“ yòu zhì yú jīng bāng jī gǔ zhě， huò yòu kǎo yān ”
《 wén xiàn tōng kǎo》， shì sòng yuán shí dài zhù míng xué zhě mǎ duān lín de zhòng yào zhù zuò。 mǎ duān lín， zì guì yǔ， jiāng xī lè
píng rén， shēng yú nán sòng lǐ zōng bǎo yòu 'èr nián（ 1254 nián）， zú yú yuán tài dìng dì tài dìng yuán nián（ 1324 nián）。《 sòng shǐ》
hé《 yuán shǐ》 dōuméi yòu jǐyǔ tā lìzhuàn，《 tōng kǎo · zì xù》 yě méi yòu xù shù shì jì。《 nán sòng shū》 hé《 xīn yuán
shǐ》 zhōng suī yòu chuán， dàn jì shì shí fēn jiǎn dān。 suǒ xìng《 tōng kǎo》 de《 jìn shū biǎo》 hé《 chāo bái》 yǐ jí qīng chū xiū de
《 lè píng xiàn zhì》 zhōng bǎo cún liǎo jǐ diǎn yòu guān de cái liào， dà zhì kě zhī tā shì nán sòng hòu qī zǎixiàng mǎ tíng luán de zhòng zǐ， yǐ
yìn bǔ chéng shì láng， céng cáo shì dì yī。 tíng luán wéi rén zhèng zhí， bù kěn fùhè jiānxiàng jiǎ sì dào， xián chún jiǔ nián（ 1273 nián）
bèi pò cí zhí， jū jiā 17 nián， yuán shì zǔ zhì yuán 'èr shí liù（ 1289 nián） qù shì。 tíng luán céng rèn shǐ guān， jiā zhōng jí fù cáng
shū。 mǎ duān lín suí qí fù jiā jū， dú shū pō guǎng。 fù qīn qù shì hòu， tā céng duǎn qī jiān nèi chū rèn cí hú shū yuàn、 kē shān shū
yuàn yuàn cháng、 jiào shòu jí tái zhōu lù xué jiào shòu děng xué zhí， yī shēng zhù yào shí jiān dōuzài jiā xiāng yǐn jū zhù shū。 xiàn zhì běn chuán chēng tā
“ mén dì shèn zhòng， yòu suǒ lùn biàn， tù yán rú quán yǒng， wén zhě bì yòu dé 'ér fǎn。” kě zhī tā shì yī wèi xué shí yuān bó de xué
zhě。 duān lín zài qí 34 suì zuǒ yòu shí， jí kāi shǐ qí zhù shū gōng zuò。 ér《 wén xiàn tōng kǎo》 de biān xiě yòng shí 20 yú nián。 lǐ
jǐn sī《 tōng kǎo xù》 chēng quán shū zhù chéng yú dīng wèi zhī suì， jí yuán chéng zōng dà dé shí yī nián（ 1307 nián）， mǎ shì shì nián 54
suì。 rén zōng yán yòu wǔ nián（ 1318 nián）， qí shū bèi yī wèi dào shì fǎng dé， cì nián zòu zhī yú cháo。 zhì zhì 'èr nián（ 1322
nián） guān jiā wéi zhī kān xíng， zhì tài dìng yuán nián kān chéng。
《 wén xiàn tōng kǎo》 quán shū fēn wéi 24 mén， 348 juàn。 zì《 jīng jí》 zhì《 wù yì》 děng 5 mén wéi《 tōng diǎn》 suǒ wèi
yòu zhě， cǐ wài 19 mén jūn wéi《 tōng diǎn》 de yuán mù huò zǐ mù。 shū de nèi róng qǐ zì shàng gǔ， zhōng yú nán sòng níng zōng jiā dìng nián
jiān。 jiù qí tǐ lì yǔ nèi róng lái kàn， shí wéi《 tōng diǎn》 de kuò dà yǔ xù zuò， zhè shì běn shū de dì yī gè tè diǎn。 běn shū
de qǔ cái zhōng táng qián yǐ《 tōng diǎn》 wéi jī chǔ， bìng jìn xíng shìdàng bǔ chōng。 zhōng táng yǐ hòu zé shì mǎ duān lín guǎng shōu bó cǎi de jié
guǒ， yóu qí shì sòng dài bù fēn， dāng shí《 sòng shǐ》 shàng wèi chéng shū， ér mǎ shì suǒ jiàn dào de sòng dài shǐ liào zuì fēng fù， suǒ yǐ
qí suǒ shōu zhī cái liào duō yòu wéi《 sòng shǐ》 suǒ wú zhě。 qǔ cái guǎng bó， wǎng luó hóng fù， kě yǐ shuō shì běn shū de dì 'èr gè tè
diǎn。 cǐ wài，《 tōng diǎn》 yǐ《 shí huò》 wéi shǒu， shuō míng dù yòu duì guó jiā jīng jì de zhòng shì； zhèng qiáo《 tōng zhì》 yí zhī
yú《 xuǎn jǔ》、《 xíng fǎ》 zhī hòu； ér mǎ duān lín gèng jiāng zhī liè yú quán shū zhī shǒu， qiě zēng jiā wéi 8 mén zhī duō， kě zhī
mǎ shì duì jīng jì de zhòng shì gèng chāo guò dù shì、 zhèng shì。《 tōng diǎn》 zhī《 lǐ diǎn》 100 juàn， zhàn qù quán shū 1/2， ér
《 tōng kǎo》 zhī《 shè jiāo kǎo》 zé 3 mén cái 60 juàn， bù jí quán shū 1/5。 yòu《 bīng kǎo》 yī mén， xiáng liè gǔ jīn bīng zhì yán
gé， shǐ《 bīng diǎn》 zhǐ xù yòng bīng fāng fǎ de piān chā dé dào gǎi zhèng。 zhè xiē dōushì《 tōng kǎo》 de yōu diǎn。
mǎ duān lín shì gǔ dài jìn bù de shǐ xué jiā zhī yī， tā fā zhǎn liǎo dù yòu suǒ chuàng lì de xīn shǐ shū tǐ cái， jí yǐ shì lèi wéi
zhōng xīn xù shù lì shǐ fā zhǎn de diǎn zhì tǐ， yòu tuī jìn liǎo zhèng qiáo suǒ chàng dǎo de huì tōng zhī yì。《 tōng kǎo》 yǔ《 tōng diǎn》 xiāng
bǐ， cóng nèi róng dào xíng shì dōuyòu liǎo kuò dà hé tí gāo；《 tōng kǎo》 yǔ《 tōng zhì》 xiāng bǐ，《 tōng zhì》 zhǐ zuò dào jiù shǐ
shū de cū lüè zǒng hé，《 tōng kǎo》 zé yú yǐ chóngxīn zǔ zhì， biǎo dá liǎo ruò gān xīn sī xiǎng、 xīn kàn fǎ。 rú shāng yàng biàn fǎ hé
yáng yán de liǎng shuì fǎ， duì gǔ dài fēng jiàn shè huì fā zhǎn jūn jù yòu zhòng dà zuò yòng， mǎ shì míng què zhǐ míng qí zhòng yào lì shǐ yì yì，
ér bù yīn zì jǐ duì 'èr rén de fǒu dìng tài dù 'ér fǒu dìng qí jīng jì zhèng cè。 yòu rú wǔ dài shí qī， cān jiā guò táng mò nóng mín qǐ yì
de zhāng quán yì， duì huī fù luò yáng yī dài jīng jì shēng chǎn qǐ guò yòu lì zuò yòng， ōu yáng xiū zuò《 wǔ dài shǐ jì》， yīn tā chū shēn
yú“ qún dào”， jǐn lüè jì shù yǔ。 ér mǎ duān lín bù jǐn xiáng jì qí shì， ér qiě jiā 'àn yǔ yún：“ quán yì běn chū ‘ qún
dào ’， nǎi néng quàn nóng lì běn， shēng jù jiào huì， shǐ huāng xū wéi fù shí。 guān qí guī huá， suī wǔ jì zhī jūn hào wèiyòu zhì yú mín
zhě， suǒ bù rú yě。 xián zāi！” zuò liǎo yòu lì de sòng yáng。
mǎ shì zhù cǐ《 tōng kǎo》， zài《 zì xù》 zhōng fǎn fù shuō míng， yī fāng miàn wéi xù bǔ dù yòu《 tōng diǎn》 tiān bǎo yǐ hòu
zhī shì jì， yī fāng miàn yào pèi bǔ sī mǎ guāng de《 zī zhì tōng jiàn》， lüè rú jìzhuàn tǐ shǐ shū zhōng de jì hé zhì。 zǒng qǐ lái shuō，
shì shǐ“ yòu zhì yú jīng bāng jī gǔ zhě， huò yòu kǎo yān”。 zhè jiù xíng chéng liǎo zhè bù shū de xiāo jí miàn， suī yòu tóng qíng rén mín zhī
chù， dàn zhù yào shì wéi tǒng zhì jiē jí lì yán。 yòu yīn quán shū guī mó hóng dà， mǒu xiē bù mén biàn róng yì shī yú shū lüè， rú《 zhí
guān kǎo》 quán lù《 tōng diǎn》 zhī wén， yú wǔ dài bù fēn zé xù shù liào liào； yòu rú《 jīng jí kǎo》 nèi róng suī fēng fù， ér zhù
yào yǐ jù bù chū yú cháo gōng wǔ、 chén zhèn sūn 'èr jiā， zì bù néng wán bèi；《 yú dì kǎo》 duō běn yú 'ōu yáng mǐn《 yú dì guǎng jì》
yī shū， wú shèn dìng bǔ。
yīn cǐ， lì dài xué zhě duì 'èr shū de kàn fǎ shì：《 tōng diǎn》 yǐ jīng mì jiàn chēng，《 tōng kǎo》 yǐ bó tōng jiàn cháng， gè
yòu dú dào zhī chù， yìng hù xiāng cān zhèng 'ér bù kě piān fèi。
《 sì kù tí yào》 lùn zhī yún：“ dà dǐ mén lèi jì duō， juàn fán zhì zhòng， wèi miǎn qǔ bǐ shī cǐ。 rán qí tiáo fēn lǚ xī，
shǐ jī gǔ zhě kě yǐ 'àn lèi 'ér kǎo。 yòu qí suǒ zài sòng zhì zuì xiáng， duō《 sòng shǐ》 gè zhì suǒ wèi bèi， àn yǔ yì duō néng guàn chuān
gǔ jīn， zhé zhōng zhì dāng。 suī shāo xùn《 tōng diǎn》 zhī jiǎn yán， ér xiáng shàn shí wéi guò zhī， fēi zhèng qiáo《 tōng zhì》 suǒ jí yě。”
《 tōng diǎn》、《 tōng zhì》 hé《 wén xiàn tōng kǎo》 sān shū dū yǐ guàn tōng gǔ jīn wéi zhù zhǐ， yòu dū yǐ“ tōng” zì wéi
shū míng， gù hòu rén hé zhī chēng wéi“ sān tōng”。“ sān tōng” zài zhōng guó gǔ dài shǐ jí zhōng zhàn yòu fēi cháng zhòng yào de dì wèi。 tōng
xíng de kè běn wéi qīng qián lóng nián jiān zài wǔ yīng diàn xiào kān de sān tōng hé kè běn， fù yòu kǎo zhèng， qí hòu fù kè zhě duō yǐ cǐ wéi dǐ
běn， zhòng yào zhě wéi jiāng xī chóng rén xiè shì jí zhè jiāng shū jú děng běn。
《 wén xiàn tōng kǎo》， shì sòng yuán shí dài zhù míng xué zhě mǎ duān lín de zhòng yào zhù zuò。 mǎ duān lín， zì guì yǔ， jiāng xī lè
píng rén， shēng yú nán sòng lǐ zōng bǎo yòu 'èr nián（ 1254 nián）， zú yú yuán tài dìng dì tài dìng yuán nián（ 1324 nián）。《 sòng shǐ》
hé《 yuán shǐ》 dōuméi yòu jǐyǔ tā lìzhuàn，《 tōng kǎo · zì xù》 yě méi yòu xù shù shì jì。《 nán sòng shū》 hé《 xīn yuán
shǐ》 zhōng suī yòu chuán， dàn jì shì shí fēn jiǎn dān。 suǒ xìng《 tōng kǎo》 de《 jìn shū biǎo》 hé《 chāo bái》 yǐ jí qīng chū xiū de
《 lè píng xiàn zhì》 zhōng bǎo cún liǎo jǐ diǎn yòu guān de cái liào， dà zhì kě zhī tā shì nán sòng hòu qī zǎixiàng mǎ tíng luán de zhòng zǐ， yǐ
yìn bǔ chéng shì láng， céng cáo shì dì yī。 tíng luán wéi rén zhèng zhí， bù kěn fùhè jiānxiàng jiǎ sì dào， xián chún jiǔ nián（ 1273 nián）
bèi pò cí zhí， jū jiā 17 nián， yuán shì zǔ zhì yuán 'èr shí liù（ 1289 nián） qù shì。 tíng luán céng rèn shǐ guān， jiā zhōng jí fù cáng
shū。 mǎ duān lín suí qí fù jiā jū， dú shū pō guǎng。 fù qīn qù shì hòu， tā céng duǎn qī jiān nèi chū rèn cí hú shū yuàn、 kē shān shū
yuàn yuàn cháng、 jiào shòu jí tái zhōu lù xué jiào shòu děng xué zhí， yī shēng zhù yào shí jiān dōuzài jiā xiāng yǐn jū zhù shū。 xiàn zhì běn chuán chēng tā
“ mén dì shèn zhòng， yòu suǒ lùn biàn， tù yán rú quán yǒng， wén zhě bì yòu dé 'ér fǎn。” kě zhī tā shì yī wèi xué shí yuān bó de xué
zhě。 duān lín zài qí 34 suì zuǒ yòu shí， jí kāi shǐ qí zhù shū gōng zuò。 ér《 wén xiàn tōng kǎo》 de biān xiě yòng shí 20 yú nián。 lǐ
jǐn sī《 tōng kǎo xù》 chēng quán shū zhù chéng yú dīng wèi zhī suì， jí yuán chéng zōng dà dé shí yī nián（ 1307 nián）， mǎ shì shì nián 54
suì。 rén zōng yán yòu wǔ nián（ 1318 nián）， qí shū bèi yī wèi dào shì fǎng dé， cì nián zòu zhī yú cháo。 zhì zhì 'èr nián（ 1322
nián） guān jiā wéi zhī kān xíng， zhì tài dìng yuán nián kān chéng。
《 wén xiàn tōng kǎo》 quán shū fēn wéi 24 mén， 348 juàn。 zì《 jīng jí》 zhì《 wù yì》 děng 5 mén wéi《 tōng diǎn》 suǒ wèi
yòu zhě， cǐ wài 19 mén jūn wéi《 tōng diǎn》 de yuán mù huò zǐ mù。 shū de nèi róng qǐ zì shàng gǔ， zhōng yú nán sòng níng zōng jiā dìng nián
jiān。 jiù qí tǐ lì yǔ nèi róng lái kàn， shí wéi《 tōng diǎn》 de kuò dà yǔ xù zuò， zhè shì běn shū de dì yī gè tè diǎn。 běn shū
de qǔ cái zhōng táng qián yǐ《 tōng diǎn》 wéi jī chǔ， bìng jìn xíng shìdàng bǔ chōng。 zhōng táng yǐ hòu zé shì mǎ duān lín guǎng shōu bó cǎi de jié
guǒ， yóu qí shì sòng dài bù fēn， dāng shí《 sòng shǐ》 shàng wèi chéng shū， ér mǎ shì suǒ jiàn dào de sòng dài shǐ liào zuì fēng fù， suǒ yǐ
qí suǒ shōu zhī cái liào duō yòu wéi《 sòng shǐ》 suǒ wú zhě。 qǔ cái guǎng bó， wǎng luó hóng fù， kě yǐ shuō shì běn shū de dì 'èr gè tè
diǎn。 cǐ wài，《 tōng diǎn》 yǐ《 shí huò》 wéi shǒu， shuō míng dù yòu duì guó jiā jīng jì de zhòng shì； zhèng qiáo《 tōng zhì》 yí zhī
yú《 xuǎn jǔ》、《 xíng fǎ》 zhī hòu； ér mǎ duān lín gèng jiāng zhī liè yú quán shū zhī shǒu， qiě zēng jiā wéi 8 mén zhī duō， kě zhī
mǎ shì duì jīng jì de zhòng shì gèng chāo guò dù shì、 zhèng shì。《 tōng diǎn》 zhī《 lǐ diǎn》 100 juàn， zhàn qù quán shū 1/2， ér
《 tōng kǎo》 zhī《 shè jiāo kǎo》 zé 3 mén cái 60 juàn， bù jí quán shū 1/5。 yòu《 bīng kǎo》 yī mén， xiáng liè gǔ jīn bīng zhì yán
gé， shǐ《 bīng diǎn》 zhǐ xù yòng bīng fāng fǎ de piān chā dé dào gǎi zhèng。 zhè xiē dōushì《 tōng kǎo》 de yōu diǎn。
mǎ duān lín shì gǔ dài jìn bù de shǐ xué jiā zhī yī， tā fā zhǎn liǎo dù yòu suǒ chuàng lì de xīn shǐ shū tǐ cái， jí yǐ shì lèi wéi
zhōng xīn xù shù lì shǐ fā zhǎn de diǎn zhì tǐ， yòu tuī jìn liǎo zhèng qiáo suǒ chàng dǎo de huì tōng zhī yì。《 tōng kǎo》 yǔ《 tōng diǎn》 xiāng
bǐ， cóng nèi róng dào xíng shì dōuyòu liǎo kuò dà hé tí gāo；《 tōng kǎo》 yǔ《 tōng zhì》 xiāng bǐ，《 tōng zhì》 zhǐ zuò dào jiù shǐ
shū de cū lüè zǒng hé，《 tōng kǎo》 zé yú yǐ chóngxīn zǔ zhì， biǎo dá liǎo ruò gān xīn sī xiǎng、 xīn kàn fǎ。 rú shāng yàng biàn fǎ hé
yáng yán de liǎng shuì fǎ， duì gǔ dài fēng jiàn shè huì fā zhǎn jūn jù yòu zhòng dà zuò yòng， mǎ shì míng què zhǐ míng qí zhòng yào lì shǐ yì yì，
ér bù yīn zì jǐ duì 'èr rén de fǒu dìng tài dù 'ér fǒu dìng qí jīng jì zhèng cè。 yòu rú wǔ dài shí qī， cān jiā guò táng mò nóng mín qǐ yì
de zhāng quán yì， duì huī fù luò yáng yī dài jīng jì shēng chǎn qǐ guò yòu lì zuò yòng， ōu yáng xiū zuò《 wǔ dài shǐ jì》， yīn tā chū shēn
yú“ qún dào”， jǐn lüè jì shù yǔ。 ér mǎ duān lín bù jǐn xiáng jì qí shì， ér qiě jiā 'àn yǔ yún：“ quán yì běn chū ‘ qún
dào ’， nǎi néng quàn nóng lì běn， shēng jù jiào huì， shǐ huāng xū wéi fù shí。 guān qí guī huá， suī wǔ jì zhī jūn hào wèiyòu zhì yú mín
zhě， suǒ bù rú yě。 xián zāi！” zuò liǎo yòu lì de sòng yáng。
mǎ shì zhù cǐ《 tōng kǎo》， zài《 zì xù》 zhōng fǎn fù shuō míng， yī fāng miàn wéi xù bǔ dù yòu《 tōng diǎn》 tiān bǎo yǐ hòu
zhī shì jì， yī fāng miàn yào pèi bǔ sī mǎ guāng de《 zī zhì tōng jiàn》， lüè rú jìzhuàn tǐ shǐ shū zhōng de jì hé zhì。 zǒng qǐ lái shuō，
shì shǐ“ yòu zhì yú jīng bāng jī gǔ zhě， huò yòu kǎo yān”。 zhè jiù xíng chéng liǎo zhè bù shū de xiāo jí miàn， suī yòu tóng qíng rén mín zhī
chù， dàn zhù yào shì wéi tǒng zhì jiē jí lì yán。 yòu yīn quán shū guī mó hóng dà， mǒu xiē bù mén biàn róng yì shī yú shū lüè， rú《 zhí
guān kǎo》 quán lù《 tōng diǎn》 zhī wén， yú wǔ dài bù fēn zé xù shù liào liào； yòu rú《 jīng jí kǎo》 nèi róng suī fēng fù， ér zhù
yào yǐ jù bù chū yú cháo gōng wǔ、 chén zhèn sūn 'èr jiā， zì bù néng wán bèi；《 yú dì kǎo》 duō běn yú 'ōu yáng mǐn《 yú dì guǎng jì》
yī shū， wú shèn dìng bǔ。
yīn cǐ， lì dài xué zhě duì 'èr shū de kàn fǎ shì：《 tōng diǎn》 yǐ jīng mì jiàn chēng，《 tōng kǎo》 yǐ bó tōng jiàn cháng， gè
yòu dú dào zhī chù， yìng hù xiāng cān zhèng 'ér bù kě piān fèi。
《 sì kù tí yào》 lùn zhī yún：“ dà dǐ mén lèi jì duō， juàn fán zhì zhòng， wèi miǎn qǔ bǐ shī cǐ。 rán qí tiáo fēn lǚ xī，
shǐ jī gǔ zhě kě yǐ 'àn lèi 'ér kǎo。 yòu qí suǒ zài sòng zhì zuì xiáng， duō《 sòng shǐ》 gè zhì suǒ wèi bèi， àn yǔ yì duō néng guàn chuān
gǔ jīn， zhé zhōng zhì dāng。 suī shāo xùn《 tōng diǎn》 zhī jiǎn yán， ér xiáng shàn shí wéi guò zhī， fēi zhèng qiáo《 tōng zhì》 suǒ jí yě。”
《 tōng diǎn》、《 tōng zhì》 hé《 wén xiàn tōng kǎo》 sān shū dū yǐ guàn tōng gǔ jīn wéi zhù zhǐ， yòu dū yǐ“ tōng” zì wéi
shū míng， gù hòu rén hé zhī chēng wéi“ sān tōng”。“ sān tōng” zài zhōng guó gǔ dài shǐ jí zhōng zhàn yòu fēi cháng zhòng yào de dì wèi。 tōng
xíng de kè běn wéi qīng qián lóng nián jiān zài wǔ yīng diàn xiào kān de sān tōng hé kè běn， fù yòu kǎo zhèng， qí hòu fù kè zhě duō yǐ cǐ wéi dǐ
běn， zhòng yào zhě wéi jiāng xī chóng rén xiè shì jí zhè jiāng shū jú děng běn。