宋史zǎo zài yuán chū， yuán shì zǔ hū bì liè jiù céng zhào xiū sòng shǐ， yīn tǐ lì wèi dìng 'ér wèi néng chéng shū。 yuán shùn dì zhì zhèng sān nián (1343) sān yuè， xià lìng xiū liáo、 jīn、 sòng sān shǐ， dào wǔ nián shí yuè， lì shí jǐn liǎng nián bàn， jí xiū chéng《 sòng shǐ》。《 sòng shǐ》 yóu chéngxiàng tuō tuō guà míng rèn dū zǒng cái， tiē mù 'ěr dá shì、 hè wéi yī、 zhāng qǐ yán、 ōu yáng xuán、 lǐ hǎo wén、 wáng yí hé yáng zōng ruì děng qī rén rèn zǒng cái， shǐ guān yòu wò yù lún tú、 tài bù huá、 dù bǐng yí、 sòng jiǒng、 wáng sī chéng、 gān wén chuán、 wāng zé mín、 zhāng jǐn、 mài wén guì、 gòng shī dào、 lǐ qí、 yú jué、 liú wén、 jiǎ lǔ、 féng fú kě、 zhào zhōng、 chén zǔ rén、 wáng yí、 yú zhēn、 tán zào、 zhāng zhù、 wú dāng hé wēi sù děng 'èr shí sān rén， jué dà duō shù wéi hàn zú wén rén。《 sòng shǐ》 jí shì yóu zǒng cái yǔ shǐ guān sān shí rén jí tǐ biān zhuàn， ér zǒng cái de zuò yòng yóu wéi zhòng yào， rú 'ōu yáng xuán、 zhāng qǐ yán、 lǐ hǎo wén děng， dū pō yòu míng wàng。
《 sòng shǐ》 de tè diǎn shì shǐ liào fēng fù， xù shì xiáng jìn。 liǎng sòng shí qī， jīng jì fán róng， wén huà xué shù huó yuè， diāo bǎn yìn shuà shèng xíng， biān xiě de shǐ shū， biàn yú kān bù liú chuán。 kē jǔ zhì de fā zhǎn， xíng chéng páng dà de wén guān qún， tā men de fèng lù yōu hòu， yòu hěn hǎo de tiáo jiàn zhù shù。 jiā zhī tǒng zhì zhě zhòng shì xiū zhuàn běn cháo shǐ， gèng cù chéng sòng dài shǐ xué de fā dá。 xiū zhuàn běn cháo shǐ de gōng zuò， zài běi sòng qián qī yóu chóng wén yuàn chéng dān； wáng 'ān shí biàn fǎ gǎi gé guān zhì hòu， zhù yào yóu mì shū shěng fù zé。 guān xiū de dāng dài shǐ yòu jìzǎi huáng dì yán xíng de qǐ jū zhù， jìzǎi zǎixiàng、 zhí zhèng yì shì jí yǔ huáng dì wèn duì de shí zhèng jì， gēn jù qǐ jū zhù、 shí zhèng jì děng 'àn yuè rì biān de rì lì， xiáng xì jìzǎi diǎn zhāng zhì dù de huì yào， hái yòu biān nián tǐ de “ shí lù ” hé jìzhuàn tǐ de“ guó shǐ”。 yuán mò xiū zhuàn de zhè bù sòng shǐ， shì yuán rén lì yòng jiù yòu sòng cháo guó shǐ biān zhuàn 'ér chéng， jī běn shàng bǎo cún liǎo sòng cháo guó shǐ de yuán mào。
sòng shǐ duì yú sòng dài de zhèng zhì、 jīng jì、 jūn shì、 wén huà、 mín zú guān xì、 diǎn zhāng zhì dù yǐ jí huó dòng zài zhè yī lì shǐ shí qī de xǔ duō rén wù dū zuò liǎo jiào wéi xiáng jìn de jìzǎi， shì yán jiū liǎng sòng sān bǎi duō nián lì shǐ de jī běn shǐ liào。 lì rú， cóng shí huò zhì zhōng， bù jǐn kě yǐ kàn dào liǎng sòng shè huì jīng jì fā zhǎn de gài kuàng hé wǒ guó gè mín zú、 gè dì qū zhī jiān jīng jì lián jī de jiā qiáng， hái kě yǐ kàn dào láo dòng rén mín chuàng zào de chāo yuè wǎng dài de jù dà wù zhì cái fù hé tā men suǒ zāo shòu de cán kù bō xuē。 tiān wén zhì、 lǜ lì zhì、 wǔháng zhì děng， bǎo cún liǎo xǔ duō tiān wén qì xiàng zī liào、 kē xué shù jù yǐ jí guān yú dì zhèn děng zì rán zāi hài de fēng fù shǐ liào。
chú guān xiū de dāng dài shǐ wài， sī jiā zhuàn shù de lì shǐ zhù zuò yě bù shǎo， xiàng nán sòng chū nián shǐ xué jiā lǐ dào biān zhuàn de《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》， zhuān jì běi sòng yī dài shǐ shí； nán sòng xiào zōng shí de shǐ xué jiā xú mèng shēn xiū zhuàn de《 sān cháo běi méng huì biān》， zhuān jì huī zōng、 qīn zōng、 gāo zōng sān cháo yǔ jīn hé zhàn de guān xì。 yīn cǐ yuán cháo xiū《 sòng shǐ》 shí， yōng yòu zú gòu de zī liào。 yǐ zhì lái shuō，《 sòng shǐ》 gòng shí wǔ zhì， yī bǎi liù shí 'èr juàn， yuē zhàn quán shū sān fēn zhī yī piān fú， jǐn cì yú lièzhuàn。 qí lì mù zhī duō， fènliàng zhī dà， yě shì 'èr shí wǔ shǐ suǒ jǐn jiàn。 qí zhōng de《 zhí guān zhì》， xiáng xì dì jì shù liǎo sòng cháo cóng zhōng yāng dào dì fāng gè jí guān liáo jī gòu de zǔ zhì qíng kuàng， hái bāo kuò zhí guān de shí yì、 yìn bǔ、 fèng lù děng， cóng zhōng kě yǐ kàn chū sòng cháo zhuān zhì zhù yì zhōng yāng jí quán de jiā qiáng。 cǐ wài，《 dì lǐ zhì》、《 zhí guān zhì》、《 shí huò zhì》、《 bīng zhì》 biān dé yě bǐ jiào hǎo。《 sòng shǐ》 de zhì shū jī běn shàng néng fǎn yìng dāng shí zhèng zhì、 jīng jì、 jūn shì hé wén huà gè fāng miàn de qíng kuàng。
《 sòng shǐ》 de tǐ lì wán bèi， róng huì guàn tōng liǎo yǐ wǎng jìzhuàn tǐ shǐ shū suǒ yòu tǐ lì， jì、 chuán、 biǎo、 zhì jù quán， ér qiě yòu suǒ chuàng xīn。 rú wài guó hé biàn yí fēn bié lièzhuàn， zhè jiù fēn qīng liǎo guó nèi de mín zú hé guó wài de lín bāng de jiè xiàn。《 sòng shǐ》 de lièzhuàn bǐ qián dài shǐ shū dū fēng fù， gòng shōu rù liǎng qiān duō rén。“ wǔ dài shǐ” zhōng wèi lièzhuàn de zhòng yào rén wù， rú hán tōng，《 sòng shǐ》 bǎ tā hé wéi yōng zhōu fǎn sòng de lǐ yún、 lǐ zhòng jìn yī tóng liè rù《 zhōu sān chén chuán》 lǐ， jì mí bǔ liǎo“ wǔ dài shǐ” de bù zú， yòu fǎn yìng liǎo hán tōng děng sān rén de lì shǐ zuò yòng， zhè zhǒng chǔlǐ shì shí fēn qiàdàng de。
《 sòng shǐ》 shì zài yuán sòng《 guó shǐ》 de jī chǔ shàng shān xuē 'ér chéng de。 liǎng sòng shí qī， shǐ guān zǔ zhì wán bèi， diāo bǎn yìn shuà shù guǎng fàn yìng yòng， shū jí liú chuán hé bǎo cún dū jiào wéi biàn lì， jī lěi liǎo dà liàng shǐ liào。 zhè jiù wéi yuán xiū《 sòng shǐ》 tí gōng liǎo liáng hǎo de jī chǔ。 dàn shì yóu yú《 sòng shǐ》 xiū zhuàn zhě cōng cōng jí jiù， zài shǐ liào de cái jiǎn、 shǐ shí de kǎo dìng、 wén zì de xiū shì、 quán shū tǐ lì děng fāng miàn cún zài bù shǎo quē diǎn， rú yī rén liǎng chuán， wú chuán 'ér shuō yòu chuán， yī shì shù jiàn， yòu mù wú wén， jì yǔ chuán， chuán yǔ chuán， biǎo yǔ chuán， chuán wén yǔ chuán lùn zhī jiān hù xiāng dǐ wǔ děng， zhè shǐ tā zài 'èr shí wǔ shǐ zhōng yòu fán wú zá luàn zhī chēng。
《 sòng shǐ》 de zuì dà quē diǎn shì bǐ jiào cū cāo。 yóu yú chéng shū shí jiān duǎn， zhǐ yòng liǎo liǎng nián líng qī gè yuè， ér qiě shí zhí yuán cháo bīn lín bēng kuì de qián xī， yīn cǐ biān zuǎn dé bǐ jiào cǎo shuài。 biān xiě zhōng duì shǐ liào quē fá rèn zhēn jiàn bié kǎo dìng， zī liào yě méi yòu jīng xīn cái jiǎn； shū de jié gòu bǐ jiào hùn luàn， biān pái shī dāng， cóng zhěng tǐ lái kàn， běi sòng xiáng 'ér nán sòng lüè， rú《 wén yuàn chuán》 lǐ， běi sòng wén rén dá bā shí yī míng， ér nán sòng jǐn yòu shí yī míng；《 xún lì chuán》 lǐ， nán sòng jìng wú yī rén。 cǐ wài， níng zōng yǐ hòu de shǐ shí duō quē 'ér bù zài。 lièzhuàn suī rán zhàn de piān fú hěn dà， rù chuán de rén wù yòu liǎng qiān bā bǎi duō rén， dàn quē lòu de rén wù réng rán bù shǎo。 rú nán sòng hòu qī dǐ kàng měnggǔ jūn shǒu hé zhōu yòu gōng de wáng jiān， qí yīng yǒng chéng dù， bù jiǎn táng cháo de zhāng xún shǒu huī yáng， dàn zài《 sòng shǐ》 zhōng què wú zhuān chuán， qí shì jì zhǐ sǎnjiàn yú《 sòng shǐ》、《 yuán shǐ》 de běn jì hé liè chuán zhōng。 yòu rú shēng jì wén tiān xiáng de wáng yán wǔ， zhōng shēn miàn bù xiàng běi de zhèng sī xiào， ài guó shī rén liú kè zhuāng děng， yědōu méi yòu lièzhuàn。 yòu de hái chū xiàn yī rén liǎng chuán de xiàn xiàng， rú《 sòng shǐ》 lièzhuàn yī bǎi yī shí liù yòu《 lǐ xī jìng chuán》， èr bǎi shí 'èr yòu yòu《 lǐ xī jìng chuán》。 hái yòu lièzhuàn de biān pái bù yǐ shí jiān wéi xù， zào chéng liǎo qián hòu shùn xù de hùn luàn。
《 sòng shǐ》 zūn fèng dào xué（ lǐ xué） de sī xiǎng qīng xiàng hěn míng xiǎn。 zài《 rú lín chuán》 zhī qián， shǒu chuàng《 dào xué chuán》， jìzǎi liǎo liǎng sòng de dào xué jiā， rú zhōu dūn yí、 chéng hào、 chéng yí、 zhāng zài、 shào yōng、 zhū xī děng， tū chū liǎo dào xué de dì wèi。 zài yòu zhōng yì、 xiào yì、 liè nǚ sān chuán yědōu shì xuān yáng dào xué sī xiǎng de。 qí zhōng《 zhōng yì chuán》 lǐ de rén wù jìng yòu 'èr bǎi qī shí bā rén zhī duō。 zhè xiē nèi róng suī zhǐ zài xuān yáng fēng jiàn de lún lǐ dào dé， dàn wéi hòu shì yán jiū lǐ xué， tí gōng liǎo bǎo guì de cái liào。
《 sòng shǐ》 jìn guǎn shū lòu jiào duō， dàn réng bǎo cún liǎo bù shǎo yǐ shī sàn de yuán shǐ zī liào， shì liǎo jiě hé yán jiū liǎng sòng lì shǐ de zhòng yào shǐ shū。 míng qīng yǐ lái， bù shǎo rén duì《 sòng shǐ》 jiā yǐ jiū zhèng huò bǔ chōng。 chéng shū de yòu míng cháo kē wéi qí de《 sòng shǐ xīn biān》 èr bǎi juàn， hé sòng、 liáo、 jīn shǐ wéi yī biān， yǐ sòng wéi zhèng tǒng。《 sòng shǐ xīn biān》 dìng zhèng liǎo《 sòng shǐ》 de yī xiē cuò wù， dàn shǐ liào de fēng fù yuǎn bù jí《 sòng shǐ》。 qīng mò lù xīn yuán de《 sòng shǐ yì》 sì shí juàn， gēn jù lì dài bēi wén jí sī rén bǐ jì , zēng bǔ《 sòng shǐ》 lièzhuàn qī bǎi bā shí sān rén， fù chuán liù shí sì rén。
jìn guǎn《 sòng shǐ》 cún zài bù shǎo quē diǎn， dàn shì tā juàn zhì hào fán， bǐ《 jiù táng shū · lièzhuàn》 duō chū yī bèi； xù shì xiáng jìn， jiù shǐ liào de xué shù jià zhí 'ér yán xiáng shèng yú lüè。 tóng shí《 sòng shǐ》 de zhù yào cái liào shì sòng dài de guó shǐ、 shí lù、 rì lì děng shū， zhè xiē shǐ jí xiàn zài jīhū quán bù yì shī liǎo， ér《 sòng shǐ》 shì bǎo cún sòng dài guān fāng hé sī jiā shǐ liào zuì yòu xì tǒng de yī bù shū。
sòng shǐ de bǎn běn， zhù yào yòu xià liè jǐ zhǒng： gōng yuán 1346 nián（ yuán zhì zhèng liù nián） háng zhōu lù kè yìn de zhì zhèng běn； gōng yuán 1480 nián（ míng chéng huà shí liù nián） de chéng huà běn（ zhū yīng zài guǎng zhōu 'àn yuán kè běn de chāo běn kè yìn， hòu lái de bǎn běn dà dū yǐ cǐ wéi dǐ běn）： míng jiā jìng nán jīng guó zǐ jiān běn（ nán jiān běn）： míng wàn lì běi jīng guó zǐ jiān běn（ běi jiān běn）； qīng qián lóng sì nián wǔ yīng diàn běn（ diàn běn）； qīng guāng xù yuán nián zhè jiāng shū jú běn（ jú běn）； 1934 nián shàng hǎi shāng wù yìn shū guǎn bǎi nà běn（ 1958 nián suō yìn běn gè bié juàn zhì yòu chōu huàn）。 yóu yú bǎi nà běn shì yòng zhì zhèng běn hé míng chéng huà běn pèi bǔ yǐng yìn 'ér chéng， yòu tóng diàn běn zuò liǎo duì xiào， xiū bǔ hé gǎi zhèng liǎo mǒu xiē cuò zì， shì yī gè jiào hǎo de bǎn běn。 1977 nián zhōng huá shū jú chū bǎn《 sòng shǐ》 biāo diǎn jiàokān běn， shì yǐ bǎi nà běn wéi gōng zuò běn， tóng shí xī shōu yè wèi qīng《 yuán qiàn sòng shǐ xiào jì》 hé zhāng yuán jì《 sòng shǐ jiàokān jì》 gǎo běn de chéng guǒ， cān xiào liǎo diàn běn hé jú běn， shì mù qián jiào hǎo de bǎn běn。 dàn zhōng huá shū jú jiàodiǎn běn zhōng yì yòu bù shǎo cuò wù， gù bǎi nà běn réng bù kě fèi。
bǔ： qí tā kǎo dìng zhù zuò yī lǎn
sòng shǐ 'ǒu shí 3 juàn ( míng xiù shuǐ xiàng mèng yuán ) míng kān běn
sòng shǐ jì 250 juàn ( míng wáng wéi jiǎn ) běi jīng tú shū guǎn cáng chāo běn
sòng shǐ jì fán lì ( míng wáng wéi jiǎn ) tóng zhì 1 nián xī shān shū wū kān běn
sòng shǐ gǎo 170 juàn ( qīng chén huáng zhōng ) wèi jiàn chuán běn
sòng shǐ zhá jì（ qīng lǐ cí míng） èr shí wǔ shǐ sān biān dì 7 cè dì 935-949 yè
sòng shǐ dì lǐ zhì kǎo yì 1 juàn ( jìn rén niè chóng qí ) èr shí wǔ shǐ bǔ biān běn dì 6 cè jù gǎo běn
sòng shǐ yì wén zhì bǔ 1 juàn ( qīng lú wén chāo ) qún shū shí bǔ běn bā shǐ jīng jí zhì běn jīn líng cóng kè běn guǎng yǎ shū jú kān běn
shǐ xué cóng shū 'èr jí yǐng yìn guǎng yǎ běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 6 cè cóng shū jí chéng dì 11 cè
sòng shǐ yì wén zhì ( qīng zhū wén zǎo ) qīng yín gé shū mù yòu chāo běn 16 cè
sòng shǐ yì wén zhì sòng shǐ xīn biān yì wén zhì qí yì biǎo ( shàng hǎi shū bào hé zuò shè biān ) zhōng guó lì dài yì wén zhì běn
sòng shǐ zǎixiàng biǎo 2 juàn ( qīng zhào xiǎo róng ) jiàn jiāng sū cǎi ji shū mù
sòng dà chén nián biǎo 2 juàn（ wàn sī tóng） èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 6 cè jù gǎo běn
sòng zhōng xīng sān gōng nián biǎo 1 juàn ( sòng shī míng ) ǒu xiāng líng shí běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 6 cè 'ǒu xiāng líng shí kè yǒng lè dà diǎn běn
sòng shǐ fāng zhèn nián biǎo 1 juàn ( jìn rén wú tíng xiè ) jǐng dù táng qiān yìn běn
běi sòng jīng fǔ nián biǎo 2 juàn ( jìn rén wú tíng xiè ) jǐng dù táng qiān yìn běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 6 cè jù gǎo běn fēn 5 juàn
nán sòng zhì fǔ nián biǎo 2 juàn ( jìn rén wú tíng xiè ) jǐng dù táng qiān yìn běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 6 cè
sòng shǐ xiào zōng jì bǔ tuō 1 juàn ( qīng lú wén chāo ) qún shū shí bǔ běn tuō wén yǐ jiàn bǎi nà běn sòng shǐ
sòng shǐ lǐ zhòng jìn lièzhuàn zhuànzhù 1 juàn () huáng shì yì shū kǎo fù kān běn 'èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 12 cè dì 269-273 yè
sòng shǐ zhōng yì chuán wáng bǐng bǔ chuán ( jìn rén wáng guó wéi ) xué shù cóng biān 'èr jí běn guān táng jí lín juàn 22 èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 12 cè dì 261-269 yè
guǎng cāng xué shè cóng shū běn
sòng rén shì xì kǎo 2 juàn ( qīng láo gé ) dú shū zá shí juàn 9-10
sòng shǐ yì 40 juàn ( qīng lù xīn yuán ) qián yuán cóng shū běn 'èr shí wǔ shǐ sān biān dì 7 cè dì 479-934 yè
sòng shǐ wài guó chuán dì lǐ kǎo zhèng 1 juàn ( qīng dīng qiān ) zhè jiāng tú shū guǎn cóng shū yī jí běn 'èr shí wǔ shǐ sān biān dì 7 cè dì 950-963 yè
sòng shǐ xià guó chuán jí zhù 14 juàn xì biǎo 1 juàn ( jìn rén luó fú cháng zhuàn jīn rén luó fú yí bǔ )1937 nián shí yìn běn
xī xià yì wén zhì 1 juàn ( jìn rén wáng rén jùn ) xī xià wén zhuì fù kān běn 'èr shí wǔ shǐ bǔ biān dì 6 cè
xī xià zhì lüè 'èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 12 cè dì 273-375 yè
xī xià jì（ dài xī zhāng） èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 12 cè dì 375-697 yè
xī xià shū shì 42 juàn（ qīng wú guǎng chéng） èr shí sì shǐ dìng bǔ dì 12-13 cè mín guó yìn běn
《 liáo shǐ》 zhuàn chéng yú yuán cháo， quán shū yī bǎi yī shí liù juàn， bāo kuò běn jì sān shí juàn， zhì sān shí 'èr juàn， biǎo bā juàn， lièzhuàn sì shí wǔ juàn， guó yǔ jiě yī juàn。 liáo shǐ》 jìzǎi de shì liáo cháo de lì shǐ。 liáo cháo shì shí shì jì zhì shí 'èr shì jì qián qī qì dān zú zài wǒ guó běi bù、 dōng běi bù yǐ zhì xī běi bù liáo kuò dì qū jiàn lì de qiáng dà wáng cháo。 qì dān de míng zì， zuì zǎo jiàn yú《 wèi shū》， tā de hán yì， jù《 jīn shǐ》 shàng shuō shì“ liáo yǐ bīn tiě wéi hào， qǔ qí jiān yě。” xiàn dài shǐ xué jiè suī yòu bù tóng kàn fǎ， dàn duō shù réng chí cǐ shuō。 qì dān zú de zǔ xiān shǔ dōng hú de yī zhī。 hòu yòu wéi xiān bēi yī bù fēn。 yuán jū liáo hé shàng yóu yī dài， zài yōu cháng de suì yuè lǐ， zòng héng yú qiān lǐ cǎo yuán shàng，“ cǎo jū yě cì， mǐyòu suǒ dìng”，“ shēng shēng zhī zī， yǎng gěi xùmù”。 cóng dōng jìn dào suí táng zhī jì， qì dān yòu bā gè bù luò； dào táng cháo mò nián， qì dān shì lì kāi shǐ qiáng dà qǐ lái； shí shì jì chū， qì dān lǐng xiù yé lǜ 'ā bǎo jī chēng dì， jiàn lì qì dān guó， dū chéng shè zài shàng jīng（ jīn nèimēng gǔ bā lín zuǒ qí nán）。 dào liáo cháo dì 'èr dài huáng dì yé lǜ dé guāng shí， gǎi guó hào wéi liáo， yǐ hòu yòu shí chēng liáo， yòu shí chēng qì dān。 liáo cháo yǔ běi sòng、 xī xià bìng lì， bǐ běi sòng de jiāng yù hái yào dà。
ā bǎo jī jiàn guó hòu。 rèn yòng hàn rén hán yán huī děng， jiē shòu liǎo hàn zú wén huà。 shòu zhōng yuán huáng cháo zhòng shì shǐ xué de chuán tǒng de yǐng xiǎng， zài zhèng fǔ jī gòu zhōng， shè yòu guó shǐ yuàn， zhì jiān xiū guó shǐ、 shǐ guǎn xué shì、 shǐ guǎn xiū zhuàn、 qǐ jū bù、 qǐ jū shè rén děng shǐ guān。 xiàng liáo jǐng zōng yé lǜ xián tǒng zhì shí qī， jiù yǐ shū mì shǐ、 běi fǔ zǎi xiāng shì fáng jiān xiū guó shǐ。 shì fáng xiū“ shí lù” èr shí juàn， shòu dào liáo shèng zōng de biǎo yáng。 liáo xīng zōng yé lǜ zōng zhēn shí de shǐ jiā xiāo hán jiā nú， néng jiān chí wǒ guó shǐ xué de yōu liáng chuán tǒng， bǐng bǐ zhí shū。 yòu yī cì， liáo xīng zōng chū qù dǎ liè， gēn cóng tā de rén zhōng yòu jǐ shí gè bèi xióng、 hǔ yǎo sǐ yǎo shāng， xiāo hán jiā nú rú shí jìzǎi liǎo zhè jiàn shì。 liáo xīng zōng kàn dào hòu， mìng lìng tā shān qù zhè gè nèi róng。 xiāo hán jiā nú shān qù zhè gè nèi róng hòu， zhòng yòu xiě shàng qù。 jǐ tiān hòu， liáo xīng zōng kàn dào xiāo hán jiā nú de jìzǎi shuō：“ shǐ bǐ dāng rú shì。” zhèng shì yóu yú liáo cháo tǒng zhì zhě zhòng shì xiū shǐ， yīn cǐ liáo cháo de shǐ liào néng gòu bǎo cún xià lái， wéi yǐ hòu xiū liáo shǐ tí gōng liǎo yòu lì tiáo jiàn。
liáo cháo shòu hàn zú wén huà yǐng xiǎng hěn dà。 zǎo zài liáo tài zǔ shí， jiù shè yòu“ jiān xiū guó shǐ” de guān zhí。 cóng liáo shèng zōng shí qǐ。 fǎng zhào wǔ dài hé sòng cháo， biān xiū liǎo“ shí lù”。 liáo mò tiān zuò dì shí， yòu ràng jiān xiū guó shǐ de yé lǜ yǎn xiū tài zǔ zhū dì“ shí lù”。 liáo cháo shí， yě yán yòng táng jí wǔ dài gè guó de zhì dù， shè lì yòu guó shǐ guǎn， xiū zuǎn yòu qǐ jū zhù、 rì lì、 shí lù、 guó shǐ děng， dàn zhè xiē yuán shǐ cái liào dà bù fēn yǐ jīng sàn yì。 yuán hòu qī xiū《 liáo shǐ》 yǐ jù de zhù yào shì liáo、 jīn、 sòng rén de zhù zuò zhōng de dì 'èr shǒu zī liào。 yuán shǐ wén xiàn zhù yào zhǐ yòu yǐ xià jǐ zhǒng： yī、 liáo yé lǜ yǎn de《 liáo shí lù》 70 juàn。 èr、 jīn chén dà rèn de《 liáo shǐ》。 jīn miè liáo zhī hòu， céng liǎng cì xià lìng zuǎn xiū《 liáo shǐ》。 yī cì shì zài xī zōng huáng tǒng nián jiān（ 1141 héng 1149 nián） yóu yé lǜ gù zhù chí xiū zuǎn， yóu qí dì zǐ xiāo yǒng qí zuì hòu wán chéng de《 liáo shǐ》 75 juàn， dàn wèi kān xíng； yī cì shì zài zhāng zōng shí qī， yīn wéi huáng dì de zhòng shì hé zhī chí， zhè cì xiū《 liáo shǐ》 pō huā liǎo xiē gōng fū， shí jiān cháng dá 17 nián zhī jiǔ， cān jiā de shǐ guān chú chén dà rèn zhī wài， hái yòu dǎng huái yīng、 hǎo yǔ， yí cì yì、 zhào féng děng shí yú rén， zuì hòu yóu chén dà rèn wán chéng。 hòu rén yī bān chēng cǐ shū wéi chén dà rèn《 liáo shǐ》。 bù guò cǐ shū yì wèi zhèng shì kān xíng， dào yuán xiū liáo shǐ shí gǎo běn yǐ sàn yì wú cún。 sān、 nán sòng yè lóng lǐ de《 qì dān guó zhì》。 dì 'èr cì zài wán yán jǐng（ zhāng zōng） shí dài， yóu yí lá lǚ、 dǎng huái yīng děng shí sān rén zuǎn xiū， tài hé qī nián（ gōng yuán 1207 nián） yóu chén dà rèn zuì hòu wán chéng， hòu rén chēng zhī wéi chén dà rèn liáo shǐ。 dāng shí yóu yú xiū shǐ de suǒ wèi“ yì lì” wèi dìng， zhù yào shì jīn cháo jì chéng nǎ yīzhāo de“ dì tǒng” wèn tí hái wèi jiě jué。 suǒ yǐ chén dà rèn liáo shǐ yě méi yòu jīng jīn cháo pī zhǔn kān xíng。
yuán dài《 liáo shǐ》 de biān xiě shì cóng yuán shì zǔ zhōng tǒng 'èr nián（ 1261 nián） kāi shǐ de。 yuán shì zǔ zhōng tǒng 'èr nián（ 1261 nián） qī yuè， yuán jīn cháo zhuàng yuán， shí rèn yuán cháo hàn lín xué chéng zhǐ de wáng 'è， xiàng yuán shì zǔ hū bì liè jiàn yì xiū liáo、 jīn 'èr shǐ， hū bì liè jiē shòu liǎo zhè yī jiàn yì， dàn yīn jūn shì fán máng， shí jú wèi wěn， méi néng shí xíng。
zhì yuán yuán nián（ 1264 nián）， wáng 'è zài cì jiàn yì xiū liáo、 jīn 'èr shǐ， shí yuán hàn lín guó shǐ yuàn yě jiàn lì qǐ lái， dàn zhè yī cì yě wèi jiàn zhū xíng dòng。 yǐ hòu rén zōng yán yòu、 wén zōng tiān lì céng duō cì zhào xiū liáo、 sòng、 jīn sān shǐ， dū yīn zhèng tǒng wèn tí de zhēng lùn wèi jué， yì lì wèi dìng， yīn 'ér dū wèi chéng gōng。 zhí zhì yuán shùn dì zhì zhèng sān nián sān yuè（ 1343 nián）， zài yòu chéngxiàng tuō tuō、 píng zhāng yě xiān tiē mù 'ér、 tiě mù 'ěr dá shì、 yòu chéng tài píng、 cān yì cháng xiān、 láng zhōng bèi lǐ bù huā、 yuán wài láng lǎo lǎo děng rén de zòu qǐng xià， zhào xiū liáo、 jīn、 sòng sān shǐ， zài jūn chén tóng xīn、 ér qiě yóu tuō tuō cái dìng sān shǐ gè wéi zhèng tǒng、 cóng 'ér chè dǐ jiě jué zhèng tǒng、 yì lì wèn tí de qián tí xià，《 liáo shǐ》 cái zuì hòu zuǎn xiū chéng gōng。 dāng shí yǐ tuō tuō wéi liáo、 jīn、 sòng sān shǐ dū zǒng cái guān，《 liáo shǐ》 de zǒng cái guān shì tiě mù 'ér tǎ shí、 hè wéi yī（ tài píng）、 zhāng shì yán、 ōu yáng xuán、 jiē xī sī、 lǚ sī chéng。 yóu lián huì shān hǎi yá、 wáng yí、 xú bǐng、 chén yì céng děng 4 rén fēn bié zhí bǐ zhuàn xiě 'ér chéng。 yǔ jīn zhāng zōng shí xiū《 liáo shǐ》 bù yī yàng， yuán dài zài zǔ zhì zhuàn xiě、 chéng shū， tè bié shén sù。 cóng zhì zhèng sān nián sì yuè（ 1343 nián） shǐ xiū， zhì cì nián sān yuè biàn dà gōng gào chéng， zhǐ yòng liǎo 11 gè yuè shí jiān。
《 liáo shǐ》 de tè diǎn shì liè biǎo jiào duō， gòng yòu bā biǎo， jǐn cì yú《 shǐ jì》 hé《 hàn shū》。《 liáo shǐ》 de biǎo duō， jiǎn shǎo liǎo lìzhuàn zhī fán， shěng què liǎo xǔ duō piān fú， mí bǔ liǎo jì、 zhì、 zhuànjì zài de bù zú。 qí zhōng de《 yóu xìng》、《 bù zú》、《 shǔ guó》 sān biǎo， shì《 liáo shǐ》 de chuàng xīn。 tōng guò liè biǎo， shǐ dú zhě duì gè bù zú、 gè shǔ guó de qíng kuàng， yǐ jí yǔ liáo cháo zhōng yāng de guān xì， dū yī mù liǎo rán。 jiǎn shěng liǎo bù shǎo bǐ mò。 dāng rán， biǎo lǐ jìzǎi de cái liào nán miǎn yǔ jì、 zhì、 chuán zhōng de chóngfù， dàn liè biǎo duō mí bǔ liǎo《 liáo shǐ》 guò yú jiǎn lüè de quē diǎn， cóng 'ér shǐ“ yī dài zhī shì jì yì lüè bèi”。
zài《 liáo shǐ》 de zhì shū zhōng， xīn chuàng《 yíng wèi zhì》， jìzǎi liǎo qì dān yíng wèi gài kuàng、 gè bù zú de jiàn zhì hé fēn bù děng； bǎ《 bīng zhì》 gǎi wéi《 bīng wèi zhì》， jì shù liǎo liáo de jūn shì zǔ zhì qíng kuàng， bāo kuò yù zhàng qīn jūn、 gōng wèi qí jūn、 dà shǒu lǐng bù zú jūn、 zhòng bù zú jūn、 wǔ jīng xiāng dīng、 shǔ guó jūn、 biān jìng shù bīng děng děng。 zhè liǎng zhǒng zhì shū duì liǎo jiě hé yán jiū liáo dài de zhèng zhì、 jūn shì hé mín zú qíng kuàng yòu hěn dà bāng zhù。
lìng wài，《 liáo shǐ》 de zuì hòu yòu《 guó yǔ jiě》 yī juàn， duì shū zhōng yòng qì dān yǔ jìzǎi de guān zhì、 gōng wèi、 bù zú、 dì míng děng fēn bié jiā yǐ zhù shì， wéi yuè dú《 liáo shǐ》 tí gōng hěn dà fāng biàn。 bù guò yì yīn yòu bù shǎo cuò wù， hòu lái qīng cháo shí chì zhuàn de《 liáo jīn yuán sān shǐ guó yǔ jiě》， mí bǔ liǎo zhè yī bù zú。
jìn rén shuō《 liáo shǐ》“ zài lì dài zhèng shǐ zhōng zuì wéi xià chéng”， cǐ shuō bù wú dào lǐ。《 liáo shǐ》 tóng《 sòng shǐ》 yī yàng chéng shū yě hěn cāng cù， ér yǐ jù shǐ liào fàn wéi yòu bǐ jiào xiá zhǎi， shū zhōng de quē xiàn què shí shì bǐ jiào duō de。《 liáo shǐ》 suǒ jù zī liào jì shǎo， yòu cōng cōng chéng shū， cún zài xǔ duō quē diǎn biàn shì hěn zì rán de liǎo。 yīn cǐ， shù bǎi nián lái， yī zhí shòu dào xué zhě men de pī píng hé zhǐ zé。 qīng dài shǐ xué jiā gù yán wǔ、 qián dà xīn、 zhào yì děng duì tā dōuyòu guò píng lùn。 gài kuò dì shuō， qí quē diǎn zhù yào biǎo xiàn zài： dì yī， guò yú jiǎn lüè， yǐ zhì lòu zài liǎo xǔ duō xiū shǐ suǒ bì bù kě shǎo de nèi róng。 rú jiàn guó hòu， céng jǐ cì gǎi biàn guó hào， xiān chēng qì dān、 hòu chēng dà liáo、 hòu yòu chēng dà qì dān、 yòu hòu fù chēng dà liáo。 zhè yàng zhòng dà de shì shí， zài《 liáo shǐ》 zhōng jìng rán méi yòu fǎn yìng。 yòu rú cóng zhěng tǐ shàng kàn，《 liáo shǐ》 yòu 116 juàn， juàn shù wéi《 sòng shǐ》 de 1/5， ér zì shù què jǐn 47 wàn zì， zhǐ yòu hòu zhě de 1/10。 dì 'èr， jì shì qián hòu máo dùn。 rú《 tài zǔ jì》 zài：
“ tiān zàn sān nián， huò gān zhōu huí gú dū dū bì lí 'è， yīn qiǎn shǐ yù qí zhù wū mǔ zhù kèhán。” ér《 shǔ guó biǎo》 jìzǎi tóng yī shì jiàn què shuō chéng shì“ tiān zàn sān nián， huò gān zhōu huí gú dū dū wū mǔ zhù kèhán。” jiū jìng fú huò de shì bì lí 'è hái shì wū mǔ zhù kèhán？ shǐ rén wú suǒ shì cóng。 dì sān， jì shì cuò wù shèn duō。 qí zhōng jì yòu jì nián cuò wù， rú《 tài zǔ jì》： yuán nián（ 907 nián）“ xià sì yuè dīng wèi shuò， táng liáng wáng zhū quán zhōng fèi qí zhù， xún shì zhī， zì lì wéi dì， guó hào liáng， qiǎn shǐ lái gào。” ér jù 'ōu yáng xiū《 wǔ dài shǐ jì》 děng shū jìzǎi： sòng quán zhōng zì lì wéi dì shì zài sì yuè jiá zǐ， míng nián zhēngyuè cái shì jì yīn wáng； yě yòu wén zì、 shǐ shí cuò wù， rú《 liáo shǐ》 zhōng jìzǎi dào zōng yòu shòu lóng nián hào。 zhè xiǎn rán shì cuò wù de。 yīn wéi dì yī， dào zōng xiān dì shèng zōng míng lóng xù， duàn wú qǔ zǔ xiān míng zì zuò nián hào de dào lǐ。 dì 'èr， xiàn zài suǒ jiàn liáo dài bēi kè、 qián bì jiē zuò“ shòu chāng”。
yuán xiū liáo shǐ shí， jì méi yòu rèn zhēn sōu jí hé kǎo dìng shǐ liào， zài jiā shàng jì、 zhì、 biǎo、 chuán zhī jiān xiāng hù jiǎn duì yě hěn bù gòu， yīn cǐ qián hòu chóngfù， shǐ shí cuò wù、 quē lòu hé zì xiāng máo dùn zhī chù hěn duō。 shèn zhì bǎ yī jiàn shì dàngchéng liǎng jiàn shì， yī gè rén dàngchéng liǎng gè rén huò sān gè rén。 zhè zhǒng hùn luàn xiàn xiàng zài 'èr shí sì shǐ zhōng shì hěn tū chū de。 dàn yóu yú yé lǜ yǎn shí lù hé chén dà rèn liáo shǐ dōuyǐ shī chuán， yuán xiū liáo shǐ chéng liǎo xiàn cún wéi yī de yī bù bǐ jiào xì tǒng、 wán zhěng dì jìzǎi liáo de guān xiū shǐ shū。 tā tí gōng liǎo yī xiē yán jiū dāng shí jiē jí dǒu zhēng、 shēng chǎn dǒu zhēng、 mín zú guān xì děng wèn tí de cái liào。
lì rú， tiān zuò jì fǎn yìng chū， dāng liáo cháo duì nǚ zhēn de zhàn zhēng jié jié shī bài de shí hòu， hàn zú nóng mín hé gè zú rén mín fēn fēn qǐ yì， qí zhōng yóu 'ān shēng 'ér、 zhāng gāo 'ér lǐng dǎo de qǐ yì jūn duō dá 'èr shí wàn rén。 yòu rú yíng wèi zhì、 lǐ zhì tí gōng liǎo qì dān bù luò de jiàn zhì、 fēn bù， yǐ jí yóu mù mín zú fēng sú xí guàn de cái liào。 dì lǐ zhì hé bǎi guān zhì jì lù liǎo dāng shí de dì lǐ jiàn zhì hé nóng mù qū tǒng zhì jī gòu de gài kuàng。 běn jì、 bù zú biǎo、 shǔ guó biǎo、 èr guó wài jì děng bù fēn hái bǎo cún liǎo yī xiē yán jiū qì dān yǐ wài gè zú lì shǐ yǐ jí zhōng wài guān xì shǐ de cān kǎo zī liào。 cóng liáo shǐ lǐ hái kě yǐ kàn dào， dāng shí cǎo yuán shàng yóu yú nóng yè de fā zhǎn， shǒu gōng yè rén kǒu de zēng jiā， zhú bù chū xiàn liǎo yī xiē nóng yè jù luò hé chéng shì。 tè bié shì xiān hòu jiàn lì de shàng jīng hé zhōng jīng， yǔ nán jīng（ jīn běi jīng） yòu zhe mìqiè de lián xì， cóng 'ér gōu tōng liǎo zhè yī guǎng kuò dì qū de jīng jì hé wén huà。
《 liáo shǐ》 de quē xiàn suī duō，《 liáo shǐ》 zuò wéi xiàn cún wéi yī de yī bù bǐ jiào xì tǒng、 wán zhěng dì jìzǎi liǎo liáo cháo lì shǐ shì shí de zhù zuò， qí zhēn guì hé zhòng yào xìng shì bù yán 'ér yù de。 ér qiě《 liáo shǐ》 bǎo cún liǎo xǔ duō yóu yé lǜ yǎn de《 liáo shí lù》 hé chén dà rèn de《 liáo shǐ》 èr shū suǒ jìzǎi de xǔ duō cái liào， yīn 'ér qí shǐ liào jià zhí hái shì bǐ jiào gāo de。 hòu rén duì《 liáo shǐ》 de zēng bǔ、 jiàozhù， yòu qīng cháo lì 'ě zhù de《 liáo shǐ shí yí》 èr shí sì juàn， sōu jí gè lèi shū jí sān bǎi yú zhǒng， duì《 liáo shǐ》 jiā yǐ bǔ chōng jiàodìng， hěn yòu cān kǎo jià zhí。 cǐ wài hái yòu qīng cháo yáng fù qù zhù de《 liáo shǐ shí yí bǔ》 wǔ juàn， duì《 liáo shǐ》 jìn yī bù zuò liǎo bǔ chōng。
liáo shǐ yú yuán shùn dì zhì zhèng wǔ nián（ gōng yuán 1345 nián） yǔ jīn shǐ tóng shí kān kè， zhǐ yìn liǎo yī bǎi bù， zhè cì de yìn běn yǐ jīng shī chuán。 míng chū xiū yǒng lè dà diǎn yǐn yòng de hěn kě néng jiù shì zhè gè chū kè běn。 shāng wù yìn shū guǎn yǐng yìn de bǎi nà běn， xì yòng jǐ zhǒng yuán mò huò míng chū fān kè běn cán běn pīn còu 'ér chéng， suī yòu bù shǎo tuō wù， dàn yě yòu xǔ duō shèng yú hòu chū zhū běn de dì fāng。 míng nán jiān běn yuán yú bǎi nà běn suǒ jù de yuán běn。 běi jiān běn tuō wù yǔ nán jiān běn tóng， qiě 'ǒu yòu wù gǎi。 qīng qián lóng diàn běn xì jù běi jiān běn xiào kè。 dào guāng diàn běn jù sì kù běn gǎi yì rén míng、 guān míng děng， yòu shī yuán shū miàn mù。
qīng lì 'ě《 liáo shǐ shí yí》 èr shí sì juàn， zhāi lù《 liáo shǐ》 yuán wén wéi gāng， cān kǎo tā shū tiáo liè yú xià， fán yòu yì tóng， zé fēn xī kǎo dìng， zhuì yǐ 'àn yǔ， yǐn yòng qún shū zhì sān bǎi yú zhǒng， zú bèi cān kǎo。 yáng fù jí yòu yǐ lì 'ě wèi céng jiàn dào de《 jiù wǔ dài shǐ》 hé《 qì dān guó zhì》 děng zhēng yǐn wèi zhēn zhōu bèi de zī liào zuò《 liáo shǐ shí yí bǔ》 wǔ juàn， dōushì yán jiū liáo shǐ de zhòng yào cān kǎo zī liào。
zài《 liáo shǐ》 chū xiàn hòu de yuē 300 nián jiān， cǐ shū jí liáo cháo shǐ méi yòu yǐn qǐ shǐ jiā de duō dà zhòng shì。 yòu míng yī dài， jǐn yòu yáng xún jí zhuàn《 liáo xiǎo shǐ》 1 juàn。 dào liǎo qīng dài， qíng kuàng yòu suǒ biàn huà， lù xù yòu guān yú《 liáo shǐ》 bǔ zhèng、 kǎo dìng zhī lèi zhuàn shù wèn shì。
（ yī） shí yí bǔ jué。 rú lì 'ě zhuàn《 liáo shǐ shí yí》 24 juàn。 gāi shū guǎng cǎi bó sōu， zhēng yǐn shū jí 358 zhǒng， huò zhù huò bǔ， jiāng yòu guān jì shì xì yú《 liáo shǐ》 jì、 zhì、 chuán wén zhī xià。 cǐ shū suī wèi zhēn wán shàn， yòu xǔ duō shǐ liào rú lǐ dào《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》、 zhèng lín zhǐ《 gāolí shǐ》 děng， lì 'ě dū wèi jiàn guò quán běn， dàn tā hái shì gěi hòu lái zhì liáo shǐ zhě yǐ hěn dà fāng biàn。 liáng qǐ chāo shuō：“ liáo jīn yuán sān shǐ zuì wéi shì gòu bìng。 qīng rú zhì liáo shǐ zhě mò qín yú lì fán xiè（ ě） zhī《 liáo shǐ shí yí》 èr shí sì juàn”（《 zhōng guó jìn sān bǎi nián xué shù shǐ》 dì 294 yè， zhōng guó shū diàn， 1987 nián）。 hòu lái， yáng fù jí yòu zhuàn《 liáo shǐ shí yí bǔ》 5 juàn， cǎi lì 'è wèi jiàn shū jí sǎnjiàn tā shū zhōng yòu guān liáo shì 400 tiáo， yǔ lì shū xiāng fǔ liú xíng。 lì、 yáng liǎng shū shì yán jiū liáo shǐ de zhòng yào cān kǎo shū。
（ èr） zēng bǔ biǎo zhì。 bǔ biǎo yòu wàn sī tóng《 liáo dà chén nián biǎo》、 wāng yuǎn sūn《 liáo shǐ jì nián biǎo》 děng。 bǔ yì wén zhì yóu duō， rú huáng yú jì《 qiān qǐng táng shū mù》、 wú qiān《 sì cháo jīng jí zhì bǔ》、 lì 'è《 liáo shǐ shí yí》 bǔ jīng jí zhì、 yáng fù jí《 liáo shǐ shí yí bǔ》 jīng jí zhì、 ní càn hé lú wén chāo《 bǔ liáo jīn yuán yì wén zhì》、 jīn mén zhào《 bǔ sān shǐ yì wén zhì》、 qián dà xīn《 bǔ yuán shǐ yì wén zhì》 fù liáo dài bù fēn、《 xù wén xiàn tōng kǎo · jīng jí kǎo》、 miù quán sūn《 liáo yì wén zhì》 děng， fēn bié hán yòu huò zhuān bǔ liáo yì wén。
（ sān） jì shì běn mò tǐ shǐ shū biān zhuàn。 lǐ yòu táng《 liáo shǐ jì shì běn mò》 40 juàn。 fēn zhèng wén yǔ kǎo yì liǎng bù fēn。 zhèng wén yǐ《 liáo shǐ》 wéi zhù， cān zhī yǐ wǔ dài yǔ sòng、 jīn zhū shǐ jí gè zhuànjì，“ qū bié tiáo liú， gè cóng qí lèi”； kǎo yì zhàn quán shū dà bàn， fán yǔ tā shǐ jí gè zhuànjì shì yòu yì tóng， cí yòu xiáng xì， jiān fǎng péi sōng zhī bǔ zhù《 sān guó zhì》 jí hú sān shěng zhī zhù《 tōng jiàn》， bìng qǔ sī mǎ guāng suǒ zhù《 kǎo yì》 30 juàn sǎnrù gè tiáo lì， fēn zài měi tiáo zhī xià。 běn shū duì rén míng、 dì míng、 zhí guān、 nián dài děng duō suǒ kǎo zhèng， zhēng yǐn shū mù dá 600 duō zhǒng。 yòu guāng xù shí jiǔ nián（ 1893 nián） chū kè hé guāng xù 'èr shí jiǔ nián（ 1903 nián） zhòng kè běn。
（ sì） shī wén ji lù。 yóu yú liáo dài“ shū jìn shèn yán”， suǒ yìn shū jí bù xǔ liú zhì jìng wài，“ chuán rù zhōng guó（ zhǐ běi sòng） zhě fǎ jiē sǐ”（ shěn kuò《 mèng xī bǐ tán》 juàn yī wǔ）， jiā zhī yǐ hòu de sàn yì， suǒ yǐ liáo rén zhù zuò liú chuán xià lái zhě shèn shǎo。 yīn cǐ liáo rén shī wén ji lù gōng zuò shòu dào xué zhě de guān zhù。 qīng zhōu chūn zhuàn《 liáo shī huà》 1 juàn， hòu lái zēng bǔ wéi 2 juàn， dìng míng wéi《 zēng dìng liáo shī huà》（ 1797 nián）。 shū zhōng chú shōu lù liáo rén shī zuò wài， hái yòu sòng rén shǐ liáo shī yǐ jí hòu rén yǒng liáo dài yí jì de shī。 guāng xù zhōng yè， miù quán sūn ji《 liáo wén cún》 6 juàn， suǒ shōu zī liào yǐ jīn shí bēi kè jū duō。
xiān tán guān yú《 liáo shǐ》 bǔ zhèng、 jiàokān hé liáo rén zhù zuò ji lù。
jìn rù běn shì jì yǐ lái， yòu guān zhè fāng miàn de zhuàn shù xiāng jì wèn shì。 yòu lǐ shèn rú《 liáo shǐ dì lǐ zhì kǎo》 5 juàn， zhè yīngshì běn shì jì zuì zǎo chū xiàn de《 liáo shǐ》 kǎo dìng zhī zuò。 shì shū“ yú liáo wǔ jīng zhōu xiàn shān chuān xī wéi kǎo hé， biāo míng jīn zhī mǒu chù， fán chuǎn cuò zhě zhú yī bó zhèng， yí zhě jué zhī”。 cǐ wài， jiāng sì nà bō， wǔ guó bù， nán běi gè sān guān， sǎnjiàn yú jì、 zhì、 chuán zhōng zhě wéi《 liáo dì fù lù》 èr piān，《 tiān zuò bō qiān chù kǎo》、《 xī liáo dì kǎo》 gè yī piān， bìng fù yú shū hòu。 běn shū yǐ《 liáo shǐ》 zhèng wén wéi běn tǐ， zhōng jiā xiǎo zì， xiáng wéi kǎo zhèng。 dīng qiān《 liáo shǐ gè wài guó dì lǐ kǎo zhèng》 1 juàn（ zhè jiāng tú shū guǎn cóng shū dì yī jí， 1915 nián），“ jiù bǎi guān zhì zhōng suǒ biāo wáng fǔ zhě， jì sì shí yú guó wéi zhù， yòu yí cǎi tā tiáo bǔ zhī”。 wú tíng xiè《 liáo fāng zhèn nián biǎo》， wéi shì suǒ zhù《 lì dài fāng zhèn nián biǎo》 zhī yī juàn。 huáng rèn héng《 liáo dài nián biǎo》 1 juàn（ 1915 nián）， yǐ liáo wéi zhù， yǔ“ zhōng guó”（ wǔ dài、 sòng）、 xī xià、 gāolí jì nián xiāng duì zhào。 tán qí xiāng《 liáo shǐ dì lǐ zhì bǔ zhèng》、《 liáo shǐ dìng bǔ sān zhǒng》（《 zhè jiāng dà xué wén xué yuàn jí kān》 dì 'èr jí， 1942 nián）， hòu zhě bāo kuò“ dìng zhèng huáng zǐ biǎo”、“ bǔ huáng zǐ chuán”、“ dìng zhèng huáng zú biǎo” sān rì。 luó jì zǔ《 liáo hàn chén shì xì nián biǎo》 1 juàn（ 1937 nián）。 zuò zhě yīn《 liáo shǐ》 zhōng“ hàn chén yòu chuán zhě jǐn 'èr shí yú rén， lòu lüè zī duō”， yú shì cǎi zhí yòu guān shǐ shū、 wén jí， biān chéng cǐ biǎo，“ fán dé zú sān shí yòu jiǔ， dé xìng 'èr shí yòu wǔ”。 zhāng liàng cǎi《 bǔ liáo shǐ jiāo pìn biǎo》 5 juàn（ yòu zhōng huá shū jú 1958 nián běn）。 yīn《 jīn shǐ》 yòu jiāo pìn biǎo 'ér《 liáo shǐ》 wú zhī， zuò zhě nǎi“ gōu hé qún jí， zhuì bǔ jué yí， yǐ bèi yán shǐ zhě kǎo lǎn”。 fù lè huàn《 sòng liáo pìn shǐ biǎo gǎo》（《 shǐ yǔ suǒ jí kān》 14 běn， 1949 nián； hòu shōu rù《 liáo shǐ cóng kǎo》， zhōng huá shū jú， 1984 nián）， zhù yào jù lǐ dào《 cháng biān》， cān zhào《 liáo shǐ》、《 sòng huì yào》、《 sòng shǐ》 yǐ jí sòng rén bǐ jì wén jí děng， biān chéng cǐ biǎo， bìng yòu“ fù kǎo” jí“ shǐ míng suǒ yǐn”。 wáng rén jùn《 liáo shǐ yì wén zhì bǔ zhèng》 1 juàn、 huáng rèn héng《 bǔ liáo shǐ yì wén zhì》 1 juàn děng， shì jì qián rén suǒ zuò yòu guān liáo dài yì wén zhì de bǔ cán zhuì shí zhī zuò。 yóu qí shì wáng rén jùn《 liáo shǐ yì wén zhì bǔ zhèng》 jiāng yǐ qián zhū jiā suǒ yòu， xī jiē biāo zhù， yòu bǔ 30 yú zhǒng， tǒng jiā kǎo zhèng， bìng fù“ sòng jīn rén tán liáo shì shū mù” jí qīng rén tán liáo shū mù fán 26 zhǒng， yǔ yǐ qián tóng lèi bǔ zhì xiāng bǐ zuì wéi wán bèi。 hòu shōu rù《 liáo hǎi cóng shū》 dì 6 jí。 chén hàn zhāng《 liáo shǐ suǒ yǐn》 8 juàn（ zhuì xué táng cóng shū chū jí běn， 1936 nián； zhōng huá shū jú běn， 1960 nián）， zuò zhě“ cǎi zhí gù diǎn， tàn qiú yì wén”，“ tàn yí suǒ yǐn”， jiāng yòu guān jì shì xì yú《 liáo shǐ》 jì、 zhì、 chuán wén zhī xià。 cǐ shū zhòng zài kǎo zhèng dì lǐ。
《 liáo shǐ》 jiàokān chéng guǒ kě guān， shì běn shí qī liáo shǐ xué qǔ dé jìn zhǎn de yī gè zhòng yào biāo zhì。《 liáo shǐ》 de quē lüè、 é wù kān chēng 'èr shí sì shǐ zhī zuì。 duì yú《 liáo shǐ》 de quē lüè， rú qián suǒ shù， cóng qīng dài yǐ lái jiù bù duàn yòu xué zhě wéi zhī shí bǔ； ér duì qí 'é wù de jiàokān， dào běn shì jì cái yòu jiào dà jìn zhǎn。 zhù yào yòu： féng jiā shēng《 liáo shǐ chū xiào》。 féng shì zì 1931 nián qiū qǐ， biàn yuè suǒ néng jiàn dào de《 liáo shǐ》 gè zhǒng bǎn běn， fán 23 zhǒng， lì shí 2 nián， zhuàn chéng《 liáo shǐ chū xiào》。 yǐ tóng wén shū jú běn wéi dǐ běn， yǐ“ bǎi nà”、“ nán jiān”、 běi jiān” gè běn hù xiào。 cǐ shū hòu lái shōu rù《 〈 liáo shǐ 〉 wù zhèng sān zhǒng》（ zhōng huá shū jú 1959 nián）。 luó jì zǔ《 liáo shǐ jiàokān jì》 8 juàn。 zuò zhě zài xù zhōng zhǐ chū，《 liáo shǐ》“ miù lì fēi lǚ zhǐ suǒ kě jì”， cuō qí yào zhě yuē wéi sì duān： yī yuē xìng míng zhī yì， èr yuē míng zì hù chēng zhì chēng qí wù， sān yuē jì shì máo dùn， sì yuē shū lòu。 yú shì yǐ qīng wǔ yīng diàn běn， ér cān yǐ yuán kān jí míng nán běi jiān běn xiào zhī。 cǐ shū zhuàn chéng yú 1938 nián。 1958 nián yóu shàng hǎi rén mín chū bǎn shè chóngbǎn。 zhāng yuán jì《 liáo shǐ jiàokān jì》（ gǎo běn） yě shì zhè fāng miàn de zhòng yào zhù shù。 cǐ wài， féng jiā shēng《〈 liáo shǐ〉 yǔ〈 jīn shǐ〉〈 xīn jiù wǔ dài shǐ〉 hù zhèng jǔ lì》（《 shǐ xué nián bào》 2 juàn 1 qī， 1934 nián； hòu shōu rù《 féng jiā shēng lùn zhù ji cuì》）， fù lè huàn《 liáo shǐ fù wén jǔ lì》（ shōu rù《 liáo shǐ cóng kǎo》）， yě shǔ《 liáo shǐ》 jiàokān fāng miàn de zhù zuò。 zhè xiē jiàokān chéng guǒ， wéi hòu lái zhōng huá shū jú chū bǎn de jiàodiǎn běn suǒ cǎi yòng。
ā bǎo jī jiàn guó hòu。 rèn yòng hàn rén hán yán huī děng， jiē shòu liǎo hàn zú wén huà。 shòu zhōng yuán huáng cháo zhòng shì shǐ xué de chuán tǒng de yǐng xiǎng， zài zhèng fǔ jī gòu zhōng， shè yòu guó shǐ yuàn， zhì jiān xiū guó shǐ、 shǐ guǎn xué shì、 shǐ guǎn xiū zhuàn、 qǐ jū bù、 qǐ jū shè rén děng shǐ guān。 xiàng liáo jǐng zōng yé lǜ xián tǒng zhì shí qī， jiù yǐ shū mì shǐ、 běi fǔ zǎi xiāng shì fáng jiān xiū guó shǐ。 shì fáng xiū“ shí lù” èr shí juàn， shòu dào liáo shèng zōng de biǎo yáng。 liáo xīng zōng yé lǜ zōng zhēn shí de shǐ jiā xiāo hán jiā nú， néng jiān chí wǒ guó shǐ xué de yōu liáng chuán tǒng， bǐng bǐ zhí shū。 yòu yī cì， liáo xīng zōng chū qù dǎ liè， gēn cóng tā de rén zhōng yòu jǐ shí gè bèi xióng、 hǔ yǎo sǐ yǎo shāng， xiāo hán jiā nú rú shí jìzǎi liǎo zhè jiàn shì。 liáo xīng zōng kàn dào hòu， mìng lìng tā shān qù zhè gè nèi róng。 xiāo hán jiā nú shān qù zhè gè nèi róng hòu， zhòng yòu xiě shàng qù。 jǐ tiān hòu， liáo xīng zōng kàn dào xiāo hán jiā nú de jìzǎi shuō：“ shǐ bǐ dāng rú shì。” zhèng shì yóu yú liáo cháo tǒng zhì zhě zhòng shì xiū shǐ， yīn cǐ liáo cháo de shǐ liào néng gòu bǎo cún xià lái， wéi yǐ hòu xiū liáo shǐ tí gōng liǎo yòu lì tiáo jiàn。
liáo cháo shòu hàn zú wén huà yǐng xiǎng hěn dà。 zǎo zài liáo tài zǔ shí， jiù shè yòu“ jiān xiū guó shǐ” de guān zhí。 cóng liáo shèng zōng shí qǐ。 fǎng zhào wǔ dài hé sòng cháo， biān xiū liǎo“ shí lù”。 liáo mò tiān zuò dì shí， yòu ràng jiān xiū guó shǐ de yé lǜ yǎn xiū tài zǔ zhū dì“ shí lù”。 liáo cháo shí， yě yán yòng táng jí wǔ dài gè guó de zhì dù， shè lì yòu guó shǐ guǎn， xiū zuǎn yòu qǐ jū zhù、 rì lì、 shí lù、 guó shǐ děng， dàn zhè xiē yuán shǐ cái liào dà bù fēn yǐ jīng sàn yì。 yuán hòu qī xiū《 liáo shǐ》 yǐ jù de zhù yào shì liáo、 jīn、 sòng rén de zhù zuò zhōng de dì 'èr shǒu zī liào。 yuán shǐ wén xiàn zhù yào zhǐ yòu yǐ xià jǐ zhǒng： yī、 liáo yé lǜ yǎn de《 liáo shí lù》 70 juàn。 èr、 jīn chén dà rèn de《 liáo shǐ》。 jīn miè liáo zhī hòu， céng liǎng cì xià lìng zuǎn xiū《 liáo shǐ》。 yī cì shì zài xī zōng huáng tǒng nián jiān（ 1141 héng 1149 nián） yóu yé lǜ gù zhù chí xiū zuǎn， yóu qí dì zǐ xiāo yǒng qí zuì hòu wán chéng de《 liáo shǐ》 75 juàn， dàn wèi kān xíng； yī cì shì zài zhāng zōng shí qī， yīn wéi huáng dì de zhòng shì hé zhī chí， zhè cì xiū《 liáo shǐ》 pō huā liǎo xiē gōng fū， shí jiān cháng dá 17 nián zhī jiǔ， cān jiā de shǐ guān chú chén dà rèn zhī wài， hái yòu dǎng huái yīng、 hǎo yǔ， yí cì yì、 zhào féng děng shí yú rén， zuì hòu yóu chén dà rèn wán chéng。 hòu rén yī bān chēng cǐ shū wéi chén dà rèn《 liáo shǐ》。 bù guò cǐ shū yì wèi zhèng shì kān xíng， dào yuán xiū liáo shǐ shí gǎo běn yǐ sàn yì wú cún。 sān、 nán sòng yè lóng lǐ de《 qì dān guó zhì》。 dì 'èr cì zài wán yán jǐng（ zhāng zōng） shí dài， yóu yí lá lǚ、 dǎng huái yīng děng shí sān rén zuǎn xiū， tài hé qī nián（ gōng yuán 1207 nián） yóu chén dà rèn zuì hòu wán chéng， hòu rén chēng zhī wéi chén dà rèn liáo shǐ。 dāng shí yóu yú xiū shǐ de suǒ wèi“ yì lì” wèi dìng， zhù yào shì jīn cháo jì chéng nǎ yīzhāo de“ dì tǒng” wèn tí hái wèi jiě jué。 suǒ yǐ chén dà rèn liáo shǐ yě méi yòu jīng jīn cháo pī zhǔn kān xíng。
yuán dài《 liáo shǐ》 de biān xiě shì cóng yuán shì zǔ zhōng tǒng 'èr nián（ 1261 nián） kāi shǐ de。 yuán shì zǔ zhōng tǒng 'èr nián（ 1261 nián） qī yuè， yuán jīn cháo zhuàng yuán， shí rèn yuán cháo hàn lín xué chéng zhǐ de wáng 'è， xiàng yuán shì zǔ hū bì liè jiàn yì xiū liáo、 jīn 'èr shǐ， hū bì liè jiē shòu liǎo zhè yī jiàn yì， dàn yīn jūn shì fán máng， shí jú wèi wěn， méi néng shí xíng。
zhì yuán yuán nián（ 1264 nián）， wáng 'è zài cì jiàn yì xiū liáo、 jīn 'èr shǐ， shí yuán hàn lín guó shǐ yuàn yě jiàn lì qǐ lái， dàn zhè yī cì yě wèi jiàn zhū xíng dòng。 yǐ hòu rén zōng yán yòu、 wén zōng tiān lì céng duō cì zhào xiū liáo、 sòng、 jīn sān shǐ， dū yīn zhèng tǒng wèn tí de zhēng lùn wèi jué， yì lì wèi dìng， yīn 'ér dū wèi chéng gōng。 zhí zhì yuán shùn dì zhì zhèng sān nián sān yuè（ 1343 nián）， zài yòu chéngxiàng tuō tuō、 píng zhāng yě xiān tiē mù 'ér、 tiě mù 'ěr dá shì、 yòu chéng tài píng、 cān yì cháng xiān、 láng zhōng bèi lǐ bù huā、 yuán wài láng lǎo lǎo děng rén de zòu qǐng xià， zhào xiū liáo、 jīn、 sòng sān shǐ， zài jūn chén tóng xīn、 ér qiě yóu tuō tuō cái dìng sān shǐ gè wéi zhèng tǒng、 cóng 'ér chè dǐ jiě jué zhèng tǒng、 yì lì wèn tí de qián tí xià，《 liáo shǐ》 cái zuì hòu zuǎn xiū chéng gōng。 dāng shí yǐ tuō tuō wéi liáo、 jīn、 sòng sān shǐ dū zǒng cái guān，《 liáo shǐ》 de zǒng cái guān shì tiě mù 'ér tǎ shí、 hè wéi yī（ tài píng）、 zhāng shì yán、 ōu yáng xuán、 jiē xī sī、 lǚ sī chéng。 yóu lián huì shān hǎi yá、 wáng yí、 xú bǐng、 chén yì céng děng 4 rén fēn bié zhí bǐ zhuàn xiě 'ér chéng。 yǔ jīn zhāng zōng shí xiū《 liáo shǐ》 bù yī yàng， yuán dài zài zǔ zhì zhuàn xiě、 chéng shū， tè bié shén sù。 cóng zhì zhèng sān nián sì yuè（ 1343 nián） shǐ xiū， zhì cì nián sān yuè biàn dà gōng gào chéng， zhǐ yòng liǎo 11 gè yuè shí jiān。
《 liáo shǐ》 de tè diǎn shì liè biǎo jiào duō， gòng yòu bā biǎo， jǐn cì yú《 shǐ jì》 hé《 hàn shū》。《 liáo shǐ》 de biǎo duō， jiǎn shǎo liǎo lìzhuàn zhī fán， shěng què liǎo xǔ duō piān fú， mí bǔ liǎo jì、 zhì、 zhuànjì zài de bù zú。 qí zhōng de《 yóu xìng》、《 bù zú》、《 shǔ guó》 sān biǎo， shì《 liáo shǐ》 de chuàng xīn。 tōng guò liè biǎo， shǐ dú zhě duì gè bù zú、 gè shǔ guó de qíng kuàng， yǐ jí yǔ liáo cháo zhōng yāng de guān xì， dū yī mù liǎo rán。 jiǎn shěng liǎo bù shǎo bǐ mò。 dāng rán， biǎo lǐ jìzǎi de cái liào nán miǎn yǔ jì、 zhì、 chuán zhōng de chóngfù， dàn liè biǎo duō mí bǔ liǎo《 liáo shǐ》 guò yú jiǎn lüè de quē diǎn， cóng 'ér shǐ“ yī dài zhī shì jì yì lüè bèi”。
zài《 liáo shǐ》 de zhì shū zhōng， xīn chuàng《 yíng wèi zhì》， jìzǎi liǎo qì dān yíng wèi gài kuàng、 gè bù zú de jiàn zhì hé fēn bù děng； bǎ《 bīng zhì》 gǎi wéi《 bīng wèi zhì》， jì shù liǎo liáo de jūn shì zǔ zhì qíng kuàng， bāo kuò yù zhàng qīn jūn、 gōng wèi qí jūn、 dà shǒu lǐng bù zú jūn、 zhòng bù zú jūn、 wǔ jīng xiāng dīng、 shǔ guó jūn、 biān jìng shù bīng děng děng。 zhè liǎng zhǒng zhì shū duì liǎo jiě hé yán jiū liáo dài de zhèng zhì、 jūn shì hé mín zú qíng kuàng yòu hěn dà bāng zhù。
lìng wài，《 liáo shǐ》 de zuì hòu yòu《 guó yǔ jiě》 yī juàn， duì shū zhōng yòng qì dān yǔ jìzǎi de guān zhì、 gōng wèi、 bù zú、 dì míng děng fēn bié jiā yǐ zhù shì， wéi yuè dú《 liáo shǐ》 tí gōng hěn dà fāng biàn。 bù guò yì yīn yòu bù shǎo cuò wù， hòu lái qīng cháo shí chì zhuàn de《 liáo jīn yuán sān shǐ guó yǔ jiě》， mí bǔ liǎo zhè yī bù zú。
jìn rén shuō《 liáo shǐ》“ zài lì dài zhèng shǐ zhōng zuì wéi xià chéng”， cǐ shuō bù wú dào lǐ。《 liáo shǐ》 tóng《 sòng shǐ》 yī yàng chéng shū yě hěn cāng cù， ér yǐ jù shǐ liào fàn wéi yòu bǐ jiào xiá zhǎi， shū zhōng de quē xiàn què shí shì bǐ jiào duō de。《 liáo shǐ》 suǒ jù zī liào jì shǎo， yòu cōng cōng chéng shū， cún zài xǔ duō quē diǎn biàn shì hěn zì rán de liǎo。 yīn cǐ， shù bǎi nián lái， yī zhí shòu dào xué zhě men de pī píng hé zhǐ zé。 qīng dài shǐ xué jiā gù yán wǔ、 qián dà xīn、 zhào yì děng duì tā dōuyòu guò píng lùn。 gài kuò dì shuō， qí quē diǎn zhù yào biǎo xiàn zài： dì yī， guò yú jiǎn lüè， yǐ zhì lòu zài liǎo xǔ duō xiū shǐ suǒ bì bù kě shǎo de nèi róng。 rú jiàn guó hòu， céng jǐ cì gǎi biàn guó hào， xiān chēng qì dān、 hòu chēng dà liáo、 hòu yòu chēng dà qì dān、 yòu hòu fù chēng dà liáo。 zhè yàng zhòng dà de shì shí， zài《 liáo shǐ》 zhōng jìng rán méi yòu fǎn yìng。 yòu rú cóng zhěng tǐ shàng kàn，《 liáo shǐ》 yòu 116 juàn， juàn shù wéi《 sòng shǐ》 de 1/5， ér zì shù què jǐn 47 wàn zì， zhǐ yòu hòu zhě de 1/10。 dì 'èr， jì shì qián hòu máo dùn。 rú《 tài zǔ jì》 zài：
“ tiān zàn sān nián， huò gān zhōu huí gú dū dū bì lí 'è， yīn qiǎn shǐ yù qí zhù wū mǔ zhù kèhán。” ér《 shǔ guó biǎo》 jìzǎi tóng yī shì jiàn què shuō chéng shì“ tiān zàn sān nián， huò gān zhōu huí gú dū dū wū mǔ zhù kèhán。” jiū jìng fú huò de shì bì lí 'è hái shì wū mǔ zhù kèhán？ shǐ rén wú suǒ shì cóng。 dì sān， jì shì cuò wù shèn duō。 qí zhōng jì yòu jì nián cuò wù， rú《 tài zǔ jì》： yuán nián（ 907 nián）“ xià sì yuè dīng wèi shuò， táng liáng wáng zhū quán zhōng fèi qí zhù， xún shì zhī， zì lì wéi dì， guó hào liáng， qiǎn shǐ lái gào。” ér jù 'ōu yáng xiū《 wǔ dài shǐ jì》 děng shū jìzǎi： sòng quán zhōng zì lì wéi dì shì zài sì yuè jiá zǐ， míng nián zhēngyuè cái shì jì yīn wáng； yě yòu wén zì、 shǐ shí cuò wù， rú《 liáo shǐ》 zhōng jìzǎi dào zōng yòu shòu lóng nián hào。 zhè xiǎn rán shì cuò wù de。 yīn wéi dì yī， dào zōng xiān dì shèng zōng míng lóng xù， duàn wú qǔ zǔ xiān míng zì zuò nián hào de dào lǐ。 dì 'èr， xiàn zài suǒ jiàn liáo dài bēi kè、 qián bì jiē zuò“ shòu chāng”。
yuán xiū liáo shǐ shí， jì méi yòu rèn zhēn sōu jí hé kǎo dìng shǐ liào， zài jiā shàng jì、 zhì、 biǎo、 chuán zhī jiān xiāng hù jiǎn duì yě hěn bù gòu， yīn cǐ qián hòu chóngfù， shǐ shí cuò wù、 quē lòu hé zì xiāng máo dùn zhī chù hěn duō。 shèn zhì bǎ yī jiàn shì dàngchéng liǎng jiàn shì， yī gè rén dàngchéng liǎng gè rén huò sān gè rén。 zhè zhǒng hùn luàn xiàn xiàng zài 'èr shí sì shǐ zhōng shì hěn tū chū de。 dàn yóu yú yé lǜ yǎn shí lù hé chén dà rèn liáo shǐ dōuyǐ shī chuán， yuán xiū liáo shǐ chéng liǎo xiàn cún wéi yī de yī bù bǐ jiào xì tǒng、 wán zhěng dì jìzǎi liáo de guān xiū shǐ shū。 tā tí gōng liǎo yī xiē yán jiū dāng shí jiē jí dǒu zhēng、 shēng chǎn dǒu zhēng、 mín zú guān xì děng wèn tí de cái liào。
lì rú， tiān zuò jì fǎn yìng chū， dāng liáo cháo duì nǚ zhēn de zhàn zhēng jié jié shī bài de shí hòu， hàn zú nóng mín hé gè zú rén mín fēn fēn qǐ yì， qí zhōng yóu 'ān shēng 'ér、 zhāng gāo 'ér lǐng dǎo de qǐ yì jūn duō dá 'èr shí wàn rén。 yòu rú yíng wèi zhì、 lǐ zhì tí gōng liǎo qì dān bù luò de jiàn zhì、 fēn bù， yǐ jí yóu mù mín zú fēng sú xí guàn de cái liào。 dì lǐ zhì hé bǎi guān zhì jì lù liǎo dāng shí de dì lǐ jiàn zhì hé nóng mù qū tǒng zhì jī gòu de gài kuàng。 běn jì、 bù zú biǎo、 shǔ guó biǎo、 èr guó wài jì děng bù fēn hái bǎo cún liǎo yī xiē yán jiū qì dān yǐ wài gè zú lì shǐ yǐ jí zhōng wài guān xì shǐ de cān kǎo zī liào。 cóng liáo shǐ lǐ hái kě yǐ kàn dào， dāng shí cǎo yuán shàng yóu yú nóng yè de fā zhǎn， shǒu gōng yè rén kǒu de zēng jiā， zhú bù chū xiàn liǎo yī xiē nóng yè jù luò hé chéng shì。 tè bié shì xiān hòu jiàn lì de shàng jīng hé zhōng jīng， yǔ nán jīng（ jīn běi jīng） yòu zhe mìqiè de lián xì， cóng 'ér gōu tōng liǎo zhè yī guǎng kuò dì qū de jīng jì hé wén huà。
《 liáo shǐ》 de quē xiàn suī duō，《 liáo shǐ》 zuò wéi xiàn cún wéi yī de yī bù bǐ jiào xì tǒng、 wán zhěng dì jìzǎi liǎo liáo cháo lì shǐ shì shí de zhù zuò， qí zhēn guì hé zhòng yào xìng shì bù yán 'ér yù de。 ér qiě《 liáo shǐ》 bǎo cún liǎo xǔ duō yóu yé lǜ yǎn de《 liáo shí lù》 hé chén dà rèn de《 liáo shǐ》 èr shū suǒ jìzǎi de xǔ duō cái liào， yīn 'ér qí shǐ liào jià zhí hái shì bǐ jiào gāo de。 hòu rén duì《 liáo shǐ》 de zēng bǔ、 jiàozhù， yòu qīng cháo lì 'ě zhù de《 liáo shǐ shí yí》 èr shí sì juàn， sōu jí gè lèi shū jí sān bǎi yú zhǒng， duì《 liáo shǐ》 jiā yǐ bǔ chōng jiàodìng， hěn yòu cān kǎo jià zhí。 cǐ wài hái yòu qīng cháo yáng fù qù zhù de《 liáo shǐ shí yí bǔ》 wǔ juàn， duì《 liáo shǐ》 jìn yī bù zuò liǎo bǔ chōng。
liáo shǐ yú yuán shùn dì zhì zhèng wǔ nián（ gōng yuán 1345 nián） yǔ jīn shǐ tóng shí kān kè， zhǐ yìn liǎo yī bǎi bù， zhè cì de yìn běn yǐ jīng shī chuán。 míng chū xiū yǒng lè dà diǎn yǐn yòng de hěn kě néng jiù shì zhè gè chū kè běn。 shāng wù yìn shū guǎn yǐng yìn de bǎi nà běn， xì yòng jǐ zhǒng yuán mò huò míng chū fān kè běn cán běn pīn còu 'ér chéng， suī yòu bù shǎo tuō wù， dàn yě yòu xǔ duō shèng yú hòu chū zhū běn de dì fāng。 míng nán jiān běn yuán yú bǎi nà běn suǒ jù de yuán běn。 běi jiān běn tuō wù yǔ nán jiān běn tóng， qiě 'ǒu yòu wù gǎi。 qīng qián lóng diàn běn xì jù běi jiān běn xiào kè。 dào guāng diàn běn jù sì kù běn gǎi yì rén míng、 guān míng děng， yòu shī yuán shū miàn mù。
qīng lì 'ě《 liáo shǐ shí yí》 èr shí sì juàn， zhāi lù《 liáo shǐ》 yuán wén wéi gāng， cān kǎo tā shū tiáo liè yú xià， fán yòu yì tóng， zé fēn xī kǎo dìng， zhuì yǐ 'àn yǔ， yǐn yòng qún shū zhì sān bǎi yú zhǒng， zú bèi cān kǎo。 yáng fù jí yòu yǐ lì 'ě wèi céng jiàn dào de《 jiù wǔ dài shǐ》 hé《 qì dān guó zhì》 děng zhēng yǐn wèi zhēn zhōu bèi de zī liào zuò《 liáo shǐ shí yí bǔ》 wǔ juàn， dōushì yán jiū liáo shǐ de zhòng yào cān kǎo zī liào。
zài《 liáo shǐ》 chū xiàn hòu de yuē 300 nián jiān， cǐ shū jí liáo cháo shǐ méi yòu yǐn qǐ shǐ jiā de duō dà zhòng shì。 yòu míng yī dài， jǐn yòu yáng xún jí zhuàn《 liáo xiǎo shǐ》 1 juàn。 dào liǎo qīng dài， qíng kuàng yòu suǒ biàn huà， lù xù yòu guān yú《 liáo shǐ》 bǔ zhèng、 kǎo dìng zhī lèi zhuàn shù wèn shì。
（ yī） shí yí bǔ jué。 rú lì 'ě zhuàn《 liáo shǐ shí yí》 24 juàn。 gāi shū guǎng cǎi bó sōu， zhēng yǐn shū jí 358 zhǒng， huò zhù huò bǔ， jiāng yòu guān jì shì xì yú《 liáo shǐ》 jì、 zhì、 chuán wén zhī xià。 cǐ shū suī wèi zhēn wán shàn， yòu xǔ duō shǐ liào rú lǐ dào《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》、 zhèng lín zhǐ《 gāolí shǐ》 děng， lì 'ě dū wèi jiàn guò quán běn， dàn tā hái shì gěi hòu lái zhì liáo shǐ zhě yǐ hěn dà fāng biàn。 liáng qǐ chāo shuō：“ liáo jīn yuán sān shǐ zuì wéi shì gòu bìng。 qīng rú zhì liáo shǐ zhě mò qín yú lì fán xiè（ ě） zhī《 liáo shǐ shí yí》 èr shí sì juàn”（《 zhōng guó jìn sān bǎi nián xué shù shǐ》 dì 294 yè， zhōng guó shū diàn， 1987 nián）。 hòu lái， yáng fù jí yòu zhuàn《 liáo shǐ shí yí bǔ》 5 juàn， cǎi lì 'è wèi jiàn shū jí sǎnjiàn tā shū zhōng yòu guān liáo shì 400 tiáo， yǔ lì shū xiāng fǔ liú xíng。 lì、 yáng liǎng shū shì yán jiū liáo shǐ de zhòng yào cān kǎo shū。
（ èr） zēng bǔ biǎo zhì。 bǔ biǎo yòu wàn sī tóng《 liáo dà chén nián biǎo》、 wāng yuǎn sūn《 liáo shǐ jì nián biǎo》 děng。 bǔ yì wén zhì yóu duō， rú huáng yú jì《 qiān qǐng táng shū mù》、 wú qiān《 sì cháo jīng jí zhì bǔ》、 lì 'è《 liáo shǐ shí yí》 bǔ jīng jí zhì、 yáng fù jí《 liáo shǐ shí yí bǔ》 jīng jí zhì、 ní càn hé lú wén chāo《 bǔ liáo jīn yuán yì wén zhì》、 jīn mén zhào《 bǔ sān shǐ yì wén zhì》、 qián dà xīn《 bǔ yuán shǐ yì wén zhì》 fù liáo dài bù fēn、《 xù wén xiàn tōng kǎo · jīng jí kǎo》、 miù quán sūn《 liáo yì wén zhì》 děng， fēn bié hán yòu huò zhuān bǔ liáo yì wén。
（ sān） jì shì běn mò tǐ shǐ shū biān zhuàn。 lǐ yòu táng《 liáo shǐ jì shì běn mò》 40 juàn。 fēn zhèng wén yǔ kǎo yì liǎng bù fēn。 zhèng wén yǐ《 liáo shǐ》 wéi zhù， cān zhī yǐ wǔ dài yǔ sòng、 jīn zhū shǐ jí gè zhuànjì，“ qū bié tiáo liú， gè cóng qí lèi”； kǎo yì zhàn quán shū dà bàn， fán yǔ tā shǐ jí gè zhuànjì shì yòu yì tóng， cí yòu xiáng xì， jiān fǎng péi sōng zhī bǔ zhù《 sān guó zhì》 jí hú sān shěng zhī zhù《 tōng jiàn》， bìng qǔ sī mǎ guāng suǒ zhù《 kǎo yì》 30 juàn sǎnrù gè tiáo lì， fēn zài měi tiáo zhī xià。 běn shū duì rén míng、 dì míng、 zhí guān、 nián dài děng duō suǒ kǎo zhèng， zhēng yǐn shū mù dá 600 duō zhǒng。 yòu guāng xù shí jiǔ nián（ 1893 nián） chū kè hé guāng xù 'èr shí jiǔ nián（ 1903 nián） zhòng kè běn。
（ sì） shī wén ji lù。 yóu yú liáo dài“ shū jìn shèn yán”， suǒ yìn shū jí bù xǔ liú zhì jìng wài，“ chuán rù zhōng guó（ zhǐ běi sòng） zhě fǎ jiē sǐ”（ shěn kuò《 mèng xī bǐ tán》 juàn yī wǔ）， jiā zhī yǐ hòu de sàn yì， suǒ yǐ liáo rén zhù zuò liú chuán xià lái zhě shèn shǎo。 yīn cǐ liáo rén shī wén ji lù gōng zuò shòu dào xué zhě de guān zhù。 qīng zhōu chūn zhuàn《 liáo shī huà》 1 juàn， hòu lái zēng bǔ wéi 2 juàn， dìng míng wéi《 zēng dìng liáo shī huà》（ 1797 nián）。 shū zhōng chú shōu lù liáo rén shī zuò wài， hái yòu sòng rén shǐ liáo shī yǐ jí hòu rén yǒng liáo dài yí jì de shī。 guāng xù zhōng yè， miù quán sūn ji《 liáo wén cún》 6 juàn， suǒ shōu zī liào yǐ jīn shí bēi kè jū duō。
xiān tán guān yú《 liáo shǐ》 bǔ zhèng、 jiàokān hé liáo rén zhù zuò ji lù。
jìn rù běn shì jì yǐ lái， yòu guān zhè fāng miàn de zhuàn shù xiāng jì wèn shì。 yòu lǐ shèn rú《 liáo shǐ dì lǐ zhì kǎo》 5 juàn， zhè yīngshì běn shì jì zuì zǎo chū xiàn de《 liáo shǐ》 kǎo dìng zhī zuò。 shì shū“ yú liáo wǔ jīng zhōu xiàn shān chuān xī wéi kǎo hé， biāo míng jīn zhī mǒu chù， fán chuǎn cuò zhě zhú yī bó zhèng， yí zhě jué zhī”。 cǐ wài， jiāng sì nà bō， wǔ guó bù， nán běi gè sān guān， sǎnjiàn yú jì、 zhì、 chuán zhōng zhě wéi《 liáo dì fù lù》 èr piān，《 tiān zuò bō qiān chù kǎo》、《 xī liáo dì kǎo》 gè yī piān， bìng fù yú shū hòu。 běn shū yǐ《 liáo shǐ》 zhèng wén wéi běn tǐ， zhōng jiā xiǎo zì， xiáng wéi kǎo zhèng。 dīng qiān《 liáo shǐ gè wài guó dì lǐ kǎo zhèng》 1 juàn（ zhè jiāng tú shū guǎn cóng shū dì yī jí， 1915 nián），“ jiù bǎi guān zhì zhōng suǒ biāo wáng fǔ zhě， jì sì shí yú guó wéi zhù， yòu yí cǎi tā tiáo bǔ zhī”。 wú tíng xiè《 liáo fāng zhèn nián biǎo》， wéi shì suǒ zhù《 lì dài fāng zhèn nián biǎo》 zhī yī juàn。 huáng rèn héng《 liáo dài nián biǎo》 1 juàn（ 1915 nián）， yǐ liáo wéi zhù， yǔ“ zhōng guó”（ wǔ dài、 sòng）、 xī xià、 gāolí jì nián xiāng duì zhào。 tán qí xiāng《 liáo shǐ dì lǐ zhì bǔ zhèng》、《 liáo shǐ dìng bǔ sān zhǒng》（《 zhè jiāng dà xué wén xué yuàn jí kān》 dì 'èr jí， 1942 nián）， hòu zhě bāo kuò“ dìng zhèng huáng zǐ biǎo”、“ bǔ huáng zǐ chuán”、“ dìng zhèng huáng zú biǎo” sān rì。 luó jì zǔ《 liáo hàn chén shì xì nián biǎo》 1 juàn（ 1937 nián）。 zuò zhě yīn《 liáo shǐ》 zhōng“ hàn chén yòu chuán zhě jǐn 'èr shí yú rén， lòu lüè zī duō”， yú shì cǎi zhí yòu guān shǐ shū、 wén jí， biān chéng cǐ biǎo，“ fán dé zú sān shí yòu jiǔ， dé xìng 'èr shí yòu wǔ”。 zhāng liàng cǎi《 bǔ liáo shǐ jiāo pìn biǎo》 5 juàn（ yòu zhōng huá shū jú 1958 nián běn）。 yīn《 jīn shǐ》 yòu jiāo pìn biǎo 'ér《 liáo shǐ》 wú zhī， zuò zhě nǎi“ gōu hé qún jí， zhuì bǔ jué yí， yǐ bèi yán shǐ zhě kǎo lǎn”。 fù lè huàn《 sòng liáo pìn shǐ biǎo gǎo》（《 shǐ yǔ suǒ jí kān》 14 běn， 1949 nián； hòu shōu rù《 liáo shǐ cóng kǎo》， zhōng huá shū jú， 1984 nián）， zhù yào jù lǐ dào《 cháng biān》， cān zhào《 liáo shǐ》、《 sòng huì yào》、《 sòng shǐ》 yǐ jí sòng rén bǐ jì wén jí děng， biān chéng cǐ biǎo， bìng yòu“ fù kǎo” jí“ shǐ míng suǒ yǐn”。 wáng rén jùn《 liáo shǐ yì wén zhì bǔ zhèng》 1 juàn、 huáng rèn héng《 bǔ liáo shǐ yì wén zhì》 1 juàn děng， shì jì qián rén suǒ zuò yòu guān liáo dài yì wén zhì de bǔ cán zhuì shí zhī zuò。 yóu qí shì wáng rén jùn《 liáo shǐ yì wén zhì bǔ zhèng》 jiāng yǐ qián zhū jiā suǒ yòu， xī jiē biāo zhù， yòu bǔ 30 yú zhǒng， tǒng jiā kǎo zhèng， bìng fù“ sòng jīn rén tán liáo shì shū mù” jí qīng rén tán liáo shū mù fán 26 zhǒng， yǔ yǐ qián tóng lèi bǔ zhì xiāng bǐ zuì wéi wán bèi。 hòu shōu rù《 liáo hǎi cóng shū》 dì 6 jí。 chén hàn zhāng《 liáo shǐ suǒ yǐn》 8 juàn（ zhuì xué táng cóng shū chū jí běn， 1936 nián； zhōng huá shū jú běn， 1960 nián）， zuò zhě“ cǎi zhí gù diǎn， tàn qiú yì wén”，“ tàn yí suǒ yǐn”， jiāng yòu guān jì shì xì yú《 liáo shǐ》 jì、 zhì、 chuán wén zhī xià。 cǐ shū zhòng zài kǎo zhèng dì lǐ。
《 liáo shǐ》 jiàokān chéng guǒ kě guān， shì běn shí qī liáo shǐ xué qǔ dé jìn zhǎn de yī gè zhòng yào biāo zhì。《 liáo shǐ》 de quē lüè、 é wù kān chēng 'èr shí sì shǐ zhī zuì。 duì yú《 liáo shǐ》 de quē lüè， rú qián suǒ shù， cóng qīng dài yǐ lái jiù bù duàn yòu xué zhě wéi zhī shí bǔ； ér duì qí 'é wù de jiàokān， dào běn shì jì cái yòu jiào dà jìn zhǎn。 zhù yào yòu： féng jiā shēng《 liáo shǐ chū xiào》。 féng shì zì 1931 nián qiū qǐ， biàn yuè suǒ néng jiàn dào de《 liáo shǐ》 gè zhǒng bǎn běn， fán 23 zhǒng， lì shí 2 nián， zhuàn chéng《 liáo shǐ chū xiào》。 yǐ tóng wén shū jú běn wéi dǐ běn， yǐ“ bǎi nà”、“ nán jiān”、 běi jiān” gè běn hù xiào。 cǐ shū hòu lái shōu rù《 〈 liáo shǐ 〉 wù zhèng sān zhǒng》（ zhōng huá shū jú 1959 nián）。 luó jì zǔ《 liáo shǐ jiàokān jì》 8 juàn。 zuò zhě zài xù zhōng zhǐ chū，《 liáo shǐ》“ miù lì fēi lǚ zhǐ suǒ kě jì”， cuō qí yào zhě yuē wéi sì duān： yī yuē xìng míng zhī yì， èr yuē míng zì hù chēng zhì chēng qí wù， sān yuē jì shì máo dùn， sì yuē shū lòu。 yú shì yǐ qīng wǔ yīng diàn běn， ér cān yǐ yuán kān jí míng nán běi jiān běn xiào zhī。 cǐ shū zhuàn chéng yú 1938 nián。 1958 nián yóu shàng hǎi rén mín chū bǎn shè chóngbǎn。 zhāng yuán jì《 liáo shǐ jiàokān jì》（ gǎo běn） yě shì zhè fāng miàn de zhòng yào zhù shù。 cǐ wài， féng jiā shēng《〈 liáo shǐ〉 yǔ〈 jīn shǐ〉〈 xīn jiù wǔ dài shǐ〉 hù zhèng jǔ lì》（《 shǐ xué nián bào》 2 juàn 1 qī， 1934 nián； hòu shōu rù《 féng jiā shēng lùn zhù ji cuì》）， fù lè huàn《 liáo shǐ fù wén jǔ lì》（ shōu rù《 liáo shǐ cóng kǎo》）， yě shǔ《 liáo shǐ》 jiàokān fāng miàn de zhù zuò。 zhè xiē jiàokān chéng guǒ， wéi hòu lái zhōng huá shū jú chū bǎn de jiàodiǎn běn suǒ cǎi yòng。
《 jīn shǐ》 zhuàn chéng yú yuán dài， quán shū yī bǎi sān shí wǔ juàn， qí zhōng běn jì shí jiǔ juàn， zhì sān shí jiǔ juàn， biǎo sì juàn， lièzhuàn qī shí sān juàn， shì fǎn yìng nǚ zhēn zú suǒ jiàn jīn cháo de xīng shuāi shǐ mò de zhòng yào shǐ jí。
《 jīn shǐ》 shì yuán xiū sān shǐ zhī yī， zuì zǎo yì xiū yú yuán shì zǔ zhōng tǒng 'èr nián（ gōng yuán 1261 nián）， yǐ hòu zài zhì yuán yuán nián、 shí liù nián， yǐ jí rén zōng cháo、 wén zōng cháo dū fēn bié yì lùn guò xiū shǐ de shì， dū yīn yì lì nán dìng wèi fù zhū shí xíng， zhí dào yuán shùn dì zhì zhèng sān nián（ gōng yuán 1343 nián）， cái jué dìng“ gè yǔ zhèng tǒng”，《 liáo》、《 jīn》、《 sòng》 sān shǐ fēn bié zhuàn xiū。 yì nián shí yī yuè，《 jīn shǐ》 gào chéng， qián hòu yòng liǎo bù dào yī nián de shí jiān。 yuán cháo tuō tuō děng zhù chí biān xiū de《 jīn shǐ》， shì sòng、 liáo、 jīn sān shǐ zhōng biān zhuàn dé zuì hǎo de yī bù， jù tǐ cān jiā xiū zuǎn de yòu shā lá bān、 wáng lǐ、 bó yán、 zhào shí mǐn、 fèi zhù、 shāng qǐ wēng， tiě mù 'ěr tǎ shí、 zhāng qǐ yán、 ōu yáng xuán、 wáng yí、 yáng zōng ruì děng， qí zhōng 'ōu yáng xuán de gòng xiàn zuì wéi tū chū， tā zhì dìng《 jīn shǐ》 zhuàn xiū de fā fán jǔ lì， shū zhōng de lùn、 zàn、 biǎo、 zòu jiē tā zhǔbǐ。 cóng yuán shùn dì zhì zhèng sān nián（ 1343 nián） sān yuè kāi shǐ biān zhuàn， zhì dì 'èr nián shí yī yuè chéng shū。 quán shū gòng yī bǎi sān shí wǔ juàn， qí zhōng yòu běn jì shí jiǔ juàn， zhì sān shí jiǔ juàn， biǎo sì juàn， lièzhuàn qī shí sān juàn。 jìzǎi liǎo shàng qǐ jīn tài zǔ shōu guó yuán nián（ 1115 nián） ā gǔ dǎ chēng dì， xià zhì jīn 'āi zōng tiān xīng sān nián（ 1234 nián） měnggǔ miè jīn， gòng yī bǎi 'èr shí nián de lì shǐ。
lì dài duì《 jīn shǐ》 de píng jià hěn gāo， rèn wéi tā bù jǐn chāo guò liǎo《 sòng shǐ》、《 liáo shǐ》， yě bǐ《 yuán shǐ》 gāo chū yī chóu。《 jīn shǐ》 biān dé hǎo， shì yóu yú yuán yòu de dǐ běn bǐ jiào hǎo， jí jīn cháo zhù zhòng shǐ shū de biān zuǎn gōng zuò。
xué zhě men yī bān rèn wéi，《 jīn shǐ》 zài 'èr shí sì shǐ zhōng suī tán bù shàng shì shàng chéng zhī zuò， bù néng yǔ《 shǐ jì》、《 hàn shū》、《 sān guó zhì》 děng bǐ měi。 dàn shì， zài yuán mò suǒ xiū sān shǐ zhōng què shì zuì hǎo de yī bù。 qīng dài shǐ xué jiā zhào yì píng lùn shuō：“《 jīn shǐ》 xù shì zuì xiáng lüè， wén bǐ yì jí lǎo jié， jiǒng chū sòng、 yuán 'èr shǐ zhī shàng。”（《 niàn 'èr shǐ zhá jì》 juàn 27）《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào》 yě shuō：“ yuán rén zhī yú cǐ shū， jīng yíng yǐ jiǔ， yǔ sòng、 liáo 'èr shǐ cāng cù chéng shū zhě bù yī yàng， suǒ yǐ běn shū shǒu wěi wán bèi、 tiáo lì zhěng qí、 jiǎn yuē 'ér wú shū lòu、 zhōu shàn 'ér bù fán wú， zài sòng、 liáo、 jīn sān shǐ zhī zhōng， shì zuì wéi wán shàn de。” què shí， yǔ sòng、 liáo 'èr shǐ xiāng bǐ， qí yōu diǎn shì bǐ jiào tū chū de。 shǒu xiān， zài biān zuǎn tǐ lì hé nèi róng fāng miàn， biàn yòu xǔ duō chāo yuè qián shǐ de dú tè zhī chù。 rú《 jīn shǐ》 bù dàn jìzǎi liǎo jīn jiàn guó yǐ hòu 120 nián de lì shǐ， ér qiě wèile zhuān mén xù shù jīn tài zǔ xiān shì de shēng píng shì jì， huí gù liǎo nǚ zhēn zú jiàn guó qián de lì shǐ， cóng 'ér bǎo cún liǎo nǚ zhēn zú zǎo qī lì shǐ de zhēn guì cái liào， bèi shòu jīn rén zhòng shì； zài gè《 běn jì》 de mò wěi， shè lì liǎo《 shì jì bǔ》 yī piān， zhuān mén jì shù liǎo jǐ wèi wèi céng jí wèi chēng dì， ér bèi hòu dài zhuī rèn de jǐ wèi huáng dì de shì
jì， zhè zài tǐ lì chǔlǐ fāng miàn shí fēn dé tǐ， wéi hòu dài xiū shǐ zhě suǒ jì chéng； cǐ wài，《 jīn shǐ》 zài zuì mò wěi zhuān lì《 jīn guó yǔ jiě》 yī piān， yòng hàn yǔ biāo chū liǎo biǎo xiàn zài guān chēng、 rén shì、 wù xiàng、 xìng shì děng děng zhī zhōng de nǚ zhēn yǔ chēng wèi， shì cān zhào shì dú《 jīn shǐ》 jí yán jiū nǚ zhēn yǔ yán wén zì de zhòng yào zī liào；《 jīn shǐ》 hái gēn jù jù tǐ xū yào， chuàng lì liǎo《 jiāo pìn biǎo》， yǐ biān nián tǐ biǎo gé de fāng shì jì shù liǎo jīn cháo yǔ lín guó（ rú sòng、 xī xià、 gāolí） de hé zhàn jí lái wǎng guān xì， xíng shì xīn yíng， nèi róng qīng xī。
qí cì， zài shǐ liào jiǎn cái jí jì shù fāng miàn， chǔlǐ yě bǐ jiào dé tǐ。 duì zhòng yào lì shǐ shì jiàn、 rén wù yī bān jìzǎi bǐ jiào xiáng xì， cóng 'ér fǎn yìng chū qí lì shǐ quán mào， bì miǎn liǎo xiàng《 sòng shǐ》 nà yàng xiáng lüè shī dāng、 bǐ lì shī diào de xiàn xiàng。 jì shù lì shǐ shì shí yě bǐ jiào kè guān shěn shèn， yīn 'ér， zhēn shí xìng shì bǐ jiào kě kào de。 tè bié shì běn shū de biǎo hé zhì， shǐ yòng liǎo dà liàng de dì yī shǒu cái liào， jiāng jīn cháo de diǎn zhāng zhì dù bǐ jiào xì tǒng、 quán miàn dì jìzǎi xià lái。 rú《 lǐ zhì》、《 lè zhì》、《 yú fú zhì》、《 shí huò zhì》、《 xuǎn jǔ zhì》、《 bǎi guān zhì》 děng。
jīn cháo shì nǚ zhēn zú jiàn lì de。 nǚ zhēn de yuǎn zǔ kě yǐ zhuī sù dào shāng zhōu shí dài de sù shùn。 táng dài shí chēng mò hé。 wǔ dài shí， qì dān chēng hēi shuǐ mò hé wéi nǚ zhēn。 nǚ zhēn cóng shǐ zǔ hán pǔ dào wū yǎ shù bā dài， shàng wú wén zì， nà shí zì rán tán bù shàng shǐ shì de jìzǎi。 dào 'ā gǔ dǎ jiàn lì jīn guó yǐ hòu， zuì chū yě wú wén zì。 ā gǔ dǎ de zhí 'ér、 jīn dàjiàng wán yán zōng hàn xǐ hǎo fǎng wèn nǚ zhēn lǎo rén， duō dé xiān rén yí shì。 hòu lái， nǚ zhēn tǒng zhì zhě zhú bù xī qǔ hàn zú wén huà， shè lì guó shǐ yuàn， zhì jiān xiū guó shǐ děng shǐ guān， kāi shǐ biān zhuàn shǐ shū。 jīn tài zōng tiān huì liù nián（ 1128 nián）， lìng wán yán xù yǔ yé lǜ dí yán zhǎng guó shǐ。 wán yán xù děng jiù bǎ zōng hàn liǎo jiě dào de cóng shǐ zǔ yǐ xià shí dì de shì， zōng hé wéi sān juàn。 jīn zhào zōng huáng tǒng bā nián（ 1148 nián）， wán yán xù děng yòu jìn《 tài zǔ shí lù》 èr shí juàn。 jīn shì zōng shí， xiū《 ruì zōng shí lù》。 shì zōng ràng xiū shǐ de rén ná zhe xiū hǎo de《 ruì zōng shí lù》 qù qǐng jiào lǎo chén gòu yīng， gòu yīng wéi zhī gēngzhèng liǎo bù shǎo cuò wù。 suǒ yǐ jīn dài de“ shí lù” shì bǐ jiào xiáng shí de， cóng shì zǔ hán pǔ qǐ， dào 'āi zōng shǒu xù， gòng shí jiǔ dài， dà zhì dōuyòu jìzǎi。 qí zhōng gù rán yòu yī bù fēn shì zhuī shù de， bù jìn kě kào， dàn dōushì jīn cháo rén zhuī shù de， bǐ hòu shì rén de zhuī shù yào zhēn shí xiē。 jīn wáng yǐ hòu，“ shí lù” jūn cún yú shùn tiān de zhāng wàn hù（ zhāng róu） jiā。 zhāng céng rèn jīn jīng lüè shǐ， hòu lái tóu jiàng měnggǔ， bìng wéi qián qū， 1233 nián， cān jiā gōng jīn dū chéng biàn jīng（ jīn hé nán kāi fēng） zhī yì。 chéng pò hòu， zhāng róu“ yú jīn bó yī wú suǒ qǔ， dú rù shǐ guǎn， qǔ《 jīn shí lù》 bìng mì fǔ tú shū”。 zhì yuán shì zǔ zhōng tǒng 'èr nián（ 1261 nián）， zhāng róu bǎ《 jīn shí lù》 xiàn gěi cháo tíng。 yuán shì zǔ de móu shì liú bǐng zhōng、 wáng 'ě děng dū céng xiān hòu qǐng xiū《 jīn shǐ》。 yuán yīng zōng shí， yòu xiū guò yī cì《 jīn shǐ》。 yòu liǎo shàng shù biān zhuàn de jī chǔ， dào yuán shùn dì shí， zì rán yòu liǎo fēng fù de shǐ liào， yě néng hěn kuài chéng shū。
zài zhè zhī qián， jīn mò wén rén yuán hǎo wèn（ yù zhī） céng xiǎng lì yòng jīn shí lù zhuàn xiū jīn shǐ， wèi néng shí xiàn。 dàn suǒ chuán zhōng zhōu jí jí rén chén zá biān， bǎo cún liǎo bù shǎo tā sōu jí de jīn shǐ shǐ liào， zhè liǎng bù shū yě wéi xiū zhuàn jīn shǐ zhī suǒ běn。 yòu， jīn mò wén rén liú qí（ jīng shū）， mù dǔ jīn de wáng guó， tā cóng biàn jīng niǎn zhuǎn liǎng qiān yú lǐ， huí dào gù xiāng hún yuán yǐ hòu， xiě liǎo guī qián zhì yī shū， jìzǎi liǎo zuò zhě suǒ shú xī de rén hé shì， duì liǎo jiě jīn mò wén rén jí shè huì qíng kuàng yòu jí dà cān kǎo jià zhí。 gù yuán shǐ guǎn de chén liáo shuō：“ liú jīng shū guī qián zhì yǔ yuán yù zhī rén chén zá biān 'èr shū， suī wēi yòu yì tóng， ér jīn mò sāngluàn zhī shì yóu yòu zú zhǐ zhě yān。”（ jīn shǐ juàn yī yī wǔ wán yán nú shēn chuán） zhè xiē dū wéi xiū jīn shǐ tí gōng liǎo hěn hǎo de tiáo jiàn。 suǒ yǐ zài yuán rén xiū de sān shǐ zhī zhōng， jīn shǐ yào suàn shì jiào hǎo de yī bù。
yǔ liáo xiāng bǐ， jīn dài xiū shǐ zhì dù yào wán shàn dé duō。 yòu jì zhù yuàn， zhǎng xiū qǐ jū zhù； mì shū jiān shè yòu zhù zuò jú， zhǎng xiū rì lì； hái yòu guó shǐ yuàn， zhǎng xiū shí lù hé guó shǐ。 qí shí lù biān xiū zuì wéi wán bèi， tài zǔ yǐ xià chú wèi shào wáng、 jīn 'āi zōng zhī wài， jūn yòu shí lù； chú cǐ zhī wài， hái yòu jìzǎi jīn cháo xiān shì de《 xiān cháo shí lù》 3 juàn； shēng qián wèi chēng dì， sǐ hòu zhuī jiā zūn hào de shì zōng shēng fù ruì zōng、 zhāng zōng shēng fù xiǎn zōng yědōu yòu shí lù； cǐ wài hái xiū yòu guó shǐ， bāo kuò huáng dì běn jì jí gōng chén lièzhuàn； jīn xuān zōng shí， yīn hài pà měnggǔ jūn de zài cì jìn fàn， jīn yóu zhōng dū（ jīn běi jīng） qiān wǎng kāi fēng， zhè xiē lì shǐ wén xiàn yě suí zhī xié zhì biàn jīng。 biàn jīng bèi méng gǔ jūn gōng kè zhī hòu， dāng shí yǐ fù yú měnggǔ， bìng cānyù liǎo gōng biàn zhàn dǒu de hàn zú dì zhù jūn fá zhāng róu pō jù yuǎn jiàn， zài qí tā méng jūn jiāng shì zhēng qiǎng jīn bó cái bǎo shí， tā què lái dào jīn shǐ guǎn， jiāng jīn cháo shí lù jí qí tā mì fǔ tú shū yùn huí liǎo jiā zhōng。 zhè xiē tú shū wén xiàn zài zhōng tǒng 'èr nián（ 1261 nián） bèi xiàn zhī yú cháo tíng。 tiān xīng sān nián（ 1234 nián） zhēngyuè， méng sòng lián jūn gōng kè cài zhōu， jīn cháo miè wáng liǎo。 yuán cháo jiàn lì hòu， jīn cháo yí lǎo wáng 'è bù dàn xiàng yuán shì zǔ hū bì liè tí chū liǎo xiū liáo、 jīn 'èr shǐ de jiàn yì， ér qiě kāi shǐ zhuóshǒu sōu jí、 zhěng lǐ jīn dài de lì shǐ zī liào。 wèi shào wáng cháo méi yòu shí lù， xiàn zài wèi shào wáng běn jì zhōng de cái liào dōushì zhōng tǒng sān nián wáng 'è shōu jí de； jīn cháo qiān cài zhōu zhī hòu， shǐ shū jìzǎi zhōng duàn， yě shì yīn wéi wáng 'è gēn jù zì jǐ de qīn shēn jīng lì zhù yòu《 rǔ nán yí shì》 4 juàn， cái dé yǐ jiāng zhè yī duàn wáng guó de lì shǐ shǐ mò jìzǎi xià lái。 yīn 'ér jīn dài lì shǐ wén xiàn bǎo cún dé bǐ liáo cháo duō 'ér qiě wán zhěng， jiā shàng jīn cháo qí tā wén rén yě zhù yì sōu jí jīn dài shǐ shí， rú jīn mò wén rén liú qí zhù《 guī qián zhì》、 shī rén yuán hǎo wèn zhù《 rén chén zá biān》（ jīn yǐ yì） děng yě bǎo cún liǎo bù shǎo jīn dài shǐ shí。 kě jiàn yuán mò xiū《 jīn shǐ》， jì yòu shí lù、 guó shǐ wéi gēn jù， yòu yòu wáng 'è děng rén de sōu jí、 bǔ zhuì， hái yòu liú qí、 yuán hǎo wèn děng rén de zhù zuò kě zhí jiē zī yǐ cān zhèng， qí suǒ yǐ jù yǔ《 liáo shǐ》 zuǎn xiū shí suǒ jù yào fēng fù duō liǎo。 jiā shàng zhè xiē zī liào yòu yǐ jīng guò bù shǎo rén de jiā gōng zhěng lǐ， shǐ biān zuǎn zhě yì yú zhuóshǒu， zhè yǔ《 sòng shǐ》 zhuàn xiě shí miàn duì yī duī shù liàng páng dà、 háo wú zhěng lǐ de yuán shǐ cái liào yòu bù yī yàng。 yú shì《 jīn shǐ》 bǐ liáo、 sòng 'èr shǐ gāo chū yī chóu， yě jiù zài qíng lǐ zhī zhōng liǎo。
lì cì xiū《 jīn shǐ》， chú yǐ jù zhāng wàn hù xiàn shàng de shí lù wài， hái yòu jiù shì jīn cháo mò nián liǎng wèi xué zhě de zhù shù， jí liú qí de《 guī qián zhì》 hé yuán hǎo wèn de《 rén chén zá biān》。 jīn wáng yǐ hòu， yuán hǎo wèn yǐ biān shǐ wéi jǐ rèn， tīng shuō《 jīn shí lù》 zài zhāng wàn hù jiā， jiù xiàng tā biǎo shì， yuàn xiū jīn shǐ， xī wàng kàn dào《 jīn shí lù》， dàn méi yòu rú yuàn。 bù guò， tā méi yòu huī xīn， bìng qiě shuō：“ bù kě lìng yī dài zhī jì mǐn 'ér bù chuán。” yú shì jiù zài jiā lǐ zhù shù，“ fán jīn yuán jūn chén yí yán wǎng xíng， cǎi zhí suǒ wén， yòu suǒ dé zhé yǐ cùn zhǐ xì zì wéi jì lù， zhì bǎi yú wàn yán。” míng zhī wéi“ yě shǐ”， jí《 rén chén zá biān》 yī shū。 liú qí de《 guī qián zhì》 yě shì yuán dài biān xiě《 jīn shǐ》 de zhù yào shǐ liào zhī yī。 yuán hǎo wèn hé liú qí 'èr rén qīn shēn jīng lì liǎo jīn mò de sāngluàn zhī shì， shū zhōng suǒ lùn dōushì 'ěr wén mù dǔ， qiě 'èr rén wén bǐ yòu hǎo， suǒ yǐ《 jīn shǐ》 zhōng yòu guān jīn mò lì shǐ de jìzǎi， xiěde shí fēn shēng dòng， shǐ rén dú zhī lì lì rú jiàn。
zhèng yīn wéi yuán mò《 jīn shǐ》 de chéng shū jīng yíng hěn jiǔ， tóng《 sòng shǐ》、《 liáo shǐ》 de cāng cù chéng shū bù tóng， suǒ yǐ yòu gāo xià zhī fēn。《 sì kù quán shū zǒng mù》 zhōng zàn yáng《 jīn shǐ》 shuō：“ shǒu wěi wán mì， tiáo lì zhěng qí， yuē 'ér bù shū， zhān 'ér bù wú， zài sān shǐ zhī zhōng， dú wéi zuì shàn。” zhè gè píng jià shì bù cuò de。 lì rú shū zhōng duì jīn dài zhàn zhēng de jì shù， jì shēng dòng、 yòu bù rǒng fán。 jīn dài de zhàn zhēng bǐ jiào duō， rú guǒ yī yī pū xù， róng yì xiěde fán suǒ rǒng cháng。 ér《 jīn shǐ》 zhōng zhǐ shì bǎ měi yī jiàn dà shì zài yī liǎng gè zhù shì rén de jì、 chuán zhōng xiáng shù， duì qí tā shì hé rén， zhǐ shì zài qí tā jì、 chuán zhōng cóng cè miàn jiā yǐ bǔ chōng。 zhè yàng jiù néng yòu gāng yòu jì， tiáo lǐ jǐng rán。 jīn jiàn guó qián de kàng liáo zhàn zhēng de hé diàn yī zhàn， shì wán yán 'ā gǔ dǎ qīn zì shuài lǐng gōng dǎ de，《 jīn shǐ》 jiù zài jīn tài zǔ běn jì lǐ xiáng shù liǎo cǐ cì zhàn yì。 hòu lái。 jīn zhuī huò liáo cháo huáng dì， yòu lǔ qǔ sòng cháo huáng dì， zé zài dàjiàng zōng hàn、 zōng wàng de chuán lǐ jì shù liǎo zhè liǎng jiàn shì。
zài biān xiě tǐ lì shàng，《 jīn shǐ》 yě yòu chuàng xīn。 shū zhōng de běn jì dì yī juàn， bù shì cóng jīn tài zǔ 'ā gǔ dǎ kāi shǐ， ér shì yǐ《 shì jì》 wéi kāi shǐ， zhuī shù 'ā gǔ dǎ yǐ qián shí dài de shì jì， biàn yú dú zhě duì nǚ zhēn xiān shì zài shì zú bù luò shí de shè huì qíng kuàng yòu gè dà zhì de liǎo jiě。 běn jì de zuì hòu yī juàn， yòu zēng jiā liǎo《 shì jì bǔ》， yòng yǐ jì shù xī zōng de fù qīn jǐng xuān dì、 jīn shì zōng de fù qīn ruì zōng、 jīn zhāng zōng de fù qīn xiǎn zōng。 zhè sān rén yuán láidōu shì dà chén， zhǐ shì yóu yú tā men de 'ér zǐ zuò liǎo huáng dì， bù biàn liè rù zhū chén chuán， suǒ yǐ yòu lì《 shì jì bǔ》。 zhè zhǒng tǐ lì， hòu lái wéi《 yuán shǐ》、《 míng shǐ》 suǒ xiào fǎ。《 jīn shǐ》 lǐ hái kě yǐ kàn dào《 jiāo pìn biǎo》， zhè shì yòng biǎo gé xíng shì bǎ jīn yǔ sòng、 xī xià、 gāolí děng guó hé zhàn， yǐ jí tā men zhī jiān de wǎng lái zhū shì， yī yī jì lù xià lái， dú qǐ lái yī mù liǎo rán。
《 jīn shǐ》 yǐ“ shí lù” wéi yǐ jù， shǐ liào xiáng shí kě xìn。 rú zài jì shù jīn yǔ liáo de wǎng lái hé zhēng zhàn zhōng， duì jīn tǒng zhì zhě suǒ yòng de zhà móu guǐ jì děng， dōunéng rú shí dì xù shù； duì jīn cháo tǒng zhì jiē jí de cán bào、 huāng yín、 hù xiāng qīngyà， yě néng bǐ jiào chōng fēn dì jiē lù。
《 jīn shǐ》 de zhì shū nèi róng bǐ jiào xiáng xì， gòng yòu sān shí jiǔ juàn， zhàn quán shū de sān fēn zhī yī ruò。 qí zhōng de《 hé qú zhì》、《 bīng zhì》、《 shí huò zhì》、《 xuǎn jǔ zhì》、《 bǎi guān zhì》 wǔ zhǒng xiěde bù cuò， néng fǎn yìng chū jīn cháo shè huì de jī běn tè zhēng。
dāng rán ,《 jīn shǐ》 yě yòu xǔ duō bù zú zhī chù。 yòu de zhòng yào rén wù méi yòu lièzhuàn， shèn zhì wú jìzǎi。 rú jīn chū jiàn cè 'ā gǔ dǎ chēng dì de bó hǎi rén yáng pǔ， shì 'ā gǔ dǎ shēn biān zhòng yào de móu chén， jīn jiàn guó zhī chū，“ zhū shì gé chuàng， cháo yí zhì dù， jiē chū qí shǒu”， zhè yàng zhòng yào de rén wù wèishénme zài《 jīn shǐ》 zhōng zhǐ zì wèi tí ní？ dà yuē bù huì shì shū lòu， ér shì bù yuàn bǎ 'ā gǔ dǎ chēng dì zhè jiàn kāi chuàng jīn cháo jī yè de shì， shuō chéng shì bó hǎi rén de zhù yì。 yòu de zhòng yào shì qíng méi yòu jìzǎi， rú tiān huì shí nián（ 1132 nián） jīn lì de wěi qí qiān dū biàn， shí 'èr nián（ 1134 nián） jīn、 wěi qí hé bīng fá sòng děng， dōushì jīn guó dà shì，《 jīn shǐ》 zhōng yī gài bù shū。 cǐ wài，《 jīn shǐ》 lièzhuàn zhōng de rén míng zá luàn， yī rén duō míng huò yì míng bù yī de xiàn xiàng hěn duō。
bǎi nà běn yǐng yìn de yuán zhì zhèng kān běn（ qí zhōng bā shí juàn shì chū kè， wǔ shí wǔ juàn shì yuán cháo hòu lái de fù kè běn）， shì xiàn cún jīn shǐ zuì zǎo de běn zǐ。
《 jīn shǐ》 shì yuán xiū sān shǐ zhī yī， zuì zǎo yì xiū yú yuán shì zǔ zhōng tǒng 'èr nián（ gōng yuán 1261 nián）， yǐ hòu zài zhì yuán yuán nián、 shí liù nián， yǐ jí rén zōng cháo、 wén zōng cháo dū fēn bié yì lùn guò xiū shǐ de shì， dū yīn yì lì nán dìng wèi fù zhū shí xíng， zhí dào yuán shùn dì zhì zhèng sān nián（ gōng yuán 1343 nián）， cái jué dìng“ gè yǔ zhèng tǒng”，《 liáo》、《 jīn》、《 sòng》 sān shǐ fēn bié zhuàn xiū。 yì nián shí yī yuè，《 jīn shǐ》 gào chéng， qián hòu yòng liǎo bù dào yī nián de shí jiān。 yuán cháo tuō tuō děng zhù chí biān xiū de《 jīn shǐ》， shì sòng、 liáo、 jīn sān shǐ zhōng biān zhuàn dé zuì hǎo de yī bù， jù tǐ cān jiā xiū zuǎn de yòu shā lá bān、 wáng lǐ、 bó yán、 zhào shí mǐn、 fèi zhù、 shāng qǐ wēng， tiě mù 'ěr tǎ shí、 zhāng qǐ yán、 ōu yáng xuán、 wáng yí、 yáng zōng ruì děng， qí zhōng 'ōu yáng xuán de gòng xiàn zuì wéi tū chū， tā zhì dìng《 jīn shǐ》 zhuàn xiū de fā fán jǔ lì， shū zhōng de lùn、 zàn、 biǎo、 zòu jiē tā zhǔbǐ。 cóng yuán shùn dì zhì zhèng sān nián（ 1343 nián） sān yuè kāi shǐ biān zhuàn， zhì dì 'èr nián shí yī yuè chéng shū。 quán shū gòng yī bǎi sān shí wǔ juàn， qí zhōng yòu běn jì shí jiǔ juàn， zhì sān shí jiǔ juàn， biǎo sì juàn， lièzhuàn qī shí sān juàn。 jìzǎi liǎo shàng qǐ jīn tài zǔ shōu guó yuán nián（ 1115 nián） ā gǔ dǎ chēng dì， xià zhì jīn 'āi zōng tiān xīng sān nián（ 1234 nián） měnggǔ miè jīn， gòng yī bǎi 'èr shí nián de lì shǐ。
lì dài duì《 jīn shǐ》 de píng jià hěn gāo， rèn wéi tā bù jǐn chāo guò liǎo《 sòng shǐ》、《 liáo shǐ》， yě bǐ《 yuán shǐ》 gāo chū yī chóu。《 jīn shǐ》 biān dé hǎo， shì yóu yú yuán yòu de dǐ běn bǐ jiào hǎo， jí jīn cháo zhù zhòng shǐ shū de biān zuǎn gōng zuò。
xué zhě men yī bān rèn wéi，《 jīn shǐ》 zài 'èr shí sì shǐ zhōng suī tán bù shàng shì shàng chéng zhī zuò， bù néng yǔ《 shǐ jì》、《 hàn shū》、《 sān guó zhì》 děng bǐ měi。 dàn shì， zài yuán mò suǒ xiū sān shǐ zhōng què shì zuì hǎo de yī bù。 qīng dài shǐ xué jiā zhào yì píng lùn shuō：“《 jīn shǐ》 xù shì zuì xiáng lüè， wén bǐ yì jí lǎo jié， jiǒng chū sòng、 yuán 'èr shǐ zhī shàng。”（《 niàn 'èr shǐ zhá jì》 juàn 27）《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào》 yě shuō：“ yuán rén zhī yú cǐ shū， jīng yíng yǐ jiǔ， yǔ sòng、 liáo 'èr shǐ cāng cù chéng shū zhě bù yī yàng， suǒ yǐ běn shū shǒu wěi wán bèi、 tiáo lì zhěng qí、 jiǎn yuē 'ér wú shū lòu、 zhōu shàn 'ér bù fán wú， zài sòng、 liáo、 jīn sān shǐ zhī zhōng， shì zuì wéi wán shàn de。” què shí， yǔ sòng、 liáo 'èr shǐ xiāng bǐ， qí yōu diǎn shì bǐ jiào tū chū de。 shǒu xiān， zài biān zuǎn tǐ lì hé nèi róng fāng miàn， biàn yòu xǔ duō chāo yuè qián shǐ de dú tè zhī chù。 rú《 jīn shǐ》 bù dàn jìzǎi liǎo jīn jiàn guó yǐ hòu 120 nián de lì shǐ， ér qiě wèile zhuān mén xù shù jīn tài zǔ xiān shì de shēng píng shì jì， huí gù liǎo nǚ zhēn zú jiàn guó qián de lì shǐ， cóng 'ér bǎo cún liǎo nǚ zhēn zú zǎo qī lì shǐ de zhēn guì cái liào， bèi shòu jīn rén zhòng shì； zài gè《 běn jì》 de mò wěi， shè lì liǎo《 shì jì bǔ》 yī piān， zhuān mén jì shù liǎo jǐ wèi wèi céng jí wèi chēng dì， ér bèi hòu dài zhuī rèn de jǐ wèi huáng dì de shì
jì， zhè zài tǐ lì chǔlǐ fāng miàn shí fēn dé tǐ， wéi hòu dài xiū shǐ zhě suǒ jì chéng； cǐ wài，《 jīn shǐ》 zài zuì mò wěi zhuān lì《 jīn guó yǔ jiě》 yī piān， yòng hàn yǔ biāo chū liǎo biǎo xiàn zài guān chēng、 rén shì、 wù xiàng、 xìng shì děng děng zhī zhōng de nǚ zhēn yǔ chēng wèi， shì cān zhào shì dú《 jīn shǐ》 jí yán jiū nǚ zhēn yǔ yán wén zì de zhòng yào zī liào；《 jīn shǐ》 hái gēn jù jù tǐ xū yào， chuàng lì liǎo《 jiāo pìn biǎo》， yǐ biān nián tǐ biǎo gé de fāng shì jì shù liǎo jīn cháo yǔ lín guó（ rú sòng、 xī xià、 gāolí） de hé zhàn jí lái wǎng guān xì， xíng shì xīn yíng， nèi róng qīng xī。
qí cì， zài shǐ liào jiǎn cái jí jì shù fāng miàn， chǔlǐ yě bǐ jiào dé tǐ。 duì zhòng yào lì shǐ shì jiàn、 rén wù yī bān jìzǎi bǐ jiào xiáng xì， cóng 'ér fǎn yìng chū qí lì shǐ quán mào， bì miǎn liǎo xiàng《 sòng shǐ》 nà yàng xiáng lüè shī dāng、 bǐ lì shī diào de xiàn xiàng。 jì shù lì shǐ shì shí yě bǐ jiào kè guān shěn shèn， yīn 'ér， zhēn shí xìng shì bǐ jiào kě kào de。 tè bié shì běn shū de biǎo hé zhì， shǐ yòng liǎo dà liàng de dì yī shǒu cái liào， jiāng jīn cháo de diǎn zhāng zhì dù bǐ jiào xì tǒng、 quán miàn dì jìzǎi xià lái。 rú《 lǐ zhì》、《 lè zhì》、《 yú fú zhì》、《 shí huò zhì》、《 xuǎn jǔ zhì》、《 bǎi guān zhì》 děng。
jīn cháo shì nǚ zhēn zú jiàn lì de。 nǚ zhēn de yuǎn zǔ kě yǐ zhuī sù dào shāng zhōu shí dài de sù shùn。 táng dài shí chēng mò hé。 wǔ dài shí， qì dān chēng hēi shuǐ mò hé wéi nǚ zhēn。 nǚ zhēn cóng shǐ zǔ hán pǔ dào wū yǎ shù bā dài， shàng wú wén zì， nà shí zì rán tán bù shàng shǐ shì de jìzǎi。 dào 'ā gǔ dǎ jiàn lì jīn guó yǐ hòu， zuì chū yě wú wén zì。 ā gǔ dǎ de zhí 'ér、 jīn dàjiàng wán yán zōng hàn xǐ hǎo fǎng wèn nǚ zhēn lǎo rén， duō dé xiān rén yí shì。 hòu lái， nǚ zhēn tǒng zhì zhě zhú bù xī qǔ hàn zú wén huà， shè lì guó shǐ yuàn， zhì jiān xiū guó shǐ děng shǐ guān， kāi shǐ biān zhuàn shǐ shū。 jīn tài zōng tiān huì liù nián（ 1128 nián）， lìng wán yán xù yǔ yé lǜ dí yán zhǎng guó shǐ。 wán yán xù děng jiù bǎ zōng hàn liǎo jiě dào de cóng shǐ zǔ yǐ xià shí dì de shì， zōng hé wéi sān juàn。 jīn zhào zōng huáng tǒng bā nián（ 1148 nián）， wán yán xù děng yòu jìn《 tài zǔ shí lù》 èr shí juàn。 jīn shì zōng shí， xiū《 ruì zōng shí lù》。 shì zōng ràng xiū shǐ de rén ná zhe xiū hǎo de《 ruì zōng shí lù》 qù qǐng jiào lǎo chén gòu yīng， gòu yīng wéi zhī gēngzhèng liǎo bù shǎo cuò wù。 suǒ yǐ jīn dài de“ shí lù” shì bǐ jiào xiáng shí de， cóng shì zǔ hán pǔ qǐ， dào 'āi zōng shǒu xù， gòng shí jiǔ dài， dà zhì dōuyòu jìzǎi。 qí zhōng gù rán yòu yī bù fēn shì zhuī shù de， bù jìn kě kào， dàn dōushì jīn cháo rén zhuī shù de， bǐ hòu shì rén de zhuī shù yào zhēn shí xiē。 jīn wáng yǐ hòu，“ shí lù” jūn cún yú shùn tiān de zhāng wàn hù（ zhāng róu） jiā。 zhāng céng rèn jīn jīng lüè shǐ， hòu lái tóu jiàng měnggǔ， bìng wéi qián qū， 1233 nián， cān jiā gōng jīn dū chéng biàn jīng（ jīn hé nán kāi fēng） zhī yì。 chéng pò hòu， zhāng róu“ yú jīn bó yī wú suǒ qǔ， dú rù shǐ guǎn， qǔ《 jīn shí lù》 bìng mì fǔ tú shū”。 zhì yuán shì zǔ zhōng tǒng 'èr nián（ 1261 nián）， zhāng róu bǎ《 jīn shí lù》 xiàn gěi cháo tíng。 yuán shì zǔ de móu shì liú bǐng zhōng、 wáng 'ě děng dū céng xiān hòu qǐng xiū《 jīn shǐ》。 yuán yīng zōng shí， yòu xiū guò yī cì《 jīn shǐ》。 yòu liǎo shàng shù biān zhuàn de jī chǔ， dào yuán shùn dì shí， zì rán yòu liǎo fēng fù de shǐ liào， yě néng hěn kuài chéng shū。
zài zhè zhī qián， jīn mò wén rén yuán hǎo wèn（ yù zhī） céng xiǎng lì yòng jīn shí lù zhuàn xiū jīn shǐ， wèi néng shí xiàn。 dàn suǒ chuán zhōng zhōu jí jí rén chén zá biān， bǎo cún liǎo bù shǎo tā sōu jí de jīn shǐ shǐ liào， zhè liǎng bù shū yě wéi xiū zhuàn jīn shǐ zhī suǒ běn。 yòu， jīn mò wén rén liú qí（ jīng shū）， mù dǔ jīn de wáng guó， tā cóng biàn jīng niǎn zhuǎn liǎng qiān yú lǐ， huí dào gù xiāng hún yuán yǐ hòu， xiě liǎo guī qián zhì yī shū， jìzǎi liǎo zuò zhě suǒ shú xī de rén hé shì， duì liǎo jiě jīn mò wén rén jí shè huì qíng kuàng yòu jí dà cān kǎo jià zhí。 gù yuán shǐ guǎn de chén liáo shuō：“ liú jīng shū guī qián zhì yǔ yuán yù zhī rén chén zá biān 'èr shū， suī wēi yòu yì tóng， ér jīn mò sāngluàn zhī shì yóu yòu zú zhǐ zhě yān。”（ jīn shǐ juàn yī yī wǔ wán yán nú shēn chuán） zhè xiē dū wéi xiū jīn shǐ tí gōng liǎo hěn hǎo de tiáo jiàn。 suǒ yǐ zài yuán rén xiū de sān shǐ zhī zhōng， jīn shǐ yào suàn shì jiào hǎo de yī bù。
yǔ liáo xiāng bǐ， jīn dài xiū shǐ zhì dù yào wán shàn dé duō。 yòu jì zhù yuàn， zhǎng xiū qǐ jū zhù； mì shū jiān shè yòu zhù zuò jú， zhǎng xiū rì lì； hái yòu guó shǐ yuàn， zhǎng xiū shí lù hé guó shǐ。 qí shí lù biān xiū zuì wéi wán bèi， tài zǔ yǐ xià chú wèi shào wáng、 jīn 'āi zōng zhī wài， jūn yòu shí lù； chú cǐ zhī wài， hái yòu jìzǎi jīn cháo xiān shì de《 xiān cháo shí lù》 3 juàn； shēng qián wèi chēng dì， sǐ hòu zhuī jiā zūn hào de shì zōng shēng fù ruì zōng、 zhāng zōng shēng fù xiǎn zōng yědōu yòu shí lù； cǐ wài hái xiū yòu guó shǐ， bāo kuò huáng dì běn jì jí gōng chén lièzhuàn； jīn xuān zōng shí， yīn hài pà měnggǔ jūn de zài cì jìn fàn， jīn yóu zhōng dū（ jīn běi jīng） qiān wǎng kāi fēng， zhè xiē lì shǐ wén xiàn yě suí zhī xié zhì biàn jīng。 biàn jīng bèi méng gǔ jūn gōng kè zhī hòu， dāng shí yǐ fù yú měnggǔ， bìng cānyù liǎo gōng biàn zhàn dǒu de hàn zú dì zhù jūn fá zhāng róu pō jù yuǎn jiàn， zài qí tā méng jūn jiāng shì zhēng qiǎng jīn bó cái bǎo shí， tā què lái dào jīn shǐ guǎn， jiāng jīn cháo shí lù jí qí tā mì fǔ tú shū yùn huí liǎo jiā zhōng。 zhè xiē tú shū wén xiàn zài zhōng tǒng 'èr nián（ 1261 nián） bèi xiàn zhī yú cháo tíng。 tiān xīng sān nián（ 1234 nián） zhēngyuè， méng sòng lián jūn gōng kè cài zhōu， jīn cháo miè wáng liǎo。 yuán cháo jiàn lì hòu， jīn cháo yí lǎo wáng 'è bù dàn xiàng yuán shì zǔ hū bì liè tí chū liǎo xiū liáo、 jīn 'èr shǐ de jiàn yì， ér qiě kāi shǐ zhuóshǒu sōu jí、 zhěng lǐ jīn dài de lì shǐ zī liào。 wèi shào wáng cháo méi yòu shí lù， xiàn zài wèi shào wáng běn jì zhōng de cái liào dōushì zhōng tǒng sān nián wáng 'è shōu jí de； jīn cháo qiān cài zhōu zhī hòu， shǐ shū jìzǎi zhōng duàn， yě shì yīn wéi wáng 'è gēn jù zì jǐ de qīn shēn jīng lì zhù yòu《 rǔ nán yí shì》 4 juàn， cái dé yǐ jiāng zhè yī duàn wáng guó de lì shǐ shǐ mò jìzǎi xià lái。 yīn 'ér jīn dài lì shǐ wén xiàn bǎo cún dé bǐ liáo cháo duō 'ér qiě wán zhěng， jiā shàng jīn cháo qí tā wén rén yě zhù yì sōu jí jīn dài shǐ shí， rú jīn mò wén rén liú qí zhù《 guī qián zhì》、 shī rén yuán hǎo wèn zhù《 rén chén zá biān》（ jīn yǐ yì） děng yě bǎo cún liǎo bù shǎo jīn dài shǐ shí。 kě jiàn yuán mò xiū《 jīn shǐ》， jì yòu shí lù、 guó shǐ wéi gēn jù， yòu yòu wáng 'è děng rén de sōu jí、 bǔ zhuì， hái yòu liú qí、 yuán hǎo wèn děng rén de zhù zuò kě zhí jiē zī yǐ cān zhèng， qí suǒ yǐ jù yǔ《 liáo shǐ》 zuǎn xiū shí suǒ jù yào fēng fù duō liǎo。 jiā shàng zhè xiē zī liào yòu yǐ jīng guò bù shǎo rén de jiā gōng zhěng lǐ， shǐ biān zuǎn zhě yì yú zhuóshǒu， zhè yǔ《 sòng shǐ》 zhuàn xiě shí miàn duì yī duī shù liàng páng dà、 háo wú zhěng lǐ de yuán shǐ cái liào yòu bù yī yàng。 yú shì《 jīn shǐ》 bǐ liáo、 sòng 'èr shǐ gāo chū yī chóu， yě jiù zài qíng lǐ zhī zhōng liǎo。
lì cì xiū《 jīn shǐ》， chú yǐ jù zhāng wàn hù xiàn shàng de shí lù wài， hái yòu jiù shì jīn cháo mò nián liǎng wèi xué zhě de zhù shù， jí liú qí de《 guī qián zhì》 hé yuán hǎo wèn de《 rén chén zá biān》。 jīn wáng yǐ hòu， yuán hǎo wèn yǐ biān shǐ wéi jǐ rèn， tīng shuō《 jīn shí lù》 zài zhāng wàn hù jiā， jiù xiàng tā biǎo shì， yuàn xiū jīn shǐ， xī wàng kàn dào《 jīn shí lù》， dàn méi yòu rú yuàn。 bù guò， tā méi yòu huī xīn， bìng qiě shuō：“ bù kě lìng yī dài zhī jì mǐn 'ér bù chuán。” yú shì jiù zài jiā lǐ zhù shù，“ fán jīn yuán jūn chén yí yán wǎng xíng， cǎi zhí suǒ wén， yòu suǒ dé zhé yǐ cùn zhǐ xì zì wéi jì lù， zhì bǎi yú wàn yán。” míng zhī wéi“ yě shǐ”， jí《 rén chén zá biān》 yī shū。 liú qí de《 guī qián zhì》 yě shì yuán dài biān xiě《 jīn shǐ》 de zhù yào shǐ liào zhī yī。 yuán hǎo wèn hé liú qí 'èr rén qīn shēn jīng lì liǎo jīn mò de sāngluàn zhī shì， shū zhōng suǒ lùn dōushì 'ěr wén mù dǔ， qiě 'èr rén wén bǐ yòu hǎo， suǒ yǐ《 jīn shǐ》 zhōng yòu guān jīn mò lì shǐ de jìzǎi， xiěde shí fēn shēng dòng， shǐ rén dú zhī lì lì rú jiàn。
zhèng yīn wéi yuán mò《 jīn shǐ》 de chéng shū jīng yíng hěn jiǔ， tóng《 sòng shǐ》、《 liáo shǐ》 de cāng cù chéng shū bù tóng， suǒ yǐ yòu gāo xià zhī fēn。《 sì kù quán shū zǒng mù》 zhōng zàn yáng《 jīn shǐ》 shuō：“ shǒu wěi wán mì， tiáo lì zhěng qí， yuē 'ér bù shū， zhān 'ér bù wú， zài sān shǐ zhī zhōng， dú wéi zuì shàn。” zhè gè píng jià shì bù cuò de。 lì rú shū zhōng duì jīn dài zhàn zhēng de jì shù， jì shēng dòng、 yòu bù rǒng fán。 jīn dài de zhàn zhēng bǐ jiào duō， rú guǒ yī yī pū xù， róng yì xiěde fán suǒ rǒng cháng。 ér《 jīn shǐ》 zhōng zhǐ shì bǎ měi yī jiàn dà shì zài yī liǎng gè zhù shì rén de jì、 chuán zhōng xiáng shù， duì qí tā shì hé rén， zhǐ shì zài qí tā jì、 chuán zhōng cóng cè miàn jiā yǐ bǔ chōng。 zhè yàng jiù néng yòu gāng yòu jì， tiáo lǐ jǐng rán。 jīn jiàn guó qián de kàng liáo zhàn zhēng de hé diàn yī zhàn， shì wán yán 'ā gǔ dǎ qīn zì shuài lǐng gōng dǎ de，《 jīn shǐ》 jiù zài jīn tài zǔ běn jì lǐ xiáng shù liǎo cǐ cì zhàn yì。 hòu lái。 jīn zhuī huò liáo cháo huáng dì， yòu lǔ qǔ sòng cháo huáng dì， zé zài dàjiàng zōng hàn、 zōng wàng de chuán lǐ jì shù liǎo zhè liǎng jiàn shì。
zài biān xiě tǐ lì shàng，《 jīn shǐ》 yě yòu chuàng xīn。 shū zhōng de běn jì dì yī juàn， bù shì cóng jīn tài zǔ 'ā gǔ dǎ kāi shǐ， ér shì yǐ《 shì jì》 wéi kāi shǐ， zhuī shù 'ā gǔ dǎ yǐ qián shí dài de shì jì， biàn yú dú zhě duì nǚ zhēn xiān shì zài shì zú bù luò shí de shè huì qíng kuàng yòu gè dà zhì de liǎo jiě。 běn jì de zuì hòu yī juàn， yòu zēng jiā liǎo《 shì jì bǔ》， yòng yǐ jì shù xī zōng de fù qīn jǐng xuān dì、 jīn shì zōng de fù qīn ruì zōng、 jīn zhāng zōng de fù qīn xiǎn zōng。 zhè sān rén yuán láidōu shì dà chén， zhǐ shì yóu yú tā men de 'ér zǐ zuò liǎo huáng dì， bù biàn liè rù zhū chén chuán， suǒ yǐ yòu lì《 shì jì bǔ》。 zhè zhǒng tǐ lì， hòu lái wéi《 yuán shǐ》、《 míng shǐ》 suǒ xiào fǎ。《 jīn shǐ》 lǐ hái kě yǐ kàn dào《 jiāo pìn biǎo》， zhè shì yòng biǎo gé xíng shì bǎ jīn yǔ sòng、 xī xià、 gāolí děng guó hé zhàn， yǐ jí tā men zhī jiān de wǎng lái zhū shì， yī yī jì lù xià lái， dú qǐ lái yī mù liǎo rán。
《 jīn shǐ》 yǐ“ shí lù” wéi yǐ jù， shǐ liào xiáng shí kě xìn。 rú zài jì shù jīn yǔ liáo de wǎng lái hé zhēng zhàn zhōng， duì jīn tǒng zhì zhě suǒ yòng de zhà móu guǐ jì děng， dōunéng rú shí dì xù shù； duì jīn cháo tǒng zhì jiē jí de cán bào、 huāng yín、 hù xiāng qīngyà， yě néng bǐ jiào chōng fēn dì jiē lù。
《 jīn shǐ》 de zhì shū nèi róng bǐ jiào xiáng xì， gòng yòu sān shí jiǔ juàn， zhàn quán shū de sān fēn zhī yī ruò。 qí zhōng de《 hé qú zhì》、《 bīng zhì》、《 shí huò zhì》、《 xuǎn jǔ zhì》、《 bǎi guān zhì》 wǔ zhǒng xiěde bù cuò， néng fǎn yìng chū jīn cháo shè huì de jī běn tè zhēng。
dāng rán ,《 jīn shǐ》 yě yòu xǔ duō bù zú zhī chù。 yòu de zhòng yào rén wù méi yòu lièzhuàn， shèn zhì wú jìzǎi。 rú jīn chū jiàn cè 'ā gǔ dǎ chēng dì de bó hǎi rén yáng pǔ， shì 'ā gǔ dǎ shēn biān zhòng yào de móu chén， jīn jiàn guó zhī chū，“ zhū shì gé chuàng， cháo yí zhì dù， jiē chū qí shǒu”， zhè yàng zhòng yào de rén wù wèishénme zài《 jīn shǐ》 zhōng zhǐ zì wèi tí ní？ dà yuē bù huì shì shū lòu， ér shì bù yuàn bǎ 'ā gǔ dǎ chēng dì zhè jiàn kāi chuàng jīn cháo jī yè de shì， shuō chéng shì bó hǎi rén de zhù yì。 yòu de zhòng yào shì qíng méi yòu jìzǎi， rú tiān huì shí nián（ 1132 nián） jīn lì de wěi qí qiān dū biàn， shí 'èr nián（ 1134 nián） jīn、 wěi qí hé bīng fá sòng děng， dōushì jīn guó dà shì，《 jīn shǐ》 zhōng yī gài bù shū。 cǐ wài，《 jīn shǐ》 lièzhuàn zhōng de rén míng zá luàn， yī rén duō míng huò yì míng bù yī de xiàn xiàng hěn duō。
bǎi nà běn yǐng yìn de yuán zhì zhèng kān běn（ qí zhōng bā shí juàn shì chū kè， wǔ shí wǔ juàn shì yuán cháo hòu lái de fù kè běn）， shì xiàn cún jīn shǐ zuì zǎo de běn zǐ。