《 huái nán zǐ》 yòu míng《 huái nán hóng liè》， shì xī hàn zōng shì huái nán wáng liú 'ān zhāo zhì bīn kè， zài tā zhù chí xià biān xiě de。 jù《 hàn shū · yì wén zhì》 yún： 「 huái nán nèi 'èr shí yī piān， wài sān shí sān piān 」， yán shī gǔ zhù yuē：「 nèi piān lùn dào， wài piān zá shuō」， xiàn jīn suǒ cún de yòu 'èr shí yī piān， dà gài dōushì yuán shuō de nèi piān suǒ yí。 jù gāo yòu xù yán，「 hóng」 shì guǎng dà de yì sī，「 liè」 shì guāng míng de yì sī。 zuò zhě rèn wéi cǐ shū bāo kuò liǎo guǎng dà 'ér guāng míng de tōng lǐ。 quán shū nèi róng páng zá， tā jiāng dào、 yīn yáng、 mò、 fǎ hé yī bù fēn rú jiā sī xiǎng róu hé qǐ lái， dàn zhù yào de zōng zhǐ qīng xiàng yú dào jiā。《 hàn shū · yì wén zhì》 zé jiāng tā liè rù zá jiā。
【《 huái nán zǐ》 de zuò zhě】
xī hàn chū nián yóu huái nán wáng liú 'ān（ qián 179 héng qián 121 nián， hàn gāo zǔ liú bāng zhī sūn lì wáng liú cháng zhī zǐ , jí hàn wǔ dì liú chè de shū fù。） jí mén kè lǐ shàng、 sū fēi、 wǔ bèi děng gòng tóng biān zhù。
cǐ shū zhuàn zhù yú jǐng dì yīzhāo de hòu qī， ér yú hàn wǔ dì liú chè jí wèi zhī chū de jiàn yuán 'èr nián jìn xiàn yú cháo tíng。
huái nán wáng liú 'ān shì dāng shí huáng shì guì zú zhōng xué shù xiū yǎng jiào wéi shēn hòu de rén， tā zhāo zhì bīn kè fāng shù zhī shì shù qiān rén zhù shū lì shuō， “ zuò《 nèi piān》 èr shí yī piān，《 wài shū》 shèn zhòng， yòu wéi《 zhōng piān》 bā juàn， yán shén xiān huáng bái zhī shù， yì 'èr shí yú wàn yán ”（《 hàn shū · huái nán lì wáng liú cháng chuán》）。 rán 'ér zhè bù shè jí fàn wéi shí fēn guǎng fàn de wén huà jù zhù， liú chuán xià lái de zhǐ yòu《 nèi shū》 èr shí yī piān， yě jiù shì xiàn zài wǒ men kàn dào de《 huái nán zǐ》。
liú 'ān yòu xīn zài tiān xià yī dàn fā shēng biàn luàn shí qǔ dé zhèng zhì zhù dòng， jī jí zhì zuò zhàn zhēng zhuāng bèi， jí jù jīn qián， huì lù hàn wáng cháo de dì fāng shí lì pài。 yòu rì yè yán jiū jūn shì dì tú， àn zhōng jìn xíng zuò zhàn bù shǔ。 huái nán guó guì zú wéi fǎ de shì jiàn zhú jiàn yòu suǒ bài lù， zài cháo tíng yú yǐ zhuī chá shí， liú 'ān zhōng yú fā qǐ pàn luàn。 rán 'ér pàn luàn xùn sù bèi hàn wáng cháo chéng gōng píng dìng。 liú 'ān bèi pàn dìng“ dà nì bù dào， móu fǎn” zuì， zì shā。 huái nán guó bèi fèi chú。 hàn wǔ dì zài zhè lǐ shè lì liǎo jiǔ jiāng jùn。
【《 huái nán zǐ》 de nèi róng】
《 hàn shū · yì wén zhì》 zhù lù nèi 'èr shí yī piān， wài sān shí sān piān， nèi piān lùn dào， wài piān zá shuō。 jīn cún nèi 'èr shí yī piān。 yǐ dào jiā sī xiǎng wéi zhù， róu hé liǎo rú fǎ yīn yáng děng jiā， yī bān liè《 huái nán zǐ》 wéi zá jiā。 shí jì shàng， gāi shū shì yǐ dào jiā sī xiǎng wéi zhǐ dǎo， xī shōu zhū zǐ bǎi jiā xué shuō， róng huì guàn tōng 'ér chéng， shì zhàn guó zhì hàn chū huáng lǎo zhī xué lǐ lùn tǐ xì de dài biǎo zuò。《 huái nán zǐ》 zài chǎn míng zhé lǐ shí， bàng shè qí wù yì lèi、 guǐ shén líng guài， bǎo cún liǎo yī bù fēn shén huà cái liào， xiàng“ nǚ wā bǔ tiān”、“ hòu yì shè rì”、“ gòng gōng nù chù bù zhōu shān” děng gǔ dài shén huà， zhù yào kào běn shū dé yǐ liú chuán。
【《 huái nán zǐ》 mù lù】
· juàn yī yuán dào xùn · juàn 'èr chù zhēn xùn
· juàn sān tiān wén xùn · juàn sì zhuì xíng xùn
· juàn wǔ shí zé xùn · juàn liù lǎn míng xùn
· juàn qī jīng shén xùn · juàn bā běn jīng xùn
· juàn jiǔ zhù shù xùn · juàn shí miù chēng xùn
· juàn shí yī qí sú xùn · juàn shí 'èr dào yìng xùn
· juàn shí sān fàn lùn xùn · juàn shí sì quán yán xùn
· juàn shí wǔ bīng lüè xùn · juàn shí liù shuō shān xùn
· juàn shí qī shuō lín xùn · juàn shí bā rén jiān xùn
· juàn shí jiǔ xiū wù xùn · juàn 'èr shí tài zú xùn
· juàn 'èr shí yī yào lüè
【 duì hòu rén de yǐng xiǎng】
hòu rén dú cǐ shū， wú bù yǐ wèicǐ shū zhǐ shì yī bù yì zài qiú xiān fǎng dào bó cǎi huáng lǎo yán de dào jiā zhī shū 'ér yǐ。 ér huáng lǎo dào zé wéi hàn chū wén jǐng yǐ lái suǒ zūn zhī guān xué。 shū bù zhī， cǐ shū nǎi shì jiàn yuán chū nián jiān jī liè zhèng zhì dǒu zhēng hé yì shí xíng tài biàn lùn de chǎn wù。
lǐ miàn de sài wēng shī mǎ zhé xué , wén míng gǔ jīn , wú wéi 'ér wú bùwèi。
【《 huái nán zǐ》 de sī xiǎng jí tè diǎn】
《 huái nán zǐ》 shì xī hàn chū nián huái nán wáng liú 'ān zhāo jí mén kè， yú hàn jǐng dì、 hàn wǔ dì zhī jiāo shí zhuàn xiě de yī bù lùn wén jí。 liú 'ān ( gōng yuán qián 179 nián yī qián 122 nián ) shì hàn gāo zǔ liú bāng de shǎo yú huái nán lì wáng liú cháng zhī zǐ。 huái nán lì wáng yīn“ móu qǔ” huò zuì， liú tú tú zhōng jué shí 'ér sǐ， hòu huái nán lì wáng de fēng dì bèi yī fēn wéi sān， liú 'ān bèi cè fēng wéi huái nán wáng。 liú 'ān céng luó zhì bīn kè shù gànrén， nèi zhōng bù fá shuò xué zhī shì， gòng tóng biān dìng《 huái nán zǐ》 yī shū。 gāi shū gòng 21 piān， zuì hòu yī piān míng《 yào lüè》， shì quán shū de xù yán。 cóng《 yào lüè》 kàn， quán shū xiě zuò yòu tǒng yī de jìhuà hé 'ān pái。 dàn cóng nèi róng kàn， bìng wèi wán quán tǒng yī。《 hàn shū · yì wén zhì》 bǎ tā liè rù“ zá jiā” shì yòu dào lǐ de。 shū zhōng nèi róng， chú dào jiā sī xiǎng wài， hái jiān shōu liǎo rú jiā、 fǎ jiā、 yīn yáng jiā zhī yán。 fàn wén lán xiān shēng shuō：“《 huái nán zǐ》 suī yǐ dào wéi guī， dàn zá cǎi zhòng jiā”， réng biǎo xiàn chū yī dìng de róng hé qīng xiàng。”
( yī )《 huái nán zǐ》 yǔ xiān qín dào jiā sī xiǎng
zài yǔ zhòu guān běn tǐ lùn fāng miàn，《 huái nán zǐ》 jì chéng liǎo xiān qín dào jiā de sī xiǎng， bìng jiā yǐ wéi wù zhù yì gǎi zào。 gāi shū《 tiān wén xùn》 shuō：“ dào shǐ yú xū kuò”、“ dào shǐ yú yī”， rèn wéi zài tiān dì wèi xíng zhī qián， zhěng gè yǔ zhòu shì gè hún rán yī tǐ、 méi yòu dìng xíng de“ xū kuò”， shì gè hún hán wèi fēn de“ yī”。《 yuán dào xùn》 shuō：“ suǒ wèi wú xíng zhě， yī zhī wèi yě； suǒ wèi yī zhě， wú pǐ hé yú tiān xià zhě yě。 zhuó rán dú lì， kuài rán dú chù， shàng tōng jiǔ tiān， xià guàn jiǔ yě， yuán bù zhōng guī， fāng bù zhōng jǔ， dà hún 'ér rú yī。” jù shàng kě yǐ zhè yàng fēn xī：“ dào” shì“ xū kuò” zhī dào， shì“ yī” zhī dào， guī gēn jié dǐ， shì wù zhī dào。 zhè jiù bǎ xiān qín dào jiā“ dào shēng wù” de guān diǎn， gǎi zào wéi“ wù yòu dào” de guān diǎn， zhè shì míng què de wéi wù zhù yì。 zài yǔ zhòu shēng chéng lùn fāng miàn， gāi shū《 tiān wén xùn》 zhǐ chū：“ dào shǐ yú yī， yī 'ér bù shēng， gù fēn 'ér yīn yáng。 yīn yáng hé hé 'ér wàn wù shēng， gù yuē： yī shēng 'èr， èr shēng sān， sān shēng wàn wù。” bìng rèn wéi： yǔ zhòu zhī qì“ qīng yáng zhě bó mí 'ér wéi tiān， zhòng zhuó zhě níng zhì 'ér wéi dì”， yáng wéi rì， yīn wéi yuè， yīn yáng fēn huà wéi sì tǐ， zhè shì míng què de yǔ zhòu gòu chéng lùn， zài jìn dài kē xué chū xiàn yǐ qián， jīhū chéng wéi gǔ dài wéi wù zhù yì gōng rèn de dìng lùn。
《 huái nán zǐ》 hái duì xiān qín dào jiā“ wú wéi 'ér zhì” de guān diǎn jìn xíng jī jí de gǎi zào hé tán shì， míng què zhǐ chū： wú wéi， bù shì wú suǒ zuò wéi， ér shì yīn shì lì dǎo de zhù dòng xíng wéi。《 xiū wù xùn》 zhōng pī píng liǎo“ wú wéi zhě， jì rán wú shēng， mò rán bù dòng， yǐn zhī bù lái， tuī zhī bù wǎng” de xiāo jí wú wéi lùn， zhǐ chū： lì shǐ shàng gōng rèn de“ xiān shèng” dōushì jī jí yòu wéi de， rú shén nóng shì jiào mín“ bōzhòng wǔ gǔ”， fā míng yī yào，“ yī rì 'ér yù qī shí dú”； yáo jī jí cóng shì zhèng zhì guǎn lǐ yǔ shè huì jiào huà，“ xī jiào wò mín， dōng zhì hēi chǐ、 běi fǔ yōu jùn， nán dào jiāo zhǐ， fàng dōu yú chóng shān， cuàn sān miáo yú sān wēi， liú gòng gōng yú yōu zhōu， jí jīng yú yǔ shān”； shùn“ pìdì shù gǔ， nán zhēng sān miáo， dào sǐ cāng wú”； yǔ xiū fēng zhà yǔ，“ jué jiāng shū hé， záo lóng mén， bì yī kuò”； tānɡ sù xīng yè mèi。 qín yú zhèng wù。 zhè xiē gǔ shèng xiān wáng， yī shēng zhì lì yú xīng lì chú hài， lǚ jiàn qí gōng，“ shèng rén yōu mín rú cǐ qí míng yě， ér chēng yǐ ‘ wú wéi '， qǐ bù bèi zāi！” cǐ kě zhī：“ tiān zǐ yǐ xià， zhì yú shù rén， sì zhī bù dòng， sī lǜ bù yòng， shì zhì qiú chéng zhě， wèi zhī yù yě！” gāi piān gěi“ wú wéi” yǐ yī zhǒng zhèng què de jiě shì， tā shuō， lǎo zǐ de wú wéi jué bù shì wú suǒ zuò wéi， ér shì yīn shì lì dǎo：“ fū dì shì， shuǐ dōng liú， rén bì shì yān， rán hòu shuǐlǎo dé gǔ xíng； hé jià chūn shēng， rén bì jiā gōng yān， gù wǔ gǔ dé suì cháng。‘ tīng qí zì liú， dé： zhī qí zì shēng， zé jīng、 yǔ zhī gōng bù lì， ér hòu jì zhī zhì bù yòng yě。” zhè shì《 huái nán zǐ》 guān yú kè guān guī lǜ xìng yǔ zhù guān néng dòng xìng guān xì de zhèng què shuō míng， bǎ xiān qín dào jiā sī xiǎng dà dà shēng huá liǎo。
shùn biàn zhǐ chū，《 huái nán zǐ》 yǔ hàn chū huáng lǎo xué pài yě yòu mìqiè de guān xì。 hàn chū jiǎ： tuō huáng dì yǐ wéi shū míng de zhù zuò shèn duō， dà dū shī chuán。 mǎ wáng duī hàn mù chū tǔ de bó shū； zhōng jiù yòu《 dào yuán》、《 jīng fǎ》、《 chēng》、《 shí liù jīng》 sì piān gǔ yì shū。《 huái nán zǐ》 yǔ zhè sì piān huáng lǎo bó shū yòu yī dìng de guān lián。《 yuán dào xùn》 yǔ《 dào yuán》 dōushì lùn“ dào” zhuān piān， yán cí jí wéi yī zhì。 cǐ wài qí tā xiāng hù fǎng fó zhī chù yě hěn duō。 rú《 cóng jiān xùn》：“ huò fú tóng mén”，《 jīng fǎ》：“ huò fú tóng dào”；《 yuán dào xùn》：“ wàn wù zhī zǒng， jiē yuè yī kǒng”，《 shí liù jīng》：“ wàn wù zhī duō， jiē yuè yī kōng "；《 quán yán xùn》：“ shèng rén bùwèi shǐ， bù zhuān jǐ， xún tiān lǐ， bù yù móu， bù qì shí， yǔ tiān wéi qī， bù qiú dé， bù cí fú， yīn tiān zhī zé”，《 chēng》：“ shèng rén bùwèi shǐ， bù zhuān jǐ， bù yù móu， bùwèi dé， bù cí fú， yīn tiān zhī zé。” rú cǐ děng děng， bù shèng méi jǔ。 zhè yě kě yǐ cóng yī gè cè miàn kàn chū。《 huái nán zǐ》 jí qǔ dào jiā sī xiǎng yíng yǎng de bǐ zhòng jiào dà。
( èr )《 huái nán zǐ》 yǔ xiān qín rú jiā sī xiǎng
shǒu xiān，《 huái nán zǐ》 jì chéng bìng fā huī liǎo xiān qín rú jiā“ rén zhě 'ài rén” de yuán shǐ rén dào sī xiǎng。《 zhù shù xùn》 shuō：“ guó zhī suǒ yǐ cún zhě， rén yì shì yě。” yòu shuō：“ biàn zhī wàn wù 'ér bù zhī rén dào， bù kě wèi zhì； biàn 'ài qún shēng 'ér bù 'ài rén lèi， bù kě wèi rén。 rén zhě 'ài qí lèi yě， zhì zhě bù kě huò yě。” zhè yī guān niàn shì lái zì xiān qín rú jiā 'ér yòu gāo yú xiān qín rú jiā de， tè bié shì《 huái nán zǐ》 duì“ rén dào”、“ rén lèi” gài niàn de shǐ yòng， zài zhōng guó wén huà shǐ shàng shì yòu zhòng yào jià zhí de。《 huái nán zǐ》 yě zhù zhāng yǐ mín wéi běn。《 bǎ lùn xùn》 shuō：“ zhì guó yòu cháng， ér lì mín wéi běn。”《 zhù shù xùn》 shuō：“ shí zhě， mín zhī běn yě； mín zhě， guó zhī běn yě； guó zhě， jūn zhī běn yě。” zài cǐ jī chǔ shàng，《 tài zú xùn》 tí chū yǐ rén yì zhì guó：“ suǒ wèi rén zhě， ài rén yě； suǒ wèi zhī zhě， zhī rén yě， ài rén zé wú nüè xíng yǐ。 zhī rén zé wú dí zhèng yǐ。 zhì yóu wén lǐ， zé wú bèi miù zhī shì yǐ。 xíng bù qīn làn， zé wú bào nüè zhī xíng yǐ。” zhè kě yǐ shì wéi kǒng mèng“ dé zhèng”、“ rén zhèng” xué shuō de jìn yī bù hóng yáng。《 huái nán zǐ》 zhù zhāng rén xìng běn shàn。《 tài zú xùn》 rèn wéi“ rén zhī xìng yòu rén yì zhī zī”， zhè shì duì mèng zǐ sī xiǎng de jì chéng。 bù guò bù wán quán rèn tóng mèng zǐ，《 huái nán zǐ》 qiáng diào“ rén yì zhī zī” bì xū yǔ hòu tiān jiào yù xiāng jié hé， cái néng zhēn yú wán měi：“ gù wú qí xìng， bù kě jiào xùn； yòu qí xìng wú qí yǎng， bù néng zūn dào。 jiǎn zhī xìng wéi sī， rán fēi dé 'èr nǚ zhǔ yǐ rè tānɡ ér chōu qí tǒng jì， zé bù néng chéng sī； luǎn zhī huà wéi chú， fēi 'ǒu nuǎn fù fú lěi rì jī jiǔ， zé bù néng wéi chú。 rén zhī xìng yòu rén yì zhī zī， fēi shèng rén wéi zhī fǎ dù 'ér jiào dǎo zhī， zé bù kě shǐ xiàng fāng。” jí shì shuō， shàn xìng shì nèi zài gēn jù， jiào yù shì hòu tiān tiáo jiàn， zhǐ yòu liǎng zhě jié hé cái néng chéng rén zhī shàn， zhè xiǎn rán yǔ mèng zǐ piān zhòng yú fǎn běn nèi qiú yòu suǒ bù tóng。 zhì yú bǎ wài bù tiáo jiàn guī jié wéi“ shèng rén zhī jiào” de guān diǎn、 shì gǔ dài zhé xué zài shè huì lì shǐ guān fāng miàn de gòng tóng quē diǎn。
( sān )《 huái nán zǐ》 yǔ xiān qín fǎ jiā sī xiǎng
《 huái nán zǐ》 jì chéng、 fā huī liǎo shāng yàng、 hán fēi de lì shǐ jìn huà guān niàn， tí chū： shè huì shēng huó shì biàn qiān de， fǎ lìng zhì dù yě yìng dāng suí shí dài biàn qiān 'ér gēnggǎi， jí lìng shì“ xiān wáng zhī zhì， bù yí zé fèi zhī”。《 jì lùn xùn》 shuō：“ shèng rén zhì lǐyuè 'ér bù zhì yú lǐyuè。 zhì guó yòu cháng， ér lì mín wéi běn。 zhèng jiào yòu jīng， ér lìng xíng wéi shàng， gǒu lì mín zhù，。 bù bì fǎ gǔ； gǒu zhōu yú shì， bù bì xún jiù。” yòu shuō：“ fǎ yǔ shí biàn， lǐ yǔ sú huà。 yī fú qì xiè， gè biàn qí yòng。 fǎ dù zhì lìng， gè yīn qí yí。 gù biàn gǔ wèi kě fēi， ér xún sú wèi zú shì yě。” zhè xiē yán lùn， cóng sī xiǎng guān diǎn dào jù tǐ yán cí， yǔ shāng、 hán shì yī mài guàn tōng de。 cóng dāng shí shè huì xiàn shí kàn，“ hàn chéng qín zhì”， wèi jiā chè dǐ gǎi zào。 jǐng、 wǔ zhī jiāo， hàn wáng cháo de jīng jì yǐ jīng huī fù， kè guān shàng xū yào jiàn lì yī tào xīn de zhì dù， dāng rán zhè tào zhì dù jué bù wán quán děng tóng yú shāng、 hán suǒ gǔ chuī de zhì dù， dàn shì fǎ jiā gēngfǎ gǎi zhì de sī xiǎng yuán zé， réng shì jù yòu xiàn shí yì yì de。 kě guì de shì，《 huái nán zǐ》 rèn wéi fǎ lìng zhì dù de zhì dìng， yìng shì hū rén qún zhī xū yào， yìng kǎo lǜ dà shì suǒ qū、 rén xīn suǒ xiàng。《 zhù shù xùn》 shuō：“ fǎ shēng yú yì， yì shēng yú zhòng shì， zhòng shì hé yú rén xīn， cǐ zhì zhī yào yě。” zhè xiǎn rán shì bǐ xiān qín fǎ jiā gèng jìn bù de guān diǎn， qí suǒ yǐ rú cǐ， yě shì rú fǎ róng hé de jiēguǒ。
《 huái nán zǐ》 yǔ《 lǚ shì chūn qiū》 yòu méi yòu guān xì ? cóng yuán zhù kàn，《 huái nán zǐ》 wú yī zì tí dào《 lǚ shì chūn qiū》， zhè kě néng yǔ hàn chū fǎn qín qì fēn yòu guān。 dàn shì shí shàng， zhèng shì《 lǚ shì chūn qiū》 jǐyǔ《 huái nán zǐ》 yǐ zuì dà hé zuì zhí jiē de yǐng xiǎng。 liǎng běn shū dōushì yóu shàng céng guì zú qīn zì zhù chí， zhāo lǎn zhòng duō xué zhě jí tǐ xiě chéng de。 chéng shū de chéng xù dōushì xiān nǐ dìng jìhuà， cì fēn tóu zhuàn xiě， zuì hòu zōng hé biān zuǎn。 shū de jié gòu tǒng yī， piān mù guī zhěng， lǐ shì xiāng lián， yán cí jīng shěn。 liǎng shū dōushì zǒng jié xiān qín gè jiā xué shuō， bó cǎi zhòng jiā zhī cháng， xíng chéng yī gè zōng hé xìng de、 néng guàn tōng tiān dì rén de páng dà lǐ lùn tǐ xì， wéi tǒng yī de fēng jiàn dà dì guó tí gōng quán miàn de sī xiǎng lǐ lùn gēn jù。 suǒ bù tóng de shì，《 huái nán zǐ》 chéng shū zhī shí， chǔyú huáng lǎo shèng xíng de wén huà fēn wéi zhī zhōng， yīn cǐ duì dào jiā xué shuō tè bié kàn zhòng， yīn cǐ zài mǒu zhǒng yì yì shàng， yě kě yǐ shuō《 huái nán zǐ》 shì jí huáng lǎo sī xiǎng zhī dà chéng de zhù zuò， dāng rán zhè jué bù fáng 'ài tā yě róng hé shè qǔ liǎo dào jiā zhī wài qí tā xué pài de sī xiǎng jīng huá。
【《 huái nán zǐ》 yī xué nèi róng】
《 huái nán zǐ》 èr shí yī piān， běn míng“ hóng liè”， xì xī hàn shí huái nán wáng liú 'ān ( gōng yuán qián 180 nián ～ gōng yuán qián 123 nián ) zhāo yǐn bīn kè jí tǐ biān xiě 'ér chéng。 gāi shū shì duì xī hàn qián qī dào jiā sī xiǎng xì tǒng 'ér xiáng jìn de zǒng jié， shì yán jiū huáng lǎo sī xiǎng de jí qí bǎo guì 'ér fēng fù de zī liào。 shū zhōng bù fá qí yī xué nèi róng， zhí dé wǒ men tàn tǎo yán jiū。
chàng xué shuō， yīn yáng wǔháng
gāi shū chàng dǎo yīn yáng wǔháng xué shuō。 shǒu xiān， lùn shù liǎo yīn yáng gài kuò wàn shì wàn wù de fā shēng、 fā zhǎn hé biàn huà。 rú《 běn jīng xùn》 zhǐ chū：“ yīn yáng chéng tiān dì zhī hé， xíng wàn shū zhī tǐ， …… zhōng shǐ xū mǎn， zhuǎn yú wú yuán。” cǐ yán yīn yáng náng kuò liǎo zì rán jiè de yī qiē shì wù， qí biàn huà shì wú qióng wú jìn de。 zhè yǔ《 huáng dì nèi jīng》 zhōng de yīn yáng xué shuō yī mài xiāng chéng。
shū zhōng yǐ shuǐ、 huǒ、 rì、 yuè yù yīn yáng。 rú《 tiān wén xùn》 yún：“ jī yáng zhī rè qì shēng huǒ， huǒ qì zhī jīng zhě wéi rì； jī yīn zhī hán qì wéi shuǐ， shuǐ qì zhī jīng zhě wéi yuè。” yòu yún：“ rì zhě， yáng zhī zhù yě； yuè zhě， yīn zhī zōng yě。” zhè lǐ yòng rén men cháng jiàn de shuǐ、 huǒ、 rì、 yuè lái shuō míng yīn yáng de shǔ xìng， zhè zhǒng xíng xiàng 'ér shēng dòng de bǐ yù， shǐ xué zhě duì kū zào、 chōu xiàng de yīn yáng xué shuō yì yú lǐ jiě。
qí cì， chǎn míng liǎo wǔháng de shǔ xìng jí qí shēng kè chéng wǔ guī lǜ。 rú“ dōng fāng， mù yě，……。 běi fāng， shuǐ yě。”“ shuǐ shēng mù， mù shēng huǒ， huǒ shēng tǔ， tǔ shēng jīn。”“ mù shèng tǔ， tǔ shèng shuǐ， shuǐ shèng huǒ， huǒ shèng jīn， jīn shèng mù， gù hé chūn shēng qiū sǐ，……。” cǐ chù wǔháng xué shuō nèi róng yǔ《 huáng dì nèi jīng》 suǒ lùn shì yī zhì de， kě jiàn dāng shí de yīn yáng wǔháng xué shuō yǐ shèn tòu dào duō gè xué kē。
shū zhōng hái yǐ wǔháng suǒ shǔ de fāng wèi lùn jí rén tǐ de xíng tǐ tè zhēng jí yǒng qiè、 zhì yú、 shòu yāo děng。 rú“ dōng fāng，…… qí rén duì xíng， xiǎo tóu、 lóng bí dà kǒu， yuān jiān qǐ xíng， qiào tōng yú mù， jīn qì shǔ yān， cāng sè zhù gān， zhǎngdà zǎo zhī 'ér bù shòu； nán fāng，…… qiào tōng yú 'ěr， xuè mài shǔ yān， chì sè zhù xīn， zǎo zhuàng 'ér yāo； xī fāng，…… bái sè zhù fèi， yǒng gǎn bù rén； běi fāng，…… qí rén chǔn yú； zhōng yāng sì dá，…… qí rén huì shèng 'ér hǎo zhì。” yǐ shàng suǒ shù suī wèi bì jìn rán， dàn dà tǐ shàng shuō míng liǎo wǔháng suǒ shǔ de fāng wèi jí dì yù bù tóng duì rén tǐ de yǐng xiǎng。
zhěng tǐ guān， tiān rén xiāng yìng
gāi shū qiáng diào liǎo tiān rén xiāng yìng de zhěng tǐ guān niàn， rú《 běn jīng xùn》 yún：“ tiān dì yǔ zhòu， yī rén zhī shēn yě； liù hé zhī nèi， yī rén zhī zhì yě。”“ kǒng qiào zhī tǐ jiē tōng yú tiān。 tiān yòu jiǔchóng， rén yì yòu jiǔ qiào，……。” zhǐ chū rén shēng huó zài yǔ zhòu jiān， hé zì rán jiè shì xī xī xiāng guān de。 zhè yǔ《 sù wèn · shēng qì tōng tiān lùn》 suǒ yún“ tiān dì zhī jiān， liù hé zhī nèi， qí qì jiǔ zhōu， jiǔ qiào、 wǔzàng、 shí 'èr jié jiē tōng hū tiān qì” de tiān rén hé yī guān diǎn bù móu 'ér hé。
sì shí qì hòu de biàn huà zhí jiē yǐng xiǎng rén tǐ 'ér xíng chéng jí bìng。 rú《 shí zé xùn》 jì yòu：“ mèng chūn zhī yuè，…… xíng qiū lìng zé mín bìng dà yì。”“ jì chūn xíng xià lìng zé mín duō jí yì。”“ mèng qiū xíng xià lìng，…… mín duō nüè jí。…… jì qiū xíng xià lìng，…… mín duō qiú zhì。” shàng wén míng shì， fēi qí shí qì， qí qì bù hé zé dǎo zhì rén tǐ jí bìng de fā shēng。 tóng shí gào jiè rén men： rén tǐ bì xū shùn yìng sì shí， shì yìng zì rán jiè jì jié qì hòu de biàn huà， cái néng zài yǔ zhòu jiān jiàn kāng shēng cún， zhèng rú《 běn jīng xùn》 suǒ yán：“ sì shí zhě， chūn shēng xià cháng， qiū shōu dōng cáng， qǔ yú yòu jié， chū rù yòu shí。”
hái yòu zhěng tǐ guān duì jí bìng zhèng hòu de yǐng xiǎng， rú“ fū yòu bìng yú nèi zhě， bì yòu sè yú wài yǐ。”“ yōng jū fā yú zhǐ， qí tòng biàn yú tǐ。” qián zhě yán qí tǐ nèi zàng fǔ huàn bìng， ér yǐn qǐ tǐ biǎo de sè zé biàn huà， jí“ yòu zhū nèi bì xíng zhū wài”； hòu zhě zhǐ chū jú bù de bìng biàn kě yǐng xiǎng zhěng gè rén tǐ。
yǎng shēng shù， jìng mò tián dàn
gāi shū zhù zhòng yǎng shēng zhī shù， rú《 zhēn xùn》 qiáng diào liǎo yǎng xìng、 yǎng dé， yún qí：“ jìng mò tián dàn， suǒ yǐ yǎng xìng yě； hé yú xū wú， suǒ yǐ yǎng dé yě。…… ruò rán zhě， xuè mài wú yù zhì， wǔ zàng wú wèi qì。” yòu《 xiū wù xùn》 tí chū jīng shén tiáoyǎng， zhǐ chū：“ jīn tiān dào zhě cáng jīng yú nèi， lù shén yú xīn， jìng mò tián dàn， sòng miù xiōng zhōng， wú xié qì suǒ liú zhì，…… zé jī shū diào lì， bǎi mài jiǔ qiào mò bù shùn bǐ。”“ shén qīng zhì píng， bǎi jié jiē níng， yǎng xìng zhī běn yě。” zōng guān shàng wén kě zhī： xīn jìng qīng jìng， wú yù wú qiú， zé wǔ zàng 'ān hé， bǎi mài tiáochàng， zhū qiào tōng lì 'ér jiàn kāng wú bìng。 zhè yǔ《 huáng dì nèi jīng》 zhōng“ tián dàn xū wú， zhēn qì cóng zhī， jīng shén nèi shǒu， bìng 'ān cóng lái”、“ yǐ tián yú wéi wù” de yǎng shēng zhī dào qì hé。
yǎng shēng de lìng yī gè fāng miàn shì jìn shì yù。 rú《 shí zé xùn》 yán qí：“ mèng dōng，…… jūn zǐ zhāi jiè， shēn yù jìng， qù shēng sè， jìn shì yù， níng shēn tǐ， ān xíng xìng。” dōng wéi bì cáng zhī shí， yìng cáng 'ér bù xiè， gù yào jìn yù， bǎo jīng、 yǎng xìng。 yòu《 yuán dào xùn》 yún：“ shèng rén bù yǐ shēn yì wù， bù yǐ yù huá hé”， yě qiáng diào liǎo yǎng shēng jìn yù de zhòng yào xìng。 rén lèi zhǐ yòu jiāng yǎng jīng shén， hé diào qí qì， cái néng xíng tǐ kāng jiàn， yǔ shì jiān wàn shì wàn wù gòng tóng zài zì rán jiè de guī lǜ zhī zhōng shēng cún。 gù《 yuán dào xùn》 zhǐ chū：“ shì gù shèng rén jiāng yǎng qí shén， hé ruò qí qì， píng yí qí xíng， ér yǔ dào chén fú fǔ yǎng。” yǐ shàng suǒ shù《 huái nán zǐ》 duì rén lèi yǎng shēng shù de gòng xiàn， zú zī hòu xué jiè jiàn。
tuī bìng yóu， qíng zhì huán jìng
shū zhōng tuī jiū jí bìng fā shēng de yuán yóu， rèn wéi qíng zhì biàn huà、 dì lǐ huán jìng duì rén tǐ yǐng xiǎng jí dà， shì zhì bìng de zhòng yào yīn sù。 rú《 jīng shén xùn》 hé《 yuán dào xùn》 jūn zhǐ chū：“ rén nù pò yīn， dà xǐ zhuì yáng，……。”“ bó yún fā， jīng bù wéi kuáng， yōu bēi duō huì， bìng nǎi chéng jī。” yǐ shàng yán qíng zhì guò jí， jī 'ér chéng bìng。 zhè yǔ《 huáng dì nèi jīng》 zhōng“ bào nù shāng yīn， bào xǐ shāng yáng” de guān diǎn shì xiāng tóng de。 zhè zhǒng bìng yīn rèn shí yī zhí zhǐ dǎo zhe hòu shì lín chuáng， mù qián qíng zhì zhì bìng de bǐ lì yù lái yù dà， rú yáng xuě qín jiào shòu diào chá hòu zhǐ chū，“ yín xiè bìng de fā bìng hé fù fā huàn zhě zhōng 70%～ 80% de rén fā bìng qián yòu jiāo lǜ hé yì yù， qiě yòu tè shū bù yú kuài de shì qíng。”
dì lǐ huán jìng yì zhí jiē yǐng xiǎng rén tǐ 'ér wéi zhì bìng zhī yóu。 rú“ jiān tǔ rén gāng， ruò tǔ rén féi，……。”“ shān qì duō nán， zé qì duō nǚ， fēng qì duō lóng， lín qì duō lóng，…… shǔ qì duō yāo， hán qì duō shòu。” cǐ yán bù tóng de dì lǐ huán jìng hé qì hòu duì rén de tǐ zhì、 shēng yù、 fā bìng hé shòu yāo děng jūn yòu yǐng xiǎng， wéi dǎo zhì jí bìng fā shēng de yuán yóu zhī yī。 zhè zhǒng yī xué sī xiǎng běn yuán yú gǔ dài wén xiàn 'ér yòu suǒ chuàng xīn， rú《 lǚ shì chūn qiū · jìn shù》 jìzǎi：“…… xīn shuǐ suǒ， duō jū yǔ cuó rén； kǔ shuǐ suǒ， duō rèn yǔ yǔ rén。” cǐ zhǐ jū zhù zài shuǐ wèi xīn là dì fāng de rén， duō huàn yōng jū hé shēng luǒ lì bìng； shuǐ wèi kǔ sè dì fāng de rén， duō huàn jī xiōng hé tuó bèi。
tán shī zhì， lǐ fǎ jiān bèi
gāi shū duì jí bìng zhì liáo fāng fǎ de lùn shù yì jiào xiáng jìn。 rú《 shí zé xùn》 tí chū sì shí zhì liáo jí bìng de fǎ zé wéi：“ chūn zhì yǐ guī， qiū zhì yǐ jǔ， dōng zhì yǐ quán， xià zhì yǐ héng，……。” zhè lǐ guīju quán héng zhì fǎ yǔ《 huáng dì nèi jīng》 zhōng de guīju quán héng hé sì shí mài xiàng bù tóng。 rú《 sù wèn · mài yào jīng wēi lùn》 yún：“ sì biàn zhī dòng， mài yǔ zhī shàng xià， yǐ chūn yìng zhōng guī， xià yìng zhōng jǔ， qiū yìng zhōng héng， dōng yìng zhōng quán。”《 sù wèn · yīn yáng yìng xiàng dà lùn》：“ guān quán héng guīju， ér zhī bìng suǒ zhù。” qián zhě yán qí mài xiàng de biàn huà suí jì jié bù tóng 'ér gè yì， jí mài hé sì shí； hòu zhě zé gēn jù mài xiàng de fú、 chén、 huá、 sè， ér liǎo jiě jí bìng chǎn shēng de yuán yīn。 kě jiàn，《 huáng dì nèi jīng》 yǐ guīju quán héng lùn mài xiàng；《 huái nán zǐ》 zé yǐ guīju quán héng lùn zhì fǎ， gè yòu suǒ zhǐ yě。
shū zhōng tán jí zhì liáo jí bìng yào quán miàn kǎo lǜ， bù néng gù cǐ shī bǐ， yǐ miǎn niàng chéng dà bìng。 rú《 shuō lín xùn》 zhōng zhǐ chū：“ zhì shǔ xué 'ér huài lǐ lǘ， kuì xiǎo zào 'ér fā cuó jū。”
shū zhōng hái yòu duì jí bìng yìng zǎo qī zhì liáo de jìzǎi。 rú《 rén jiān xùn》 gào jiè rén men：“ huàn zhì 'ér hòu yōu zhī， shì yóu bìng zhě yǐ xián 'ér suǒ liáng yī yě。 suī yòu biǎn què、 yú fú zhī qiǎo， yóu bù néng shēng yě。” zhè lǐ gēn jù shàng xià wén yì suī shì yǐ yī xué yù wéi zhèng chù shì de dào lǐ， dàn qí wèi bìng xiān fáng， jì bìng zǎo zhì de yù fáng yī xué sī xiǎng què néng qǐ dí hòu xué， zhè yǔ《 huáng dì nèi jīng》 zhōng“ bìng yǐ chéng 'ér hòu yào zhī”， qí lǐ xiāng tóng。
lùn yào wù， shǒu zhòng shí jiàn
gāi shū duì yào wù de jìzǎi zhù zhòng shí jiàn， cóng yào wù cǎi jí、 páozhì jí pǐn zhǒng jiàn bié děng fāng miàn dōuyòu dú dào zhī chù。 shǒu xiān， cǎi jí yào wù yào qīn kǒu cháng shì。 rú《 xiū wù xùn》 yún：“ shén nóng nǎi shǐ jiào mín pū wǔ gǔ，…… cháng bǎi cǎo zhī zī wèi，…… yī rì 'ér yù qī shí dú。” zhè shì gǔ dài yī jiā zài shí jiàn zhōng xún zhǎo hé fā xiàn yào wù de zhēn shí xiě zhào。 qí cì， gēn jù yào wù xìng néng， àn zhào jì jié cǎi shōu yào wù。 rú“ chán shǐ míng， bàn xià shēng” yán qí xià zhì shí chán gǔ yì shǐ wū， zhèng shì bàn xià chéng shú de cǎi shōu shí jiān。 qí sān， gào jiè rén men zhù yì yào wù páozhì fāng fǎ。“ niú dǎn tú mù，…… qǔ bā suì niú dǎn， guì sān cùn， zhù dǎn zhōng， bǎi rì yǐ chéng。” cǐ yán jiāng guì fàng rù niú dǎn zhōng， jīng guò bǎi tiān cái néng yào yòng。 qí sì， tí chū liǎo yì hùn xiáo yào wù de jiàn bié。 rú“ fū luàn rén zhě， xiōng
qióng zhī yǔ hāo běn yě， shé chuáng zhī yǔ mí wú yě， yě jiē xiāng sì zhě。” zhè zhǒng zhù zhòng shí jiàn， shǐ yào wù míng shí xiāng fú， shì 'ān quán yòu xiào yòng yào de bǎo zhèng。
tā rú shū zhōng hái yòu guān yú zàng fǔ de lùn shù； jí bìng mìng míng de jìzǎi jí xíng、 qì、 shén de lùn shù děng， xiàn yú piān fú bù zài zhuì shù。
zōng shàng suǒ shù， yǔ《 huáng dì nèi jīng》 tóng shí dài huò shāo wǎn shí de《 huái nán zǐ》 yùn hán zhe yī dìng shù liàng de yī xué nèi róng， wǒ men yīngdāng wā jué zhěng lǐ qǔ qí jīng huá， yǐ fēng fù zhōng yī xué bǎo kù。
【《 huái nán zǐ》 yǔ hàn chū zhèng zhì dǒu zhēng】
1. jiàn yuán chū nián de yì shí xíng tài biàn lùn
hàn chū yì shí xíng tài lùn zhēng de jiāo diǎn shì zhù zhāng zūn wáng rǎng yí de rú fǎ jiā（ zōng xún zǐ jí jīn wén gōng yáng xué pài）， yǔ zhù zhāng yīn xún jiù zhì、“ xiāo guī cáo suí” wú wéi 'ér zhì de huáng lǎo dào jiā zhī zhēng。 cóng xiàn dài de guān diǎn kàn， qián zhě zhù zhāng guó jiā zhù yì， hòu zhě zhù zhāng zì rán fàng rèn， jí zì yóu zhù yì。
2. hàn wǔ dì yī dù wēi zài dàn xī
jiàn yuán yuán nián（ B.C140） liú chè dēng jī， shí nián jǐn 16 suì。 tā yī dēng jī jí zhòng yòng zhù zhāng jiā qiáng wáng quán de rú shì chū rèn jiàngxiàng。 zhǔn bèi cǎi nà wén jǐng shí qī dà wéi shī yì de jiǎ yì、 cháo cuò yī pài de zhèng zhì zhù zhāng， jí duì nèi xuē ruò zhū hóu、 jiā qiáng zhōng yāng， duì wài zé kàng yù xiōng nú。 liú 'ān zhuàn zuò《 huái nán zǐ》， qí suǒ zhēn duì de， jiù shì chū dēng jī de hàn wǔ dì liú chè。 liú chè zhì zài zūn wáng rǎng yí， xuē zhū fān， pò xiōng nú， shí shī“ dà yòu wéi” zhī zhèng。 liú 'ān zé zhù zhāng yīn xún jiù fàn， wú wéi 'ér zhì。 yóu cǐ yǐn shēn wéi zhèng cè， yě jiù shì yào jiān chí hàn chū jiù zhì， cóng 'ér bǎo hù liú shì zhū wáng jí tuán liè tǔ chēng wáng de jì dé lì yì。《 huái nán zǐ》 zhōng yòu“ zhù shù xùn” yī piān， zhuān jiǎng dì wáng zhī shù。
ér jiàn yuán chū nián zhù dǎo zhèng zhì dà shì de， bìng bù shì yǐ zuò liǎo huáng dì de nián qīng rén hàn wǔ dì， ér shì sù hǎo huáng lǎo zhī dào de tài huáng tài hòu dòu shì yǐ jí zhū dòu、 zhū liú liè wáng guì wēi。 dòu shì yú jiàn yuán 'èr nián lín cháo gān zhèng bà miǎn liú chè suǒ rèn mìng de rú xué jiàngxiàng， fǒu dìng liú chè jiā qiáng wáng quán xuē ruò zhū hóu de zhèng cè fāng xiàng。 zhè shí jì shì yīcháng wèi dòng gān gē de gōng tíng zhèng biàn。
zài zhè chǎng zhèng zhì zhēng lùn zhōng， shèn zhì hàn wǔ dì de jiù jiù、 wáng tài hòu zhī dì wǔ 'ān hóu tián fén 'àn zhōng yě zhàn dào liǎo liú 'ān yī biān。《 hàn shū》 huái nán wáng zhuànjì： liú 'ān yǒu shàn tài wèi wǔ 'ān hóu tián fén。（ tián fén） yǔ sī yǔ yuē：“ fāng jīn shàng wú tài zǐ， gōng chē yī rì yàn jià， fēi wáng 'ér shuí kě lì zhě？” huái nán wáng dà xǐ， hòu lù wǔ 'ān hóu。 yào zhī dào cǐ shí zhī liú chè， nián fāng shí qī、 bā suì， zhèng zhí shèng nián。 chú fēi zāo yù tū rán zhī biàn， fā shēng fēi zhèng cháng sǐ wáng， zěn me tán dé shàng“ gōng chē yī rì yàn jià”？ ér shēn jū gāo wèi（ hàn tài wèi lǐng yòu bīng quán xiāng dāng yú guó fáng bù cháng） de guó jiù tián fén， jìng rán yǔ liú 'ān sī xià jì yì 'ān pái guān yú liú chè de hòu shì wèn tí， bìng zhǔwàng yú liú chè zhè wèi lǎo shū fù zuò nián qīng huáng dì de jì chéng rén。 yóu cǐ kě jiàn dāng shí liú chè zhèng zhì dì wèi zhī gū ruò jí wēi xiǎn yě。
jiàn yuán liù nián（ B.C135 nián） tài huáng tài hòu bìng wēi， sǐ qián tiān shàng chū xiàn huì xīng。 liú 'ān rèn wéi zhè zhǒng tiān xiàng yù zhào zhe“ bīng dāng dà qǐ”， tiān xià jiāng yào dà luàn。 yú shì“ zhì jūn xiè， jī jīn qián”， zhǔn bèi wǔ zhuāng qǐ shì。 yú cǐ 'ér yòu jiàn dāng shí zhèng jú zhī xiǎn 'è yǐ！
3. rén wén xué shù nán yǐ wán quán chāo lí zhèng zhì
jiàn yuán liù nián tài huáng tài hòu dòu shì jià bēng， liú chè zhōng yú zhù chí liǎo dà zhèng。 yuán guāng yuán nián（ BC134 nián） jiān， tā zhào jiàn míng rú dǒng zhòng shū。 dǒng shì xiàng tā tí chū zhù míng de“ tiān rén sān cè”， hàn wǔ dì jué xīn yóu cǐ 'ér tuī xíng quán miàn gǎi gé。 cǐ jí xī hàn shǐ zhōng zhí dé dà shū yī bǐ de“ yuán guāng jué cè”。 xīn zhèng de shǒu yào fāng zhēn shì gǎi gé guó jiā yì shí xíng tài， jí“ bà chù bǎi jiā， shǒu zūn rú shù”。 ér suǒ bà chù de bǎi jiā yán zhōng， zhòng diǎn yī wéi zhù zhāng gǎo yīn móu zhèng zhì de zòng héng jiā yán， yī wéi huáng lǎo zhī dào yě。 zhí dào tián fén sǐ hòu， liú chè cái zhī dào liǎo tā yǔ liú 'ān de nà cì mì móu。 liú chè shuō： rú guǒ tián shì réng zài， dāng miè zú yǐ！ yuán shòu yuán nián（ B.C122 nián） liú 'ān jī xù yǐ jiǔ de fǎn móu zhōng yú bèi jiē lù， bèi zhuī jiū 'ér zì shā shēn sǐ。 hàn wǔ dì qǔ dé liǎo zuì zhōng shèng lì。
zhè yī duàn shǐ shì biǎo míng， lì shǐ zhōng de rén wén xué shù nán yǐ wán quán chāo lí yú zhèng zhì。 dàn shì， hòu rén yǐ chāo yuè liǎo zhè chǎng lì shǐ dǒu zhēng。 jīn rén tán lùn hàn chū huáng lǎo zhī dào， wú wéi 'ér zhì， cháng chēng tàn chēng xiàn。 rán 'ér， ruò bù cān zhào hàn chū jí jiàn yuán nián jiān zhī dà xíng shì， hàn chū rú dào liǎng gè xué pài zhè chǎng dà lùn zhēng jiù bù néng zhēn zhèng bèi lǐ jiě。 jīn rén dú《 huái nán zǐ》 wú bù yǐ wéi qí jǐn shì yī bù xué shù zhù zuò。 qí rán， qí bù rán hū？
【《 huái nán zǐ》 de zuò zhě】
xī hàn chū nián yóu huái nán wáng liú 'ān（ qián 179 héng qián 121 nián， hàn gāo zǔ liú bāng zhī sūn lì wáng liú cháng zhī zǐ , jí hàn wǔ dì liú chè de shū fù。） jí mén kè lǐ shàng、 sū fēi、 wǔ bèi děng gòng tóng biān zhù。
cǐ shū zhuàn zhù yú jǐng dì yīzhāo de hòu qī， ér yú hàn wǔ dì liú chè jí wèi zhī chū de jiàn yuán 'èr nián jìn xiàn yú cháo tíng。
huái nán wáng liú 'ān shì dāng shí huáng shì guì zú zhōng xué shù xiū yǎng jiào wéi shēn hòu de rén， tā zhāo zhì bīn kè fāng shù zhī shì shù qiān rén zhù shū lì shuō， “ zuò《 nèi piān》 èr shí yī piān，《 wài shū》 shèn zhòng， yòu wéi《 zhōng piān》 bā juàn， yán shén xiān huáng bái zhī shù， yì 'èr shí yú wàn yán ”（《 hàn shū · huái nán lì wáng liú cháng chuán》）。 rán 'ér zhè bù shè jí fàn wéi shí fēn guǎng fàn de wén huà jù zhù， liú chuán xià lái de zhǐ yòu《 nèi shū》 èr shí yī piān， yě jiù shì xiàn zài wǒ men kàn dào de《 huái nán zǐ》。
liú 'ān yòu xīn zài tiān xià yī dàn fā shēng biàn luàn shí qǔ dé zhèng zhì zhù dòng， jī jí zhì zuò zhàn zhēng zhuāng bèi， jí jù jīn qián， huì lù hàn wáng cháo de dì fāng shí lì pài。 yòu rì yè yán jiū jūn shì dì tú， àn zhōng jìn xíng zuò zhàn bù shǔ。 huái nán guó guì zú wéi fǎ de shì jiàn zhú jiàn yòu suǒ bài lù， zài cháo tíng yú yǐ zhuī chá shí， liú 'ān zhōng yú fā qǐ pàn luàn。 rán 'ér pàn luàn xùn sù bèi hàn wáng cháo chéng gōng píng dìng。 liú 'ān bèi pàn dìng“ dà nì bù dào， móu fǎn” zuì， zì shā。 huái nán guó bèi fèi chú。 hàn wǔ dì zài zhè lǐ shè lì liǎo jiǔ jiāng jùn。
【《 huái nán zǐ》 de nèi róng】
《 hàn shū · yì wén zhì》 zhù lù nèi 'èr shí yī piān， wài sān shí sān piān， nèi piān lùn dào， wài piān zá shuō。 jīn cún nèi 'èr shí yī piān。 yǐ dào jiā sī xiǎng wéi zhù， róu hé liǎo rú fǎ yīn yáng děng jiā， yī bān liè《 huái nán zǐ》 wéi zá jiā。 shí jì shàng， gāi shū shì yǐ dào jiā sī xiǎng wéi zhǐ dǎo， xī shōu zhū zǐ bǎi jiā xué shuō， róng huì guàn tōng 'ér chéng， shì zhàn guó zhì hàn chū huáng lǎo zhī xué lǐ lùn tǐ xì de dài biǎo zuò。《 huái nán zǐ》 zài chǎn míng zhé lǐ shí， bàng shè qí wù yì lèi、 guǐ shén líng guài， bǎo cún liǎo yī bù fēn shén huà cái liào， xiàng“ nǚ wā bǔ tiān”、“ hòu yì shè rì”、“ gòng gōng nù chù bù zhōu shān” děng gǔ dài shén huà， zhù yào kào běn shū dé yǐ liú chuán。
【《 huái nán zǐ》 mù lù】
· juàn yī yuán dào xùn · juàn 'èr chù zhēn xùn
· juàn sān tiān wén xùn · juàn sì zhuì xíng xùn
· juàn wǔ shí zé xùn · juàn liù lǎn míng xùn
· juàn qī jīng shén xùn · juàn bā běn jīng xùn
· juàn jiǔ zhù shù xùn · juàn shí miù chēng xùn
· juàn shí yī qí sú xùn · juàn shí 'èr dào yìng xùn
· juàn shí sān fàn lùn xùn · juàn shí sì quán yán xùn
· juàn shí wǔ bīng lüè xùn · juàn shí liù shuō shān xùn
· juàn shí qī shuō lín xùn · juàn shí bā rén jiān xùn
· juàn shí jiǔ xiū wù xùn · juàn 'èr shí tài zú xùn
· juàn 'èr shí yī yào lüè
【 duì hòu rén de yǐng xiǎng】
hòu rén dú cǐ shū， wú bù yǐ wèicǐ shū zhǐ shì yī bù yì zài qiú xiān fǎng dào bó cǎi huáng lǎo yán de dào jiā zhī shū 'ér yǐ。 ér huáng lǎo dào zé wéi hàn chū wén jǐng yǐ lái suǒ zūn zhī guān xué。 shū bù zhī， cǐ shū nǎi shì jiàn yuán chū nián jiān jī liè zhèng zhì dǒu zhēng hé yì shí xíng tài biàn lùn de chǎn wù。
lǐ miàn de sài wēng shī mǎ zhé xué , wén míng gǔ jīn , wú wéi 'ér wú bùwèi。
【《 huái nán zǐ》 de sī xiǎng jí tè diǎn】
《 huái nán zǐ》 shì xī hàn chū nián huái nán wáng liú 'ān zhāo jí mén kè， yú hàn jǐng dì、 hàn wǔ dì zhī jiāo shí zhuàn xiě de yī bù lùn wén jí。 liú 'ān ( gōng yuán qián 179 nián yī qián 122 nián ) shì hàn gāo zǔ liú bāng de shǎo yú huái nán lì wáng liú cháng zhī zǐ。 huái nán lì wáng yīn“ móu qǔ” huò zuì， liú tú tú zhōng jué shí 'ér sǐ， hòu huái nán lì wáng de fēng dì bèi yī fēn wéi sān， liú 'ān bèi cè fēng wéi huái nán wáng。 liú 'ān céng luó zhì bīn kè shù gànrén， nèi zhōng bù fá shuò xué zhī shì， gòng tóng biān dìng《 huái nán zǐ》 yī shū。 gāi shū gòng 21 piān， zuì hòu yī piān míng《 yào lüè》， shì quán shū de xù yán。 cóng《 yào lüè》 kàn， quán shū xiě zuò yòu tǒng yī de jìhuà hé 'ān pái。 dàn cóng nèi róng kàn， bìng wèi wán quán tǒng yī。《 hàn shū · yì wén zhì》 bǎ tā liè rù“ zá jiā” shì yòu dào lǐ de。 shū zhōng nèi róng， chú dào jiā sī xiǎng wài， hái jiān shōu liǎo rú jiā、 fǎ jiā、 yīn yáng jiā zhī yán。 fàn wén lán xiān shēng shuō：“《 huái nán zǐ》 suī yǐ dào wéi guī， dàn zá cǎi zhòng jiā”， réng biǎo xiàn chū yī dìng de róng hé qīng xiàng。”
( yī )《 huái nán zǐ》 yǔ xiān qín dào jiā sī xiǎng
zài yǔ zhòu guān běn tǐ lùn fāng miàn，《 huái nán zǐ》 jì chéng liǎo xiān qín dào jiā de sī xiǎng， bìng jiā yǐ wéi wù zhù yì gǎi zào。 gāi shū《 tiān wén xùn》 shuō：“ dào shǐ yú xū kuò”、“ dào shǐ yú yī”， rèn wéi zài tiān dì wèi xíng zhī qián， zhěng gè yǔ zhòu shì gè hún rán yī tǐ、 méi yòu dìng xíng de“ xū kuò”， shì gè hún hán wèi fēn de“ yī”。《 yuán dào xùn》 shuō：“ suǒ wèi wú xíng zhě， yī zhī wèi yě； suǒ wèi yī zhě， wú pǐ hé yú tiān xià zhě yě。 zhuó rán dú lì， kuài rán dú chù， shàng tōng jiǔ tiān， xià guàn jiǔ yě， yuán bù zhōng guī， fāng bù zhōng jǔ， dà hún 'ér rú yī。” jù shàng kě yǐ zhè yàng fēn xī：“ dào” shì“ xū kuò” zhī dào， shì“ yī” zhī dào， guī gēn jié dǐ， shì wù zhī dào。 zhè jiù bǎ xiān qín dào jiā“ dào shēng wù” de guān diǎn， gǎi zào wéi“ wù yòu dào” de guān diǎn， zhè shì míng què de wéi wù zhù yì。 zài yǔ zhòu shēng chéng lùn fāng miàn， gāi shū《 tiān wén xùn》 zhǐ chū：“ dào shǐ yú yī， yī 'ér bù shēng， gù fēn 'ér yīn yáng。 yīn yáng hé hé 'ér wàn wù shēng， gù yuē： yī shēng 'èr， èr shēng sān， sān shēng wàn wù。” bìng rèn wéi： yǔ zhòu zhī qì“ qīng yáng zhě bó mí 'ér wéi tiān， zhòng zhuó zhě níng zhì 'ér wéi dì”， yáng wéi rì， yīn wéi yuè， yīn yáng fēn huà wéi sì tǐ， zhè shì míng què de yǔ zhòu gòu chéng lùn， zài jìn dài kē xué chū xiàn yǐ qián， jīhū chéng wéi gǔ dài wéi wù zhù yì gōng rèn de dìng lùn。
《 huái nán zǐ》 hái duì xiān qín dào jiā“ wú wéi 'ér zhì” de guān diǎn jìn xíng jī jí de gǎi zào hé tán shì， míng què zhǐ chū： wú wéi， bù shì wú suǒ zuò wéi， ér shì yīn shì lì dǎo de zhù dòng xíng wéi。《 xiū wù xùn》 zhōng pī píng liǎo“ wú wéi zhě， jì rán wú shēng， mò rán bù dòng， yǐn zhī bù lái， tuī zhī bù wǎng” de xiāo jí wú wéi lùn， zhǐ chū： lì shǐ shàng gōng rèn de“ xiān shèng” dōushì jī jí yòu wéi de， rú shén nóng shì jiào mín“ bōzhòng wǔ gǔ”， fā míng yī yào，“ yī rì 'ér yù qī shí dú”； yáo jī jí cóng shì zhèng zhì guǎn lǐ yǔ shè huì jiào huà，“ xī jiào wò mín， dōng zhì hēi chǐ、 běi fǔ yōu jùn， nán dào jiāo zhǐ， fàng dōu yú chóng shān， cuàn sān miáo yú sān wēi， liú gòng gōng yú yōu zhōu， jí jīng yú yǔ shān”； shùn“ pìdì shù gǔ， nán zhēng sān miáo， dào sǐ cāng wú”； yǔ xiū fēng zhà yǔ，“ jué jiāng shū hé， záo lóng mén， bì yī kuò”； tānɡ sù xīng yè mèi。 qín yú zhèng wù。 zhè xiē gǔ shèng xiān wáng， yī shēng zhì lì yú xīng lì chú hài， lǚ jiàn qí gōng，“ shèng rén yōu mín rú cǐ qí míng yě， ér chēng yǐ ‘ wú wéi '， qǐ bù bèi zāi！” cǐ kě zhī：“ tiān zǐ yǐ xià， zhì yú shù rén， sì zhī bù dòng， sī lǜ bù yòng， shì zhì qiú chéng zhě， wèi zhī yù yě！” gāi piān gěi“ wú wéi” yǐ yī zhǒng zhèng què de jiě shì， tā shuō， lǎo zǐ de wú wéi jué bù shì wú suǒ zuò wéi， ér shì yīn shì lì dǎo：“ fū dì shì， shuǐ dōng liú， rén bì shì yān， rán hòu shuǐlǎo dé gǔ xíng； hé jià chūn shēng， rén bì jiā gōng yān， gù wǔ gǔ dé suì cháng。‘ tīng qí zì liú， dé： zhī qí zì shēng， zé jīng、 yǔ zhī gōng bù lì， ér hòu jì zhī zhì bù yòng yě。” zhè shì《 huái nán zǐ》 guān yú kè guān guī lǜ xìng yǔ zhù guān néng dòng xìng guān xì de zhèng què shuō míng， bǎ xiān qín dào jiā sī xiǎng dà dà shēng huá liǎo。
shùn biàn zhǐ chū，《 huái nán zǐ》 yǔ hàn chū huáng lǎo xué pài yě yòu mìqiè de guān xì。 hàn chū jiǎ： tuō huáng dì yǐ wéi shū míng de zhù zuò shèn duō， dà dū shī chuán。 mǎ wáng duī hàn mù chū tǔ de bó shū； zhōng jiù yòu《 dào yuán》、《 jīng fǎ》、《 chēng》、《 shí liù jīng》 sì piān gǔ yì shū。《 huái nán zǐ》 yǔ zhè sì piān huáng lǎo bó shū yòu yī dìng de guān lián。《 yuán dào xùn》 yǔ《 dào yuán》 dōushì lùn“ dào” zhuān piān， yán cí jí wéi yī zhì。 cǐ wài qí tā xiāng hù fǎng fó zhī chù yě hěn duō。 rú《 cóng jiān xùn》：“ huò fú tóng mén”，《 jīng fǎ》：“ huò fú tóng dào”；《 yuán dào xùn》：“ wàn wù zhī zǒng， jiē yuè yī kǒng”，《 shí liù jīng》：“ wàn wù zhī duō， jiē yuè yī kōng "；《 quán yán xùn》：“ shèng rén bùwèi shǐ， bù zhuān jǐ， xún tiān lǐ， bù yù móu， bù qì shí， yǔ tiān wéi qī， bù qiú dé， bù cí fú， yīn tiān zhī zé”，《 chēng》：“ shèng rén bùwèi shǐ， bù zhuān jǐ， bù yù móu， bùwèi dé， bù cí fú， yīn tiān zhī zé。” rú cǐ děng děng， bù shèng méi jǔ。 zhè yě kě yǐ cóng yī gè cè miàn kàn chū。《 huái nán zǐ》 jí qǔ dào jiā sī xiǎng yíng yǎng de bǐ zhòng jiào dà。
( èr )《 huái nán zǐ》 yǔ xiān qín rú jiā sī xiǎng
shǒu xiān，《 huái nán zǐ》 jì chéng bìng fā huī liǎo xiān qín rú jiā“ rén zhě 'ài rén” de yuán shǐ rén dào sī xiǎng。《 zhù shù xùn》 shuō：“ guó zhī suǒ yǐ cún zhě， rén yì shì yě。” yòu shuō：“ biàn zhī wàn wù 'ér bù zhī rén dào， bù kě wèi zhì； biàn 'ài qún shēng 'ér bù 'ài rén lèi， bù kě wèi rén。 rén zhě 'ài qí lèi yě， zhì zhě bù kě huò yě。” zhè yī guān niàn shì lái zì xiān qín rú jiā 'ér yòu gāo yú xiān qín rú jiā de， tè bié shì《 huái nán zǐ》 duì“ rén dào”、“ rén lèi” gài niàn de shǐ yòng， zài zhōng guó wén huà shǐ shàng shì yòu zhòng yào jià zhí de。《 huái nán zǐ》 yě zhù zhāng yǐ mín wéi běn。《 bǎ lùn xùn》 shuō：“ zhì guó yòu cháng， ér lì mín wéi běn。”《 zhù shù xùn》 shuō：“ shí zhě， mín zhī běn yě； mín zhě， guó zhī běn yě； guó zhě， jūn zhī běn yě。” zài cǐ jī chǔ shàng，《 tài zú xùn》 tí chū yǐ rén yì zhì guó：“ suǒ wèi rén zhě， ài rén yě； suǒ wèi zhī zhě， zhī rén yě， ài rén zé wú nüè xíng yǐ。 zhī rén zé wú dí zhèng yǐ。 zhì yóu wén lǐ， zé wú bèi miù zhī shì yǐ。 xíng bù qīn làn， zé wú bào nüè zhī xíng yǐ。” zhè kě yǐ shì wéi kǒng mèng“ dé zhèng”、“ rén zhèng” xué shuō de jìn yī bù hóng yáng。《 huái nán zǐ》 zhù zhāng rén xìng běn shàn。《 tài zú xùn》 rèn wéi“ rén zhī xìng yòu rén yì zhī zī”， zhè shì duì mèng zǐ sī xiǎng de jì chéng。 bù guò bù wán quán rèn tóng mèng zǐ，《 huái nán zǐ》 qiáng diào“ rén yì zhī zī” bì xū yǔ hòu tiān jiào yù xiāng jié hé， cái néng zhēn yú wán měi：“ gù wú qí xìng， bù kě jiào xùn； yòu qí xìng wú qí yǎng， bù néng zūn dào。 jiǎn zhī xìng wéi sī， rán fēi dé 'èr nǚ zhǔ yǐ rè tānɡ ér chōu qí tǒng jì， zé bù néng chéng sī； luǎn zhī huà wéi chú， fēi 'ǒu nuǎn fù fú lěi rì jī jiǔ， zé bù néng wéi chú。 rén zhī xìng yòu rén yì zhī zī， fēi shèng rén wéi zhī fǎ dù 'ér jiào dǎo zhī， zé bù kě shǐ xiàng fāng。” jí shì shuō， shàn xìng shì nèi zài gēn jù， jiào yù shì hòu tiān tiáo jiàn， zhǐ yòu liǎng zhě jié hé cái néng chéng rén zhī shàn， zhè xiǎn rán yǔ mèng zǐ piān zhòng yú fǎn běn nèi qiú yòu suǒ bù tóng。 zhì yú bǎ wài bù tiáo jiàn guī jié wéi“ shèng rén zhī jiào” de guān diǎn、 shì gǔ dài zhé xué zài shè huì lì shǐ guān fāng miàn de gòng tóng quē diǎn。
( sān )《 huái nán zǐ》 yǔ xiān qín fǎ jiā sī xiǎng
《 huái nán zǐ》 jì chéng、 fā huī liǎo shāng yàng、 hán fēi de lì shǐ jìn huà guān niàn， tí chū： shè huì shēng huó shì biàn qiān de， fǎ lìng zhì dù yě yìng dāng suí shí dài biàn qiān 'ér gēnggǎi， jí lìng shì“ xiān wáng zhī zhì， bù yí zé fèi zhī”。《 jì lùn xùn》 shuō：“ shèng rén zhì lǐyuè 'ér bù zhì yú lǐyuè。 zhì guó yòu cháng， ér lì mín wéi běn。 zhèng jiào yòu jīng， ér lìng xíng wéi shàng， gǒu lì mín zhù，。 bù bì fǎ gǔ； gǒu zhōu yú shì， bù bì xún jiù。” yòu shuō：“ fǎ yǔ shí biàn， lǐ yǔ sú huà。 yī fú qì xiè， gè biàn qí yòng。 fǎ dù zhì lìng， gè yīn qí yí。 gù biàn gǔ wèi kě fēi， ér xún sú wèi zú shì yě。” zhè xiē yán lùn， cóng sī xiǎng guān diǎn dào jù tǐ yán cí， yǔ shāng、 hán shì yī mài guàn tōng de。 cóng dāng shí shè huì xiàn shí kàn，“ hàn chéng qín zhì”， wèi jiā chè dǐ gǎi zào。 jǐng、 wǔ zhī jiāo， hàn wáng cháo de jīng jì yǐ jīng huī fù， kè guān shàng xū yào jiàn lì yī tào xīn de zhì dù， dāng rán zhè tào zhì dù jué bù wán quán děng tóng yú shāng、 hán suǒ gǔ chuī de zhì dù， dàn shì fǎ jiā gēngfǎ gǎi zhì de sī xiǎng yuán zé， réng shì jù yòu xiàn shí yì yì de。 kě guì de shì，《 huái nán zǐ》 rèn wéi fǎ lìng zhì dù de zhì dìng， yìng shì hū rén qún zhī xū yào， yìng kǎo lǜ dà shì suǒ qū、 rén xīn suǒ xiàng。《 zhù shù xùn》 shuō：“ fǎ shēng yú yì， yì shēng yú zhòng shì， zhòng shì hé yú rén xīn， cǐ zhì zhī yào yě。” zhè xiǎn rán shì bǐ xiān qín fǎ jiā gèng jìn bù de guān diǎn， qí suǒ yǐ rú cǐ， yě shì rú fǎ róng hé de jiēguǒ。
《 huái nán zǐ》 yǔ《 lǚ shì chūn qiū》 yòu méi yòu guān xì ? cóng yuán zhù kàn，《 huái nán zǐ》 wú yī zì tí dào《 lǚ shì chūn qiū》， zhè kě néng yǔ hàn chū fǎn qín qì fēn yòu guān。 dàn shì shí shàng， zhèng shì《 lǚ shì chūn qiū》 jǐyǔ《 huái nán zǐ》 yǐ zuì dà hé zuì zhí jiē de yǐng xiǎng。 liǎng běn shū dōushì yóu shàng céng guì zú qīn zì zhù chí， zhāo lǎn zhòng duō xué zhě jí tǐ xiě chéng de。 chéng shū de chéng xù dōushì xiān nǐ dìng jìhuà， cì fēn tóu zhuàn xiě， zuì hòu zōng hé biān zuǎn。 shū de jié gòu tǒng yī， piān mù guī zhěng， lǐ shì xiāng lián， yán cí jīng shěn。 liǎng shū dōushì zǒng jié xiān qín gè jiā xué shuō， bó cǎi zhòng jiā zhī cháng， xíng chéng yī gè zōng hé xìng de、 néng guàn tōng tiān dì rén de páng dà lǐ lùn tǐ xì， wéi tǒng yī de fēng jiàn dà dì guó tí gōng quán miàn de sī xiǎng lǐ lùn gēn jù。 suǒ bù tóng de shì，《 huái nán zǐ》 chéng shū zhī shí， chǔyú huáng lǎo shèng xíng de wén huà fēn wéi zhī zhōng， yīn cǐ duì dào jiā xué shuō tè bié kàn zhòng， yīn cǐ zài mǒu zhǒng yì yì shàng， yě kě yǐ shuō《 huái nán zǐ》 shì jí huáng lǎo sī xiǎng zhī dà chéng de zhù zuò， dāng rán zhè jué bù fáng 'ài tā yě róng hé shè qǔ liǎo dào jiā zhī wài qí tā xué pài de sī xiǎng jīng huá。
【《 huái nán zǐ》 yī xué nèi róng】
《 huái nán zǐ》 èr shí yī piān， běn míng“ hóng liè”， xì xī hàn shí huái nán wáng liú 'ān ( gōng yuán qián 180 nián ～ gōng yuán qián 123 nián ) zhāo yǐn bīn kè jí tǐ biān xiě 'ér chéng。 gāi shū shì duì xī hàn qián qī dào jiā sī xiǎng xì tǒng 'ér xiáng jìn de zǒng jié， shì yán jiū huáng lǎo sī xiǎng de jí qí bǎo guì 'ér fēng fù de zī liào。 shū zhōng bù fá qí yī xué nèi róng， zhí dé wǒ men tàn tǎo yán jiū。
chàng xué shuō， yīn yáng wǔháng
gāi shū chàng dǎo yīn yáng wǔháng xué shuō。 shǒu xiān， lùn shù liǎo yīn yáng gài kuò wàn shì wàn wù de fā shēng、 fā zhǎn hé biàn huà。 rú《 běn jīng xùn》 zhǐ chū：“ yīn yáng chéng tiān dì zhī hé， xíng wàn shū zhī tǐ， …… zhōng shǐ xū mǎn， zhuǎn yú wú yuán。” cǐ yán yīn yáng náng kuò liǎo zì rán jiè de yī qiē shì wù， qí biàn huà shì wú qióng wú jìn de。 zhè yǔ《 huáng dì nèi jīng》 zhōng de yīn yáng xué shuō yī mài xiāng chéng。
shū zhōng yǐ shuǐ、 huǒ、 rì、 yuè yù yīn yáng。 rú《 tiān wén xùn》 yún：“ jī yáng zhī rè qì shēng huǒ， huǒ qì zhī jīng zhě wéi rì； jī yīn zhī hán qì wéi shuǐ， shuǐ qì zhī jīng zhě wéi yuè。” yòu yún：“ rì zhě， yáng zhī zhù yě； yuè zhě， yīn zhī zōng yě。” zhè lǐ yòng rén men cháng jiàn de shuǐ、 huǒ、 rì、 yuè lái shuō míng yīn yáng de shǔ xìng， zhè zhǒng xíng xiàng 'ér shēng dòng de bǐ yù， shǐ xué zhě duì kū zào、 chōu xiàng de yīn yáng xué shuō yì yú lǐ jiě。
qí cì， chǎn míng liǎo wǔháng de shǔ xìng jí qí shēng kè chéng wǔ guī lǜ。 rú“ dōng fāng， mù yě，……。 běi fāng， shuǐ yě。”“ shuǐ shēng mù， mù shēng huǒ， huǒ shēng tǔ， tǔ shēng jīn。”“ mù shèng tǔ， tǔ shèng shuǐ， shuǐ shèng huǒ， huǒ shèng jīn， jīn shèng mù， gù hé chūn shēng qiū sǐ，……。” cǐ chù wǔháng xué shuō nèi róng yǔ《 huáng dì nèi jīng》 suǒ lùn shì yī zhì de， kě jiàn dāng shí de yīn yáng wǔháng xué shuō yǐ shèn tòu dào duō gè xué kē。
shū zhōng hái yǐ wǔháng suǒ shǔ de fāng wèi lùn jí rén tǐ de xíng tǐ tè zhēng jí yǒng qiè、 zhì yú、 shòu yāo děng。 rú“ dōng fāng，…… qí rén duì xíng， xiǎo tóu、 lóng bí dà kǒu， yuān jiān qǐ xíng， qiào tōng yú mù， jīn qì shǔ yān， cāng sè zhù gān， zhǎngdà zǎo zhī 'ér bù shòu； nán fāng，…… qiào tōng yú 'ěr， xuè mài shǔ yān， chì sè zhù xīn， zǎo zhuàng 'ér yāo； xī fāng，…… bái sè zhù fèi， yǒng gǎn bù rén； běi fāng，…… qí rén chǔn yú； zhōng yāng sì dá，…… qí rén huì shèng 'ér hǎo zhì。” yǐ shàng suǒ shù suī wèi bì jìn rán， dàn dà tǐ shàng shuō míng liǎo wǔháng suǒ shǔ de fāng wèi jí dì yù bù tóng duì rén tǐ de yǐng xiǎng。
zhěng tǐ guān， tiān rén xiāng yìng
gāi shū qiáng diào liǎo tiān rén xiāng yìng de zhěng tǐ guān niàn， rú《 běn jīng xùn》 yún：“ tiān dì yǔ zhòu， yī rén zhī shēn yě； liù hé zhī nèi， yī rén zhī zhì yě。”“ kǒng qiào zhī tǐ jiē tōng yú tiān。 tiān yòu jiǔchóng， rén yì yòu jiǔ qiào，……。” zhǐ chū rén shēng huó zài yǔ zhòu jiān， hé zì rán jiè shì xī xī xiāng guān de。 zhè yǔ《 sù wèn · shēng qì tōng tiān lùn》 suǒ yún“ tiān dì zhī jiān， liù hé zhī nèi， qí qì jiǔ zhōu， jiǔ qiào、 wǔzàng、 shí 'èr jié jiē tōng hū tiān qì” de tiān rén hé yī guān diǎn bù móu 'ér hé。
sì shí qì hòu de biàn huà zhí jiē yǐng xiǎng rén tǐ 'ér xíng chéng jí bìng。 rú《 shí zé xùn》 jì yòu：“ mèng chūn zhī yuè，…… xíng qiū lìng zé mín bìng dà yì。”“ jì chūn xíng xià lìng zé mín duō jí yì。”“ mèng qiū xíng xià lìng，…… mín duō nüè jí。…… jì qiū xíng xià lìng，…… mín duō qiú zhì。” shàng wén míng shì， fēi qí shí qì， qí qì bù hé zé dǎo zhì rén tǐ jí bìng de fā shēng。 tóng shí gào jiè rén men： rén tǐ bì xū shùn yìng sì shí， shì yìng zì rán jiè jì jié qì hòu de biàn huà， cái néng zài yǔ zhòu jiān jiàn kāng shēng cún， zhèng rú《 běn jīng xùn》 suǒ yán：“ sì shí zhě， chūn shēng xià cháng， qiū shōu dōng cáng， qǔ yú yòu jié， chū rù yòu shí。”
hái yòu zhěng tǐ guān duì jí bìng zhèng hòu de yǐng xiǎng， rú“ fū yòu bìng yú nèi zhě， bì yòu sè yú wài yǐ。”“ yōng jū fā yú zhǐ， qí tòng biàn yú tǐ。” qián zhě yán qí tǐ nèi zàng fǔ huàn bìng， ér yǐn qǐ tǐ biǎo de sè zé biàn huà， jí“ yòu zhū nèi bì xíng zhū wài”； hòu zhě zhǐ chū jú bù de bìng biàn kě yǐng xiǎng zhěng gè rén tǐ。
yǎng shēng shù， jìng mò tián dàn
gāi shū zhù zhòng yǎng shēng zhī shù， rú《 zhēn xùn》 qiáng diào liǎo yǎng xìng、 yǎng dé， yún qí：“ jìng mò tián dàn， suǒ yǐ yǎng xìng yě； hé yú xū wú， suǒ yǐ yǎng dé yě。…… ruò rán zhě， xuè mài wú yù zhì， wǔ zàng wú wèi qì。” yòu《 xiū wù xùn》 tí chū jīng shén tiáoyǎng， zhǐ chū：“ jīn tiān dào zhě cáng jīng yú nèi， lù shén yú xīn， jìng mò tián dàn， sòng miù xiōng zhōng， wú xié qì suǒ liú zhì，…… zé jī shū diào lì， bǎi mài jiǔ qiào mò bù shùn bǐ。”“ shén qīng zhì píng， bǎi jié jiē níng， yǎng xìng zhī běn yě。” zōng guān shàng wén kě zhī： xīn jìng qīng jìng， wú yù wú qiú， zé wǔ zàng 'ān hé， bǎi mài tiáochàng， zhū qiào tōng lì 'ér jiàn kāng wú bìng。 zhè yǔ《 huáng dì nèi jīng》 zhōng“ tián dàn xū wú， zhēn qì cóng zhī， jīng shén nèi shǒu， bìng 'ān cóng lái”、“ yǐ tián yú wéi wù” de yǎng shēng zhī dào qì hé。
yǎng shēng de lìng yī gè fāng miàn shì jìn shì yù。 rú《 shí zé xùn》 yán qí：“ mèng dōng，…… jūn zǐ zhāi jiè， shēn yù jìng， qù shēng sè， jìn shì yù， níng shēn tǐ， ān xíng xìng。” dōng wéi bì cáng zhī shí， yìng cáng 'ér bù xiè， gù yào jìn yù， bǎo jīng、 yǎng xìng。 yòu《 yuán dào xùn》 yún：“ shèng rén bù yǐ shēn yì wù， bù yǐ yù huá hé”， yě qiáng diào liǎo yǎng shēng jìn yù de zhòng yào xìng。 rén lèi zhǐ yòu jiāng yǎng jīng shén， hé diào qí qì， cái néng xíng tǐ kāng jiàn， yǔ shì jiān wàn shì wàn wù gòng tóng zài zì rán jiè de guī lǜ zhī zhōng shēng cún。 gù《 yuán dào xùn》 zhǐ chū：“ shì gù shèng rén jiāng yǎng qí shén， hé ruò qí qì， píng yí qí xíng， ér yǔ dào chén fú fǔ yǎng。” yǐ shàng suǒ shù《 huái nán zǐ》 duì rén lèi yǎng shēng shù de gòng xiàn， zú zī hòu xué jiè jiàn。
tuī bìng yóu， qíng zhì huán jìng
shū zhōng tuī jiū jí bìng fā shēng de yuán yóu， rèn wéi qíng zhì biàn huà、 dì lǐ huán jìng duì rén tǐ yǐng xiǎng jí dà， shì zhì bìng de zhòng yào yīn sù。 rú《 jīng shén xùn》 hé《 yuán dào xùn》 jūn zhǐ chū：“ rén nù pò yīn， dà xǐ zhuì yáng，……。”“ bó yún fā， jīng bù wéi kuáng， yōu bēi duō huì， bìng nǎi chéng jī。” yǐ shàng yán qíng zhì guò jí， jī 'ér chéng bìng。 zhè yǔ《 huáng dì nèi jīng》 zhōng“ bào nù shāng yīn， bào xǐ shāng yáng” de guān diǎn shì xiāng tóng de。 zhè zhǒng bìng yīn rèn shí yī zhí zhǐ dǎo zhe hòu shì lín chuáng， mù qián qíng zhì zhì bìng de bǐ lì yù lái yù dà， rú yáng xuě qín jiào shòu diào chá hòu zhǐ chū，“ yín xiè bìng de fā bìng hé fù fā huàn zhě zhōng 70%～ 80% de rén fā bìng qián yòu jiāo lǜ hé yì yù， qiě yòu tè shū bù yú kuài de shì qíng。”
dì lǐ huán jìng yì zhí jiē yǐng xiǎng rén tǐ 'ér wéi zhì bìng zhī yóu。 rú“ jiān tǔ rén gāng， ruò tǔ rén féi，……。”“ shān qì duō nán， zé qì duō nǚ， fēng qì duō lóng， lín qì duō lóng，…… shǔ qì duō yāo， hán qì duō shòu。” cǐ yán bù tóng de dì lǐ huán jìng hé qì hòu duì rén de tǐ zhì、 shēng yù、 fā bìng hé shòu yāo děng jūn yòu yǐng xiǎng， wéi dǎo zhì jí bìng fā shēng de yuán yóu zhī yī。 zhè zhǒng yī xué sī xiǎng běn yuán yú gǔ dài wén xiàn 'ér yòu suǒ chuàng xīn， rú《 lǚ shì chūn qiū · jìn shù》 jìzǎi：“…… xīn shuǐ suǒ， duō jū yǔ cuó rén； kǔ shuǐ suǒ， duō rèn yǔ yǔ rén。” cǐ zhǐ jū zhù zài shuǐ wèi xīn là dì fāng de rén， duō huàn yōng jū hé shēng luǒ lì bìng； shuǐ wèi kǔ sè dì fāng de rén， duō huàn jī xiōng hé tuó bèi。
tán shī zhì， lǐ fǎ jiān bèi
gāi shū duì jí bìng zhì liáo fāng fǎ de lùn shù yì jiào xiáng jìn。 rú《 shí zé xùn》 tí chū sì shí zhì liáo jí bìng de fǎ zé wéi：“ chūn zhì yǐ guī， qiū zhì yǐ jǔ， dōng zhì yǐ quán， xià zhì yǐ héng，……。” zhè lǐ guīju quán héng zhì fǎ yǔ《 huáng dì nèi jīng》 zhōng de guīju quán héng hé sì shí mài xiàng bù tóng。 rú《 sù wèn · mài yào jīng wēi lùn》 yún：“ sì biàn zhī dòng， mài yǔ zhī shàng xià， yǐ chūn yìng zhōng guī， xià yìng zhōng jǔ， qiū yìng zhōng héng， dōng yìng zhōng quán。”《 sù wèn · yīn yáng yìng xiàng dà lùn》：“ guān quán héng guīju， ér zhī bìng suǒ zhù。” qián zhě yán qí mài xiàng de biàn huà suí jì jié bù tóng 'ér gè yì， jí mài hé sì shí； hòu zhě zé gēn jù mài xiàng de fú、 chén、 huá、 sè， ér liǎo jiě jí bìng chǎn shēng de yuán yīn。 kě jiàn，《 huáng dì nèi jīng》 yǐ guīju quán héng lùn mài xiàng；《 huái nán zǐ》 zé yǐ guīju quán héng lùn zhì fǎ， gè yòu suǒ zhǐ yě。
shū zhōng tán jí zhì liáo jí bìng yào quán miàn kǎo lǜ， bù néng gù cǐ shī bǐ， yǐ miǎn niàng chéng dà bìng。 rú《 shuō lín xùn》 zhōng zhǐ chū：“ zhì shǔ xué 'ér huài lǐ lǘ， kuì xiǎo zào 'ér fā cuó jū。”
shū zhōng hái yòu duì jí bìng yìng zǎo qī zhì liáo de jìzǎi。 rú《 rén jiān xùn》 gào jiè rén men：“ huàn zhì 'ér hòu yōu zhī， shì yóu bìng zhě yǐ xián 'ér suǒ liáng yī yě。 suī yòu biǎn què、 yú fú zhī qiǎo， yóu bù néng shēng yě。” zhè lǐ gēn jù shàng xià wén yì suī shì yǐ yī xué yù wéi zhèng chù shì de dào lǐ， dàn qí wèi bìng xiān fáng， jì bìng zǎo zhì de yù fáng yī xué sī xiǎng què néng qǐ dí hòu xué， zhè yǔ《 huáng dì nèi jīng》 zhōng“ bìng yǐ chéng 'ér hòu yào zhī”， qí lǐ xiāng tóng。
lùn yào wù， shǒu zhòng shí jiàn
gāi shū duì yào wù de jìzǎi zhù zhòng shí jiàn， cóng yào wù cǎi jí、 páozhì jí pǐn zhǒng jiàn bié děng fāng miàn dōuyòu dú dào zhī chù。 shǒu xiān， cǎi jí yào wù yào qīn kǒu cháng shì。 rú《 xiū wù xùn》 yún：“ shén nóng nǎi shǐ jiào mín pū wǔ gǔ，…… cháng bǎi cǎo zhī zī wèi，…… yī rì 'ér yù qī shí dú。” zhè shì gǔ dài yī jiā zài shí jiàn zhōng xún zhǎo hé fā xiàn yào wù de zhēn shí xiě zhào。 qí cì， gēn jù yào wù xìng néng， àn zhào jì jié cǎi shōu yào wù。 rú“ chán shǐ míng， bàn xià shēng” yán qí xià zhì shí chán gǔ yì shǐ wū， zhèng shì bàn xià chéng shú de cǎi shōu shí jiān。 qí sān， gào jiè rén men zhù yì yào wù páozhì fāng fǎ。“ niú dǎn tú mù，…… qǔ bā suì niú dǎn， guì sān cùn， zhù dǎn zhōng， bǎi rì yǐ chéng。” cǐ yán jiāng guì fàng rù niú dǎn zhōng， jīng guò bǎi tiān cái néng yào yòng。 qí sì， tí chū liǎo yì hùn xiáo yào wù de jiàn bié。 rú“ fū luàn rén zhě， xiōng
qióng zhī yǔ hāo běn yě， shé chuáng zhī yǔ mí wú yě， yě jiē xiāng sì zhě。” zhè zhǒng zhù zhòng shí jiàn， shǐ yào wù míng shí xiāng fú， shì 'ān quán yòu xiào yòng yào de bǎo zhèng。
tā rú shū zhōng hái yòu guān yú zàng fǔ de lùn shù； jí bìng mìng míng de jìzǎi jí xíng、 qì、 shén de lùn shù děng， xiàn yú piān fú bù zài zhuì shù。
zōng shàng suǒ shù， yǔ《 huáng dì nèi jīng》 tóng shí dài huò shāo wǎn shí de《 huái nán zǐ》 yùn hán zhe yī dìng shù liàng de yī xué nèi róng， wǒ men yīngdāng wā jué zhěng lǐ qǔ qí jīng huá， yǐ fēng fù zhōng yī xué bǎo kù。
【《 huái nán zǐ》 yǔ hàn chū zhèng zhì dǒu zhēng】
1. jiàn yuán chū nián de yì shí xíng tài biàn lùn
hàn chū yì shí xíng tài lùn zhēng de jiāo diǎn shì zhù zhāng zūn wáng rǎng yí de rú fǎ jiā（ zōng xún zǐ jí jīn wén gōng yáng xué pài）， yǔ zhù zhāng yīn xún jiù zhì、“ xiāo guī cáo suí” wú wéi 'ér zhì de huáng lǎo dào jiā zhī zhēng。 cóng xiàn dài de guān diǎn kàn， qián zhě zhù zhāng guó jiā zhù yì， hòu zhě zhù zhāng zì rán fàng rèn， jí zì yóu zhù yì。
2. hàn wǔ dì yī dù wēi zài dàn xī
jiàn yuán yuán nián（ B.C140） liú chè dēng jī， shí nián jǐn 16 suì。 tā yī dēng jī jí zhòng yòng zhù zhāng jiā qiáng wáng quán de rú shì chū rèn jiàngxiàng。 zhǔn bèi cǎi nà wén jǐng shí qī dà wéi shī yì de jiǎ yì、 cháo cuò yī pài de zhèng zhì zhù zhāng， jí duì nèi xuē ruò zhū hóu、 jiā qiáng zhōng yāng， duì wài zé kàng yù xiōng nú。 liú 'ān zhuàn zuò《 huái nán zǐ》， qí suǒ zhēn duì de， jiù shì chū dēng jī de hàn wǔ dì liú chè。 liú chè zhì zài zūn wáng rǎng yí， xuē zhū fān， pò xiōng nú， shí shī“ dà yòu wéi” zhī zhèng。 liú 'ān zé zhù zhāng yīn xún jiù fàn， wú wéi 'ér zhì。 yóu cǐ yǐn shēn wéi zhèng cè， yě jiù shì yào jiān chí hàn chū jiù zhì， cóng 'ér bǎo hù liú shì zhū wáng jí tuán liè tǔ chēng wáng de jì dé lì yì。《 huái nán zǐ》 zhōng yòu“ zhù shù xùn” yī piān， zhuān jiǎng dì wáng zhī shù。
ér jiàn yuán chū nián zhù dǎo zhèng zhì dà shì de， bìng bù shì yǐ zuò liǎo huáng dì de nián qīng rén hàn wǔ dì， ér shì sù hǎo huáng lǎo zhī dào de tài huáng tài hòu dòu shì yǐ jí zhū dòu、 zhū liú liè wáng guì wēi。 dòu shì yú jiàn yuán 'èr nián lín cháo gān zhèng bà miǎn liú chè suǒ rèn mìng de rú xué jiàngxiàng， fǒu dìng liú chè jiā qiáng wáng quán xuē ruò zhū hóu de zhèng cè fāng xiàng。 zhè shí jì shì yīcháng wèi dòng gān gē de gōng tíng zhèng biàn。
zài zhè chǎng zhèng zhì zhēng lùn zhōng， shèn zhì hàn wǔ dì de jiù jiù、 wáng tài hòu zhī dì wǔ 'ān hóu tián fén 'àn zhōng yě zhàn dào liǎo liú 'ān yī biān。《 hàn shū》 huái nán wáng zhuànjì： liú 'ān yǒu shàn tài wèi wǔ 'ān hóu tián fén。（ tián fén） yǔ sī yǔ yuē：“ fāng jīn shàng wú tài zǐ， gōng chē yī rì yàn jià， fēi wáng 'ér shuí kě lì zhě？” huái nán wáng dà xǐ， hòu lù wǔ 'ān hóu。 yào zhī dào cǐ shí zhī liú chè， nián fāng shí qī、 bā suì， zhèng zhí shèng nián。 chú fēi zāo yù tū rán zhī biàn， fā shēng fēi zhèng cháng sǐ wáng， zěn me tán dé shàng“ gōng chē yī rì yàn jià”？ ér shēn jū gāo wèi（ hàn tài wèi lǐng yòu bīng quán xiāng dāng yú guó fáng bù cháng） de guó jiù tián fén， jìng rán yǔ liú 'ān sī xià jì yì 'ān pái guān yú liú chè de hòu shì wèn tí， bìng zhǔwàng yú liú chè zhè wèi lǎo shū fù zuò nián qīng huáng dì de jì chéng rén。 yóu cǐ kě jiàn dāng shí liú chè zhèng zhì dì wèi zhī gū ruò jí wēi xiǎn yě。
jiàn yuán liù nián（ B.C135 nián） tài huáng tài hòu bìng wēi， sǐ qián tiān shàng chū xiàn huì xīng。 liú 'ān rèn wéi zhè zhǒng tiān xiàng yù zhào zhe“ bīng dāng dà qǐ”， tiān xià jiāng yào dà luàn。 yú shì“ zhì jūn xiè， jī jīn qián”， zhǔn bèi wǔ zhuāng qǐ shì。 yú cǐ 'ér yòu jiàn dāng shí zhèng jú zhī xiǎn 'è yǐ！
3. rén wén xué shù nán yǐ wán quán chāo lí zhèng zhì
jiàn yuán liù nián tài huáng tài hòu dòu shì jià bēng， liú chè zhōng yú zhù chí liǎo dà zhèng。 yuán guāng yuán nián（ BC134 nián） jiān， tā zhào jiàn míng rú dǒng zhòng shū。 dǒng shì xiàng tā tí chū zhù míng de“ tiān rén sān cè”， hàn wǔ dì jué xīn yóu cǐ 'ér tuī xíng quán miàn gǎi gé。 cǐ jí xī hàn shǐ zhōng zhí dé dà shū yī bǐ de“ yuán guāng jué cè”。 xīn zhèng de shǒu yào fāng zhēn shì gǎi gé guó jiā yì shí xíng tài， jí“ bà chù bǎi jiā， shǒu zūn rú shù”。 ér suǒ bà chù de bǎi jiā yán zhōng， zhòng diǎn yī wéi zhù zhāng gǎo yīn móu zhèng zhì de zòng héng jiā yán， yī wéi huáng lǎo zhī dào yě。 zhí dào tián fén sǐ hòu， liú chè cái zhī dào liǎo tā yǔ liú 'ān de nà cì mì móu。 liú chè shuō： rú guǒ tián shì réng zài， dāng miè zú yǐ！ yuán shòu yuán nián（ B.C122 nián） liú 'ān jī xù yǐ jiǔ de fǎn móu zhōng yú bèi jiē lù， bèi zhuī jiū 'ér zì shā shēn sǐ。 hàn wǔ dì qǔ dé liǎo zuì zhōng shèng lì。
zhè yī duàn shǐ shì biǎo míng， lì shǐ zhōng de rén wén xué shù nán yǐ wán quán chāo lí yú zhèng zhì。 dàn shì， hòu rén yǐ chāo yuè liǎo zhè chǎng lì shǐ dǒu zhēng。 jīn rén tán lùn hàn chū huáng lǎo zhī dào， wú wéi 'ér zhì， cháng chēng tàn chēng xiàn。 rán 'ér， ruò bù cān zhào hàn chū jí jiàn yuán nián jiān zhī dà xíng shì， hàn chū rú dào liǎng gè xué pài zhè chǎng dà lùn zhēng jiù bù néng zhēn zhèng bèi lǐ jiě。 jīn rén dú《 huái nán zǐ》 wú bù yǐ wéi qí jǐn shì yī bù xué shù zhù zuò。 qí rán， qí bù rán hū？