dì yī bù xì tǒng xìng de shǐ lùn zhuān zhù
shǐ lùn yòu chēng shǐ píng， bāo kuò de fàn wéi shí fēn guǎng fàn， jī běn shàng kě yǐ gài kuò wéi shǐ xué lǐ lùn hé shǐ xué pī píng liǎng dà lèi。 shǐ xué lǐ lùn zhǐ yòu guān shǐ xué tǐ lì、 biān zuǎn fāng fǎ yǐ jí shǐ guān zhì dù de lùn shù； shǐ xué pī píng zé bāo kuò píng lùn shǐ shì、 yán tǎo shǐ jí dé shī、 kǎo dìng shǐ shì zhèng wù yì tóng děng。
wǒ guó shǐ lùn yuán yuǎn liú cháng。 zǎo zài xiān qín shí qī， céng chū xiàn “ bǎi jiā zhēng míng ” de jú miàn。 xiān qín zhū zǐ jiè píng lùn shǐ shì， lùn zhèng běn xué pài zhèng zhì guān diǎn de zhèng què xìng， xíng chéng wǒ guó zǎo qī shǐ lùn de yī zhǒng xíng shì。 zài xiān qín shǐ jí zhōng， yòu chū xiàn《 zuǒzhuàn》 zhōng de " jūn zǐ yuē " de lìng yī zhǒng xíng shì de shǐ lùn， zhè zhǒng tǐ lì wéi hòu shì shǐ jiā suǒ yán yòng。 zì qín hàn yǐ lái， chū xiàn liǎo rú《 shǐ jì》 de“ tài shǐ gōng yuē”、《 hàn shū》 de“ zàn”、《 hàn jì》 de“ lùn”、《 dōng guān hàn jì》 de“ xù”、《 sān guó zhì》 de“ píng”， yǐ jí hòu shǐ de“ shǐ chén yuē”（ rú《 zī zhì tōng jiàn》 de“ chén guāng yuē”）。 chú cǐ zhī wài， hái yòu yī zhǒng“ xù lùn”， yú shǐ piān zhī qián， jiā rù shǐ jiā shuō míng zhù zuò zōng zhǐ、 tǐ lì yuán liú、 píng lùn rén wù shǐ shì de wén zì， rú《 shǐ jì》、《 hàn shū》 děng， dōuyòu zhè lèi“ xù lùn” de wén zì。
suí zhe shǐ xué de bù duàn fā zhǎn， shǐ xué pī píng yě suí zhī kāi zhǎn qǐ lái， chū xiàn yī zhǒng yǐ lùn shù shǐ jí dé shī、 píng lùn shǐ xué tǐ lì、 yán jiū zhuàn shǐ fāng fǎ wéi zhù yào nèi róng de xīn de shǐ lùn xíng shì。 zhè zhǒng xīn de shǐ lùn fā duān yú qín hàn 'ér wán chéng yú táng dài。 dào liǎo táng dài， liú zhī jǐ jì chéng qián rén de pī pàn jīng shén， jiāng zhè zhǒng shǐ xué xíng shì fā zhǎn chéng " zǒng kuò wàn shū， bāo tūn qiān yòu " de shǐ lùn zhù zuò， xiě chū wǒ guó dì yī bù xì tǒng xìng de shǐ lùn zhuān zhù《 shǐ tōng》。 tā jiān yòu shǐ xué lǐ lùn hé shǐ xué pī píng liǎng fāng miàn nèi róng， shì jí táng yǐ qián shǐ lùn zhī dà chéng de hóng wěi jù zhù。
liú zhī jǐ（ 661-721 nián）， zì zǐ xuán， péng chéng（ jīn jiāng sū xú zhōu） rén。 shēng yú táng dài míng mén， fù（ liú cáng qì）、 xiōng（ liú zhī róu） dōushì táng gāo zōng hé táng xuán zōng shí de guān liáo， bìng yǐ cí zhāng zhī míng yú shì。 liú zhī jǐ yīn jiā xué yuān yuán， zì yòu bó lǎn qún shū， gōng dú shǐ xué， hòu yòu zhì lì wén xué。 tā 20 suì shí zhōng jìn shì， rèn huò jiā（ jīn hé nán huò jiā xiàn） zhù bù。 wǔ zé tiān shèng lì 'èr nián（ 699 nián）， liú zhī jǐ fèng diào cháng 'ān， rèn wáng fǔ cāng cáo， bìng cānyù biān zuǎn《 sān jiào zhū yīng》 de gōng zuò。 bù jiǔ rèn zhù zuò zuǒ láng jiān xiū guó shǐ， yòu qiān wéi zuǒ shǐ， xiān hòu cānyù zhuàn xiū qǐ jū zhù jí táng shǐ。
táng zhōng zōng jǐng lóng 'èr nián（ 708 nián）， qiān wéi mì shū shǎo jiān， yòu zhǎng xiū shǐ zhī shì。 dāng shí， yóu yú quán guì kòng zhì shǐ guǎn， shǐ guān wú zhù shù zì yóu， fán shì jiē xū yǎng chéng jiān xiū zhǐ yì， liú zhī jǐ pō bù dé zhì。 yīn cǐ zhǐ hǎo " tuì 'ér sī zhuàn《 shǐ tōng》 yǐ jiàn qí zhì "。（《 shǐ tōng · zì xù》） bìng yǐ yī jiā dú chuàng zhī xué， duì yú shǐ guǎn lǒng duàn shǐ xué biǎo shì kàng yì。 jǐng lóng sì nián（ 710 nián），《 shǐ tōng》 zhuàn chéng。
cǐ hòu， liú zhī jǐ míng shēng dà yáng， qiān guān tài zǐ zuǒ shù zǐ， jiān chóng wén guǎn xué shì， jiā yín qīng guāng lù dà fū。 táng xuán zōng shí， yòu qiān wéi sàn qí cháng shì。 tā de guān zhí lǚ qiān， dàn què yī zhí jiān rèn shǐ zhí， xiān hòu cānyù《 xìng zú xì lù》、《 zé tiān shí lù》、《 zhōng zōng shí lù》、《 ruì zōng shí lù》、《 xuán zōng shí lù》 děng zhuàn xiū。
《 shǐ tōng》 gòng 20 juàn， bāo kuò nèi piān hé wài piān liǎng bù fēn， gè wéi 10 juàn。
nèi piān yòu 39 piān， wài piān yòu 13 piān， hé jì 52 piān。 qí zhōng， shǔ nèi piān de《 tǐ tǒng》、《 pí miù》、《 chí zhāng》 děng 3 piān， dà yuē zài běi sòng shí yǐ wáng yì， jīn cún jǐn yòu 49 piān。 lìng yòu《 xù lù》 yī piān， wéi quán shū de xù wén。
《 shǐ tōng》 de nèi róng， dà zhì kě fēn xià shù jǐ gè fāng miàn：
qí yī， guān yú shǐ xué yuán liú jí shǐ guān zhì dù。《 shǐ tōng》 nèi piān zhī kāi juàn， jí yǐ《 liù jiā》、《 èr tǐ》 liǎng piān， gēn jù táng dài yǐ qián shǐ xué de tǐ cái， duì wǒ guó gǔ dài shǐ xué de yuán liú jìn xíng liǎo zǒng jié。 shǒu xiān， tā jiāng gǔ dài shǐ xué fēn xù liù jiā， jí shàng shū jiā、 chūn qiū jiā、 zuǒ chuán jiā、 guó yǔ jiā、 shǐ jì jiā、 hàn shū jiā； zǒng guī 'èr tǐ， jí jìzhuàn tǐ hé biān nián tǐ。 rán hòu， duì liù jiā、 èr tǐ de yōu diǎn hé quē diǎn， jìn xíng píng shù。 liú shì rèn wéi， " qiū míng chuán《 chūn qiū》， zǐ cháng zhù《 shǐ jì》， zài bǐ zhī tǐ yú sī bèi yǐ。 hòu lái jì zuò， xiāng yǔ yīn xún， jiǎ yòu gǎi zhāng， biàn qí míng mù， qū yù yòu xiàn， shú néng yú cǐ？ " dàn shì， zài lùn jí jìzhuàn tǐ shí， què shèng yù《 hàn shū》， bìng qiě yǐ wéi "《 shàng shū》 děng sì jiā， qí tǐ jiǔ fèi， suǒ kě zǔ shù zhě， wéi zuǒ shì jí《 hàn shū》 èr jiā 'ér yǐ "， zé diān dǎo jìzhuàn tǐ de yuán liú。 zhè shì liú zhī jǐ tuī chóng duàn dài de jìzhuàn shǐ de yuán gù。 tóng shí， zài《 shǐ guān jiàn zhì》、《 biàn zhí》、《 wǔ shí》 zhū piān zhōng， liú shì lùn shù liǎo lì dài shǐ guān jiàn zhì de yán gé， shǐ guān de zhí zé， yǐ jí táng dài guān xiū shǐ shū de bì duān。
qí 'èr， guān yú lì shǐ biān zuǎn xué。 zhè shì《 shǐ tōng》 de zhù yào bù fēn， bāo kuò biān zuǎn tǐ lì、 biān zuǎn fāng fǎ、 shǐ liào sōu jí děng fāng miàn nèi róng。 zài biān zuǎn tǐ lì fāng miàn，《 shǐ tōng》 lùn shù jìzhuàn shǐ hé biān nián shǐ de tǐ lì， ér yǐ lùn shù jìzhuàn tǐ wéi zhù。《 běn jì》、《 shì jiā》、《 lièzhuàn》、《 biǎo lì》、《 shū zhì》、《 lùn zàn》、《 xù chuán》、《 xù lì》 zhū piān， yǐ jù tǐ shǐ jí wéi lì， duì jìzhuàn shǐ gè zǔ chéng bù fēn de tè diǎn、 gōng yòng dū xiáng xì lùn shù。 lì rú， tā zhǐ chū běn jì " jì yǐ biān nián wéi zhù， wéi xù tiān zǐ yī rén "， zé yìng zhuān zài " dà shì "， ér bù bì " jù xì bì shū， hóng xiān bèi lù "。 zhì yú " shū shì wěi qū "， nǎi shì lièzhuàn de rèn wù， bìng duì hé chuán hé fù chuán zuò liǎo dú dào de lùn shù。《 shǐ tōng》 fǎn duì zuò " biǎo lì "， yǐ wéi " biǎo lì " wǎng wǎng yǔ shǐ chuán chóngfù， " chéng qí fán fèi， qǐ fēi miù hū？ " duì yú jìzhuàn shǐ de zhì shū，《 shǐ tōng》 zhù zhāng shān chú tiān wén、 yì wén、 wǔháng sān zhǒng， ér zēng jiā dū yì、 fāng wù、 shì zú děng zhì。 yòu yǐ wéi " měi juàn lì lùn， qí fán yǐ duō， ér sì lùn yǐ zàn， wéi dú mí shèn "， duì gè shǐ de " lùn zàn " zé duō chí pī píng de tài dù。
zài biān zuǎn fāng fǎ fāng miàn，《 shǐ tōng》 qiān shè fàn wéi guǎng fàn， bāo kuò xù shì、 yán yǔ、 tí mù、 mó nǐ、 duàn xiàn、 shū fǎ、 rén wù、 biān cì、 chēng wèi、 fán shěng děng shí duō zhǒng wèn tí， jūn shǔ yú zhuàn shǐ fāng fǎ hé xiě zuò jì qiǎo de nèi róng， yòu de zhì jīn réng yòu cān kǎo jià zhí。 lì rú， liú shì yǐ wéi " guó shǐ zhī měi zhě， yǐ xù shì wéi gōng， ér xù shì zhī gōng zhě， yǐ jiǎn yào wéi zhù "， zhǐ chū xù shì shì zhuàn shǐ de zhòng yào shǒu fǎ， ér xù shì zuì bì jì fán wú zhī shī。 yīn cǐ， liú zhī jǐ zhù zhāng xù shì yào " yòng huì "， yǐ wéi yòng huì " shěng zì yuē wén， shì yì yú jù wài "， kě yǐ dá dào " yī yán 'ér jù xì xián gāi， piàn yǔ 'ér hóng xiān mí lòu " de mùdì（《 shǐ tōng · xù shì》）。 suǒ yǐ，《 shǐ tōng》 jì zǒng jié qián shǐ zài xù shì fāng miàn de hǎo jīng yàn， yòu pī píng gè shǐ cún zài rǒng jù fán cí、 diāo shì cí zǎo de bìng lì， yóu qí fǎn duì pián wén rù shǐ de zuò fǎ。 yòu rú， zài《 yán yǔ》 piān zhōng， liú shì zhù zhāng jì lù lì shǐ de yán yǔ， yìng suí shí dài de fā zhǎn 'ér cǎi yòng dāng dài de yǔ yán， yǐ bì miǎn " shī bǐ tiān rán "、 jīn gǔ bù chún de bì ??
tā lì jǔ sān chuán bù xué《 shàng shū》 zhī yǔ， liǎng hàn duō wéi《 zhàn cè》 zhī cí de lì zhèng， fǎn duì zhuàn shǐ yīn xí gǔ rén cí jù， yǐ jì shù hòu shì yán yǔ， ér tí chū shǐ yòng " dāng shì kǒu yǔ " zhuàn shǐ， yǐ shǐ " fāng yán shì yǔ， yóu cǐ bì zhāng " de yào qiú。 zhè xiē zhù zhāng dōuyòu jiè jiàn de jià zhí。
cǐ wài， guān yú shǐ liào de sōu jí hé jiàn bié wèn tí， liú zhī jǐ zài《 cǎi zhuàn》 piān zuò liǎo zhuān mén de tàn tǎo， yǐ wéi shǐ jiā zhuàn shù lì shǐ， rú tóng " zhēn qiú yǐ zhòng yè chéng wēn， guǎng shà yǐ qún cái hé gòu "， xū yào " zhēng qiú yì shuō， cǎi zhí qún yán "， rán hòu chéng wéi " bù xiǔ " zhī zuò。 dàn shì， yóu yú shǐ liào lái yuán bù tóng， xìng zhì gè yì， yóu xū jiā yǐ xuǎn zé hé jiàn bié， " gǒu bù bié jiā yán hé， hé yǐ xiáng qí shì fēi？ "" gù zuò zhě 'è dào tīng tú shuō zhī wéi lǐ， jiē tán xiàng yì zhī sǔn shí "。 duì yú shī shí de shǐ liào， bù kě dī gū qí wēi hài， yǐ zhì " huǐ yù suǒ jiā， yuǎn wū qiānzǎi， yì cí yí shì， xué zhě yí shàn sī zhī！ "
qí sān， guān yú lì shǐ wén xiàn xué。《 shǐ tōng》 jiāng táng dài yǐ qián de lì shǐ wén xiàn， fēn wéi " zhèng shǐ " hé " zá shǐ " liǎng dà lèi。 suǒ wèi " zhèng shǐ "， zhǐ xiān qín jīng、 chuán， táng yǐ qián de jìzhuàn shǐ hé biān nián shǐ， yǐ jí táng dài guān xiū zhū shǐ； ér " zá shǐ " zé fēn wéi piān jì、 xiǎo lù、 yì shì、 suǒ yán、 jùn shū、 jiā shǐ、 biézhuàn、 zá jì、 dì lǐ shū、 dū yì bù děng 10 zhǒng。 tā zài《 gǔ jīn zhèng shǐ》 zhōng， xiān xù shù táng yǐ qián zhèng shǐ de yuán liú， cóng《 shàng shū》 zhì táng xiū zhū shǐ， zhú yī jiè shào gè shǐ de zuò zhě、 chéng shū jīng guò、 tǐ lì juàn zhì、 hòu rén zhù bǔ de nèi róng。 rán hòu， zài《 yí gǔ》、《 huò jīng》、《 shēn zuǒ》、《 zá shuō》 zhū piān zhōng， duì táng yǐ qián de lì shǐ wén xiàn， jìn xíng quán miàn 'ér jù tǐ de píng shù， bìng zhǐ chū qí máo dùn、 shū lüè zhī chù。 rú《 yí gǔ》 yī piān， jiù tiáo liè 10 yí， duì《 shàng shū》 děng tí chū liǎo pī píng； ér《 huò jīng》 duì《 chūn qiū》 de pī píng， jìng dá 12 tiáo。 zǒng zhī，《 shǐ tōng》 suǒ lùn fàn wéi jí qí guǎng fàn， yǐ shàng gài kuò wéi zhù yào de sān fāng miàn， dāng rán bù néng bāo kuò qí quán miàn。
yīngdāng kěn dìng de shì，《 shǐ tōng》 duì wǒ guó gǔ dài shǐ xué zuò chū liǎo quán miàn de zǒng jié， tí chū liǎo jiào wéi xì tǒng de shǐ xué lǐ lùn， chéng wéi táng dài yǐ qián wǒ guó shǐ lùn de jí dà chéng。 liú shì de sī xiǎng jí qí lì shǐ guān， yòu jǐ diǎn shì zhí dé zhòng shì de。 lì rú： tā fǎn duì " lì shǐ de sù mìng lùn "， yǐ wéi lì shǐ shàng rèn hé cháo dài de xīng wáng， rén wù de chéng bài， dōubù shì tiān mìng， ér shì rén shì。 tā zài《 zá shuō》 piān děng wén zhōng yòu suǒ lùn shù。 tā yě fǎn duì yǐ chéng bài lùn yīng xióng zhī zhèng tǒng lì shǐ guān。 zài《 chēng wèi》 piān、《 biān cì》 piān zhōng lùn shù liǎo zhè gè wèn tí。 tā shèn zhì bù zhù zhāng " nèi zhōng guó 'ér wài yí dí " de dà hàn zú zhù yì de lì shǐ guān。 zhì yú tā gǎn yú huái yí， zé shǐ liào yīn cǐ jiū zhèng， gǎn yú fēi shèng， zé chéng jiàn yīn cǐ dǎ pò， zhè xiē dōushì tā de kē xué jīng shén。
dāng rán， liú zhī jǐ shòu shí dài hé jiē jí de jú xiàn，《 shǐ tōng》 zhōng yòu wéi hù fēng jiàn míng jiào， wū miè nóng mín qǐ yì děng lùn shù， zhè shuō míng liú shì yě méi yòu chāo chū fēng jiàn shǐ jiā de lì chǎng hé guān diǎn。
shǐ lùn yòu chēng shǐ píng， bāo kuò de fàn wéi shí fēn guǎng fàn， jī běn shàng kě yǐ gài kuò wéi shǐ xué lǐ lùn hé shǐ xué pī píng liǎng dà lèi。 shǐ xué lǐ lùn zhǐ yòu guān shǐ xué tǐ lì、 biān zuǎn fāng fǎ yǐ jí shǐ guān zhì dù de lùn shù； shǐ xué pī píng zé bāo kuò píng lùn shǐ shì、 yán tǎo shǐ jí dé shī、 kǎo dìng shǐ shì zhèng wù yì tóng děng。
wǒ guó shǐ lùn yuán yuǎn liú cháng。 zǎo zài xiān qín shí qī， céng chū xiàn “ bǎi jiā zhēng míng ” de jú miàn。 xiān qín zhū zǐ jiè píng lùn shǐ shì， lùn zhèng běn xué pài zhèng zhì guān diǎn de zhèng què xìng， xíng chéng wǒ guó zǎo qī shǐ lùn de yī zhǒng xíng shì。 zài xiān qín shǐ jí zhōng， yòu chū xiàn《 zuǒzhuàn》 zhōng de " jūn zǐ yuē " de lìng yī zhǒng xíng shì de shǐ lùn， zhè zhǒng tǐ lì wéi hòu shì shǐ jiā suǒ yán yòng。 zì qín hàn yǐ lái， chū xiàn liǎo rú《 shǐ jì》 de“ tài shǐ gōng yuē”、《 hàn shū》 de“ zàn”、《 hàn jì》 de“ lùn”、《 dōng guān hàn jì》 de“ xù”、《 sān guó zhì》 de“ píng”， yǐ jí hòu shǐ de“ shǐ chén yuē”（ rú《 zī zhì tōng jiàn》 de“ chén guāng yuē”）。 chú cǐ zhī wài， hái yòu yī zhǒng“ xù lùn”， yú shǐ piān zhī qián， jiā rù shǐ jiā shuō míng zhù zuò zōng zhǐ、 tǐ lì yuán liú、 píng lùn rén wù shǐ shì de wén zì， rú《 shǐ jì》、《 hàn shū》 děng， dōuyòu zhè lèi“ xù lùn” de wén zì。
suí zhe shǐ xué de bù duàn fā zhǎn， shǐ xué pī píng yě suí zhī kāi zhǎn qǐ lái， chū xiàn yī zhǒng yǐ lùn shù shǐ jí dé shī、 píng lùn shǐ xué tǐ lì、 yán jiū zhuàn shǐ fāng fǎ wéi zhù yào nèi róng de xīn de shǐ lùn xíng shì。 zhè zhǒng xīn de shǐ lùn fā duān yú qín hàn 'ér wán chéng yú táng dài。 dào liǎo táng dài， liú zhī jǐ jì chéng qián rén de pī pàn jīng shén， jiāng zhè zhǒng shǐ xué xíng shì fā zhǎn chéng " zǒng kuò wàn shū， bāo tūn qiān yòu " de shǐ lùn zhù zuò， xiě chū wǒ guó dì yī bù xì tǒng xìng de shǐ lùn zhuān zhù《 shǐ tōng》。 tā jiān yòu shǐ xué lǐ lùn hé shǐ xué pī píng liǎng fāng miàn nèi róng， shì jí táng yǐ qián shǐ lùn zhī dà chéng de hóng wěi jù zhù。
liú zhī jǐ（ 661-721 nián）， zì zǐ xuán， péng chéng（ jīn jiāng sū xú zhōu） rén。 shēng yú táng dài míng mén， fù（ liú cáng qì）、 xiōng（ liú zhī róu） dōushì táng gāo zōng hé táng xuán zōng shí de guān liáo， bìng yǐ cí zhāng zhī míng yú shì。 liú zhī jǐ yīn jiā xué yuān yuán， zì yòu bó lǎn qún shū， gōng dú shǐ xué， hòu yòu zhì lì wén xué。 tā 20 suì shí zhōng jìn shì， rèn huò jiā（ jīn hé nán huò jiā xiàn） zhù bù。 wǔ zé tiān shèng lì 'èr nián（ 699 nián）， liú zhī jǐ fèng diào cháng 'ān， rèn wáng fǔ cāng cáo， bìng cānyù biān zuǎn《 sān jiào zhū yīng》 de gōng zuò。 bù jiǔ rèn zhù zuò zuǒ láng jiān xiū guó shǐ， yòu qiān wéi zuǒ shǐ， xiān hòu cānyù zhuàn xiū qǐ jū zhù jí táng shǐ。
táng zhōng zōng jǐng lóng 'èr nián（ 708 nián）， qiān wéi mì shū shǎo jiān， yòu zhǎng xiū shǐ zhī shì。 dāng shí， yóu yú quán guì kòng zhì shǐ guǎn， shǐ guān wú zhù shù zì yóu， fán shì jiē xū yǎng chéng jiān xiū zhǐ yì， liú zhī jǐ pō bù dé zhì。 yīn cǐ zhǐ hǎo " tuì 'ér sī zhuàn《 shǐ tōng》 yǐ jiàn qí zhì "。（《 shǐ tōng · zì xù》） bìng yǐ yī jiā dú chuàng zhī xué， duì yú shǐ guǎn lǒng duàn shǐ xué biǎo shì kàng yì。 jǐng lóng sì nián（ 710 nián），《 shǐ tōng》 zhuàn chéng。
cǐ hòu， liú zhī jǐ míng shēng dà yáng， qiān guān tài zǐ zuǒ shù zǐ， jiān chóng wén guǎn xué shì， jiā yín qīng guāng lù dà fū。 táng xuán zōng shí， yòu qiān wéi sàn qí cháng shì。 tā de guān zhí lǚ qiān， dàn què yī zhí jiān rèn shǐ zhí， xiān hòu cānyù《 xìng zú xì lù》、《 zé tiān shí lù》、《 zhōng zōng shí lù》、《 ruì zōng shí lù》、《 xuán zōng shí lù》 děng zhuàn xiū。
《 shǐ tōng》 gòng 20 juàn， bāo kuò nèi piān hé wài piān liǎng bù fēn， gè wéi 10 juàn。
nèi piān yòu 39 piān， wài piān yòu 13 piān， hé jì 52 piān。 qí zhōng， shǔ nèi piān de《 tǐ tǒng》、《 pí miù》、《 chí zhāng》 děng 3 piān， dà yuē zài běi sòng shí yǐ wáng yì， jīn cún jǐn yòu 49 piān。 lìng yòu《 xù lù》 yī piān， wéi quán shū de xù wén。
《 shǐ tōng》 de nèi róng， dà zhì kě fēn xià shù jǐ gè fāng miàn：
qí yī， guān yú shǐ xué yuán liú jí shǐ guān zhì dù。《 shǐ tōng》 nèi piān zhī kāi juàn， jí yǐ《 liù jiā》、《 èr tǐ》 liǎng piān， gēn jù táng dài yǐ qián shǐ xué de tǐ cái， duì wǒ guó gǔ dài shǐ xué de yuán liú jìn xíng liǎo zǒng jié。 shǒu xiān， tā jiāng gǔ dài shǐ xué fēn xù liù jiā， jí shàng shū jiā、 chūn qiū jiā、 zuǒ chuán jiā、 guó yǔ jiā、 shǐ jì jiā、 hàn shū jiā； zǒng guī 'èr tǐ， jí jìzhuàn tǐ hé biān nián tǐ。 rán hòu， duì liù jiā、 èr tǐ de yōu diǎn hé quē diǎn， jìn xíng píng shù。 liú shì rèn wéi， " qiū míng chuán《 chūn qiū》， zǐ cháng zhù《 shǐ jì》， zài bǐ zhī tǐ yú sī bèi yǐ。 hòu lái jì zuò， xiāng yǔ yīn xún， jiǎ yòu gǎi zhāng， biàn qí míng mù， qū yù yòu xiàn， shú néng yú cǐ？ " dàn shì， zài lùn jí jìzhuàn tǐ shí， què shèng yù《 hàn shū》， bìng qiě yǐ wéi "《 shàng shū》 děng sì jiā， qí tǐ jiǔ fèi， suǒ kě zǔ shù zhě， wéi zuǒ shì jí《 hàn shū》 èr jiā 'ér yǐ "， zé diān dǎo jìzhuàn tǐ de yuán liú。 zhè shì liú zhī jǐ tuī chóng duàn dài de jìzhuàn shǐ de yuán gù。 tóng shí， zài《 shǐ guān jiàn zhì》、《 biàn zhí》、《 wǔ shí》 zhū piān zhōng， liú shì lùn shù liǎo lì dài shǐ guān jiàn zhì de yán gé， shǐ guān de zhí zé， yǐ jí táng dài guān xiū shǐ shū de bì duān。
qí 'èr， guān yú lì shǐ biān zuǎn xué。 zhè shì《 shǐ tōng》 de zhù yào bù fēn， bāo kuò biān zuǎn tǐ lì、 biān zuǎn fāng fǎ、 shǐ liào sōu jí děng fāng miàn nèi róng。 zài biān zuǎn tǐ lì fāng miàn，《 shǐ tōng》 lùn shù jìzhuàn shǐ hé biān nián shǐ de tǐ lì， ér yǐ lùn shù jìzhuàn tǐ wéi zhù。《 běn jì》、《 shì jiā》、《 lièzhuàn》、《 biǎo lì》、《 shū zhì》、《 lùn zàn》、《 xù chuán》、《 xù lì》 zhū piān， yǐ jù tǐ shǐ jí wéi lì， duì jìzhuàn shǐ gè zǔ chéng bù fēn de tè diǎn、 gōng yòng dū xiáng xì lùn shù。 lì rú， tā zhǐ chū běn jì " jì yǐ biān nián wéi zhù， wéi xù tiān zǐ yī rén "， zé yìng zhuān zài " dà shì "， ér bù bì " jù xì bì shū， hóng xiān bèi lù "。 zhì yú " shū shì wěi qū "， nǎi shì lièzhuàn de rèn wù， bìng duì hé chuán hé fù chuán zuò liǎo dú dào de lùn shù。《 shǐ tōng》 fǎn duì zuò " biǎo lì "， yǐ wéi " biǎo lì " wǎng wǎng yǔ shǐ chuán chóngfù， " chéng qí fán fèi， qǐ fēi miù hū？ " duì yú jìzhuàn shǐ de zhì shū，《 shǐ tōng》 zhù zhāng shān chú tiān wén、 yì wén、 wǔháng sān zhǒng， ér zēng jiā dū yì、 fāng wù、 shì zú děng zhì。 yòu yǐ wéi " měi juàn lì lùn， qí fán yǐ duō， ér sì lùn yǐ zàn， wéi dú mí shèn "， duì gè shǐ de " lùn zàn " zé duō chí pī píng de tài dù。
zài biān zuǎn fāng fǎ fāng miàn，《 shǐ tōng》 qiān shè fàn wéi guǎng fàn， bāo kuò xù shì、 yán yǔ、 tí mù、 mó nǐ、 duàn xiàn、 shū fǎ、 rén wù、 biān cì、 chēng wèi、 fán shěng děng shí duō zhǒng wèn tí， jūn shǔ yú zhuàn shǐ fāng fǎ hé xiě zuò jì qiǎo de nèi róng， yòu de zhì jīn réng yòu cān kǎo jià zhí。 lì rú， liú shì yǐ wéi " guó shǐ zhī měi zhě， yǐ xù shì wéi gōng， ér xù shì zhī gōng zhě， yǐ jiǎn yào wéi zhù "， zhǐ chū xù shì shì zhuàn shǐ de zhòng yào shǒu fǎ， ér xù shì zuì bì jì fán wú zhī shī。 yīn cǐ， liú zhī jǐ zhù zhāng xù shì yào " yòng huì "， yǐ wéi yòng huì " shěng zì yuē wén， shì yì yú jù wài "， kě yǐ dá dào " yī yán 'ér jù xì xián gāi， piàn yǔ 'ér hóng xiān mí lòu " de mùdì（《 shǐ tōng · xù shì》）。 suǒ yǐ，《 shǐ tōng》 jì zǒng jié qián shǐ zài xù shì fāng miàn de hǎo jīng yàn， yòu pī píng gè shǐ cún zài rǒng jù fán cí、 diāo shì cí zǎo de bìng lì， yóu qí fǎn duì pián wén rù shǐ de zuò fǎ。 yòu rú， zài《 yán yǔ》 piān zhōng， liú shì zhù zhāng jì lù lì shǐ de yán yǔ， yìng suí shí dài de fā zhǎn 'ér cǎi yòng dāng dài de yǔ yán， yǐ bì miǎn " shī bǐ tiān rán "、 jīn gǔ bù chún de bì ??
tā lì jǔ sān chuán bù xué《 shàng shū》 zhī yǔ， liǎng hàn duō wéi《 zhàn cè》 zhī cí de lì zhèng， fǎn duì zhuàn shǐ yīn xí gǔ rén cí jù， yǐ jì shù hòu shì yán yǔ， ér tí chū shǐ yòng " dāng shì kǒu yǔ " zhuàn shǐ， yǐ shǐ " fāng yán shì yǔ， yóu cǐ bì zhāng " de yào qiú。 zhè xiē zhù zhāng dōuyòu jiè jiàn de jià zhí。
cǐ wài， guān yú shǐ liào de sōu jí hé jiàn bié wèn tí， liú zhī jǐ zài《 cǎi zhuàn》 piān zuò liǎo zhuān mén de tàn tǎo， yǐ wéi shǐ jiā zhuàn shù lì shǐ， rú tóng " zhēn qiú yǐ zhòng yè chéng wēn， guǎng shà yǐ qún cái hé gòu "， xū yào " zhēng qiú yì shuō， cǎi zhí qún yán "， rán hòu chéng wéi " bù xiǔ " zhī zuò。 dàn shì， yóu yú shǐ liào lái yuán bù tóng， xìng zhì gè yì， yóu xū jiā yǐ xuǎn zé hé jiàn bié， " gǒu bù bié jiā yán hé， hé yǐ xiáng qí shì fēi？ "" gù zuò zhě 'è dào tīng tú shuō zhī wéi lǐ， jiē tán xiàng yì zhī sǔn shí "。 duì yú shī shí de shǐ liào， bù kě dī gū qí wēi hài， yǐ zhì " huǐ yù suǒ jiā， yuǎn wū qiānzǎi， yì cí yí shì， xué zhě yí shàn sī zhī！ "
qí sān， guān yú lì shǐ wén xiàn xué。《 shǐ tōng》 jiāng táng dài yǐ qián de lì shǐ wén xiàn， fēn wéi " zhèng shǐ " hé " zá shǐ " liǎng dà lèi。 suǒ wèi " zhèng shǐ "， zhǐ xiān qín jīng、 chuán， táng yǐ qián de jìzhuàn shǐ hé biān nián shǐ， yǐ jí táng dài guān xiū zhū shǐ； ér " zá shǐ " zé fēn wéi piān jì、 xiǎo lù、 yì shì、 suǒ yán、 jùn shū、 jiā shǐ、 biézhuàn、 zá jì、 dì lǐ shū、 dū yì bù děng 10 zhǒng。 tā zài《 gǔ jīn zhèng shǐ》 zhōng， xiān xù shù táng yǐ qián zhèng shǐ de yuán liú， cóng《 shàng shū》 zhì táng xiū zhū shǐ， zhú yī jiè shào gè shǐ de zuò zhě、 chéng shū jīng guò、 tǐ lì juàn zhì、 hòu rén zhù bǔ de nèi róng。 rán hòu， zài《 yí gǔ》、《 huò jīng》、《 shēn zuǒ》、《 zá shuō》 zhū piān zhōng， duì táng yǐ qián de lì shǐ wén xiàn， jìn xíng quán miàn 'ér jù tǐ de píng shù， bìng zhǐ chū qí máo dùn、 shū lüè zhī chù。 rú《 yí gǔ》 yī piān， jiù tiáo liè 10 yí， duì《 shàng shū》 děng tí chū liǎo pī píng； ér《 huò jīng》 duì《 chūn qiū》 de pī píng， jìng dá 12 tiáo。 zǒng zhī，《 shǐ tōng》 suǒ lùn fàn wéi jí qí guǎng fàn， yǐ shàng gài kuò wéi zhù yào de sān fāng miàn， dāng rán bù néng bāo kuò qí quán miàn。
yīngdāng kěn dìng de shì，《 shǐ tōng》 duì wǒ guó gǔ dài shǐ xué zuò chū liǎo quán miàn de zǒng jié， tí chū liǎo jiào wéi xì tǒng de shǐ xué lǐ lùn， chéng wéi táng dài yǐ qián wǒ guó shǐ lùn de jí dà chéng。 liú shì de sī xiǎng jí qí lì shǐ guān， yòu jǐ diǎn shì zhí dé zhòng shì de。 lì rú： tā fǎn duì " lì shǐ de sù mìng lùn "， yǐ wéi lì shǐ shàng rèn hé cháo dài de xīng wáng， rén wù de chéng bài， dōubù shì tiān mìng， ér shì rén shì。 tā zài《 zá shuō》 piān děng wén zhōng yòu suǒ lùn shù。 tā yě fǎn duì yǐ chéng bài lùn yīng xióng zhī zhèng tǒng lì shǐ guān。 zài《 chēng wèi》 piān、《 biān cì》 piān zhōng lùn shù liǎo zhè gè wèn tí。 tā shèn zhì bù zhù zhāng " nèi zhōng guó 'ér wài yí dí " de dà hàn zú zhù yì de lì shǐ guān。 zhì yú tā gǎn yú huái yí， zé shǐ liào yīn cǐ jiū zhèng， gǎn yú fēi shèng， zé chéng jiàn yīn cǐ dǎ pò， zhè xiē dōushì tā de kē xué jīng shén。
dāng rán， liú zhī jǐ shòu shí dài hé jiē jí de jú xiàn，《 shǐ tōng》 zhōng yòu wéi hù fēng jiàn míng jiào， wū miè nóng mín qǐ yì děng lùn shù， zhè shuō míng liú shì yě méi yòu chāo chū fēng jiàn shǐ jiā de lì chǎng hé guān diǎn。