《 suí shū》 gòng bā shí wǔ juàn， qí zhōng dì jì wǔ juàn， lièzhuàn wǔ shí juàn， zhì sān shí juàn。 běn shū yóu duō rén gòng tóng biān zhuàn， fēn wéi liǎng jiē duàn chéng shū， cóng cǎo chuàng dào quán bù xiū wán gòng lì shí sān shí wǔ nián。
táng wǔ dé sì nián（ gōng yuán 621 nián）， lìng hú dé fēn tí chū xiū liáng、 chén、 běi qí、 běi zhōu、 suí děng wǔ cháo shǐ de jiàn yì。 cì nián， táng cháo tíng mìng shǐ chén biān xiū， dàn shù nián guò hòu， réng wèi chéng shū。 zhēnguàn sān nián（ gōng yuán 629 nián）， chóngxiū wǔ cháo shǐ， yóu wèi zhēng “ zǒng zhī qí wù ”， bìng zhù biān《 suí shū》。
《 suí shū》 de zuò zhě dōushì bǎo xué zhī shì， jù yòu hěn gāo de xiū shǐ shuǐ píng。
《 suí shū》 shì xiàn cún zuì zǎo de suí shǐ zhuān zhù， yě shì《 èr shí wǔ shǐ》 zhōng xiū shǐ shuǐ píng jiào gāo de shǐ jí zhī yī。
shǒu xiān， tā yòu míng què de zhǐ dǎo sī xiǎng。 xià lìng xiū suí shǐ de táng tài zōng qīn lì liǎo miè suí de zhàn zhēng， zài zhí zhèng zhī hòu， tā jīng cháng tán lùn suí cháo miè wáng de jiào xùn， míng què tí chū“ yǐ gǔ wéi jìng， kě yǐ jiàn xīng tì“ de kàn fǎ。 jí qǔ lì shǐ jiào xùn， yǐ shǐ wéi jiàn jiù chéng liǎo xiū suí shǐ de zhǐ dǎo sī xiǎng。 qí cì，《 suí shū》 hóng yáng bǐng bǐ zhí shū de yōu liáng shǐ xué chuán tǒng， pǐn píng rén wù jiào shǎo 'ēfù yǐn huì。 zhù biān wèi zhēng gāng zhèng bùē， tā zhù chí biān xiě de jìzhuàn， jiào shǎo qū bǐ， bùwèi zūn zhě huì。 rú suí wén dì zhī“ kè bó” zhuān duàn，“ bù yuè shī shū”，“ àn yú dà dào”， suí yáng dì jiáo qíng shì mào， shā fù yín mǔ，“ chú zhū gǔ ròu， tú jiǎo zhōng liáng” děng qíng kuàng， dū zhào shí xiě lái， liǎo wú yǐn huì。
zài cì，《 suí shū》 bǎo cún liǎo dà liàng zhèng zhì、 jīng jì yǐ jí kē jì wén huà zī liào。 qí zhōng shí zhì jìzǎi liáng、 chén、 běi qí、 běi zhōu hé suí wǔ cháo de diǎn zhāng zhì dù， yòu xiē bù fēn shèn zhì zhuī sù dào hàn wèi。
guān yú《 suí shū》 de zuò zhě， yī zhí gǎo dé hěn luàn，《 jiù táng shū》 jìzǎi“ wèi huī děng zhuàn”。 ér liú zhī jǐ《 shǐ tōng》 zé shuō yán shī gǔ、 kǒng yíng dá děng hé yú zhì níng、 lǐ chún fēng zhū rén gòng tóng zhuàn chéng。 hái yòu tí wéi zhǎngsūn wú jì zhuàn shù de。 zhè shì yīn wéi cān jiā《 suí shū》 zhuàn shù de rén hěn duō， jīhū jí zhōng liǎo dāng shí dà bù fēn yòu míng zhī shì； kāi shǐ yǐ wèi zhǐ wéi qí zhù biān， hòu lái wèi zhǐ sǐ liǎo， yòu yóu zhǎngsūn wú jì xù wéi zhù biān， wán chéng wèi wán chéng de bù fēn。
xiàn xíng《 suí shū》 gòng bā shí wǔ juàn， fēn wéi liǎng gè bù fēn： yī bù fēn shì jìzhuàn bù fēn， yóu wèi zhǐ zhù biān， chéng shū yú táng tài zōng zhēnguàn shí nián（ 636 nián）； lìng yī bù fēn wéi shǐ zhì bù fēn， shǐ xiū yú zhēnguàn shí wǔ nián（ 641 nián）， chéng yú táng gāo zōng xiǎn qìng yuán nián（ 656 nián）， shì yóu zhǎngsūn wú jì jiān xiū de。《 suí shū》 de xiū shǐ shuǐ píng shì jiào gāo de。 yī shì yīn wéi dāng shí táng cháo jí zhōng liǎo yī dà pī yòu cái zhī shì： xiān hòu cān jiā biān xiě de kǒng yíng dá、 xǔ jìng zōng、 yú zhì níng jiē míng liè zhēnguàn shí qī zhù míng de“ shí bā xué shì” zhī liè； yán shī gǔ shì dāng shí míng chuí yī shí de jīng shǐ dà shī； fù zé xiū zhuàn tiān wén、 lǜ lì de shì táng dài zhù míng tiān wén xué jiā lǐ chún fēng。 zhè yàng，《 suí shū》 de xiū zhuàn， biàn dé dào liǎo xué shù shàng de bǎo zhèng。 èr shì yīn wéi xiū shǐ dāng shí lí wáng suí shí jiān jiào jìn， yòu bù shǎo suí cháo de shǐ liào shàng kě zī zhèng。 rú suí rén wáng shào zhuàn de《 suí shū》 bā shí juàn， biàn bǎo cún zhe xǔ duō suí wáng cháo de zhào cè。 cǐ wài， dāng shí yě hái cún yòu shù shí juàn《 kāi huáng qǐ jū zhù》 děng。 gèng zhòng yào de shì， táng zhēn guān shí lí suí yáng dì shí bù guò 'èr shí yú nián， yòu xǔ duō suí cháo yí lǎo réng jiàn zài yú shì， kě yǐ tōng guò fǎng chá zhí bǔ shǐ shì。《 jiù táng shū · sūn sī》 biàn zài：“ wèi zhǐ děng shòu zhào xiū qí、 liáng、 chén、 zhōu、 suí wǔ dài shǐ， kǒng yòu yí lòu， lǚ fǎng zhī。” shuō míng xiū《 suí shū》 shí， shǐ guān men céng fǎng wèn guò bù shǎo rén。 hái yòu bù shǎo xiū shǐ de zuò zhě běn rén jiù zài suí cháo shēng huó guò， yòu zhe qīn shēn de jīng lì， yīn 'ér shǐ shí yě jiù jiào wéi zhǔn què。 sān shì zuò wéi zhù biān de wèi zhǐ， lì shǐ shàng sù chēng jiàn chén， hào wéi“ liáng shǐ”， tā zhù biān xiū shǐ shí yī bān néng jiān chí jù shì zhí shū， bù xiàng hòu dài shǐ shū de yī xiē jìzhuàn yòu nà me duō de jì huì。
《 suí shū》 de yī gè zhòng yào tè diǎn， jiù shì quán shū guàn chuàn liǎo yǐ shǐ wéi jiàn de sī xiǎng。 zhù biān wèi zhǐ zài gěi táng tài zōng shàng shū shí céng jīng shuō guò，“ yīn jiàn bù yuǎn， zài xià hòu zhī shì。 chén yuàn dāng jīn zhī dòng jìng。 yǐ suí wéi jiàn， zé cún wáng zhì luàn kě dé 'ér zhī。” wéi qí xiǎng dào yǐ shǐ wéi jiàn， suǒ yǐ duì suí shì rú hé miè wáng de， duì suí jūn chén shàng xià jiāo shē yín yì de fǔ xiǔ shēng huó， kě wèi yòu lín lí jìn zhì de miáo xiě hé rù mù sān fēn de jiē lù。 bǐ rú duì suí yáng dì dà xīng tǔ mù、 huāng yín wú chǐ、 sān yóu jiāng dū， dōuyòu xiáng shí de xù xiě。 yòu yīn wéi wèi zhǐ děng biān shū zhě yòu yì xiě chū rén mín duì suí wáng cháo de fǎn kàng qíng xù， yīn cǐ zài《 suí shū》 zhōng yě jiào duō dì xù shù liǎo suí mò nóng mín dà qǐ yì de shǐ shí， zhè zài《 yáng dì jì》 liǎng juàn zhōng jìzǎi zuì wéi jù tǐ。 jù tǒng jì， zài jìzhuàn bù fēn de wǔ shí wǔ juàn zhōng yòu 'èr shí duō juàn， yǐ jí zài《 shí huò zhì》、《 wǔháng zhì》 lǐ， jìzǎi liǎo yòu guān nóng mín qǐ yì de qíng kuàng。
《 suí shū》 hái yòu gè yōu diǎn， jiù shì bǐ qǐ qí tā tóng lèi shǐ shū lái， tā jiào shǎo yǐn huì。 bǐ rú， jìn guǎn yú shì nán zài táng cháo yǐ chéng wéi táng tài zōng shí fēn xìn rèn de dà chén， dàn jì chuán zhōng xiě dào tā gē gē yú shì jī de zuì 'è shí， sī háo bù jiā yǎn shì， zài rú， jìn guǎn péi jǔ、 hé chóu děng rén yǐ wéi táng chén， dàn duì tā men zài suí cháo de zuò wéi， yě bù jiā rèn hé yǎn shì。 zhì rú suí yáng dì shā hài qí fù suí wén dì， yǐ jí hé wén dì chǒng jī xuān huá fū rén de nà xiē 'āng zàng shì shí，《 suí shū》 yě shì háo bù liú qíng， bǐng zhí shū xiě。 zhè xiē fāng miàn dōushì《 suí shū》 shèng yú qí tā shǐ shū de dì fāng。 dāng rán，《 suí shū》 de zuò zhě yě bù miǎn lì shǐ de jú xiàn， yīn wéi 'ài yú qíng miàn huò zhèng zhì shàng mǒu xiē yīn sù， zài xiě dào mǒu xiē rén wù shí yě yòu huí hù huò piān 'ài de dì fāng。 rú juàn liù shí liù zhōng de《 fáng yàn qiān chuán》 biàn shì yī lì， fáng yàn qiān guān wēi zhí bēi， wèi bù guò zhōu sī mǎ、 xiàn lìng， yī shēng yòu wú zhòng dà shì jì kě jì， zhǐ yīn wèitā shì táng tài zōng shí de zǎixiàng fáng xuán líng de fù qīn， shǐ pò gé shōu rù lièzhuàn。 zhè zài fēng jiàn shè huì de shǐ shū lǐ， yě suàn shì nán yǐ bì miǎn de bā。
《 suí shū》 lìng yī gè kě qǔ de dì fāng， shì bǎo cún liǎo nán běi cháo yǐ lái dà liàng de diǎn zhāng zhì dù， wéi hòu rén yán jiū suí dài yǐ jí qián jǐ cháo de zhèng zhì、 jīng jì、 wén huà zhì dù， bǎo liú liǎo fēng fù de zī liào。 nán běi cháo shí qī， liú xià lái de diǎn zhāng zhì dù fāng miàn de shǐ liào jí shǎo， ér《 suí shū》 de shǐ zhì bù fēn， duō dá sān shí juàn， bāo kuò lǐ yí、 yīnyuè、 lǜ lì、 tiān wén、 wǔháng、 shí huò、 xíng fǎ、 bǎi guān、 dì lǐ、 jīng jí shí zhì。 zhè shí zhì bù jǐn xù shù liǎo suí cháo de diǎn zhāng zhì dù， ér qiě gài kuò liǎo liáng、 chén、 běi qí、 běi zhōu de zhèng zhì、 jīng jì qíng kuàng， yòu de shèn zhì zhuī sù dào hàn wèi。 lì rú《 shí huò zhì》 jìzǎi liǎo zì dōng jìn yǐ lái de děng jí zhì dù hé huò bì zhì dù；《 dì lǐ zhì》 jìzǎi liǎo nán běi cháo yǐ lái de jiàn zhì yán gé；《 lǜ lì zhì》 hé《 tiān wén zhì》 zǒng jié liǎo nán běi cháo yǐ hòu yī bǎi duō nián lái tiān wén xué fāng miàn de chéng jiù； guān yú zǔ chōng zhī de yuánzhōulǜ de xiáng xì jì lù， yě bǎo cún zài《 suí shū》 zhōng。《 suí shū》 de《 jīng jí zhì》 shì jì《 hàn shū · yì wén zhì》 hòu de yī bù shí fēn zhòng yào de mù lù shū， xù shù liǎo zì hàn zhì suí fán liù bǎi nián wǒ guó shū jí zhī cún wáng、 xué shù zhī yǎn biàn， shì duì wǒ guó gǔ dài shū jí hé xué shù shǐ de dì 'èr cì zǒng jié， yě shì duì wǒ guó xué shù wén huà shǐ de yī dà gòng xiàn。《 suí shū · jīng jí zhì》 hái yòu yī gè zhòng yào gòng xiàn， jiù shì wèiwǒ guó yǐ hòu de sì bù tú shū fēn lèi diàn dìng liǎo jī chǔ。《 hàn shū · yì wén zhì》 céng bǎ tiān xià tú shū fēn biān wéi liù dà lèi， dào dōng jìn lǐ chōng zào《 sì bù shū mù》， shǐ fēn shū jí wéi sì bù。《 suí shū · jīng jí zhì》 xī qǔ qí cháng， zhèng shì jiāng gè lèi shū jí biāo chū jīng、 shǐ、 zǐ、 jí sì dà lèi， qí xià zài fēn sì shí xiǎo lèi。 zhè zhǒng tú shū fēn lèi fǎ， wéi hòu shì zūn yòng dá yī qiān yú nián。
《 suí shū》 yě yòu bù kè fú de quē diǎn。 lì rú tā guòfèn qiáng diào“ tiān dào” hé“ dì wáng zhī dào”， zhè dāng rán shì wéi xīn zhù yì de guān diǎn。 cǐ wài， yóu yú suí mò sāngluàn， tú shū sàn yì yán zhòng， yīn cǐ zài zhuàn xiě shí， yě cháng cháng yòu shǐ liào bù zú de quē xiàn。 yòu xiē chuán zhǐ néng zhù míng“ tú jí zài jì， duō cóng sàn yì， bù néng xiáng bèi”， zào chéng mǒu xiē zhuànjì kōng dòng wú wù。 zhè dāng rán shì bù néng kē qiú yú gǔ rén de。
《 suí shū》 zuì zǎo kè yú běi sòng tiān shèng 'èr nián (1024)， yǐ shī chuán。 lìng yòu nán sòng jiā dìng jiān kè běn cán juàn liù shí wǔ juàn jí nán sòng lìng yī kè běn cán cún wǔ juàn chuán shì。 yuán cháo dà dé nián jiān ráo zhōu lù kè běn shì bǐ jiào hǎo de bǎn běn， hán fēn lóu bǎi nà běn《 suí shū》 jí jù cǐ yǐng yìn。 qīng qián lóng nián jiān wǔ yīng diàn kān běn shì jiào wéi liú xíng de bǎn běn。 1973 nián zhōng huá shū jú yǐng yìn de jiàodiǎn běn jí yǐ jù yǐ shàng shù zhǒng bǎn běn jiàokān zhěng lǐ 'ér chéng， shì mù qián zuì hǎo de tōng xíng běn。
guān yú《 suí shū》 de biǎo zhì yòu： wàn sī tóng：《 suí zhū wáng shì biǎo》。
wàn sī tóng：《 suí jiāng xiāng dà chén nián biǎo》。
huáng dà huá：《 suí táng zhī jì yuè biǎo》。 zì dà yè qī nián（ 611） zhì zhēnguàn 'èr nián（ 628）， àn yuè biǎo liè qǐ bīng zhě xīng wáng。
yáng shǒu jìng：《 suí shū dì lǐ zhì kǎo zhèng fù bǔ yí》。《 dì lǐ zhì》 yǐ suí dài tǒng yī de jiāng yù wéi gāng， liáng chén qí zhōu shí de yán gé liè yú zhù zhōng， shí yòu shū lòu cuò wù， wéi yáng shì kǎo zhèng zhòng diǎn suǒ zài。 zhāng péng yī：《 suí shū jīng jí zhì bǔ》。 zhù yào wéi zhì zhōng shī shōu de běi wèi běi qí běi zhōu rén zhù zuò。
zhāng zōng yuán（？ héng 1800）：《 suí shū jīng nuò zhì kǎo zhèng》。 zhǐ yòu shǐ bù。 yī shuō cǐ shū běn míng《 shǐ jí kǎo》， hòu rén wù gǎi。 zhù yì ji lù yì wén， ér yú shū zhī yuán wěi、 zhuàn rén shǐ mò duō wèi xiáng kǎo。 yáo zhèn zōng（ 1842 héng 1906）：《 suí shū jīng jí zhì kǎo zhèng》。 tuī xún zhì zhōng suǒ shōu shū jí zhī běn mò yuán liú， bǔ zhí kǎo dìng zhì suǒ yí lòu， yuǎn jiào zhāng shū wéi xiáng bèi。
bǔ： qí tā kǎo dìng zhù zuò yī lǎn
suí shū kǎo zhèng qīng · fù yún lóng xiào
suí shū zhá jì qīng · lǐ cí míng zhù
suí shū jiào yì qīng · luó zhèn yù zhù
suí shū mù lù
jì
juàn yī dì jì dì yī
gāo zǔ yáng jiān shàng
kāi huáng nián qián
kāi huáng yuán nián
kāi huáng 'èr nián
kāi huáng sān nián
kāi huáng sì nián
kāi huáng wǔ nián
kāi huáng liù nián
kāi huáng qī nián
juàn 'èr dì jì dì 'èr
gāo zǔ xià
kāi huáng bā nián
kāi huáng jiǔ nián
kāi huáng shí nián
kāi huáng shí yī nián
kāi huáng shí 'èr nián
kāi huáng shí sān nián
kāi huáng shí sì nián
kāi huáng shí wǔ nián
kāi huáng shí liù nián
kāi huáng shí qī nián
kāi huáng shí bā nián
kāi huáng shí jiǔ nián
kāi huáng 'èr shí nián
rén shòu yuán nián
rén shòu 'èr nián
rén shòu sān nián
rén shòu sì nián
juàn sān dì jì dì sān
yáng dì yáng guǎng shàng
dà yè nián qián
dà yè yuán nián
dà yè 'èr nián
dà yè sān nián
dà yè sì nián
dà yè wǔ nián
dà yè liù nián
dà yè qī nián
juàn sì dì jì dì sì
yáng dì xià
dà yè bā nián
dà yè jiǔ nián
dà yè shí nián
dà yè shí yī nián
dà yè shí 'èr nián
dà yè shí sān nián
juàn wǔ dì jì dì wǔ
gōng dì yáng yòu
yì níng nián qián
yì níng yuán nián
yì níng 'èr nián
zhì
juàn liù zhì dì yī
lǐ yí yī
juàn qī zhì dì 'èr
lǐ yí 'èr
juàn bā zhì dì sān
lǐ yí sān
juàn jiǔ zhì dì sì
lǐ yí sì
juàn shí zhì dì wǔ
lǐ yí wǔ
juàn shí yī zhì dì liù
lǐ yí liù
juàn shí 'èr zhì dì qī
lǐ yí qī
juàn shí sān zhì dì bā
yīnyuè shàng
juàn shí sì zhì dì jiǔ
yīnyuè zhōng
juàn shí wǔ zhì dì shí
yīnyuè xià
juàn shí liù zhì dì shí yī
lǜ lì shàng
lǜ
juàn shí qī zhì dì shí 'èr
lǜ lì zhōng
juàn shí bā zhì dì shí sān
lǜ lì xià
lì
juàn shí jiǔ zhì dì shí sì
tiān wén shàng
tiān tǐ
hún tiān yí
hún tiān xiàng
gài tú
dì zhōng
guǐ yǐng
lòu kè
jīng xīng zhōng gōng
juàn 'èr shí zhì dì shí wǔ
tiān wén zhōng
èr shí bā shè
xīng guān zài 'èrshíbāxiù zhī wài zhě
tiān zhàn
qī yào
ruì xīng
xīng zá biàn
yāo xīng
zá yāo
kè xīng
liú xīng
yún qì
ruì qì
yāo qì
juàn 'èr shí yī zhì dì shí liù
tiān wén xià
shí huī
zá qì
wǔ dài zāi biàn yìng
juàn 'èr shí 'èr zhì dì shí qī
wǔháng shàng
mù bù qū zhí
jīn bù cóng gé
huǒ shī qí xìng
shuǐ bù rùn xià
jià sè bù chéng
mào bù gōng
yán bù cóng
hàn
shī yāo
máo chóng zhī niè
quǎn huò
bái shěng bái xiáng
mù lì jīn
juàn 'èr shí sān zhì dì shí bā
wǔ xíng xià
shì bù míng
tīng bù cōng
sī xīn bù róng
huáng bù jí
juàn 'èr shí sì zhì dì shí jiǔ
shí huò
juàn 'èr shí wǔ zhì dì 'èr shí
xíng fǎ
liáng
chén
qí
zhōu
suí
juàn 'èr shí liù zhì dì 'èr shí yī
bǎi guān shàng
nán cháo liáng guān zhì
nán cháo chén guān zhì
juàn 'èr shí qī zhì dì 'èr shí 'èr
bǎi guān zhōng
běi qí guān zhì
běi zhōu guān zhì
juàn 'èr shí bā zhì dì 'èr shí sān
bǎi guān xià
suí gāo zǔ shí guān zhì
suí yáng dì guān zhì
juàn 'èr shí jiǔ zhì dì 'èr shí sì
dì lǐ shàng
jīng zhào jùn
féng yì jùn
fú fēng jùn
ān dìng jùn
běi dì jùn
shàng jùn
diāo yīn jùn
yán 'ān bù
hóng huà jùn
píng liáng jùn
shuò fāng jùn
yán chuān jùn
líng wǔ jùn
yú lín jùn
wǔ yuán jùn
tiān shuǐ jùn
lǒng xī jùn
jīn chéng jùn
bāo hǎn jùn
jiāo hé jùn
xī píng jùn
wǔ wēi jùn
zhāng yè bù
dūn huáng jùn
shàn shàn jùn
qiě mò jùn
xī hǎi jùn
hé yuán jùn
hàn chuān jùn
xī chéng jùn
fáng líng jùn
qīng huà jùn
tōng chuān jùn
dàng qú jùn
hàn yáng jùn
lín táo jùn
dàng chāng jùn
wǔ dū jùn
tóng chāng jùn
hé chí jùn
shùn zhèng jùn
yì chéng jùn
píng wǔ jùn
mén shān jùn
pǔ 'ān jùn
jīn shān jùn
xīn chéng jùn
bā xī jùn
suì níng jùn
fú líng jùn
bā jùn
bā dōng jùn
shǔ jùn
lín qióng jùn
méi shān jùn
lóng shān jùn
zī yáng jùn
lú chuān jùn
jiān wéi jùn
yuè xī jùn
kē jùn
qián 'ān jùn
juàn sān shí zhì dì 'èr shí wǔ
dì lǐ zhōng
hé nán jùn
xíng yáng jùn
liáng jùn
qiáo jùn
jì yīn jùn
xiāng chéng jùn
yǐng chuān jùn
rǔ nán jùn
huái yáng jùn
rǔ yīn jùn
shàng luò jùn
hóng nóng jùn
xī yáng jùn
nán yáng jùn
yù yáng jùn
huái 'ān jùn
dōng jùn
dōng píng jùn
jì běi jùn
wǔ yáng jùn
bó hǎi jùn
píng yuán jùn
xìn dū jùn
qīng hé jùn
wèi jùn
jí jùn
hé nèi jùn
cháng píng jùn
shàng dǎng jùn
hé dōng shào
jiàng jùn
wén chéng jùn
lín fén jùn
lóng quán jùn
xī hé jùn
lí shí jùn
yàn mén jùn
mǎ yì jùn
dìng xiāng jùn
lóu fán jùn
tài yuán jùn
xiāng guó jùn
wǔ 'ān jùn
zhào jùn
héng shān jùn
bó líng jùn
hé jiān jùn
zhuō jùn
shàng gǔ jùn
yú yáng jùn
běi píng jùn
ān lè jùn
liáo xī jùn
běi hǎi jùn
qí jùn
dōng lāi jùn
gāo mì jùn
juàn sān shí yī zhì dì 'èr shí liù
dì lǐ xià
péng chéng jùn
lǔ jùn
láng xié jùn
dōng hǎi jùn
xià pī jùn
jiāng dū jùn
zhōng lí jùn
huái nán jùn
yì yáng jùn
qí chūn jùn
lú jiāng jùn
tóng 'ān jùn
lì yáng jùn
dān yáng jùn
xuān chéng jùn
pí líng jùn
wú jùn
kuàijī jùn
yú háng jùn
xīn 'ān jùn
dōng yáng jùn
yǒng jiā jùn
jiàn 'ān jùn
suì 'ān jùn
pó yáng jùn
lín chuān jùn
lú líng jùn
nán kāng jùn
yí chūn jùn
yù zhāng jùn
nán hǎi jùn
lóng chuān jùn
yì 'ān jùn
gāo liáng jùn
xìn 'ān jùn
yǒng xī jùn
cāng wú jùn
shǐ 'ān jùn
yǒng píng jùn
yù lín jùn
hé pǔ jùn
zhū yá jùn
níng yuè jùn
jiāo zhǐ jùn
jiǔ zhēn jùn
rì nán jùn
bǐ jǐng jùn
hǎi yīn jùn
lín yì jùn
nán jùn
yí líng jùn
jìng líng jùn
miǎn yáng jùn
yuán líng jùn
wǔ líng jùn
qīng jiāng jùn
xiāng yáng jùn
chōng líng jùn
hàn dōng jùn
ān lù jùn
yǒng 'ān jùn
yì yáng jùn
jiǔ jiāng jùn
jiāng xià jùn
lǐ yáng jùn
bā líng jùn
cháng shā jùn
héng shān jùn
guì yáng jùn
líng líng jùn
xī píng jùn
juàn sān shí 'èr zhì dì 'èr shí qī
jīng jí yī jīng
yì
shū
shī
lǐ
lè
chūn qiū
xiào jīng
lùn yǔ kǒng cóng、 jiā yǔ、 ěr yǎ děng
chèn wěi zhī shū
xiǎo xué
chuán yuē
juàn sān shí sān zhì dì 'èr shí bā
jīng jí 'èr shǐ
zhèng shǐ
gǔ shǐ
zá shǐ
bà shǐ
qǐ jū zhù
jiù shì
zhí guān
yí zhù
xíng fǎ
zá chuán
dì lǐ
pǔ xì
bù lù piān
juàn sān shí sì zhì dì 'èr shí jiǔ
jīng jí sān zǐ
rú
dào
fǎ
míng
mò
cóng héng
zá
nóng
xiǎo shuō
bīng
tiān wén
lìshǔ
wǔháng
yī fāng
juàn sān shí wǔ zhì dì sān shí
jīng jí sì jí dào jīng fó jīng
chǔ cí
bié jí
zǒng jí
dào jīng
fó jīng
lièzhuàn
juàn sān shí liù lièzhuàn dì yī
hòu fēi
wén xiàn dú gū huáng hòu
xuān huá fū rén chén shì
róng huá fū rén cài shì
yáng dì xiāo huáng hòu
juàn sān shí qī lièzhuàn dì 'èr
lǐ mù
lǐ mù zǐ dūn yí yǎ héng
zǐ hún
mù xiōng zǐ xún
xún dì chóng
chóng zǐ mǐn
liáng ruì
juàn sān shí bā lièzhuàn dì sān
liú fǎng
zhèng yì
liǔ qiú
huáng fǔ jì wéi
wéi jì
lú bēn
juàn sān shí jiǔ lièzhuàn dì sì
yú yì zǐ xuān dào xuān mǐn
yú yì
zǐ xuān dào
zǐ xuān mǐn
yīn shòu zǐ shì shī gǔ yí
yīn shòu
zǐ shì shī
gǔ yí
dòu róng dìng
yuán jǐng shān
yuán xióng
dòu lú jì zǐ yù jì xiōng tōng
dòu lú jì
zǐ yù
jì xiōng tōng
hè ruò yì
juàn sì shí lièzhuàn dì wǔ
liáng shì yàn zǐ gāng liáng mò
yǔ wén xīn
wáng yì
yuán xié
wáng shì jī
yú qìng zé
yuán zhòu
juàn sì shí yī lièzhuàn dì liù
gāo jiǒng
sū wēi zǐ kuí
sū wēi
zǐ kuí
juàn sì shí 'èr lièzhuàn dì qī
lǐ dé lín zǐ bǎi yào
juàn sì shí sān lièzhuàn dì bā
hé jiān wáng hóng zǐ qìng
hé jiān wáng hóng
zǐ qìng
yáng chù gāng
yáng zǐ chóng
guān dé wáng xióng dì dá
guān dé wáng xióng
dì dá
juàn sì shí sì lièzhuàn dì jiǔ
téng mù wáng zàn sì wáng guān
sì wáng guān
dào dào wáng jìng
wèi zhāo wáng shuǎng sì wáng jí
wèi zhāo wáng shuǎng
sì wáng jí
cài wáng zhì jī
juàn sì shí wǔ lièzhuàn dì shí
wén sì zǐ
gāo zǔ wǔ nán
fáng líng wáng yǒng zǐ yǎn
qín xiào wáng jùn zǐ hào
shù rén xiù
shù rén liàng
juàn sì shí liù lièzhuàn dì shí yī
zhào jiǒng
zhào fēn
yáng shàng xī
zhǎngsūn píng
yuán huī
wéi shī
yáng
sū xiào cí xiōng zǐ shā luó
sū xiào cí
xiōng zǐ shā luó
lǐ xióng
zhāng jiǒng liú rén 'ēn guō jūn féng shì jī shè dí qīn
juàn sì shí qī lièzhuàn dì shí 'èr
wéi shì kāng dì guāng yì chōng cóng fù dì shòu
wéi shì kāng
dì guāng
dì yì
dì chōng
cóng fù dì shòu
liǔ jī zǐ shù děng
liǔ jī
zǐ shù
jī dì dàn
jī dì sù
cóng dì xióng liàng
cóng zǐ jiǎn zhī
zú xiōng 'áng
áng zǐ diào
juàn sì shí bā lièzhuàn dì shí sān
yáng sù dì yuē cóng fù wén sī wén jì
yáng sù
dì yuē
cóng fù wén sī
cóng fù wén jì
juàn sì shí jiǔ lièzhuàn dì shí sì
niú hóng
juàn wǔ shí lièzhuàn dì shí wǔ
yǔ wén qìng
lǐ lǐ chéng
yuán xiào jǔ dì bāo
yuán xiào jǔ
dì bāo
guō róng
páng huàng
lǐ 'ān
juàn wǔ shí yī lièzhuàn dì shí liù
zhǎngsūn lǎn cóng zǐ chì shèng
zhǎngsūn lǎn
cóng zǐ chì
chì dì shèng
juàn wǔ shí 'èr lièzhuàn dì shí qī
hán qín hǔ dì sēng shòu hóng
hán qín hǔ
dì sēng shòu
dì hóng
hè ruò bì
juàn wǔ shí sān lièzhuàn dì shí bā
dá xī cháng rú
hè lóu zǐ gān
shǐ wàn suì
liú fāng féng yù wáng lǐ chōng yáng wǔ tōng chén yǒng guì fáng zhào
juàn wǔ shí sì lièzhuàn dì shí jiǔ
wáng cháng shù
lǐ yǎn
yī lóu qiān
tián rén gōng
yuán hēng
dù zhěng
lǐ chè
cuī péng
juàn wǔ shí wǔ lièzhuàn dì 'èr shí
dù yàn
gāo mài
ěr zhū chǎng
zhōu yáo
dú gū kāi
qǐ fú huì
zhāng wēi
hé hóng
hóu mò chén yíng
juàn wǔ shí liù lièzhuàn dì 'èr shí yī
lú kǎi
lìng hú xī
xuē zhòu
yǔ wén
zhāng héng
yáng wāng
juàn wǔ shí qī lièzhuàn dì 'èr shí 'èr
lú sī dào cóng fù xiōng chāng héng
lú sī dào
cóng fù xiōng chāng héng
lǐ xiào zhēn
xuē dào héng cóng dì rú
xuē dào héng
cóng dì rú
juàn wǔ shí bā lièzhuàn dì 'èr shí sān
míng kè ràng
wèi dàn
lù shuǎng hóu bái
lù shuǎng
hóu bái
dù tái qīng
xīn dé yuán
liǔ
xǔ shàn xīn
lǐ wén bó
juàn wǔ shí jiǔ lièzhuàn dì 'èr shí sì
yáng dì sān nán
yuán dé tài zǐ zhāo
qí wáng jián
zhào wáng gǎo
juàn liù shí lièzhuàn dì 'èr shí wǔ
cuī zhòng fāng
yú zhòng wén xiōng yǐ cóng fù dì xǐ
yú zhòng wén
xiōng yǐ
cóng fù dì xǐ
duàn wén zhèn
juàn liù shí yī lièzhuàn dì 'èr shí liù
yǔ wén shù yún dìng xīng
yǔ wén shù
yún dìng xīng
guō yǎn
juàn liù shí 'èr lièzhuàn dì 'èr shí qī
wáng sháo
yuán yán
liú xíng běn
liáng pí
liǔ yù
zhào chuò
péi sù
juàn liù shí sān lièzhuàn dì 'èr shí bā
fán zǐ gài
shǐ xiáng
yuán shòu
yáng yì chén
wèi xuán
liú quán
juàn liù shí sì lièzhuàn dì 'èr shí jiǔ
lǐ yuán tōng
chén mào zǐ zhèng
zhāng dìng hé
zhāng yūn
mài tiě zhàng zǐ mèng cái
shěn guāng
lái hù 'ér
yú jù luó
chén léng
wáng biàn hú sī wàn shàn
wáng biàn
hú sī wàn shàn
juàn liù shí wǔ lièzhuàn dì sān shí
zhōu luó
zhōu fǎ shàng
lǐ jǐng
mù róng sānzàng
xuē shì xióng
wáng rén gōng
quán wǔ
tù wàn xù
dǒng chún
zhào cái
juàn liù shí liù lièzhuàn dì sān shí yī
lǐ 'ě
bào hóng
péi zhèng
liǔ zhuāng
yuán shī
láng mào
gāo gòu
zhāng qián wēi
róng pí xiōng jiàn xù
róng pí
xiōng jiàn xù
lù zhī mìng
fáng yàn qiān
juàn liù shí qī lièzhuàn dì sān shí 'èr
yú shì jī
péi yùn
péi jǔ
juàn liù shí bā lièzhuàn dì sān shí sān
yǔ wén kǎi
yán pí
hé chóu
hé chóu
liú lóng
huáng dì ɡǔn
juàn liù shí jiǔ lièzhuàn dì sān shí sì
wáng shào
yuán chōng
juàn qī shí lièzhuàn dì sān shí wǔ
yáng xuán gǎn
lǐ zǐ xióng
zhào yuán shū
hú sī zhèng
liú yuán jìn
lǐ mì
péi rén jī
juàn qī shí yī lièzhuàn dì sān shí liù
chéng jié
liú hóng
huáng fǔ dàn zǐ wú yì
táo mó
jìng zhāo
yóu yuán
féng cí míng
zhāng xū
yáng shàn huì
dú gū shèng
yuán wén dū
lú chǔ
liú zǐ yì
yáo jūn sù
chén xiào yì
zhāng jì xún
sōng yūn
juàn qī shí 'èr lièzhuàn dì sān shí qī
xiào yì
lù yàn shī
tián dé mào
xuē jùn
wáng bān
yáng qìng
guō
tián yì
niǔ huí
liú shì
láng fāng guì
dí pǔ lín
lǐ dé ráo
huá qiū
xú xiào sù
juàn qī shí sān lièzhuàn dì sān shí bā
xún lì
liáng yàn guāng
fán shū lüè
zhào guǐ
fáng gōng yì
gōng sūn jǐng mào
xīn gōng yì
liǔ jiǎn
guō xuàn
jìng sù
liú kuàng
wáng gā
wèi dé shēn
juàn qī shí sì lièzhuàn dì sān shí jiǔ
kù lì
shè dí shì wén
tián shì
yàn róng
zhào zhòng qīng
cuī hóng dù dì hóng shēng
yuán hóng sì
wáng wén tóng
juàn qī shí wǔ lièzhuàn dì sì shí
rú lín
yuán shàn
xīn yàn zhī
hé tuǒ
xiāo gāi
bāo kǎi
fáng huī yuǎn
mǎ guāng
liú chāo
liú xuàn
chǔ huī
gù biāo
lǔ shì dá
zhāng chōng
wáng xiào jí
juàn qī shí liù lièzhuàn dì sì shí yī
wén xué
liú zhēn
wáng kuǐ
cuī biāo
zhū gé yǐng
sūn wàn shòu
wáng zhēn
yú chuò xīn dà dé
wáng zhòu
yǔ zì zhí
pān huī
dù zhèng xuán dì zhèng cáng
cháng dé zhì
yǐn shì
liú shàn jīng
zǔ jūn yàn
kǒng dé shào
liú bīn
juàn qī shí qī lièzhuàn dì sì shí 'èr
yǐn yì
lǐ shì qiān
cuī kuò zǐ zé
xú zé
zhāng wén xǔ
juàn qī shí bā lièzhuàn dì sì shí sān
yì shù
yǔ jì cái zǐ zhì
lú tài yì
gěng xún
wéi dǐng
lái hé
xiāo jí
yáng bó chǒu
lín xiào gōng
liú yòu
zhāng zhòu xuán
xǔ zhì cáng
wàn bǎo cháng wáng lìng yán
juàn qī shí jiǔ lièzhuàn dì sì shí sì
wài qī
gāo zǔ wài jiā lǚ shì
dú gū luó dì
xiāo kuī zǐ cóng huán
juàn bā shí lièzhuàn dì sì shí wǔ
liè nǚ
lán líng gōng zhù
nán yáng gōng zhù
xiāng chéng wáng kè fēi
huá yáng wáng jiē fēi
qiáo guó fū rén
zhèng shàn guǒ mǔ
xiào nǚ wáng shùn
hán jì qī
lù ràng mǔ
liú chǎng nǚ
zhōng shì xióng mǔ
xiào fù qín shì
yuán wù guāng mǔ
péi lún qī
zhào yuán jiē qī
juàn bā shí yī lièzhuàn dì sì shí liù
dōng yí
gāolí
bǎi jì
xīn luó
mò hé
liú qiú guó
wō guó
juàn bā shí 'èr lièzhuàn dì sì shí qī
nán mán
lín yì
chì tǔ
zhēn là
pó lì
juàn bā shí sān lièzhuàn dì sì shí bā
xī yù
tǔyùhún
dǎng xiàng
gāo chāng
kāng guó
ān guó
shí guó
nǚ guó
yān qí
qiūcí
shū lè
yú tián
pō hàn
tù huǒ luó
yì dá
mǐ guó
shǐ guó
cáo guó
hé guó
wū nà hé
mù guó
bō sī
cáo guó
fù guó
juàn bā shí sì lièzhuàn dì sì shí jiǔ
běi dí
tū jué
xī tū jué
tiě lè
xī
qì dān shì wéi
juàn bā shí wǔ lièzhuàn dì wǔ shí
yǔ wén huà jí dì zhì jí
yǔ wén huà jí
dì zhì jí
sī mǎ dé kān
péi qián tōng
wáng chōng
duàn dá
sòng tiān shèng 'èr nián suí shū kān běn yuán bá
sòng tiān shèng 'èr nián suí shū kān běn yuán bá
sòng tiān shèng 'èr nián suí shū kān běn yuán bá
táng wǔ dé sì nián（ gōng yuán 621 nián）， lìng hú dé fēn tí chū xiū liáng、 chén、 běi qí、 běi zhōu、 suí děng wǔ cháo shǐ de jiàn yì。 cì nián， táng cháo tíng mìng shǐ chén biān xiū， dàn shù nián guò hòu， réng wèi chéng shū。 zhēnguàn sān nián（ gōng yuán 629 nián）， chóngxiū wǔ cháo shǐ， yóu wèi zhēng “ zǒng zhī qí wù ”， bìng zhù biān《 suí shū》。
《 suí shū》 de zuò zhě dōushì bǎo xué zhī shì， jù yòu hěn gāo de xiū shǐ shuǐ píng。
《 suí shū》 shì xiàn cún zuì zǎo de suí shǐ zhuān zhù， yě shì《 èr shí wǔ shǐ》 zhōng xiū shǐ shuǐ píng jiào gāo de shǐ jí zhī yī。
shǒu xiān， tā yòu míng què de zhǐ dǎo sī xiǎng。 xià lìng xiū suí shǐ de táng tài zōng qīn lì liǎo miè suí de zhàn zhēng， zài zhí zhèng zhī hòu， tā jīng cháng tán lùn suí cháo miè wáng de jiào xùn， míng què tí chū“ yǐ gǔ wéi jìng， kě yǐ jiàn xīng tì“ de kàn fǎ。 jí qǔ lì shǐ jiào xùn， yǐ shǐ wéi jiàn jiù chéng liǎo xiū suí shǐ de zhǐ dǎo sī xiǎng。 qí cì，《 suí shū》 hóng yáng bǐng bǐ zhí shū de yōu liáng shǐ xué chuán tǒng， pǐn píng rén wù jiào shǎo 'ēfù yǐn huì。 zhù biān wèi zhēng gāng zhèng bùē， tā zhù chí biān xiě de jìzhuàn， jiào shǎo qū bǐ， bùwèi zūn zhě huì。 rú suí wén dì zhī“ kè bó” zhuān duàn，“ bù yuè shī shū”，“ àn yú dà dào”， suí yáng dì jiáo qíng shì mào， shā fù yín mǔ，“ chú zhū gǔ ròu， tú jiǎo zhōng liáng” děng qíng kuàng， dū zhào shí xiě lái， liǎo wú yǐn huì。
zài cì，《 suí shū》 bǎo cún liǎo dà liàng zhèng zhì、 jīng jì yǐ jí kē jì wén huà zī liào。 qí zhōng shí zhì jìzǎi liáng、 chén、 běi qí、 běi zhōu hé suí wǔ cháo de diǎn zhāng zhì dù， yòu xiē bù fēn shèn zhì zhuī sù dào hàn wèi。
guān yú《 suí shū》 de zuò zhě， yī zhí gǎo dé hěn luàn，《 jiù táng shū》 jìzǎi“ wèi huī děng zhuàn”。 ér liú zhī jǐ《 shǐ tōng》 zé shuō yán shī gǔ、 kǒng yíng dá děng hé yú zhì níng、 lǐ chún fēng zhū rén gòng tóng zhuàn chéng。 hái yòu tí wéi zhǎngsūn wú jì zhuàn shù de。 zhè shì yīn wéi cān jiā《 suí shū》 zhuàn shù de rén hěn duō， jīhū jí zhōng liǎo dāng shí dà bù fēn yòu míng zhī shì； kāi shǐ yǐ wèi zhǐ wéi qí zhù biān， hòu lái wèi zhǐ sǐ liǎo， yòu yóu zhǎngsūn wú jì xù wéi zhù biān， wán chéng wèi wán chéng de bù fēn。
xiàn xíng《 suí shū》 gòng bā shí wǔ juàn， fēn wéi liǎng gè bù fēn： yī bù fēn shì jìzhuàn bù fēn， yóu wèi zhǐ zhù biān， chéng shū yú táng tài zōng zhēnguàn shí nián（ 636 nián）； lìng yī bù fēn wéi shǐ zhì bù fēn， shǐ xiū yú zhēnguàn shí wǔ nián（ 641 nián）， chéng yú táng gāo zōng xiǎn qìng yuán nián（ 656 nián）， shì yóu zhǎngsūn wú jì jiān xiū de。《 suí shū》 de xiū shǐ shuǐ píng shì jiào gāo de。 yī shì yīn wéi dāng shí táng cháo jí zhōng liǎo yī dà pī yòu cái zhī shì： xiān hòu cān jiā biān xiě de kǒng yíng dá、 xǔ jìng zōng、 yú zhì níng jiē míng liè zhēnguàn shí qī zhù míng de“ shí bā xué shì” zhī liè； yán shī gǔ shì dāng shí míng chuí yī shí de jīng shǐ dà shī； fù zé xiū zhuàn tiān wén、 lǜ lì de shì táng dài zhù míng tiān wén xué jiā lǐ chún fēng。 zhè yàng，《 suí shū》 de xiū zhuàn， biàn dé dào liǎo xué shù shàng de bǎo zhèng。 èr shì yīn wéi xiū shǐ dāng shí lí wáng suí shí jiān jiào jìn， yòu bù shǎo suí cháo de shǐ liào shàng kě zī zhèng。 rú suí rén wáng shào zhuàn de《 suí shū》 bā shí juàn， biàn bǎo cún zhe xǔ duō suí wáng cháo de zhào cè。 cǐ wài， dāng shí yě hái cún yòu shù shí juàn《 kāi huáng qǐ jū zhù》 děng。 gèng zhòng yào de shì， táng zhēn guān shí lí suí yáng dì shí bù guò 'èr shí yú nián， yòu xǔ duō suí cháo yí lǎo réng jiàn zài yú shì， kě yǐ tōng guò fǎng chá zhí bǔ shǐ shì。《 jiù táng shū · sūn sī》 biàn zài：“ wèi zhǐ děng shòu zhào xiū qí、 liáng、 chén、 zhōu、 suí wǔ dài shǐ， kǒng yòu yí lòu， lǚ fǎng zhī。” shuō míng xiū《 suí shū》 shí， shǐ guān men céng fǎng wèn guò bù shǎo rén。 hái yòu bù shǎo xiū shǐ de zuò zhě běn rén jiù zài suí cháo shēng huó guò， yòu zhe qīn shēn de jīng lì， yīn 'ér shǐ shí yě jiù jiào wéi zhǔn què。 sān shì zuò wéi zhù biān de wèi zhǐ， lì shǐ shàng sù chēng jiàn chén， hào wéi“ liáng shǐ”， tā zhù biān xiū shǐ shí yī bān néng jiān chí jù shì zhí shū， bù xiàng hòu dài shǐ shū de yī xiē jìzhuàn yòu nà me duō de jì huì。
《 suí shū》 de yī gè zhòng yào tè diǎn， jiù shì quán shū guàn chuàn liǎo yǐ shǐ wéi jiàn de sī xiǎng。 zhù biān wèi zhǐ zài gěi táng tài zōng shàng shū shí céng jīng shuō guò，“ yīn jiàn bù yuǎn， zài xià hòu zhī shì。 chén yuàn dāng jīn zhī dòng jìng。 yǐ suí wéi jiàn， zé cún wáng zhì luàn kě dé 'ér zhī。” wéi qí xiǎng dào yǐ shǐ wéi jiàn， suǒ yǐ duì suí shì rú hé miè wáng de， duì suí jūn chén shàng xià jiāo shē yín yì de fǔ xiǔ shēng huó， kě wèi yòu lín lí jìn zhì de miáo xiě hé rù mù sān fēn de jiē lù。 bǐ rú duì suí yáng dì dà xīng tǔ mù、 huāng yín wú chǐ、 sān yóu jiāng dū， dōuyòu xiáng shí de xù xiě。 yòu yīn wéi wèi zhǐ děng biān shū zhě yòu yì xiě chū rén mín duì suí wáng cháo de fǎn kàng qíng xù， yīn cǐ zài《 suí shū》 zhōng yě jiào duō dì xù shù liǎo suí mò nóng mín dà qǐ yì de shǐ shí， zhè zài《 yáng dì jì》 liǎng juàn zhōng jìzǎi zuì wéi jù tǐ。 jù tǒng jì， zài jìzhuàn bù fēn de wǔ shí wǔ juàn zhōng yòu 'èr shí duō juàn， yǐ jí zài《 shí huò zhì》、《 wǔháng zhì》 lǐ， jìzǎi liǎo yòu guān nóng mín qǐ yì de qíng kuàng。
《 suí shū》 hái yòu gè yōu diǎn， jiù shì bǐ qǐ qí tā tóng lèi shǐ shū lái， tā jiào shǎo yǐn huì。 bǐ rú， jìn guǎn yú shì nán zài táng cháo yǐ chéng wéi táng tài zōng shí fēn xìn rèn de dà chén， dàn jì chuán zhōng xiě dào tā gē gē yú shì jī de zuì 'è shí， sī háo bù jiā yǎn shì， zài rú， jìn guǎn péi jǔ、 hé chóu děng rén yǐ wéi táng chén， dàn duì tā men zài suí cháo de zuò wéi， yě bù jiā rèn hé yǎn shì。 zhì rú suí yáng dì shā hài qí fù suí wén dì， yǐ jí hé wén dì chǒng jī xuān huá fū rén de nà xiē 'āng zàng shì shí，《 suí shū》 yě shì háo bù liú qíng， bǐng zhí shū xiě。 zhè xiē fāng miàn dōushì《 suí shū》 shèng yú qí tā shǐ shū de dì fāng。 dāng rán，《 suí shū》 de zuò zhě yě bù miǎn lì shǐ de jú xiàn， yīn wéi 'ài yú qíng miàn huò zhèng zhì shàng mǒu xiē yīn sù， zài xiě dào mǒu xiē rén wù shí yě yòu huí hù huò piān 'ài de dì fāng。 rú juàn liù shí liù zhōng de《 fáng yàn qiān chuán》 biàn shì yī lì， fáng yàn qiān guān wēi zhí bēi， wèi bù guò zhōu sī mǎ、 xiàn lìng， yī shēng yòu wú zhòng dà shì jì kě jì， zhǐ yīn wèitā shì táng tài zōng shí de zǎixiàng fáng xuán líng de fù qīn， shǐ pò gé shōu rù lièzhuàn。 zhè zài fēng jiàn shè huì de shǐ shū lǐ， yě suàn shì nán yǐ bì miǎn de bā。
《 suí shū》 lìng yī gè kě qǔ de dì fāng， shì bǎo cún liǎo nán běi cháo yǐ lái dà liàng de diǎn zhāng zhì dù， wéi hòu rén yán jiū suí dài yǐ jí qián jǐ cháo de zhèng zhì、 jīng jì、 wén huà zhì dù， bǎo liú liǎo fēng fù de zī liào。 nán běi cháo shí qī， liú xià lái de diǎn zhāng zhì dù fāng miàn de shǐ liào jí shǎo， ér《 suí shū》 de shǐ zhì bù fēn， duō dá sān shí juàn， bāo kuò lǐ yí、 yīnyuè、 lǜ lì、 tiān wén、 wǔháng、 shí huò、 xíng fǎ、 bǎi guān、 dì lǐ、 jīng jí shí zhì。 zhè shí zhì bù jǐn xù shù liǎo suí cháo de diǎn zhāng zhì dù， ér qiě gài kuò liǎo liáng、 chén、 běi qí、 běi zhōu de zhèng zhì、 jīng jì qíng kuàng， yòu de shèn zhì zhuī sù dào hàn wèi。 lì rú《 shí huò zhì》 jìzǎi liǎo zì dōng jìn yǐ lái de děng jí zhì dù hé huò bì zhì dù；《 dì lǐ zhì》 jìzǎi liǎo nán běi cháo yǐ lái de jiàn zhì yán gé；《 lǜ lì zhì》 hé《 tiān wén zhì》 zǒng jié liǎo nán běi cháo yǐ hòu yī bǎi duō nián lái tiān wén xué fāng miàn de chéng jiù； guān yú zǔ chōng zhī de yuánzhōulǜ de xiáng xì jì lù， yě bǎo cún zài《 suí shū》 zhōng。《 suí shū》 de《 jīng jí zhì》 shì jì《 hàn shū · yì wén zhì》 hòu de yī bù shí fēn zhòng yào de mù lù shū， xù shù liǎo zì hàn zhì suí fán liù bǎi nián wǒ guó shū jí zhī cún wáng、 xué shù zhī yǎn biàn， shì duì wǒ guó gǔ dài shū jí hé xué shù shǐ de dì 'èr cì zǒng jié， yě shì duì wǒ guó xué shù wén huà shǐ de yī dà gòng xiàn。《 suí shū · jīng jí zhì》 hái yòu yī gè zhòng yào gòng xiàn， jiù shì wèiwǒ guó yǐ hòu de sì bù tú shū fēn lèi diàn dìng liǎo jī chǔ。《 hàn shū · yì wén zhì》 céng bǎ tiān xià tú shū fēn biān wéi liù dà lèi， dào dōng jìn lǐ chōng zào《 sì bù shū mù》， shǐ fēn shū jí wéi sì bù。《 suí shū · jīng jí zhì》 xī qǔ qí cháng， zhèng shì jiāng gè lèi shū jí biāo chū jīng、 shǐ、 zǐ、 jí sì dà lèi， qí xià zài fēn sì shí xiǎo lèi。 zhè zhǒng tú shū fēn lèi fǎ， wéi hòu shì zūn yòng dá yī qiān yú nián。
《 suí shū》 yě yòu bù kè fú de quē diǎn。 lì rú tā guòfèn qiáng diào“ tiān dào” hé“ dì wáng zhī dào”， zhè dāng rán shì wéi xīn zhù yì de guān diǎn。 cǐ wài， yóu yú suí mò sāngluàn， tú shū sàn yì yán zhòng， yīn cǐ zài zhuàn xiě shí， yě cháng cháng yòu shǐ liào bù zú de quē xiàn。 yòu xiē chuán zhǐ néng zhù míng“ tú jí zài jì， duō cóng sàn yì， bù néng xiáng bèi”， zào chéng mǒu xiē zhuànjì kōng dòng wú wù。 zhè dāng rán shì bù néng kē qiú yú gǔ rén de。
《 suí shū》 zuì zǎo kè yú běi sòng tiān shèng 'èr nián (1024)， yǐ shī chuán。 lìng yòu nán sòng jiā dìng jiān kè běn cán juàn liù shí wǔ juàn jí nán sòng lìng yī kè běn cán cún wǔ juàn chuán shì。 yuán cháo dà dé nián jiān ráo zhōu lù kè běn shì bǐ jiào hǎo de bǎn běn， hán fēn lóu bǎi nà běn《 suí shū》 jí jù cǐ yǐng yìn。 qīng qián lóng nián jiān wǔ yīng diàn kān běn shì jiào wéi liú xíng de bǎn běn。 1973 nián zhōng huá shū jú yǐng yìn de jiàodiǎn běn jí yǐ jù yǐ shàng shù zhǒng bǎn běn jiàokān zhěng lǐ 'ér chéng， shì mù qián zuì hǎo de tōng xíng běn。
guān yú《 suí shū》 de biǎo zhì yòu： wàn sī tóng：《 suí zhū wáng shì biǎo》。
wàn sī tóng：《 suí jiāng xiāng dà chén nián biǎo》。
huáng dà huá：《 suí táng zhī jì yuè biǎo》。 zì dà yè qī nián（ 611） zhì zhēnguàn 'èr nián（ 628）， àn yuè biǎo liè qǐ bīng zhě xīng wáng。
yáng shǒu jìng：《 suí shū dì lǐ zhì kǎo zhèng fù bǔ yí》。《 dì lǐ zhì》 yǐ suí dài tǒng yī de jiāng yù wéi gāng， liáng chén qí zhōu shí de yán gé liè yú zhù zhōng， shí yòu shū lòu cuò wù， wéi yáng shì kǎo zhèng zhòng diǎn suǒ zài。 zhāng péng yī：《 suí shū jīng jí zhì bǔ》。 zhù yào wéi zhì zhōng shī shōu de běi wèi běi qí běi zhōu rén zhù zuò。
zhāng zōng yuán（？ héng 1800）：《 suí shū jīng nuò zhì kǎo zhèng》。 zhǐ yòu shǐ bù。 yī shuō cǐ shū běn míng《 shǐ jí kǎo》， hòu rén wù gǎi。 zhù yì ji lù yì wén， ér yú shū zhī yuán wěi、 zhuàn rén shǐ mò duō wèi xiáng kǎo。 yáo zhèn zōng（ 1842 héng 1906）：《 suí shū jīng jí zhì kǎo zhèng》。 tuī xún zhì zhōng suǒ shōu shū jí zhī běn mò yuán liú， bǔ zhí kǎo dìng zhì suǒ yí lòu， yuǎn jiào zhāng shū wéi xiáng bèi。
bǔ： qí tā kǎo dìng zhù zuò yī lǎn
suí shū kǎo zhèng qīng · fù yún lóng xiào
suí shū zhá jì qīng · lǐ cí míng zhù
suí shū jiào yì qīng · luó zhèn yù zhù
suí shū mù lù
jì
juàn yī dì jì dì yī
gāo zǔ yáng jiān shàng
kāi huáng nián qián
kāi huáng yuán nián
kāi huáng 'èr nián
kāi huáng sān nián
kāi huáng sì nián
kāi huáng wǔ nián
kāi huáng liù nián
kāi huáng qī nián
juàn 'èr dì jì dì 'èr
gāo zǔ xià
kāi huáng bā nián
kāi huáng jiǔ nián
kāi huáng shí nián
kāi huáng shí yī nián
kāi huáng shí 'èr nián
kāi huáng shí sān nián
kāi huáng shí sì nián
kāi huáng shí wǔ nián
kāi huáng shí liù nián
kāi huáng shí qī nián
kāi huáng shí bā nián
kāi huáng shí jiǔ nián
kāi huáng 'èr shí nián
rén shòu yuán nián
rén shòu 'èr nián
rén shòu sān nián
rén shòu sì nián
juàn sān dì jì dì sān
yáng dì yáng guǎng shàng
dà yè nián qián
dà yè yuán nián
dà yè 'èr nián
dà yè sān nián
dà yè sì nián
dà yè wǔ nián
dà yè liù nián
dà yè qī nián
juàn sì dì jì dì sì
yáng dì xià
dà yè bā nián
dà yè jiǔ nián
dà yè shí nián
dà yè shí yī nián
dà yè shí 'èr nián
dà yè shí sān nián
juàn wǔ dì jì dì wǔ
gōng dì yáng yòu
yì níng nián qián
yì níng yuán nián
yì níng 'èr nián
zhì
juàn liù zhì dì yī
lǐ yí yī
juàn qī zhì dì 'èr
lǐ yí 'èr
juàn bā zhì dì sān
lǐ yí sān
juàn jiǔ zhì dì sì
lǐ yí sì
juàn shí zhì dì wǔ
lǐ yí wǔ
juàn shí yī zhì dì liù
lǐ yí liù
juàn shí 'èr zhì dì qī
lǐ yí qī
juàn shí sān zhì dì bā
yīnyuè shàng
juàn shí sì zhì dì jiǔ
yīnyuè zhōng
juàn shí wǔ zhì dì shí
yīnyuè xià
juàn shí liù zhì dì shí yī
lǜ lì shàng
lǜ
juàn shí qī zhì dì shí 'èr
lǜ lì zhōng
juàn shí bā zhì dì shí sān
lǜ lì xià
lì
juàn shí jiǔ zhì dì shí sì
tiān wén shàng
tiān tǐ
hún tiān yí
hún tiān xiàng
gài tú
dì zhōng
guǐ yǐng
lòu kè
jīng xīng zhōng gōng
juàn 'èr shí zhì dì shí wǔ
tiān wén zhōng
èr shí bā shè
xīng guān zài 'èrshíbāxiù zhī wài zhě
tiān zhàn
qī yào
ruì xīng
xīng zá biàn
yāo xīng
zá yāo
kè xīng
liú xīng
yún qì
ruì qì
yāo qì
juàn 'èr shí yī zhì dì shí liù
tiān wén xià
shí huī
zá qì
wǔ dài zāi biàn yìng
juàn 'èr shí 'èr zhì dì shí qī
wǔháng shàng
mù bù qū zhí
jīn bù cóng gé
huǒ shī qí xìng
shuǐ bù rùn xià
jià sè bù chéng
mào bù gōng
yán bù cóng
hàn
shī yāo
máo chóng zhī niè
quǎn huò
bái shěng bái xiáng
mù lì jīn
juàn 'èr shí sān zhì dì shí bā
wǔ xíng xià
shì bù míng
tīng bù cōng
sī xīn bù róng
huáng bù jí
juàn 'èr shí sì zhì dì shí jiǔ
shí huò
juàn 'èr shí wǔ zhì dì 'èr shí
xíng fǎ
liáng
chén
qí
zhōu
suí
juàn 'èr shí liù zhì dì 'èr shí yī
bǎi guān shàng
nán cháo liáng guān zhì
nán cháo chén guān zhì
juàn 'èr shí qī zhì dì 'èr shí 'èr
bǎi guān zhōng
běi qí guān zhì
běi zhōu guān zhì
juàn 'èr shí bā zhì dì 'èr shí sān
bǎi guān xià
suí gāo zǔ shí guān zhì
suí yáng dì guān zhì
juàn 'èr shí jiǔ zhì dì 'èr shí sì
dì lǐ shàng
jīng zhào jùn
féng yì jùn
fú fēng jùn
ān dìng jùn
běi dì jùn
shàng jùn
diāo yīn jùn
yán 'ān bù
hóng huà jùn
píng liáng jùn
shuò fāng jùn
yán chuān jùn
líng wǔ jùn
yú lín jùn
wǔ yuán jùn
tiān shuǐ jùn
lǒng xī jùn
jīn chéng jùn
bāo hǎn jùn
jiāo hé jùn
xī píng jùn
wǔ wēi jùn
zhāng yè bù
dūn huáng jùn
shàn shàn jùn
qiě mò jùn
xī hǎi jùn
hé yuán jùn
hàn chuān jùn
xī chéng jùn
fáng líng jùn
qīng huà jùn
tōng chuān jùn
dàng qú jùn
hàn yáng jùn
lín táo jùn
dàng chāng jùn
wǔ dū jùn
tóng chāng jùn
hé chí jùn
shùn zhèng jùn
yì chéng jùn
píng wǔ jùn
mén shān jùn
pǔ 'ān jùn
jīn shān jùn
xīn chéng jùn
bā xī jùn
suì níng jùn
fú líng jùn
bā jùn
bā dōng jùn
shǔ jùn
lín qióng jùn
méi shān jùn
lóng shān jùn
zī yáng jùn
lú chuān jùn
jiān wéi jùn
yuè xī jùn
kē jùn
qián 'ān jùn
juàn sān shí zhì dì 'èr shí wǔ
dì lǐ zhōng
hé nán jùn
xíng yáng jùn
liáng jùn
qiáo jùn
jì yīn jùn
xiāng chéng jùn
yǐng chuān jùn
rǔ nán jùn
huái yáng jùn
rǔ yīn jùn
shàng luò jùn
hóng nóng jùn
xī yáng jùn
nán yáng jùn
yù yáng jùn
huái 'ān jùn
dōng jùn
dōng píng jùn
jì běi jùn
wǔ yáng jùn
bó hǎi jùn
píng yuán jùn
xìn dū jùn
qīng hé jùn
wèi jùn
jí jùn
hé nèi jùn
cháng píng jùn
shàng dǎng jùn
hé dōng shào
jiàng jùn
wén chéng jùn
lín fén jùn
lóng quán jùn
xī hé jùn
lí shí jùn
yàn mén jùn
mǎ yì jùn
dìng xiāng jùn
lóu fán jùn
tài yuán jùn
xiāng guó jùn
wǔ 'ān jùn
zhào jùn
héng shān jùn
bó líng jùn
hé jiān jùn
zhuō jùn
shàng gǔ jùn
yú yáng jùn
běi píng jùn
ān lè jùn
liáo xī jùn
běi hǎi jùn
qí jùn
dōng lāi jùn
gāo mì jùn
juàn sān shí yī zhì dì 'èr shí liù
dì lǐ xià
péng chéng jùn
lǔ jùn
láng xié jùn
dōng hǎi jùn
xià pī jùn
jiāng dū jùn
zhōng lí jùn
huái nán jùn
yì yáng jùn
qí chūn jùn
lú jiāng jùn
tóng 'ān jùn
lì yáng jùn
dān yáng jùn
xuān chéng jùn
pí líng jùn
wú jùn
kuàijī jùn
yú háng jùn
xīn 'ān jùn
dōng yáng jùn
yǒng jiā jùn
jiàn 'ān jùn
suì 'ān jùn
pó yáng jùn
lín chuān jùn
lú líng jùn
nán kāng jùn
yí chūn jùn
yù zhāng jùn
nán hǎi jùn
lóng chuān jùn
yì 'ān jùn
gāo liáng jùn
xìn 'ān jùn
yǒng xī jùn
cāng wú jùn
shǐ 'ān jùn
yǒng píng jùn
yù lín jùn
hé pǔ jùn
zhū yá jùn
níng yuè jùn
jiāo zhǐ jùn
jiǔ zhēn jùn
rì nán jùn
bǐ jǐng jùn
hǎi yīn jùn
lín yì jùn
nán jùn
yí líng jùn
jìng líng jùn
miǎn yáng jùn
yuán líng jùn
wǔ líng jùn
qīng jiāng jùn
xiāng yáng jùn
chōng líng jùn
hàn dōng jùn
ān lù jùn
yǒng 'ān jùn
yì yáng jùn
jiǔ jiāng jùn
jiāng xià jùn
lǐ yáng jùn
bā líng jùn
cháng shā jùn
héng shān jùn
guì yáng jùn
líng líng jùn
xī píng jùn
juàn sān shí 'èr zhì dì 'èr shí qī
jīng jí yī jīng
yì
shū
shī
lǐ
lè
chūn qiū
xiào jīng
lùn yǔ kǒng cóng、 jiā yǔ、 ěr yǎ děng
chèn wěi zhī shū
xiǎo xué
chuán yuē
juàn sān shí sān zhì dì 'èr shí bā
jīng jí 'èr shǐ
zhèng shǐ
gǔ shǐ
zá shǐ
bà shǐ
qǐ jū zhù
jiù shì
zhí guān
yí zhù
xíng fǎ
zá chuán
dì lǐ
pǔ xì
bù lù piān
juàn sān shí sì zhì dì 'èr shí jiǔ
jīng jí sān zǐ
rú
dào
fǎ
míng
mò
cóng héng
zá
nóng
xiǎo shuō
bīng
tiān wén
lìshǔ
wǔháng
yī fāng
juàn sān shí wǔ zhì dì sān shí
jīng jí sì jí dào jīng fó jīng
chǔ cí
bié jí
zǒng jí
dào jīng
fó jīng
lièzhuàn
juàn sān shí liù lièzhuàn dì yī
hòu fēi
wén xiàn dú gū huáng hòu
xuān huá fū rén chén shì
róng huá fū rén cài shì
yáng dì xiāo huáng hòu
juàn sān shí qī lièzhuàn dì 'èr
lǐ mù
lǐ mù zǐ dūn yí yǎ héng
zǐ hún
mù xiōng zǐ xún
xún dì chóng
chóng zǐ mǐn
liáng ruì
juàn sān shí bā lièzhuàn dì sān
liú fǎng
zhèng yì
liǔ qiú
huáng fǔ jì wéi
wéi jì
lú bēn
juàn sān shí jiǔ lièzhuàn dì sì
yú yì zǐ xuān dào xuān mǐn
yú yì
zǐ xuān dào
zǐ xuān mǐn
yīn shòu zǐ shì shī gǔ yí
yīn shòu
zǐ shì shī
gǔ yí
dòu róng dìng
yuán jǐng shān
yuán xióng
dòu lú jì zǐ yù jì xiōng tōng
dòu lú jì
zǐ yù
jì xiōng tōng
hè ruò yì
juàn sì shí lièzhuàn dì wǔ
liáng shì yàn zǐ gāng liáng mò
yǔ wén xīn
wáng yì
yuán xié
wáng shì jī
yú qìng zé
yuán zhòu
juàn sì shí yī lièzhuàn dì liù
gāo jiǒng
sū wēi zǐ kuí
sū wēi
zǐ kuí
juàn sì shí 'èr lièzhuàn dì qī
lǐ dé lín zǐ bǎi yào
juàn sì shí sān lièzhuàn dì bā
hé jiān wáng hóng zǐ qìng
hé jiān wáng hóng
zǐ qìng
yáng chù gāng
yáng zǐ chóng
guān dé wáng xióng dì dá
guān dé wáng xióng
dì dá
juàn sì shí sì lièzhuàn dì jiǔ
téng mù wáng zàn sì wáng guān
sì wáng guān
dào dào wáng jìng
wèi zhāo wáng shuǎng sì wáng jí
wèi zhāo wáng shuǎng
sì wáng jí
cài wáng zhì jī
juàn sì shí wǔ lièzhuàn dì shí
wén sì zǐ
gāo zǔ wǔ nán
fáng líng wáng yǒng zǐ yǎn
qín xiào wáng jùn zǐ hào
shù rén xiù
shù rén liàng
juàn sì shí liù lièzhuàn dì shí yī
zhào jiǒng
zhào fēn
yáng shàng xī
zhǎngsūn píng
yuán huī
wéi shī
yáng
sū xiào cí xiōng zǐ shā luó
sū xiào cí
xiōng zǐ shā luó
lǐ xióng
zhāng jiǒng liú rén 'ēn guō jūn féng shì jī shè dí qīn
juàn sì shí qī lièzhuàn dì shí 'èr
wéi shì kāng dì guāng yì chōng cóng fù dì shòu
wéi shì kāng
dì guāng
dì yì
dì chōng
cóng fù dì shòu
liǔ jī zǐ shù děng
liǔ jī
zǐ shù
jī dì dàn
jī dì sù
cóng dì xióng liàng
cóng zǐ jiǎn zhī
zú xiōng 'áng
áng zǐ diào
juàn sì shí bā lièzhuàn dì shí sān
yáng sù dì yuē cóng fù wén sī wén jì
yáng sù
dì yuē
cóng fù wén sī
cóng fù wén jì
juàn sì shí jiǔ lièzhuàn dì shí sì
niú hóng
juàn wǔ shí lièzhuàn dì shí wǔ
yǔ wén qìng
lǐ lǐ chéng
yuán xiào jǔ dì bāo
yuán xiào jǔ
dì bāo
guō róng
páng huàng
lǐ 'ān
juàn wǔ shí yī lièzhuàn dì shí liù
zhǎngsūn lǎn cóng zǐ chì shèng
zhǎngsūn lǎn
cóng zǐ chì
chì dì shèng
juàn wǔ shí 'èr lièzhuàn dì shí qī
hán qín hǔ dì sēng shòu hóng
hán qín hǔ
dì sēng shòu
dì hóng
hè ruò bì
juàn wǔ shí sān lièzhuàn dì shí bā
dá xī cháng rú
hè lóu zǐ gān
shǐ wàn suì
liú fāng féng yù wáng lǐ chōng yáng wǔ tōng chén yǒng guì fáng zhào
juàn wǔ shí sì lièzhuàn dì shí jiǔ
wáng cháng shù
lǐ yǎn
yī lóu qiān
tián rén gōng
yuán hēng
dù zhěng
lǐ chè
cuī péng
juàn wǔ shí wǔ lièzhuàn dì 'èr shí
dù yàn
gāo mài
ěr zhū chǎng
zhōu yáo
dú gū kāi
qǐ fú huì
zhāng wēi
hé hóng
hóu mò chén yíng
juàn wǔ shí liù lièzhuàn dì 'èr shí yī
lú kǎi
lìng hú xī
xuē zhòu
yǔ wén
zhāng héng
yáng wāng
juàn wǔ shí qī lièzhuàn dì 'èr shí 'èr
lú sī dào cóng fù xiōng chāng héng
lú sī dào
cóng fù xiōng chāng héng
lǐ xiào zhēn
xuē dào héng cóng dì rú
xuē dào héng
cóng dì rú
juàn wǔ shí bā lièzhuàn dì 'èr shí sān
míng kè ràng
wèi dàn
lù shuǎng hóu bái
lù shuǎng
hóu bái
dù tái qīng
xīn dé yuán
liǔ
xǔ shàn xīn
lǐ wén bó
juàn wǔ shí jiǔ lièzhuàn dì 'èr shí sì
yáng dì sān nán
yuán dé tài zǐ zhāo
qí wáng jián
zhào wáng gǎo
juàn liù shí lièzhuàn dì 'èr shí wǔ
cuī zhòng fāng
yú zhòng wén xiōng yǐ cóng fù dì xǐ
yú zhòng wén
xiōng yǐ
cóng fù dì xǐ
duàn wén zhèn
juàn liù shí yī lièzhuàn dì 'èr shí liù
yǔ wén shù yún dìng xīng
yǔ wén shù
yún dìng xīng
guō yǎn
juàn liù shí 'èr lièzhuàn dì 'èr shí qī
wáng sháo
yuán yán
liú xíng běn
liáng pí
liǔ yù
zhào chuò
péi sù
juàn liù shí sān lièzhuàn dì 'èr shí bā
fán zǐ gài
shǐ xiáng
yuán shòu
yáng yì chén
wèi xuán
liú quán
juàn liù shí sì lièzhuàn dì 'èr shí jiǔ
lǐ yuán tōng
chén mào zǐ zhèng
zhāng dìng hé
zhāng yūn
mài tiě zhàng zǐ mèng cái
shěn guāng
lái hù 'ér
yú jù luó
chén léng
wáng biàn hú sī wàn shàn
wáng biàn
hú sī wàn shàn
juàn liù shí wǔ lièzhuàn dì sān shí
zhōu luó
zhōu fǎ shàng
lǐ jǐng
mù róng sānzàng
xuē shì xióng
wáng rén gōng
quán wǔ
tù wàn xù
dǒng chún
zhào cái
juàn liù shí liù lièzhuàn dì sān shí yī
lǐ 'ě
bào hóng
péi zhèng
liǔ zhuāng
yuán shī
láng mào
gāo gòu
zhāng qián wēi
róng pí xiōng jiàn xù
róng pí
xiōng jiàn xù
lù zhī mìng
fáng yàn qiān
juàn liù shí qī lièzhuàn dì sān shí 'èr
yú shì jī
péi yùn
péi jǔ
juàn liù shí bā lièzhuàn dì sān shí sān
yǔ wén kǎi
yán pí
hé chóu
hé chóu
liú lóng
huáng dì ɡǔn
juàn liù shí jiǔ lièzhuàn dì sān shí sì
wáng shào
yuán chōng
juàn qī shí lièzhuàn dì sān shí wǔ
yáng xuán gǎn
lǐ zǐ xióng
zhào yuán shū
hú sī zhèng
liú yuán jìn
lǐ mì
péi rén jī
juàn qī shí yī lièzhuàn dì sān shí liù
chéng jié
liú hóng
huáng fǔ dàn zǐ wú yì
táo mó
jìng zhāo
yóu yuán
féng cí míng
zhāng xū
yáng shàn huì
dú gū shèng
yuán wén dū
lú chǔ
liú zǐ yì
yáo jūn sù
chén xiào yì
zhāng jì xún
sōng yūn
juàn qī shí 'èr lièzhuàn dì sān shí qī
xiào yì
lù yàn shī
tián dé mào
xuē jùn
wáng bān
yáng qìng
guō
tián yì
niǔ huí
liú shì
láng fāng guì
dí pǔ lín
lǐ dé ráo
huá qiū
xú xiào sù
juàn qī shí sān lièzhuàn dì sān shí bā
xún lì
liáng yàn guāng
fán shū lüè
zhào guǐ
fáng gōng yì
gōng sūn jǐng mào
xīn gōng yì
liǔ jiǎn
guō xuàn
jìng sù
liú kuàng
wáng gā
wèi dé shēn
juàn qī shí sì lièzhuàn dì sān shí jiǔ
kù lì
shè dí shì wén
tián shì
yàn róng
zhào zhòng qīng
cuī hóng dù dì hóng shēng
yuán hóng sì
wáng wén tóng
juàn qī shí wǔ lièzhuàn dì sì shí
rú lín
yuán shàn
xīn yàn zhī
hé tuǒ
xiāo gāi
bāo kǎi
fáng huī yuǎn
mǎ guāng
liú chāo
liú xuàn
chǔ huī
gù biāo
lǔ shì dá
zhāng chōng
wáng xiào jí
juàn qī shí liù lièzhuàn dì sì shí yī
wén xué
liú zhēn
wáng kuǐ
cuī biāo
zhū gé yǐng
sūn wàn shòu
wáng zhēn
yú chuò xīn dà dé
wáng zhòu
yǔ zì zhí
pān huī
dù zhèng xuán dì zhèng cáng
cháng dé zhì
yǐn shì
liú shàn jīng
zǔ jūn yàn
kǒng dé shào
liú bīn
juàn qī shí qī lièzhuàn dì sì shí 'èr
yǐn yì
lǐ shì qiān
cuī kuò zǐ zé
xú zé
zhāng wén xǔ
juàn qī shí bā lièzhuàn dì sì shí sān
yì shù
yǔ jì cái zǐ zhì
lú tài yì
gěng xún
wéi dǐng
lái hé
xiāo jí
yáng bó chǒu
lín xiào gōng
liú yòu
zhāng zhòu xuán
xǔ zhì cáng
wàn bǎo cháng wáng lìng yán
juàn qī shí jiǔ lièzhuàn dì sì shí sì
wài qī
gāo zǔ wài jiā lǚ shì
dú gū luó dì
xiāo kuī zǐ cóng huán
juàn bā shí lièzhuàn dì sì shí wǔ
liè nǚ
lán líng gōng zhù
nán yáng gōng zhù
xiāng chéng wáng kè fēi
huá yáng wáng jiē fēi
qiáo guó fū rén
zhèng shàn guǒ mǔ
xiào nǚ wáng shùn
hán jì qī
lù ràng mǔ
liú chǎng nǚ
zhōng shì xióng mǔ
xiào fù qín shì
yuán wù guāng mǔ
péi lún qī
zhào yuán jiē qī
juàn bā shí yī lièzhuàn dì sì shí liù
dōng yí
gāolí
bǎi jì
xīn luó
mò hé
liú qiú guó
wō guó
juàn bā shí 'èr lièzhuàn dì sì shí qī
nán mán
lín yì
chì tǔ
zhēn là
pó lì
juàn bā shí sān lièzhuàn dì sì shí bā
xī yù
tǔyùhún
dǎng xiàng
gāo chāng
kāng guó
ān guó
shí guó
nǚ guó
yān qí
qiūcí
shū lè
yú tián
pō hàn
tù huǒ luó
yì dá
mǐ guó
shǐ guó
cáo guó
hé guó
wū nà hé
mù guó
bō sī
cáo guó
fù guó
juàn bā shí sì lièzhuàn dì sì shí jiǔ
běi dí
tū jué
xī tū jué
tiě lè
xī
qì dān shì wéi
juàn bā shí wǔ lièzhuàn dì wǔ shí
yǔ wén huà jí dì zhì jí
yǔ wén huà jí
dì zhì jí
sī mǎ dé kān
péi qián tōng
wáng chōng
duàn dá
sòng tiān shèng 'èr nián suí shū kān běn yuán bá
sòng tiān shèng 'èr nián suí shū kān běn yuán bá
sòng tiān shèng 'èr nián suí shū kān běn yuán bá
zhèng què de chēng fǎ yìng gāi shì《 qún shū zhì yào huáng shí gōng sān lüè》。《 qún shū zhì yào》 shì táng wèi zhēng、 yú shì nán、 chǔ suì liáng、 xiāo dé yán děng fèng chì biān zhuàn de yī bù cóng shū， ér huáng shí gōng sān lüè zé shì zhè bù cóng shū zhōng shōu de yī bù zhōng guó gǔ dài zhù míng bīng shū， shì sòng dài bān dìng de“ wǔ jīng” zhī yī。 gāi shū jiù tí huáng shí gōng zhe。 huáng shí gōng jí yí shàng shòu zhāng liáng bīng shū de lǎo rén， shì jiàn《 shǐ jì liú hóu shì jiā》。
《 huáng shí gōng sān lüè》 yuán míng《 huáng shí gōng jì》， zuì zǎo jiàn yú《 hòu hàn shū zāng gōng chuán》， sān guó shí qī kāi shǐ chēng《 sān lüè》， wèi lǐ kāng《 yùn mìng lùn》 yòu“ zhāng liáng shòu huáng shí zhī fú， sòng《 sān lüè》 zhī shuō”。 běi qí wèi shōu《 wèi shū》 zhōng yòu liú shài zhù《 huáng shí gōng sān lüè》。 shū mù zhe lù zé shǐ yú《 suí shū jīng jí zhì》， zhī hòu， lì dài shū mù jūn yòu zhe lù。 shàng miàn kuò hào zhōng de zhù shì shì liú shài zuò de。
《 huáng shí gōng sān lüè》 gòng fēn shàng、 zhōng、 xià sān lüè。《 shàng lüè》 duō yǐn《 jūn chèn》 yǔ， zhù yào tōng guò duì“ shè lǐ shǎng， bié jiān xióng， zhe chéng bài” de fēn xī， lùn shù yǐ“ róu ruò shèng gāng qiáng” wéi zhǐ dǎo、 yǐ shōu lǎn rén xīn wéi zhōng xīn， yǐ“ rèn xián qín dí” wéi zōng zhǐ de zhì guó tǒng jūn de zhàn lüè sī xiǎng jí qí shí xiàn de fāng fǎ。《 zhōng lüè》 duō yǐn《 jūn shì》 yǔ， zhù yào tōng guò“ chā dé xíng， shěn quán biàn”， lùn shù jūn zhù yù jiāng tǒng zhòng de móu lüè。《 xià lüè》 zhù yào nèi róng shì“ chén dào dé， chá 'ān wēi， míng zéi xián zhī jiù”。
《 huáng shí gōng sān lüè》 shì《 wǔ jīng qī shū》 zhī yī， jù yòu fēng fù de sī xiǎng nèi róng。 tā zhòng shì rén mín qún zhòng zài zhàn zhēng zhōng de zuò yòng， zhǐ chū：“ fū wèiguó zhī dào， shì xián yǔ mín。”“ yīng xióng zhě， guó zhī gān； shù mín zhě， guó zhī běn。”“ fū tǒng jūn chí shì zhě， jiāng yě； zhì shèng pò dí zhě， zhòng yě。”“ yǐ ruò shèng qiáng zhě， mín yě。” zhù zhòng shōu lǎn mín xīn， zhòng shì mín shì，“ xīng shī zhī guó， wù xiān lóng 'ēn。 gōng qǔ zhī guó， wù xiān yǎng mín。” zhòng shì duì zhàn lüè yào dì de kòng zhì， tí chū“ huò gù shǒu zhī， huò 'è sài zhī， huò nán tún zhī。” tā tí chàng jiàngshuài yào 'ài hù shì zú， yǔ shì zú tóng gān gòng kǔ， jiàngshuài“ bì yǔ shì zú tóng zī wèi 'ér gòng 'ān wēi， dí nǎi kě jiā。”“ liáng jiāng zhī yǎng shì， bù yì yú shēn， gù néng shǐ sān jūn rú yī xīn， zé qí shèng kě quán。”“ xù 'ēn bù juàn， yǐ yī qǔ wàn。” yào qiú jiàngshuài yào yòu yōu liáng de pǐn zhì hé guǎng bó de zhī shí。 zuò dào“ néng qīng、 néng jìng、 néng píng、 néng zhěng、 néng shòu shù、 néng tīng sòng、 néng nà rù、 néng cǎi yán， néng zhī guó sú， néng tú shān chuān， néng biǎo xiǎn nán， néng zhì jūn quán。” zhù zhāng“ rén xián zhī zhì， shèng míng zhī lǜ， fù xīn zhī yán， láng miào zhī yǔ， xīng shuāi zhī shì， jiāng suǒ yí wén。” jiàngshuài de xuǎn bá hé shǐ yòng fāng miàn， tā fǎn duì rénrén wéi qīn， zhù zhāng rénrén wéi xián， yīn rén 'ér zhì yòng，“ xián zhě suǒ shì， qí qián wú dí。”“ xián rén suǒ guī， zé qí guó qiáng； shèng rén suǒ guī， zé liù hé tóng。”“ shǐ zhì， shǐ yǒng， shǐ tān， shǐ yú。 zhī zhě lè lì qí gōng， yǒng zhě hǎo xíng qí zhì， tān zhě yāo qū qí lì， yú zhě bù gù qí sǐ。 yīn qí zhì qíng 'ér yòng zhī。”“ wú shǐ biàn shì tán shuō dí měi， wéi qí huò zhòng， wú shǐ rén zhě zhù cái， wéi qí duō shī 'ér fù yú xià。” tā zài zhé xué fāng miàn， chū bù jiē shì liǎo rén men de rèn shí shì kè guān xiàn shí de fǎn yìng， duì zhàn zhēng de rèn shí bù néng chāo yuè kè guān tiáo jiàn de xǔ kě，“ duān wèi wèi jiàn， rén mò néng zhī。 tiān dì shén míng， yǔ wù tuī yí。 biàn dòng wú cháng， yīn dí zhuǎn huà。 bùwèi shì xiān， dòng 'ér zhé suí。” chū bù rèn shí dào duì lì de shì wù néng gòu xiāng hù zhuǎn huà de biàn zhèng guān xì。“ róu néng zhì gāng， ruò néng zhì qiáng。” rèn shí dào shì wù fā zhǎn dào yī dìng chéng dù jiù xiàng qí fǎn miàn zhuǎn huà，“ zào zuò guò zhì， suī chéng bì bài。” tā cóng《 lǎo zǐ》 de fǎn zhàn guān diǎn zhōng yǐn chū liǎo jī jí zhī chí zhèng yì zhàn zhēng de zhù zhāng， rèn wéi zhàn zhēng shì bù hǎo de， dàn shì zhàn zhēng bù huì zì xíng xiāo miè， yào yòng zhèng yì de zhàn zhēng xiāo miè fēi zhèng yì de zhàn zhēng，“ bù dé yǐ 'ér yòng zhī， shì tiān dào yě。” zài lùn shù shì yǔ mín、 jiāng yǔ zhòng、 dé yǔ wēi、 rén yǔ fǎ、 róu yǔ gāng、 qiáng yǔ ruò hào guān xì shí， zhù yì dào duì lì shì wù de liǎng gè fāng miàn， zài yī dìng chéng dù shàng bì miǎn liǎo piàn miàn xìng。 rú tí chū xián shì shì guó jiā de gǔgàn， mín zhòng shì gēn běn， jiāng zú bìng zhòng， dé wēi xiāng jì， rén fǎ jiān shī， gāng róu qiáng ruò xiāng yí děng guān diǎn。 zài zhè yī sī xiǎng zhǐ dǎo xià， zài zhèng zhì shàng hái tí chū liǎo“ dào dé rén yì lǐ， wǔ zhě yī tǐ” de sī xiǎng。
《 huáng shí gōng sān lüè》 wèn shì zhī hòu， jiù shòu dào shè huì de zhòng shì， guǎng wéi liú chuán。 sòng cháo gōng wǔ shuō：“ qí shū lùn yòng bīng jī quán zhī miào， yán míng zhī jué， míng miào shěn jué， jūn kě yǐ sǐ yì shēng， guó kě yǐ cún yì wáng。” dài shǎo wàng zé rèn wéi“ bīng fǎ chuán yú jīn shì zhě qī jiā， wéi《 sān lüè》 zuì tōng yú dào， ér shì yú yòng。”“《 sān lüè》 zhī shū， zé qí zhǐ yuǎn， qí lǐ shēn。”（《 jiāng jiàn lùn duàn》）《 sì kù zǒng mù》 shuō tā：“ wù zài shěn jī guān biàn， xiān lì yú bù bài， yǐ qiú dí zhī kě shèng， cāo shù pō qiǎo， bīng jiā huò wǎng wǎng yòng zhī。” táng dài wèi huī jiāng qí nèi róng shōu rù《 qún shū zhì yào》， gōng huáng dì zhì guó 'ān bāng cān kǎo。 sòng yuán fēng sān nián（ 1080 nián）， bèi bān dìng wéi wǔ xué de“ jīng shū”。 bìng bèi yǔ sòng tíng duì lì de xī xià guó yì chéng xī xià wén。 tā zài táng cháo shí chuán dào rì běn， rì běn kuān píng（ 889 héng 897） nián jiān， rì huáng chì mìng téng yuán zuǒ shì zhuàn de《 rì běn guó jiàn zài shū mù》 jiù zhe lù yòu《 huáng shí gōng sān lüè》。 rì běn zhàn guó shí dài de zú lì xué xiào。（ wǔ jiāng gù wèn zī gé de yǎng chéng suǒ） jiāng cǐ shū yǔ《 liù tāo》 dìng wéi gāi xiào de zhù yào jiào kē shū。 jù bù wán quán tǒng jì， rì běn yán jiū《 huáng shí gōng sān lüè》 de yòu jìn sì shí jiā zhī duō， tóng shí yě chuán dào liǎo cháo xiān děng guó。
《 huáng shí gōng sān lüè》 xiàn cún zuì zǎo de kān běn shì nán sòng xiào zōng、 guāng zōng nián jiān kè《 wǔ jīng qī shū》 běn。 cǐ běn chú yuán kè běn shàng cún rì běn jìng jiā táng wén kù yǐ wài， hòu shì jǐ jīng yǐng kān fān kè， xíng chéng“ wǔ jīng” xì tǒng běn。 qí tā cóng shū běn yě duō yǐ cǐ xì tǒng běn wéi dǐ běn。 zhù shì běn bǐ jiào zhòng yào de yòu sòng shī zǐ měi jiǎng yì běn、 míng liú yín zhí jiě běn、 qīng zhū bù huì jiě běn děng。 jiàn guó hòu yán jiū《 huáng shí gōng sān lüè》 de zhù yào zhù zuò yòu《 wǔ jīng qī shū zhù shì sān lüè》（ jiě fàng jūn chū bǎn shè 1986 nián bǎn） hé《 huáng shí gōng sān lüè qiǎn shuō》（ jiě fàng jūn chū bǎn shè 1986 nián bǎn） děng。
《 huáng shí gōng sān lüè》 yuán míng《 huáng shí gōng jì》， zuì zǎo jiàn yú《 hòu hàn shū zāng gōng chuán》， sān guó shí qī kāi shǐ chēng《 sān lüè》， wèi lǐ kāng《 yùn mìng lùn》 yòu“ zhāng liáng shòu huáng shí zhī fú， sòng《 sān lüè》 zhī shuō”。 běi qí wèi shōu《 wèi shū》 zhōng yòu liú shài zhù《 huáng shí gōng sān lüè》。 shū mù zhe lù zé shǐ yú《 suí shū jīng jí zhì》， zhī hòu， lì dài shū mù jūn yòu zhe lù。 shàng miàn kuò hào zhōng de zhù shì shì liú shài zuò de。
《 huáng shí gōng sān lüè》 gòng fēn shàng、 zhōng、 xià sān lüè。《 shàng lüè》 duō yǐn《 jūn chèn》 yǔ， zhù yào tōng guò duì“ shè lǐ shǎng， bié jiān xióng， zhe chéng bài” de fēn xī， lùn shù yǐ“ róu ruò shèng gāng qiáng” wéi zhǐ dǎo、 yǐ shōu lǎn rén xīn wéi zhōng xīn， yǐ“ rèn xián qín dí” wéi zōng zhǐ de zhì guó tǒng jūn de zhàn lüè sī xiǎng jí qí shí xiàn de fāng fǎ。《 zhōng lüè》 duō yǐn《 jūn shì》 yǔ， zhù yào tōng guò“ chā dé xíng， shěn quán biàn”， lùn shù jūn zhù yù jiāng tǒng zhòng de móu lüè。《 xià lüè》 zhù yào nèi róng shì“ chén dào dé， chá 'ān wēi， míng zéi xián zhī jiù”。
《 huáng shí gōng sān lüè》 shì《 wǔ jīng qī shū》 zhī yī， jù yòu fēng fù de sī xiǎng nèi róng。 tā zhòng shì rén mín qún zhòng zài zhàn zhēng zhōng de zuò yòng， zhǐ chū：“ fū wèiguó zhī dào， shì xián yǔ mín。”“ yīng xióng zhě， guó zhī gān； shù mín zhě， guó zhī běn。”“ fū tǒng jūn chí shì zhě， jiāng yě； zhì shèng pò dí zhě， zhòng yě。”“ yǐ ruò shèng qiáng zhě， mín yě。” zhù zhòng shōu lǎn mín xīn， zhòng shì mín shì，“ xīng shī zhī guó， wù xiān lóng 'ēn。 gōng qǔ zhī guó， wù xiān yǎng mín。” zhòng shì duì zhàn lüè yào dì de kòng zhì， tí chū“ huò gù shǒu zhī， huò 'è sài zhī， huò nán tún zhī。” tā tí chàng jiàngshuài yào 'ài hù shì zú， yǔ shì zú tóng gān gòng kǔ， jiàngshuài“ bì yǔ shì zú tóng zī wèi 'ér gòng 'ān wēi， dí nǎi kě jiā。”“ liáng jiāng zhī yǎng shì， bù yì yú shēn， gù néng shǐ sān jūn rú yī xīn， zé qí shèng kě quán。”“ xù 'ēn bù juàn， yǐ yī qǔ wàn。” yào qiú jiàngshuài yào yòu yōu liáng de pǐn zhì hé guǎng bó de zhī shí。 zuò dào“ néng qīng、 néng jìng、 néng píng、 néng zhěng、 néng shòu shù、 néng tīng sòng、 néng nà rù、 néng cǎi yán， néng zhī guó sú， néng tú shān chuān， néng biǎo xiǎn nán， néng zhì jūn quán。” zhù zhāng“ rén xián zhī zhì， shèng míng zhī lǜ， fù xīn zhī yán， láng miào zhī yǔ， xīng shuāi zhī shì， jiāng suǒ yí wén。” jiàngshuài de xuǎn bá hé shǐ yòng fāng miàn， tā fǎn duì rénrén wéi qīn， zhù zhāng rénrén wéi xián， yīn rén 'ér zhì yòng，“ xián zhě suǒ shì， qí qián wú dí。”“ xián rén suǒ guī， zé qí guó qiáng； shèng rén suǒ guī， zé liù hé tóng。”“ shǐ zhì， shǐ yǒng， shǐ tān， shǐ yú。 zhī zhě lè lì qí gōng， yǒng zhě hǎo xíng qí zhì， tān zhě yāo qū qí lì， yú zhě bù gù qí sǐ。 yīn qí zhì qíng 'ér yòng zhī。”“ wú shǐ biàn shì tán shuō dí měi， wéi qí huò zhòng， wú shǐ rén zhě zhù cái， wéi qí duō shī 'ér fù yú xià。” tā zài zhé xué fāng miàn， chū bù jiē shì liǎo rén men de rèn shí shì kè guān xiàn shí de fǎn yìng， duì zhàn zhēng de rèn shí bù néng chāo yuè kè guān tiáo jiàn de xǔ kě，“ duān wèi wèi jiàn， rén mò néng zhī。 tiān dì shén míng， yǔ wù tuī yí。 biàn dòng wú cháng， yīn dí zhuǎn huà。 bùwèi shì xiān， dòng 'ér zhé suí。” chū bù rèn shí dào duì lì de shì wù néng gòu xiāng hù zhuǎn huà de biàn zhèng guān xì。“ róu néng zhì gāng， ruò néng zhì qiáng。” rèn shí dào shì wù fā zhǎn dào yī dìng chéng dù jiù xiàng qí fǎn miàn zhuǎn huà，“ zào zuò guò zhì， suī chéng bì bài。” tā cóng《 lǎo zǐ》 de fǎn zhàn guān diǎn zhōng yǐn chū liǎo jī jí zhī chí zhèng yì zhàn zhēng de zhù zhāng， rèn wéi zhàn zhēng shì bù hǎo de， dàn shì zhàn zhēng bù huì zì xíng xiāo miè， yào yòng zhèng yì de zhàn zhēng xiāo miè fēi zhèng yì de zhàn zhēng，“ bù dé yǐ 'ér yòng zhī， shì tiān dào yě。” zài lùn shù shì yǔ mín、 jiāng yǔ zhòng、 dé yǔ wēi、 rén yǔ fǎ、 róu yǔ gāng、 qiáng yǔ ruò hào guān xì shí， zhù yì dào duì lì shì wù de liǎng gè fāng miàn， zài yī dìng chéng dù shàng bì miǎn liǎo piàn miàn xìng。 rú tí chū xián shì shì guó jiā de gǔgàn， mín zhòng shì gēn běn， jiāng zú bìng zhòng， dé wēi xiāng jì， rén fǎ jiān shī， gāng róu qiáng ruò xiāng yí děng guān diǎn。 zài zhè yī sī xiǎng zhǐ dǎo xià， zài zhèng zhì shàng hái tí chū liǎo“ dào dé rén yì lǐ， wǔ zhě yī tǐ” de sī xiǎng。
《 huáng shí gōng sān lüè》 wèn shì zhī hòu， jiù shòu dào shè huì de zhòng shì， guǎng wéi liú chuán。 sòng cháo gōng wǔ shuō：“ qí shū lùn yòng bīng jī quán zhī miào， yán míng zhī jué， míng miào shěn jué， jūn kě yǐ sǐ yì shēng， guó kě yǐ cún yì wáng。” dài shǎo wàng zé rèn wéi“ bīng fǎ chuán yú jīn shì zhě qī jiā， wéi《 sān lüè》 zuì tōng yú dào， ér shì yú yòng。”“《 sān lüè》 zhī shū， zé qí zhǐ yuǎn， qí lǐ shēn。”（《 jiāng jiàn lùn duàn》）《 sì kù zǒng mù》 shuō tā：“ wù zài shěn jī guān biàn， xiān lì yú bù bài， yǐ qiú dí zhī kě shèng， cāo shù pō qiǎo， bīng jiā huò wǎng wǎng yòng zhī。” táng dài wèi huī jiāng qí nèi róng shōu rù《 qún shū zhì yào》， gōng huáng dì zhì guó 'ān bāng cān kǎo。 sòng yuán fēng sān nián（ 1080 nián）， bèi bān dìng wéi wǔ xué de“ jīng shū”。 bìng bèi yǔ sòng tíng duì lì de xī xià guó yì chéng xī xià wén。 tā zài táng cháo shí chuán dào rì běn， rì běn kuān píng（ 889 héng 897） nián jiān， rì huáng chì mìng téng yuán zuǒ shì zhuàn de《 rì běn guó jiàn zài shū mù》 jiù zhe lù yòu《 huáng shí gōng sān lüè》。 rì běn zhàn guó shí dài de zú lì xué xiào。（ wǔ jiāng gù wèn zī gé de yǎng chéng suǒ） jiāng cǐ shū yǔ《 liù tāo》 dìng wéi gāi xiào de zhù yào jiào kē shū。 jù bù wán quán tǒng jì， rì běn yán jiū《 huáng shí gōng sān lüè》 de yòu jìn sì shí jiā zhī duō， tóng shí yě chuán dào liǎo cháo xiān děng guó。
《 huáng shí gōng sān lüè》 xiàn cún zuì zǎo de kān běn shì nán sòng xiào zōng、 guāng zōng nián jiān kè《 wǔ jīng qī shū》 běn。 cǐ běn chú yuán kè běn shàng cún rì běn jìng jiā táng wén kù yǐ wài， hòu shì jǐ jīng yǐng kān fān kè， xíng chéng“ wǔ jīng” xì tǒng běn。 qí tā cóng shū běn yě duō yǐ cǐ xì tǒng běn wéi dǐ běn。 zhù shì běn bǐ jiào zhòng yào de yòu sòng shī zǐ měi jiǎng yì běn、 míng liú yín zhí jiě běn、 qīng zhū bù huì jiě běn děng。 jiàn guó hòu yán jiū《 huáng shí gōng sān lüè》 de zhù yào zhù zuò yòu《 wǔ jīng qī shū zhù shì sān lüè》（ jiě fàng jūn chū bǎn shè 1986 nián bǎn） hé《 huáng shí gōng sān lüè qiǎn shuō》（ jiě fàng jūn chū bǎn shè 1986 nián bǎn） děng。
《 qún shū zhì yào》（ yǐ xià jiǎn chēng《 zhì yào》） shì táng chū zhù míng jiàn guān wèi zhǐ jí yú shì nán、 chǔ suì liáng děng shòu mìng yú táng tài zōng lǐ shì mín（ 599 nián -649 nián， 626 nián -949 nián zài wèi）， yǐ ji lù qián rén zhù shù zuò jiàn shū， wéi táng tài zōng“ yǎn wǔ xiū wén”、“ zhì guó 'ān bāng”， chuàng jiàn“ zhēn guān zhī zhì” tí gōng jǐng shì de kuāng zhèng jù zhù。《 zhì yào》 qǔ cái yú liù jīng、 sì shǐ、 zhū zǐ bǎi jiā，“ shàng shǐ wǔ dì， xià qì jìn nián”， yǐ“ wù hū zhèng shù， cún hū quàn jiè” wéi zōng zhǐ， cóng yī wàn sì qiān duō bù、 bā wàn jiǔ qiān duō juàn gǔ jí zhōng“ cǎi zhí qún shū， jiǎn jié yín fàng”， ǒu xīn lì xuè shù nián， yú zhēnguàn wǔ nián（ 631 nián） biān ji chéng shū， jì liù shí wǔ bù yuē wǔ shí yú wàn yán。
《 qún shū zhì yào》 de tè diǎn， yī yán yǐ bì zhī， yuē“ bó 'ér yào”。 wèi zhēng děng rén bó cǎi jīng、 shǐ、 zǐ diǎn jí liù shí wǔ zhǒng， yòu yǐ“ wù hū zhèng shù”、“ běn hū zhì yào” wéi yuán zé， shān qí fán wú， zé qí jīng cuì， nóng suō chéng wǔ shí juàn de zhēn běn。 wèi zhēng nǎi jīng guó zhī dà qì， jiān jù gāo shàng zhī dào dé yǔ zhuó yuè de shǐ shí， zhè gèng shǐ dé《 qún shū zhì yào》 chéng wéi yī bù“ yòng zhī dāng jīn， zú yǐ jiàn lǎn qián gǔ； chuán zhī lái yè， kě yǐ yí jué sūn móu” de jīng diǎn zhī zuò。
《 qún shū zhì yào》 de tè diǎn， yī yán yǐ bì zhī， yuē“ bó 'ér yào”。 wèi zhēng děng rén bó cǎi jīng、 shǐ、 zǐ diǎn jí liù shí wǔ zhǒng， yòu yǐ“ wù hū zhèng shù”、“ běn hū zhì yào” wéi yuán zé， shān qí fán wú， zé qí jīng cuì， nóng suō chéng wǔ shí juàn de zhēn běn。 wèi zhēng nǎi jīng guó zhī dà qì， jiān jù gāo shàng zhī dào dé yǔ zhuó yuè de shǐ shí， zhè gèng shǐ dé《 qún shū zhì yào》 chéng wéi yī bù“ yòng zhī dāng jīn， zú yǐ jiàn lǎn qián gǔ； chuán zhī lái yè， kě yǐ yí jué sūn móu” de jīng diǎn zhī zuò。