《 huá yáng guó zhì》， yī zuò《 huá yáng guó jì》 ①，《 shuǐ jīng zhù》 lù chēng《 huá m jì》 ②。 shì shū shí 'èr juàn ． jìn cháng qú (Qu) zhuàn， shì wǒ guó xiàn cún zuì zǎo de zuì wán zhěng de yī bù dì fāng zhì。
cǐ shū jìzǎi dì yù fàn wéi wéi mào dài liáng、 yì、 níng sān zhōu， dāng jīn sì chuān、 yún nán、 pí zhōu sān shěng jí shǎn xī、 gān sù、 hú běi sān shěng bù fēn dì qū。 shū chēng “ huá yáng ” zhě， jìn dài liáng、 yì、 níng sān zhōu jiè mù《 yǔ gòng》 liáng zhōu zhī yù， wèi“ huá yáng zhào shuǐ wéi liáng zhōu”， dāng wéi làn jīn。 yòu shì“ K《 shǔ zhì》 yún：“ shǔ zhī wéi bāng， tiān wén pū luò huī qí shàng， dì lǐ shùn、 jiáo tiě qí miǎn wǔ yuè zé huá shān biǎo qí xián”。 yòu bái：“ qí dì dōng jiē yú bā， nán jiē yú yuè， běi yǔ qín fēn， xī yǎn 'é、 wèi， dì chēng dà fǔ， yuán rì huá bì。” cǐ kě jiàn， huá yáng yīn qǔ yì dīng zì rán dì xíng， yǐ dì jū huá shān zhī yáng dé míng ③， yì jí yǐ jí《 huá yáng guó zhì》 míng mù zhī lái lì。
nèi róng · tǐ cái
《 huá yáng yuán zhì》 shí 'èr juàn， běn wén yuē shí yī wàn zì。 qí juàn cì wéi： dì yī bā zhì， dì 'èr hàn jīn zhì ( yǐ J： liáng zhōu ＞， dì sān shǔ zhì ( yì zhōu )， dì sì jiǎo zhōng zhì ( níng zhōu )， dì wǔ gōng sūn shù liú 'èr mù zhì， dì liù liú xiān zhù zhì， dì qī liú hòu zhù zhì， dì bā dà tóng zhì ( jì hàn jìn píng shǔ zhī hòu shì )， dì jiǔ lǐ tè xióng qī shòu shì zhì， dì shí guāng xián shì nǚ zǒng zàn ( jìn qián rén wù )， dì shí yī hòu xián zhì ( jìn dài rén wù )， dì shí 'èr xù zhì bìng yì、 liáng、 níng sān zhōu guāng hòu yǐ lái shì nǚ mù lù。
shì shū jì shì fàn wéi， cóng shí jiān shàng shuō， gū yú kāipì， zhōng yú jìn shuǐ hé sān nián； cóng dì yù kuàng wéi liáng、 yì、 níng sān zhōu sān shí sān jùn yī bǎi bā shí xiàn。 quán shū bāo kuò sān bù fēn： yī zhì sì bèi xiě lì shǐ、 dì lǐ， yǐ dì lǐ wéi zhù， lèi sì zhèng shǐ zhōng de dì lǐ zhì； wǔ zhì JL juàn， yǐ biān wǔ xiū de xíng shì shū shù gōng sūn shù、 liú yān liú qiú fù zǐ、 shǔ hàn、 chéng shuāng gē jù zhèng quán yǐ jí xī jìn tǒng yī shí qī de lì shǐ， lüè sì zhèng shǐ zhōng de běn jì， shí zhì shí 'èr juàn， jìzǎi zì xī hàn qì dōng jìn chū nián de“ xián shì zhēn nǚ”， xiāng dāng zhèng shǐ zhōng de lièzhuàn。 zhè zhǒng xiě fǎ， liú lín guāng shēng gài kuò wéi，“ cóng nèi róng lái shuō， shì lì shǐ、 dì lǐ、 rén wù sān jié hé， cóng tǐ cái lái kuàng shì dì lǐ zhì、 biān nián shǐ、 rén wù chuán de sān jié hé。”③ zhè shì fú hé shì shū shí jì qíng kuàng de。 rán 'ér guī gēn jié dài，《 huá yáng guó zhì》 shì yī bù fāng zhì。
jià zhí． tè diǎn
wǒ guó shǐ yòu fāng zhì zhī yǐ kě sù zhī yú xiān qín yǐ yīn wéi zhù yǐ wén wéi fǔ de“ tǔ dì zhī gù”。 hàn wèi liù cháo yǐ hòu， yǐ tú wén bìng zhòng zhī tú jīng tǐ fāng zhì， yì huò lí kāi tú de zài yán jì shì de fāng zhì， yìng yùn 'ér xīng。 xiān yú《 huá yáng guó zhì》 de gè lèi fāng zhì yǐ jīng hěn jiǔ jǐn jiàn yú wén xiàn jìzǎi de jí dá shàng bǎi zhǒng， kě xī huò zǎo yǐ wáng chóu huò zhǐ néng piàn duàn dì sǎnjiàn yú tā huà wéi dú《 huá yáng guó zhì》 zhuǎn niǎn chāo jī tǐng bá yú fāng zhì zhī lín， chéng wéi jīn rì chuán shì de zuì zǎo zuì wán zhěng de yī bù fāng zhì。 cǐ dāng fēi shǔ 'ǒu rán， yìng guī yú tā de shǐ liào jià zhí hé suǒ dú jù zhī biān jì tè sè。
cóng lì shǐ dì lǐ jià zhí dàn qián sì juàn shì quán shū de jīng diàn zhèng rú liú lín xiān shēng suǒ guī nà de， jìzǎi zhe gè zhōu de lì shǐ， jùn xiàn de yán gé， zhì chéng de suǒ zài， zhù míng de shān chuān， zhòng yào de dào duì yī fāng de wù chǎn， gè dì de fēng sú， zhù yào de mín zú， míng huàn de zhèng zhù gè xiàn de dà xìng， děng děng。 suǒ yòu zhè sè wéi yán jiū wǒ guó gǔ dài xī nán biān jiāng dì lǐ、 zhèng zhì shǐ、 jīng jì shǐ、 mín zú wén tí gōng liǎo bǎo guì de shǐ liào。 tè bié shì： zài gǔ dài xī nán dì lǐ fāng miàn yòu bǔ yú《 hàn shū。 dì lǐ zhì》、《 hòu hàn shū · jùn yuán zhì》、《 jìn shū · dì lǐ zhì》； zài zhèng zhì shǐ fāng miàn， yòu bǔ yú《 sān guó zhì》， zài jīng jì shǐ fāng miàn， yòu bǔ yú《 shǐ jì． hé qú shū》、《 hàn shū． gōu qì zhì》， yǐ jí《 shǐ jì． píng zhǔn shū》、《 hàn shū · shí dài zhì》、《 shǐ jì · huò zhí lièzhuàn》 hé《 hàn shū · dài zhí chuán 39 zài mín zú shǐ fāng miàn tā duì yú xī nán sān shí jǐ gè shǎo shù mín zú hé bù luò tè bié shì qí zhōng zhù yào zhě de lì shǐ jí qí tóng hàn zú、 zhōng yāng zhèng fǔ de zhǔ hái guān xì suǒ zuò jìzǎi， bǐ shǐ、 hàn děng《 xī nán yí lièzhuàn》 xiáng jìn dé duō， gèng yòu xǔ duō wéi zhèng shǐ suǒ quē shī。 shàng shù zú jiàn cǐ shū bó dà jīng shēn， shǐ liào jià zhí shì hěn gāo de。 tā de nèi róng shàng de sān jié hé hé tǐ cái shàng de sān jié zhī duì hòu shì dì zhì cóng táng sòng shí qī de《 yuán hé jùn xiàn zhì》、《 tài píng 'ān zì jì》 zhí zhì yuán míng qīng shí qī de《 yī tǒng zhì》 hé gè dì fāng gè lèi fāng zhì， sì hū dōubù wú zhí jiē huò jiànjiē de yǐng xiǎng。
biān zuǎn tè diǎn dà fán yòu wǔ：
dì yī， shì shū nèi róng shàng de lì shǐ、 dì lǐ、 rén wù de sān jié hé， tǐ cái shàng de dì lǐ zhì、 biān nián shǐ、 rén wù chuán sān jié hé， zhè shì fāng zhì shǐ shàng de yī gè chuàng jǔ。 tā bǐ jiào qián cǐ yī bān fāng zhì xiǎo lì shǐ、 dì lǐ、 rén wù fēn lí， gè zhí qí yī， zhǐ néng fǎn yìng dì fāng shǐ dì de héng gè cè miàn lái cǐ shì yī zhǒng gèng wán bèi nà quán xīn de fāng zhì tǐ cái。 qí shí， zhè zhǒng xiě fǎ zhèng shì biān zuǎn zhèng shǐ de jī běn yào qiú。 zuò zhě dāng shì yǐ zhèng shǐ《 shǐ》、《 hàn》 wéi nán xiū zhì， jì chōng fēn fā huī liǎo fāng zhì jìzǎi dì fāng de yōu zhí yě jiǎn dá dào liǎo bù yà yú zhèng shǐ de shǐ liào jià zhí。
dì 'èr， cǐ shū shì zhuān mén jìzǎi bāo kuò jǐ shí zhǒng shǎo shù mín zú de xī nán biān jiāng dì qū de fāng zhì。 cóng shí jiān shuō， bāo kuò liǎo jìn yǐ qián shàng qiān nián lì shǐ； cóng dì yù fàn wéi shuō， bāo kuò liǎo yún、 guì、 JIE shěng hé shǎn、 huà、 è bù fēn dì qū。 cóng shí jiān fàn chóu yì huò kōng jiān fàn chóu qíng tā dōushì fēi cháng bó dà fēng fù de， zhè zài wǒ guó fāng zhì shǐ shàng bù jǐn shì kōng qián de， hòu shì yì shǔ xiǎnjiàn。
cǐ shū jìzǎi dì yù fàn wéi wéi mào dài liáng、 yì、 níng sān zhōu， dāng jīn sì chuān、 yún nán、 pí zhōu sān shěng jí shǎn xī、 gān sù、 hú běi sān shěng bù fēn dì qū。 shū chēng “ huá yáng ” zhě， jìn dài liáng、 yì、 níng sān zhōu jiè mù《 yǔ gòng》 liáng zhōu zhī yù， wèi“ huá yáng zhào shuǐ wéi liáng zhōu”， dāng wéi làn jīn。 yòu shì“ K《 shǔ zhì》 yún：“ shǔ zhī wéi bāng， tiān wén pū luò huī qí shàng， dì lǐ shùn、 jiáo tiě qí miǎn wǔ yuè zé huá shān biǎo qí xián”。 yòu bái：“ qí dì dōng jiē yú bā， nán jiē yú yuè， běi yǔ qín fēn， xī yǎn 'é、 wèi， dì chēng dà fǔ， yuán rì huá bì。” cǐ kě jiàn， huá yáng yīn qǔ yì dīng zì rán dì xíng， yǐ dì jū huá shān zhī yáng dé míng ③， yì jí yǐ jí《 huá yáng guó zhì》 míng mù zhī lái lì。
nèi róng · tǐ cái
《 huá yáng yuán zhì》 shí 'èr juàn， běn wén yuē shí yī wàn zì。 qí juàn cì wéi： dì yī bā zhì， dì 'èr hàn jīn zhì ( yǐ J： liáng zhōu ＞， dì sān shǔ zhì ( yì zhōu )， dì sì jiǎo zhōng zhì ( níng zhōu )， dì wǔ gōng sūn shù liú 'èr mù zhì， dì liù liú xiān zhù zhì， dì qī liú hòu zhù zhì， dì bā dà tóng zhì ( jì hàn jìn píng shǔ zhī hòu shì )， dì jiǔ lǐ tè xióng qī shòu shì zhì， dì shí guāng xián shì nǚ zǒng zàn ( jìn qián rén wù )， dì shí yī hòu xián zhì ( jìn dài rén wù )， dì shí 'èr xù zhì bìng yì、 liáng、 níng sān zhōu guāng hòu yǐ lái shì nǚ mù lù。
shì shū jì shì fàn wéi， cóng shí jiān shàng shuō， gū yú kāipì， zhōng yú jìn shuǐ hé sān nián； cóng dì yù kuàng wéi liáng、 yì、 níng sān zhōu sān shí sān jùn yī bǎi bā shí xiàn。 quán shū bāo kuò sān bù fēn： yī zhì sì bèi xiě lì shǐ、 dì lǐ， yǐ dì lǐ wéi zhù， lèi sì zhèng shǐ zhōng de dì lǐ zhì； wǔ zhì JL juàn， yǐ biān wǔ xiū de xíng shì shū shù gōng sūn shù、 liú yān liú qiú fù zǐ、 shǔ hàn、 chéng shuāng gē jù zhèng quán yǐ jí xī jìn tǒng yī shí qī de lì shǐ， lüè sì zhèng shǐ zhōng de běn jì， shí zhì shí 'èr juàn， jìzǎi zì xī hàn qì dōng jìn chū nián de“ xián shì zhēn nǚ”， xiāng dāng zhèng shǐ zhōng de lièzhuàn。 zhè zhǒng xiě fǎ， liú lín guāng shēng gài kuò wéi，“ cóng nèi róng lái shuō， shì lì shǐ、 dì lǐ、 rén wù sān jié hé， cóng tǐ cái lái kuàng shì dì lǐ zhì、 biān nián shǐ、 rén wù chuán de sān jié hé。”③ zhè shì fú hé shì shū shí jì qíng kuàng de。 rán 'ér guī gēn jié dài，《 huá yáng guó zhì》 shì yī bù fāng zhì。
jià zhí． tè diǎn
wǒ guó shǐ yòu fāng zhì zhī yǐ kě sù zhī yú xiān qín yǐ yīn wéi zhù yǐ wén wéi fǔ de“ tǔ dì zhī gù”。 hàn wèi liù cháo yǐ hòu， yǐ tú wén bìng zhòng zhī tú jīng tǐ fāng zhì， yì huò lí kāi tú de zài yán jì shì de fāng zhì， yìng yùn 'ér xīng。 xiān yú《 huá yáng guó zhì》 de gè lèi fāng zhì yǐ jīng hěn jiǔ jǐn jiàn yú wén xiàn jìzǎi de jí dá shàng bǎi zhǒng， kě xī huò zǎo yǐ wáng chóu huò zhǐ néng piàn duàn dì sǎnjiàn yú tā huà wéi dú《 huá yáng guó zhì》 zhuǎn niǎn chāo jī tǐng bá yú fāng zhì zhī lín， chéng wéi jīn rì chuán shì de zuì zǎo zuì wán zhěng de yī bù fāng zhì。 cǐ dāng fēi shǔ 'ǒu rán， yìng guī yú tā de shǐ liào jià zhí hé suǒ dú jù zhī biān jì tè sè。
cóng lì shǐ dì lǐ jià zhí dàn qián sì juàn shì quán shū de jīng diàn zhèng rú liú lín xiān shēng suǒ guī nà de， jìzǎi zhe gè zhōu de lì shǐ， jùn xiàn de yán gé， zhì chéng de suǒ zài， zhù míng de shān chuān， zhòng yào de dào duì yī fāng de wù chǎn， gè dì de fēng sú， zhù yào de mín zú， míng huàn de zhèng zhù gè xiàn de dà xìng， děng děng。 suǒ yòu zhè sè wéi yán jiū wǒ guó gǔ dài xī nán biān jiāng dì lǐ、 zhèng zhì shǐ、 jīng jì shǐ、 mín zú wén tí gōng liǎo bǎo guì de shǐ liào。 tè bié shì： zài gǔ dài xī nán dì lǐ fāng miàn yòu bǔ yú《 hàn shū。 dì lǐ zhì》、《 hòu hàn shū · jùn yuán zhì》、《 jìn shū · dì lǐ zhì》； zài zhèng zhì shǐ fāng miàn， yòu bǔ yú《 sān guó zhì》， zài jīng jì shǐ fāng miàn， yòu bǔ yú《 shǐ jì． hé qú shū》、《 hàn shū． gōu qì zhì》， yǐ jí《 shǐ jì． píng zhǔn shū》、《 hàn shū · shí dài zhì》、《 shǐ jì · huò zhí lièzhuàn》 hé《 hàn shū · dài zhí chuán 39 zài mín zú shǐ fāng miàn tā duì yú xī nán sān shí jǐ gè shǎo shù mín zú hé bù luò tè bié shì qí zhōng zhù yào zhě de lì shǐ jí qí tóng hàn zú、 zhōng yāng zhèng fǔ de zhǔ hái guān xì suǒ zuò jìzǎi， bǐ shǐ、 hàn děng《 xī nán yí lièzhuàn》 xiáng jìn dé duō， gèng yòu xǔ duō wéi zhèng shǐ suǒ quē shī。 shàng shù zú jiàn cǐ shū bó dà jīng shēn， shǐ liào jià zhí shì hěn gāo de。 tā de nèi róng shàng de sān jié hé hé tǐ cái shàng de sān jié zhī duì hòu shì dì zhì cóng táng sòng shí qī de《 yuán hé jùn xiàn zhì》、《 tài píng 'ān zì jì》 zhí zhì yuán míng qīng shí qī de《 yī tǒng zhì》 hé gè dì fāng gè lèi fāng zhì， sì hū dōubù wú zhí jiē huò jiànjiē de yǐng xiǎng。
biān zuǎn tè diǎn dà fán yòu wǔ：
dì yī， shì shū nèi róng shàng de lì shǐ、 dì lǐ、 rén wù de sān jié hé， tǐ cái shàng de dì lǐ zhì、 biān nián shǐ、 rén wù chuán sān jié hé， zhè shì fāng zhì shǐ shàng de yī gè chuàng jǔ。 tā bǐ jiào qián cǐ yī bān fāng zhì xiǎo lì shǐ、 dì lǐ、 rén wù fēn lí， gè zhí qí yī， zhǐ néng fǎn yìng dì fāng shǐ dì de héng gè cè miàn lái cǐ shì yī zhǒng gèng wán bèi nà quán xīn de fāng zhì tǐ cái。 qí shí， zhè zhǒng xiě fǎ zhèng shì biān zuǎn zhèng shǐ de jī běn yào qiú。 zuò zhě dāng shì yǐ zhèng shǐ《 shǐ》、《 hàn》 wéi nán xiū zhì， jì chōng fēn fā huī liǎo fāng zhì jìzǎi dì fāng de yōu zhí yě jiǎn dá dào liǎo bù yà yú zhèng shǐ de shǐ liào jià zhí。
dì 'èr， cǐ shū shì zhuān mén jìzǎi bāo kuò jǐ shí zhǒng shǎo shù mín zú de xī nán biān jiāng dì qū de fāng zhì。 cóng shí jiān shuō， bāo kuò liǎo jìn yǐ qián shàng qiān nián lì shǐ； cóng dì yù fàn wéi shuō， bāo kuò liǎo yún、 guì、 JIE shěng hé shǎn、 huà、 è bù fēn dì qū。 cóng shí jiān fàn chóu yì huò kōng jiān fàn chóu qíng tā dōushì fēi cháng bó dà fēng fù de， zhè zài wǒ guó fāng zhì shǐ shàng bù jǐn shì kōng qián de， hòu shì yì shǔ xiǎnjiàn。