yī jiǔ sì jiǔ nián zhōng gòng zhí zhèng hòu，“ wéi wú chǎn jiē jí zhèng zhì fú wù” jiàn chéng lì shǐ xué jiā de shǐ mìng。 tè bié yóu yú máo zé dōng“ jiē jí dǒu zhēng， yī xiē jiē jí shèng lì liǎo， yī xiē jiē jí xiāo miè liǎo， zhè jiù shì lì shǐ， zhè jiù shì jǐ qiān nián de wén míng shǐ” de shuō fǎ zhī yǐn dǎo， yǐ“ jiē jí dǒu zhēng” hán gài yī qiē、 jiě shì yī qiē de qīng xiàng rì jiàn fàn làn， duì zhōng guó jǐ qiān nián lì shǐ yī gài fǒu dìng、 duì nóng mín qǐ yì yī gài tuī chóng chéng liǎo shè huì gōng lùn。 jīng guò shǐ yú yī jiǔ wǔ bā nián de“ shǐ xué gé mìng”， gǔ dài zhèng zhì jiā、 sī xiǎng jiā、 jūn shì jiā shèn zhì kē xué jiā、 wén xué jiā， bù shì bèi shuō chéng shì“ tǒng zhì jiē jí de dài yán rén”， jiù shì bèi dìng wéi“ fēng jiàn wáng cháo de yù yòng gōng jù”， zhǐ shèng xià chě qí zào fǎn、 shàng shān luò cǎo de， cái shì yīng xióng。 zhèng rú máo zé dōng suǒ shuō：“ liáng shān de hǎo hàn dōushì xiē bù gān shòu yā zhà， gǎn yú fǎn kàng de yīng xióng。 nà shí de liáng shān suī rán méi yòu chǎn shēng mǎ liè zhù yì， dàn tā men de suǒ zuò suǒ wéi， jī běn shàng shì fú hé mǎ liè zhù yì de。”（ １） yú shì， cóng pán gǔ kāi tiān pìdì yǐ lái， shǐ shū shàng yòu míng yòu xìng de， chú kāi chén shèng、 wú guǎng、 huáng cháo děng jǐ gè zào fǎn xiǎng dāng huáng dì méi yòu dàngchéng， yǐ jí lǐ zì chéng、 hóng xiù quán děng guò liǎo jǐ tiān huáng dì yǐn yòu bèi gǎn xià tái de“ nóng mín qǐ yì lǐng xiù” shì zhōng guó lì shǐ shàng de yīng xióng rén wù zhī wài， zhōng guó lì shǐ shàng jīhū méi shèng xià jǐ gè hǎo rén。
　　
　　 zài dà yuè jìn yǐn fā dà jī huāng、 wú shù rén 'è sǐ hòu de yī jiǔ liù yī、 liù 'èr liǎng nián jiān， máo zé dōng shāo shì shōu liǎn， méi gǎo zhèng zhì yùn dòng， yě bù zài yán bì chēng“ jiē jí dǒu zhēng”。 nà shì tā zhí zhèng 'èr shí qī nián jiān jǔ guó zhèng zhì xíng shì zuì wéi kuān sōng de liǎng nián， yě shì hòu lái suǒ shuō de“ niú guǐ shé shén fēn fēn chū lóng” de liǎng nián。 zhù míng de lì shǐ xué jiā、 běi jīng dà xué jiào shòu jiǎn bó zàn chéng cǐ jī huì fā biǎo liǎo yī xì liè wén zhāng， yì zài niǔ zhuǎn nà zhǒng bǎ zhōng guó lì shǐ shuō dé yī tuán qī hēi de qīng xiàng。 qí zhù yào guān diǎn wéi：“ bù néng yīn wéi jìn xíng jiē jí jiào yù， jiù duì zì jǐ de lì shǐ cǎi qǔ xū wú zhù yì de tài dù， bǎ zì jǐ de lì shǐ xiě chéng cāng bái wú sè， hǎo xiàng zhǐ shì yī duī zuì 'è de lā jī。”（ ２）“ yòu xiē tóng zhì bǎ quán bù zhōng guó gǔ dài shǐ shuō chéng liǎo qī hēi yī tuán， shuō chéng shì yī duī lā jī， shuō chéng shì zuì 'è duī jī。”“ dì zhù jiē jí de tǒng zhì bǐ nú lì zhù de tǒng zhì zǒng yào hǎo xiē …… bù néng yīn wéi tā men shì bō xuē zhì dù jiù yī lǜ mà dǎo。”（ ３）“ zài wǒ guó lì shǐ shàng， měi yī gè shí dài huò měi yī gè wáng cháo， dōuyòu yī xiē jié chū de lì shǐ rén wù，…… qí zhōng yòu xiē shì dì wáng jiàngxiàng。 wǒ men yīnggāi yǐ yòu zhè xiē jié chū de lì shǐ rén wù 'ér gǎn dào zì háo。”（ ４）“ yòu xiē tóng zhì jiǎn dān yòng jiē jí chéng fèn zuò wéi píng lùn lì shǐ rén wù de biāo zhǔn。 hěn duō lì shǐ rén wù zhī suǒ yǐ bèi fǒu dìng， bù shì yīn wéi bié de shénme yuán yīn， jiù shì yīn wéi tā men chū shēn yú dì zhù jiē jí。…… hǎo xiàng bù rú cǐ， jiù huì sàng shī jiē jí lì chǎng。”（ ５）
　　
　　 kě shì hǎo jǐng bù cháng， sān qiān wàn rén 'è sǐ de cǎn jù gāng jié shù， máo zé dōng gāng huǎn guò jìn， jiù yòu gǔ chuī qǐ“ jiē jí dǒu zhēng” lái。 cóng yī jiǔ liù sān nián qǐ， zhèng zhì xíng shì yòu qū yán jùn。 zài“ qiān wàn bù yào wàng jì jiē jí dǒu zhēng” de fēn wéi lǐ， hòu lái zài wén huà gé mìng zhōng chéng wéi zhōng gòng zhōng yāng wén huà gé mìng xiǎo zǔ zhòng yào chéng yuán de guān fēng hé qī běn yǔ， fēn bié xiě liǎo tí wéi《 zài lì shǐ yán jiū zhōng yùn yòng jiē jí guān diǎn hé lì shǐ zhù yì wèn tí》 hé《 píng lǐ xiù chéng zì shù》 de wén zhāng， bù diǎn míng dì pī pàn jiǎn bó zàn， xiān qǐ liǎo dì 'èr chǎng“ shǐ xué gé mìng”。
　　
　　 zhōng wáng lǐ xiù chéng shì tài píng tiān guó hòu qī de zhù yào rén wù、 zhí zhǎng jūn zhèng dà quán de jiànglǐng。 zài qí fàng qì tiān jīng（ nán jīng） de fāng cè bù bèi tiān wáng hóng xiù quán cǎi nà hòu， tā jué xīn sǐ shǒu xùn guó。 bèi qīng jūn fú huò chǔsǐ qián， tā xiě liǎo yī piān《 zì shù》， jìzǎi běn rénshēn jiā tài píng tiān guó huó dòng de jīng guò。 jiàn yú tiān cháo yǐ fù wáng， wéi miǎn bù shǔ bèi tú lù， tā shuō liǎo xiē chēng sòng zēngguófān、 céng guó quán xiōng dì de huà， xī wàng tā men shōu jiàng bù zhòng，“ bù jì shì wáng shì jiāng， bù jì hé chù zhī rén， qiú tíng dāo wù shā， shè qí sǐ zuì， gěi piào gěi zī， fàng qí tā xíng。” qī běn yǔ jù yǐ zhǐ lǐ shì pàn tú，“ rèn zéi zuò fù”。
　　
　　 lǐ xiù chéng jì shì pàn tú， sū zhōu zhuō zhèng yuán mén kǒu gāo xuán de“ tài píng tiān guó zhōng wáng fǔ” de míng pái hé dà tīng lǐ miáo huì lǐ xiù chéng zhào jí jūn shì huì yì qíng jǐng de huà yě jiù chéng liǎo wéi pàn tú shù bēi lìzhuàn de biāo jì 'ér bèi zhāi diào。（ ６）
　　
　　 duì zhè zhǒng“ yī lǜ mà dǎo” de“ shǐ xué gé mìng”， xǔ duō xué zhě chí fǎn duì yì jiàn。 yī jiǔ liù sān nián jiǔ yuè zhōng xún， zhōng gòng zhōng yāng xuān chuán bù fù bù cháng zhōu yáng zhào jí bù fēn xué zhě kāi huì。 huì shàng běi jīng shì wěi shū jì dèng tuò shuō： qī běn yǔ“ wén zhāng de jī diào shì cuò wù de。 bù néng zhè yàng fǒu dìng fǎ， zhè yàng fǒu dìng， lì shǐ shàng de réndōu méi yòu kě yǐ kěn dìng de liǎo。”（ ７） jiǎn bó zàn zé rèn wéi， lǐ xiù chéng de zì shù shì“ bā tiān zhī zhōng cōng cōng xiě chéng de， bù néng yóu cǐ tuī duàn tā de yī shēng gé mìng dōushì jiǎ de。” tā shuō qī běn yǔ de wén zhāng“ gěi zì jǐ de zǔ zōng mǒ liǎo hēi， dǎ dǎo liǎo zì jǐ de zǔ zōng。…… rú guǒ bǎ lǐ xiù chéng shuō chéng shì pàn tú， nà me， quán bù zhōng guó lì shǐ bì xū zhòng xiě。”（ ８）
　　
　　 qī běn yǔ de wén zhāng fā biǎo hòu， huà jù《 lǐ xiù chéng》 de yǎn chū běn yǐ tíng zhǐ。 huì hòu， zhōng xuān bù xià zhǐ shì《 lǐ xiù chéng》 zhào jiù yǎn chū， shí yuè yī rì guó qìng yǎn chū liǎo sān chǎng。 qī běn yǔ jiàn xíng shì bù lì， zhèng huáng huáng bù 'ān dǎ suàn xiě jiǎn tǎo， jiāng qīng zhào jiàn liǎo tā。 yuán lái jiāng qīng jiāng tā de wén zhāng jiè shào gěi liǎo máo zé dōng。 máo dú liǎo《 zhōng wáng lǐ xiù chéng zì shù》 yuán gǎo yǐng yìn běn， pī liǎo jǐ xíng zì：“ bái zhǐ hēi zì， tiě zhèng rú shān， wǎn jié bù zhōng， bùzúwèi xùn。”（ ９） jiāng qīng dǎ liǎo qì， qī běn yǔ yòu zhèn zuò qǐ lái， jì xù xiě tā de gé mìng wén zhāng。
　　
　　 zhè“ shǐ xué gé mìng”， qí shí jiù shì wén huà gé mìng de xiān shēng。 zài“ bǎ dì wáng jiàngxiàng tǒng tǒng gǎn xià lì shǐ wǔ tái” de kǒu hào xià， chú kāi jǐ wèi nóng mín qǐ yì de shǒu lǐng， zài zhōng guó lì shǐ shàng liú xià liǎo zú jì de rén wù jīhū dōuchéng liǎo fǎn dòng pài。 bǐ rú wáng yáng míng（ gōng yuán１４７２ －１５２８） shì lì shǐ shàng yòu yī xí zhī dì de xué zhě。 tā zài shì shí céng wěi tuō jiāng xī chóng yì xiàn xiàn chéng jiàn liǎo yī suǒ wén miào。 yī wǔ yī bā nián jiàn chéng hòu， lǚ jīng xiū jiàn， chéng yī zǔ gǔ jiàn zhù qún， zhàn dì kuò 'èr shí jiǔ zhàng， cháng sì shí zhàng。 wáng sǐ hòu， hòu rén wéi jì niàn tā zài wén miào dōng cè jiàn de wáng wén chéng gōng cí yě yǐ yòu liǎo sì bǎi nián de lì shǐ。 jǐ bǎi nián lái， wáng yáng míng yī zhí shì dāng dì rén de jiāo 'ào。 dàn tā xún fǔ jiāng nán shí céng zhèn yā guò fú jiàn、 jiāng xī de nóng mín qǐ yì， shì wéi“ fǎn dòng pài”， wén miào hé wáng wén chéng gōng cí liǎng zǔ jiàn zhù bāo kuò wáng yáng míng de sù xiàng， quán bù zài yī jiǔ liù sì nián bèi dāng jú píng huǐ wú yí。（１ ０）
　　
　　 zhè“ shǐ xué gé mìng” de yī dà chéng guǒ shì：“ xǔ duō dà xué qǔ xiāo liǎo lì shǐ zhuān yè， yī xiē shī fàn xué yuàn de lì shǐ xì bèi bìng rù qí tā kē xì。 zōng hé dà xué xìng cún xià lái de lì shǐ xì， xué shēng suǒ xué de yě zhǐ shèng xià liǎng gè“ sì shǐ”： jí zhōng gòng dǎng shǐ、 guó jì gòng（ chǎn zhù yì） yùn（ dòng） shǐ、 nóng mín zhàn zhēng shǐ、 dì guó zhù yì qīn huá shǐ；（ pín、 xià zhōng nóng） jiā shǐ、（ rén mín gōng shè） shè shǐ、 cūn shǐ hé chǎng shǐ。”（１１）
　　
　　 zhè“ shǐ xué gé mìng” de lìng yī chéng guǒ shì fǒu dìng“ qīng guān” de cún zài。 zhōng guó lì shǐ shàng， chú liǎo dà shà jiāng qīng de wáng cháo mò nián， sì wú jì dá dì sōu guā mín zhī mín gāo de guān lì zǒng shì shǎo shù。 liǎng xiù qīng fēng de guān yuán dài dài dōuyòu。 jìn dài guǎng zhōu cì shǐ wú yǐn zhī， rèn nèi cū chá dàn fàn， lí zhí huí jīng shí bù dài tǔ tè chǎn。 chuán chū guǎng zhōu， fā xiàn qī zǐ dài liǎo yī jīn chén xiāng， lì jí tóu rù jiāng zhōng。 hòu rén jiāng tā tóu chén xiāng chù mìng míng wéi chén xiāng pǔ。 sòng dài de bāo gōng gèng shì yī gè jiā yù hù xiǎo de qīng guān。 míng dài yú qiān， yǐ bīng bù shì láng xún fǔ hé nán， hái jīng shí bù chí yī wù。 rén chuán qí shī：“ qīng fēng liǎng xiù cháo tiān qù， miǎn dé lǘ yán huà duǎn cháng。” míng cháo huí zú guān yuán hǎi ruì yī shēng zuò liǎo bù shàohǎo shì， qí zhōng dài zhe guān cái shàng cháo， duì huáng dì zhí yán miàn jiàn de shì jì zuì wéi rén chēng dào。 qīng cháo gèng bù fá qīng guān。 shī、 shū、 huà“ sān jué” de zhèng bǎn qiáo shì yī gè， dà xué zhě duàn yù cái yě shì yī gè。 duàn shì gào bìng cí guān， cóng sì chuān wū shān qǔ shuǐ lù huí gù xiāng jiāng sū jīn tán， dài huí qī shí 'èr gè xiāng zǐ， chú liǎo shū hái shì shū。 tā sǐ hòu， ér zǐ bù dé bù biàn mài jiā chǎn cái jiāng qí《 shuō wén jiě zì zhù》 kān kè wèn shì。 yī bā sān bā nián， lín zé xú lí jīng fù yuè chá jìn yā piàn， xíng qián tōng zhī yán tú gè zhōu、 xiàn，“ suǒ yòu jiān sù gōng guǎn， zhǐ yòng jiā cháng fàn cài， bù bì bèi bàn zhěng zhuō jiǔ xí…… zhì suí shēn dīng biàn rén fū， bù xǔ 'àn shòu fēn háo zhàn guī mén bāo děng xiàng。 xū suǒ zhě zé xū niǔ bǐng， sī sòng zhě dìng xíng tè cān。 yán chū fǎ suí， gè yí lǐn zūn wù wéi。”（１２） lín de qīng lián， gòng chǎn dǎng lǐ dà gài zhǐ yòu péng dé huái néng bǐ。
　　
　　 dàn shì máo zé dōng què rèn wéi lín zé xú jì shì qīng tíng de guān yuán， jiù shǔ bō xuē jiē jí chéng yuán：“ yā piàn zhàn zhēng， jiù qún zhòng lái shuō， shì jiē jí dǒu zhēng， duì lín zé xú lái shuō， shì zhōng guó bō xuē zhě duì wài guó bō xuē zhě de dǒu zhēng。”（１３） yòng zhè“ jiē jí guān diǎn” yī tào， tān guān wū lì shì bō xuē zhě， lín zé xú yě shì“ bō xuē zhě”， qīng guān tān guān méi yòu qū bié。
　　
　　 yú shì， fèng“ máo zé dōng sī xiǎng” wéi gāo guī de xué zhě zài《 rén mín rì bào》 fā biǎo cháng piān wén zhāng， lùn zhèng“ kù lì” hé“ qīng guān”“ dōushì dì zhù jiē jí guó jiā de jī jiàn， dōushì nóng mín jiē jí de sǐ duì tóu。”“ yī xiē fēng jiàn dì zhù jiē jí de guān lì zài ‘ huǎn hé ’ jiē jí máo dùn fāng miàn zuò chū yī xiē nǔ lì， shì wéi liǎo fēng jiàn tǒng zhì jiē jí de lì yì， zhǐ néng yòu lì yú fēng jiàn tǒng zhì jiē jí。”“ ér fēng jiàn tǒng zhì cún zài yī tiān， nóng mín jiù yī tiān bù néng fān shēn。”“‘ huǎn hé jiē jí máo dùn’， jiù shì wéi hù rén chī rén de zhì dù de tóng yì yǔ。”（１４） qīng guān dǎzháo wèimín chú hài de qí hào， jiǎn háo liáng、 chú tān guān， shǐ shè huì de jiē jí máo dùn dé yǐ huǎn hé， má bì rén mín de dǒu zhì， suǒ yǐ gèng jù qī piàn xìng。“ qīng guān bǐ tān guān gèng huài” de shuō fǎ yě yóu rán 'ér shēng。
　　
　　 yī jiǔ liù wǔ nián shí yī yuè， wén huà gé mìng de xù mù lā kāi。 lì shǐ xué jiā wú hán shì shǒu pī jì pǐn。 yáo wén yuán de《 píng xīn biān lì shǐ jù“ hǎi ruì bà guān”》， chí de jiù shì shàng shù lùn diào：“ hǎi ruì shì dì zhù jiē jí lì yì zhōng xīn de bǎo wèi zhě。 zhè shì hǎi ruì de jiē jí běn zhì， shì hǎi ruì quán bù xíng dòng de chū fā diǎn hé guī sù。”（１５）
　　
　　 wú hán zài《 lùn hǎi ruì》 zhōng suǒ shuō běn shì lì shǐ shì shí：“ hǎi ruì zài dāng shí， shì dé dào rén mín 'ài dài， wèirénmín suǒ gē sòng de。…… tā dé dào guǎng dà rén mín de chēng yù、 zàn yáng， bèi huà xiàng lǐ bài， bèi 'ōu gē chuán sòng， sǐ hòu sòng zàng de bǎi lǐ bù jué。 tā de shì jì…… yī zhí dào jīn tiān， hái liú chuán zài guǎng dà rén mín zhōng。”（１６） kě shì《 rén mín rì bào》 fā biǎo de diào chá bào gào， jiāng hǎi ruì zài jiāng xī xīng guó rèn zhī xiàn shí zuò de jǐ jiàn shì quán bù fǒu dìng： xiū bà zhǒng shù， shì“ wéi zì jǐ gū míng diào yù”； zhàngliáng tián mǔ，“ shì wéi liǎo jiǎn qīng dì zhù jiē jí de fù dān”； kěn huāng yí mín， mù de shì“ bǎ nóng mín jìn yī bù shù fù zài tǔ dì shàng…… wéi dì zhù láo dòng， bù zhì yú bǎ tā men‘ bī shàng liáng shān’。” tā dàng píng shān zhài、 yòu shā lùlín dà wáng， suǒ yǐ shì“ yī gè yīn xiǎn、 jiǎo huá、 wěi shàn de， shuāng shǒu zhān mǎn xiān xuè de guì zǐ shǒu”。 yī jiǔ sì wǔ nián shí de guó mín dǎng zhèng fǔ de xiàn cháng xiū guò yī tiáo mǎ lù， mìng míng wéi“ hǎi ruì lù”， zhè yě chéng liǎo hǎi ruì shì gè“ fǎn dòng pài” de zuǒ zhèng。“ hǎi ruì shì dì zhù jiē jí de dài biǎo， shì dì zhù jiē jí yā pò、 bō xuē nóng mín de bāng xiōng， shì zhèn yā nóng mín gé mìng de guì zǐ shǒu。 zhè jiù shì lì shǐ shàng de zhēn hǎi ruì。” wén zhāng de jié lùn zé rú qí biāo tí suǒ yán：《 lì shǐ de zhēn shí xuān gào liǎo“ qīng guān” lùn de pò chǎn》。（１７）
　　
　　 yī jiǔ liù wǔ nián dōng， zhōng gòng zhōng yāng zhù bàn de《 hóng qí》 zá zhì fā biǎo qī běn yǔ de wén zhāng《 wéi gé mìng 'ér yán jiū lì shǐ》。 gāi wén háo wú xué shù qì wèi， yòng“ tiān xià wū yā yī bān hēi” hé“ bō xuē hé lüè duó shì dì zhù jiē jí de běn xìng” dǎ dǎo yī qiē， kě shì què dà huò máo zé dōng qīng lái， liǎng cì chēng zàn qī běn yǔ， shuō“ qī běn yǔ de wén zhāng（ zhǐ《 wéi gé mìng 'ér yán jiū lì shǐ》） xiě dé hǎo”，“ xiàn zài de quán wēi shì shuí？ shì yáo wén yuán、 qī běn yǔ、 yǐn dá…… yào nián jì xiǎo de、 xué wèn shǎo de、 lì chǎng wěn de、 yòu zhèng zhì jīng yàn de jiān dìng de rén lái jiē bān。”（１８）
　　
　　 qī běn yǔ xué wèn suī shǎo， kǒu qì què bù xiǎo。 yī jiǔ liù liù nián chūn， tā de《 jiǎn bó zàn tóng zhì de lì shǐ guān diǎn yīngdāng pī pàn》 zài zhōng gòng zhōng yāng bàn de《 hóng qí》 zá zhì kān dēng， xuān chēng yào“ jiān chí yòng jiē jí dǒu zhēng de guān diǎn lái pī pàn hé gǎi xiě quán bù lì shǐ”。（１９） cǐ shí， wén huà gé mìng zhī huǒ shàng wèi liáo yuán， dàn zhèng zhì xiù jué tè bié líng mǐn de yǐ jīng jìng zì xíng dòng qǐ lái。 gǔ chéng tài yuán de xīn rèn shì wěi shū jì sān bǎ huǒ， dì yī bǎ shì zá miào yǔ。 quán shì yī bǎi jiǔ shí chù miào yǔ gǔ jì， chú shí jǐ chù kě bǎo liú wài， tōng tōng huǐ diào。 tā yī shēng lìng xià， yī bǎi duō chù gǔ jì zài yī tiān zhī nèi quán bù huǐ diào。 shān xī shěng bó wù guǎn guǎn cháng wén xùn gǎn dào fāng lín sì， zhǐ jiǎn huí yī bāo ní sù rén tóu。 shǔ guó wù yuàn wén wù bǎo hù dān wèi de jìn cí de pái biǎn hé sù xiàng zá làn hòu， zuò jiā mù xiāng yǔ shān xī shěng fù shěng cháng zhèng lín wén xùn gǎn qù， zhǐ cóng chú fáng chái xīn duī lǐ jiù chū yī zuò míng dài diāo kè de quán shēn tiē jīn de tái dài（ liú jīng shān xī de zhù yào hé liú fén shuǐ zhī shén）。（２０）
　　
　　 yīng yì xué zhě dài nǎi dié（ zhōng guó xué zhě yáng xiàn yì de fū rén， èr rén shì《 hóng lóu mèng》 de yīng yì zhě） fèng mìng jiāng《 jiāng qīng tóng zhì zhào kāi de bù duì wén yì gōng zuò zuò tán huì jì yào》 yì chéng yīng wén。 tā jiàn《 jì yào》 jiāng zhōng wài wén huà yí chǎn quán bù yī gùn zǐ dǎ dǎo， fān yì wán bì jiāo gǎo shí， jiā jìn liǎo yī gè tiáo zǐ：“ nǐ men yào wā zì jǐ zǔ xiān de zǔ fén， nǐ men wā qù。 nǐ men bù néng wā wài guó rén zǔ xiān de fén mù。”（２１） díquè， yáng guǐ zǐ zàn shí hái bù néng héng sǎo， zhōng guó dà dì de zǔ fén què rèn yóu wǒ men wā。
　　
　　 zhōng gòng zì zhí zhèng qǐ， yǎn zhōng jiù bù zài yòu zǔ xiān。 sī mǎ qiān《 shǐ jì》 zài， zhōng guó dú tè de fāng kuài hàn zì wéi huáng dì shǐ guān cāng jié suǒ zào。 cāng jié mù zài shān dōng shòu guāng xiàn， lì dài dū zuò xiū qì。 kě shì zhōng gòng shòu guāng xiàn dāng jú què rèn wéi tā“ jiě fàng” liǎo shòu guāng， nà shì kāi tiān pìdì de wěi jì， cāng jié hé zú dào zāi。 tā men zài cāng jié mù yuàn nèi jiàn liǎo gè“ jiě fàng shòu guāng jì niàn tíng”， jiāng cāng jié mù yuàn gǎi chéng liǎo bù lún bù lèi de“ liè shì líng yuán”。 yī jiǔ liù nián“ liè shì líng yuán” qiān chū， mù yuàn bèi nuó zuò tā yòng， wán quán píng huǐ。 kè yòu“ cāng jié zhī mù” de shí bēi bù kě xún。（２２） shān xī shùn dì líng zì yī jiǔ wǔ 'èr nián qǐ jiù bèi gǎi chéng liǎo yī suǒ zhōng xué， mù zhǒng guà shàng liǎo dà lá bà。 hàn wǔ dì sì cì jì sì、 zài nà lǐ xiě xià míng piān《 qiū fēng cí》 de shān xī wàn róng xiàn hòu tǔ miào， yě pò tiān huāng dì bèi zhōng xué zhàn yòng。 yī jiǔ wǔ bā nián máo zé dōng zhǐ huī“ quán mín liàn gāng”， bā huǐ wú shù gǔ jì zhī yú， yòu shuō bù yìng ràng sǐ rén zhàn huó rén de dì， chàng yì píng fén， gè dì huǐ huài de gǔ mù bù zhī fán jǐ。 pì rú shān dōng yì dū xiàn lì shǐ shàng chū guò sòng dài wáng céng zhī hé míng dài zhào bǐng zhōng liǎng míng zǎixiàng， liǎng rén de mù jūn zài yī jiǔ wǔ bā nián bèi chāi huǐ。
　　
　　 rú guǒ shuō yī jiǔ wǔ bā nián de bào gǔ fén hái duō shǎo yòu diǎn jīng jì dòng jī de huà， yī jiǔ liù liù nián de“ wā zǔ fén” yùn dòng jiù wán quán bù tóng liǎo。 nà shì yǐ gé mìng de míng yì duì mín zú wén huà de dà sǎo dàng。
　　
　　 dāng nián wǔ yuè máo zé dōng tí chū“ yī qiē niú guǐ shé shén”（２３） de xīn míng cí hòu， qí zhù shǒu、 xīn chéng lì de zhōng yāng wén gé xiǎo zǔ zǔ cháng chén bó dá xīn lǐng shén huì， kǒu shòu《 rén mín rì bào》 shè lùn《 héng sǎo yī qiē niú guǐ shé shén》， yú liù yuè yī rì fā bù quán guó。 dà guī mó qīng xǐ de hào jiǎo jiù cǐ chuī xiǎng， bǐ yǐ wǎng lì cì yùn dòng gèng shā qì téng téng de fēng bào zài dì píng xiàn shàng shēng téng。 shàng hǎi fù dàn dà xué míng jiào shòu zhōu yú tóng tòng xīn jí shǒu dì shuō：“ wǔ qiān nián zǔ guó yōu xiù wén huà cóng cǐ jiāng bèi yān méi liǎo！”（２４）
　　
　　 shí jǐ nián lái“ wéi wú chǎn jiē jí zhèng zhì fú wù” de jiào yù， chéng guǒ shì zì yòu qǐ bèi guàn shū“ jiē jí dǒu zhēng guān diǎn” de yī dài rén。 yī jiǔ liù liù nián shí de dà xué shēng、 zhōng xué shēng， duì lì shǐ de yī xīng bàn diǎn zhī shí， bù wài hū“ gé mìng” hé“ fǎn gé mìng”，“ jìn bù” hé“ fǎn dòng”，“ gōng nóng bīng” hé“ dì wáng jiàngxiàng”。 tā men zá zǔ fén de gēn jù jǐn shì yī běn《 máo zhù xí yǔ lù》。 zhèng rú dāng nián shí yī yuè běi jīng shī fàn dà xué hóng wèi bīng nǚ tóu tóu tán hòu lán děng zài shān dōng qū fù zá kǒng zǐ fén qián， jiù kǒng fǔ、 kǒng miào、 kǒng lín bèi guó wù yuàn liè wéi“ quán guó zhòng diǎn wén wù bǎo hù dān wèi” yī shì， gěi guó wù yuàn de“ kàng yì xìn” zhōng suǒ shuō：“ máo zhù xí shuō：‘ yī xiē jiē jí shèng lì liǎo， yī xiē jiē jí xiāo miè liǎo。 zhè jiù shì lì shǐ， zhè jiù shì jǐ qiān nián de wén míng shǐ。’ yīn cǐ， suǒ wèi wén wù， yě zhǐ néng shì jiē jí dǒu zhēng de chǎn wù。”“ máo zhù xí zhūn zhūn jiào dǎo wǒ men：‘ zhè lèi fǎn dòng wén huà shì tì dì guó zhù yì fēng jiàn jiē jí fú wù de， shì yīnggāi bèi dǎ dǎo de dōng xī。 bù bǎ zhè zhǒng dōng xī dǎ dǎo， shénme xīn wén huà dōushì jiàn lì bù qǐ lái de。…… tā men zhī jiān de dǒu zhēng shì shēng sǐ dǒu zhēng。’”（２５）
　　
　　 zhè pī wén huà gé mìng de chuǎngjiàng， wéi yī de zhuān cháng biàn shì tiē jiē jí biāo qiān。 zài“ héng sǎo yī qiē niú guǐ shé shén”、“ zá làn jiù shì jiè” de kǒu hào jī lì xià， tā men bǎ yǔ lì shǐ rén wù yòu guān de wén wù quándōu dàngchéng liǎo“ wén huà gé mìng” de mù biāo， chéng wéi huǐ huài mín zú wén wù de jiān bīng、 wā zǔ fén de zhù lì jūn。
　　
　　 zhè shì zhōng guó lì shǐ shàng wén wù sǔn shī zuì yán zhòng de yī cì。 zhè piàn gǔ lǎo de tǔ dì yòu guò hóng shuǐ， yòu guò dì zhèn， yòu guò tiān huǒ， yòu guò bīng xiǎn。 kě shì wú yī néng yǔ“ wén huà gé mìng” tóng rì 'ér yǔ。 zài yī gè céng céng kòng zhì liǎo shè huì de dǎng de hào lìng xià， quán guó tóng shí zhǎn kāi de dà qīng sǎo， qí huǐ huài lì zhī dà， pò huài zhī chè dǐ， shǐ liǎng qiān nián lái rèn hé yīcháng bīng xiǎn dōubù kě yǔ zhī xiāng bǐ， jǐ shí chǎng bīng xiǎn jiā qǐ lái yě bù néng pò huài dé nà yàng chè dǐ。 ràng wǒ men yóu yuǎn jí jìn， cóng zhōng huá mín zú de shǐ zǔ shuō qǐ bà。
　　
　　 zhōng guó rén yī xiàng zì chēng“ yán huáng zǐ sūn”。 jù shǐ liào jìzǎi， yán dì shén nóng shì shì wǒ guó shàng gǔ shí dài jiāng xìng bù luò shǒu lǐng， wǎn nián xún shì tiān xià shí zài jīn hú nán líng xiàn bìng shì。 gōng yuán jiǔ liù qī nián， sòng rén zài líng xiàn lù yuán pō jiàn diàn fèng sì yán dì， zì cǐ xiāng huǒ bù duàn。 zhōng gòng zhí zhèng hòu wǔ nián， zhù diàn bèi fén， wèi zài xiū fù。 wén gé chū，“ yán dì líng bèi quán bù pò huài。”（２６）
　　
　　 sì qiān nián qián， dà yǔ dài lǐng rén mín zhì shuǐ，“ sān guò jiā mén 'ér bù rù”。 dàn tā shì xià cháo de dì yī rèn jūn zhù， míng liè dì wáng jiàngxiàng， zài héng sǎo zhī liè。 yú shì zhè jiāng shào xīng kuàijī shān de dà yǔ miào bèi chāi huǐ， gāo dà de dà yǔ sù xiàng bèi zá làn， tóu lú qí jǐng bù jié duàn， fàng zài píng bǎn chē shàng yóu jiē shì zhòng。（ yī jiǔ bā yī nián xiū fù）（２７）
　　
　　 kǒng zǐ（ gōng yuán qián５５１－ qián４７９） zài shān dōng qū fù 'ān xī liǎo liǎng qiān sì bǎi duō nián， pèng dào shǐ wú qián lì de máo zé dōng shí dài， jìng yě chéng wéi qīng suàn duì xiàng。 shí yuè jiān， yǐ chéng zhōng yāng wén gé dà yuán de qī běn yǔ tōng guò《 hóng qí》 zá zhì fù zé rén lín jié zhǐ shǐ běi jīng shī fàn dà xué hóng wèi bīng tóu lǐng tán hòu lán qù shān dōng qū fù“ zào kǒng jiā diàn de fǎn”， yīn wéi kǒng zǐ shì“ wàn shì shī biǎo”， bào kǒng zǐ fén de lì shǐ shǐ mìng lǐ yìng yóu wèi lái de jiào shī men chéng bāo。
　　
　　 shí yī yuè shí rì， tán hòu lán yīháng 'èr bǎi duō rén dào qū fù， yǔ qū fù shī fàn xué yuàn lián hé chéng lì“ tǎo kǒng lián luò zhàn”。 zá kǒng fén qián， tā men qǐng shì liǎo qī běn yǔ， qī yòu qǐng shì chén bó dá。 shí 'èr rì， chén pī shì“ kǒng fén kě yǐ wā diào。”（２８） tā men biàn zá diào“ quán guó zhòng diǎn wén wù bǎo hù dān wèi” de shí bēi， chá fēng kǒng fǔ， sǎo dàng liǎo kǒng zǐ jí qí hòu yì 'ān xī de kǒng lín。
　　
　　 xià miàn shì qū fù shī fàn xué yuàn“ máo zé dōng sī xiǎng hóng wèi bīng tǎo kǒng zhàn shì” de shí lù：“ yóu hóng wèi bīng hé pín、 xià zhōng nóng zǔ chéng de tū jī duì， dài zhe shēn chóu dà hèn dào liǎo kǒng lín。 tā men lún qǐ jué tóu、 huī wǔ tiě xiān， hěn bào kǒng lǎo 'èr jí qí guī zǐ guī sūn men de fén mù。 jīng guò liǎng tiān de jǐn zhāng zhàn dǒu， kǒng lǎo 'èr de fén mù bèi chǎn píng，‘ dà chéng zhì shèng xiān shī wén xuān wáng’ de dà bēi bèi zá dé fěn suì！ kǒng lǎo 'èr de qī shí liù dài sūn lìng yí de fén mù bèi jué kāi liǎo…… kǒng lín jiě fàng liǎo…… zài máo zé dōng sī xiǎng de guāng huī zhào yào xià， huò dé xīn shēng liǎo！”（２９）
　　
　　 zhōu yú tóng jiào shòu zhuān zhì jīng xué， yīn wéi zūn kǒng 'ér bèi qiān lǐ tiáo tiáo jiě yā dào shān dōng qū fù， bèi bī zhe qīn zì dòng shǒu wā kǒng zǐ de fén mù。 dāng kǒng zǐ de sù xiàng bèi lā zhe yóu jiē shí， zhōu yú tóng、 gāo zàn fēi děng cān jiā guò yī jiǔ liù 'èr nián“ kǒng zǐ tǎo lùn huì” de xué zhě bèi tuō zài hòu miàn， wéi kǒng zǐ“ sòng zàng”。
　　
　　 shí yī yuè 'èr shí bā、 èr shí jiǔ rì lián xù liǎng tiān， shí wàn rén jù jí qū fù zhào kāi“ chè dǐ dǎo huǐ kǒng jiā diàn dà huì”。 dà huì xiàng máo zé dōng fā qù“ zhì jìng diàn”，“ huì bào yī gè jī dòng rén xīn de xiāo xī”：“ jìng 'ài de máo zhù xí： wǒ men zào fǎn liǎo！ wǒ men zào fǎn liǎo！ kǒng lǎo 'èr de ní tāi bèi wǒ men lā liǎo chū lái，‘ wàn shì shī biǎo’ de dà biǎn bèi wǒ men zhāi liǎo xià lái。…… kǒng lǎo 'èr de fén mù bèi wǒ men chǎn píng liǎo， fēng jiàn dì wáng gē gōng sòng dé de miào bēi bèi wǒ men zá suì liǎo， kǒng miào zhōng de ní tāi 'ǒu xiàng bèi wǒ men dǎo huǐ liǎo……”（３０）
　　
　　 kǒng fǔ、 kǒng miào、 kǒng lín， gòng jì yòu yī qiān duō kuài shí bēi bèi zá duàn huò tuī dǎo， shāo huǐ、 huǐ huài wén wù liù qiān duō jiàn， shí wàn duō cè shū jí bèi shāo huǐ huò bèi dàngzuò fèi zhǐ chǔlǐ， wǔ qiān duō zhū gǔ sōng bǎi bèi fá， èr qiān duō zuò fén mù bèi dào jué。 wén gé hòu guó jiā huā fèi liǎo sān shí duō wàn yuán， cái shōu huí yī bù fēn wéi dào mù zhě sī cáng de jīn yín cái bǎo。（３１）
　　
　　 máo zé dōng duì nà gè“ zhì jìng diàn” suī wèi zhì cí， dàn tā hòu lái shuō guò“ wǒ zàn chéng qín shǐ huáng， bù zàn chéng kǒng fū zǐ”（３２） de huà， xiě guò“ kǒng zǐ míng gāo shí bǐ kāng” de shī jù。“ máo zhù xí yǔ lù” shì hóng wèi bīng xíng dòng de yǐ jù， máo zé dōng sī xiǎng gěi tā men jué fén de dǎn liàng， zhè shì háo wú yí wèn de。 yóu yú qī běn yǔ chēng zàn tán hòu lán men“ zào fǎn zào dé hěn hǎo！”（３３） jué fén fēng xùn sù chuán biàn quán guó。 chú liǎo wā bù zhe de， fán shǐ jí zhōng guà liǎo gè míng zì de rén， chàbù duō dōuzài yī jiǔ liù liù nián bèi jué liǎo fén。
　　
　　 qín cháo mò nián， xī chǔ bà wáng xiàng yǔ（ gōng yuán qián２３２－ qián２０２） yǔ liú bāng zhú lù zhōng yuán， xiàng yǔ bèi liú bāng wéi zài gāi xià（ jīn 'ān huī líng bì xiàn dōng nán）。 sì miàn chǔ gē zhōng， yú jī zì wěn。 xiàng yǔ tū wéi zhì hé xiàn wū jiāng pàn zì jìn。 liú bāng chéng wáng， bù yǐ wéi bài zhě xiàng yǔ chéng kòu， jiàng zhǐ zài wū jiāng pàn xiàng yǔ zì wěn chù xiū zhù yòu jiǔ shí jiǔ jiān bàn wū（ yīn méi dàngchéng huáng dì， bù pèi xiǎng wū bǎi jiān） de bà wáng miào。 yú jī sǐ chù yì jiàn liǎo yú jī miào hé yú jī mù。 xiāng huǒ yán xù liǎng qiān nián zhì jīn rì， bà wáng、 yú jī bù xìng chéng wéi fǎn dòng pài，“ héng sǎo” zhī hòu， miào、 mù jiē bèi zá chéng yī piàn fèi xū。 wén gé hòu qù bà wáng miào de píng diào zhě， jiàn dào de zhǐ shì bàn mái zài tǔ lǐ bàn lù zài dì shàng de shí shī zǐ。
　　
　　 xī hàn shí， běi fāng xiōng nú yóu mù mín zú pín pín rù qīn、 jié lüè wǒ zhōng yuán nóng yè dì qū， wǒ rén mín shēng mìng cái chǎn shí zài tiě tí wēi xié zhī xià。 qīng nián dàjiàng huò qù bìng（ gōng yuán qián１４０－ qián１１７） lǚ cì lǐng bīng jī tuì rù qīn zhě， wèiguó jiā běi fāng jiāng tǔ jǐ bǎi nián 'ān dìng hé píng diàn dìng liǎo jī chǔ。 hàn wǔ dì yào wéi tā yíng jiàn fǔ dì shí tā de huí dá“ xiōng nú wèi miè， hé yǐ jiā wéi”， liǎng qiān nián lái yī zhí shì wéi bǎo wèi mín zú shēng cún 'ér xiàn shēn de yīng xióng de zuò yòu míng。 tā 'èr shí sì suì bìng gù hòu， huò líng xiāng huǒ dǐng shèng， qiān nián bù jué。 lǎo bǎi xìng yǐ wéi dào tā mù qián shāo xiāng， jí bìng jiù huì huò rán 'ér qù。 yào shuō zhè shì mí xìn， yǔ huò dàjiàng jūn bìng bù xiāng gān。 kě shì zài héng sǎo yī qiē de fēng bào zhōng， huò líng yě zāo liǎo yāng。 xiāng zhú、 qiān tǒng bèi dǎ làn zhī wài， huò qù bìng de sù xiàng yě huǐ yú yī dàn。
　　
　　 dōng hàn míng yī zhāng zhòng jǐng（ shēng zú bù xiáng） de《 shāng hán lùn》 hé《 jīn kuì yào lüè》， shì zhōng yī jīng diǎn。 jìn liǎng qiān nián lái yī zhí shòu guó rén jǐng yǎng。 tā lǎo jiā hé nán nán yáng yòu gè jiàn yú míng dài de“ yī shèng cí”。 rú jīn yī shēng yě suàn niú guǐ shé shén，“ yī shèng cí” de fáng wū bèi pò huài， zhāng de sù xiàng bèi dǎo huǐ， mù tíng、 shí bēi bèi zá làn，“ zhāng zhòng jǐng jì niàn guǎn” de zhǎn lǎn pǐn yě bèi xǐ jié yī kōng。 suí hòu， hǎo xiàng“ yī shèng cí” yǐ bù fù cún zài， dāng jú jiāng cí yuàn suǒ shǔ de dà piàn tǔ dì yě zhàn yòng、 guā fēn liǎo。
　　
　　 běn lái， duì lì shǐ shàng zì jǐ jiā xiāng chū de míng rén， lǎo bèi men yī xiàng shì wéi róng yào； xiāng chuán zhū gé liàng（ gōng yuán１８１－２３４）“ gōng gēng yú nán yáng”， duì yú zhè“ nán yáng” shì zài hé nán nán yáng hái shì hú běi xiāng fán， hé nán rén hé hú běi rén yī zhí zài zhēng。 dàn gòng chǎn dǎng sī xiǎng guàn shū xià chéngzhǎng de nián qīng rén， què zhǐ zhī huáng dì shì zuì dà de dì zhù tóu zǐ， guān lì shì huáng dì de zǒu zú。“ zhū gé liàng yòu shénme liǎo bù qǐ， tā shì gè dì zhù fèn zǐ。” zhè shì zhōng yāng wén gé xiǎo zǔ bàn gōng shì zhù rèn yán cháng guì de míng yán。（３４） yú shì， yǐ jiàn chéng yī qiān duō nián de hé nán nán yáng“ zhū gé cǎo lú”（ yòu míng wǔ hóu cí） jiù chéng liǎo hóng wèi bīng de gé mìng mù biāo。“‘ qiān gǔ rén lóng’、‘ hàn zhāo liè huáng dì sān gù chù’、‘ wén tāo wǔ lüè’ sān dào shí fāng jí rén wù sù xiàng、 cí cún míng chéng huà nián jiān sù zào de shí bā zūn liú lí luó hàn quán bù dǎo huǐ， diàn yǔ shì wù zá diào， zhēn cáng de qīng kāng xī《 lóng gǎng zhì》、《 zhōng wǔ zhì》 mù kè wén bǎn fén shāo……”（３５） zhè shì“ wǔ hóu cí” yòu shǐ yǐ lái de dì sān cì pò huài， dì yī cì shì yuán chū měnggǔ tiě qí rù qīn shí huǐ yú bīng xiǎn， dì 'èr cì shì kàng zhàn mò qī（ yī jiǔ sì wǔ nián sān yuè） guó jūn zhù shǒu wǔ hóu cí， zài jī zhàn zhōng bèi qián qù gōng dǎ de rì jūn pào huǒ jī huǐ bù fēn jiàn zhù（ wǔ shí nián dài xiū fù）。 zhè dì sān cì pò huài què shì wǒ men zhōng guó rén zì jǐ gān de。
　　
　　“ tiān hàn yáo yáo zhǐ jiàn guān， féng rén xiān wèn dìng jūn shān。” gōng yuán 'èr yī jiǔ nián， liú bèi zài hàn zhōng dìng jūn shān（ jīn shǎn xī miǎn xiàn） zhǎn cáo cāo dàjiàng xià hóu yuān， suì zì lì wéi hàn zhōng wáng。 shí wǔ nián hòu， zhū gé liàng bìng dǔ， lín sǐ yí mìng：“ zàng hàn zhōng dìng jūn shān， yīn shān wéi fén， zhǒng zú róng guān， liǎn yǐ shí fú， bù xū qì wù。” qí liàng jié gāo fēng bù shū dāng jīn zhōng gòng“ wěi dà de wú chǎn jiē jí gé mìng jiā”。 kě shì， zuò luò zài fēng dǐng de“ gǔ dìng jūn shān” shí bēi， yě yīn zhū gé liàng shì gè“ dì zhù fèn zǐ” ér bèi zá huǐ。（３６）
　　
　　 shū shèng wáng xī zhī（３０３？－３７９） sǐ liǎo jìn yī qiān liù bǎi nián， cóng wèi yòu yī gè zhōng guó rén xiǎng dào qù zá tā de mù。 tā suī shì shān dōng rén， wǎn nián chēng bìng qì guān hòu què cháng zhù jīn zhè jiāng shèng xiàn jīn tíng xiāng。 tā de jiù jū jīn tíng guān、 hòu rén jì sì tā de cí táng yǐ jí mù lú yī zhí bèi yǎng mù tā de sì fāng rén shì xiū qì wéi hù， wán hǎo dì bǎo cún zhì jīn。 rú jīn wén huà yào gé mìng， shèng xiàn zǐ sūn rèn wéi wáng xī zhī céng rèn yòu jūn jiāng jūn， yě shì fǎn dòng pài， jiāng wáng mù jí zhàn dì 'èr shí mǔ de jīn tíng guān jīhū quán bù píng huǐ， zhī shèng xià yòu jūn cí qián jǐ zhū qiān nián gǔ bǎi péi bàn shū shèng shī qù liǎo jū suǒ de wáng hún。（３７）（ yī jiǔ bā wǔ nián， wáng mù chóngxiū。）
　　
　　 hóng sè fēng bào guā dào xīzàng gāo yuán， chéng guǒ gèng dà。 zhè lǐ biàn dì shì“ sì jiù”， dào chù dōushì gé mìng duì xiàng。 cáng wáng sōng zàn gān bù（６１７－６５０） dìng dū lā sà， chuàng wén zì、 lì guān zhì， yíng qǔ táng wén chéng gōng zhù（？－６８０）， bìng yǐn rù zhōng yuán xiān jìn jì shù wén huà。 tā sǐ hòu， wén chéng gōng zhù qīn zì zhù chí sù zào tā men 'èr rén de sù xiàng， ān fàng jué lā sì。 yī jiǔ wǔ liù nián sì yuè xīzàng zì zhì qū chóu wěi huì chéng lì， chén yì fù zǒng lǐ shuài zhōng yāng dài biǎo tuán qián wǎng zhù hè shí， céng cān guān gāi sì bìng zhǔ fù sì nèi lá má hǎo shēng shǒu hù。 dàn rú jīn jiǎng jiē jí chéng fèn， sōng zàn gān bù shì dà nóng nú zhù， wén chéng gōng zhù shì dà dì zhù tóu zǐ de nǚ 'ér， dōushì dà huài dàn。 yú shì nà duì yǐ yòu yī qiān 'èr bǎi nián lì shǐ de sù xiàng jiù bèi zá liǎo。
　　
　　“ qīng guān” yǐ bèi pī chòu， bāo gōng（９９９－１０６２） dāng rán táo bù tuō。 yī qiān nián lái， hé féi rén dài dài bǎo hù、 nián nián jì sǎo de“ bāo qīng tiān” mù， yě huǐ yú yī dàn。 bù guò，“ pò sì jiù” de rén men xīn xīn kǔ kǔ jiāng shí qì de dì gōng chāi chuān， què shénme yě méi jué dào。 yuán lái gōng yuán yī yī 'èr jiǔ nián jīn bīng nán qīn shí céng pò huài bāo shì líng yuán， yǐ hòu chóngxiū bāo mù shí wù bǎ bāo fū rén mù dàngchéng liǎo bāo gōng mù。 wéi yòu shǒu mù rén bǎ bāo mù de zhēn shí suǒ zài jì zài xīn lǐ， yǐ kǒu xiāng chuán liǎo bā bǎi nián。 zhí dào wén gé jié shù， yī wèi qī shí duō suì de shǒu mù rén shuō chū zhēn xiāng， kǎo gǔ xué jiā men cái zhǎo dào liǎo bāo mù。（３８）
　　
　　 bā bǎi nián qián de mín zú yīng xióng yuè fēi（１１０３－１１４２） suī wéi hūn jūn、 jiān chén suǒ hài， dàn tā céng jīng zhèn yā guò jiāng xī nóng mín de qǐ yì， suǒ yǐ yě shì niú guǐ shé shén。 yuè fēi lǎo jiā hé nán tānɡ yīn xiàn jǐ bǎi nián lái xiāng huǒ bù céng duàn guò de yuè miào， rú jīn zì rán shì tóu hào sǎo dàng duì xiàng。 jiē shòu liǎo máo zé dōng sī xiǎng de tānɡ yīn xiàn zhōng xué shēng， bù yǐ yuè fēi wéi róng， fǎn yǐ wéi chǐ。 tā men kāi dào yuè miào， jiāng yuè fēi děng rén de sù xiàng、 tóng xiàng， qínhuì děng“ wǔ jiān dǎng” de tiě guì xiàng， lián tóng lì dài chuán xià de bēi kè“ héng sǎo” dài jìn。（３９）
　　
　　 dāng nián yuè fēi fù zǐ zài háng zhōu fēng bō tíng bèi hài， suǒ yǐ lì lái de háng zhōu rén yě shì yuè fēi wèijiā xiāng de yīng xióng。 dāng jīn de háng zhōu gé mìng qīng nián yě yào gé mìng， yě bǎ yuè fēi dàngzuò jiē jí dí rén， bù jǐn zá liǎo yuè miào， lián yuè fēi de fén yě bào liǎo gè dǐ cháo tiān。（ yī jiǔ qī jiǔ nián chóngxiū）（ tí wài huà： yī jiǔ qī sān nián bǐ zhě cóng yuè miào hòu miàn de pò qiáng liù jìn qù， duì mǎn shì huāng cǎo de yuè fén de fén kēng jǔ qǐ xiàng jī shí， guǎn yuán zǐ de gōng rén dà shēng zhì zhǐ：“ tóng zhì， bù zhǔn zhào xiàng！”）
　　
　　 chéng jí sī hàn（１１６２－１２２７） jiàn lì měnggǔ guó， xī qīn 'ōu lù， tú dú shēng líng， yǔ zhōng guó běn bù xiāng gān。 tā sǐ shí， guó hào bìng bù jiào“ yuán”， zhōng guó gèng bù shì nà dì guó de yī bù fēn。 tā shì yīng xióng shì zuì rén， dū yǔ zhōng guó wú guān。 hóng wèi bīng zhǐ zhī dào 'ā lā téng gān dé lì cǎo yuán shàng de nèimēng gǔ rén mín měi nián jì sì chéng jí sī hàn， bù xiǎo dé zhōng gòng yě céng fèng wéi“ zhōng huá mín zú yīng xióng”， yī jiǔ sì nián zài yán 'ān gōng jì chéng jí sī hàn shí， céng jiāng tā de xiàng xuán guà zài zhōng yāng， mǎ、 ēn、 liè、 sī、 máo de xiàng fǎn 'ér guà zài liǎng bàng。 jì rán chéng jí sī hàn yě shì dì wáng jiàngxiàng， biàn jiāng tā de líng yuán zá liǎo gè xī làn。
　　
　　 míng tài zǔ zhū yuán zhāng（１５９２－１５４９） běn shì jiāng sū rén， yīn yòu shí suí fù táo huāng dào 'ān huī fèng yáng， suì zì rèn wéi fèng yáng rén， bìng zài fèng yáng jiàn liǎo huáng chéng。 míng mò shǎn xī rén lǐ zì chéng shā dào fèng yáng， shāo liǎo huáng chéng， jué liǎo zhū shì zǔ fén。 dàn tā zhǐ yòu dà dāo cháng máo， pò huài dé bù gòu gān jìng。 máo zé dōng shí dài yòu tuō lā jī， kě yǐ bǎ jù dà de huáng líng shí bēi lā dǎo； yòu zhà yào， kě yǐ bǎ shí rén shí mǎ zhà dé quē gēbo shǎo tuǐ； huáng chéng yě chāi dé yī gān 'èr jìng。（４０） zhè cái suàn chè dǐ gé liǎo zhū huáng dì de mìng。
　　
　　 hǎi ruì（１５１４－１５８７） zǎo bèi《 rén mín rì bào》 pī dǎo pī chòu。 hóng wèi bīng bù yuǎn qiān lǐ gǎn dào hǎi nán dǎo de tiān yá hǎi jiǎo， zá diào tā de fén， wā chū tā de yí gǔ yóu jiē shì zhòng， suàn shì wán chéng liǎo gé mìng rèn wù。
　　
　　 míng cháo yī dài míng xiāng zhāng jū zhèng（１５２５－１５８２）， rèn nèi gǎi gé lì zhì， tuī xíng“ yī tiáo biān fǎ”， yīngshì hú běi jiāng líng rén shì de guāng róng。 rú jīn jiāng líng de hóng wèi bīng zhǐ rèn gé mìng bù rèn zǔ zōng， zá huǐ liǎo tā de mù。
　　
　　 míng mò kàng qīng yīng xióng、 bīng bù shàng shū yuán chóng huàn（１５８４－１６３０） bèi zhōng liǎo líjiàn jì de chóng zhēn dì yǐ tōng dí zuì yuān shā、 qì shī yú běi jīng chéng nán cài shì kǒu。 tā de yī wèi shé xìng bù shǔ mào sǐ shōu liàn qí shī gǔ， bìng zhǔ hòu rén shì dài wéi qí shǒu mù。 shí sì nián hòu， míng cháo fù wáng， qīng jūn rù guān。 qīng gāo zōng qián lóng xiū míng shǐ， yuán 'àn zhāo xuě， ér nà wèi shé xìng jiàngguān de hòu rén jì xù wéi yuán shǒu mù， bìng dài dài xiāng zhǔ， yī chuán jiù shì shí wǔ dài。 yī jiǔ wǔ 'èr nián， yè gōng chuò、 liǔ yà zǐ、 lǐ jì shēn、 zhāng shì zhāo gěi máo zé dōng xiě xìn， yào qiú duì běi jīng chéng nèi de yuán chóng huàn mù jiā yǐ bǎo hù。 nà shí máo zé dōng céng pī fù“ yìng yú bǎo hù”（４１）， dàn rú jīn yī qiē niú guǐ shé shén dū dé héng sǎo， yuán shì yě bù lì wài。 tā de fén bèi yí chéng liǎo píng dì。
　　
　　 yī liù sì sì nián lǐ zì chéng rù jīng， chóng zhēn zhū yóu jiǎn diào sǐ méi shān（ jīn běi jīng jǐng shān）， fú wáng zhū yóu sōng zài nán jīng chēng dì， hào hóng guāng， yù shǐ hé téng jiāo（１５９２－１６４９） zǒng dū hé nán děng wǔ shěng jūn wù。 qīng jūn yú rén dé lì， fú huò hóng guāng。 lóng wǔ zài fú zhōu dēng jī， hé zǒng lǐ jūn zhèng， jí míng jūn jí lǐ zì chéng yú bù， jì xù dǐ kàng qīng jūn。 lóng wǔ bèi fú chǔsǐ hòu， hé yòu fǔ zuǒ yǒng lì dì kàng qīng。 yī liù sì qī nián， qīng jūn dǎ dào guì zhōu， gōng xiàn hé de lǎo jiā lí píng， jiāng hé shì jiā zú sì shí yú rén yā wǎng hàn yáng wéi rén zhì， qǐ tú xié pò hé tóu jiàng。 hé dá yǐ“ wéi tiān xià zhě bù gù qí jiā， wéi míng jié zhě bù gù qí shēn。” liǎng nián hòu， hé bèi fú， huí dá quàn jiàng zhě：“ wú tóu kě duàn， xīn kě pōu， yù jiàng bù néng！” bìng yú jí rì qǐ jué shí。 qīng rén zhī qí bù qū， suì lìng hé zì yì。 èr shí liù nián hòu， qīng tíng biǎo zhāng hé shì“ zhōng chéng”， jiāng qí yí hái qiān zhì lí píng gù lǐ 'ān zàng， bìng wéi tā jiàn liǎo cí。 tánzhǐ sān bǎi nián guò qù， tóu nǎo lǐ mǎn shì máo zhù xí yǔ lù de lí píng zhōng xué shēng， bù jǐn jiāng shān lǐ gǔ miào zhōng de fó xiàng sǎo liǎo gè yī gān 'èr jìng， ér qiě bǎ lí píng rén zuì yǐn yǐ wéi róng de hé téng jiāo de mù gěi wā liǎo。（４２）
　　
　　 zhōng guó wén xué jù zhù《 xī yóu jì》 de zuò zhě wú chéng 'ēn（１５１０－１５８１） de dàn shēng dì zài jiāng sū huái 'ān xiàn hé xià zhèn dǎ tóng xiàng。 tā de gù jū bù dà， sān jìn yuàn luò， nán wéi kè tīng， zhōng wéi shū zhāi， běi wéi wò shì。 jǐ bǎi nián lái， céng yòu wú shù jǐng yǎng tā de rén lái cǐ píng diào cǐ gù jū hé tā de mù。 kě shì xiàn zài《 xī yóu jì》 chéng wéi“ fēng、 zī、 xiū”（ fēng jiàn zhù yì、 zī běn zhù yì、 xiū zhèng zhù yì） lǐ de“ fēng”， wú shì gù jū yě jiù“ bèi huǐ wéi yī piàn fèi xū”（４３） liǎo。（ yī jiǔ bā 'èr nián xiū fù）
　　
　　 shān dōng rén pú sōng líng（１６３０－１７１５） liú xià de《 liáo zhāi zhì yì》 wǔ bǎi piān， zhǐ jiǎng shén guǐ hú xiān， bù jiǎng jiē jí dǒu zhēng， zú zhèng qí fǎn dòng tòu dǐng。 kě xī hóng wèi bīng jué kāi tā de fén cái míng bái， jiāoshū jiàng pú sōng líng zhēn qióng， mù lǐ chú liǎo shǒu zhōng yī guǎn hàn yān tǒng、 tóu xià yī dié shū wài， zhǐ yòu sì méi sī zhāng。 tā men duì pú shì sī zhāng bù xiè yī gù， qì zhī yú yě。 kuī dé yī wèi bàng guān zhě yòu xīn shōu cáng， rú jīn chéng liǎo guó jiā yī jí wén wù。（４４）
　　
　　 ān huī quán jiāo xiàn shì《 rú lín wài shǐ》 zuò zhě wú jìng zǐ（１７０１－１７５４） de gù xiāng。《 rú lín wài shǐ》 zhuān wéi“ fǎn dòng fēng jiàn wén rén” shù bēi lìzhuàn， zuò zhě wú jìng zǐ yě shǔ fǎn dòng wén rén。 jiàn yú yī jiǔ wǔ jiǔ nián de wú jìng zǐ jì niàn guǎn shì“ fǎn gé mìng xiū zhèng zhù yì lù xiàn de chǎn wù”， yě bèi gé liǎo mìng。（４５） dāng lái kè xiàng gāi xiàn gé wěi huì zhù rèn dǎ tīng wú jìng zǐ jiù jū de qíng kuàng shí， nà zhù rèn jìng dèng zhe yǎn jīng fǎn wèn dào：“ wú jìng zǐ？ wú jìng zǐ shì nǎ gè gōng shè de？”
　　
　　 shān dōng táng yì（ jīn liáo chéng） rén wǔ xùn（１８３８－１８９６）， zǎo nián sàng fù， yǐ xíng qǐ shì mǔ， mǔ sǐ hòu jì xù xíng qǐ， zhōng shēng yǐ xīng bàn yì xué、 jiào yù xiāng mín wéi jǐ rèn。 dāng dì rén bǎ wǔ xùn shì zuò jiāo 'ào， tā de shì jì fù rú jiē zhī， yòu kǒu jiē bēi。 dàn tā bù xiǎng gé mìng， zhǐ xiǎng jiào yù jiù guó， máo zé dōng dēng tái bù jiǔ jiù fā dòng pī pàn yùn dòng， jiāng tā mà dé yī qián bù zhí， bìng pài jiāng qīng lǐng duì， xīng shī dòng zhòng dì dào táng yì wǔ xùn lǎo jiā diào chá， xuān bù wǔ xùn shì gè“ cán kù bō xuē nóng mín， gān zuò fēng jiàn tǒng zhì jiē jí xiào zǐ xián sūn de dà dì zhù hé dà liú máng”。 zài nà zhī hòu zhǎngdà de zhōng xué shēng， chú tīng shuō wǔ xùn shì gè“ fǎn dòng pài” wài， duì tā yī wú suǒ zhī。 guān xiàn zhōng xué hóng wèi bīng zài lǎo shī dài lǐng xià， zá kāi tā de mù， jué chū qí yí gǔ， tái qù yóu jiē， dāng zhòng pī pàn hòu fén shāo chéng huī， suàn shì chè dǐ dǎ dǎo liǎo wǔ xùn。（４６）
　　
　　 qīng cháo mò dài chéngxiàng zhāng zhī dòng（１８３７－１９０９） shēng qián yòng cí xǐ tài hòu shǎng cì de qián zài jiā xiāng hé běi nán pí xiàn bàn liǎo yī suǒ zhōng xué。 rú jīn gāi zhōng xué de hóng wèi bīng zài pī dǒu zhāng zhī dòng de hòu dài、 fén shāo zhāng jiā shū huà zhī yú， yòu jué dìng bào zhāng shì de fén。 tā men shǒu zhí pí dài， qū shǐ“ hēi wǔ lèi” páokāi liǎo zhāng shì de fén。 bù liào， zhāng shì gè qīng guān， mù lǐ méi yī diǎn zhēn bǎo， suì mìng lìng“ hēi wǔ lèi” jiāng zhāng shì fū fù shàng wèi fǔ làn de shī tǐ diào zài shù shàng。 zhāng shì hòu rén bù gǎn shōu shī， rèn shī tǐ diào zài shù shàng yuè yú， zhí dào bèi gǒu chī diào。（４７）
　　
　　 běi jīng jiāo qū de 'ēn jì zhuāng mái yòu qīng zhāosān qiān duō míng tàijiàn， qí zhōng yǐ tóng zhì、 guāng xù liǎng cháo de gōng tíng dà zǒng guǎn lǐ lián yīng de mù zuì wéi háo huá、 zhuàng guān。 fù jìn xiǎo xué xiào de xiào cháng hé lǎo shī bèi xué shēng gǎn qù， záo kāi mù xué， gé liǎo tā de mìng。 dàn lǎo shī men fèi liǎo jǐ tiān cái záo kāi de mù xué lǐ， zhǐ yòu tóu gǔ， bù jiàn shī hái， yī páo nèi mǎn shì zhū bǎo。 lì shǐ xué jiā cóng cǐ yòu tiān liǎo gè yí 'àn。（４８）
　　
　　 gè dì zài“ pò sì jiù” zhōng hái yòu xǔ duō zhù rén bù shèn chū míng yīn 'ér bù guǎng wéi zhī xiǎo de gǔ fén bèi zá huǐ。 lì rú hé nán 'ān yáng xiàn míng zhào jiǎn wáng zhū gāo suì de mù bèi wā huǐ。 hēi lóng jiāng hēi hé xiàn yòu zuò“ jiāng jūn fén”，“ yīn wéi shǔ yú‘ dì wáng jiàngxiàng’， yě zāo dào yán zhòng de pò huài。”（４９） bù zài cǐ yī yī zhuì jǔ。
　　
　　 zǒu rù 'èr shí shì jì， zhōng guó rén suǒ shú xī de jìn dài rén wù， dà zhì yě chéng liǎo wén huà gé mìng de xī shēng。
　　
　　 yī bā jiǔ bā nián“ wù shù biàn fǎ” de zhùjué kāng yòu wéi（１８５８－１９２７） hòu lái zhù zhāng jūn zhù lì xiàn， fǎn duì yòng gé mìng tuī fān qīng cháo， suǒ yǐ shì gè“ bǎo huáng pài”。 yī wèi nián qīng de zhōng xué lǎo shī lǐng zhe yī bāng chū zhōng shēng yǐ“ ràng bǎo huáng pài tóu zǐ chū lái shì zhòng” wéi yóu， páokāi kāng shì mù， jiāng tā de yí gǔ shuān shàng shéng zǐ tuō zhe yóu jiē shì zhòng。 gé mìng xiǎo jiāng men yī biān tuō zhe gǔ tóu yóu jiē yī biān hái biān tà nà gǔ tóu， hǎo xiàng xiāng xìn kāng shì líng hún fùzhuó zài gǔ tóu shàng shìde。 yóu wán jiē， kāng shì de tóu lú bèi sòng jìn“ qīng dǎo shì zào fǎn yòu lǐ zhǎn lǎn huì”， biāo qiān shàng xiě dào：“ zhōng guó zuì dà de bǎo huáng pài kāng yòu wéi de gǒu tóu”。 zhǎn lǎn jié shù， kāng shì lú gǔ wú rén guò wèn， xìng dé zhǎn lǎn guǎn de měi shù gōng zuò zhě wáng jí qīn qiāoqiāo shōu jìn mù xiāng， wén gé hòu zhòng xiū kāng mù shí， fāng dé jiāng kāng shì lú gǔ shōu liàn 'ān zàng。（５０） yuǎn zài háng zhōu de sān tán yìn yuè， bēi tíng lǐ nà fù“ rú cǐ yuán lín， sì zhōu yóu biàn wèi céng jiàn” de duì lián shì kāng yòu wéi zhuàn xiě de， yě tóng shí bèi zá làn。
　　
　　 yī jiǔ jiǔ nián jiàn chéng de jīng suí tiě lù（ běi jīng zhì zhāng jiā kǒu） shì zhōng guó dì yī tiáo yóu zhōng guó gōng chéng shī zhù chí jiàn zào de tiě lù。 qí zhù chí rén zhān tiān yòu（１８６１－１９１９） qù shì hòu， zhōng huá gōng chéng shī xué huì yǔ jīng suí tiě lù tóng rén zài gāi tiě lù chuān yuè bā dá lǐng de qīng lóng qiáo chē zhàn wèitā jiàn liǎo gè tóng xiàng。 jǐ shí nián lái， cóng běi jīng lái fǎng bā dá lǐng de yóu rén dào cǐ xià chē， mò bù zhān yǎng zhān shì tóng xiàng。 dàn zhān shì shí yī suì fù měi liú xué， èr shí suì guī lái， xiǎn rán shǔ yú máo zhù xí huàdìng de“ zī chǎn jiē jí zhī shí fèn zǐ”。 běi jīng tiě dào xué yuàn de hóng wèi bīng jué dé zhǎo bù dào tā de mù， zá tā de tóng xiàng yě hǎo。 tā men káng zhe hóng qí， jǔ zhe《 máo zhù xí yǔ lù》， yán zhe zhān shì jiàn zào de tiě lù 'ér lái， zá diào dāng shí zhèng fǔ zǒng tǒng xú shì chāng bān de bēi wén， lā dǎo zhān shì de tóng xiàng， dǎ fān zài dì， suàn shì gé wán liǎo tā de mìng。
　　
　　 zài zhān gōng de tóng xiàng qī lěng dì tǎng zài qīng lóng qiáo chē zhàn shàng shí， yuǎn zài nán fāng de guǎng dōng， lìng yī wèi bùwèi hěn duō guó rén suǒ zhī de tiě lù xiū zhù zhě de tóng xiàng yě chéng liǎo gé mìng duì xiàng。 gōng chéng shī chén yí xǐ zài huā jiá zhī nián cóng měi guó huí dào jiā xiāng hòu， fā qǐ chàng yì jí zī xiū zhù mín bàn xīn níng tiě lù。 tā tóu rù biàn mài quán bù jiā chǎn suǒ dé de liù wàn liǎng bái yín， bìng dé dào hǎi wài huá qiáo dǐng lì zhī chí， jīng shí sì nián nǔ lì， zhōng yú jiàn chéng sān bǎi lǐ tiě lù。 hòu rén jì niàn tā， zhù liǎo gè tóng xiàng。 tā shí zú shì gè zī běn jiā， zěn pèi shù bēi lìzhuàn？ hóng wèi bīng kāi dào， jiāng tóng xiàng zhěng gè huǐ liǎo。
　　
　　 yī jiǔ yī yī nián chūn， lín jué mín、 yù péi lún děng cān jiā guǎng zhōu huáng huā gǎng qǐ yì， shòu shāng bèi bǔ， cóng róng jiù yì。 qīng cháo fù wáng hòu， guó mín dǎng rén zài huáng huā gǎng jiàn liè shì líng yuán， yǐ qī shí 'èr kuài jù shí zǔ chéng shí jīng， yǐ jì niàn qǐ yì zhōng xī shēng de qī shí 'èr wèi liè shì。 sì jiǔ nián zhōng gòng zhí zhèng hòu， zhǐ zá liǎo shí jīng dǐng bù de guó mín dǎng dǎng huī。 xiàn zài bù tóng liǎo， guó mín dǎng de liè shì jiù shì wǒ men de dí rén。 líng yuán nèi fán yòu guān guó mín dǎng de biāo jì quán bèi chǎn chú， shí kè de jì niàn bēi wén yě bèi zhuó dé miè hén chù chù， wú fǎ zú dú。
　　
　　 yī jiǔ yī yī nián xīn hài gé mìng chéng gōng， sūn zhōng shān jiù rèn zhōng huá mín guó dì yī rèn dà zǒng tǒng。“ zhōng huá mín guó” shì guó mín dǎng de， dāng rán fǎn dòng。 nán jīng de gé mìng biàn cóng xīn jiē kǒu guǎng chǎng de sūn zhōng shān tóng xiàng kāi shǐ。 hóng wèi bīng zài tóng xiàng shàng zhāng tiē“ lè lìng”， xiàn nán jīng shì wěi yú 'èr shí sì xiǎo shí nèi chāi chú。 shì wěi xiàng guó wù yuàn qǐng shì hòu， lián yè chāi chú tóng xiàng。 dàn chāi qiān guò chéng zhōng yòu yòu rén yào qiú jiù dì xiāo huǐ， bù ràng qiān zǒu。 shì wěi shū jì shēng míng 'àn zhōu 'ēn lái zhǐ shì bàn shì、 qiān yí zhì shì jiāo zhōng shān líng bǎo cún， cái dé yǐ yùn zǒu mì cáng。 jiǔ yuè yī rì zhōu 'ēn lái duì běi jīng hóng wèi bīng dài biǎo jiǎng huà， shuō sūn zhōng shān“ yī jiǔ 'èr sì nián hé wǒ men hé zuò…… nán jīng de tóng xué yī dìng yào gǎo diào sūn zhōng shān de tóng xiàng， zhè bù hǎo。 dì fāng bù hé shì huàn gè dì fāng má！…… tā yòu duì de yòu cuò wù de， yīn wéi tā shì zī chǎn jiē jí gé mìng jiā。 tā de fū rén cóng hé zuò hòu， cóng lái méi yòu tóu jiàng jiǎng jiè shí…… dào tā jiā tiē dà zì bào bù hé shì。 yòu rén shuō tā shēng huó zī chǎn jiē jí huà， tā běn lái jiù shì zī chǎn jiē jí gé mìng zhě má！ tā xiōng dì sān rén、 jiě mèi sān rén， jiù chū liǎo yī gè gé mìng de fèng huáng， bù néng yīn wéi mèi mèi shì jiǎng jiè shí de lǎo pó jiù dǎ dǎo tā……”（５１）
　　
　　 sòng qìng líng yīn 'ér wú yàng， dàn tā fù mǔ shì zī běn jiā， hái shì niú guǐ shé shén， tā men zài shàng hǎi de mù bèi zá。 sòng qìng líng qǐng liào zhòng kǎi de nǚ 'ér liào mèng xǐng bǎ qíng kuàng gào sù zhōu 'ēn lái fū rén dèng yíng chāo hòu， zhōu zhǐ shì chóngxiū， shàng hǎi bù dé bù zūn mìng chóngxiū sòng shì mù yuán。 dàn shàng hǎi shì gé mìng wěi yuán huì shuǎ liǎo gè xiǎo dòng zuò， xīn lì mù bēi shí méi zhào yuán lái de mù bēi zhòng kè。 yuán lái de bēi shàng kè yòu lì bēi de sòng shì zǐ nǚ、 bāo kuò jiǎng jiè shí fū rén sòng měi líng de míng zì， ér xīn mù bēi shàng chú sòng qìng líng wài quán bù bèi gé liǎo mìng。 chú sòng shì líng mù wài， zhěng gè gōng mù de tǔ dì dōubèi fān gēng， chéng liǎo nóng tián。
　　
　　 sūn zhōng shān bù jiǔ， wò yòu bīng quán de yuán shì kǎi bī sūn ràng wèi， zì jǐ dāng liǎo zǒng tǒng。 hòu lái yòu fù bì dì zhì， gěi zì jǐ jiā miǎn， zài guó rén yī piàn fǎn duì shēng zhōng dāng guò liù shí tiān duǎn mìng huáng dì。 tā sǐ hòu guī zàng lǎo jiā hé nán 'ān yáng。 yīn wéi shì fǎn dòng pài de tóu zǐ， tā mù qián de shí rén shí mǎ bèi tuī dǎo， mù zé bèi zhà huài。
　　
　　 yī jiǔ yī yī nián shí yuè shí rì zài wǔ chāng shǒu jǔ yì qí， shuài duì gōng dǎ qīng zhèng fǔ hú guǎng zǒng dū yá mén de wú zhào lín， shì xīn hài gé mìng yuán xūn。 yī jiǔ sān bā nián wǔ hàn lún xiàn shí， tā yīn bìng zhì liú zài hàn， bèi rì běn rén fā xiàn， bī pò tā chū rèn wěi jūn zǒng sī lìng。 wú jiān bù yǔn nuò， bèi rì kòu ruǎn jìn， bìng qíng jiā zhòng， yú yī jiǔ sì 'èr nián qù shì。 yī jiǔ sì bā nián， guó mín zhèng fǔ zài wǔ chāng zhuó dāo quán wèitā jǔ xíng liǎo gōng zàng。 rú jīn mù bèi zá kāi， pò tǔ pù shī， zhǐ yīn tā shì guó mín dǎng。（ jīn yǐ chóngxiū de wú mù zài wǔ chāng shǒu yì gōng yuán。）
　　
　　 xīn hài pào xiǎng shí zài shàng hǎi xiǎng yìng qǐ shì， diàn dìng dōng nán dà jú de lǐ píng shū（１８５３－１９２７） bìng gù hòu， hù gè jiè rén shì jí zī zhù qí tóng xiàng。 rì běn qīn zhàn shàng hǎi qián xī， shì mín kǒng rì kòu pò huài tóng xiàng， céng jiāng qí shēn mái dì xià， kàng zhàn shèng lì hòu fāng jué chū zhòng lì。 yī jiǔ liù liù nián， tóng xiàng bèi héng sǎo， bù jiǔ zuò wéi fèi tóng làn tiě mài gěi fèi pǐn huí shōu diàn， zhuǎn 'ér sòng jìn liǎo shàng hǎi yě liàn chǎng。
　　
　　 zhè jiāng fèng huà xiàn xī kǒu zhèn jiǎng jiè shí jiù jū， jiǎng shì shēng mǔ de mù bèi shàng hǎi de dà xué shēng lǐng dǎo de níng bō zhōng xué shēng jué kāi， qí yí hái hé mù bēi dōubèi diū jìn liǎo shù lín。（５２）
　　
　　 kàng rì zhàn zhēng zhōng wèiguó juān qū de guó mín zhèng fǔ dì sān shí sān jí tuán jūn zǒng sī lìng zhāng zì zhōng shàngjiàng， dāng nián zǒng bù shè zài hú běi nán zhāng xiàn。 rú jīn nán zhāng xiàn zhāng gōng cí de zhāng shì yī guān zhǒng hé wéi jì niàn tā 'ér lì de sān gè tíng zǐ jūn bèi pò huài。 guǎng xī guì xiàn，“ shí dá kāi jì niàn guǎn hé guì dōng nán kàng rì qǐ yì liè shì bēi bèi yán zhòng pò huài。”（５３）
　　
　　 kàng rì zhàn zhēng chū qī， guó mín zhèng fǔ zài nán jīng zǐ jīn shān lù xīng jiàn“ háng kōng liè shì gōng mù”， jiāng rì běn qīn lüè jūn jìn gōng shàng hǎi shí xī shēng de sān shí duō fēi xíng yuán liè shì de yí hái lóng zhòng 'ān zàng rù tǔ。 dàn hòu lái rì kòu zhàn lǐng nán jīng， zài dà tú shā de tóng shí hái dǎo huǐ“ háng kōng liè shì gōng mù”， yáng qì wèi jí rù tǔ de liè shì de yí hái。 yī jiǔ sì liù nián chūn， guó mín zhèng fǔ jǔ xíng gōng jì、 gōng zàng， jiāng bā nián kàng zhàn zhōng xī shēng yú quán guó gè dì de yī bǎi duō kōng jūn liè shì， yǐ jí wéi zhōng guó kàng zhàn xiàn shēn de yī wèi měi guó jiào guān、 sì míng sū lián fēi xíng yuán qiān zàng yú cǐ。 yī jiǔ liù liù nián bā yuè， máo zhù xí de hóng wèi bīng kāi dào gōng mù， gēn jù“ fán shì dí rén yōng hù de wǒ men jiù yào fǎn duì” de zuì gāo zhǐ shì， jiāng liè shì mù chè dǐ dǎo huǐ。 tā men gānde bǐ dāng nián rì běn rén hái chè dǐ。 liè shì de hái gǔ quán bù bèi diū qì shī sàn， yǐ zhì hòu lái chóngxiū shí suǒ yòu de fén dōuchéng liǎo yī guān zhǒng。（５４）
　　
　　 yuán guó mín dǎng shī cháng zhāng huī zàn yī jiǔ sān yī nián zài jiāng xī bèi hóng jūn shēng fú hòu chù sǐ， yí tǐ hòu bèi yùn huí jiā xiāng hú nán， mái zài cháng shā yuè lù shān。 jiǎng jiè shí tí mù bēi“ hún xī guī lái”。 zhōng gòng zhí zhèng hòu zài mù qián dīng yī mù bǎn， xiě míng qí fǎn dòng jīng lì。 dàn hóng wèi bīng rèn wéi zhāng mǒu tài fǎn dòng， liú zuò fǎn miàn jiào cái yě bù tuǒ， zá làn liǎo tā de mù。
　　
　　 hé zhāng xué liáng yī qǐ fā dòng xī 'ān shì biàn de yuán xī běi jūn shǒu lǐng yáng hǔ chéng jiāng jūn， suī yīn cǐ bèi guó mín dǎng chǔjué， réng shì hóng wèi bīng yǎn zhōng de“ guó mín dǎng fǎn dòng pài”， mù jí mù bēi dū zá huǐ。（５５）
　　
　　 yī jiǔ sān qī nián shàng hǎi lún xiàn shí， wài guó zū jiè de fǎ yuàn réng zhí xíng zhōng guó zhèng fǔ de zhí quán。 fǎ yuàn xíng tíng tíng cháng yù màn tuó jiān bù yǔ rì běn zhàn lǐng jūn hé hàn jiān zhèng quán hé zuò， duō cì jiē dào fù zǐ dàn de kǒnghè xìn hòu réng jiān shǒu gǎng wèi， zhōng yú zài yī jiǔ sān jiǔ nián dǐ bèi 'àn shā。 kàng zhàn shèng lì hòu， zài tā de jiā xiāng zhè jiāng fù yáng xiàn jiàn lì liǎo“ yù màn tuó xiān shēng xuè yī zhǒng”。 yī jiǔ wǔ 'èr nián， zhōng yāng rén mín zhèng fǔ xiàng qí jiā shǔ bān fā liǎo yòu máo zé dōng qiān míng de“ liè shǔ zhèng”。 xiàn zài， xuè yī zhǒng bèi dàng píng， bēi shí zá duàn hòu bù zhī qù xiàng。
　　
　　 guó mín dǎng jūn rén dài 'ān lán jiāng jūn yī jiǔ sì 'èr nián sān yuè shuài bīng fù miǎn diàn， yǔ yīng、 miǎn jūn xié tóng duì rì zuò zhàn， céng jiù chū yīng jūn yī gè zhàn chē tuán， wǔ yuè jiān zhàn sǐ shí jǐn sān shí bā suì。 tóng nián shí 'èr yuè tā de yí tǐ yùn huí zhōng guó shí， máo zé dōng sòng liǎo wǎn shī， zhōu 'ēn lái sòng wǎn cí“ huáng bù zhī yīng， mín zú zhī xióng”， zhōng gòng lǐng dǎo de bā lù jūn zhū dé、 péng dé huái liǎng wèi zhèng fù zǒng sī lìng hé sòng liǎo wǎn lián。 yī jiǔ sì qī nián， guó mín zhèng fǔ jiāng tā de yí hái zì guì zhōu qiān zàng 'ān huī wú hú shì jiāo， yǔ qí jiā xiāng wú wéi xiàn gé cháng jiāng xiāng wàng。 yī jiǔ wǔ liù nián zhōng gòng gèng zhuī rèn tā wéi“ gé mìng liè shì”， kě cái guò liǎo shí nián， dài shì mù yuán jiù bèi zá liǎo。（５６）
　　
　　 háng zhōu rén wén huì cuì， yě shì zhòng duō lì shǐ rén wù dídí cháng mián dì。 rú jīn“ dà gé wén huà mìng”， mái zài háng zhōu de lì shǐ rén wù de mù jīhū dōubèi zá làn píng huǐ。 chuán sòng qiān gǔ de yǒng méi shī“ shū yǐng héng xié shuǐ qīng qiǎn， àn xiāng fú dòng yuè huáng hūn” de zuò zhě， sòng dài shī rén lín hé jìng（９６７－１０２８） de mù jiù zài bèi huǐ zhī liè。 gōng yuán yī sì sì jiǔ nián， wài zú rù qīn， míng yīng zōng qīn zhēng bèi fú， dà chén yú qiān（１３９８－１４５７） yōng lì jǐng dì， zhù chí kàng dí， shèng lì yíng hái yīng zōng。 hòu yīng zōng fù bì， yú qiān bèi wū xiàn móu fǎn chǔsǐ， guī zàng lǎo jiā háng zhōu。 tā yī xiàng bèi shì wéi zhōng liè yīng xióng， rú jīn què yīn tā céng zhèn yā guò nóng mín qǐ yì， yě bèi bào liǎo fén。 chú cǐ zhī wài， qīng mò gé mìng jiā zhāng tài yán、 xiān liè xú xī lín、 qiū jǐn， nǎi zhì“ yáng nǎi wǔ yǔ xiǎo bái cài” yuān 'àn zhōng de yáng nǎi wǔ de mù， dōuzài“ héng sǎo yī qiē niú guǐ shé shén” de kǒu hào shēng zhōng zuò liǎo xī shēng。（５７）
　　
　　 zī běn jiā de mìng bù kě bù gé。 fú jiàn huá qiáo fù shāng chén jiā gēng（ gōng yuán１８７４－１９６１） huí gù xiāng xiàmén bàn xué shù shízǎi， chū zī bàn liǎo xiǎo xué、 zhōng xué、 shī fàn、 shuǐ chǎn、 háng hǎi、 nóng lín、 shāng kē zhū xué xiào， tǒng chēng“ jí měi xué xiào”， guó rén chēng shì dāng dài wǔ xùn。 tā zǎo nián zéngshēn jiā tóng méng huì， yǐ jù kuǎn zhī yuán sūn zhōng shān gé mìng； sān shí nián dài yòu jī jí mù juān zhī yuán guó nèi kàng zhàn。 dàn tā shì gè zī běn jiā， tā bàn de xué xiào shì shè huì zhù yì zhōng guó de“ dú lì wáng guó”。 xiào yuán bèi guān bì， xiào chǎn bèi guā fēn。 chén shì zú qīn jìn qiān rén bèi qiǎngpò qiān jū mǐn xī shān qū。 tā de mù jí jì niàn bēi shí diāo jūn bèi zá。（５８）
　　
　　 dì zhù fèn zǐ gèng táo bù tuō。 qián rèn guó jiā zhù xí yáng shàng kūn de zǔ fù yáng dìng jiǔ shì sì chuān tóng nán xiàn de dà dì zhù。 yī jiǔ wǔ bā nián quán guó píng fén shí， tā de mù shòu yáng shàng kūn yìn bì 'ér táo guò yī jié。 yī jiǔ liù liù nián chū， yáng bèi máo zé dōng dìng wéi“ fǎn dǎng fènzǐ”， bù zài shì“ zhōng yāng shǒu cháng”。 tā nà dì zhù zǔ fù de fén yě jiù bèi jiā xiāng de hóng wèi bīng wā kāi píng huǐ liǎo。 hóng wèi bīng zhàn jì huī huáng， jué chū liǎo“ jīn yín qì mǐn sì shí qī jiàn， zhēn zhū yù qì qī bǎi sān shí 'èr jiàn。”（５９）
　　
　　 jìn dài“ fǎn dòng wén rén” de mù dōuzài bèi zá zhī liè。 èr shí nián dài shī rén xú zhì mó， yī jiǔ sān yī nián yīn fēi jī shī shì sǐ qù， mái zài lǎo jiā zhè jiāng hǎi níng xiàn dōng shān lù， yīn qí shèng míng， xú mù yī dù shì dāng dì míng shèng zhī yī。 zhōng gòng jìn chéng hòu， xú jí bèi zhǐ wéi“ yuān yāng hú dié pài”、 fǎn dòng wén rén， zhù zuò xī yú fēng cún。 rú jīn mù yuán dāng rán bèi gé liǎo mìng。 yī jiǔ bā 'èr nián chóngxiū xú mù， fèi shí yuè yú cái zài yī kuài huāng dì lǐ zhǎo dào yǐ bèi zá duàn liǎo de mù bēi。（６０）
　　
　　 kàng zhàn qī jiān， guó mín zhèng fǔ jiǎng jiè shí yào fā biǎo yī gè《 gào quán guó guó mín shū》， ràng jūn wěi zhèng zhì bù de guō mò ruò qǐ cǎo， sān tiān nèi jiāo juàn。 guō bǎ zhè shì jiāo gěi liǎo míng huà jiā fù bào shí。 suǒ yǐ， quán guó rén mín dú dào de nà fèn jiǎng jiè shí“ kàng zhàn wén gào”， qí shí chū zì fù bào shí zhī shǒu：“ dì wú fēn nán běi dōng xī， rén wú fēn nán nǚ lǎo yòu， yī zhì tuán jié qǐ lái kàng zhàn……”。（６１） fù shì yī jiǔ liù wǔ nián bìng shì nán jīng。 yī nián hòu， tā de mù bèi hóng wèi bīng chè dǐ sǎo dàng。
　　
　　 jǐ nián qián qù shì de míng huà jiā qí bái shí shì hú nán rén， zàng zài běi jīng xī jiāo hú nán gōng mù。 jiāng qīng duì hóng wèi bīng zhòu mà tā zhī hòu， gōng mù fù jìn běi jīng wài guó yǔ xué yuàn de xué shēng yòng gǎo tóu、 tiě qiāo zá huǐ liǎo tā de mù。 dàn sǐ yú wǔ shí nián dài de míng huà jiā xú bēi hóng bìng wèi bèi pī pàn gōng jī， tā de mù shì hóng wèi bīng zài qíng kuàng bù míng de hùn luàn zhōng lián dài zhe zá huǐ de。 zhōu 'ēn lái shuō shì“ bèi huài rén dǎo huǐ”，（６２） shí zài shì yuān wǎng liǎo hóng wèi bīng。
　　
　　 shàng hǎi zuò jiā jìn yǐ sǐ yú yī jiǔ wǔ jiǔ nián， ān zàng zài wàn guó gōng mù。 wéi sù qīng qí liú dú， hóng wèi bīng páokāi tā de fén， pāo sǎ qí gǔshi， suàn shì wán chéng liǎo gé mìng rèn wù。 jìn yǐ yòu xìng， gǔshi bèi yī wèi bù zhī míng de yòu xīn rén shōu jí qǐ， sòng dào gōng mù bǎo cún liǎo xià lái。 tóng wéi shàng hǎi zuò jiā de bā jīn tàn dào：“ kě shì wǒ gē gē lǐ lín de mù gěi chǎn píng hòu， shénme dōuméi yòu liǎo。”（６３）
　　
　　 máo zé dōng zài《 wǔ · yī liù tōng zhī》 zhōng qīn zì jiā liǎo yī duàn huà：“ gāo jǔ wú chǎn jiē jí wén huà dà gé mìng de dà qí， chè dǐ jiē lù nà pī fǎn dǎng fǎn shè huì zhù yì de suǒ wèi‘ xué shù quán wēi’ de zī chǎn jiē jí fǎn dòng lì chǎng……”（６４） liù yuè qī rì zhù guǎn nóng yè de fù zǒng lǐ tán zhèn lín chuán dá zhèng zhì jú huì yì jīng shén shí shuō：“ wǒ men nóng kǒu（ jí nóng、 lín、 mù、 yú yè gè bù mén， dīng zhù） yòu xǔ duō dān wèi shì zhī shí fènzǐ chéng duī de dì fāng， yào sǎo chú tā men de dú hài。…… dà jiādōu yào jī jí tóu rù zhè gè dǒu zhēng。”（６５） nóng kǒu de“ fǎn dòng xué shù quán wēi” biàn chéng héng sǎo duì xiàng。 yuán sū běi nóng xué yuàn yuàn cháng féng huàn wén yī shēng cóng shì xùmù xué、 guǒ shù zāi péi yán jiū， zhù shù sān shí yú zhǒng。 yī jiǔ wǔ bā nián qù shì hòu， guī zàng lǎo jiā jiāng sū yí xīng。 jīn bèi zhuī rèn wéi“ fǎn dòng xué shù quán wēi” ér cǎn zāo jué fén、 zá bēi、 fén shī zhī zāi。（６６） zhōng guó kē xué yuàn dòng wù yán jiū suǒ de yī wèi sǐ qù bù jiǔ de fù suǒ cháng， mìng yùn yǔ féng huàn wén yī yàng。 tā de gǔ huī bèi cóng bā bǎo shān gōng mù qǔ chū， dāng zhe xǔ duō xué zhě de miàn， zá suì hòu jiāo shàng qì yóu fén shāo。
　　
　　 zhōng gòng zǎo qī lǐng dǎo rén、 yuán běi jīng dà xué xué shēng lǐng xiù gāo jūn yǔ（１８９６－１９２５）， shēng qián yǔ nǚ zuò jiā shí píng méi rè liàn。 yī jiǔ 'èr bā nián shí shì bìng shì hòu， péng yǒu 'àn qí yí yuàn， jiāng 'èr rén hé zàng yú jīng jiāo táo rán tíng。 wǔ shí nián dài chū， zhōng gòng xīng jiàn táo rán tíng gōng yuán， qiān jiàn gāo、 shí zhī hé zàng mù。 hóng wèi bīng rèn wéi nà yòu wéi wú chǎn jiē jí gé mìng jīng shén， yī jǔ zá huǐ。（ yī jiǔ bā sì nián chóngxiū）
　　
　　 yī jiǔ sān sì nián shí yuè， jiāng xī de zhōng gòng hóng jūn tū wéi cháng zhēng qián， céng zuò guò zhōng gòng zhōng yāng zǒng shū jì de“ xià tái gànbù” qú qiū bái（１８９９－１９３５） yào qiú hé zhōng yāng yī dào xíng dòng。 kě shì dāng shí tā yǐ zài dǎng nèi bèi pái chì。 zhōng yāng jú dà duō shù rén bù tóng yì dài tā zǒu。 dǎng de fù zé rén zhāng wén tiān gū zhǎng nán míng， zhǐ hǎo kàn zhe tā liú xià。（６７） cì nián 'èr yuè， qú qiū bái zài fú jiàn bèi fú。 jiǎng jiè shí céng pài rén quàn jiàng， bèi qú yán cí jù jué。 dàn tā yòu gǎn yú dǎng nèi dǒu zhēng zhī cán kù， qíng xù bù gāo。 tā jí táng rén shī jù shū xiě liǎo yī què《 huàn xī shā》 zèng sòng yù zhōng de jūn yī：“ niàn zài fú chén wàn shì kōng， nián huá sì shuǐ shuǐ liú dōng， wǎng pāo xīn lì zuò yīng xióng。 hú hǎi qī chí fāng cǎo mèng， jiāng chéng gū fù luò huā fēng， huáng hūn yǐ jìn xī yáng hóng。”（６８） zài shēng mìng de zuì hòu jǐ tiān， tā xiě liǎo yī piān cháng wén《 duō yú de huà》， dòng jī shì“ chèn zhè yú shèng de shēng mìng hái méi yòu jié shù de shí hòu， xiě yī diǎn zuì hòu de zuì tǎn bái de huà。” tā pōu xī zì jǐ dào：“ wǒ zì jǐ cǔnduó zhe， xiàng wǒ zhè yàng xìng gé、 cái néng、 xué shí， dāng zhōng guó gòng chǎn dǎng de lǐng xiù què shí shì yī gè‘ lì shǐ de wù huì’。 wǒ běn zhǐ shì yī gè bàn diào zǐ de wén rén 'ér yǐ， zhí dào zuì hòu hái shì‘ wén rén jī xí wèi chú’ de。”（６９） liù yuè shí bā rì， tā yòng 'é wén chàng zhe《 guó jì gē》， zǒu dào yī kuài cǎo dì， shuō“ cǐ dì hěn hǎo”， rán hòu miàn duì xíng xíng zhě de qiāng kǒu jiù yì。
　　
　　 yī jiǔ liù sì nián máo zé dōng yǔ zhōu 'ēn lái děng tán huà shí， tí jí qú qiū bái， shuō：“《 duō yú de huà》 wǒ kàn bù xià qù， yǐ hòu xuān chuán gé mìng liè shì bù yào xuān chuán qú qiū bái liǎo， yào duō duō xuān chuán fāng zhì mǐn。”（７０） yán wài zhī yì， qú shì shì gè“ pàn tú”。 běi jīng xī jiāo bā bǎo shān gé mìng gōng mù nèi qú qiū bái de mù bēi， běn shì zhōu 'ēn lái qīn bǐ tí xiě de。 máo zé dōng jì gěi qú shì dìng xìng， tā biàn gēn fēng zhuànxiàng， zài zhèng zhì jú zuò bào gào shuō qú qiū bái chū shēn yú dà guān liáo zī chǎn jiē jí， wǎn nián pàn biàn liǎo gé mìng。 hóng wèi bīng dé zhī zhōu 'ēn lái bào gào de nèi róng， biàn dào bā bǎo shān gōng mù zá liǎo qú shì mù bēi。 zhōu gǎn jǐn biǎo tài：“ bēi shàng yòu wǒ de tí zì。 wǒ dāng shí rèn shí bù qīng。”“ wǒ men yīngdāng xiàng qīng nián lì shǐ xué jiā qī běn yǔ xué xí……”（７１）
　　
　　 dì 'èr nián wǔ yuè， běi jīng zhèng fǎ xué yuàn de hóng wèi bīng zài dēng bā bǎo shān， bìng xiàng quán guó gào shì： tā men“ nù zá dà pàn tú qú qiū bái de gǒu mù”，“ bǎ qú qiū bái de chòu gǔ rēng chū liǎo bā bǎo shān”。（７２）
　　
　　 zhì cǐ， zhōng guó lì shǐ míng rén de mù chàbù duō quán bèi sǎo liǎo yī biàn。 dàn zhè shí zài máo zé dōng yǎn lǐ yǐ bù zài yòu lì yòng jià zhí de hóng wèi bīng jiàn shī dǒu zhì， méi jìn zài gé gǔ rén de mìng。 zá fén yùn dòng yě jiù dǎ shàng liǎo xiū zhǐ fú。
　　
　　 liàn shī zào fén běn shì“ sì jiù”。 kě shí nián hòu máo zé dōng sǐ qù， zhōng gòng què bǎ tā de jiāng shī gòngfèng zài shǒu dū de zhōng xīn tiān 'ān mén guǎng chǎng， zhàn jù liǎo yuán lái guǎng chǎng shàng jǐn yòu de yī kuài gōng rén xiū xián de lǜ dì。 shì jiè shàng hái yòu bǐ zhè gèng huá jī de lì shǐ fěng cì má？
　　
　　　　　　　　　　 zhù　 shì
　　（１）　 xǐ mín zhù《 hún xì zhōng nán hǎi》 dì９２ yè。
　　（２） yī jiǔ liù yī nián shí 'èr yuè 'èr shí 'èr rì《 guāng míng rì bào》。
　　（３）《 jiāng hǎi xué kān》 yī jiǔ liù 'èr nián liù yuè hào。
　　（４） tóng（２）。
　　（５） tóng（３）。
　　（６）《 zhōng shān》 zá zhì yī jiǔ bā sì nián dì 'èr qī dì yī sān sì yè。
　　（７） yī jiǔ liù qī nián qī yuè zhōng guó rén mín dà xué xīn rén dà gōng shè xuān chuán bù kān yìn de《 jiù běi jīng shì wěi fǎn gé mìng xiū zhèng zhù yì jí tuán zuì xíng lù》 dì qī shí bā yè。
　　（８） yī jiǔ liù qī nián wǔ yuè 'èr shí rì《 xīn běi dà》 bào。
　　（９） dài zhī xián《 shān yǔ yù lái fēng mǎn lóu－－ liù shí nián dài de dà pī pàn》 dì yī liù liù yè； yī jiǔ liù bā nián qīng huá dà xué《 xué xí zī liào》（ xù yī） dì sān yī yè。
　　（１０） yī jiǔ bā jiǔ nián bǎn《 chóng yì xiàn zhì》 dì wǔ yī yī yè。
　　（１１） zhāi zì《 sì chuān shī yuàn xué bào》 yī jiǔ bā nián dì sì qī。 kuò hú nèi wéi yǐn zhě suǒ jiā。
　　（１２） zhuǎn yǐn zì yī jiǔ bā wǔ nián qī yuè shí jiǔ rì《 rén mín rì bào》 hǎi wài bǎn。
　　（１３） yī jiǔ wǔ qī nián sì yuè sān shí rì yuē jí gè mín zhù dǎng pài fù zé rén hé wú dǎng pài mín zhù rén shì tán huà jì lù， yī jiǔ liù bā nián qīng huá dà xué《 xué xí zī liào》（１９５７ ～１９６１） dì wǔ shí yè。
　　（１４） yī jiǔ liù liù nián wǔ yuè bā rì《 rén mín rì bào》。
　　（１５） yī jiǔ liù wǔ nián shí yī yuè shí rì《 wén huì bào》。
　　（１６） yī jiǔ wǔ jiǔ nián jiǔ yuè 'èr shí yī rì《 rén mín rì bào》。
　　（１７） yī jiǔ liù liù nián sì yuè 'èr shí liù rì《 rén mín rì bào》。
　　（１８） yī jiǔ liù wǔ nián shí 'èr yuè 'èr shí yī rì háng zhōu huì yì shàng de jiǎng huà hé yī jiǔ liù liù nián sān yuè 'èr shí bā rì yǔ kāng shēng děng tóng zhì de tán huà， yī jiǔ liù bā nián qīng huá dà xué《 xué xí zī liào》（１９６２～１９６７） dì 'èr sì、 èr 'èr qī yè。
　　（１９）《 hóng qí》 yī jiǔ liù liù nián dì sì qī， qī běn yǔ、 lín jié、 yán cháng guì de wén zhāng。
　　（２０）《 zhōng shān》 yī jiǔ bā sì nián dì liù qī dì qī shí qī yè。
　　（２１）《 wén huì》 yuè kān yī jiǔ bā 'èr nián dì liù qī dì jiǔ yè。
　　（２２） yī jiǔ bā liù nián shí yī yuè 'èr shí liù rì《 rén mín rì bào》。
　　（２３） yī jiǔ liù bā nián qīng huá dà xué kān yìn de《 xué xí zī liào》（ xù yī） dì sān liù jiǔ yè。
　　（２４）《 lì shǐ zài zhè lǐ chén sī（１９６６～１９７６ nián jì shí）》 dì 'èr juàn dì１２ yè。
　　（２５） yī jiǔ liù liù nián shí yī yuè sān shí rì《 tǎo kǒng zhàn bào》。
　　（２６） yī jiǔ bā liù nián qī yuè shí qī rì《 guāng míng rì bào》。
　　（２７） yī jiǔ jiǔ liù nián sān yuè shí liù rì měi zhōu《 shì jiè rì bào》。
　　（２８） yī jiǔ bā liù nián qún zhòng chū bǎn shè《 lì shǐ de shěn pàn》（ xù jí） dì 'èr shí 'èr yè； yī jiǔ liù liù nián shí 'èr yuè yī rì qī běn yǔ zài gù gōng de jiǎng huà zhāi yào， yī jiǔ liù liù nián běi jīng huà gōng xué yuàn děng lián hé huì biān de《 wú chǎn jiē jí wén huà dà gé mìng cān kǎo zī liào》（ yǐ xià jiǎn chēng běi huà《 cān kǎo zī liào》） dì sì cè dì１２ -９、１２ -１０ yè。
　　（２９） tóng（２５）。
　　（３０） tóng shàng。
　　（３１）《 xīn guān chá》 yī jiǔ bā sì nián dì shí bā qī dì shí 'èr yè。
　　（３２） yī jiǔ qī sān nián jiǔ yuè 'èr shí sān rì máo zé dōng duì 'āi jí fù zǒng tǒng de tán huà， wáng nián yī《 dà dòng luàn de nián dài》 dì sì qī yè。
　　（３３） yī jiǔ liù liù nián shí 'èr yuè yī rì qī běn yǔ zài gù gōng de jiǎng huà zhāi yào， běi huà《 cān kǎo zī liào》 dì sì cè dì１２ -９ yè。
　　（３４） yī jiǔ liù liù nián shí 'èr yuè qī rì yán cháng guì jiē jiàn yóu diàn kē xué yuàn liǎng pài dài biǎo de tán huà， běi huà《 cān kǎo zī liào》 dì sì cè dì１２ -４２ yè。
　　（３５） yī jiǔ bā jiǔ nián bǎn《 nán yáng shì zhì》 dì７３１ yè。
　　（３６） yī jiǔ bā jiǔ nián bǎn《 miǎn xiàn zhì》 dì６２８ yè。
　　（３７） yī jiǔ bā jiǔ nián bǎn《 shèng xiàn zhì》 dì４６１，４６３ yè。
　　（３８） yī jiǔ jiǔ 'èr nián liù yuè yī rì zhì wǔ rì běi měi《 shì jiè rì bào》。
　　（３９） yī jiǔ bā qī nián bǎn《 tānɡ yīn xiàn zhì》 dì sān shí qī yè。
　　（４０）《 shí dài de bào gào》 yī jiǔ bā sān nián dì sān qī dì shí bā yè。
　　（４１）《 jiàn guó yǐ lái máo zé dōng wén gǎo》 dì sān jí dì sì sì bā yè。
　　（４２） yī jiǔ bā jiǔ nián bǎn《 lí píng xiàn zhì》 dì３８ yè。
　　（４３） yī jiǔ bā liù nián bā yuè shí qī rì《 rén mín rì bào》 hǎi wài bǎn。
　　（４４）《 rén mín wén xué》 yī jiǔ bā bā nián dì sān qī dì yī yī liù yè。
　　（４５）《 wén huì》 yuè kān yī jiǔ bā liù nián dì shí 'èr qī dì liù shí yè。
　　（４６） yuán yǒng sōng、 wáng jūn wěi biān zhù《 zuǒ qīng 'èr shí nián（１９５７～１９７６）》 dì 'èr bā liù yè。
　　（４７） yī jiǔ jiǔ sì nián sān yuè 'èr shí liù rì měi zhōu《 shì jiè rì bào》。
　　（４８） yī jiǔ jiǔ 'èr nián liù yuè 'èr shí wǔ rì měi zhōu《 shì jiè rì bào》。
　　（４９） yī jiǔ jiǔ nián bǎn《 ān yáng xiàn zhì》 dì bā shí jiǔ yè；《 hēi lóng jiāng sì shí nián》 dì３７６ yè。（５０） jiāng sū《 lè yuán》 zá zhì yī jiǔ bā liù nián dì liù qī。
　　（５１） běi huà《 cān kǎo zī liào》 dì sān cè dì９－３ yè。
　　（５２） yī jiǔ jiǔ liù nián 'èr yuè liù rì měi zhōu《 shì jiè rì bào》。
　　（５３） yī jiǔ jiǔ sān nián qī yuè shí yī rì měi zhōu《 shì jiè zhōu kān》；《 guǎng xī wén gé dà shì nián biǎo》 dì qī yè。
　　（５４） yī jiǔ jiǔ sān nián shí 'èr yuè liù rì měi zhōu《 shì jiè rì bào》。
　　（５５） yī jiǔ bā sì nián shí 'èr yuè shí sān rì《 rén mín rì bào》。
　　（５６）《 liàowàng》 zhōu kān yī jiǔ bā sì nián dì sì shí 'èr qī dì 'èr shí sān zhì 'èr shí sì yè。
　　（５７） yī jiǔ jiǔ yī nián sān yuè sì rì měi zhōu《 shì jiè rì bào》。
　　（５８） xiāng gǎng《 jìng bào》 yuè kān yī jiǔ bā bā nián dì sān qī dì liù shí yè。
　　（５９） yī jiǔ liù qī nián shí yuè guó jì guān xì xué yuàn gé mìng wěi yuán huì pī yáng zhàn dǒu duì biān yìn de《 sān fǎn fènzǐ yáng shàng kūn de zuì 'è jiā tíng jí fǎn dòng yán lùn zhāi biān》 dì yī zhì 'èr yè。
　　（６０） yī jiǔ bā liù nián shí yuè 'èr shí sì rì《 jīn wǎn bào》。
　　（６１） yī jiǔ bā bā nián 'èr yuè shí yī rì《 rén mín rì bào》 hǎi wài bǎn。
　　（６２） zhōng gòng zhōng yāng dǎng shǐ zī liào zhēng jí wěi yuán huì biān《 zhōng gòng dǎng shǐ zī liào》 dì sì shí liù jí dì１３０ yè。
　　（６３） bā jīn《 suí xiǎng lù》 dì yī jí。
　　（６４） zhōng gòng dǎng shǐ zī liào chū bǎn shè《 shí nián hòu de píng shuō héng“ wén huà dà gé mìng” shǐ lùn jí》 dì sān shí sì yè。
　　（６５） yī jiǔ liù qī nián sān yuè běi jīng dà xué《 xīn běi dà》 biān yìn de《 dǎ dǎo zī chǎn jiē jí fǎn gōng dàosuàn de jí xiān fēng－－ tán zhèn lín》 dì liù shí sān yè。
　　（６６） yī jiǔ jiǔ nián bǎn《 yí xīng xiàn zhì》 dì bā sì 'èr yè。
　　（６７）《 dǎng shǐ yán jiū》 yī jiǔ bā sān nián dì sān qī dì 'èr shí wǔ yè。
　　（６８） yī jiǔ liù qī nián shí yuè běi jīng zhèng fǎ xué yuàn《 tǎo qú zhàn bào》 biān ji bù biān yìn de《 tǎo qú》 dì yī yī yè。
　　（６９）《 dǎng shǐ yán jiū》 yī jiǔ bā nián dì sān qī dì 'èr shí yè。
　　（７０） yī jiǔ liù sì nián máo zé dōng zài rén mín dà huì táng yǔ zhōu 'ēn lái děng de tán huà， yī jiǔ liù qī nián shí yuè běi jīng zhèng fǎ xué yuàn《 tǎo qú zhàn bào》 biān ji bù biān yìn de《 tǎo qú》 dì sān yè。
　　（７１） yī jiǔ liù liù nián bā yuè sān shí rì zhōu 'ēn lái jiē jiàn zhōng guó kē xué yuàn shuāng fāng dài biǎo de tán huà。
　　（７２） tóng（７０）， dì yī 'èr bā yè。