yuán běn jiǔ bǎi bā shí juàn ﹐ jīn cún wǔ bǎi 'èr shí juàn。 zuò zhě lǐ dào (1115 ～ 1184)﹐ zì rén fǔ﹐ sì chuān méi zhōu dān lēng rén﹐ lěi qiān zhōu xiàn guān ﹑ shí lù yuàn jiǎn tǎo guān﹑ xiū zhuàn děng。 lǐ dào fǎng sī mǎ guāng zhù《 zī zhì tōng jiàn》 tǐ lì﹐ duàn zì sòng tài zǔ zhào kuāng yìn jiàn lóng﹐ qì yú sòng qīn zōng zhào huán jìng kāng﹐ jì běi sòng jiǔ cháo yī bǎi liù shí bā nián shì﹐ dìng míng《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》。 dào yú zhèng shǐ﹑ shí lù﹑ zhèng shū zhī wài﹐ fán jiā lù﹑ yě jì﹐ guǎng zhǐ bó cǎi﹐ xiào qí tóng yì﹐ dìng qí yí wù﹐ kǎo zhèng xiáng shèn﹐ duō yòu yǐ jù。 zuò zhě běn zhù “ níng shī yú fán﹐ wú shī yú lüè ” de yuán zé﹐ fán jìzǎi bù tóng zhě﹐ zé liǎng cún shì shuō﹐ shí fù jǐ jiàn﹐ yǐ zhù wén biāo chū﹐ yǔ《 tōng jiàn kǎo yì》 xiāng lèi。 sōu jí cái liào shí﹐“ zuò mù chú shí méi﹐ měi chú zuò chōu tì xiá 'èr shí méi﹐ měi tì yǐ jiá zǐ zhì zhī。 fán běn nián zhī shì﹐ yòu suǒ wén﹐ bì guī cǐ xiá﹐ fēn yuè rì xiān hòu cì dì zhī﹐ jǐng rán yòu tiáo”。 gāi shū zì sòng xiào zōng lóng xīng yuán nián (1163) zhì chún xī sì nián (1177)﹐ fēn sì cì shàng jìn。 chún xī shí nián﹐ zhòng biān dìng wéi jiǔ bǎi bā shí juàn﹐ bìng shàng《 jǔ yào》 liù shí bā juàn﹐《 xiū huàn shì zǒng mù》 shí juàn﹐《 zǒng mù》 wǔ juàn﹐ zǒng jì yī qiān líng liù shí sān juàn﹐ qián hòu lì shí sì shí nián。
jìn dài zhì sòng shǐ zhě duì gāi shū shǐ liào jià zhí píng jià shèn gāo﹐《 cháng biān》 jì shù xiáng shàn﹐ shǐ liào fēng fù﹐ wéi yán jiū liáo﹑ sòng﹑ xī xià děng shǐ de jī běn shǐ jí zhī yī。 jiǔ bǎi bā shí juàn běn﹐ jiǔ yǐ wáng yì﹐ jīn běn xì qīng biān《 sì kù quán shū》 shí cóng《 yǒng lè dà diǎn》 zhōng ji lù﹐ lí wéi wǔ bǎi 'èr shí juàn﹐ qí zhōng quē sòng yīng zōng zhì píng sì nián (1067) sì yuè zhì sòng shén zōng xī níng sān nián (1070) sān yuè﹐ sòng zhé zōng yuán yòu bā nián (1093) qī yuè zhì shào shèng sì nián (1097) sān yuè﹐ yuán fú sān nián (1100) èr yuè zhì shí 'èr yuè yǐ jí sòng huī zōng﹑ sòng qīn zōng liǎng cháo jì shì。 1979 nián﹐ zhōng huá shū jú kāi shǐ fēn cè chū bǎn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 diǎn xiào běn﹐ shì yǐ liú xíng de qīng guāng xù zhè jiāng shū jú kè běn wéi dǐ běn﹐ yòng liáo níng tú shū guǎn﹑ běi jīng tú shū guǎn cáng běn hé wén jīn gé běn duì xiào﹐ gǎi zhèng liǎo bù shǎo cuò 'é。
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 shì yī bù biān nián tǐ shǐ shū， zuò zhě shì nán sòng shí qī de lǐ dào。
lǐ dào， zì rén fǔ， yī zì zǐ zhēn， hào xùn yán， sòng méi zhōu dān ■ rén（ jīn sì chuān dān■）。 shēng yú běi sòng huī zōng zhèng hé wǔ nián（ 1115 nián）， sǐ yú nán sòng xiào zōng chún xī shí yī nián（ 1184 nián）。
lǐ dào shì táng cháo zōng shì cáo wáng de hòu dài。 shào xīng bā nián（ 1138） lǐ dào kǎo zhōng jìn shì， rèn huá yáng zhù bù， diào rèn yǎ zhōu tuī guān。 lǐ dào bó lǎn qún shū， tè bié shú xī sòng cháo de diǎn zhāng zhì dù。 hòu rèn róng zhōu zhī zhōu， yòu gǎi rèn tóng chuān fǔ lù zhuǎn yùn zhì guān， zài rèn qī jiān， bǐng gōng bàn shì， tánhé bù fǎ guān yuán sì rén。 qián dào sān nián（ 1167 nián）， rèn bīng bù yuán wài láng jiān lǐ bù láng zhōng。 shí nián（ 1174） qī yuè， jiǔ hàn bù yǔ， lǐ dào shàng shū yào qiú huáng dì bì zhèng diàn， jiǎn yù shàn， zhēng qiú bǎi guān yì jiàn， xiào zōng huáng dì hěn kuài cǎi nà shí xíng。 chún xī shí yī nián（ 1184） chūn tiān， lǐ dào shàng shū yào qiú zhì shì， huáng dì méi yòu dāyìng， shù cì pài rén kàn wàng bìng qíng， bìng yù hòu， rèn fū wén gé xué shì， bìng yǐ bǐ zhì shì。 zhào mìng bān xià shí， lǐ dào shí fēn xīn xǐ dì shuō：“ dà shì liǎo jié liǎo。” kǒu shòu yí biǎo gěi huáng dì shuō：“ chén nián yǐ qī shí， sǐ bùwèi yāo， suǒ hèn bào guó quē rán。 yuàn bì xià jìng yuǎn yǐ yì zǔ（ zhào kuāng yìn） wéi shī， yòng xīn yǐ zhāo líng wéi zé。” zú nián qī shí suì。
lǐ dào xìng gé gāng qiáng， tè lì dú xíng。 zǎo nián shí， zhèng shì qínhuì dāng zhèng de shí hòu， qínhuì sǐ hòu， lǐ dào cái bèi cháo tíng liǎo jiě。 zài cháo tíng yì lùn guó zhèng， kāng kǎi jī 'áng。 nán sòng míng chén zhāng shì céng shuō：“ lǐ rén fǔ rú shuāng sōng xuě bǎi。” lǐ dào yī shēng zì fèng shèn jiǎn， bù shì pū zhāng， méi yòu shì hǎo， yě méi yòu jī qiè， yě méi shénme jiā chǎn。
lǐ dào de zhù shù hěn duō， yòu《 yì xué》 wǔ juàn，《 chūn qiū xué》 shí juàn，《 wǔ jīng chuán shòu》、《 shàng shū bǎi piān tú》、《 dà chuán zá shuō》、《 qī shí 'èr zǐ míng jí》 gè yī juàn，《 wén jí》 wǔ shí juàn，《 zòu yì》 sān shí juàn，《 sì cháo shǐ gǎo》 wǔ shí juàn，《 tōng lùn》 shí juàn，《 nán běi gōng shǒu lù》 sān shí juàn，《 qī shí 'èr hòu tú》，《 táo qián xīn chuán》 bìng《 shī pǔ》 gè sān juàn，《 lì dài zǎixiàng nián biǎo》、《 táng zǎi xiāng pǔ》、《 jiāng zuǒ fāng zhèn nián biǎo》、《 jìn sī mǎ shì běn zhī》、《 qí liáng běn zhī》、《 wáng xiè shì biǎo》、《 wáng dài jiàngshuài nián biǎo》 hé wéi sì shí yī juàn。
“ píng shēng shēng sǐ wén xué jiān，《 cháng biān》 yī shū yòng lì sì shí nián” zhè shì nán sòng shí qī lǐ xué míng chén zhāng■ duì lǐ dào yī shēng xué shù chéng guǒ de gāo dù zhǔn què de gài kuò。 lǐ dào yī shēng zhù shù fēng fù， dàn liú chuán zhì jīn de dài biǎo zuò shì cháng dá wǔ bǎi 'èr shí juàn de《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》。 wèile zhuàn xiě liǎo zhè bù jù zhù， lǐ dào“ wǎng luó shōu shí sì shí nián”，“ jīng lì jǐ jìn cǐ shū。”
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 cóng sòng tài zǔ jiàn lóng yuán nián kāi shǐ zhì sòng qīn zōng jìng kāng yuán nián zhǐ， jìzǎi liǎo běi sòng wáng cháo cháng dá yī bǎi liù shí bā nián de lì shǐ。 zhè bù shǐ zhù de guī mó hěn dà， chún xī shí nián（ 1183 nián） rèn suì níng zhī fǔ de lǐ dào céng shàng shū huáng dì，“ chén lěi cì jìn suǒ wèi《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》， jīn zhòng bié xiě jìn， gòng jiǔ bǎi bā shí juàn jì liù bǎi cè。 qí xiū huàn shì zǒng wéi mù yī shí juàn。 yòu yuán yī bǎi liù shí bā nián zhī shì， fēn sàn wéi jiǔ bǎi bā shí juàn zhī jiān， wén xué fán duō， běn mò pō nán lì jiàn， lüè cún gěng gài， shù yì jiǎn xún， jīn chuàng wéi jiàn lóng zhì jìng kāng《 jǔ yào》 liù shí bā juàn， bìng juàn《 zǒng mù》 wǔ juàn。 yǐ shàng sì zhǒng， tōng jì yī qiān liù shí sān juàn， liù bǎi bā shí qī cè。”
lǐ dào biān zhù《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de mù de shì xiě yī bù xìn shǐ， liú gěi hòu rén。 tā zài lóng yuán yuán nián（ 1163 nián） dì yī cì jìn shū zhuàng zhōng yòu zhe shí fēn qīng chǔ de shuō míng，“ chén cháng jìn lì shǐ xué， yú běn cháo gù shì yóu qiē xīn mù。 měi hèn xué shì dà fū， gè xìn suǒ chuán， bù kǎo zhū shí lù、 zhèng lì， fēn cuò nán yán， …… chén zhé fā fèn tǎo lùn， shǐ zhòng shuō xián huì yú yī。”
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de biān zhuàn shí jiān hěn cháng， tā zài rèn huá yáng xiàn zhù bù shí， jí yòu xīn biān zhuàn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》， bìng kāi shǐ zhǔn bèi cái liào。 shào xīng 'èr shí jiǔ nián（ 1159 nián） qián hòu， lǐ dào zài běi sòng sī mǎ guāng《 bǎi guān gōng qīng biǎo》 de jī chǔ shàng， kuò chōng zēng bǔ， zhuàn chéng yī bǎi yī shí 'èr juàn de《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》， bǎ zì jiàn lóng zhì xuān hé nián jiān de bǎi guān zhì gé， gōng qīng rèn miǎn， àn nián liè biǎo， wéi zhuàn xiě《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 zuò liǎo chū bù de zhǔn bèi gōng zuò。 xiào zōng lóng xīng yuán nián（ 1163 nián）， lǐ dào dì yī cì zòu jìn shí qī juàn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 nèi róng shì tài zǔ cháo～ tài zōng kāi bǎo shí qī nián de shǐ shì。 qián dào sān nián（ 1167 nián）， lǐ dào zhì nán sòng cháo tíng rèn bīng bù yuán wài láng jiān guó shǐ yuàn biān xiū guān， fù zé xiū zhuàn shén zōng zhì qīn zōng sì cháo guó sòng jí huī zōng shí lù， zhè yī shí qī de《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de xiū zhuàn gōng zuò dà dà de jiā kuài liǎo。 dì 'èr nián， lǐ dào yòu zòu jìn tài zǔ zhì yīng zōng wǔ cháo de《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 gòng yī bǎi líng bā juàn。 chún xī yuán nián（ 1174 nián）， lǐ dào dì sān zī jìn shū， shì shén zōng zhì qīn zōng sì cháo。 chún xī shí nián， zuì hòu yī cì jìn shū， zhōng yú wán chéng liǎo zhè bù juàn zhì hào fán de shǐ xué jù zhù。
lǐ dào duì běi sòng de zhèng zhì jiā、 shǐ xué jiā sī mǎ guāng shí fēn tuī chóng， bù jǐn shǐ xué de guān diǎn jiē jìn， ér qiě zhèng zhì shàng de guān diǎn yě shí fēn jiē shòu。 tā biān zhuàn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de mùdì zhī yī jiù shì yǔ sī mǎ guāng de《 zī zhì tōng jiàn》 xián jiē。 zài shí jiān shàng，《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 zhǐ yú wǔ dài mò nián， ér《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 zé shǐ yú běi sòng chū nián， zhèng hǎo qián hòu xiāng jiē。 ér《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 zhè gè shū míng gèng shì biǎo dá liǎo lǐ dào duì sī mǎ guāng jí qí《 zī zhì tōng jiàn》 de tuī chóng hé zūn zhòng。 zhè bù shū yuán lái dìng míng《 zī zhì tōng jiàn》， hòu lái lǐ dào rèn wéi zì jǐ de zhè bù shū bù néng hé《 zī zhì tōng jiàn》 xiāng bǐ， ér sī mǎ guāng zài biān zhuàn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de shí hòu yòu yóu zhù shǒu liú shù děng rén xiān xiū cóng mù， zài xiū cháng biān， shì hòu yóu sī mǎ guāng běn rén shān jié 'ér chéng， suǒ yǐ lǐ dào jiù bǎ zì jǐ zhǔn bèi biān zhuàn de zhè bù shū dìng míng《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》。
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 yòu liǎng gè xiǎn zhù de tè diǎn， shǒu xiān shì tā zài zhuàn xiě zhè bù shū shí， shǐ jīng bù yú dì jiān chí sī mǎ guāng biān《 xù zī zhì tōng jiàn》 de yuán zé， jiù shì“ níng shī yú fán， wù shī yú lüè。”《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de qǔ cái shí fēn fēng fù， chú sòng dài de shí lù、 guó shǐ wài， hái dà liàng cǎi yòng jīng、 shǐ、 zǐ、 jí， bǐ jì xiǎo shuō， jiā chéng zhì zhuàng。 nán sòng rén chén fù liáng céng biǎo zhāng shuō：“ běn cháo guó shū， yòu rì lì， yòu shí lù， yòu zhèng shǐ， yòu huì yào， yòu chì lìng， yòu yù jí， yòu yòu bǎi sī zhuān xíng zhǐ huī、 diǎn gù zhī lèi， sān cháo yǐ shàng yòu yòu bǎo xùn； ér bǎi jiā xiǎo shuō、 sī shǐ yǔ dà fū xíng zhuàng zhì míng zhī lèi， bù kě shèng jì。 zì lǐ dào zuò《 xù tōng jiàn》（ jí zhǐ《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》） qǐ jiàn lóng、 jìn jìng kāng 'èr nián， ér yī dài yuán shū cuì nián yú cǐ， kě wèi bèi yǐ。“ qīng rén tán zhōng lín yě rèn wéi cǐ shū“ shàng jù guó diǎn， xià cǎi sī jì， cān kǎo yì tóng， zhé zhōng yī shì， shǐ běi sòng yī dài shì shí càn rán míng bèi， shí wéi《 tōng jiàn》 hòu bù kě bù dú zhī shū。” zhèng shì yóu yú lǐ dào jiān chí liǎo zhè gè yuán zé， cái wéi hòu rén bǎo liú liǎo dà liàng de sòng dài shǐ liào。
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de dì 'èr gè xiǎn zhù tè diǎn shì lǐ dào jì chéng hé fā zhǎn liǎo“ kǎo yì” de yōu liáng chuán tǒng。 sī mǎ guāng zài zhù《 zī zhì tōng jiàn》 shí， zhù yòu《 tōng jiàn kǎo yì》， zài shū zhōng pái liè bù tóng cái liào， shuō míng zì jǐ qǔshě de yuán yīn。《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 yě cǎi yòng liǎo zhè yī kǎo yì de fāng fǎ，“ ruò jiù běn yòu wù chù， jí yòu hé tiān chù， jí dāng míng zhù qí wù xiāoqù， qì tiān chù réng jù shù suǒ jù hé shū， kǎo 'àn wú wéi， nǎi tīng xiū huàn， réng lù chū wéi kǎo yì； bù rán zé cóng jiù， gèng wù zēng gǎi。”《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 zhù wén duō dá yī wàn 'èr qiān yú tiáo， qī shí duō wàn zì。 qīng rén huáng tíng jiàn yǐ cǐ píng jià hěn gāo， rèn wéi“ qí zhōng fēn zhù kǎo mín huá xiáng yǐn tā shū， ér yú shén、 zhé zhī dài yóu duō。
rú《 sòng huì yào》、《 zhèng yào》、 lì cháo《 shí lù》、《 shí zhèng jì》， wáng yǔ■《 jiàn lóng yí shì》、 cài xiāng《 zhí bǐ》、 wáng gǒng chén《 bié lù》、 sī mǎ wēn gōng《 rì jì》， wáng jīng gōng《 rì jì》、 liú zhì《 rì jì》、 lǚ dà fáng《 zhèng mù》、 lǚ gōng zhù《 zhǎng jì》、 céng bù《 rì lù》、 lín xī《 yě shǐ》、 wǔ yán sǒu《 cháo lùn》、 ōu jìng《 shèng sòng duō yí》、 shào shì《 biàn zhèng》 zhū shū， jí zhū jiā chuán bēi míng， jiē wú yī cún zhě。 jí xìng yòu chuán shū， rú《 dōng zhāi jì shì》、《 sù shuǐ jì wén》、《 dōng xuān bǐ lù》、《 xiāng shān yě lù》、《 yù hú qīng huà》，《 shào shì wén jiàn lù》、《 bǐ tán》、《 huī chén lù》 zhī lèi， wǎng wǎng chuán xiě 'é tuō， yì zú jù yǐ shì zhèng。 zé cǐ biān fēi tè zú yǐ kǎo dìng sòng、 liáo 'èr shǐ zhī jué 'é， ér yòu sòng yī dài zá shǐ、 xiǎo shuō jiā bù cún zhī shū， yì kě lài yǐ chuán qí yī、 èr， chéng wēn gōng《 tōng jiàn》 hòu bù kě bù dú zhī shū yě。”
lǐ dào suī rán zài zhèng zhì jiàn jiě hé shǐ xué guān diǎn shàng hé sī mǎ guāng hěn jiē jìn， dàn duì sī mǎ guāng de《 sù shuǐ jì wén》、《 rì jì》 děng bìng bù shì zhào dān quán shōu， ér shì yòu suǒ qǔshě、 yòu suǒ bǎo liú， tè bié shì fǎn yìng sī mǎ guāng zhèng jiàn qiě wéi shén zōng fěn shì de《 shén zōng shí lù》 gèng shì rú cǐ。 xiāng fǎn， lǐ dào duì yú wáng 'ān shí yě néng gōng zhèng duì dài。 suī rán lǐ dào“ chǐ dú wáng shì（ ān shí） shū”， fǎn duì wáng 'ān shí de zhèng zhì zhù zhāng， dàn zài《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de zhèng wén hé zhù wén zhōng yě néng bù rèn sī lùn hài gōng yì， gōng zhèng、 kè guān dì píng jià wáng 'ān shí biàn fǎ qī jiān de yī xiē cuò shī、 shì jiàn hé rén wù。 lì rú《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 juàn 'èr yī sì xī níng sān nián bā yuè guǐ mò duì cāng fǎ de jì shù jiù tǐ xiàn liǎo lǐ dào de tài dù：“…… céng bù yún， xī níng sān nián jiǔ yuè 'èr shí wǔ hé cāng tiáo guàn。 àn cǐ nǎi shì bā yuè 'èr shí qī rì lì cāng fǎ， jiù jì shū guǐ mò zhào zhū cāng gěi shòu gài liàng zhě， lín shí duō guǎ， bìng yuán wéi jiān， kè jūn shí shí dāng sān sì， qí zēng zhū cāng yì rén lù， lì gòu qǔ zhòng fǎ， yóu shì suì jiǎn yùn liáng zú， zuò fǎ zhě wǔ bǎi yú rén， jiān dào yǐ gù dé bù zòng， hòu tuī jí nèi wài lì， lì shǐ zhòng réng fǎ。 xīn jì xiāoqù， xiāoqù qí yú cí kě yě， rú lì cāng fǎ 'ān kě bù shū。”
hòu rén duì《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de píng jià pō bù yī duàn。 qīng rén zhū yí zūn rèn wéi：“ sòng rú shǐ xué yǐ wén jiǎn wéi dì yī， gài zì sī mǎ jūn shí、 ōu yáng yǒng shū shū chéng， yóu yòu fēi zhī zhě， dú wén jiǎn（ lǐ dào） miǎn yú jī bó。” ér《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào · xù zī zhì tōng jiàn cháng biān tí yào》 zé rèn wéi wèicǐ shū“ suī cǎi zhí hào bó， huò bù miǎn xū shí bìng cún， yí xìn wèi jiàn， wèi bì yī yī jiē zhōng yú zhì dāng。 bù dàn tài zōng fǔ shēng zhú yǐng zhī shì yú《 xiāng shān yě lù》 kǎo jù wèi míng， suì wéi qiān gǔ zhī yí dòu， jí rú jǐng èr nián sān rì cì zhèn dōng jūn jié tuī máo xún jiā bó mǐ yī shì， hé yǐ yú jìng suǒ zhuàn mù míng， shū bù xiāng fú。 wéi céng mǐn xíng《 dú xǐng zá zhì》 suǒ jiū zhě， yì wǎng wǎng yòu zhī。” jìn guǎn rú cǐ， cóng sì kù quán shū zǒng mù tí yào de zuò zhě réng rèn wéi tā“ guǎng sōu bó lù yǐ dài hòu zhī zuò zhě， qí yān guàn xiáng shàn， gù dú shǐ zhě kǎo zhèng zhī lín yě。”
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 yīn wéi piān fú tài dà， gù chéng shū shí jiù méi yòu quán kè， ér zhǐ shì yóu mì shū shěng 'àn《 xù zī zhì tōng jiàn》 de guī gé chāo xiě liǎo yī bù cáng yú huáng jiā mì shì。 qīng qián lóng nián xiū《 sì kù quán shū》 shí， sì kù guǎn chén cóng míng cháo《 yǒng lè dà diǎn》 lǐ lù chū《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 rù《 sì kù quán shū》， dàn《 sì kù quán shū》 lù rù de bù shì quán běn， quē huī， qīn liǎng cháo shì jì děng。 jiā qìng 'èr shí sì nián（ 1819） zhāng jīn wú yòng huó zì pái yìn 'ài rì jīng lú běn。 guāng xù qī nián（ 1881 nián） zhè jiāng xún fǔ tán zhōng lín mìng huáng yǐ zhōu děng yǐ《 sì kù quán shū》 běn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 xiào 'ài rì jīng lú běn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》， yìn chéng zhè jiāng shū jú běn。 zhōng huá shū jú chū yòu yóu shàng hǎi shī fàn xué yuàn hé huá dōng shī fàn dà xué gǔ jí zhěng lǐ yán jiū suǒ gòng tóng zhěng lǐ de biāo diǎn běn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》。
jìn dài zhì sòng shǐ zhě duì gāi shū shǐ liào jià zhí píng jià shèn gāo﹐《 cháng biān》 jì shù xiáng shàn﹐ shǐ liào fēng fù﹐ wéi yán jiū liáo﹑ sòng﹑ xī xià děng shǐ de jī běn shǐ jí zhī yī。 jiǔ bǎi bā shí juàn běn﹐ jiǔ yǐ wáng yì﹐ jīn běn xì qīng biān《 sì kù quán shū》 shí cóng《 yǒng lè dà diǎn》 zhōng ji lù﹐ lí wéi wǔ bǎi 'èr shí juàn﹐ qí zhōng quē sòng yīng zōng zhì píng sì nián (1067) sì yuè zhì sòng shén zōng xī níng sān nián (1070) sān yuè﹐ sòng zhé zōng yuán yòu bā nián (1093) qī yuè zhì shào shèng sì nián (1097) sān yuè﹐ yuán fú sān nián (1100) èr yuè zhì shí 'èr yuè yǐ jí sòng huī zōng﹑ sòng qīn zōng liǎng cháo jì shì。 1979 nián﹐ zhōng huá shū jú kāi shǐ fēn cè chū bǎn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 diǎn xiào běn﹐ shì yǐ liú xíng de qīng guāng xù zhè jiāng shū jú kè běn wéi dǐ běn﹐ yòng liáo níng tú shū guǎn﹑ běi jīng tú shū guǎn cáng běn hé wén jīn gé běn duì xiào﹐ gǎi zhèng liǎo bù shǎo cuò 'é。
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 shì yī bù biān nián tǐ shǐ shū， zuò zhě shì nán sòng shí qī de lǐ dào。
lǐ dào， zì rén fǔ， yī zì zǐ zhēn， hào xùn yán， sòng méi zhōu dān ■ rén（ jīn sì chuān dān■）。 shēng yú běi sòng huī zōng zhèng hé wǔ nián（ 1115 nián）， sǐ yú nán sòng xiào zōng chún xī shí yī nián（ 1184 nián）。
lǐ dào shì táng cháo zōng shì cáo wáng de hòu dài。 shào xīng bā nián（ 1138） lǐ dào kǎo zhōng jìn shì， rèn huá yáng zhù bù， diào rèn yǎ zhōu tuī guān。 lǐ dào bó lǎn qún shū， tè bié shú xī sòng cháo de diǎn zhāng zhì dù。 hòu rèn róng zhōu zhī zhōu， yòu gǎi rèn tóng chuān fǔ lù zhuǎn yùn zhì guān， zài rèn qī jiān， bǐng gōng bàn shì， tánhé bù fǎ guān yuán sì rén。 qián dào sān nián（ 1167 nián）， rèn bīng bù yuán wài láng jiān lǐ bù láng zhōng。 shí nián（ 1174） qī yuè， jiǔ hàn bù yǔ， lǐ dào shàng shū yào qiú huáng dì bì zhèng diàn， jiǎn yù shàn， zhēng qiú bǎi guān yì jiàn， xiào zōng huáng dì hěn kuài cǎi nà shí xíng。 chún xī shí yī nián（ 1184） chūn tiān， lǐ dào shàng shū yào qiú zhì shì， huáng dì méi yòu dāyìng， shù cì pài rén kàn wàng bìng qíng， bìng yù hòu， rèn fū wén gé xué shì， bìng yǐ bǐ zhì shì。 zhào mìng bān xià shí， lǐ dào shí fēn xīn xǐ dì shuō：“ dà shì liǎo jié liǎo。” kǒu shòu yí biǎo gěi huáng dì shuō：“ chén nián yǐ qī shí， sǐ bùwèi yāo， suǒ hèn bào guó quē rán。 yuàn bì xià jìng yuǎn yǐ yì zǔ（ zhào kuāng yìn） wéi shī， yòng xīn yǐ zhāo líng wéi zé。” zú nián qī shí suì。
lǐ dào xìng gé gāng qiáng， tè lì dú xíng。 zǎo nián shí， zhèng shì qínhuì dāng zhèng de shí hòu， qínhuì sǐ hòu， lǐ dào cái bèi cháo tíng liǎo jiě。 zài cháo tíng yì lùn guó zhèng， kāng kǎi jī 'áng。 nán sòng míng chén zhāng shì céng shuō：“ lǐ rén fǔ rú shuāng sōng xuě bǎi。” lǐ dào yī shēng zì fèng shèn jiǎn， bù shì pū zhāng， méi yòu shì hǎo， yě méi yòu jī qiè， yě méi shénme jiā chǎn。
lǐ dào de zhù shù hěn duō， yòu《 yì xué》 wǔ juàn，《 chūn qiū xué》 shí juàn，《 wǔ jīng chuán shòu》、《 shàng shū bǎi piān tú》、《 dà chuán zá shuō》、《 qī shí 'èr zǐ míng jí》 gè yī juàn，《 wén jí》 wǔ shí juàn，《 zòu yì》 sān shí juàn，《 sì cháo shǐ gǎo》 wǔ shí juàn，《 tōng lùn》 shí juàn，《 nán běi gōng shǒu lù》 sān shí juàn，《 qī shí 'èr hòu tú》，《 táo qián xīn chuán》 bìng《 shī pǔ》 gè sān juàn，《 lì dài zǎixiàng nián biǎo》、《 táng zǎi xiāng pǔ》、《 jiāng zuǒ fāng zhèn nián biǎo》、《 jìn sī mǎ shì běn zhī》、《 qí liáng běn zhī》、《 wáng xiè shì biǎo》、《 wáng dài jiàngshuài nián biǎo》 hé wéi sì shí yī juàn。
“ píng shēng shēng sǐ wén xué jiān，《 cháng biān》 yī shū yòng lì sì shí nián” zhè shì nán sòng shí qī lǐ xué míng chén zhāng■ duì lǐ dào yī shēng xué shù chéng guǒ de gāo dù zhǔn què de gài kuò。 lǐ dào yī shēng zhù shù fēng fù， dàn liú chuán zhì jīn de dài biǎo zuò shì cháng dá wǔ bǎi 'èr shí juàn de《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》。 wèile zhuàn xiě liǎo zhè bù jù zhù， lǐ dào“ wǎng luó shōu shí sì shí nián”，“ jīng lì jǐ jìn cǐ shū。”
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 cóng sòng tài zǔ jiàn lóng yuán nián kāi shǐ zhì sòng qīn zōng jìng kāng yuán nián zhǐ， jìzǎi liǎo běi sòng wáng cháo cháng dá yī bǎi liù shí bā nián de lì shǐ。 zhè bù shǐ zhù de guī mó hěn dà， chún xī shí nián（ 1183 nián） rèn suì níng zhī fǔ de lǐ dào céng shàng shū huáng dì，“ chén lěi cì jìn suǒ wèi《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》， jīn zhòng bié xiě jìn， gòng jiǔ bǎi bā shí juàn jì liù bǎi cè。 qí xiū huàn shì zǒng wéi mù yī shí juàn。 yòu yuán yī bǎi liù shí bā nián zhī shì， fēn sàn wéi jiǔ bǎi bā shí juàn zhī jiān， wén xué fán duō， běn mò pō nán lì jiàn， lüè cún gěng gài， shù yì jiǎn xún， jīn chuàng wéi jiàn lóng zhì jìng kāng《 jǔ yào》 liù shí bā juàn， bìng juàn《 zǒng mù》 wǔ juàn。 yǐ shàng sì zhǒng， tōng jì yī qiān liù shí sān juàn， liù bǎi bā shí qī cè。”
lǐ dào biān zhù《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de mù de shì xiě yī bù xìn shǐ， liú gěi hòu rén。 tā zài lóng yuán yuán nián（ 1163 nián） dì yī cì jìn shū zhuàng zhōng yòu zhe shí fēn qīng chǔ de shuō míng，“ chén cháng jìn lì shǐ xué， yú běn cháo gù shì yóu qiē xīn mù。 měi hèn xué shì dà fū， gè xìn suǒ chuán， bù kǎo zhū shí lù、 zhèng lì， fēn cuò nán yán， …… chén zhé fā fèn tǎo lùn， shǐ zhòng shuō xián huì yú yī。”
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de biān zhuàn shí jiān hěn cháng， tā zài rèn huá yáng xiàn zhù bù shí， jí yòu xīn biān zhuàn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》， bìng kāi shǐ zhǔn bèi cái liào。 shào xīng 'èr shí jiǔ nián（ 1159 nián） qián hòu， lǐ dào zài běi sòng sī mǎ guāng《 bǎi guān gōng qīng biǎo》 de jī chǔ shàng， kuò chōng zēng bǔ， zhuàn chéng yī bǎi yī shí 'èr juàn de《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》， bǎ zì jiàn lóng zhì xuān hé nián jiān de bǎi guān zhì gé， gōng qīng rèn miǎn， àn nián liè biǎo， wéi zhuàn xiě《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 zuò liǎo chū bù de zhǔn bèi gōng zuò。 xiào zōng lóng xīng yuán nián（ 1163 nián）， lǐ dào dì yī cì zòu jìn shí qī juàn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 nèi róng shì tài zǔ cháo～ tài zōng kāi bǎo shí qī nián de shǐ shì。 qián dào sān nián（ 1167 nián）， lǐ dào zhì nán sòng cháo tíng rèn bīng bù yuán wài láng jiān guó shǐ yuàn biān xiū guān， fù zé xiū zhuàn shén zōng zhì qīn zōng sì cháo guó sòng jí huī zōng shí lù， zhè yī shí qī de《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de xiū zhuàn gōng zuò dà dà de jiā kuài liǎo。 dì 'èr nián， lǐ dào yòu zòu jìn tài zǔ zhì yīng zōng wǔ cháo de《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 gòng yī bǎi líng bā juàn。 chún xī yuán nián（ 1174 nián）， lǐ dào dì sān zī jìn shū， shì shén zōng zhì qīn zōng sì cháo。 chún xī shí nián， zuì hòu yī cì jìn shū， zhōng yú wán chéng liǎo zhè bù juàn zhì hào fán de shǐ xué jù zhù。
lǐ dào duì běi sòng de zhèng zhì jiā、 shǐ xué jiā sī mǎ guāng shí fēn tuī chóng， bù jǐn shǐ xué de guān diǎn jiē jìn， ér qiě zhèng zhì shàng de guān diǎn yě shí fēn jiē shòu。 tā biān zhuàn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de mùdì zhī yī jiù shì yǔ sī mǎ guāng de《 zī zhì tōng jiàn》 xián jiē。 zài shí jiān shàng，《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 zhǐ yú wǔ dài mò nián， ér《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 zé shǐ yú běi sòng chū nián， zhèng hǎo qián hòu xiāng jiē。 ér《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 zhè gè shū míng gèng shì biǎo dá liǎo lǐ dào duì sī mǎ guāng jí qí《 zī zhì tōng jiàn》 de tuī chóng hé zūn zhòng。 zhè bù shū yuán lái dìng míng《 zī zhì tōng jiàn》， hòu lái lǐ dào rèn wéi zì jǐ de zhè bù shū bù néng hé《 zī zhì tōng jiàn》 xiāng bǐ， ér sī mǎ guāng zài biān zhuàn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de shí hòu yòu yóu zhù shǒu liú shù děng rén xiān xiū cóng mù， zài xiū cháng biān， shì hòu yóu sī mǎ guāng běn rén shān jié 'ér chéng， suǒ yǐ lǐ dào jiù bǎ zì jǐ zhǔn bèi biān zhuàn de zhè bù shū dìng míng《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》。
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 yòu liǎng gè xiǎn zhù de tè diǎn， shǒu xiān shì tā zài zhuàn xiě zhè bù shū shí， shǐ jīng bù yú dì jiān chí sī mǎ guāng biān《 xù zī zhì tōng jiàn》 de yuán zé， jiù shì“ níng shī yú fán， wù shī yú lüè。”《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de qǔ cái shí fēn fēng fù， chú sòng dài de shí lù、 guó shǐ wài， hái dà liàng cǎi yòng jīng、 shǐ、 zǐ、 jí， bǐ jì xiǎo shuō， jiā chéng zhì zhuàng。 nán sòng rén chén fù liáng céng biǎo zhāng shuō：“ běn cháo guó shū， yòu rì lì， yòu shí lù， yòu zhèng shǐ， yòu huì yào， yòu chì lìng， yòu yù jí， yòu yòu bǎi sī zhuān xíng zhǐ huī、 diǎn gù zhī lèi， sān cháo yǐ shàng yòu yòu bǎo xùn； ér bǎi jiā xiǎo shuō、 sī shǐ yǔ dà fū xíng zhuàng zhì míng zhī lèi， bù kě shèng jì。 zì lǐ dào zuò《 xù tōng jiàn》（ jí zhǐ《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》） qǐ jiàn lóng、 jìn jìng kāng 'èr nián， ér yī dài yuán shū cuì nián yú cǐ， kě wèi bèi yǐ。“ qīng rén tán zhōng lín yě rèn wéi cǐ shū“ shàng jù guó diǎn， xià cǎi sī jì， cān kǎo yì tóng， zhé zhōng yī shì， shǐ běi sòng yī dài shì shí càn rán míng bèi， shí wéi《 tōng jiàn》 hòu bù kě bù dú zhī shū。” zhèng shì yóu yú lǐ dào jiān chí liǎo zhè gè yuán zé， cái wéi hòu rén bǎo liú liǎo dà liàng de sòng dài shǐ liào。
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de dì 'èr gè xiǎn zhù tè diǎn shì lǐ dào jì chéng hé fā zhǎn liǎo“ kǎo yì” de yōu liáng chuán tǒng。 sī mǎ guāng zài zhù《 zī zhì tōng jiàn》 shí， zhù yòu《 tōng jiàn kǎo yì》， zài shū zhōng pái liè bù tóng cái liào， shuō míng zì jǐ qǔshě de yuán yīn。《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 yě cǎi yòng liǎo zhè yī kǎo yì de fāng fǎ，“ ruò jiù běn yòu wù chù， jí yòu hé tiān chù， jí dāng míng zhù qí wù xiāoqù， qì tiān chù réng jù shù suǒ jù hé shū， kǎo 'àn wú wéi， nǎi tīng xiū huàn， réng lù chū wéi kǎo yì； bù rán zé cóng jiù， gèng wù zēng gǎi。”《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 zhù wén duō dá yī wàn 'èr qiān yú tiáo， qī shí duō wàn zì。 qīng rén huáng tíng jiàn yǐ cǐ píng jià hěn gāo， rèn wéi“ qí zhōng fēn zhù kǎo mín huá xiáng yǐn tā shū， ér yú shén、 zhé zhī dài yóu duō。
rú《 sòng huì yào》、《 zhèng yào》、 lì cháo《 shí lù》、《 shí zhèng jì》， wáng yǔ■《 jiàn lóng yí shì》、 cài xiāng《 zhí bǐ》、 wáng gǒng chén《 bié lù》、 sī mǎ wēn gōng《 rì jì》， wáng jīng gōng《 rì jì》、 liú zhì《 rì jì》、 lǚ dà fáng《 zhèng mù》、 lǚ gōng zhù《 zhǎng jì》、 céng bù《 rì lù》、 lín xī《 yě shǐ》、 wǔ yán sǒu《 cháo lùn》、 ōu jìng《 shèng sòng duō yí》、 shào shì《 biàn zhèng》 zhū shū， jí zhū jiā chuán bēi míng， jiē wú yī cún zhě。 jí xìng yòu chuán shū， rú《 dōng zhāi jì shì》、《 sù shuǐ jì wén》、《 dōng xuān bǐ lù》、《 xiāng shān yě lù》、《 yù hú qīng huà》，《 shào shì wén jiàn lù》、《 bǐ tán》、《 huī chén lù》 zhī lèi， wǎng wǎng chuán xiě 'é tuō， yì zú jù yǐ shì zhèng。 zé cǐ biān fēi tè zú yǐ kǎo dìng sòng、 liáo 'èr shǐ zhī jué 'é， ér yòu sòng yī dài zá shǐ、 xiǎo shuō jiā bù cún zhī shū， yì kě lài yǐ chuán qí yī、 èr， chéng wēn gōng《 tōng jiàn》 hòu bù kě bù dú zhī shū yě。”
lǐ dào suī rán zài zhèng zhì jiàn jiě hé shǐ xué guān diǎn shàng hé sī mǎ guāng hěn jiē jìn， dàn duì sī mǎ guāng de《 sù shuǐ jì wén》、《 rì jì》 děng bìng bù shì zhào dān quán shōu， ér shì yòu suǒ qǔshě、 yòu suǒ bǎo liú， tè bié shì fǎn yìng sī mǎ guāng zhèng jiàn qiě wéi shén zōng fěn shì de《 shén zōng shí lù》 gèng shì rú cǐ。 xiāng fǎn， lǐ dào duì yú wáng 'ān shí yě néng gōng zhèng duì dài。 suī rán lǐ dào“ chǐ dú wáng shì（ ān shí） shū”， fǎn duì wáng 'ān shí de zhèng zhì zhù zhāng， dàn zài《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de zhèng wén hé zhù wén zhōng yě néng bù rèn sī lùn hài gōng yì， gōng zhèng、 kè guān dì píng jià wáng 'ān shí biàn fǎ qī jiān de yī xiē cuò shī、 shì jiàn hé rén wù。 lì rú《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 juàn 'èr yī sì xī níng sān nián bā yuè guǐ mò duì cāng fǎ de jì shù jiù tǐ xiàn liǎo lǐ dào de tài dù：“…… céng bù yún， xī níng sān nián jiǔ yuè 'èr shí wǔ hé cāng tiáo guàn。 àn cǐ nǎi shì bā yuè 'èr shí qī rì lì cāng fǎ， jiù jì shū guǐ mò zhào zhū cāng gěi shòu gài liàng zhě， lín shí duō guǎ， bìng yuán wéi jiān， kè jūn shí shí dāng sān sì， qí zēng zhū cāng yì rén lù， lì gòu qǔ zhòng fǎ， yóu shì suì jiǎn yùn liáng zú， zuò fǎ zhě wǔ bǎi yú rén， jiān dào yǐ gù dé bù zòng， hòu tuī jí nèi wài lì， lì shǐ zhòng réng fǎ。 xīn jì xiāoqù， xiāoqù qí yú cí kě yě， rú lì cāng fǎ 'ān kě bù shū。”
hòu rén duì《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de píng jià pō bù yī duàn。 qīng rén zhū yí zūn rèn wéi：“ sòng rú shǐ xué yǐ wén jiǎn wéi dì yī， gài zì sī mǎ jūn shí、 ōu yáng yǒng shū shū chéng， yóu yòu fēi zhī zhě， dú wén jiǎn（ lǐ dào） miǎn yú jī bó。” ér《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào · xù zī zhì tōng jiàn cháng biān tí yào》 zé rèn wéi wèicǐ shū“ suī cǎi zhí hào bó， huò bù miǎn xū shí bìng cún， yí xìn wèi jiàn， wèi bì yī yī jiē zhōng yú zhì dāng。 bù dàn tài zōng fǔ shēng zhú yǐng zhī shì yú《 xiāng shān yě lù》 kǎo jù wèi míng， suì wéi qiān gǔ zhī yí dòu， jí rú jǐng èr nián sān rì cì zhèn dōng jūn jié tuī máo xún jiā bó mǐ yī shì， hé yǐ yú jìng suǒ zhuàn mù míng， shū bù xiāng fú。 wéi céng mǐn xíng《 dú xǐng zá zhì》 suǒ jiū zhě， yì wǎng wǎng yòu zhī。” jìn guǎn rú cǐ， cóng sì kù quán shū zǒng mù tí yào de zuò zhě réng rèn wéi tā“ guǎng sōu bó lù yǐ dài hòu zhī zuò zhě， qí yān guàn xiáng shàn， gù dú shǐ zhě kǎo zhèng zhī lín yě。”
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 yīn wéi piān fú tài dà， gù chéng shū shí jiù méi yòu quán kè， ér zhǐ shì yóu mì shū shěng 'àn《 xù zī zhì tōng jiàn》 de guī gé chāo xiě liǎo yī bù cáng yú huáng jiā mì shì。 qīng qián lóng nián xiū《 sì kù quán shū》 shí， sì kù guǎn chén cóng míng cháo《 yǒng lè dà diǎn》 lǐ lù chū《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 rù《 sì kù quán shū》， dàn《 sì kù quán shū》 lù rù de bù shì quán běn， quē huī， qīn liǎng cháo shì jì děng。 jiā qìng 'èr shí sì nián（ 1819） zhāng jīn wú yòng huó zì pái yìn 'ài rì jīng lú běn。 guāng xù qī nián（ 1881 nián） zhè jiāng xún fǔ tán zhōng lín mìng huáng yǐ zhōu děng yǐ《 sì kù quán shū》 běn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 xiào 'ài rì jīng lú běn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》， yìn chéng zhè jiāng shū jú běn。 zhōng huá shū jú chū yòu yóu shàng hǎi shī fàn xué yuàn hé huá dōng shī fàn dà xué gǔ jí zhěng lǐ yán jiū suǒ gòng tóng zhěng lǐ de biāo diǎn běn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》。