táng dài（ gōng yuán 618--907 nián） shì zhōng guó fēng jiàn shè huì de yī gè zhòng yào shí qī。 wǔ dài hòu jìn shí guān xiū de《 jiù táng shū》， shì xiàn cún zuì zǎo de xì tǒng jì lù táng dài lì shǐ de yī bù shǐ jí。 tā yuán míng《 táng shū》， sòng dài 'ōu yáng xiū、 sòng qí děng biān xiě de《 xīn táng shū》 wèn shì hòu， cái gǎi chēng《 jiù táng shū》。《 jiù táng shū》 gòng 'èr bǎi juàn， bāo kuò běn jì 'èr shí juàn， zhì sān shí juàn， lièzhuàn yī bǎi wǔ shí juàn。
táng cháo lì dài xiū yòu shí lù。 zì táng chū yǐ lái biàn zài shí lù jī chǔ shàng zhuàn xiě guó shǐ， yǐ wú jīng、 wéi shù suǒ zhuàn zuì wéi yòu míng。 wú jīng zhuàn chéng《 táng shū》 liù shí wǔ juàn（ yī shuō jiǔ shí bā juàn）， wéi shù yòu bǔ yí xù quē， zhuàn chéng guó shǐ yī bǎi yī shí 'èr juàn。 cǐ hòu， liǔ fāng děng rén yòu yòu xù zuò。 dàn wǔ zōng shí lù bù quán， yǐ hòu lì cháo shí lù méi yòu xiū chéng， shǐ shì quē lüè。 hòu liáng、 hòu táng liǎng dài dū céng xià lìng guǎng fàn zhēng jí táng shǐ zī liào。 hòu jìn shí， jiǎ wěi yǐ suǒ sōu jí de yí wén hé gù jiù chuán shuō děng， biān wéi《 táng nián bǔ lù》 liù shí wǔ juàn。 hòu jìn gāo zǔ tiān fú liù nián（ gōng yuán 941 nián）， shí jìng táng mìng xiū táng shǐ， yóu dāng shí de zǎixiàng zhào yíng fù zé jiān xiū。 tā tiǎo xuǎn wén shì， nǐ dìng liǎo wán zhěng 'ér páng dà de sōu jí zī liào hé biān xiě gōng zuò de jìhuà。 xiě zuò shì zài táng guó shǐ de jī chǔ shàng， lì yòng dāng shí suǒ shōu jí de wǎn táng shǐ liào jiā yǐ zhuì bǔ 'ér chéng。 zhào yíng jí cóng liǎng gè fāng miàn zhuóshǒu zǔ zhì biān zuǎn。 qí yī， gēn jù shǐ guǎn suǒ quē shǐ liào， zòu qǐng xià zhào gòu qiú táng wǔ zōng huì chāng yuán nián zhì táng zhāo zōng tiān yòu yuán nián “ zhuàn shù dé zhuànjì jí zhōng shū yín tái shì、 shǐ guǎn rì lì、 zhì zhào cè shū děng， bù xiàn nián yuè duō shǎo， bìng xǔ yì jué jìn nà。 rú nián yuè shāo duō， jì lù xiáng bèi， qǐng tè xíng jiǎn bá， bù xiàn zī xù ”。 qí 'èr， yǔ zhāng zhāo yuǎn yī dào zhì dìng liǎo wán zhěng de xiū shǐ jìhuà， bìng tí chū ruò gān jù tǐ cuò shī： sī tiān tái zì táng gāo zǔ wǔ dé yuán nián zhì zhāo zōng tiān yòu yuán nián，“ wéi zhuǎn nián cháng lì yī dào， yǐ píng biān shù zhū dì běn jì”； wén wǔ liǎng bān jí fān hóu jùn mù， gè xù lěi dài guān hūn、 míng huì、 hángyè、 gōng xūn zhuàng yī běn， rú yòu jiā pǔ、 jiā dié， yì yǎng sòng guān，“ yǐ píng zuǎn xù lièzhuàn”； tài cháng lǐ yuàn、 tài cháng sì、 dà lǐ sì、 sī tiān tái、 yù shǐ tái、 bīng bù zhí fāng、 mì shū shěng děng bù mén“ bèi lù”、“ tiáo liè” gè xiāng guān cái liào， yǐ píng zhuàn shù lǐ、 lè、 xíng fǎ、 tiān wén、 lǜ lì、 wǔháng、 zhí guān、 jùn guó、 jīng jí děng zhì。 liǎng nián yǐ hòu， zhào yíng chū rèn jìn chāng jūn jié dù shǐ， lí shǐ rèn， wèi jìng qí yè。 dàn shì， biān zuǎn gōng zuò zài zhāng zhāo yuǎn de jù tǐ zhù chí xià， réng rán yǐ jìhuà jì xù jìn xíng。 yīn cǐ， shǐ chēng zhào yíng“ jiān xiū guó shǐ rì， yǐ táng dài gù shì cán quē， shǔ néng zhě jū zhí。 zuǎn bǔ shí lù jí xiū zhèng shǐ 'èr bǎi juàn xíng yú shí， yíng shǒu yòu lì yān”。 dào chū dì kāi yùn 'èr nián（ gōng yuán 945 nián）， quán shū xiū chéng， lì shí jǐn sì nián duō。《 jiù táng shū》 cóng hòu jìn tiān fú wǔ nián（ 940 nián） shǐ fèng shí jìng táng zhī mìng xiū zhuàn， dào hòu jìn kāi yùn 'èr nián（ 945 nián） wán chéng。 yīn wéi shū chéng shí liú xù zhèng zài zhí zhèng， àn dāng shí de guī dìng， yī bān zǎixiàng dōuyào zuò guó jiā xiū shǐ de zhù biān（ jiān xiū）， yīn cǐ liú xù jiù chéng liǎo shǔ míng zhuàn zhě liǎo。 sān rèn jiān xiū zhī wài， cān yù zuǎn xiū gōng zuò de， xiān hòu zǒng jì 9 rén。 tā men shì： zhāng zhāo yuǎn、 jiǎ wěi、 zhào xī、 wáng shēn、 lǚ qí、 yǐn zhuō、 cuī zhuō、 zhèng shòu yì、 lǐ wéi xiān（ yī zuò guāng）。 qí zhōng， zhāng zhāo yuǎn shǐ zhōng jù tǐ fù zé qí shì， yòng lì zuì qín。 jiǎ wěi shòu zhào bù jiǔ jí qù zhí shǒu sàng， shū chéng qián yī nián qǐ fù， zhù yào gòng xiàn shì qí《 táng nián bǔ yí lù》 65 juàn tí gōng liǎo táng wǔ zōng yǐ hòu de xǔ duō nán dé shǐ liào。 zhào xī shǐ zhōng qí shì，“ jìng bì qí gōng”。 wáng shēn yú shū chéng zhī rì， shēn liè“ ēn jiǎng” míng dān。 lǚ qí yù xiū táng shǐ， shǐ chēng“ yòu néng míng”。
《 jiù táng shū》 xiū chéng hòu de dì 'èr nián， jí 946 nián， běi fāng qì dān jí duì hòu jìn dà jǔ jìn gōng， zào chéng liǎo kāi fēng jí hé nán zhōu xiàn shù bǎi lǐ nèi yǎo wú rén yān de cǎn zhuàng， gōng sī sǔn shī dōuhěn yán zhòng， shǐ jí zāo jié zì yě nán miǎn。 yīn cǐ xiū chéng de《 jiù táng shū》， zài bǎo cún shǐ liào fāng miàn， shì yòu hěn dà jī jí yì yì de。《 jiù táng shū》 de zuò zhě qù táng bù yuǎn， yòu tiáo jiàn jiē chù dào dà liàng de táng dài shǐ liào， suǒ yǐ néng zài duǎn duǎn de sì nián duō shí jiān lǐ xiū chéng zhè yàng yī bù 'èr bǎi juàn de dà shū。
guān yú táng dài qián qī de lì shǐ， wú jīng、 wéi shù、 yú xiū liè、 lìng hú huán děng rén xiāng jì biān xiě de《 táng shū》 130 juàn yǐ jí táng gāo zǔ dào táng wén zōng de gè cháo shí lù duì táng chū zhì táng dài zōng shí qī de lì shǐ shì jiàn jì shù jiào wéi wán zhěng。 yī bān rèn wéi， wǔ dài fēn luàn zhī shí， táng dài yí wén wǎng shì， suī xuán zhào gòu qiú， ér suǒ dé wú jǐ， gù zhè bù táng shǐ yuán jù jiào shǎo， ér qí qián bàn zé“ quán yòng shí lù、 guó shǐ jiù běn”。（ zài yán jiū xīn、 jiù《 táng shū》 de lùn zhù zhōng， dà dū yán yǐn qīng dài xué zhě zhào yì de shuō fǎ：“《 jiù táng shū》 qián bàn quán yòng shí lù、 guó shǐ jiù běn” [1]， bìng yóu cǐ pàn dìng《 jiù táng shū》 de shǐ yuán。 tóng shí， zài kěn dìng《 xīn táng shū》“ zēng jiù shū chù” shí， yě yǐn yòng zhào yì zài lìng yī chù suǒ shuō： wǔ dài fēn luàn zhī shí，《 jiù táng shū》 yuán jù jiào shǎo， zhì sòng rén zōng shí， tài píng yǐ jiǔ， jiù shí jìzǎi duō chū yú shì， gù《 xīn táng shū》 cǎi qǔ zhuǎn duō。 qǐng zhù yì zhào yì xià miàn de zhè yī shuō fǎ：“ jīn dì guān《 xīn shū ? yì wén zhì》 suǒ zài， rú wú jīng《 táng shū bèi jué jì》、 wáng yàn wēi《 táng diǎn》、 jiǎng yì《 dà táng zǎi fǔ lù》、《 líng yān gōng chén、 qín fǔ shí bā xué shì、 shǐ chén》 děng chuán、 líng fán《 táng lù zhèng yào》、 nán zhuó《 táng cháo gāng lǐng tú》、 xuē fán《 táng shèng yùn tú》、 liú sù《 dà táng xīn yǔ》、 lǐ zhào《 guó shǐ bǔ》、 lín 'ēn《 bǔ guó shǐ》 děng shū， wú lǜ shù shí bǎi zhǒng， jiē《 jiù táng shū》 suǒ wú zhě”，“ jiē wǔ dài xiū《 táng shū》 shí suǒ wèi cháng jiàn zhě。” jù cǐ， gèng yòu rén rèn wéi：“《 xīn táng shū ? yì wén zhì》 suǒ zài， jiào《 jiù táng shū ? jīng jí zhì》 zēng duō kě jiàn。 cǐ jiē jìn xiū《 jiù táng shū》 shí suǒ wèi néng jiàn zhě yě。”
qí shí， shàng shù rèn shí， bù lùn shì zhào yì de liǎng duàn lùn shù， hái shì jīn rén de nà zhǒng shuō fǎ， dū shī yú shēn rù、 xì zhì de kǎo chá。） gèng yòu shèn zhě， yǐ qí《 jīng jí zhì》 méi yòu zhù lù de shǐ jí， biàn shì wǔ dài xiū shǐ shí wèi céng jiàn dào de shū。 qí shí， zhè xiē rèn shí dū quē fá shēn rù、 xì zhì de kǎo chá， bù zú yǐ shuō míng zhè bù táng shǐ de shǐ liào lái yuán。《 jiù táng shū · jīng jí zhì》 suǒ lù， yǐ wú jiǒng《 gǔ jīn shū lù》 wéi jù， nǎi“ kāi yuán shèng shí sì bù shū。 zhì yú tiān bǎo yǐ hòu de zhù shù， bìng bù shì wǔ dài hòu jìn shí méi yòu kàn dào， ér shì shǐ chén men bù dǎ suàn jiāng qí hùn zá dào“ kāi yuán shèng shí” de zhù lù zhī zhōng。 duì cǐ， hòu jìn shǐ guān shuō dé shí fēn qīng chǔ： tiān bǎo yǐ hòu， míng gōng gè zhù wén zhāng， rú zhě duō yòu zhuàn shù， huò jì lǐ fǎ zhī yán gé， huò cái guó shǐ zhī fán lüè， jiē zhāng bù lèi， qí tú shí fán。 chén yǐ hòu chū zhī shū， zài kāi yuán sì bù zhī wài， bù yù zá qí běn bù。 jīn jù suǒ wén， fù zhuàn rén děng chuán。 qí zhū gōng wén jí， yì jiàn běn chuán cǐ bìng bù lù。《 jiù táng shū》 juàn 46《 jīng jí zhì shàng》。
zhè lǐ tí dào xuán zōng tiān bǎo yǐ hòu de zhuàn shù yòu sān lèi， yī shì“ cái guó shǐ zhī fán lüè” zhě， èr shì“ jì lǐ fǎ zhī yán gé” zhě， sān shì“ zhū gōng wén jí”， zhǐ bù guò dū fàng zài běn rén de zhuànjì dāng zhōng jì shù bà liǎo。 yīn cǐ， fán shì《 jiù táng shū》 jì、 zhì、 chuán zhōng tí dào de zhuàn shù， yóu qí shì tiān bǎo yǐ hòu de zhuàn shù， dū yìng shì wéi hòu jìn zuǎn xiū zhè bù táng shǐ de shǐ liào lái yuán。
běn jì bù fēn， gāo zǔ zhì dài zōng， jī běn tuō tāi yú wú jīng、 wéi shù děng《 táng shū》 dì jì； dé zōng zhì wén zōng， dà tǐ wéi rào xiāng guān shí lù duō guǎ jiā jiǎn、 biān zuǎn 'ér chéng， yǔ qián bàn bù yǐ yòu xiàn chéng dì jì kě yǐ zhí jiē yǐn yòng de qíng kuàng bù jìn xiāng tóng； wǔ zōng yǐ xià， jī běn shàng cǎi yòng de shì jiǎ wěi《 táng nián bǔ yí lù》 65 juàn。《 jiù táng shū》 juàn yī bā xuān zōng jì“ shǐ chén yuē” de dì yī jù chēng，“ chén cháng wén lí lǎo yán dà zhōng gù shì”。 wǒ men zhī dào， táng xuān zōng shí lù zài táng dài méi yòu zuǎn chéng。 táng zhāo zōng shí， péi tíng yù“ cǎi xuān zōng cháo 'ěr wén mù dǔ， zhuàn chéng sān juàn， mù wéi《 dōng guān zòu jì》， nà yú shǐ guǎn。” jīn běn《 táng huì yào · xiū guó shǐ》 zhōng de zhè yī jìzǎi， zài zhěng bù《 jiù táng shū》 zhōng zhǐ zì bù jiàn， ér qiě lián péi tíng yù zhè gè rén yě wèi tí qǐ， hòu jìn shǐ guān sì wèi jiàn qí rén、 qí shū， zhè gè“ cháng wén lí lǎo yán dà zhōng gù shì” de“ chén” zhǐ néng shì jiǎ wěi liǎo。 yīn wéi hòu jìn shǐ guān zhōng， zhǐ yòu jiǎ wěi wéi zuǎn xiū táng shǐ、 bǔ jiù táng wǔ zōng yǐ xià“ quē lüè” ér“ sōu fǎng yí wén jí qí jiù chuán shuō”， zhuàn yòu《 táng nián bǔ yí lù》。 tóng yàng，《 jiù táng shū》 juàn yī jiǔ shàng yì zōng jì“ shǐ chén yuē” de dì yī jù， yě shì“ chén cháng jiē xián tōng qí lǎo， yán gōng huì huáng dì gù shì”。 zhè gèng zhèng míng，《 jiù táng shū》 wǔ zōng yǐ xià de dì jì shì cǎi zì jiǎ wěi zhī shū， bìng wú péi tíng yù《 dōng guān zòu jì》。
zhì de bù fēn， yòu yī gè yǐ wǎng dū wèi céng zhù yì de wèn tí。 zhè jiù shì： táng dài guān yú“ lǐ fǎ zhī yán gé” de jǐ bù zhù yào zhuàn shù，《 jiù táng shū · jīng jí zhì》 méi yòu zhù lù， hòu jìn shí què céng wéi cháo tíng zhòng shì guò。《 cè fǔ yuán guī》 juàn wǔ wǔ jiǔ、《 jiù wǔ dài shǐ》 juàn qī bā zhōng， dōuyòu yī duàn guān yú xiū《 dà jìn zhèng tǒng》 de jìzǎi。 hòu jìn gāo zǔ tiān fú sì nián（ 939）， jí zhào xiū táng shǐ de qián 'èr nián， zuǒ jiàn yì dà fū cáo guó zhēn shàng zòu yún：
qǐng yú nèi wài chén liáo zhī zhōng， zé xuǎn cái lüè zhī shì， jù《 táng liù diǎn》、 qián hòu《 huì yào》、《 lǐ gé xīn yí》、《 dà zhōng tǒng lèi》、 lǜ lìng gé shì děng， jīng xiáng zuǎn jí， bié wéi yī bù， shāng yì gǔ jīn， bǐ wú lòu lüè， mù zhī wéi《 dà jìn zhèng tǒng》， yòng zuò chéng guī。
qí shì suī wèi shī xíng， dàn shàng zòu zhōng tí dào de jǐ bù zhuàn shù hòu jìn shí xiǎn rán shàng cún。 chú liǎo《 lǐ gé xīn yí》 wài， qí yú dōukě yǐ zài《 jiù táng shū》 de jì、 zhì、 chuán zhǎo dào tā men de zuǎn xiū qíng kuàng hé nèi róng jiǎn jiè。 qián、 hòu《 huì yào》， jí sū shì xiōng dì《 huì yào》、 cuī xuàn jiān xiū《 xù huì yào》， wéi jīn běn《 táng huì yào》 de qián shēn。 zhè lèi yòu guān“ lǐ fǎ zhī yán gé” de zhuàn shù， wú yí shì《 jiù táng shū》 shí zhì de zhù yào qǔ cái zhī yuán。 rú guǒ fēn bié lái shuō， dà tǐ kě yǐ zuò rú xià gài kuò： lǐ yí zhì 7 juàn， zhù yào cǎi zì《 dà táng kāi yuán lǐ》、 wáng yàn wēi《 qū tái xīn lǐ》 hé wén zōng yǐ hòu de yī xiē lǐ yí zòu zhāng， ér biān zuǎn tǐ lì zé cān zhào liǎo《 tōng diǎn · lǐ diǎn》。 yīn lè zhì 4 juàn， zhì yī zhù yào yǐ jù qián、 hòu《 huì yào》， bìng cān zhào liǎo《 tōng diǎn · lè diǎn》； zhì 'èr zhù yào běn yú《 tōng diǎn》 juàn yī sì sì zhì yī sì liù gè piān， bìng cān zhào liǎo qián、 hòu《 huì yào》、 zhāo zōng shí de yòu guān zòu yì； zhì sān、 zhì sì wéi hòu jìn tài cháng sì suǒ bǎo cún huò sōu jí de“ zhū miào lè zhāng wǔ míng”， zhè shì xiū shǐ jìhuà zhōng zuò yòu guī dìng de。 lì zhì 3 juàn， yīngdāng běn yú wéi shù《 táng shū》， zhè kě cóng qí xù wén zhōng zhǎo dào xiàn suǒ， jí suǒ wèi“ dàn qǔ《 wù yín》、《 lín dé》、《 dà yǎn》 sān lì fǎ， yǐ bèi cǐ zhì”。 tiān wén zhì 2 juàn， dà bù fènnèi róng、 wén zì dū yǔ jīn běn《 táng huì yào》 juàn sì 'èr zhì sì sì de xiāng guān jìzǎi tóng， xiǎn rán cǎi zì qián、 hòu《 huì yào》； zhì xià“ zāi yì biān nián， zhì dé hòu”， bù shǎo jiàn yú gè dì jì， dāng cǎi zì sù zōng zhì wǔ zōng gè dì shí lù jí sī tiān tái yòu guān jìzǎi。 wǔháng zhì 1 juàn， yǐ qián、 hòu《 huì yào》 wéi zhù yào shǐ yuán， bìng cān qǔ gè dì shí lù、 yòu guān zòu shū。 dì lǐ zhì 4 juàn， piān fú zuì cháng， jí yòu kě néng shì cǎi zì wéi shù《 táng shū · dì lǐ zhì》， qǐ gāo zǔ， zhì dài zōng。 zhí guān zhì 3 juàn， zhì yī“ lù yǒng tài 'èr nián guān pǐn”， zhì 'èr、 zhì sān de xǔ duō wén zì zhí jiē lù zì《 táng liù diǎn》 jí hòu jìn shàng cún de《 gōng wèi lìng》、《 jūn fáng lìng》 děng； dé zōng shí de biàn gé， zhù yào lù yǐ dāng shí de zhào chì。 yú fú zhì 1 juàn， cǎi lù《 dà táng kāi yuán lǐ》 de tóng shí， yòu yǐ sū shì《 huì yào》 wéi lìng yī zhòng yào shǐ liào lái yuán。 jīng jí zhì 2 juàn， jié qǔ wú jiǒng《 gǔ jīn shū lù》 ér chéng。 shí huò zhì 2 juàn， wéi zuì chū zǒng tǐ guī huá zhōng suǒ wú， zài zuǎn xiū guò chéng zhōng duì táng dài shè huì jīng jì fā zhǎn zhú jiàn yòu jiào shēn rù de rèn shí， jiā zhī zuì hòu yī rèn jiān xiū liú xù zài hòu táng、 hòu jìn dū yǐ zǎixiàng pàn sān sī， zǒng guǎn yán tiě、 hù bù、 dù zhī， bì rán zhù yì táng dài zhōng hòu qī yǐ lái de qián gǔ、 huò wù， yīn 'ér zēng lì cǐ zhì。 jiù qí suǒ jì nèi róng 'ér yán， dài zōng zhì xuān zōng zhī shì xiáng yú xuán zōng hé xuán zōng yǐ qián。 dài zōng yǐ qián yǐ wéi shù《 táng shū · shí huò zhì》 wéi dǐ běn， ér dé zōng zhì xuān zōng jiān de zhù yào shǐ yuán zé shì qián、 hòu《 huì yào》。 xíng fǎ zhì 1 juàn， yǐ《 dà zhōng tǒng lèi》、 lǜ lìng gé shì wéi zhù yào shǐ liào lái yuán。 zǒng kuò qǐ lái shuō，《 jiù táng shū》“ shí yī zhì” jī běn bù shì cǎi yòng táng dài shí lù、 guó shǐ“ jiù běn”， ér shì yǐ“ jì lǐ fǎ zhī yán gé” de gè xiàng“ zhuān shǐ” wéi zhù yào shǐ liào lái yuán， rú《 dà táng kāi yuán lǐ》、《 táng liù diǎn》、《 tōng diǎn》、《 huì yào》、《 xù huì yào》、《 qū tái xīn lǐ》、《 dà zhōng tǒng lèi》 yǐ jí lǜ lìng gé shì děng。
lièzhuàn bù fēn， yǐ zhōng huá shū jú chū bǎn de diǎn xiào běn mù lù wéi jù， lì chuán zhě（ bāo kuò mù zhōng chū xiàn de fù chuán、 yòu mù wú chuán zhě）， chú qù chóngfù， gòng 1820 yú rén， zhōu biān zhèng quán 45 gè。
guān yú rén wù， dà zhì yòu sān zhǒng zuǎn jí bàn fǎ。 dì yī， wú jīng、 wéi shù《 táng shū》 zhōng yòu chuán zhě， hòu jìn shǐ guān dà dū yòng wéi zhù yào shǐ yuán， huò zhí jiē yí lù， huò lüè zuò biān pái。 dì 'èr， wéi shù《 táng shū》 yǐ hòu de rén wù， hòu jìn shǐ guān duō jù gè dì shí lù jìn xíng jiǎn cái。 yǐ hán yù《 shùn zōng shí lù》 wéi lì， zhōng yòu 7 rén zhuànjì， jí zhāng jiàn、 lìng hú huán、 zhāng wàn fú、 lù zhì、 yáng chéng、 wáng shū wén、 wáng pī、 wéi zhí yì chuán。 duì zhào《 jiù táng shū》 zhōng xiāng guān lièzhuàn， chú bù jì yán wài， zhǐ yòu qǔshě xiáng lüè hé wén zì fán jiǎn de chā yì， bìng wú guī mó、 xíng zhì fāng miàn de bù tóng。 yóu qí lìng hú huán、 zhāng wàn fú、 yáng chéng sān chuán， yǔ《 jiù táng shū》 sān rén zhuànjì， rú chū yī zhé。 lièzhuàn jiǎn cái shí lù， hái yòu yī zhǒng qíng kuàng， jí yǐ shí lù zhōng de jì shì bǔ xù dào xiāng guān rén wù chuán zhōng， rú《 yù hǎi · táng hé běi sān shòu jiàng chéng》 tiáo suǒ yǐn《 táng xiàn zōng shí lù》 140 yú zì， jīhū wán wán zhěng zhěng dì chū xiàn zài《 jiù táng shū · lú tǎn chuán》 zhōng。 dì sān， guó shǐ、 shí lù shī jì huò jì shù bù wán zhěng de rén wù， zé jiā chuán、 xíng zhuàng、 mù zhì、 wén jí， nǎi zhì zá shǐ、 xiǎo shuō， bù lùn《 jīng jí zhì》 shì fǒu zhù lù， fán wǔ zōng yǐ qián de zhù shù， dōukě néng shì hòu jìn shǐ guān de qǔ cái zhī yuán。
lièzhuàn zhōng de 45 gè zhōu biān zhèng quán， qǔ cái qíng kuàng yǔ rén wù chuán zhuànjì bù tóng。 gài kuò 'ér yán， bù zhǐ“ guó shǐ、 shí lù jiù běn”，《 tōng diǎn》、 qián hòu《 huì yào》、 jiǎ dān《 gǔ jīn jùn guó xiàn dào sì yí shù》 děng， dōushì qí zhòng yào shǐ liào lái yuán。
zǒng 'ér yán zhī，《 jiù táng shū》 de shǐ liào lái yuán wèn tí shì yī gè hěn zhí dé shēn rù tàn tǎo de wèn tí。 dàn shì， wǔ dài hòu jìn shǐ guān zài zuǎn xiū zhè bù táng shǐ shí， jué fēi jǐn jǐn xiàn yú táng dài de guó shǐ、 shí lù jiù běn， zhè shì bì xū qīng chǔ de。 yīngdāng shuō， dài zōng yǐ qián de jìzhuàn tǐ táng dài guó shǐ， dé zōng yǐ qián de biān nián tǐ táng shǐ， wǔ zōng yǐ qián de táng dài gè dì shí lù， xuān zōng yǐ qián de yòu guān“ lǐ fǎ yán gé” de gè zhǒng diǎn zhì， yǐ jí《 jiù táng shū》 zhōng tí dào de dà chén zòu yì、 zhū gōng wén jí， nǎi zhì zá shǐ、 xiǎo shuō， dōushì hòu jìn shǐ guān xiū shǐ shí de cǎi zhí duì xiàng。 cǐ wài， bù yào wàng jì de jiù shì《 táng nián bǔ yí lù》 liǎo。 zhì yú jiǎn cái shì fǒu qiàdàng， kǎo biàn shì fǒu jīng shěn， yòu shì lìng wài de yī gè wèn tí。 yóu yú xuān zōng yǐ hòu de yuán shǐ sù cái běn lái jiù duǎn quē， jìn guǎn jǐ jīng sōu qiú， réng rán bù zú。 suǒ yǐ， hòu jìn shǐ guān bù dé bù dà wéi gǎn tàn：“ xī hū jiǎn jí yí luò， jiù shì shí wú sān sì， yǔn mò huī hàn， yòu suǒ qiàn rán！”《 jiù táng shū》 juàn 18 xià《 xuān zōng jì》“ shǐ chén yuē”。
rán 'ér《 jiù táng shū》 jǐn liú chuán liǎo yī bǎi nián zuǒ yòu， jiù zāo dào liǎo 'è yùn。 cóng sòng rén zōng qìng lì nián jiān qǐ， běi sòng cháo tíng rèn wéi《 jiù táng shū》 wú zá bù jīng， lìng mìng sòng qí hé 'ōu yáng xiū biān zhuàn táng shū。 zhè bù táng shū zài 1060 nián（ sòng rén zōng jiā yòu wǔ nián） xiě chéng， kāi shǐ“ bù shū yú tiān xià”， cóng cǐ， shǔ míng liú xù suǒ biān de táng shū suì bù zài liú chuán。 zhí zhì míng cháo jiā jìng shí qī nián（ 1538 nián）， jīng lì liǎo sì bǎi qī shí bā nián kǎn kě mìng yùn de liú xù táng shū， cái yòu dé dào chóngxīn kān xíng。 hòu rén wéi qū bié zhè liǎng zhǒng táng shū， bǎ hòu jìn liú xù suǒ zhù chēng wéi《 jiù táng shū》， ér jiāng sòng qí děng hòu xiū de táng shū mìng míng wéi《 xīn táng shū》。《 xīn táng shū》 xíng shì hòu，《 jiù táng shū》 zài hěn cháng yī duàn shí jiān lǐ jīhū bèi rén men fèi qì。
yīn wéi《 xīn táng shū》 de zuò zhě sòng qí、 ōu yáng xiū， dōushì wén tán dà jiā， hòu rén yī bān yědōu yán xí tā men de kàn fǎ， duì《 jiù táng shū》 biǎn zé pō duō， míng mò gù yán wǔ píng zhī wéi“ pō bù fán wú”。 díquè， tā běn shēn yòu bù shǎo quē diǎn。 dàn píng xīn 'ér lùn， yīngdāng shuō《 jiù táng shū》 zài rú shí bǎo cún shǐ liào fāng miàn， yòu zhe tā jù dà de gōng láo。 zhè yī diǎn shì yīnggāi jǐyǔ chōng fēn kěn dìng de。
wèishénme zhè yàng shuō ní？ shǒu xiān shì zài《 jiù táng shū》 lǐ， bǎo cún liǎo táng cháo de dì yī shǒu shǐ liào。 táng cháo sān bǎi nián lì shǐ zhōng， lǚ jīng zhàn luàn， yuán shǐ shǐ liào jīng guò jǐ cì dà de hào jié， yóu qí shì 'ān shǐ zhī luàn hé táng mò jūn fá hùn zhàn， zhì shǐ“ xiàng shí yí jí， chǐ jiǎn wú cún”。 xìng 'ér yòu sù zōng shí wéi shù biān zuǎn de guó shǐ， dào hòu jìn shí， biàn chéng wéi xiū zhuàn táng shǐ de zhù yào yǐ jù， sù zōng yǐ hòu， shǐ liào liú cún gèng shǎo。 tè bié shì táng wǔ zōng yǐ hòu de xuān、 yì、 xī、 zhāo、 āi wǔ dài， lián“ shí lù” yědōu méi yòu cún xià， zhǐ yīn yòu zhāng zhāo yuǎn hé jiǎ wěi děng rén zài“ sāngluàn zhī jì”， zá cǎi gè jiā chuán wén hé xiǎo shuō biān chū de《 táng nián bǔ lù》 hé《 táng mò sān cháo wén jiàn lù》 zhū shū， shǐ shǐ shí lüè yòu suǒ bǔ。 biān zhuàn《 jiù táng shū》 shí lí táng wáng jǐn sān shí duō nián， xǔ duō shǐ liào zhí jiē cóng táng rén dé lái。《 jiù táng shū》 shǐ zhè xiē nán dé de shǐ liào bǎo cún liǎo xià lái。 zhè shì tā de yī dà hǎo chù。 lì rú mǒu xiē chuán lǐ de“ jīn shàng jiàn zuò”、“ shàng jí wèi”、“ shàng chū sì wèi” děng yǔ jù， biàn míng xiǎn shì cóng dāng shí guó shǐ hé shí lù zhí lù xià lái de hén jì。 wéi qí zhí lù dāng shí rén de jì lù， shǐ liào jià zhí jiù yóu qí kě guì。 yòu xiē lièzhuàn， hái cǎi yòng liǎo táng cháo dāng shí rén xiě de“ xíng zhuàng”、“ jiā chuán”。 zhè xiē jiā chuán， cháng cháng shì táng dài de míng jiā suǒ shū， bù jǐn rú shí bǎo liú liǎo shǐ liào， ér qiě zài wén bǐ shàng yě hěn yòu tè sè。 zhào yì《 niàn 'èr shǐ zhá jì》 píng lùn shuō，《 jiù táng shū》 zhōng de《 fēng cháng qīng chuán》，“ yù bó bēi liáng”，“ qiānzǎi xià yóu yòu shēng qì”； péi jì suǒ xiě de《 guō zǐ yí chuán》，“ shǒu wěi zhěng jié， wú yī niàng cí， yīn cǐ kě zhī táng shǐ guān zhī lǎo yú wén xué yě”。《 jiù táng shū》 de jìzhuàn lǐ， hái dà duàn dà duàn dì yǐn lù táng cháo jūn chén de zhào lìng、 shǒu zhá、 zòu zhāng， zhè xiē yuán shǐ zī liào hòu lái yòu de yǐ dàng rán wú cún， què lài《 jiù táng shū》 de shōu lù 'ér dé yǐ bǎo liú。 zhèng yóu yú《 jiù táng shū》 yòu shàng shù zhè xiē cháng chù， sī mǎ guāng děng zài xiū《 zī zhì tōng jiàn》 shí， suí táng bù fēn biàn dà liàng cǎi yòng liǎo qí zhōng de cái liào。 lìng yī fāng miàn， táng cháo shì wǒ guó yī gè qiáng shèng de cháo dài， duō mín zú tǒng yī guó jiā yòu suǒ fā zhǎn。 zài《 jiù táng shū》 lǐ jì lù liǎo dà liàng de wǒ guó shǎo shù mín zú de shǐ liào， yǐ jí tā men hé zhōng yuán de táng wáng cháo xiāng hù jiāo wǎng de qīn mì guān xì。 bǐ rú， wén chéng gōng zhù hé sōng zàn gān bù hūn yīn de jì shí， jīn chéng gōng zhù rù cáng de shǐ jì，， yǐ jí tū jué、 huí gē、 tǔbō、 qì dān děng běi fāng、 xī běi、 dōng běi、 xī nán xǔ duō mín zú de lì shǐ jì lù， dōuzài《 jiù táng shū》 lǐ yòu jiào duō de jìzǎi。 zài táng cháo hé lín guó rì běn、 cháo xiān、 yìn dù de guān xì shǐ fāng miàn，《 jiù táng shū》 jìzǎi yě jiào wéi xiáng xì。 qí fènliàng bǐ qǐ bié de tóng lèi zhèng shǐ lái yào duō dé duō， shǐ shí yě jiào kě kào。
《 jiù táng shū》 zài yán jiū wǒ guó tǔ dì zhì dù、 fù shuì zhì dù děng fāng miàn。 yě shì yī bù shí fēn zhòng yào de shǐ shū。 guān yú táng cháo de jūn tián zhì、 zū yōng tiáozhì hé liǎng shuì fǎ， dōuyòu bǐ jiào xiáng shí de jìzǎi， gěi hòu rén de yán jiū tí gōng liǎo fāng biàn de tiáo jiàn。 yóu wéi kě guì de， shì《 jiù táng shū》 de zhì lǐ， bǎo cún liǎo nèi róng xiāng dāng fēng fù de wǒ guó kē jì shǐ de zī liào。 zài《 lì zhì》 hé《 tiān wén zhì》 lǐ， yòu zhù míng tiān wén lì fǎ jiā lǐ chún fēng hé sēng yīháng zhì dìng de《 lín dé lì》 hé《 dà yǎn lì》 de bǐ jiào wán zhěng de nèi róng。《 wǔháng zhì》 yī juàn， liè jǔ gè dì bù tóng de zì rán zāi hài， qí zhōng hái yòu bù shǎo fǎn yìng mín shēng kùn kǔ、 gōng shāng yè zhuàng kuàng hé guó nèi wài jiāo tōng fāng miàn de zī liào。《 dì lǐ zhì》 sì juàn， jìzǎi liǎo quán guó biān fáng zhèn shù de fēn bù hé bīng mǎ rén shù， bìng yǐ tiān bǎo shí yīzǎi（ 752） jiāng yù wéi zhǔn， fēn dào xù shù liǎo gè dì zhōu xiàn shè zhì hé hù kǒu děng qíng kuàng。《 zhí guān zhì》 sān juàn， bù shǎo wén zì shì zhào chāo《 táng liù diǎn》， bìng jìzǎi liǎo dài zōng yǒng tài 'èr nián（ 766） shí guān pǐn de biàn gé。《 yú fú zhì》 yī juàn， jìzǎi táng dài dì、 hòu、 wáng、 fēi yǐ jí bǎi guān 'àn pǐn jí guī dìng de chē yú、 yī guān、 fú shì zhì dù， yòng yǐ qū bié guì jiàn shì shù， shì fēng jiàn děng jí zhì dù de tǐ xiàn。《 jīng jí zhì》 èr juàn， yǐ kāi yuán shèng shì wéi zhǔn， jì lù liǎo jīng、 shǐ、 zǐ、 jí sì bù de cún shū。 zhì xù hái 'ě yào xù shù liǎo 'ān shǐ zhī luàn hòu zhí zhì hòu liáng qiān luò qī jiān guó jiā shū jí de cán sǔn qíng kuàng。《 shí huò zhì》 èr juàn， bǐ jiào jí zhōng dì jìzǎi liǎo táng dài tián zhì、 fù yì、 qián bì、 yán fǎ、 cáo yùn、 cāng kù nǎi zhì zá shuì、 què gū děng yòu guān jīng jì shǐ zī liào。《 xíng fǎ zhì》 yī juàn， jìzǎi liǎo táng dài fǎ diǎn lǜ、 lìng、 gé、 shì（ jiàn lǜ lìng gé shì） de zhì dìng guò chéng， bìng yòu guān yú zhí xíng qíng kuàng de gài lüè xù shù。 zǒng de shuō lái，《 jiù táng shū》 zhū zhì jí zhōng liǎo bù shǎo yòu jià zhí de lì shǐ zī liào， dàn yě cún zài zhe cuò 'é hé zhòng dà yí lòu。
zài《 jiǎ dān chuán》 lǐ jì lù liǎo tā suǒ zhù zuò de《 lǒng yòu shān nán tú》 hé《 hǎi nèi huá yí tú》 děng dì lǐ xué shàng jí wéi zhēn guì de zī liào， zhè shì zhōng wài dì lǐ xué jiā yán jiū gǔ dì lǐ xué de nán dé de jì lù。 dàn《 jiù táng shū》 de quē diǎn yě hěn míng xiǎn。 yīn wéi tā chū zì luàn shì， yòu chū zì zhòng shǒu， chéng shū xùn sù， yīn cǐ bù miǎn yòu xiē cū shuài。 yòu shí zhuǎn chāo de hén jì yě hěn míng xiǎn， shèn zhì yī jiàn gōng wén， zài jì hé chuán lǐ tóng shí chāo jìn， zào chéng liǎo bù yīngyǒu de wú zá。 yīn wéi biān shǐ duì wǔ de bù wěn dìng yǐ jí hù bù tōng qì， jìng zhì chū xiàn mǒu xiē rén wù tóng shí bìng liè liǎng chuán de qíng kuàng， rú《 yáng cháo shèng chuán》 jiù tóng shí liè zài juàn yī bǎi 'èr shí 'èr hé juàn yī bǎi sì shí sì liǎng chù；《 wáng qiú lǐ chuán》 hé《 qiū shén jì chuán》 yě yòu lèi sì qíng kuàng。 nán guài běi sòng chū nián yòu rén yào fǒu dìng， yóu sòng、 ōu zhū míng jiā lìng xiě yī bù。 dàn ruò yóu cǐ bǎ zhè bù shū quán pán fǒu dìng， shèn zhì gé chū zhèng shǐ zhī liè， yě shì bù gōng píng de。 lì shǐ bì jìng yǐ jǐyǔ《 jiù táng shū》 kǎn kě de mìng yùn， shǐ tā wú duān chén méi liǎo yuē wǔ bǎi nián。
zài běi sòng biān zhuàn de《 xīn táng shū》 wèn shì yǐ hòu，《 táng shū》 shǐ yòu xīn jiù zhī fēn。《 xīn táng shū》 tōng xíng， gāi shū shòu dào lěng yù。 nán sòng chū nián kè yìn zhī hòu jiǔ wú yìn běn。 míng dài zhōng yè， yòu rén zài wú zhōng zhāng、 wáng liǎng jiā fēn bié huò dé sòng bǎn《 táng shū》 de liè chuán hé jì zhì。 jiā jìng shí qī nián（ 1538）， yú yáo wén rén quán děng zhòng kè《 jiù táng shū》， dàn chuán bù bù guǎng。 qīng qián lóng shí，《 jiù táng shū》 shǐ fù kè chóngyìn yú shì。 yóu yú cháng qī méi yòu yìn běn， shū zhōng cún zài bù shǎo cán quē hé xiāng hù qí yì zhī chù。 qīng rén luó tǔ lín děng zhuàn《 jiù táng shū jiàokān jì》 liù shí liù juàn， kě gōng cān kàn。 bǎi nà běn《 jiù táng shū》 shì yòng nán sòng shào xīng kān běn cán cún de liù shí qī juàn， pèi yǐ wén rén quán běn yǐng yìn de， yě shì mù qián zuì hǎo de bǎn běn。 zhōng huá shū jú 1975 nián chū bǎn de jiàodiǎn běn xiàn zài bǐ jiào tōng xíng。
bǔ： qí tā kǎo dìng zhù zuò yī lǎn
jiù táng shū jiàokān jì qīng · luó shì lín děng xiào
jiù táng shū yí yì qīng · zhāng dào zhù
jiù táng shū yì wén qīng · cén jiàn gōng biān
táng cháo lì dài xiū yòu shí lù。 zì táng chū yǐ lái biàn zài shí lù jī chǔ shàng zhuàn xiě guó shǐ， yǐ wú jīng、 wéi shù suǒ zhuàn zuì wéi yòu míng。 wú jīng zhuàn chéng《 táng shū》 liù shí wǔ juàn（ yī shuō jiǔ shí bā juàn）， wéi shù yòu bǔ yí xù quē， zhuàn chéng guó shǐ yī bǎi yī shí 'èr juàn。 cǐ hòu， liǔ fāng děng rén yòu yòu xù zuò。 dàn wǔ zōng shí lù bù quán， yǐ hòu lì cháo shí lù méi yòu xiū chéng， shǐ shì quē lüè。 hòu liáng、 hòu táng liǎng dài dū céng xià lìng guǎng fàn zhēng jí táng shǐ zī liào。 hòu jìn shí， jiǎ wěi yǐ suǒ sōu jí de yí wén hé gù jiù chuán shuō děng， biān wéi《 táng nián bǔ lù》 liù shí wǔ juàn。 hòu jìn gāo zǔ tiān fú liù nián（ gōng yuán 941 nián）， shí jìng táng mìng xiū táng shǐ， yóu dāng shí de zǎixiàng zhào yíng fù zé jiān xiū。 tā tiǎo xuǎn wén shì， nǐ dìng liǎo wán zhěng 'ér páng dà de sōu jí zī liào hé biān xiě gōng zuò de jìhuà。 xiě zuò shì zài táng guó shǐ de jī chǔ shàng， lì yòng dāng shí suǒ shōu jí de wǎn táng shǐ liào jiā yǐ zhuì bǔ 'ér chéng。 zhào yíng jí cóng liǎng gè fāng miàn zhuóshǒu zǔ zhì biān zuǎn。 qí yī， gēn jù shǐ guǎn suǒ quē shǐ liào， zòu qǐng xià zhào gòu qiú táng wǔ zōng huì chāng yuán nián zhì táng zhāo zōng tiān yòu yuán nián “ zhuàn shù dé zhuànjì jí zhōng shū yín tái shì、 shǐ guǎn rì lì、 zhì zhào cè shū děng， bù xiàn nián yuè duō shǎo， bìng xǔ yì jué jìn nà。 rú nián yuè shāo duō， jì lù xiáng bèi， qǐng tè xíng jiǎn bá， bù xiàn zī xù ”。 qí 'èr， yǔ zhāng zhāo yuǎn yī dào zhì dìng liǎo wán zhěng de xiū shǐ jìhuà， bìng tí chū ruò gān jù tǐ cuò shī： sī tiān tái zì táng gāo zǔ wǔ dé yuán nián zhì zhāo zōng tiān yòu yuán nián，“ wéi zhuǎn nián cháng lì yī dào， yǐ píng biān shù zhū dì běn jì”； wén wǔ liǎng bān jí fān hóu jùn mù， gè xù lěi dài guān hūn、 míng huì、 hángyè、 gōng xūn zhuàng yī běn， rú yòu jiā pǔ、 jiā dié， yì yǎng sòng guān，“ yǐ píng zuǎn xù lièzhuàn”； tài cháng lǐ yuàn、 tài cháng sì、 dà lǐ sì、 sī tiān tái、 yù shǐ tái、 bīng bù zhí fāng、 mì shū shěng děng bù mén“ bèi lù”、“ tiáo liè” gè xiāng guān cái liào， yǐ píng zhuàn shù lǐ、 lè、 xíng fǎ、 tiān wén、 lǜ lì、 wǔháng、 zhí guān、 jùn guó、 jīng jí děng zhì。 liǎng nián yǐ hòu， zhào yíng chū rèn jìn chāng jūn jié dù shǐ， lí shǐ rèn， wèi jìng qí yè。 dàn shì， biān zuǎn gōng zuò zài zhāng zhāo yuǎn de jù tǐ zhù chí xià， réng rán yǐ jìhuà jì xù jìn xíng。 yīn cǐ， shǐ chēng zhào yíng“ jiān xiū guó shǐ rì， yǐ táng dài gù shì cán quē， shǔ néng zhě jū zhí。 zuǎn bǔ shí lù jí xiū zhèng shǐ 'èr bǎi juàn xíng yú shí， yíng shǒu yòu lì yān”。 dào chū dì kāi yùn 'èr nián（ gōng yuán 945 nián）， quán shū xiū chéng， lì shí jǐn sì nián duō。《 jiù táng shū》 cóng hòu jìn tiān fú wǔ nián（ 940 nián） shǐ fèng shí jìng táng zhī mìng xiū zhuàn， dào hòu jìn kāi yùn 'èr nián（ 945 nián） wán chéng。 yīn wéi shū chéng shí liú xù zhèng zài zhí zhèng， àn dāng shí de guī dìng， yī bān zǎixiàng dōuyào zuò guó jiā xiū shǐ de zhù biān（ jiān xiū）， yīn cǐ liú xù jiù chéng liǎo shǔ míng zhuàn zhě liǎo。 sān rèn jiān xiū zhī wài， cān yù zuǎn xiū gōng zuò de， xiān hòu zǒng jì 9 rén。 tā men shì： zhāng zhāo yuǎn、 jiǎ wěi、 zhào xī、 wáng shēn、 lǚ qí、 yǐn zhuō、 cuī zhuō、 zhèng shòu yì、 lǐ wéi xiān（ yī zuò guāng）。 qí zhōng， zhāng zhāo yuǎn shǐ zhōng jù tǐ fù zé qí shì， yòng lì zuì qín。 jiǎ wěi shòu zhào bù jiǔ jí qù zhí shǒu sàng， shū chéng qián yī nián qǐ fù， zhù yào gòng xiàn shì qí《 táng nián bǔ yí lù》 65 juàn tí gōng liǎo táng wǔ zōng yǐ hòu de xǔ duō nán dé shǐ liào。 zhào xī shǐ zhōng qí shì，“ jìng bì qí gōng”。 wáng shēn yú shū chéng zhī rì， shēn liè“ ēn jiǎng” míng dān。 lǚ qí yù xiū táng shǐ， shǐ chēng“ yòu néng míng”。
《 jiù táng shū》 xiū chéng hòu de dì 'èr nián， jí 946 nián， běi fāng qì dān jí duì hòu jìn dà jǔ jìn gōng， zào chéng liǎo kāi fēng jí hé nán zhōu xiàn shù bǎi lǐ nèi yǎo wú rén yān de cǎn zhuàng， gōng sī sǔn shī dōuhěn yán zhòng， shǐ jí zāo jié zì yě nán miǎn。 yīn cǐ xiū chéng de《 jiù táng shū》， zài bǎo cún shǐ liào fāng miàn， shì yòu hěn dà jī jí yì yì de。《 jiù táng shū》 de zuò zhě qù táng bù yuǎn， yòu tiáo jiàn jiē chù dào dà liàng de táng dài shǐ liào， suǒ yǐ néng zài duǎn duǎn de sì nián duō shí jiān lǐ xiū chéng zhè yàng yī bù 'èr bǎi juàn de dà shū。
guān yú táng dài qián qī de lì shǐ， wú jīng、 wéi shù、 yú xiū liè、 lìng hú huán děng rén xiāng jì biān xiě de《 táng shū》 130 juàn yǐ jí táng gāo zǔ dào táng wén zōng de gè cháo shí lù duì táng chū zhì táng dài zōng shí qī de lì shǐ shì jiàn jì shù jiào wéi wán zhěng。 yī bān rèn wéi， wǔ dài fēn luàn zhī shí， táng dài yí wén wǎng shì， suī xuán zhào gòu qiú， ér suǒ dé wú jǐ， gù zhè bù táng shǐ yuán jù jiào shǎo， ér qí qián bàn zé“ quán yòng shí lù、 guó shǐ jiù běn”。（ zài yán jiū xīn、 jiù《 táng shū》 de lùn zhù zhōng， dà dū yán yǐn qīng dài xué zhě zhào yì de shuō fǎ：“《 jiù táng shū》 qián bàn quán yòng shí lù、 guó shǐ jiù běn” [1]， bìng yóu cǐ pàn dìng《 jiù táng shū》 de shǐ yuán。 tóng shí， zài kěn dìng《 xīn táng shū》“ zēng jiù shū chù” shí， yě yǐn yòng zhào yì zài lìng yī chù suǒ shuō： wǔ dài fēn luàn zhī shí，《 jiù táng shū》 yuán jù jiào shǎo， zhì sòng rén zōng shí， tài píng yǐ jiǔ， jiù shí jìzǎi duō chū yú shì， gù《 xīn táng shū》 cǎi qǔ zhuǎn duō。 qǐng zhù yì zhào yì xià miàn de zhè yī shuō fǎ：“ jīn dì guān《 xīn shū ? yì wén zhì》 suǒ zài， rú wú jīng《 táng shū bèi jué jì》、 wáng yàn wēi《 táng diǎn》、 jiǎng yì《 dà táng zǎi fǔ lù》、《 líng yān gōng chén、 qín fǔ shí bā xué shì、 shǐ chén》 děng chuán、 líng fán《 táng lù zhèng yào》、 nán zhuó《 táng cháo gāng lǐng tú》、 xuē fán《 táng shèng yùn tú》、 liú sù《 dà táng xīn yǔ》、 lǐ zhào《 guó shǐ bǔ》、 lín 'ēn《 bǔ guó shǐ》 děng shū， wú lǜ shù shí bǎi zhǒng， jiē《 jiù táng shū》 suǒ wú zhě”，“ jiē wǔ dài xiū《 táng shū》 shí suǒ wèi cháng jiàn zhě。” jù cǐ， gèng yòu rén rèn wéi：“《 xīn táng shū ? yì wén zhì》 suǒ zài， jiào《 jiù táng shū ? jīng jí zhì》 zēng duō kě jiàn。 cǐ jiē jìn xiū《 jiù táng shū》 shí suǒ wèi néng jiàn zhě yě。”
qí shí， shàng shù rèn shí， bù lùn shì zhào yì de liǎng duàn lùn shù， hái shì jīn rén de nà zhǒng shuō fǎ， dū shī yú shēn rù、 xì zhì de kǎo chá。） gèng yòu shèn zhě， yǐ qí《 jīng jí zhì》 méi yòu zhù lù de shǐ jí， biàn shì wǔ dài xiū shǐ shí wèi céng jiàn dào de shū。 qí shí， zhè xiē rèn shí dū quē fá shēn rù、 xì zhì de kǎo chá， bù zú yǐ shuō míng zhè bù táng shǐ de shǐ liào lái yuán。《 jiù táng shū · jīng jí zhì》 suǒ lù， yǐ wú jiǒng《 gǔ jīn shū lù》 wéi jù， nǎi“ kāi yuán shèng shí sì bù shū。 zhì yú tiān bǎo yǐ hòu de zhù shù， bìng bù shì wǔ dài hòu jìn shí méi yòu kàn dào， ér shì shǐ chén men bù dǎ suàn jiāng qí hùn zá dào“ kāi yuán shèng shí” de zhù lù zhī zhōng。 duì cǐ， hòu jìn shǐ guān shuō dé shí fēn qīng chǔ： tiān bǎo yǐ hòu， míng gōng gè zhù wén zhāng， rú zhě duō yòu zhuàn shù， huò jì lǐ fǎ zhī yán gé， huò cái guó shǐ zhī fán lüè， jiē zhāng bù lèi， qí tú shí fán。 chén yǐ hòu chū zhī shū， zài kāi yuán sì bù zhī wài， bù yù zá qí běn bù。 jīn jù suǒ wén， fù zhuàn rén děng chuán。 qí zhū gōng wén jí， yì jiàn běn chuán cǐ bìng bù lù。《 jiù táng shū》 juàn 46《 jīng jí zhì shàng》。
zhè lǐ tí dào xuán zōng tiān bǎo yǐ hòu de zhuàn shù yòu sān lèi， yī shì“ cái guó shǐ zhī fán lüè” zhě， èr shì“ jì lǐ fǎ zhī yán gé” zhě， sān shì“ zhū gōng wén jí”， zhǐ bù guò dū fàng zài běn rén de zhuànjì dāng zhōng jì shù bà liǎo。 yīn cǐ， fán shì《 jiù táng shū》 jì、 zhì、 chuán zhōng tí dào de zhuàn shù， yóu qí shì tiān bǎo yǐ hòu de zhuàn shù， dū yìng shì wéi hòu jìn zuǎn xiū zhè bù táng shǐ de shǐ liào lái yuán。
běn jì bù fēn， gāo zǔ zhì dài zōng， jī běn tuō tāi yú wú jīng、 wéi shù děng《 táng shū》 dì jì； dé zōng zhì wén zōng， dà tǐ wéi rào xiāng guān shí lù duō guǎ jiā jiǎn、 biān zuǎn 'ér chéng， yǔ qián bàn bù yǐ yòu xiàn chéng dì jì kě yǐ zhí jiē yǐn yòng de qíng kuàng bù jìn xiāng tóng； wǔ zōng yǐ xià， jī běn shàng cǎi yòng de shì jiǎ wěi《 táng nián bǔ yí lù》 65 juàn。《 jiù táng shū》 juàn yī bā xuān zōng jì“ shǐ chén yuē” de dì yī jù chēng，“ chén cháng wén lí lǎo yán dà zhōng gù shì”。 wǒ men zhī dào， táng xuān zōng shí lù zài táng dài méi yòu zuǎn chéng。 táng zhāo zōng shí， péi tíng yù“ cǎi xuān zōng cháo 'ěr wén mù dǔ， zhuàn chéng sān juàn， mù wéi《 dōng guān zòu jì》， nà yú shǐ guǎn。” jīn běn《 táng huì yào · xiū guó shǐ》 zhōng de zhè yī jìzǎi， zài zhěng bù《 jiù táng shū》 zhōng zhǐ zì bù jiàn， ér qiě lián péi tíng yù zhè gè rén yě wèi tí qǐ， hòu jìn shǐ guān sì wèi jiàn qí rén、 qí shū， zhè gè“ cháng wén lí lǎo yán dà zhōng gù shì” de“ chén” zhǐ néng shì jiǎ wěi liǎo。 yīn wéi hòu jìn shǐ guān zhōng， zhǐ yòu jiǎ wěi wéi zuǎn xiū táng shǐ、 bǔ jiù táng wǔ zōng yǐ xià“ quē lüè” ér“ sōu fǎng yí wén jí qí jiù chuán shuō”， zhuàn yòu《 táng nián bǔ yí lù》。 tóng yàng，《 jiù táng shū》 juàn yī jiǔ shàng yì zōng jì“ shǐ chén yuē” de dì yī jù， yě shì“ chén cháng jiē xián tōng qí lǎo， yán gōng huì huáng dì gù shì”。 zhè gèng zhèng míng，《 jiù táng shū》 wǔ zōng yǐ xià de dì jì shì cǎi zì jiǎ wěi zhī shū， bìng wú péi tíng yù《 dōng guān zòu jì》。
zhì de bù fēn， yòu yī gè yǐ wǎng dū wèi céng zhù yì de wèn tí。 zhè jiù shì： táng dài guān yú“ lǐ fǎ zhī yán gé” de jǐ bù zhù yào zhuàn shù，《 jiù táng shū · jīng jí zhì》 méi yòu zhù lù， hòu jìn shí què céng wéi cháo tíng zhòng shì guò。《 cè fǔ yuán guī》 juàn wǔ wǔ jiǔ、《 jiù wǔ dài shǐ》 juàn qī bā zhōng， dōuyòu yī duàn guān yú xiū《 dà jìn zhèng tǒng》 de jìzǎi。 hòu jìn gāo zǔ tiān fú sì nián（ 939）， jí zhào xiū táng shǐ de qián 'èr nián， zuǒ jiàn yì dà fū cáo guó zhēn shàng zòu yún：
qǐng yú nèi wài chén liáo zhī zhōng， zé xuǎn cái lüè zhī shì， jù《 táng liù diǎn》、 qián hòu《 huì yào》、《 lǐ gé xīn yí》、《 dà zhōng tǒng lèi》、 lǜ lìng gé shì děng， jīng xiáng zuǎn jí， bié wéi yī bù， shāng yì gǔ jīn， bǐ wú lòu lüè， mù zhī wéi《 dà jìn zhèng tǒng》， yòng zuò chéng guī。
qí shì suī wèi shī xíng， dàn shàng zòu zhōng tí dào de jǐ bù zhuàn shù hòu jìn shí xiǎn rán shàng cún。 chú liǎo《 lǐ gé xīn yí》 wài， qí yú dōukě yǐ zài《 jiù táng shū》 de jì、 zhì、 chuán zhǎo dào tā men de zuǎn xiū qíng kuàng hé nèi róng jiǎn jiè。 qián、 hòu《 huì yào》， jí sū shì xiōng dì《 huì yào》、 cuī xuàn jiān xiū《 xù huì yào》， wéi jīn běn《 táng huì yào》 de qián shēn。 zhè lèi yòu guān“ lǐ fǎ zhī yán gé” de zhuàn shù， wú yí shì《 jiù táng shū》 shí zhì de zhù yào qǔ cái zhī yuán。 rú guǒ fēn bié lái shuō， dà tǐ kě yǐ zuò rú xià gài kuò： lǐ yí zhì 7 juàn， zhù yào cǎi zì《 dà táng kāi yuán lǐ》、 wáng yàn wēi《 qū tái xīn lǐ》 hé wén zōng yǐ hòu de yī xiē lǐ yí zòu zhāng， ér biān zuǎn tǐ lì zé cān zhào liǎo《 tōng diǎn · lǐ diǎn》。 yīn lè zhì 4 juàn， zhì yī zhù yào yǐ jù qián、 hòu《 huì yào》， bìng cān zhào liǎo《 tōng diǎn · lè diǎn》； zhì 'èr zhù yào běn yú《 tōng diǎn》 juàn yī sì sì zhì yī sì liù gè piān， bìng cān zhào liǎo qián、 hòu《 huì yào》、 zhāo zōng shí de yòu guān zòu yì； zhì sān、 zhì sì wéi hòu jìn tài cháng sì suǒ bǎo cún huò sōu jí de“ zhū miào lè zhāng wǔ míng”， zhè shì xiū shǐ jìhuà zhōng zuò yòu guī dìng de。 lì zhì 3 juàn， yīngdāng běn yú wéi shù《 táng shū》， zhè kě cóng qí xù wén zhōng zhǎo dào xiàn suǒ， jí suǒ wèi“ dàn qǔ《 wù yín》、《 lín dé》、《 dà yǎn》 sān lì fǎ， yǐ bèi cǐ zhì”。 tiān wén zhì 2 juàn， dà bù fènnèi róng、 wén zì dū yǔ jīn běn《 táng huì yào》 juàn sì 'èr zhì sì sì de xiāng guān jìzǎi tóng， xiǎn rán cǎi zì qián、 hòu《 huì yào》； zhì xià“ zāi yì biān nián， zhì dé hòu”， bù shǎo jiàn yú gè dì jì， dāng cǎi zì sù zōng zhì wǔ zōng gè dì shí lù jí sī tiān tái yòu guān jìzǎi。 wǔháng zhì 1 juàn， yǐ qián、 hòu《 huì yào》 wéi zhù yào shǐ yuán， bìng cān qǔ gè dì shí lù、 yòu guān zòu shū。 dì lǐ zhì 4 juàn， piān fú zuì cháng， jí yòu kě néng shì cǎi zì wéi shù《 táng shū · dì lǐ zhì》， qǐ gāo zǔ， zhì dài zōng。 zhí guān zhì 3 juàn， zhì yī“ lù yǒng tài 'èr nián guān pǐn”， zhì 'èr、 zhì sān de xǔ duō wén zì zhí jiē lù zì《 táng liù diǎn》 jí hòu jìn shàng cún de《 gōng wèi lìng》、《 jūn fáng lìng》 děng； dé zōng shí de biàn gé， zhù yào lù yǐ dāng shí de zhào chì。 yú fú zhì 1 juàn， cǎi lù《 dà táng kāi yuán lǐ》 de tóng shí， yòu yǐ sū shì《 huì yào》 wéi lìng yī zhòng yào shǐ liào lái yuán。 jīng jí zhì 2 juàn， jié qǔ wú jiǒng《 gǔ jīn shū lù》 ér chéng。 shí huò zhì 2 juàn， wéi zuì chū zǒng tǐ guī huá zhōng suǒ wú， zài zuǎn xiū guò chéng zhōng duì táng dài shè huì jīng jì fā zhǎn zhú jiàn yòu jiào shēn rù de rèn shí， jiā zhī zuì hòu yī rèn jiān xiū liú xù zài hòu táng、 hòu jìn dū yǐ zǎixiàng pàn sān sī， zǒng guǎn yán tiě、 hù bù、 dù zhī， bì rán zhù yì táng dài zhōng hòu qī yǐ lái de qián gǔ、 huò wù， yīn 'ér zēng lì cǐ zhì。 jiù qí suǒ jì nèi róng 'ér yán， dài zōng zhì xuān zōng zhī shì xiáng yú xuán zōng hé xuán zōng yǐ qián。 dài zōng yǐ qián yǐ wéi shù《 táng shū · shí huò zhì》 wéi dǐ běn， ér dé zōng zhì xuān zōng jiān de zhù yào shǐ yuán zé shì qián、 hòu《 huì yào》。 xíng fǎ zhì 1 juàn， yǐ《 dà zhōng tǒng lèi》、 lǜ lìng gé shì wéi zhù yào shǐ liào lái yuán。 zǒng kuò qǐ lái shuō，《 jiù táng shū》“ shí yī zhì” jī běn bù shì cǎi yòng táng dài shí lù、 guó shǐ“ jiù běn”， ér shì yǐ“ jì lǐ fǎ zhī yán gé” de gè xiàng“ zhuān shǐ” wéi zhù yào shǐ liào lái yuán， rú《 dà táng kāi yuán lǐ》、《 táng liù diǎn》、《 tōng diǎn》、《 huì yào》、《 xù huì yào》、《 qū tái xīn lǐ》、《 dà zhōng tǒng lèi》 yǐ jí lǜ lìng gé shì děng。
lièzhuàn bù fēn， yǐ zhōng huá shū jú chū bǎn de diǎn xiào běn mù lù wéi jù， lì chuán zhě（ bāo kuò mù zhōng chū xiàn de fù chuán、 yòu mù wú chuán zhě）， chú qù chóngfù， gòng 1820 yú rén， zhōu biān zhèng quán 45 gè。
guān yú rén wù， dà zhì yòu sān zhǒng zuǎn jí bàn fǎ。 dì yī， wú jīng、 wéi shù《 táng shū》 zhōng yòu chuán zhě， hòu jìn shǐ guān dà dū yòng wéi zhù yào shǐ yuán， huò zhí jiē yí lù， huò lüè zuò biān pái。 dì 'èr， wéi shù《 táng shū》 yǐ hòu de rén wù， hòu jìn shǐ guān duō jù gè dì shí lù jìn xíng jiǎn cái。 yǐ hán yù《 shùn zōng shí lù》 wéi lì， zhōng yòu 7 rén zhuànjì， jí zhāng jiàn、 lìng hú huán、 zhāng wàn fú、 lù zhì、 yáng chéng、 wáng shū wén、 wáng pī、 wéi zhí yì chuán。 duì zhào《 jiù táng shū》 zhōng xiāng guān lièzhuàn， chú bù jì yán wài， zhǐ yòu qǔshě xiáng lüè hé wén zì fán jiǎn de chā yì， bìng wú guī mó、 xíng zhì fāng miàn de bù tóng。 yóu qí lìng hú huán、 zhāng wàn fú、 yáng chéng sān chuán， yǔ《 jiù táng shū》 sān rén zhuànjì， rú chū yī zhé。 lièzhuàn jiǎn cái shí lù， hái yòu yī zhǒng qíng kuàng， jí yǐ shí lù zhōng de jì shì bǔ xù dào xiāng guān rén wù chuán zhōng， rú《 yù hǎi · táng hé běi sān shòu jiàng chéng》 tiáo suǒ yǐn《 táng xiàn zōng shí lù》 140 yú zì， jīhū wán wán zhěng zhěng dì chū xiàn zài《 jiù táng shū · lú tǎn chuán》 zhōng。 dì sān， guó shǐ、 shí lù shī jì huò jì shù bù wán zhěng de rén wù， zé jiā chuán、 xíng zhuàng、 mù zhì、 wén jí， nǎi zhì zá shǐ、 xiǎo shuō， bù lùn《 jīng jí zhì》 shì fǒu zhù lù， fán wǔ zōng yǐ qián de zhù shù， dōukě néng shì hòu jìn shǐ guān de qǔ cái zhī yuán。
lièzhuàn zhōng de 45 gè zhōu biān zhèng quán， qǔ cái qíng kuàng yǔ rén wù chuán zhuànjì bù tóng。 gài kuò 'ér yán， bù zhǐ“ guó shǐ、 shí lù jiù běn”，《 tōng diǎn》、 qián hòu《 huì yào》、 jiǎ dān《 gǔ jīn jùn guó xiàn dào sì yí shù》 děng， dōushì qí zhòng yào shǐ liào lái yuán。
zǒng 'ér yán zhī，《 jiù táng shū》 de shǐ liào lái yuán wèn tí shì yī gè hěn zhí dé shēn rù tàn tǎo de wèn tí。 dàn shì， wǔ dài hòu jìn shǐ guān zài zuǎn xiū zhè bù táng shǐ shí， jué fēi jǐn jǐn xiàn yú táng dài de guó shǐ、 shí lù jiù běn， zhè shì bì xū qīng chǔ de。 yīngdāng shuō， dài zōng yǐ qián de jìzhuàn tǐ táng dài guó shǐ， dé zōng yǐ qián de biān nián tǐ táng shǐ， wǔ zōng yǐ qián de táng dài gè dì shí lù， xuān zōng yǐ qián de yòu guān“ lǐ fǎ yán gé” de gè zhǒng diǎn zhì， yǐ jí《 jiù táng shū》 zhōng tí dào de dà chén zòu yì、 zhū gōng wén jí， nǎi zhì zá shǐ、 xiǎo shuō， dōushì hòu jìn shǐ guān xiū shǐ shí de cǎi zhí duì xiàng。 cǐ wài， bù yào wàng jì de jiù shì《 táng nián bǔ yí lù》 liǎo。 zhì yú jiǎn cái shì fǒu qiàdàng， kǎo biàn shì fǒu jīng shěn， yòu shì lìng wài de yī gè wèn tí。 yóu yú xuān zōng yǐ hòu de yuán shǐ sù cái běn lái jiù duǎn quē， jìn guǎn jǐ jīng sōu qiú， réng rán bù zú。 suǒ yǐ， hòu jìn shǐ guān bù dé bù dà wéi gǎn tàn：“ xī hū jiǎn jí yí luò， jiù shì shí wú sān sì， yǔn mò huī hàn， yòu suǒ qiàn rán！”《 jiù táng shū》 juàn 18 xià《 xuān zōng jì》“ shǐ chén yuē”。
rán 'ér《 jiù táng shū》 jǐn liú chuán liǎo yī bǎi nián zuǒ yòu， jiù zāo dào liǎo 'è yùn。 cóng sòng rén zōng qìng lì nián jiān qǐ， běi sòng cháo tíng rèn wéi《 jiù táng shū》 wú zá bù jīng， lìng mìng sòng qí hé 'ōu yáng xiū biān zhuàn táng shū。 zhè bù táng shū zài 1060 nián（ sòng rén zōng jiā yòu wǔ nián） xiě chéng， kāi shǐ“ bù shū yú tiān xià”， cóng cǐ， shǔ míng liú xù suǒ biān de táng shū suì bù zài liú chuán。 zhí zhì míng cháo jiā jìng shí qī nián（ 1538 nián）， jīng lì liǎo sì bǎi qī shí bā nián kǎn kě mìng yùn de liú xù táng shū， cái yòu dé dào chóngxīn kān xíng。 hòu rén wéi qū bié zhè liǎng zhǒng táng shū， bǎ hòu jìn liú xù suǒ zhù chēng wéi《 jiù táng shū》， ér jiāng sòng qí děng hòu xiū de táng shū mìng míng wéi《 xīn táng shū》。《 xīn táng shū》 xíng shì hòu，《 jiù táng shū》 zài hěn cháng yī duàn shí jiān lǐ jīhū bèi rén men fèi qì。
yīn wéi《 xīn táng shū》 de zuò zhě sòng qí、 ōu yáng xiū， dōushì wén tán dà jiā， hòu rén yī bān yědōu yán xí tā men de kàn fǎ， duì《 jiù táng shū》 biǎn zé pō duō， míng mò gù yán wǔ píng zhī wéi“ pō bù fán wú”。 díquè， tā běn shēn yòu bù shǎo quē diǎn。 dàn píng xīn 'ér lùn， yīngdāng shuō《 jiù táng shū》 zài rú shí bǎo cún shǐ liào fāng miàn， yòu zhe tā jù dà de gōng láo。 zhè yī diǎn shì yīnggāi jǐyǔ chōng fēn kěn dìng de。
wèishénme zhè yàng shuō ní？ shǒu xiān shì zài《 jiù táng shū》 lǐ， bǎo cún liǎo táng cháo de dì yī shǒu shǐ liào。 táng cháo sān bǎi nián lì shǐ zhōng， lǚ jīng zhàn luàn， yuán shǐ shǐ liào jīng guò jǐ cì dà de hào jié， yóu qí shì 'ān shǐ zhī luàn hé táng mò jūn fá hùn zhàn， zhì shǐ“ xiàng shí yí jí， chǐ jiǎn wú cún”。 xìng 'ér yòu sù zōng shí wéi shù biān zuǎn de guó shǐ， dào hòu jìn shí， biàn chéng wéi xiū zhuàn táng shǐ de zhù yào yǐ jù， sù zōng yǐ hòu， shǐ liào liú cún gèng shǎo。 tè bié shì táng wǔ zōng yǐ hòu de xuān、 yì、 xī、 zhāo、 āi wǔ dài， lián“ shí lù” yědōu méi yòu cún xià， zhǐ yīn yòu zhāng zhāo yuǎn hé jiǎ wěi děng rén zài“ sāngluàn zhī jì”， zá cǎi gè jiā chuán wén hé xiǎo shuō biān chū de《 táng nián bǔ lù》 hé《 táng mò sān cháo wén jiàn lù》 zhū shū， shǐ shǐ shí lüè yòu suǒ bǔ。 biān zhuàn《 jiù táng shū》 shí lí táng wáng jǐn sān shí duō nián， xǔ duō shǐ liào zhí jiē cóng táng rén dé lái。《 jiù táng shū》 shǐ zhè xiē nán dé de shǐ liào bǎo cún liǎo xià lái。 zhè shì tā de yī dà hǎo chù。 lì rú mǒu xiē chuán lǐ de“ jīn shàng jiàn zuò”、“ shàng jí wèi”、“ shàng chū sì wèi” děng yǔ jù， biàn míng xiǎn shì cóng dāng shí guó shǐ hé shí lù zhí lù xià lái de hén jì。 wéi qí zhí lù dāng shí rén de jì lù， shǐ liào jià zhí jiù yóu qí kě guì。 yòu xiē lièzhuàn， hái cǎi yòng liǎo táng cháo dāng shí rén xiě de“ xíng zhuàng”、“ jiā chuán”。 zhè xiē jiā chuán， cháng cháng shì táng dài de míng jiā suǒ shū， bù jǐn rú shí bǎo liú liǎo shǐ liào， ér qiě zài wén bǐ shàng yě hěn yòu tè sè。 zhào yì《 niàn 'èr shǐ zhá jì》 píng lùn shuō，《 jiù táng shū》 zhōng de《 fēng cháng qīng chuán》，“ yù bó bēi liáng”，“ qiānzǎi xià yóu yòu shēng qì”； péi jì suǒ xiě de《 guō zǐ yí chuán》，“ shǒu wěi zhěng jié， wú yī niàng cí， yīn cǐ kě zhī táng shǐ guān zhī lǎo yú wén xué yě”。《 jiù táng shū》 de jìzhuàn lǐ， hái dà duàn dà duàn dì yǐn lù táng cháo jūn chén de zhào lìng、 shǒu zhá、 zòu zhāng， zhè xiē yuán shǐ zī liào hòu lái yòu de yǐ dàng rán wú cún， què lài《 jiù táng shū》 de shōu lù 'ér dé yǐ bǎo liú。 zhèng yóu yú《 jiù táng shū》 yòu shàng shù zhè xiē cháng chù， sī mǎ guāng děng zài xiū《 zī zhì tōng jiàn》 shí， suí táng bù fēn biàn dà liàng cǎi yòng liǎo qí zhōng de cái liào。 lìng yī fāng miàn， táng cháo shì wǒ guó yī gè qiáng shèng de cháo dài， duō mín zú tǒng yī guó jiā yòu suǒ fā zhǎn。 zài《 jiù táng shū》 lǐ jì lù liǎo dà liàng de wǒ guó shǎo shù mín zú de shǐ liào， yǐ jí tā men hé zhōng yuán de táng wáng cháo xiāng hù jiāo wǎng de qīn mì guān xì。 bǐ rú， wén chéng gōng zhù hé sōng zàn gān bù hūn yīn de jì shí， jīn chéng gōng zhù rù cáng de shǐ jì，， yǐ jí tū jué、 huí gē、 tǔbō、 qì dān děng běi fāng、 xī běi、 dōng běi、 xī nán xǔ duō mín zú de lì shǐ jì lù， dōuzài《 jiù táng shū》 lǐ yòu jiào duō de jìzǎi。 zài táng cháo hé lín guó rì běn、 cháo xiān、 yìn dù de guān xì shǐ fāng miàn，《 jiù táng shū》 jìzǎi yě jiào wéi xiáng xì。 qí fènliàng bǐ qǐ bié de tóng lèi zhèng shǐ lái yào duō dé duō， shǐ shí yě jiào kě kào。
《 jiù táng shū》 zài yán jiū wǒ guó tǔ dì zhì dù、 fù shuì zhì dù děng fāng miàn。 yě shì yī bù shí fēn zhòng yào de shǐ shū。 guān yú táng cháo de jūn tián zhì、 zū yōng tiáozhì hé liǎng shuì fǎ， dōuyòu bǐ jiào xiáng shí de jìzǎi， gěi hòu rén de yán jiū tí gōng liǎo fāng biàn de tiáo jiàn。 yóu wéi kě guì de， shì《 jiù táng shū》 de zhì lǐ， bǎo cún liǎo nèi róng xiāng dāng fēng fù de wǒ guó kē jì shǐ de zī liào。 zài《 lì zhì》 hé《 tiān wén zhì》 lǐ， yòu zhù míng tiān wén lì fǎ jiā lǐ chún fēng hé sēng yīháng zhì dìng de《 lín dé lì》 hé《 dà yǎn lì》 de bǐ jiào wán zhěng de nèi róng。《 wǔháng zhì》 yī juàn， liè jǔ gè dì bù tóng de zì rán zāi hài， qí zhōng hái yòu bù shǎo fǎn yìng mín shēng kùn kǔ、 gōng shāng yè zhuàng kuàng hé guó nèi wài jiāo tōng fāng miàn de zī liào。《 dì lǐ zhì》 sì juàn， jìzǎi liǎo quán guó biān fáng zhèn shù de fēn bù hé bīng mǎ rén shù， bìng yǐ tiān bǎo shí yīzǎi（ 752） jiāng yù wéi zhǔn， fēn dào xù shù liǎo gè dì zhōu xiàn shè zhì hé hù kǒu děng qíng kuàng。《 zhí guān zhì》 sān juàn， bù shǎo wén zì shì zhào chāo《 táng liù diǎn》， bìng jìzǎi liǎo dài zōng yǒng tài 'èr nián（ 766） shí guān pǐn de biàn gé。《 yú fú zhì》 yī juàn， jìzǎi táng dài dì、 hòu、 wáng、 fēi yǐ jí bǎi guān 'àn pǐn jí guī dìng de chē yú、 yī guān、 fú shì zhì dù， yòng yǐ qū bié guì jiàn shì shù， shì fēng jiàn děng jí zhì dù de tǐ xiàn。《 jīng jí zhì》 èr juàn， yǐ kāi yuán shèng shì wéi zhǔn， jì lù liǎo jīng、 shǐ、 zǐ、 jí sì bù de cún shū。 zhì xù hái 'ě yào xù shù liǎo 'ān shǐ zhī luàn hòu zhí zhì hòu liáng qiān luò qī jiān guó jiā shū jí de cán sǔn qíng kuàng。《 shí huò zhì》 èr juàn， bǐ jiào jí zhōng dì jìzǎi liǎo táng dài tián zhì、 fù yì、 qián bì、 yán fǎ、 cáo yùn、 cāng kù nǎi zhì zá shuì、 què gū děng yòu guān jīng jì shǐ zī liào。《 xíng fǎ zhì》 yī juàn， jìzǎi liǎo táng dài fǎ diǎn lǜ、 lìng、 gé、 shì（ jiàn lǜ lìng gé shì） de zhì dìng guò chéng， bìng yòu guān yú zhí xíng qíng kuàng de gài lüè xù shù。 zǒng de shuō lái，《 jiù táng shū》 zhū zhì jí zhōng liǎo bù shǎo yòu jià zhí de lì shǐ zī liào， dàn yě cún zài zhe cuò 'é hé zhòng dà yí lòu。
zài《 jiǎ dān chuán》 lǐ jì lù liǎo tā suǒ zhù zuò de《 lǒng yòu shān nán tú》 hé《 hǎi nèi huá yí tú》 děng dì lǐ xué shàng jí wéi zhēn guì de zī liào， zhè shì zhōng wài dì lǐ xué jiā yán jiū gǔ dì lǐ xué de nán dé de jì lù。 dàn《 jiù táng shū》 de quē diǎn yě hěn míng xiǎn。 yīn wéi tā chū zì luàn shì， yòu chū zì zhòng shǒu， chéng shū xùn sù， yīn cǐ bù miǎn yòu xiē cū shuài。 yòu shí zhuǎn chāo de hén jì yě hěn míng xiǎn， shèn zhì yī jiàn gōng wén， zài jì hé chuán lǐ tóng shí chāo jìn， zào chéng liǎo bù yīngyǒu de wú zá。 yīn wéi biān shǐ duì wǔ de bù wěn dìng yǐ jí hù bù tōng qì， jìng zhì chū xiàn mǒu xiē rén wù tóng shí bìng liè liǎng chuán de qíng kuàng， rú《 yáng cháo shèng chuán》 jiù tóng shí liè zài juàn yī bǎi 'èr shí 'èr hé juàn yī bǎi sì shí sì liǎng chù；《 wáng qiú lǐ chuán》 hé《 qiū shén jì chuán》 yě yòu lèi sì qíng kuàng。 nán guài běi sòng chū nián yòu rén yào fǒu dìng， yóu sòng、 ōu zhū míng jiā lìng xiě yī bù。 dàn ruò yóu cǐ bǎ zhè bù shū quán pán fǒu dìng， shèn zhì gé chū zhèng shǐ zhī liè， yě shì bù gōng píng de。 lì shǐ bì jìng yǐ jǐyǔ《 jiù táng shū》 kǎn kě de mìng yùn， shǐ tā wú duān chén méi liǎo yuē wǔ bǎi nián。
zài běi sòng biān zhuàn de《 xīn táng shū》 wèn shì yǐ hòu，《 táng shū》 shǐ yòu xīn jiù zhī fēn。《 xīn táng shū》 tōng xíng， gāi shū shòu dào lěng yù。 nán sòng chū nián kè yìn zhī hòu jiǔ wú yìn běn。 míng dài zhōng yè， yòu rén zài wú zhōng zhāng、 wáng liǎng jiā fēn bié huò dé sòng bǎn《 táng shū》 de liè chuán hé jì zhì。 jiā jìng shí qī nián（ 1538）， yú yáo wén rén quán děng zhòng kè《 jiù táng shū》， dàn chuán bù bù guǎng。 qīng qián lóng shí，《 jiù táng shū》 shǐ fù kè chóngyìn yú shì。 yóu yú cháng qī méi yòu yìn běn， shū zhōng cún zài bù shǎo cán quē hé xiāng hù qí yì zhī chù。 qīng rén luó tǔ lín děng zhuàn《 jiù táng shū jiàokān jì》 liù shí liù juàn， kě gōng cān kàn。 bǎi nà běn《 jiù táng shū》 shì yòng nán sòng shào xīng kān běn cán cún de liù shí qī juàn， pèi yǐ wén rén quán běn yǐng yìn de， yě shì mù qián zuì hǎo de bǎn běn。 zhōng huá shū jú 1975 nián chū bǎn de jiàodiǎn běn xiàn zài bǐ jiào tōng xíng。
bǔ： qí tā kǎo dìng zhù zuò yī lǎn
jiù táng shū jiàokān jì qīng · luó shì lín děng xiào
jiù táng shū yí yì qīng · zhāng dào zhù
jiù táng shū yì wén qīng · cén jiàn gōng biān