《 tōng diǎn》 shū míng, táng dù yòu zhuàn, èr bǎi juàn。 shì zhōng guó lì shǐ shàng dì yī bù tǐ lì wán bèi de zhèng shū, 「 shí tōng 」 zhī yī。
shū chéng yú zhēn yuán shí qī nián( 801)。 tōng jì lì dài diǎn zhāng zhì dù jiàn zhì yán gé shǐ, shǐ yú chuán shuō zhōng táng tiān bǎo mò, jiān jí sù zōng、 dài zōng、 dé zōng sān cháo。 fēn wéi shí huò、 xuǎn jǔ、 zhí guān、 lǐ、 lè、 bīng、 xíng、 zhōu jùn、 biān fáng jiǔ diǎn, gè guān zǒng lùn, xià xì zǐ mù, fán yòu yī qiān wǔ bǎi bā shí sì tiáo, zhèng wén yuē yī bǎi qī shí wàn zì, zhù wén yuē 'èr shí wàn zì。 qǔ cái bó zōng gǔ jīn, guǎng cǎi qún jīng、 zhū shǐ、 dì zhì, hàn wèi liù cháo wén jí、 zòu shū, táng guó shǐ、 shí lù、 dàng 'àn、 zhào gào wén shū、 zhèng lìng fǎ guī、 dà shì jì、《 dà táng kāi yuán lǐ》 jí sī jiā zhù shù děng, jiē 'àn shí jiān shùn xù fēn lèi zuǎn cì。 gè diǎn yú lì dài zhì dù duō jiū qí yuán běn, míng qí shǐ mò, bìng yǐn qián rén yì lùn, cān yǐ jǐ jiàn, jiàn qí dé shī, qí zhōng yǐ shí huò、 zhí guān、 biān fáng gè diǎn jiào wéi jīng dào。 wéi zhōng guó diǎn zhì wén huà zhuān shǐ de shǒu chuàng zhī zuò, duì hòu shì shǐ shū biān zuǎn yǐng xiǎng shèn jù。 nèi róng lüè gǔ xiáng jīn, táng dài bù fēn yuē jū quán shū de sì fēn zhī yī, duō shǔ yuán shǐ shù jù, qí jià zhí bù zài《 táng liù diǎn》、《 táng huì yào》 děng shū zhī xià。 wéi jì shì 'ǒu yòu yí lòu, bīng diǎn xù bīng fǎ 'ér bù zài bīng zhì, lǐ diǎn yī mén jìng quán shū zhī bàn, yú tǐ lì shū wèi yǔn dāng。 yì yǐ cuàn rù xiàn zōng cháo shù shì。 shū yuē chū kān yú běi sòng。
zhōng guó dì yī bù diǎn zhāng zhì dù de bǎi kē quán shū。 zuò zhě dù yòu céng rèn táng cháo jié dù shǐ hé zǎi xiāng děng zhí, duì zhōng yāng jí dì fāng zhì dù jí wéi shú xī, tā cǎi lù lì dài diǎn jí, sù xún zhì dù de yīn gé biàn qiān, xī wàng wéi zài táng dì guó xiě xià yī fú zhēn yú lǐ xiǎng de zhèng zhì lán tú。《 tōng diǎn》 jiù shì yī bù gǔ dài yǔ xiàn dài de duì huà, lǐ xiǎng yǔ shí jì de jié hé。
《 tōng diǎn》
《 tōng diǎn》 shì wǒ guó dì yī bù, yě shì chéng jiù zuì gāo de yī bù diǎn zhāng zhì dù zhuān shǐ。 tā de zuò zhě dù yòu, zì jūn qīng . táng jīng zhào wàn nián( jīn shǎn xī xī 'ān) rén, shēng yú táng xuán zōng kāi yuán 'èr shí sān nián( 735 nián), bìng shì yú táng xiàn zōng yuán hé qī nián( 812 nián)。 dù yòu chū shēn yú jù yòu yōu jiǔ lì shǐ hé xiǎn hè dì wèi de míng mén dà zú。 tā 20 suì zuǒ yòu bù rù shì tú, 40 suì yǐ hòu rèn zhōng yāng gāo jí guān yuán hé lǐng nán、 huái nán děng dì de zhǎngguān, jìn 70 suì shí rèn zǎixiàng, 78 suì yīn bìng tuì xiū, bù jiǔ qù shì。 dù yòu yòu hěn gāo de wén huà xiū yǎng, yòu yòu fēng fù de zhèng zhì jīng yàn。 tā yǐ shǐ xué jiā de yǎn guāng chǔlǐ xiàn shí de zhèng zhì jīng jì wèn tí, yòu yǐ zhèng zhì jiā de jiàn shí zhuàn xiě lì shǐ zhù zuò, zhè shǐ tā zài liǎng fāng miàn dū qǔ dé liǎo chéng gōng。
《 tōng diǎn》 kāi shǐ xiě zuò yú táng dài zōng dà lì yuán nián( 766 nián) zuǒ yòu, dé zōng zhēn yuán shí qī nián( 801 nián) wán chéng yú huái nán jié dù shǐ rèn shàng, quán shū de xiū zhuàn yòng liǎo zhěng zhěng 35 nián de shí jiān。 dù yòu duì wén xué de shè huì gōng yòng, yòu hěn shēn kè de rèn shí, tā xiě zuò《 tōng diǎn》 shì wéi liǎo“ zhēng zhū rén shì, jiāng shī yòu zhèng ”。(《 tōng diǎn · zì xù》) tā yào tōng guò duì lì shǐ shàng zhèng zhì、 jīng jì zhì dù fāng miàn de kǎo chá, lái wéi dāng shí de zhèng zhì jīng jì huó dòng tí gòngzhí jiē yòu yì de zhǐ dǎo。 zhè gè zhù shù zhǐ qù, jué dìng liǎo《 tōng diǎn》 jī běn jià zhí。
《 tōng diǎn》 quán shū 200 juàn, fēn wéi shí huò、 xuǎn jǔ、 zhí guān、 lǐ、 lè、 bīng、 xíng、 zhōu jùn、 biān fáng děng bā mén。 tā de jié gòu jù yòu yán mì de nèi zài luó ji lián xì。 dù yòu zài《 tōng diǎn · zì xù》 lǐ duì cǐ zuò liǎo míng bái de shuō míng:“ fū lǐ dào zhī xiān, zài hū xíng jiào huà, jiào huà zhī běn, zài hū zú yī shí。 …… fū xíng jiào huà zài hū shè zhí guān。 shè zhí guān zài hū shěn guān cái。 shěn guān cái zài hū jīng xuǎn jǔ。 zhì lǐ yǐ duān qí sú, lì lè yǐ hé qí xīn, cǐ jiē xiān zhé wáng zhì zhì zhī dà fāng yě。 gù zhí guān shè rán hòu xīng lǐyuè yān. jiào huà huī rán hòu yòng xíng fá yān, liè zhōu jùn bǐ fēn lǐng yān, zhì biān fáng 'è róng dí yān。 shì yǐ shí huò wéi zhī shǒu, xuǎn jǔ cì zhī, zhí guān yòu cì zhī, lǐ yòu cì zhī, lè yòu cì zhī, xíng yòu cì zhī. zhōu jùn yòu cì zhī, biān fáng mò zhī。” zhè gè luó ji gòu chéng, tǐ xiàn liǎo dù yòu duì fēng jiàn zhì dù de quán pán lǐ jiě。 zài měi yī mén mù zhī zhōng, dù yòu yòu xì fēn zǐ mù, měi shì yǐ lèi xiāng cóng。 tā xù shù gè zhǒng zhì dù jí shǐ shì, dà tǐ 'àn zhào nián dài shùn xù, yuán yuán běn běn xiáng xì jiè shào。 zài yòu guān shì mù zhī xià hái yǐn lù qián rén de yòu guān píng lùn, huò xiě xià zì jǐ duì cǐ de kàn fǎ。 píng shù jié hé de xiě zuò fāng fǎ, tí gāo liǎo《 tōng diǎn》 de xué shù yǔ jīng shì zhì yòng jià zhí。 cóng zǒng tǐ kàn, quán shū biān pái dé zhěng qí yòu xù, tiáo lǐ jǐng rán, méi mù qīng chǔ, hěn biàn yú dú zhě yuè dú、 chá kǎo。
《 tōng diǎn》 zài lì shǐ biān zuǎn xué shǐ shàng zhàn yòu zhòng yào dì wèi。 tā shì diǎn zhāng zhì dù zhuān shǐ de kāi chuàng zhī zuò。 dù yòu yǐ qián de diǎn zhāng zhì dù shǐ, jī běn jí zhōng yú jìzhuàn tǐ shǐ shū zhōng de shū zhì bù fēn。 zài shǐ shí róng liàng hé zhuàn shù tǐ lì shàng dū yòu zhū duō de xiàn zhì, wú lì chéng dān wán zhěng jì shù shè huì zhèng zhì jīng jì zhì dù fā zhǎn biàn huà lì shǐ de rèn wù, luò hòu yú shè huì de kè guān xū yào。《 tōng diǎn》 bǎ zhè yī tǐ cái dú lì chū lái, wéi zhè yī tǐ cái de chéng shú、 fā zhǎn, kāipì liǎo guǎng kuò de tiān dì。 cóng cǐ yǐ hòu diǎn zhì shǐ chéng wéi chuán tǒng shǐ xué de yī gè zhòng yào mén lèi, chū xiàn liǎo yī xì liè diǎn zhāng zhì dù shǐ de zhuān shū, fēng fù liǎo chuán tǒng shǐ xué de biǎo xiàn néng lì, yě cù jìn liǎo shǐ xué fú wù yú shè huì zhè yī yōu liáng chuán tǒng de fā zhǎn。
《 tōng diǎn》 suǒ jì shàng qǐ yuǎn gǔ shí qī, xià zhì táng dài tiān bǎo mò nián, táng sù zōng、 dài zōng yǐ hòu de shǐ shí duō yǐ jiā zhù de xíng shì bǔ rù。 tā jī běn bāo luó liǎo fēng jiàn shè huì zhèng zhì、 jīng jì zhì dù de zhù yào fāng miàn。 tā de《 shí huò diǎn》 12 juàn, xù shù lì dài de tǔ dì、 cái zhèng zhì dù。 duì lì dài tǔ dì xíng tài de biàn qiān, zū shuì de qīng zhòng, hù kǒu de shèng shuāi, huò bì de biàn gé, yán tiě de guǎn lǐ, zá shuì de xīng qǐ děng děng qíng kuàng dū zuò liǎo xiáng jìn de kǎo chá。《 zhí guān diǎn》 22 juàn, xù shù lì dài guān zhì de yán gé biàn huà。 bǎ cóng zhōng yāng dào dì fāng, cóng wén guān dào wǔ guān, cóng yuán 'é dào guān jiē de qíng kuàng, yědōu xù shù dé qīng qīng chǔ chǔ。《 bīng xíng diǎn》 23 juàn, xù shù bīng lüè、 bīng fǎ hé lì dài de xíng fǎ zhì dù。 tā bǎ táng yǐ qián suǒ yòu zhàn zhēng de shèng fù jīng yàn, bīng fǎ shàng de yuán lǐ yuán zé, tǒng yī guī nà qǐ lái, gè biāo yǐ shìdàng de tí mù, chéng liǎo yī bù yòu xì tǒng de jūn shì lǐ lùn zhù zuò。《 biān fáng diǎn》 16 juàn, xù shù lì dài de biān fáng yǔ sì jìng gè zú zhèng quán de qíng kuàng, jiāo dài liǎo fēng fù de mín zú dì qū lì shǐ fā zhǎn biàn huà qíng kuàng, wèimín zú shǐ hé guó fáng shǐ yán jiū tí gōng liǎo hěn dà fāng biàn。《 tōng diǎn》 zhōng《 lǐ diǎn》 yòu 100 juàn, zhàn liǎo quán shū juàn shù de yī bàn。 tā xiáng jì liǎo gǔ dài lǐ zhì qíng kuàng,
cái liào shì xiāng dāng fēng fù de。 zài fēng jiàn zhèng quán jiàn shè zhōng, lǐ shì guān jiàn huán jié zhī yī, dù yòu duì cǐ biǎo xiàn chū jí dà de xīng qù, zhè yǔ tā de shēn fèn dì wèi hé tā duì fēng jiàn zhì dù de lǐ jiě, yòu zhe zhí jiē de guān xì。《 tōng diǎn》 wéi rén men yán jiū、 liǎo jiě diǎn zhāng zhì dù, tí gōng liǎo xì tǒng de zhī shí hé cái liào, wéi fēng jiàn zhèng quán jiàn shè tí gōng liǎo yī bù xiáng shí kě kào de cān kǎo shū。
dù yòu zài shū zhōng chú tí gōng liǎo xiáng jìn、 xì tǒng de diǎn zhāng zhì dù shǐ liào wài, hái biǎo shù liǎo zì jǐ duì fēng jiàn zhèng zhì、 jīng jì de yī xì liè kàn fǎ, chǎn fā liǎo tā jìn bù de lì shǐ sī xiǎng。
tā rèn wéi shè huì jīng jì shì zhì luàn 'ān wēi de xiān jué tiáo jiàn yǔ guān jiàn yīn sù, zhì lǐ guó jiā de guān jiàn shì jìn xíng jiào huà, ér jiào huà de qián tí shì fēng yī zú shí, bù néng mǎn zú bǎi xìng jī běn de shēng cún xū yào, ān dìng shè huì de yī qiē huán jié dū xíng tóng xū shè。 tā duì jīng jì zhòng yào xìng de qiáng diào, duì yú gǔ dài sī xiǎng guān niàn de fā zhǎn jìn bù yòu yī dìng yǐng xiǎng。 tā zài shū zhōng bǎ shí huò fàng zài gè lèi wèn tí de shǒu wèi, zài shǐ shū zhōng yě shì méi yòu xiān lì de。 dù yòu zài cháng qī lǐ lùn shí jiàn zhōng tǐ huì dào liáng shí、 tǔ dì hé rén shì zhì lǐ guó jiā de guān jiàn。 yòu liǎo liáng shí jiù shǐ guó jiā yòng dù chōng zú, jìn dì lì jiù shǐ rén bù chóu yī shí, rén hù qīng chǔ jiù shǐ fù yì jūn yún。 zhè sān yàng shì qíng zuò hǎo liǎo zì rán huì shǐ mín fù guó qiáng。 zài jīng jì zhèng cè shàng, tā tí chū yào chǔlǐ hǎo guó zú yǔ jiā zú de guān xì, tā zhǐ chū jiā zú shì guó zú de jī chǔ, jiā zú cái néng shǐ shè huì 'ān dìng, guó jiā fù qiáng。 tā hái gēn jù dāng shí de shè huì jīng jì zhuàng kuàng, tí chū“ bó liǎn” hé“ jié yòng”, yǐ jiǎn qīng bǎi xìng fù dān, bǎo zhèng guó jiā jīng jì jī qì zhèng cháng yùn zhuǎn。 zhè xiē zhù zhāng dōushì hěn qièshí jì de。
dù yòu zài《 tōng diǎn》 zhōng chǎn shù liǎo lì shǐ fā zhǎn biàn huà de guān diǎn。 tā fǎn duì shì gǔ fēi jīn zhī lùn, zhǐ chū“ hàn、 suí、 dà táng, hǎi nèi tǒng yī, rén hù zī zhí, sān dài mò chuán。”(《 tōng diǎn》 juàn 31《 zhí guān》 13) yòng shè huì fā zhǎn jìn bù de shì shí pī bó lì shǐ dàotuì de guān diǎn。 tā hái dú jù huì yǎn dì cóng dāng shí shǎo shù mín zú de shè huì zhuàng kuàng zhōng, tuī lùn gǔ dài xiān mín de shè huì lì shǐ zhuàng kuàng, zhǐ chū“ gǔ zhī zhōng huá, duō lèi jīn zhī yí dí”(《 tōng diǎn》 juàn 85《 lǐ》 45), cún zài zhe rén xùn、 cháo jū xué chù、 rú máo yǐn xuè, tóng xìng hūn qǔ děng lòu xí。 dāng shí de zhōng huá yǔ shǎo shù mín zú luò hòu zhuàng kuàng de duì bǐ, zhèng shēng dòng fǎn yìng liǎo zhōng huá wén míng cóng luò hòu zǒu xiàng jìn bù de lì chéng。 zhè gè lùn zhèng yǐ yòu yī dìng de kē xué yīn sù, zài gǔ dài kě wèi shí pò jīng tiān zhī lùn。
shè huì fā zhǎn jìn bù de guān niàn bì rán dǎo zhì tā yīn shí biàn gé de sī xiǎng。 tā qiáng diào“ suí shí lì zhì, yù bì zé biàn”(《 xīn táng shū · dù yòu chuán》)。 yào shǐ dāng shì de zhèng cè cuò shī, shì yìng lì shǐ biàn huà qíng kuàng, gēn shàng shè huì fā zhǎn de bù fá, fú hé xiàn shí de xū yào。 duì yú lì shǐ shàng de shāng yàng biàn fǎ、 fèi fēng jiàn lì dū xiàn, yǐ zhì dāng shí de liǎng shuì fǎ děng gǎi zhì cuò shī, tādōu biǎo shì liǎo zàn shǎng de tài dù。
dù yòu zhòng rén shì 'ér fēi tiān mìng。 zài duì lì shǐ shì jiàn fā zhǎn yuán wěi hé zhèng zhì、 jīng jì zhì dù yīn gé biàn huà de fēn xī zhōng, tādōu bǎ rén men de lì shǐ huó dòng hé lì shǐ shí shì de cù chéng fàng zài zhòng yào dì wèi, ér hěn shǎo kǎo lǜ tiān mìng de zuò yòng。 duì yú yīn yáng zāi yì xué shuō, tā jī běn chí fǒu dìng tài dù。 zài xù shù lì dài zhàn lì shí, tā cháng cháng xuǎn qǔ yī xiē bù xìn jí xiōng yù zhào zhī shuō 'ér huò qǔ shèng lì de shí lì, lái biǎo míng tā duì cǐ de kàn fǎ。 duì yú liú xíng yǐ jiǔ de xīngxiù fēn yě shuō, tā gēn jù shǐ jí jìzǎi, jìn xíng liǎo yòu lǐ yòu jù de pī bó。 tā zài《 tōng diǎn》 zhōng shān diào liǎo jìzhuàn tǐ shǐ shū zhì bù fēn de wǔháng、 fú ruì děng nèi róng, shǐ《 tōng diǎn》 biǎo xiàn chū gèng qiáng de lǐ xìng sè cǎi。
dù yòu hái zài shū zhōng chǎn shù liǎo tā de rén cái sī xiǎng、 lì zhì sī xiǎng、 fǎ zhì sī xiǎng、 jūn shì sī xiǎng、 mín zú sī xiǎng děng, qí zhōng bāo hán zhe bù shǎo jié chū de jiàn jiě, duì yú shè huì jiàn shè shì hěn yòu bǔ yì de。
《 tōng diǎn》 lǐ de bù fēn zhàn qù liǎo guò duō piān fú, gěi rén yǐ quán jú shī héng zhī gǎn, bīng xíng bù fēn méi yòu jìzǎi jūn shì zhì dù de fā zhǎn biàn huà, zhè shì《 tōng diǎn》 de liǎng gè bù zú。
shū chéng yú zhēn yuán shí qī nián( 801)。 tōng jì lì dài diǎn zhāng zhì dù jiàn zhì yán gé shǐ, shǐ yú chuán shuō zhōng táng tiān bǎo mò, jiān jí sù zōng、 dài zōng、 dé zōng sān cháo。 fēn wéi shí huò、 xuǎn jǔ、 zhí guān、 lǐ、 lè、 bīng、 xíng、 zhōu jùn、 biān fáng jiǔ diǎn, gè guān zǒng lùn, xià xì zǐ mù, fán yòu yī qiān wǔ bǎi bā shí sì tiáo, zhèng wén yuē yī bǎi qī shí wàn zì, zhù wén yuē 'èr shí wàn zì。 qǔ cái bó zōng gǔ jīn, guǎng cǎi qún jīng、 zhū shǐ、 dì zhì, hàn wèi liù cháo wén jí、 zòu shū, táng guó shǐ、 shí lù、 dàng 'àn、 zhào gào wén shū、 zhèng lìng fǎ guī、 dà shì jì、《 dà táng kāi yuán lǐ》 jí sī jiā zhù shù děng, jiē 'àn shí jiān shùn xù fēn lèi zuǎn cì。 gè diǎn yú lì dài zhì dù duō jiū qí yuán běn, míng qí shǐ mò, bìng yǐn qián rén yì lùn, cān yǐ jǐ jiàn, jiàn qí dé shī, qí zhōng yǐ shí huò、 zhí guān、 biān fáng gè diǎn jiào wéi jīng dào。 wéi zhōng guó diǎn zhì wén huà zhuān shǐ de shǒu chuàng zhī zuò, duì hòu shì shǐ shū biān zuǎn yǐng xiǎng shèn jù。 nèi róng lüè gǔ xiáng jīn, táng dài bù fēn yuē jū quán shū de sì fēn zhī yī, duō shǔ yuán shǐ shù jù, qí jià zhí bù zài《 táng liù diǎn》、《 táng huì yào》 děng shū zhī xià。 wéi jì shì 'ǒu yòu yí lòu, bīng diǎn xù bīng fǎ 'ér bù zài bīng zhì, lǐ diǎn yī mén jìng quán shū zhī bàn, yú tǐ lì shū wèi yǔn dāng。 yì yǐ cuàn rù xiàn zōng cháo shù shì。 shū yuē chū kān yú běi sòng。
zhōng guó dì yī bù diǎn zhāng zhì dù de bǎi kē quán shū。 zuò zhě dù yòu céng rèn táng cháo jié dù shǐ hé zǎi xiāng děng zhí, duì zhōng yāng jí dì fāng zhì dù jí wéi shú xī, tā cǎi lù lì dài diǎn jí, sù xún zhì dù de yīn gé biàn qiān, xī wàng wéi zài táng dì guó xiě xià yī fú zhēn yú lǐ xiǎng de zhèng zhì lán tú。《 tōng diǎn》 jiù shì yī bù gǔ dài yǔ xiàn dài de duì huà, lǐ xiǎng yǔ shí jì de jié hé。
《 tōng diǎn》
《 tōng diǎn》 shì wǒ guó dì yī bù, yě shì chéng jiù zuì gāo de yī bù diǎn zhāng zhì dù zhuān shǐ。 tā de zuò zhě dù yòu, zì jūn qīng . táng jīng zhào wàn nián( jīn shǎn xī xī 'ān) rén, shēng yú táng xuán zōng kāi yuán 'èr shí sān nián( 735 nián), bìng shì yú táng xiàn zōng yuán hé qī nián( 812 nián)。 dù yòu chū shēn yú jù yòu yōu jiǔ lì shǐ hé xiǎn hè dì wèi de míng mén dà zú。 tā 20 suì zuǒ yòu bù rù shì tú, 40 suì yǐ hòu rèn zhōng yāng gāo jí guān yuán hé lǐng nán、 huái nán děng dì de zhǎngguān, jìn 70 suì shí rèn zǎixiàng, 78 suì yīn bìng tuì xiū, bù jiǔ qù shì。 dù yòu yòu hěn gāo de wén huà xiū yǎng, yòu yòu fēng fù de zhèng zhì jīng yàn。 tā yǐ shǐ xué jiā de yǎn guāng chǔlǐ xiàn shí de zhèng zhì jīng jì wèn tí, yòu yǐ zhèng zhì jiā de jiàn shí zhuàn xiě lì shǐ zhù zuò, zhè shǐ tā zài liǎng fāng miàn dū qǔ dé liǎo chéng gōng。
《 tōng diǎn》 kāi shǐ xiě zuò yú táng dài zōng dà lì yuán nián( 766 nián) zuǒ yòu, dé zōng zhēn yuán shí qī nián( 801 nián) wán chéng yú huái nán jié dù shǐ rèn shàng, quán shū de xiū zhuàn yòng liǎo zhěng zhěng 35 nián de shí jiān。 dù yòu duì wén xué de shè huì gōng yòng, yòu hěn shēn kè de rèn shí, tā xiě zuò《 tōng diǎn》 shì wéi liǎo“ zhēng zhū rén shì, jiāng shī yòu zhèng ”。(《 tōng diǎn · zì xù》) tā yào tōng guò duì lì shǐ shàng zhèng zhì、 jīng jì zhì dù fāng miàn de kǎo chá, lái wéi dāng shí de zhèng zhì jīng jì huó dòng tí gòngzhí jiē yòu yì de zhǐ dǎo。 zhè gè zhù shù zhǐ qù, jué dìng liǎo《 tōng diǎn》 jī běn jià zhí。
《 tōng diǎn》 quán shū 200 juàn, fēn wéi shí huò、 xuǎn jǔ、 zhí guān、 lǐ、 lè、 bīng、 xíng、 zhōu jùn、 biān fáng děng bā mén。 tā de jié gòu jù yòu yán mì de nèi zài luó ji lián xì。 dù yòu zài《 tōng diǎn · zì xù》 lǐ duì cǐ zuò liǎo míng bái de shuō míng:“ fū lǐ dào zhī xiān, zài hū xíng jiào huà, jiào huà zhī běn, zài hū zú yī shí。 …… fū xíng jiào huà zài hū shè zhí guān。 shè zhí guān zài hū shěn guān cái。 shěn guān cái zài hū jīng xuǎn jǔ。 zhì lǐ yǐ duān qí sú, lì lè yǐ hé qí xīn, cǐ jiē xiān zhé wáng zhì zhì zhī dà fāng yě。 gù zhí guān shè rán hòu xīng lǐyuè yān. jiào huà huī rán hòu yòng xíng fá yān, liè zhōu jùn bǐ fēn lǐng yān, zhì biān fáng 'è róng dí yān。 shì yǐ shí huò wéi zhī shǒu, xuǎn jǔ cì zhī, zhí guān yòu cì zhī, lǐ yòu cì zhī, lè yòu cì zhī, xíng yòu cì zhī. zhōu jùn yòu cì zhī, biān fáng mò zhī。” zhè gè luó ji gòu chéng, tǐ xiàn liǎo dù yòu duì fēng jiàn zhì dù de quán pán lǐ jiě。 zài měi yī mén mù zhī zhōng, dù yòu yòu xì fēn zǐ mù, měi shì yǐ lèi xiāng cóng。 tā xù shù gè zhǒng zhì dù jí shǐ shì, dà tǐ 'àn zhào nián dài shùn xù, yuán yuán běn běn xiáng xì jiè shào。 zài yòu guān shì mù zhī xià hái yǐn lù qián rén de yòu guān píng lùn, huò xiě xià zì jǐ duì cǐ de kàn fǎ。 píng shù jié hé de xiě zuò fāng fǎ, tí gāo liǎo《 tōng diǎn》 de xué shù yǔ jīng shì zhì yòng jià zhí。 cóng zǒng tǐ kàn, quán shū biān pái dé zhěng qí yòu xù, tiáo lǐ jǐng rán, méi mù qīng chǔ, hěn biàn yú dú zhě yuè dú、 chá kǎo。
《 tōng diǎn》 zài lì shǐ biān zuǎn xué shǐ shàng zhàn yòu zhòng yào dì wèi。 tā shì diǎn zhāng zhì dù zhuān shǐ de kāi chuàng zhī zuò。 dù yòu yǐ qián de diǎn zhāng zhì dù shǐ, jī běn jí zhōng yú jìzhuàn tǐ shǐ shū zhōng de shū zhì bù fēn。 zài shǐ shí róng liàng hé zhuàn shù tǐ lì shàng dū yòu zhū duō de xiàn zhì, wú lì chéng dān wán zhěng jì shù shè huì zhèng zhì jīng jì zhì dù fā zhǎn biàn huà lì shǐ de rèn wù, luò hòu yú shè huì de kè guān xū yào。《 tōng diǎn》 bǎ zhè yī tǐ cái dú lì chū lái, wéi zhè yī tǐ cái de chéng shú、 fā zhǎn, kāipì liǎo guǎng kuò de tiān dì。 cóng cǐ yǐ hòu diǎn zhì shǐ chéng wéi chuán tǒng shǐ xué de yī gè zhòng yào mén lèi, chū xiàn liǎo yī xì liè diǎn zhāng zhì dù shǐ de zhuān shū, fēng fù liǎo chuán tǒng shǐ xué de biǎo xiàn néng lì, yě cù jìn liǎo shǐ xué fú wù yú shè huì zhè yī yōu liáng chuán tǒng de fā zhǎn。
《 tōng diǎn》 suǒ jì shàng qǐ yuǎn gǔ shí qī, xià zhì táng dài tiān bǎo mò nián, táng sù zōng、 dài zōng yǐ hòu de shǐ shí duō yǐ jiā zhù de xíng shì bǔ rù。 tā jī běn bāo luó liǎo fēng jiàn shè huì zhèng zhì、 jīng jì zhì dù de zhù yào fāng miàn。 tā de《 shí huò diǎn》 12 juàn, xù shù lì dài de tǔ dì、 cái zhèng zhì dù。 duì lì dài tǔ dì xíng tài de biàn qiān, zū shuì de qīng zhòng, hù kǒu de shèng shuāi, huò bì de biàn gé, yán tiě de guǎn lǐ, zá shuì de xīng qǐ děng děng qíng kuàng dū zuò liǎo xiáng jìn de kǎo chá。《 zhí guān diǎn》 22 juàn, xù shù lì dài guān zhì de yán gé biàn huà。 bǎ cóng zhōng yāng dào dì fāng, cóng wén guān dào wǔ guān, cóng yuán 'é dào guān jiē de qíng kuàng, yědōu xù shù dé qīng qīng chǔ chǔ。《 bīng xíng diǎn》 23 juàn, xù shù bīng lüè、 bīng fǎ hé lì dài de xíng fǎ zhì dù。 tā bǎ táng yǐ qián suǒ yòu zhàn zhēng de shèng fù jīng yàn, bīng fǎ shàng de yuán lǐ yuán zé, tǒng yī guī nà qǐ lái, gè biāo yǐ shìdàng de tí mù, chéng liǎo yī bù yòu xì tǒng de jūn shì lǐ lùn zhù zuò。《 biān fáng diǎn》 16 juàn, xù shù lì dài de biān fáng yǔ sì jìng gè zú zhèng quán de qíng kuàng, jiāo dài liǎo fēng fù de mín zú dì qū lì shǐ fā zhǎn biàn huà qíng kuàng, wèimín zú shǐ hé guó fáng shǐ yán jiū tí gōng liǎo hěn dà fāng biàn。《 tōng diǎn》 zhōng《 lǐ diǎn》 yòu 100 juàn, zhàn liǎo quán shū juàn shù de yī bàn。 tā xiáng jì liǎo gǔ dài lǐ zhì qíng kuàng,
cái liào shì xiāng dāng fēng fù de。 zài fēng jiàn zhèng quán jiàn shè zhōng, lǐ shì guān jiàn huán jié zhī yī, dù yòu duì cǐ biǎo xiàn chū jí dà de xīng qù, zhè yǔ tā de shēn fèn dì wèi hé tā duì fēng jiàn zhì dù de lǐ jiě, yòu zhe zhí jiē de guān xì。《 tōng diǎn》 wéi rén men yán jiū、 liǎo jiě diǎn zhāng zhì dù, tí gōng liǎo xì tǒng de zhī shí hé cái liào, wéi fēng jiàn zhèng quán jiàn shè tí gōng liǎo yī bù xiáng shí kě kào de cān kǎo shū。
dù yòu zài shū zhōng chú tí gōng liǎo xiáng jìn、 xì tǒng de diǎn zhāng zhì dù shǐ liào wài, hái biǎo shù liǎo zì jǐ duì fēng jiàn zhèng zhì、 jīng jì de yī xì liè kàn fǎ, chǎn fā liǎo tā jìn bù de lì shǐ sī xiǎng。
tā rèn wéi shè huì jīng jì shì zhì luàn 'ān wēi de xiān jué tiáo jiàn yǔ guān jiàn yīn sù, zhì lǐ guó jiā de guān jiàn shì jìn xíng jiào huà, ér jiào huà de qián tí shì fēng yī zú shí, bù néng mǎn zú bǎi xìng jī běn de shēng cún xū yào, ān dìng shè huì de yī qiē huán jié dū xíng tóng xū shè。 tā duì jīng jì zhòng yào xìng de qiáng diào, duì yú gǔ dài sī xiǎng guān niàn de fā zhǎn jìn bù yòu yī dìng yǐng xiǎng。 tā zài shū zhōng bǎ shí huò fàng zài gè lèi wèn tí de shǒu wèi, zài shǐ shū zhōng yě shì méi yòu xiān lì de。 dù yòu zài cháng qī lǐ lùn shí jiàn zhōng tǐ huì dào liáng shí、 tǔ dì hé rén shì zhì lǐ guó jiā de guān jiàn。 yòu liǎo liáng shí jiù shǐ guó jiā yòng dù chōng zú, jìn dì lì jiù shǐ rén bù chóu yī shí, rén hù qīng chǔ jiù shǐ fù yì jūn yún。 zhè sān yàng shì qíng zuò hǎo liǎo zì rán huì shǐ mín fù guó qiáng。 zài jīng jì zhèng cè shàng, tā tí chū yào chǔlǐ hǎo guó zú yǔ jiā zú de guān xì, tā zhǐ chū jiā zú shì guó zú de jī chǔ, jiā zú cái néng shǐ shè huì 'ān dìng, guó jiā fù qiáng。 tā hái gēn jù dāng shí de shè huì jīng jì zhuàng kuàng, tí chū“ bó liǎn” hé“ jié yòng”, yǐ jiǎn qīng bǎi xìng fù dān, bǎo zhèng guó jiā jīng jì jī qì zhèng cháng yùn zhuǎn。 zhè xiē zhù zhāng dōushì hěn qièshí jì de。
dù yòu zài《 tōng diǎn》 zhōng chǎn shù liǎo lì shǐ fā zhǎn biàn huà de guān diǎn。 tā fǎn duì shì gǔ fēi jīn zhī lùn, zhǐ chū“ hàn、 suí、 dà táng, hǎi nèi tǒng yī, rén hù zī zhí, sān dài mò chuán。”(《 tōng diǎn》 juàn 31《 zhí guān》 13) yòng shè huì fā zhǎn jìn bù de shì shí pī bó lì shǐ dàotuì de guān diǎn。 tā hái dú jù huì yǎn dì cóng dāng shí shǎo shù mín zú de shè huì zhuàng kuàng zhōng, tuī lùn gǔ dài xiān mín de shè huì lì shǐ zhuàng kuàng, zhǐ chū“ gǔ zhī zhōng huá, duō lèi jīn zhī yí dí”(《 tōng diǎn》 juàn 85《 lǐ》 45), cún zài zhe rén xùn、 cháo jū xué chù、 rú máo yǐn xuè, tóng xìng hūn qǔ děng lòu xí。 dāng shí de zhōng huá yǔ shǎo shù mín zú luò hòu zhuàng kuàng de duì bǐ, zhèng shēng dòng fǎn yìng liǎo zhōng huá wén míng cóng luò hòu zǒu xiàng jìn bù de lì chéng。 zhè gè lùn zhèng yǐ yòu yī dìng de kē xué yīn sù, zài gǔ dài kě wèi shí pò jīng tiān zhī lùn。
shè huì fā zhǎn jìn bù de guān niàn bì rán dǎo zhì tā yīn shí biàn gé de sī xiǎng。 tā qiáng diào“ suí shí lì zhì, yù bì zé biàn”(《 xīn táng shū · dù yòu chuán》)。 yào shǐ dāng shì de zhèng cè cuò shī, shì yìng lì shǐ biàn huà qíng kuàng, gēn shàng shè huì fā zhǎn de bù fá, fú hé xiàn shí de xū yào。 duì yú lì shǐ shàng de shāng yàng biàn fǎ、 fèi fēng jiàn lì dū xiàn, yǐ zhì dāng shí de liǎng shuì fǎ děng gǎi zhì cuò shī, tādōu biǎo shì liǎo zàn shǎng de tài dù。
dù yòu zhòng rén shì 'ér fēi tiān mìng。 zài duì lì shǐ shì jiàn fā zhǎn yuán wěi hé zhèng zhì、 jīng jì zhì dù yīn gé biàn huà de fēn xī zhōng, tādōu bǎ rén men de lì shǐ huó dòng hé lì shǐ shí shì de cù chéng fàng zài zhòng yào dì wèi, ér hěn shǎo kǎo lǜ tiān mìng de zuò yòng。 duì yú yīn yáng zāi yì xué shuō, tā jī běn chí fǒu dìng tài dù。 zài xù shù lì dài zhàn lì shí, tā cháng cháng xuǎn qǔ yī xiē bù xìn jí xiōng yù zhào zhī shuō 'ér huò qǔ shèng lì de shí lì, lái biǎo míng tā duì cǐ de kàn fǎ。 duì yú liú xíng yǐ jiǔ de xīngxiù fēn yě shuō, tā gēn jù shǐ jí jìzǎi, jìn xíng liǎo yòu lǐ yòu jù de pī bó。 tā zài《 tōng diǎn》 zhōng shān diào liǎo jìzhuàn tǐ shǐ shū zhì bù fēn de wǔháng、 fú ruì děng nèi róng, shǐ《 tōng diǎn》 biǎo xiàn chū gèng qiáng de lǐ xìng sè cǎi。
dù yòu hái zài shū zhōng chǎn shù liǎo tā de rén cái sī xiǎng、 lì zhì sī xiǎng、 fǎ zhì sī xiǎng、 jūn shì sī xiǎng、 mín zú sī xiǎng děng, qí zhōng bāo hán zhe bù shǎo jié chū de jiàn jiě, duì yú shè huì jiàn shè shì hěn yòu bǔ yì de。
《 tōng diǎn》 lǐ de bù fēn zhàn qù liǎo guò duō piān fú, gěi rén yǐ quán jú shī héng zhī gǎn, bīng xíng bù fēn méi yòu jìzǎi jūn shì zhì dù de fā zhǎn biàn huà, zhè shì《 tōng diǎn》 de liǎng gè bù zú。