ fèng xì jūn fá zuò zhàn， rì běn dì guó zhù yì chū dòng jūn jiàn zhī chí fèng jūn， pào jī guó mín jūn， bìng lián hé yīng měi fǎ yì děng guó， yú shí liù rì yǐ zuì hòu tōng dié xiàng běi yáng zhèng fǔ tí chū chè chú dà gū kǒu guó fáng shè bèi děng wú lǐ yào qiú。 sān yuè shí bā rì， běi jīng gè jiè rén mín jī yú 'ài guó yì fèn， zài tiān 'ān mén jí huì kàng yì， huì hòu jié duì fù duàn qí ruì zhí zhèng fǔ qǐng yuàn， yào qiú jù jué bā guó tōng dié， duàn jìng lìng wèi duì kāi qiāng shè jī， dāng chǎng sǐ、 shāng 'èr bǎi yú rén。 cǎn 'àn fā shēng hòu，《 xiàn dài píng lùn》 dì sān juàn dì liù shí bā qī（ yī jiǔ 'èr liù nián sān yuè 'èr shí qī rì） fā biǎo chén xī yíng píng lùn cǐ 'àn de《 xián huà》， wū miè bèi cǎn shā de 'ài guó qún zhòng“ méi yòu shěn pàn lì”， shì shòu liǎo“ mín zhòng lǐng xiù” de qī piàn，“ cān jiā zhǒng zhǒng tā men hái mò míng qí miào de yùn dòng”，“ mào qiāng lín dàn yǔ de xiǎn， shòu jiàn tà sǐ shāng de kǔ！” yòu xiǎn 'è dì bǎ zhè cì cǎn 'àn de zé rèn tuī dào tā men suǒ shuō de“ mín zhòng lǐng xiù” shēn shàng， shuō zhè xiē rén“ fàn liǎo gù yì yǐn rén qù sǐ dì de xián yí”，“ zuì ni蔓 bù xià yú kāi qiāng shā rén zhě” děng děng。 cān kàn《 huá gài jí xù biān》 zhōng de《“ sǐ dì”》、《 kōng tán》 děng piān。

　　guān yú jīn zhī shì， bù qú rán zhě jǐ hé rén zāi？ zì rán zhī lì， jì tīng mìng yú rén jiān， fā zòng zhǐ huī， rú shǐ qí mǎ， shù yǐ qì xiè 'ér yòng zhī； jiāo tōng mào qiān， lì yú qián shí， suī gāo shān dà chuān， wú zú jù hé②； jī lì zhī hài jiǎn； jiào yù zhī gōng quán； jiào yǐ bǎi sì③ qián zhī shè huì， gǎi gé gài wú liè yú shì yě。 shú xiān qū shì， shú xié xíng shì？ chá qí wài zhuàng， suī bù yì yú lí rán， ér shí zé duō yuán kē xué zhī jìn bù。 gài kē xué zhě， yǐ qí zhī shí， lì tàn zì rán jiàn xiàng zhī shēn wēi， jiǔ 'ér dé xiào， gǎi gé suì jí yú shè huì， jì fù liú yǎn， lái jiàn yuǎn dōng， jìn jí zhèn dàn④， ér hóng liú suǒ xiàng， zé shàng hào dàng 'ér wèi yòu zhǐ yě。 guān qí suǒ fā zhī qiáng， sī zú cè suǒ yùn zhī hòu， zhī kē xué shèng dà， jué bù yuán yú yīzhāo。 suǒ qí zhēn yuán， gài yuǎn zài fū xī là， jì 'ér zhōng zhǐ， jǐ yī qiān nián， dì shí qī shì jì zhōng yè， nǎi fù jué wéi dà chuān， zhuàng yì wāng yáng， liú yì màn yǎn， wú yòu duàn jué， yǐ zhì jīn cí。 shí yì pián shēng， rén jiān shēng huó zhī xìng fú， xī yǐ zēng jìn。 dì xiāng kē xué lì lái fā dá zhī shéng jì， zé qín qú jiān kǔ zhī yǐng zài yān， wèi zhī jiào xùn。
　　 xī là luó mǎ kē xué zhī shèng， shū bù xùn yú yì wén。 ěr shí jù zhì， yòu bì sǎ gē lā（ Pythagoras）⑤ zhī shēng lǐ yīn jiē， yà lǐ shì duō dé（ Aristoteles）⑥ zhī jiě pōu qì xiàng 'èr xué， bólātú（ Platon）⑦ zhī《 dì miào sī piān》（ Timaeus） jì《 bāng guó piān》， dí mù kè lí duō（ Demokritos）⑧ zhī“ zhì diǎn lùn”， zhì liú zhì lì xué zé shǔ yú yà lè mì tí shì（ Archimedes） ⑨， jǐ hé zé jiàn yú yòu kè lì（ Eukleides） ⑩， xiè jù xué zé chéng yú xī lún（ Heron） ⑾， cǐ tā xué zhě， yóu nán liè jǔ。 qí yà lì shān dé dà xué ⑿， tè chēng xué zhě yuān sǒu， cáng shū zhì shí wàn yú juàn， jiào yǐ jìn shí， gài wú kuì sè。 ér sī xiǎng zhī wěi miào， yì zhì zú yǐ shuò jīn。 gài 'ěr shí zhì zhě， shí bù jǐn qǐ shàng jǔ zhū xué zhī duān 'ér yǐ， qiě yùn qí sī lǐ， zhì yú jīng wēi， jì zhí jiě yǔ zhòu zhī yuán zhì ⒀， dé lí（ Thales） wèi shuǐ， yà nà kè xī měi nà（ Anaximenes） ⒁ wèi qì， xī lā kè lí duō（ Herakleitos） ⒂ wèi huǒ。 qí shuō wú dāng， gù bù sì yán。 huá huì 'ěr ⒃ cháng yán qí gù yuē， tàn zì rán bì lài fū xuán niàn ⒄， ér xī là xué zhě wú yòu shì， jí yòu yì jí wēi， gài yuán dìng cǐ niàn zhī yì yì， fēi míng xué ⒅ zhī zhù bùwèi gōng yě。（ zhōng lüè） ér 'ěr shí zhū shì， zhí yù yǐ jīn rì wú cáo làn yòng zhī wén zì， jiě yǔ zhòu zhī xuán niǔ ⒆ ér qù zhī。 rán qí jīng shén， zé yì rán qǐ kòu gǔ rén suǒ wèi zhī， yán suǒ tiān rán， bù kěn zhǐ yú fū kuò， fāng zhū jìn shì， zhí wú yōu liè zhī kě yán。 gài shì zhī píng yī shí dài lì shǐ zhě， bāo biǎn suǒ jiā， zhé bù yī zhì， yǐ dāng shí rén wén suǒ xiàn， hé zhī jìn jīn， dé qí chàchí， yīn shēng bù mǎn。 ruò zì shè wéi gǔ zhī yī rén， fǎn qí jiù xīn， bù sī jìn shì， píng yì qiú suǒ， yǔ zhī pī píng， zé suǒ lùn shǐ yún bù wàng， lüè yòu sī lǐ zhī shì， wú bù rán yǐ。 ruò jù cǐ lì yán， zé xī là xué shù zhī lóng， wéi zhì kě bāo 'ér bù kě chù； qí tā yì rán。 shì yòu shěn shén huà wéi mí xìn， chì gǔ jiào wéi jiǎn lòu zhě， xū zì mí zhī tú 'ěr， zú mǐn jiàn yě。 gài fán lùn wǎng gǔ rén wén， jiā zhī xuān zhì， bì qǔ tā zhǒng rén yǔ shì xiāng dāng zhī shí jié， xiāng dù qí suǒ néng zhì 'ér jiào liàng zhī， jué lùn zhī chū， sī jìn zhèng 'ěr。 wéi zhāng huáng jìn shì xué shuō， wú bù běn zhī gǔ rén， yī qiē xīn shēng， xū wéi shào shù， zé yì zhī suǒ zhí， yǔ miè gǔ yì xiāng tóng。 gài shén sī ⒇ yī duān， suī gǔ zhī shèng jīn， fēi wú qián lì， ér xué zé gòu sī yàn shí， bì yǔ shí dài zhī jìn 'ér jù shēng， gǔ suǒ wèi zhī， hòu wú kě kuì， qiě yì wú yōng huì yě。 xī yīng rén shè shuǐ dào yú tiān zhú (22)， qí guó rén 'è 'ér jù zhī， yòu wèi shuǐ dào běn chuàng zì tiān zhú gǔ xián， jiǔ 'ér shù shī， bái rén bù guò qiè qǔ 'ér gēngxīn zhī zhě， shuǐ dào shǐ dà xíng。 jiù guó dǔ gǔ zhī yú， měi zhì bù xī yú zì qī rú shì。 zhèn dàn sǐ bào guó cuì zhī shì， zuò cǐ shuō zhě zuì duō， yī ruò jīn zhī xué shù yì wén， jiē wǒ shù qiānzǎi qián suǒ yǐ jù。 bù zhī yì zhī suǒ zài， jiāng rú tiān zhú zào shuō zhī rén， liáo nòng shù yǐ rù xīn xué， yì chéng shī zhù (23) wǎng shí， shì wéi quán néng 'ér bù kě yuè yě？ suī rán， fēi shì bù xié bù tīng zhī shè huì， yì yòu zuì yān yǐ。
　　 xī là jì líng luò， luó mǎ yì shuāi， ér yà lá bó rén jì qǐ， shòu xué yú nà sī dé lǐ yà yǔ jiù sī (24) rén， fān yì quán shì zhī yè dà shèng； huàn qí xīn yì， wàng xìn yǐ shēng， yú shì kē xué zhī guān niàn mò rán， ér jìn bù yì suì zhǐ。 gài xī là luó mǎ zhī kē xué， zài tàn wèi zhī， ér yà lá bó zhī kē xué， zài mó qián yòu， gù yǐ zhù shū yì zhēng yàn， yǐ píng zhì dài huì tōng， bó lǎn zhī fēng xīng， ér fā jiàn zhī shì shǎo， yǔ zhòu jiàn xiàng， zài dāng shí nǎi yòu shén mì 'ér bù kě cè yǐ。 huái niàn jì 'ěr， suǒ xué suì wàng， kē xué yǐn， huàn shù xīng， tiān xué (25) bù chāng， zhàn xīng (26) dài qǐ， suǒ wèi diǎn jīn tōng yōu (27) zhī shù， jiē yǐ shǔ yě。 gù yì yòu bù kě biǎn zhě， wéi 'ěr shí xué shì， shí fēi lǎnsǎn 'ér wú wéi， jīng shén zhī chí， yīn rù tuì shǒu； tú yǐ fāng shù zhī wù， jiēguǒ nǎi zhǐ yú wú gōng， zhì suǒ zhì lì， gù yòu zú yǐ jīng tàn。 rú dāng shí huí jiào xīn lì， zhèng shì xué shù， xiāng fǔ 'ér zhēng， kě 'ěr tè bá (28) jì bā gé dá dé (29) zhī 'èr dì， duì zhì dōng xī， jìng dǎo xī là luó mǎ zhī xué， chuán zhī qí guó， yòu hǎo dú yà lǐ shì duō dé yǔ bólātú shū。 ér xué xiào yì lín lì， yǐ zhì wén lǐ shù lǐ 'ài zhì zhì xué (30) jí yī yào zhī shì； zhì xué yòu chún jiǔ (31) xiāo liú suān zhī fā míng， shù xué yòu dài shù sān jiǎo zhī jìn bù； yòu fù shè dù cè dì， yǐ bǎi jì shí， xīng biǎo (32) zhī zuò， yì shǐ cǐ qǐng， qí xué shù zhī shèng， gài jǐ shì jiè zhī zhōng shū yǐ。 ér jǐng jiào zǐ dì， fù duō chū rù yú rì sī bā ní yà (33) zhī xué xiào， qǔ yà lá bó kē xué 'ér chuán zhū zōng bāng， jǐng jiào guó zhī xué shù， wéi zhī yī zhèn； dì shí yī shì jì， shǐ shuāi wēi yě。 hè xū lí zuò《 shí jiǔ shì jì hòu yè kē xué jìn bù zhì》， lùn zhī yuē， zhōng shì xué xiào， xián yǐ tiān wén jǐ hé suàn shù yīnyuè wéi gāo děng jiào yù zhī sì fēn kē， xué zhě fēi zhī qí yī， bù zú chēng yòu shìdàng zhī jiào yù； jīn bù yù cǐ， wú tú chǐ zhī。 cǐ qí yán biǎo， yǔ zhèn dàn móu xīn zhī shì， dà hào xīng xué zhě ruò tóng， tè zhōng zhī suǒ zhǐ， nǎi lǐ lùn kē xué jū qí sān， fēi cǐ zhī zhòng yòu xíng yìng yòng kē xué 'ér yòu qí fāng shù zhě， suǒ kě qǔ yǐ zì tú zé qí shuō zhě yě。
　　 shí yà lá bó suī rú shì， ér jǐng jiào zhū guó， zé yú kē xué wú fā yáng。 qiě bù dú bù fā yáng 'ér yǐ， yòu jìn 'ér bìn chì yāo 'ě (34) zhī， wèi rén zhī zuì kě guì zhě， wú yú yú dào dé shàng zhī yì wù yǔ zōng jiào shàng zhī xī wàng， gǒu zhì lì yú kē xué， sī miù yòng qí suǒ néng。 yòu lā kè tǎn dì（ Lactantius） (35) zhě， bǐ jiào zhī néng cái yě， cháng yuē， tàn wàn huì zhī yuán yīn， wèn dà dì zhī dòng dìng， tán yuè biǎo zhī lóng xiàn， jiū xīng chén zhī xuán shǔ， kǎo chéng tiān zhī zhì fēn ， ér jiāo xīn kǔ sī yú cǐ zhū wèn duān zhě， yóu xù chén wèi jiàn zhī guó dū， qí yú wéi bù kě jǐ jí。 xián zhě rú shì， yōng sú kě zhī， kē xué zhī guāng， suì yǐ 'àn dàn。 gù dà shì rú shì， jiū yì bù qǐ yú wú yīn。 zhǔn dīng dá 'ěr（ J ． Tyndall） (36) yán， zé yǐ qí shí luó mǎ jí tā guó zhī dū， dào dé wú bù tuí fèi， jǐng jiào shì yǐ shí qǐ， xuān fú yīn yú píng rén， zhì fēi jí yán， bù zú yǐ jiáo sú， gù zōng tú zhī gòu hài suī duō， ér zhōng dé yǐ zhì shèng。 wéi xīn yì zhī shòu yīng jiǔ， sī hén jì zhī màn huàn yě nán， yú shì suī fèng wéi líng liáng (37) zhī shèng wén， yì yǐ gōng kē xué zhī pàn jué。 jiàn xiàng rú shì， fū hé jìn bù zhī kě qī hū？ zhì jué hòu jiào huì yǔ liè guó zhèng fǔ jiān zhī chōng tū， yì yú jiū zhī shòu fáng， yǔ yòu lì yě。 yóu shì guān zhī， kě zhī rén jiān jiào yù zhū kē， měi bù jí yú zhōng dào， jiá zhāng zé yǐ chí， yǐ shèng zé jiá shuāi， dié dài wǎng lái， wú yòu jì jí。 rú xī là luó mǎ zhī kē xué， yǐ jí shèng chēng， dài yà lá bó xué zhě xīng， zé yī guī yú xué gǔ； jǐng jiào zhū guó， zé jiàn zhì yán zhī jiào， wéi dé yù běn gēn， zhī shí zhī bù jué zhě rú xiàn。 tè yǐ shì shì fǎn fù， shí shì qiān liú， zhōng nǎi yì rán gèng xīng， zhēng zhēng yǐ zhì jīn rì。 suǒ wèi shì jiè bù zhí jìn， cháng qū zhé rú luó xuán， dà bō xiǎo bō， qǐ fú wàn zhuàng， jìn tuì jiǔ zhī 'ér dá shuǐ yì， gài chéng yán zāi。 qiě cǐ yòu bù dú zhī shí yǔ dào dé wéi rán yě， jí kē xué yǔ měi yì zhī guān xì yì rán。 ōu zhōu zhōng shì， huà shì gè yòu yuán zé， dài kē xué jìn， yòu yì yǐ tā yīn， ér měi shù wéi zhī zhōng luò， dài fù zūn shǒu， zé chē miǎn jìn shì 'ěr。 wéi cǐ xiāozhǎng， lùn zhě yì wú lì hài zhī kě yán， gài zhōng shì zōng jiào bào qǐ， yā yì kē xué， shì huò zú yǐ zhèn jīng， ér shè huì jīng shén， nǎi yú cǐ bù wú xǐ dí， xūn rǎn táo yě， yì tāi jiā pā。 èr qiān nián lái， qí sè yì xiǎn， huò wéi lù dé (38)， huò wéi kè líng wēi 'ěr (39)， wéi mí 'ěr dūn (40)， wéi huá shèng dùn (41)， wéi jiā lái lè (42)， hòu shì zhān sī qí yè， jiāng shú wèi zhī bù wěi yú？ cǐ qí chéng guǒ， yǐ cháng jù 'è kē xué zhī shī， chuò rán yòu yú yù yě。 gài wú jiān jiào zōng xué shù měi yì wén zhāng， jūn rén jiān màn yǎn zhī yào zhǐ， dìng qí shú yào， jīn cí wèi néng。 wéi ruò huàn zhì xiǎn zhī shí lì， mó zhì fū zhī fāng shù， zé zhǔn shǐ shí suǒ chuí， dāng fǎn běn xīn 'ér huò 'è guǒ， kě jué lùn 'ér yǐ。 cǐ hé yǐ gù？ zé yǐ rú shì zhǒng rén zhī dé jiǔ， gài yú wén míng zhèng shì 'èr shǐ jiē wèi zhī jiàn yě。
　　 qì jīn suǒ shù， zhǐ yú hūn huáng (43)， ruò qù 'ér qiú míng xīng yú 'ěr shí， zé yì yòu kě yán zhě yī 'èr， rú shí 'èr shì jì yòu mó gé nà sī（ A． Magnus） (44)， shí sān shì jì yòu luò jí péi gēng（ RogerBacon shēng yī 'èr yī sì nián， zhōng guó suǒ xí wén zhě shēng shí liù shì jì yǔ cǐ yì） (45)， cháng zuò shū lùn shī xué zhī gù， huà huī fù zhī cè， zhōng duō míng yán， zhì zú chēng shù； rán qí jiàn zhī yú shì， qù jīn cái bǎi yú nián 'ěr。 shū shǒu jǔ shī xué yuán yīn fán sì： yuē mó gǔ， yuē wěi zhì， yuē ní yú xí， yuē huò yú cháng。 (46) jìn shì huá huì 'ěr yì lùn zhī， jí dāng shí jiàn xiàng， tǒng guī sì yīn， yǔ péi gēng yán shū yì， yīn yī yuē sī bù jiān， èr yuē bēi suǒ， sān yuē bù jiǎ zhī xìng， sì yuē rè zhōng zhī xìng， (47) qiě duō yuán lì yǐ shí zhī。 dīng dá 'ěr hòu chū， yú dì sì yīn yòu wéi yán， wèi rè zhōng fáng xué， gài zhǐ nǎo zhī ruò zhě 'ěr， ruò qí chéng qiáng， nǎi fǎn zú yǐ zhù xué。 kē xué zhě mào， suǒ fā jiàn bì bù duō， cǐ fēi zhì lì shuāi yě， zhèng zuò rè zhōng zhī xìng jiàn wēi gù。 gù rén yòu wèi zhī shí de shì yè， dāng yǔ dào dé lì fēn zhě， cǐ qí shuō wéi bù zhēn， shǐ chéng tuō shì lì zhī biān cè 'ér wéi zhī shí zhī yǐ， zé suǒ yíng wéi， tè kě mǐn zhě 'ěr。 fā jiàn zhī gù， cǐ qí yī yě。 jīn gèng jìn jiū fā jiàn zhī shēn yīn， zé yóu yòu dà yú cǐ zhě。 gài kē xué fā jiàn， cháng shòu chāo kē xué zhī lì， yì yǔ yǐ shì zhī， yì kě yuē fēi kē xué de lǐ xiǎng zhī gǎn dòng， gǔ jīn zhī míng zhī shì， gài rú shì yǐ。 lán kā (48) yuē， shú fǔxiàng rén， ér shǐ dé zhì zhēn zhī zhī shí hū？ bù wéi zhēn zhě， bùwèi kě zhī zhě， gài lǐ xiǎng 'ěr。 cǐ zú jù wéi tiě zhèng zhě yě。 yīng zhī hè xū lí， zé wèi fā jiàn běn yú shèng jué (49)， bù yǔ rén zhī néng lì xiāng guān； rú shì shèng jué， jí míng yuē zhēn lǐfà jiàn zhě。 yòu cǐ jué 'ér zhōng cái yì chéng hóng gōng， rú wú cǐ jué， zé suī tiān zòng zhī cái， shì yì zhōng yú bù jí。 shuō yì zhì shēnqiè 'ér kě tīng yě。 fú lè nà 'ěr (50) yǐ lì shù xué zhī yán jiū yòu míng， cháng jiǎn qí yǒu yuē， míng yù zhī xīn， qù jǐ jiǔ yǐ。 wú jīn suǒ wéi， bù yǐ lìng yù， tè yǐ wú yì zhī jiā shòu 'ěr。 qí tián dàn rú shì。 qiě fā jiàn zhī yù dà yǐ， ér wēi lěi sī (51) xùn qí chéng jiù yú dá 'ěr wén， běn shēng fù qí qín qú yú jí xī huò fǔ， (52) qí qiān xùn yòu rú shì。 gù kē xué zhě， bì cháng tián dàn， cháng xùn ràng， yòu lǐ xiǎng， yòu shèng jué， yī qiē wú yòu， ér néng yí yè jì yú hòu shì zhě， wèi zhī yòu wén。 jí qí tā shì yè， yì xū rú cǐ yǐ。 ruò yuē， cǐ lěi yè zhī yán， jiē kōng xū 'ér wú dāng yú shí yú？ zé yuē rán yì jìn shì shí yì zēng jìn zhī mǔ 'ěr。 cǐ shù qí mǔ， wéi jué zǐ gù， jí yǐ wèi zhī。
　　 qián cǐ hēi 'àn qī zhōng， suī yòu tú fù gǔ (53) zhī yī 'èr wěi rén chū， ér zhōng yì bù néng rú qí suǒ qī， dōng fāng zhī guāng， gài shí zuò yú shí wǔ liù liǎng shì jì qǐng。 wéi líng luò jì jiǔ， sī xiǎng dà huāng， suī jì lǚ qián rén zhī jiù jì， yì bù kě yǐ cù dé， gù zhí jìn shí qī shì jì zhōng yè， rén shǐ chéng wén fū xiǎo shēng， huí gù qí qián， zé gē bái ní（ N． Copernicus） shǒu chū， shuō tài yáng xì， kāi bù lè（ J． Kepler） 〔 ５ ４ 〕 xíng xīng yùn dòng zhī jì xù zhī， cǐ tā yòu gé lǐ lěi 'ā（ GalileoGalilei） (55)， yú xīng lì 'èr xué， duō suǒ fā míng， yòu shàn dǎo rén， shǐ shì sī xué； hòu fù yòu sī dié wén（ S． Stevin） (56) zhī jī xiè xué， jí lè póu dé（ W． Gilbert） (57) zhī cí xué， hā wéi（ W． Har － vey） (58) zhī shēng lǐ xué。 fǎ lǎng xī yì dà lì zhū guó xué xiào， zé jiě pōu zhī xué dà shèng； kē xué xié huì yì shǐ lì， yì zhī lín shè yà kè tè měi（ AccademiadelLincei） (59) jí kē xué yán jiū zhī yuān sǒu yě。 shì yè zhī shèng， zú jīng tàn yǐ。 fū qì yùn suǒ qù jì rú cǐ， zé jié shì zì yǐ dǔ shēng， gù yīng zé yòu fǎ lǎng xī sī péi gēng (60)， fǎ zé yòu tè jiā 'ěr (61)。 péi gēng（ F． Bacon1561 héng 1626） zhù shū， xù gǔ lái kē xué zhī jìn bù， yǔ hé yǐ dá qí zhù de zhī fǎ yuē《 gé zhì xīn jī》。 suī hòu zhī jiēguǒ， bù rú zhù zhě suǒ xī， ér píng yì qí yè， jué bù kě yún bù wěi。 wéi zhōng suǒ zhāng zhù， wéi xún xù nèi zhòu zhī shù， ér bù gèng yún zhēng yàn： hòu yǐ shì duō yà zhī。 gù péi gēng zhī shí， xué fēng zhì yì， dé yī 'èr suǒ mò zhī shì shí， zhé shì wéi dà fǎ zhī qián yīn， péi gēng sī jiáo qí sú， shì zì bù dé bù chì qián gǔ xuán nǐ kuā dà zhī fēng， ér yī piān yú nèi zhòu， zé qí bù chóng wài zhòu (62) zhī shì， gù fēi dé yǐ yǐ。 kuàng cǐ yòu tè wèi zhī yǔ 'ěr， chá qí sī wéi， yì fēi piān fèi； shì suǒ shù lǐ dǒng zì rán jiàn xiàng zhě fán 'èr fǎ： chū yóu jīng yàn 'ér rù gōng lùn (63)， cì gèng yóu gōng lùn 'ér rù xīn jīng yàn。 gù qí yán yuē， shì wù zhī chéng， yǐ shǒu hū， yì yǐ xīn hū？ cǐ bù wán yú yī。 bì yòu jī xiè 'ér fǔ yǐ qí tā， nǎi yǐ jù zú yān。 (64) gài shì yè zhě， chéng yǐ shǒu， yì lài hū xīn zhě yě。 guān yú cǐ yán， zé《 xīn jī lùn》 dì 'èr fēn zhōng， dāng bì yòu yán wài zhòu zhě， rán qí dì 'èr fēn wèi xíng shì yě。 gù yóu shì 'ér péi gēng zhī shù wéi bù wán， fán suǒ zhāng huáng， jǐn zhì jù zú nèi zhòu 'ér zhǐ。 nèi zhòu zhī jù zú zhě， bùwèi rén suǒ néng， qí suǒ chéng jiù， yì wú yú yú shí lì； jiù shí lì 'ér tàn xīn lǐ， qiě gèng jìn 'ér kuī yǔ zhòu zhī dà fǎ， xué zhě nán zhī。 kuàng xuán nǐ suī péi gēng suǒ bù xǐ， ér jīn rì zhī yòu dà gōng yú kē xué， zhì zhū shèng dà zhī yù zhě， shí duō xuán nǐ wéi zhī hū？ rán qí shuō zhī piān yú yī fāng， shì wéi kuāng shì zhī shù kě 'ěr， wú zú shēn nán yě。
　　 hòu sī rén jǐ sān shí nián， yòu tè jiā 'ěr（ R． Descartes1596 héng 1650） shēng yú fǎ， yǐ shù xué míng， jìn shì zhé xué zhī jī， yì lài yǐ lì。 cháng yì rán shàn zūn yí zhī dà cháo， xìn zhēn lǐ zhī yòu zài， yú shì zhuān xīn yī zhì， qiú jī chǔ yú yì shí， mì fāng shù yú shù lǐ。 qí yán yòu yuē， zhì jǐ hé zhě， néng yǐ zhì jiǎn zhī míng lǐ， huì jiě dìng lǐ zhī fán duō。 wú yīn wù fán rén zhì yǐ nèi shì， yì xián dé yǐ rú shì fǎ jiě。 ruò bù yǐ bù zhēn zhě wéi zhēn， ér lǚ dāng lǚ zhī dào， zé shì zhī bù chéng wù zhī bù jiě zhě， jiāng wú yòu yǐ。 (65) gù qí zhé lǐ， gài quán běn wài zhòu 'ér chéng， kuò 'ér yòng zhī， jí yǐ yù kē xué， suǒ wèi yóu yīn rù guǒ， fēi zì guǒ dǎo yīn， wéi qí zhù《 zhé xué yào yì》 zhōng suǒ zì shù， yì tè jiā 'ěr fāng shù zhī běn gēn， sī lǐ zhī shū jī yě。 zhì qí fāng shù， zé lùn zhě yì wèi zhī bù wán， fèng 'ér bù 'èr， bì yì fú yì yú piān yǐ péi gēng zhī nèi zhòu， wéi yú guò zhòng jīng yàn zhě， kě wéi jiù zhèng zhī yòng 'ér yǐ。 ruò qí zhí zhōng， zé piān yú péi gēng zhī nèi zhòu zhě gù fēi， ér dǔ yú tè jiā 'ěr zhī wài zhòu zhě， yì bù yún shì。 èr shù jù yòng， zhēn lǐ shǐ zhāo， ér kē xué zhī yòu jīn rì， yì shí yǐ yòu huì 'èr shù 'ér wéi zhī zhě gù。 rú gé lǐ lěi 'ā， rú hā wéi， rú bō 'ěr（ R． Boyle） (66)， rú nài duān（ I． Newton） (67)， jiē piān nèi zhòu bù rú péi gēng， shǒu wài zhòu bù rú tè jiā 'ěr， zhuó rán dú lì， jū zhōng dào 'ér jīng yíng zhě yě。 péi gēng shēng shí， yú guó mín zhī fù yòu， yǔ shí jiàn zhī jiēguǒ， qǐ wàng jí jiān， yuè bǎi nián， kē xué yì jìn 'ér shì nǎi bù rú qí yì。 nài duān fā jiàn zhì zhuó， tè jiā 'ěr shù lǐ yì zhì jīng， ér shì rén suǒ dé， jǐn nǎo hǎi zhī fù 'ér zhǐ； guó zhī 'ān shū， shēng zhī lè yì， wèi néng huò yě。 tā ruò bō 'ěr lì zhì lì 'èr xué zhēng shí zhī fǎ， bā sī jiā 'ěr（ B． Pascal） (68) jì duō liè shè lí（ E． Torricelli） (69) cè dà qì zhī liàng， mó lè bì qí（ M． Malpighi） (70) děng jīng guān pǐn zhī lǐ， ér gōng yè rú gù， jiāo tōng wèi liáng， kuàng yè yì wú suǒ jìn yì， wéi yǐ jī xiè xué zhī jiēguǒ， shǐ jiàn jí cū zhī shí chén biǎo 'ér yǐ。 zhì shí bā shì jì zhōng yè， yīng fǎ dé yì zhū guó kē xué zhī shì bèi chū， zhì xué shēng xué dì xué zhī jìn bù， càn rán kě guān， wéi suǒ yǐ fú shè huì zhě ruò hé， zé lùn zhě shàng nán yú zhì duì。 dài yùn niàng jì jiǔ， shí yì nǎi zhāo， dāng tóng shì jì mò yè， qí xiào hū dà zhù， jǔ gōng yè zhī xiè jù zī cái， zhí wù zhī zī zhí fán yǎng， dòng wù zhī xùmù gǎi liáng， wú bù méng kē xué zhī zé， suǒ wèi shí jiǔ shì jì zhī wù zhì wén míng， yì jí pēi tāi yú shì shí yǐ。 hóng bō hào rán， jīng shén yì yǐ zhèn， guó mín fēng qì， yīn 'ér yī xīn。 gù zhì kē xué zhī jié shì， zé bù yǐ shì yīng xīn yě， rú qián suǒ yán， gài jǐn yǐ zhī zhēn lǐ wéi wéi yī zhī yí de， kuò nǎo hǎi zhī bō lán， sǎo xué qū zhī huāng huì， yīn jǔ qí shēn xīn shí lì， rì tàn zì rán zhī dà fǎ 'ér yǐ。 ěr shí zhī kē xué míng jiā， wú bù rú shì， rú hóu shī lè（ J． Herschel） (71) jì lā bù lā（ S． deLaplace） (72) zhī yú xīng xué， yáng jù（ Th． Young） (73) jì fú lè nà 'ěr（ A． Fresnel） zhī yú guāng xué， ōu sī dì dé（ H． C． Oersted） (74) zhī yú lì xué， lán má kè（ J． deLamarck） zhī yú shēng xué， dié kàng tuó 'ěr（ A． deCandolle） (75) zhī yú zhí wù xué， wēi nà（ A． G． Werner） (76) zhī yú kuàng wù xué， hā dūn（ J． Hutton） (77) zhī yú dì xué， wǎ tè（ J． Watt） (78) zhī yú jī xiè xué， qí yóu zhù zhě yě。 shì chá suǒ yí， qǐ zài shí lì zāi？ rán fáng huǒ dēng zuò yǐ， qì jī chū yǐ， kuàng shù xīng yǐ。 ér shè huì zhī 'ěr mù， nǎi dú zhèn jīng yòu cǐ diǎn， rì sòng dāng qián zhī jiēguǒ， yú xué zhě dú jiá rán 'ér zhì zhī。 dàoguǒwéiyīn， mò shèn yú cǐ。 yù yǐ qiú jìn， dài wú yì gǔ biān yú mǎ lè yú， fū 'ān dé rú suǒ qī？ dì wèi wéi kē xué zú yǐ shēng shí yè， ér shí yè gèng wú lì yú kē xué， rén jiē mù kē xué zhī róng， zé yòu bù rú shì yě。 shè huì zhī shì fán， fēn yè zhī yào qǐ， rén zì bù dé bù yòu suǒ zhuān， xiāng hù wéi yuán， yú yǐ liǎng jìn。 gù shí yè zhī méng yì yú kē xué zhě gù duō， ér kē xué dé shí yè zhī zhù zhě yì fēi xiān。 jīn shì zhì shēn yú yě rén zhī zhōng， xiǎn jìng héng jī (79) bù sì yán， jí chún jiǔ bō lí， yì bù kě zhì， zé kē xué zhě jiāng hé rú， jǐn dé yùn qí sī lǐ 'ér yǐ。 sī lǐ gū yùn， cǐ yǎ diǎn jì yà lì shān dé fǔ kē xué zhī suǒ yǐ zhōng shuāi yě。 shì duō gòng qí bēi xǐ， gài yì chéng yán yě fū。
　　 gù zhèn tā guó zhī qiáng dà， lì rán zì wēi， xīng yè zhèn bīng zhī shuō， rì téng yú kǒu zhě， wài zhuàng gù ruò chéng rán (80) jué yǐ， àn qí shí zé jǐn huàn yú dāng qián zhī wù， ér wèi dé qí zhēn dì。 fū 'ōu rén zhī lái， zuì huàn rén zhě， gù mò qián jǔ 'èr shì ruò， rán cǐ yì fēi běn dǐ 'ér tè pā yè 'ěr。 xún qí gēn yuán， shēn wú dǐ jí， yī yú zhī xué， fū hé lì yān。 gù zhù zhě yú cǐ， yì fēi wèi rén bì yǐ kē xué wéi xiān wù， dài qí jiēguǒ zhī chéng， shǐ yǐ zhèn bīng xīng yè yě， tè xìn jìn bù yòu xù， màn yǎn yòu yuán， lǜ jǔ guó wéi zhī yè zhī qiú， ér wú yī 'èr shì xún qí běn， zé yòu yuán zhě rì cháng， zhú mò zhě réng lì bō (81) ěr。 jū jīn zhī shì， bù yǔ gǔ tóng， zūn shí lì kě， mó fāng shù yì kě， ér yòu bùwèi dà cháo suǒ piào fàn， yì rán dāng héng liú， rú gǔ xián rén， néng bō jiāng lái zhī jiā guǒ yú jīn cí， yí yòu gēn zhī fú zhǐ yú zōng guó zhě， yì bù néng bù yào qiú yú shè huì， qiě yì dāng wéi shè huì yào qiú zhě yǐ。 dīng dá 'ěr bù yún hū： zhǐ zhǔmù yú wài wù， huò dàn yǐ zhèng shì zhī gǎn， ér wù fán shì zhī zhēn zhě， měi wèi bāng guó 'ān wēi， yī xì yú zhèng zhì zhī sī xiǎng， gù zhì gōng zhī lì shǐ， zé lì zhèng qí bù rán。 fū fǎ zhī yòu jīn rì yě， nìngyòu tā yīn yé？ tè yǐ kē xué zhī cháng， shèng tā guó 'ěr。 qiān qī bǎi jiǔ shí 'èr nián zhī biàn， (80) quán 'ōu 'áo rán， zhēng zhí gān gē yǐ gōng fǎ guó， lián jūn sì qí wài， nèi hòng xīng yú zhōng， wǔ kù kōng xū， zhàn shì duō sǐ， jì bù néng yǐ pí zú dāng ruì bīng， ér yòu wú liáng yǐ jì shǒu zhě， wǔ rén fǔ jiàn 'ér shì tài kōng， zhèng jiā yǐn lèi 'ér bēi lái rì， shù shǒu xián hèn， sì tiān yùn yǐ。 ér shí zhī zhèn zuò qí guó rén zhě hé rén？ zhèn bù qí wài dí zhě yòu hé rén？ yuē， kē xué yě。 qí shí xué zhě， wú bù jìn qí xīn lì， jié qí zhì néng， jiàn bīng shì bù zú， zé bǔ yǐ fā míng， wǔ jù bù zú， zé bǔ yǐ fā míng， dāng fáng shǒu zhī jì， jí zhī yòu kē xué zhě zài， ér hòu zhī zhàn shèng bì yǐ。 rán cǐ yóu kě yuē dīng dá 'ěr zì zhì kē xué， yīn 'ā suǒ hǎo 'ér lì yán 'ěr， rán zhèng yǐ 'ā luó gē (83) zhī suǒ zài shū， nǎi yì míng qí bù wàng， shū suǒ jì yuē， shí gōng huì zhēng jiǔ shí wàn rén， gài yù wài dí zhī sì jí， shí fēi cǐ bù shèng yòng 'ěr。 ér rén bù rú shù； zhòng nǎi dà jù。 jiā yǐ wǔ kù jiǔ kōng， zhàn bèi bù zú， gù mù qián zhī jí， yòu fēi rén lì suǒ néng jiù zhě。 gài shí suǒ bì yào， shǒu wéi dàn yào， ér yuán liào xiāo shí， nǎng xī lái zì yìn dù， zhì cǐ shí suì qióng。 cì wéi qiāng pào， ér fǎ dì chǎn tóng bù duō， bì yǎng 'é yīng yìn dù zhī gěi， zhì jīn yì jué。 sān wéi gāng tiě， rán píng rì yì qǔ zhū wài guó， zhì zào zhī shù， wú zhī zhī zhě。 yú shì xíng zuì hòu zhī cè， jí tōng guó xué zhě， kāi huì yì zhī， qí zuì yào 'ér zuì nán dé zhě wéi huǒ yào。 zhèng fǔ shǐ zhě jiē zhī bù néng chéng， tàn yuē， xiāo shí 'ān zài？ shēng wèi jué， xué zhě mèng qí (84) jí qǐ yuē， yòu zhī。 zhì shìdàng zhī dì， rú mǎ jiù tǔ cāng zhōng， yòu xiāo shí wú liàng， wéi rǔ suǒ mèng xiǎng bù dào zhě。 shì bǐng tiān cái， jiā yǐ zhī shí， ài guó chū yú zhì chéng， nǎi bì nì hé shì yuē， wú néng jí qí tǔ wéi zhī， bù yuè sān rì， huǒ yào jiù yǐ， yú shì yǐ zhì jiǎn zhī fǎ， xiǎo yù guó zhōng， lǎo ruò fù zhì， xī néng zhì zào， é qǐng jiān quán fǎ guó rú dà gōng chǎng yě。 cǐ wài yòu zhì xué jiā， yǐ fǎ huà fēn zhōng tóng， yòng zuò wǔ qì， ér liàn tiě xīn fǎ yì shǔ yú shì shí， fán zhù dāo jiàn qiāng xiè， wú bù kě yòng guó chǎn。 róu pí shù yì bù rì jìng chéng， zhì lǚ zhī wéi， yīn yǐ bù kuì。 ěr shí suǒ chēng yì zhī qì qiú jì kōng qì zhōng zhī diàn bào (85)， yì jūn gǎi liáng kuò zhāng， yòng zhī zhēng zhàn， qián zhě jí mó luò (86) jiāng jūn chéng zhī tàn dí zhèn， dé qí qíng shí， yīn zhì shū shèng zhě yě。 dīng dá 'ěr nǎi lùn yuē， fǎ guó 'ěr shí， shí shēng 'èr wù， yuē： kē xué yǔ 'ài guó。 qí zhì yòu lì zhě， wéi mèng qí（ Monge） yǔ jiā 'ěr nuò（ Carnot） (87)， yǔ yòu lì zhě， wéi fú lè kè luò (88)， mù lè huì (89)， jì bā liè kè lí (90) zhī tú。 dà yè zhī chéng， cǐ qí shū niǔ。 gù kē xué zhě， shén shèng zhī guāng， zhào shì jiè zhě yě， kě yǐ 'è mò liú 'ér shēng gǎn dòng。 shí tài， zé wéi rén xìng zhī guāng； shí wēi， zé yóu qí líng gǎn， shēng zhěng lǐ zhě rú jiā 'ěr nuò， shēng qiáng zhě qiáng yú ná pō lún (91) zhī zhàn jiāng yún。 jīn shì zǒng guān qián lì， běn gēn zhī yào， dòng rán kě zhī。 gài mò suī yì néng càn làn yú yī shí， ér suǒ zhái bù jiān， qǐng kè kě yǐ jiāo cuì， chǔ néng yú chū， shǐ cháng jiǔ 'ěr。 gù yóu yòu bù kě hū zhě， wéi dāng fáng shè huì rù yú piān， rì qū 'ér zhī yī jí， jīng shén jiàn shī， zé pò miè yì suí zhī。 gài shǐ jǔ shì wéi zhī shí zhī chóng， rén shēng bì dà guī yú kū jì， rú shì jì jiǔ， zé měi shàng zhī gǎn qíng lí， míng mǐn zhī sī xiǎng shī， suǒ wèi kē xué， yì tóng qù yú wú yòu yǐ。 gù rén qún suǒ dāng xī jì yào qiú zhě， bù wéi nài duān yǐ yě， yì xī shī rén rú xiá sī pī 'ěr（ Shakespeare） (92)； bù wéi bō 'ěr， yì xī huà shī rú luò fěi luó（ Raphaelo） (93)； jì yòu kāng dé， yì bì yòu yuèrén rú péi dé hē fēn（ Beethoven） (94)； jì yòu dá 'ěr wén， yì bì yòu wén rén rú jiā lái lè（ Garlyle）。 fán cǐ zhě， jiē suǒ yǐ zhì rén xìng yú quán， bù shǐ zhī piān yǐ， yīn yǐ jiàn jīn rì zhī wén míng zhě yě。 jiē fū， bǐ rén wén shǐ shí zhī suǒ chuí shì， gù rú shì yǐ！
　　 yī jiǔ qī nián zuò。
　　　 ※　※※
　　① běn piān zuì chū fā biǎo yú yī jiǔ bā nián liù yuè《 hé nán》 yuè kān dì wǔ hào， shǔ míng lìng fēi。
　　② jù hé yì jí zǔ gé。
　　③ bǎi sì jí bǎi nián。
　　④ zhèn dàn gǔ dài yìn dù duì zhōng guó de chēng hū。
　　⑤ bì sǎ gē lā（ yuē qián 580 héng qián 500） tōng yì bì dá gē lā sī， gǔ dài xī là shù xué jiā、 zhé xué jiā。 tā rèn wéi shù shì wàn wù de běn zhì， yòu bǎ yīnyuè de hé xié guī jié wéi shù xué de guān xì， cóng zhè gè lǐ lùn chū fā qù shí yàn yīn lǜ， zhī dào yīn de gāo dī xì gēn jù yīn bō de cháng duǎn 'ér dìng， yīn cǐ fā xiàn liǎo yīn jiē。 tā yòu fā xiàn liǎo shù xué shàng de“ bì dá gē lā sī dìng lǐ”。 zhè lǐ de“ shēng lǐ” sì yìng zuò“ shù lǐ”。
　　⑥ yà lǐ shì duō dé（ qián 384 héng qián 322） gǔ xī là zhé xué jiā。 tā jù yòu biàn zhèng fǎ sī xiǎng， ēn gé sī chēng tā wéi gǔ dài shì jiè de hēi gé 'ěr。 tā duì jiě pōu xué、 qì xiàng xué、 lún lǐ xué、 měi xué děngdōu yòu yán jiū。 zhù yào zhù zuò yòu《 gōng jù lùn》、《 xíng 'ér shàng xué》、《 wù lǐ xué》、《 shī xué》 děng。
　　⑦ bólātú（ qián 427 héng qián 347） gǔ xī là zhé xué jiā， kè guān wéi xīn zhù yì zhě。《 dì miào sī piān》 hé《 bāng guó piān》 shì tā suǒ zhù《 duì huà jí》 zhōng de liǎng piān。《 dì miào sī piān》 jīn yì《 dì mài 'ōu piān》， shì guān yú yǔ zhòu shēng chéng de lǐ lùn；《 bāng guó piān》 jīn yì《 lǐ xiǎng guó》， shì guān yú zhèng zhì shè huì guān diǎn de chǎn shù。
　　⑧ dí mù kè lí duō（ yuē qián 460 héng qián 370） tōng yì dé mó kè lì tè， gǔ xī là wéi wù zhù yì zhé xué jiā， yuán zǐ lùn de chuàng shǐ rén zhī yī。“ zhì diǎn lùn”， jí yuán zǐ lùn， rèn wéi shì jiè shì yóu yuán zǐ hé xū kōng suǒ zǔ chéng， yuán zǐ zài xū kōng zhōng yǒng yuǎn dì yùn dòng zhe； tā bù kě shèn tòu， bù kě fēn gē， yǒng yuǎn bù biàn， shù mù wú xiàn。 zì rán jiè wàn wù jí yóu zhè zhǒng yuán zǐ hù xiāng jié hé 'ér chéng。
　　⑨ yà lè mì tí shì（ yuē qián 287 héng qián 212） tōng yì 'ā jī mǐ dé， gǔ xī là shù xué jiā、 lì xué jiā。 tā fā xiàn gàng gān、 fú lì děng dìng lǐ。 zhù yòu《 lùn qiú miàn hé zhù miàn》、《 lùn fú tǐ》、《 lùn lì xué lǐ lùn de fāng fǎ》 děng。 liú zhì lì xué， jí liú tǐ lì xué。
　　⑩ yòu kè lì（ yuē qián 330 héng qián 275） tōng yì 'ōu jǐ lǐ dé， gǔ xī là shù xué jiā。 tā de《 jǐ hé yuán běn》 shì shì jiè shàng zuì zǎo de yī bù yòu xì tǒng de shù xué zhù zuò， shì xiàn dài jǐ hé xué de jī chǔ。
　　⑾ xī lún（ gōng yuán yī shì jì qián hòu） gǔ xī là shù xué jiā、 wù lǐ xué jiā。 zài jī xiè xué hé liú tǐ jìng lì xué shàng yòu xǔ duō fā xiàn， yòu chuàng lì sān jiǎo xíng miàn jī de gōng shì。 zhù yòu《 jǐ hé xué》、《 kōng qì lì xué》、《 dù liàng》 děng。 xiè jù xué， jí jī xiè xué。
　　⑿ yà lì shān dé dà xué zhǐ yà lì shān dà tú shū guǎn。 gōng yǔn qián sān shì jì chū jiàn yú 'āi jí yà lì shān dà chéng， guǎn nèi cáng shū fēng fù， xué zhě yún jí， yán jiū gè zhǒng xué kē， xíng chéng dāng shí guó jì xìng de xué shù yán jiū zhōng xīn。 gōng yuán qián sì shí bā nián luó mǎ rén rù qīn shí bèi fén shāo guò bàn， cán cún bù fēn chuán shuō yú gōng yuán liù sì yī nián 'ā lā bó rén gōng rù gāi chéng shí bèi huǐ。
　　⒀ yuán zhì zhǐ yuán sù。
　　⒁ yà nà kè xī měi nà（ yuē qián 588 héng yuē qián 525） tōng yì 'ā nà kè xī mǐ ní， gǔ xī là wéi wù zhù yì zhé xué jiā、 zì rán kē xué jiā。 tā bǎ kōng qì dāng zuò běn yuán， rèn wéi tā shì wú xiàn de， wàn wù dū cóng tā chǎn shēng， yòu fù guī yú tā。 zhù yòu《 lùn zì rán》， yǐ shī chuán。
　　⒂ xī lā kè lí duō（ yuē qián 540 héng yuē qián 480） tōng yì hè lā kè lì tè， gǔ xī là wéi wù zhù yì zhé xué jiā。 tā jù yòu fēng fù de zì fā de biàn zhèng fǎ sī xiǎng， liè níng chēng tā wéi biàn zhèng fǎ de diàn jī rén zhī yī。 tā rèn wéi yǔ zhòu wàn wù dū qǐ yuán yú huǒ， huǒ shì wàn wù de běn yuán。 zhù yòu《 lùn zì rán》。
　　⒃ huá huì 'ěr（ W． Whewell， 1794 héng 1866） yīng guó zhé xué jiā、 kē xué shǐ jiā。 zhù yòu《 guī nà kē xué de lì shǐ》 děng。
　　⒄ xuán niàn chōu xiàng gài niàn。
　　⒅ míng xué jí luó ji xué。
　　⒆ xuán niǔ 'ào miào de guān jiàn。
　　⒇ shén sī zhǐ lǐ xiǎng huò xiǎng xiàng。
　　 shuǐ dào rì yǔ， jí zì lái shuǐ。
　　(22) tiān zhú wǒ guó gǔ dài duì yìn dù de chēng hū。
　　(23) shī zhù zhǐ gǔ dài jì sì shí rèn shī hé zhù de rén。 shī， dài biǎo shòu jì zhě； zhù， xiàng shī zhù gào zhě。 shī zhù yǐn shēn wéi chóng bài。《 zhuāng zǐ · gēng sāng chǔ》：“ zǐ hú bù xiāng yǔ shī 'ér zhù zhī。”
　　(24) nà sī dé lǐ yà（ Nestorians） jí jī dū jiào zhōng de niè sī tuō lì pài， wǒ guó gǔ chēng jǐng jiào。 jiù sī（ Jews）， jīn yì yóu tài。
　　(25) tiān xué tiān wén xué。
　　(26) zhàn xīng jí“ zhàn xīng shù”， yǐ guān chá xīng chén yùn xíng yù yán rén shì huò fú de yī zhǒng wū shù。
　　(27) diǎn jīn jí“ liàn jīn shù”， zhōng gǔ shí dài qǐ yuán yú 'ā lā bó de yī zhǒng fāng shù。 tōng yōu， jí“ jiē shén xué”， rèn wéi yóu zhí jué huò mò shì kě yǐ yǔ shén guǐ jiāo tōng。
　　(28) kě 'ěr tè bá（ Cordoba） tōng yì kē 'ěr duō wǎ， xī bān yá dì míng。 gōng yuán bā shì jì shí， ā lā bó wēng mǐ yà zú qīn rù xī bān yá hòu suǒ jiàn lì de bái yī dà shí guó（ jí xī sà lā sēn dì guó） dedōu chéng， shì 'ōu zhōu zhōng shì jì kē xué yǔ yì shù de zhōng xīn zhī yī。
　　(29) bā gé dá dé（ Baghdad） tōng yì bā gé dá， měi suǒ bù dá mǐ yà dì míng， jīn yī lā kè de shǒu dū。 gōng yuán qī shì jì mò， ā lā bó 'ā bá sī zú suǒ jiàn lì de hēi yī dà shí guó（ jí dōng sà lā sēn dì guó） dedōu chéng， jiàn yòu tú shū guǎn jí dà xué。
　　(30) lǐ 'ài zhì zhì xué jí xiū cí xué、 shù xué、 zhé xué、 huà xué。
　　(31) chún jiǔ jí yǐ chún， tōng chēng jiǔ jīng。
　　(32) xīng biǎo jí xīng tǐ yùn xíng biǎo， zhù míng de yòu tuō lè tǎn（ Toletan） xīng biǎo hé yà fēng shā（ Alphonso） xīng biǎo。
　　(33) rì sī bā ní yà jí xī bān yá。 rì sī bā ní yà zhī xué xiào， zhǐ shè zài kē 'ěr duō wǎ de dà xué。
　　(34) tiān 'ě 'è zhǐ。
　　(35) lā kè tǎn dì（ yuē 250 héng 330） gǔ luó mǎ lā dīng yǔ xiū cí xué jiā。 chū shēng yú fēi zhōu。 tā xìn yǎng jī dū jiào， zhù yòu《 shén zhī jiào》 děng。
　　(36) dīng dá 'ěr（ 1820 héng 1893） tōng yì dīng duó 'ěr， yīng guó wù lǐ xué jiā。 zhù yòu《 rè héng héng yī zhǒng yùn dòng xíng shì》、《 lùn shēng》 děng。
　　(37) líng liáng jīng shén shí liáng。
　　(38) lù dé（ M． Luther， 1483 héng 1546） jí mǎ dīng · lù dé， dé guó shí liù shì jì zōng jiào gǎi gé yùn dòng de chàng dǎo zhě。
　　(39) kè líng wēi 'ěr（ O． Cromwell， 1599 héng 1658） tōng yì kè lún wēi 'ěr， yīng guó zhèng zhì jiā。 tā lǐng dǎo liǎo shí qī shì jì yīng guó zī chǎn jiē jí gé mìng， yú yī liù sì jiǔ nián pàn chù yīng wáng chá lǐ yī shì sǐ xíng， xuān bù yīng guó wéi gòng hé guó。
　　(40) mí 'ěr dūn（ J． Milton， 1608 héng 1674） tōng yì mí 'ěr dùn， yīng guó shī rén、 zhèng lùn jiā。 kè lún wēi 'ěr gòng hé zhèng fǔ shí céng rèn guó huì mì shū。 zhù yào zhù zuò yòu《 shī lè yuán》、《 wéi yīng guó rén shēng biàn》 děng。
　　(41) huá shèng dùn（ G． Washington， 1732 héng 1799） měi guó zhèng zhì jiā。 tā lǐng dǎo yī qī qī wǔ nián zhì yī qī bā sān nián měi guó fǎn duì yīng guó zhí mín tǒng zhì de dú lì zhàn zhēng， shèng lì hòu rèn měi guó dì yī rèn zǒng tǒng。
　　(42) jiā lái lè（ T． Carlyle， 1795 héng 1881） tōng yì kǎ lāi 'ěr， yīng guó zhù zuò jiā、 lì shǐ xué jiā。 tā cóng guì zú lì chǎng chū fā， pī pàn jiē lù liǎo zī běn zhù yì zhì dù。 zhù yòu《 lùn yīng xióng yǔ yīng xióng chóng bài》、《 fǎ guó gé mìng shǐ》 děng。
　　(43) hūn huáng zhǐ hēi 'àn de shí dài。
　　(44) mó gé nà sī（ 1193 héng 1280） dé guó zhé xué jiā、 zì rán kē xué jiā。 tā zhù zhòng shí yàn， duì dòng wù xué hé zhí wù xué dōuyòu yán jiū。
　　(45) luò jí péi gēng（ yuē 1214 héng yuē 1292） tōng yì luó jí 'ěr · péi gēn， yīng guó zhé xué jiā， shí yàn kē xué de qián qū zhě。 zhù yòu《 dà zhù zuò》、《 xiǎo zhù zuò》 děng。“ zhōng guó suǒ xí wén zhě”， zhǐ fú lán xī sī · péi gēn， jiàn běn piān zhù (60)。
　　(46) luó jí 'ěr · péi gēn lùn shù zào chéng rén lèi wú zhī de sì gè yuán yīn shì： yī、 chóng bài quán wēi； èr、 yīn xún jiù xí； sān、 gù zhí piān jiàn； sì、 kuáng wàng zì fù。 jiàn tā suǒ zhù《 dà zhù zuò》 yī shū。
　　(47) huá huì 'ěr suǒ shuō dāng shí xué shù shuāi wēi de sì gè yuán yīn shì： yī、 guān niàn bù què dìng； èr、 jīng yuàn xué pài de fán suǒ zhé xué； sān、 shén mì zhù yì； sì、 dān píng rè qíng 'ér bù píng lǐ zhì de zhù guān wǔ duàn。 jiàn tā suǒ zhù《 guī nà kē xué de lì shǐ》 yī shū。
　　(48) lán kā（ L． vonLange， 1795 héng 1886） tōng yì lán kè， dé guó lì shǐ xué jiā。 zhù yòu《 shì jiè shǐ》、《 luó mǎ jiào huáng shǐ》 děng。
　　(49) shèng jué líng gǎn。
　　(50) fú lè nà 'ěr（ A． J． Fresnel， 1788 héng 1827） tōng yì fěi niè 'ěr， fǎ guó wù lǐ xué jiā、 shù xué jiā。 tā yòng shí yàn zhèng míng liǎo guāng de bō dòng xìng， chuàng guāng xué shàng de“ bō dòng shuō”， bìng jiàn lì liǎo yòu guān de shù xué lǐ lùn yǐ shuō míng guāng bō yǎn shè de guī lǜ xìng。 zhù yòu《 guāng de yǎn shè》 děng。
　　(51) wēi lěi sī jí huá lāi shì， cān kàn běn juàn dì 23 yè zhù (38)。
　　(52) běn shēng（ R． W． Bunsen， 1811 héng 1899）， dé guó huà xué jiā。 zhù yòu《 qì tǐ cè dìng fǎ》 děng。 jí xī huò fǔ（ G． R． Kirchhoff， 1824 héng 1887）， tōng yì jī 'ěr huò fū， dé guó wù lǐ xué jiā。 zhù yòu《 shù xué wù lǐ jiǎng zuò》 děng。 tā yǔ běn shēng yú yī bā wǔ jiǔ nián gòng tóng wán chéng“ guāng pǔ fēn xī”。
　　(53) fù gǔ zhè lǐ zhǐ fǎn duì zhōng shì jì hēi 'àn de zōng jiào tǒng zhì， fù xīng gǔ xī là de kē xué wén huà。
　　(54) kāi bù lè（ 1571 héng 1630） tōng yì kāi pǔ lè， dé guó tiān wén xué jiā。 tā yán jiū xíng xīng yùn dòng de guǐ dào， fā xiàn liǎo xíng xīng yùn dòng de sān dà dìng lǜ， bèi chēng wéi“ kāi pǔ lè dìng lǜ”。 zhù yòu《 lì tǐ jǐ hé xué》 děng。
　　(55) gé lǐ lěi 'ā（ 1564 héng 1642） tōng yì gā lì lüè， yì dà lì wù lǐ xué jiā、 tiān wén xué jiā。 tā shì lì xué yuán lǐ de fā xiàn zhě， què dìng liǎo guàn xìng dìng lǜ、 zì yóu luò tǐ dìng lǜ hé hé lì dìng lǜ。 yī liù jiǔ nián shǒu xiān yòng wàng yuǎn jìng guān chá hé yán jiū tiān tǐ， zhèng shí liǎo gē bái ní de yǔ zhòu tài yáng zhōng xīn shuō。 zhù yòu《 liǎng zhǒng xīn kē xué de duì huà》、《 guān yú liǎng zhǒng shì jiè tǐ xì de duì huà》 děng。
　　(56) sī dié wén（ 1548 héng 1620） hé lán shù xué jiā、 wù lǐ xué jiā。 duì jìng lì xué fāng miàn de lì de píng héng guān xì yòu bù shǎo chǎn fā。 zhù yòu《 jìng lì xué jí liú tǐ lì xué》 děng。
　　(57) dé（ 1544 héng 1603） tōng yì jí 'ěr bó tè， yīng guó wù lǐ xué jiā、 yī xué jiā。 duì yú cí xué yòu bù shǎo gòng xiàn， chuàng lì cí qì fēn zǐ shuō。 zhù yòu《 cí shí lùn》 děng。
　　(58) hā wéi（ 1578 héng 1657） yīng guó yī xué jiā。 tā fā xiàn liǎo xuè yè xún huán xiàn xiàng， shǐ shēng lǐ xué què lì wéi kē xué。 zhù yòu《 dòng wù xīn xuè yùn dòng de jiě pōu yán jiū》 děng。
　　(59) lín shè yà kè tè měi jí yì dà lì de kē xué yuàn， yī liù sān nián chuàng lì yú luó mǎ。
　　(60) péi gēng tōng yì fú lán xī sī · péi gēn， jìn dài yīng guó wéi wù zhù yì zhé xué jiā， shí yàn kē xué de chuàng shǐ rén。 zhù yòu《 xīn gōng jù》（ jí wén zhōng suǒ shuō de《 gé zhì xīn jī》、《 xīn jī lùn》）、《 lùn kē xué de jià zhí hé fā zhǎn》 děng。
　　(61) tè jiā 'ěr tōng yì dí kǎ 'ér， fǎ guó zhé xué jiā、 shù xué jiā hé wù lǐ xué jiā， jiě xī jǐ hé xué de chuàng shǐ rén。 tā de zhé xué sī xiǎng qīng xiàng yú 'èr yuán lùn。 zhù yòu《 zhé xué yuán lǐ》（ jí wén zhōng suǒ shuō de《 zhé xué yào yì》）、《 fāng fǎ lùn》 děng。
　　(62) wài zhòu jí yǎn yì fǎ。
　　(63) gōng lùn jí dìng lǐ。
　　(64) péi gēn de zhè duàn huà， jiàn yú tā de zhù zuò《 xīn gōng jù》 dì yī juàn dì 'èr tiáo。
　　(65) dí kǎ 'ér de zhè duàn huà， jiàn yú tā de zhù zuò《 fāng fǎ lùn》 dì 'èr biān。
　　(66) bō 'ěr（ 1627 héng 1691） tōng yì bō yì 'ěr， yīng guó wù lǐ xué jiā、 huà xué jiā。 tā yòng shí yàn chǎn míng qì yā shēng jiàng de yuán lǐ， fā xiàn zhù míng de“ bō yì 'ěr dìng lǜ”； tā zài huà xué fēn xī fāng miàn yě yòu zhòng yào gòng xiàn。 zhù yòu《 guān yú kōng qì tánxìng jí qí xiào yìng de wù lǐ héng héng lì xué de xīn shí yàn》、《 guān yú yán sè de shí yàn yǔ xiǎng fǎ》 děng。
　　(67) nài duān（ 1642 héng 1727） tōng yì niú dùn， yīng guó shù xué jiā、 wù lǐ xué jiā。 tā fā xiàn liǎo lì xué jī běn dìng lǜ、 wàn yòu yǐn lì dìng lǜ， chuàng lì liǎo wēi jī fēn xué hé guāng de fēn xī。 zhù yòu《 zì rán zhé xué de shù xué yuán lǐ》、《 guāng xué》 děng。
　　(68) bā sī jiā 'ěr（ 1623 héng 1662） tōng yì pà sī kǎ， fǎ guó wù lǐ xué jiā、 shù xué jiā。 tā yòng shuǐ yín qì cèliáng dà qì de yā lì， fā xiàn“ pà sī kǎ dìng lǜ”。 zhù yòu《 guān yú zhēn kōng de xīn shí yàn yǔ xiǎng fǎ》、《 suàn shù sān jiǎo lùn》 děng。
　　(69) duō liè shè lí（ 1608 héng 1647） tōng yì tuō lǐ chāi lì， yì dà lì wù lǐ xué jiā、 shù xué jiā。 tā cóng shuǐ lì gōng chéng zhōng yán jiū yè tǐ de yùn dòng， fā míng qì yā jì。 zhù yòu《 yùn dòng lùn》、《 jǐ hé gài mào》 děng。
　　(70) mó lè bì qí（ 1628 héng 1694） tōng yì mǎ 'ěr bǐ jī， yì dà lì jiě pōu xué jiā。 tā jīng mì dì yán jiū liǎo shēng lǐ zǔ zhì， fā xiàn máo xì guǎn。 zhù yòu《 fèi yán de jiě pōu xué guān chá》、《 tán jiě pōu xué》 děng。
　　(71) hóu shī lè（ 1792 héng 1871） tōng yì hè xiē 'ěr， yīng guó tiān wén xué jiā、 wù lǐ xué jiā。 tā wán chéng liǎo quán tiān tǐ xì tǒng de guān cè， zhù yòu《 tiān wén xué dà gāng》 děng。
　　(72) lā bù lā（ 1749 héng 1827） tōng yì lā pǔ lā sī， fǎ guó tiān wén xué jiā、 shù xué jiā。 tā shì yǔ zhòu jìn huà lùn de xiān qū zhě zhī yī， fā zhǎn liǎo kāng dé de xīng yún shuō， rèn wéi tài yáng xì shì yóu xīng yún fā zhǎn 'ér lái， bù shì shàng dì chuàng zào de， bìng yǐ tiān tǐ de yùn xíng chǎn míng niú dùn de xué shuō， zhù yòu《 tiān tǐ lì xué》 děng。
　　(73) yáng jù（ 1773 héng 1829） tōng yì yáng gé， yīng guó wù lǐ xué jiā。 yán jiū guāng de bō dòng， fā xiàn“ yáng gé shuài”。 zhù yòu《 zì rán zhé xué hé lì xué gōng yì jiǎng zuò》 děng。
　　(74) ōu sī dì dé（ 1777 héng 1851） dān mài wù lǐ xué jiā。 yī bā 'èr nián tōng guò shí yàn yán jiū， fā xiàn diàn hé cí zhī jiān de guān xì， diàn dìng liǎo diàn cí xué de jī chǔ。 zhù yòu《 guān yú diàn de bù yī zhì xiào yìng de shí yàn》、《 dà zì rán de líng hún》 děng。
　　(75) dié kàng tuó 'ěr（ 1778 héng 1841） tōng yì dé kān duō， ruì shì zhí wù xué jiā。 zhù yào yán jiū zhí wù de zì rán fēn lèi fǎ， duì zhí wù shēng lǐ xué、 jiě pōu xué děng fāng miàn yě yòu gòng xiàn。 zhù yòu《 zhí wù jiè zì rán fēn lèi cháng biān》 děng。
　　(76) wēi nà（ 1750 héng 1817） tōng yì wèi 'ěr nà， dé guó dì zhì xué jiā。 tā rèn wéi yī qiē yán shí dū yóu hǎi dǐ chén jī xíng chéng， shì“ shuǐ chéng xué pài” de chuàng shǐ rén。 zhù yòu《 huà shí de wài biǎo tè zhēng》 děng。
　　(77) hā dūn（ 1726 héng 1797） tōng yì hè dùn， yīng guó dì zhì xué jiā。 tā rèn wéi yī qiē yán shí dū yóu huǒ shān de bào fā xíng chéng， shì“ huǒ chéng xué pài” de chuàng shǐ rén。 zhù yòu《 dì qiú de lǐ lùn》 děng。
　　(78) wǎ tè（ 1736 héng 1819） yīng guó fā míng jiā。 yī qī qī sì nián wán chéng duì yuán shǐ zhēng qì jī de zhòng dà gǎi jìn， shǐ tā néng gòu guǎng fàn yìng yòng yú gōng yè shēng chǎn， cù chéng jìn dài shǐ shàng yòu míng de chǎn yè gé mìng。
　　(79) xiǎn jìng héng jī jí xiǎn wēi jìng hé tiān píng。
　　(80) chéng rán qǐng kè， hěn kuài。《 zhuāng zǐ · dà zōng shī》：“ chéng rán mèi， qú rán jué。”
　　(81) lì bō lì kè fù miè。
　　(82) zhǐ yī qī bā jiǔ nián fǎ guó dà gé mìng。 zhè cì gé mìng kāi shǐ hòu， fǎ guó guì zú、 sēng lǚ、 dì zhù děng gòu yǐn pǔ、 ào děng guó jūn duì， yú yī qī jiǔ 'èr nián qī yuè xiàng fǎ guó dà jǔ jìn gōng。 dāng shí fǎ guó gé mìng de zī chǎn jiē jí hé 'ài guó rén mín qún zhòng fèn qǐ dǐ kàng， bā yuè tuī fān jūn zhù zhèng tǐ， jiǔ yuè zhào kāi guó mín gōng huì， chéng lì fǎ lán xī gòng hé guó， zuì hòu jī tuì liǎo wài guó qīn lüè zhě。 xià wén shuō dào de kē xué jiā méng rì、 mù lè huì děngdōu cān jiā liǎo zhè yī dǒu zhēng。
　　(83) ā luó gē（ F． Arago。 1786 héng 1853） fǎ guó tiān wén xué jiā、 wù lǐ xué jiā。 zhù yòu《 dà zhòng tiān wén xué》 děng。
　　(84) mèng qí（ G． Monge， 1746 héng 1818） tōng yì gài pà dé · méng rì， fǎ guó shù xué jiā。 zhù yòu《 jìng lì xué yǐn lùn》 děng。
　　(85) yòu xiàn diàn bào fā míng yú yī bā sān sān nián， wú xiàn diàn bào zhì yī bā jiǔ bā nián cái jìn rù shí jì yìng yòng。 cǐ chù yí yòu wù。
　　(86) mó luò（ V． Moreau， 1763 héng 1813） fǎ guó jiāng jūn。 xiān xué fǎ lǜ， zài fǎ guó dà gé mìng shí jiā rù jūn duì。
　　(87) jiā 'ěr nuò（ 1753 héng 1823） tōng yì kǎ 'ěr nuò， fǎ guó shù xué jiā、 zhèng zhì jiā。 zhù yòu《 lùn wēi jī fēn zhōng de xíng 'ér shàng xué》、《 píng héng yǔ yùn dòng de jī běn yuán lǐ》 děng。
　　(88) fú lè kè luò（ A． F． deFourcroy， 1755 héng 1809） fǎ guó huà xué jiā。 zhù yòu《 bó xué hé huà xué yào zhǐ》 děng。
　　(89) mù lè huì（ G． deMorveau， 1737 héng 1816） fǎ guó huà xué jiā。 tā yǔ bā liè kè lí、 fú lè kè luò děng hé zhù yòu《 huà xué mìng míng fāng fǎ》。
　　(90) bā liè kè lí（ C． L． deBerthollet， 1748 héng 1822） fǎ guó huà xué jiā。 tā shì rén zào xiāo de fā míng zhě， zhù yòu《 qīn hé lì guī lǜ yán jiū》 děng。
　　(91) ná pō lún（ NapoléonBonaparte， 1769 héng 1821） jí ná pò lún · bō ná bā， fǎ guó dà gé mìng shí qī jūn shì jiā、 zhèng zhì jiā。 yī qī jiǔ jiǔ nián rèn gòng hé guó zhí zhèng。 yī bā sì nián jiàn lì fǎ lán xī dì yī dì guó， zì chēng ná pò lún yī shì。
　　(92) xiá sī pī 'ěr（ 1564 héng 1616） tōng yì suō shì bǐ yà， yīng guó xì jù jiā、 shī rén， ōu zhōu wén yì fù xīng shí qī wén xué shàng de zhù yào dài biǎo rén wù zhī yī。 zuò pǐn yòu《 zhòng xià yè zhī mèng》、《 luó mì 'ōu yǔ zhū lì yè》、《 hā mǔ léi tè》 děng sān shí qī zhǒng。
　　(93) luò fěi luó（ 1483 héng 1520） tōng yì lā fěi 'ěr， yì dà lì huà jiā、 diāo kè jiā， ōu zhōu wén yì fù xīng shí qī yì shù shàng de zhù yào dài biǎo rén wù zhī yī。 zuò pǐn yòu《 xī kè sī dīng shèng mǔ》、《 yǎ diǎn xué yuàn》 děng。
　　(94) péi dé hē fēn（ 1770 héng 1827） tōng yì bèi duō fēn， dé guó yīnyuè jiā， wéi yě nà gǔ diǎn lè pài de dài biǎo rén wù zhī yī。 tā de zuò pǐn fēng fù， duì jìn dài xī yáng yīnyuè de fā zhǎn yòu hěn dà yǐng xiǎng。