《 liù tāo》 yòu chēng《 tài gōng liù tāo》、《 tài gōng bīng fǎ》， jiù tí zhōu chū tài gōng wàng（ jí lǚ shàng、 jiāng zǐ yá） suǒ zhù， pǔ biàn rèn wéi shì hòu rén yǐ tuō， zuò zhě yǐ bù kě kǎo。 xiàn zài yī bān rèn wéi cǐ shū chéng yú zhàn guó shí dài。 quán shū yǐ tài gōng yǔ wén wáng、 wǔ wáng duì huà de fāng shì biān chéng。 cǐ shū zài《 hàn shū · yì wén zhì》 zhū zǐ lüè bīng jiā lèi zhōng bù jiàn zhù lù， dàn zài rú jiā lèi zhù lù yòu《 guó shǐ liù》 “ jí jīn zhī《 liù tāo》 yě， gài yán qǔ tiān xià jí jūn lǚ zhī shì。 zì yǔ tāo tóng yě。 ”《 suí shū · jīng jí zhì》 míng què jìzǎi：“《 tài gōng liù tāo》 wǔ juàn， zhōu wén wáng shī jiāng wàng zhuàn。” dàn cóng nán sòng kāi shǐ，《 liù tāo》 yī zhí bèi huái yí wéi wěi shū， tè bié shì qīng dài， gèng bèi què dìng wéi wěi shū。 rán 'ér， 1972 nián 4 yuè， zài shān dōng lín yí yín què shān xī hàn gǔ mù zhōng， fā xiàn liǎo dà pī zhú jiǎn， qí zhōng jiù yòu《 liù tāo》 de wǔ shí duō méi， zhè jiù zhèng míng《 liù tāo》 zhì shǎo zài xī hàn shí yǐ guǎng fàn liú chuán liǎo， duì tā de huái yí yǔ fǒu dìng yě bù gōng zì pò liǎo。
　　《 liù tāo》 shì yī bù jí xiān qín jūn shì sī xiǎng zhī dà chéng de zhù zuò， duì hòu dài de jūn shì sī xiǎng yòu hěn dà de yǐng xiǎng， bèi yù wéi shì bīng jiā quán móu lèi de shǐ zǔ。 sī mǎ qiān《 shǐ jì · qí tài gōng shì jiā》 chēng：“ hòu shì zhī yán bīng jí zhōu zhī yīn quán。 jiē zōng tài gōng wéi běn móu。” běi sòng shén zōng yuán fēng nián jiān，《 liù tāo》 bèi liè wéi《 wǔ jīng qī shū》 zhī yī， wéi wǔ xué bì dú zhī shū。《 liù tāo》 zài 16 shì jìzhuàn rù rì běn， 18 shì jì chuán rù 'ōu zhōu， xiàn jīn yǐ fān yì chéng rì、 fǎ、 cháo、 yuè、 yīng、 é děng duō zhǒng wén zì。
　　 jīn cún bǎn běn yòu： 1972 nián shān dōng lín yí yín què shān hàn mù zhú jiǎn cán běn、 1973 nián hé běi dìng xiàn bā jiǎo láng hàn mù zhú jiǎn cán běn、 dūn huáng yí shū cán běn、《 qún shū zhì yào》 zhāi yào běn、《 sì kù quán shū》 běn、《 xù gǔ yì cóng shū》 yǐng sòng《 wǔ jīng qī shū》 běn、 1935 nián zhōng huá xué yì shè yǐng sòng kè《 wǔ jīng qī shū》 běn、 dīng shì bā qiān juàn lóu cáng liú yín《 wǔ jīng qī shū zhí jiě》 yǐng yìn běn。
　　 jīn běn《 liù tāo》 gòng fēn liù juàn。 wén tāo héng héng lùn zhì guó yòng rén de tāo lüè； wǔ tāo héng héng jiǎng yòng bīng de tāo lüè； lóng tāo héng héng lùn jūn shì zǔ zhì； hǔ tāo héng héng lùn zhàn zhēng huán jìng yǐ jí wǔ qì yǔ bù zhèn； bào tāo héng héng lùn zhàn shù； quǎn tāo héng héng lùn jūn duì de zhǐ huī xùn liàn。
　　
　　 zhù yào sī xiǎng
　　
　　《 liù tāo》 yī shū， zài jūn shì fāng miàn， zhù zhāng“ fá luàn jìn bào”，“ shàng zhàn wú yǔ zhàn”， qiáng diào“ zhī bǐ zhī jǐ”，“ mì chá dí rén zhī jī”，“ xíng rén 'ér wǒ wú xíng”，“ xiān jiàn ruò yú dí”。 yào qiú zhàn zhēng zhǐ dǎo zhě“ xíng wú qióng zhī biàn， tú bù cè zhī lì” jī dòng líng huó dì yùn yòng gè zhǒng zhàn lüè zhàn shù。 tā rèn wéi zuò zhàn zhōng zuì zhòng yào de shì qí zhèng biàn huà，“ bù néng fēn yí， bù kě yǔ qí”。 duì yú gōng chéng， tā rèn wéi zuì hǎo de bàn fǎ shì wéi kùn dǎ yuán， pò dí tóu jiàng。 tā zhòng shì dì xíng、 tiān hòu duì zhàn shù de yǐng xiǎng。 zǒng jié liǎo bù、 chē、 qí bīng zhǒng gè zì de zhàn fǎ jí zhū bīng zhǒng de xié tóng zhàn shù。 tā zhòng shì bù duì de biān zhì hé zhuāng bèi， xiáng xì jì shù liǎo gǔ dài zhǐ huī jī guān de rén yuán zǔ chéng hé gè zì de zhí zé， tí chū liǎo yīn shì bīng zhī suǒ cháng fēn bié jìn xíng biān duì de yuán zé。 tā rèn wéi“ fán sān jūn yòu dà shì， mò bù xí yòng qì xiè”， xiáng xì jì shù liǎo gǔ dài wǔ qì zhuāng bèi de xíng zhì hé zhàn dǒu xìng néng。 zhòng shì jūn zhōng mì mì tōng xùn， jì shù liǎo gǔ dài jūn zhōng mì mì tōng xìn de fāng shì fāng fǎ。 tā hái zhòng shì jiàngshuài xiū yǎng hé xuǎn bá， rèn wéi“ shè jì 'ān wēi， yī zài jiāng jūn” yào qiú jiàngshuài bù jǐn yào 'ān shú zhàn lüè zhàn shù、 zhī jìn tuì gōng shǒu、 chū qí zhì shèng de móu lüè， ér qiě yào dǒng dé zhì luàn xīng shuāi zhī dào， yào néng yǔ shì zú tóng gān kǔ， gòng 'ān wēi， bìng tí chū liǎo kǎo chá jiàngshuài de bā tiáo fāng fǎ， jí suǒ wèi“ bā zhǐ”。 zài jūn shì zhé lǐ fāng miàn，《 liù tāo》 jù yòu pǔ sù de wéi wù zhù yì sī xiǎng。 tā yī fāng miàn fǎn duì wū zhù bǔ shì mí xìn huó dòng， bǎ tā liè wéi bì xū jìn zhǐ de“ qī hài” zhī yī， lìng yī fāng miàn yòu zhù zhāng yòng tiān mìng guǐ shén qù mí huò dí rén。 tā jù yòu pǔ sù de biàn zhèng fǎ sī xiǎng， chū bù rèn shí dào liǎo máo dùn de duì lì hé zhuǎn huà， tí chū liǎo“ bǎn fǎn qí cháng " de zhòng yào biàn zhèng fǎ sī xiǎng， shì duì gǔ dài biàn zhèng fǎ sī xiǎng de zhòng yào gòng xiàn。 tā de xǔ duō jūn shì sī xiǎng dōushì jiàn lì zài zhè yī sī xiǎng jī chǔ zhī shàng de， rú " fū cún zhě fēi cún， zài yú lǜ wáng； yuèzhě fēi lè， zài yú lǜ yāng”，“ dà zhì bù zhì， dà móu bù móu， dà yǒng bù yǒng， dà lì bù lì”，“ tài qiáng bì zhé， tài zhāng bì quē”，“ wú qǔ yú mín zhě， qǔ mín zhě yě” děng děng。
　　
　　 xiáng jiě
　　
　　《 liù tāo》 fēn bié yǐ wén、 wǔ、 lóng、 hǔ、 bào、 quǎn wéi biāo tí， gè wéi yī juàn， gòng liù shí yī piān， jìn 'èr wàn zì。 juàn yī《 wén tāo》 nèi fēn《 wén shī》、《 yíng xū》、《 guó wù》、《 dà lǐ》、《 míng fù》、《 liù shǒu》、《 shǒu tǔ》、《 shǒu guó》、《 shàng xián》、《 jǔ xián》、《 shǎng fá》、《 bīng dào》 děng shí 'èr piān， zhù yào lùn shù zuò zhàn qián rú hé chōng shí guó jiā de shí lì， zài wù zhì shàng hé jīng shén shàng zuò hǎo zhàn zhēng zhǔn bèi。 rú duì nèi xiān yào fù guó qiáng mín， duì rén mín jìn xíng jiào yù xùn liàn， shǐ zhī wàn zhòng yī xīn， tóng chóu dí kài； duì wài yào zhǎng wò dí fāng de qíng kuàng， zhù yì bǎo shǒu zì jǐ de mì mì， zhè yàng cái néng lì yú bù bài zhī dì。 juàn 'èr《 wǔ tāo》 nèi fēn《 fā qǐ》、《 wén qǐ》、《 wén fá》、《 shùn qǐ》、《 sān yí》 wǔ piān， yòu de bǎn běn bǎ“《 bīng dào》” liè yú《 sān yí》 qián。
　　 zhè yī juàn zhù yào lùn shù qǔ dé zhèng quán jí duì dí dǒu zhēng de cè lüè， qiáng diào zài zuò zhàn qián bì xū xiān duì dí wǒ shuāng fāng de qíng kuàng liǎo rú zhǐ zhǎng， jìn xíng bǐ jiào， yǐ jǐ zhī cháng kè dí zhī duǎn， cái néng zhì shèng。 juàn sān《 lóng tāo》 nèi fēn《 wáng yì》、《 lùn jiāng》、《 xuǎn jiāng》、《 zhù jiāng》、《 jiāng wēi》、《 lì jūn》、《 yīn fú》、《 yīn shū》、《 jūn shì》、《 qí bīng》、《 wǔ yīn》、《 bīng zhēng》、《 nóng qì》 děng shí sān piān， zhù yào lùn shù jūn shì zhǐ huī hé bīng lì bù shǔ de yì shù， zhǐ chū zài zhàn zhēng zhōng yào diào dòng duì fāng， xuǎn zé jiàngshuài、 yán míng jì lǜ， rán hòu què dìng rú hé fā hào lìng、 tōng xìn xī。 hái zhǐ chū yào zhù yì tiān shí dì lì、 wǔ qì zhuāng bèi hé wù zhì gōng yìng děng。
　　 juàn sì《 hǔ tāo》 nèi fēn《 jūn yòng》、《 sān zhèn》、《 jí zhàn》、《 bì chū》、《 jūn lüè》、《 lín jìng》、《 dòng jìng》、《 jīn gǔ》、《 jué dào》、《 lüè dì》、《 huǒ zhàn》、《 lěi xū》 děng shí 'èr piān， zhù yào lùn shù zài kuān kuò dì qū zuò zhàn zhōng de zhàn shù jí qí tā yìng zhù yì de wèn tí。 juàn wǔ《 bào lüè》 nèi fēn《 lín zhàn》、《 tū zhàn》、《 bāng qiáng》、《 dí wǔ》、《 shān bīng》、《 zé bīng》、《 shǎo zhòng》、《 fēn xiǎn》 děng bā piān， zhù yào lùn shù zài gè zhǒng tè shū de dì xíng zuò zhàn zhōng de zhàn shù jí qí tā yìng zhù yì de wèn tí。 juàn liù《 quǎn tāo》 nèi fēn《 fēn hé》、《 wǔ fēng》、《 liàn shì》、《 jiào zhàn》、《 jūn bīng》、《 wǔ chē shì》、《 wǔ qí shì》、《 zhàn qí》、《 zhàn chē》、《 zhàn bù》 děng shí piān， zhù yào lùn shù jiào liàn yǔ biān xuǎn shì zú yǐ jí gè zhǒng bīng zhǒng rú hé pèi hé zuò zhàn， yǐ fā huī jūn duì xiào néng děng wèn tí。《 liù tāo》 de nèi róng shí fēn guǎng fàn， shè jí zhàn zhēng guān、 jūn duì jiàn shè、 zhàn lüè zhàn shù děng yòu guān jūn shì de xǔ duō fāng miàn， qí zhōng yòu yǐ zhàn lüè hé zhàn shù de lùn shù zuì wéi jīng cǎi， tā de quán móu jiā sī xiǎng yě hěn tū chū。
　　《 liù tāo》 de jūn shì sī xiǎng bǐ jiào fù zá， chàbù duō xiān qín gè jiā de jūn shì sī xiǎng zài shū zhōng dōuyòu fǎn yìng。 shū zhōng zuì tū chū de shì yīn móu quán shù sī xiǎng。《 liù tāo》 yī kāi tóu jiù shuō：“ fū yú shí qí 'ěr， nǎi qiān yú mín， rén shí qí lù， nǎi fú yú jūn。 gù yǐ 'ěr qǔ yú， yú kě shā。 yǐ lù qǔ rén， rén kě jié。 yǐ jiā qǔ guó， guó kě bá。 yǐ guó qǔ tiān xià， tiān xià kě bì。”（《 wén shī》） zhè jiù shì shuō， guó jūn tǒng zhì bǎi xìng， jiù yào xiàng yú rén diào yú， yǐ diào 'ěr lái yòu shǐ rén men shàng gōu， tīng cóng qū shǐ。 quán móu kě yǐ biǎo xiàn zài duō fāng miàn： dì yī，“ yú zhī wéi qǔ”。 jiù shì yù jiāng qǔ zhī， bì xiān yǔ zhī。《 wén shī》 shuō：“ néng yǔ rén gòng zhī zhě rén yě。 rén zhī suǒ zài， tiān xià guī zhī …… yǔ rén tóng yōu tóng lè， tóng hǎo tóng 'è， yì yě。 yì zhī suǒ zài， tiān xià fù zhī。”
　　《 guó wù》 shuō：“ gù shàn wèiguó zhě， yù mín rú fù mǔ zhī 'ài zǐ， rú xiōng zhī 'ài dì， jiàn qí jī chōu zé wéi zhī yōu， jiàn qí láo kǔ zé wéi zhī bēi， shǎng fá rú jiā yú shēn， fù liǎn rú qǔ yú jǐ。 cǐ 'ài mín zhī dào yě。“ zài gǎn qíng、 dào yì、 wù zhì shàng fù chū zhè me duō， duì rén yòu rén jì 'ài， qí mùdì shì shénme ní？ jiù shì“ yù shǐ zhù zūn rén 'ān”（《 guó wù》），“ wú qǔ yú mín zhě， qǔ mín zhě yě”（《 fā qǐ》）。 dì 'èr，“ gōng qiáng bì xiān yǎng qiáng”。《 sān yí》 shuō：“ fū gōng qiáng， bì yǎng zhī shǐ qiáng， yì zhī shǐ zhāng。 tài qiáng bì zhé， dà zhāng bì quē。 gōng qiáng yǐ qiáng， lí qīn yǐ qīn， sàn zhòng yǐ zhòng。” zhè jiù shì shuō， yào gōng dǎ qiáng dà de dí rén shí， bù fáng cǎi yòng ràng dí rén jiāo 'ào zì dà de cè lüè， dí rén jiāo 'ào zì dà liǎo， zì rán jiù róng yì duì fù liǎo。 dì sān，“ wén fá”。
　　《 wén fá》 zhōng liè jǔ liǎo shí 'èr tiáo shǔ yú wén fá， bù shǔ yú wǔ gōng de yīn móu guǐ jì。 yī shì tóu qí suǒ hǎo， ràng dí rén chǎn shēng jiāo 'ào zhī xīn； èr shì“ qīn qí suǒ 'ài， yǐ fēn qí wēi。 yī rén liǎng xīn， qí zhōng xīn shuāi， tíng wú zhōng chén， shè jì bì wēi”； sān shì“ yīn lù zuǒ yòu， dé qíng shèn shēn。 shēn nèi qíng wài， guó jiāng shēng hài”； sì shì yòng zhū yù、 měi rén lái fǔ shí má bì dí rén； wǔ shì tiǎo bō dí fāng zhōng chén yǔ jūn zhù de guān xì； liù shì shōu mǎi dí rén de nèi chén， líjiàn qí wài chén； qī shì sòng gěi dí rén dà liàng cái wù， shǐ qí qīng shì shēng chǎn， yīn 'ér dǎo zhì xù jī kōng xū； bā shì yǔ dí guó wěi jié qīn yì yǐ má bì dí rén， shǐ qí wèiwǒ suǒ yòng； jiǔ、 shí shì biǎo miàn shàng zūn chóng dí guó， shì zhī bēi wēi shùn cóng， shǐ qí jiāo dài zì bì； shí yī、 shí 'èr shì yào shōu mǎi dí guó dà chén， dǔsè dí zhī 'ěr mù。 shǐ qí háo jié zhì shì wèiwǒ suǒ yòng， yòng luàn chén měi nǚ mí huò qí zhù。 yī bān bīng shū dà dū zhòng shì zhàn chǎng shàng de zhàn lüè zhàn shù， duì yīn móu shǒu duàn lùn shù dé jiào shǎo。 bǎ yīn móu lùn shù dé rú cǐ xiáng xì de，《 liù tāo》 shì zuì tū chū de。
　　 zài zhàn lüè zhàn shù shàng，《 liù tāo》 yòu qí dú dào zhī chù。《 bīng dào》 shuō：“ fán bīng zhī dào， mò guò hū yī。 yī zhě néng dú wǎng dú lái。 huáng dì yuē： ‘ yī zhě， jiē yú dào， jǐ yú shén。 ’ yòng zhī zài yú jī， xiǎn zhī zài yú shì， chéng zhī zài yú jūn。” zhè shì shuō， yòng bīng de yuán zé zài yú“ yī”。 suǒ wèi“ yī”， jiù shì shì quán yào zhuān yī， bīng lì yào jí zhōng， xíng dòng yào tǒng yī， zhè yàng cái néng dú wǎng dú lái， jī dòng líng huó， bù shòu qiān zhì， qǔ dé zhàn zhēng de zhù dòng quán。《 jūn shì》 zài：“ wǔ wáng wèn tài gōng yuē：‘ gōng fá zhī dào nài hé？’ tài gōng yuē：‘ shì yīn dí zhī dòng， biàn shēng yú liǎng zhèn zhī jiān， qí zhèng fā yú wú qióng zhī yuán。 gù zhì shì bù yǔ， yòng bīng bù yán。 qiě shì zhī zhì zhě， qí yán bù shì tīng yě。 bīng zhī yòng zhě， qí zhuàng bù dìng jiàn yě。 shū 'ér wǎng， hū 'ér lái， néng dú zhuān bù zhì zhě， bīng yě。’” zhè lǐ qiáng diào de shì“ yīn dí zhī dòng”，“ shū 'ér hé zhù， hū 'ér lái”， hé xīn shì tū chū jī dòng líng huó， bùwèi dí rén suǒ qiān zhì。 néng dá dào chū shén rù huà de jìng jiè， jiù kě yǐ zhàn wú bù shèng。
　　《 liù tāo》 hái qiáng diào liǎo yòng bīng yào jiàn jī 'ér zuò， yǐ móu lüè qǔ shèng， ér bù yǐ lì zhàn。“ gù shàn zhàn zhě， bù dài zhāng jūn。 shàn chú huàn zhě， lǐ yú wèi shēng。 shàn shèng dí zhě， shèng yú wú xíng。 shàng zhàn yǔ wú zhàn。 gù zhēng shèng yú bái rèn zhī qián zhě， fēi liáng jiāng yě。 shè bèi yú yǐ shī zhī hòu zhě， fēi shàng shèng yě。 zhì yǔ zhòng tóng， fēi guó shī yě； jì yǔ zhòng tóng， fēi guó gōng yě。” zài《 liù tāo》 zhōng， hái lùn shù dào liǎo bù、 chē、 qí sān zhǒng bīng zhǒng pèi hé zuò zhàn de zhàn shù wèn tí。《 jūn bīng》 zhǐ chū liǎo chē、 qí de dì wèi jí qí bù tóng zuò yòng：“ chē zhě， jūn zhī yǔ yì yě， suǒ yǐ xiàn jiān chén（ zhèn）， yào（ yāo jī） qiáng dí， zhē zǒu běi（ bài jūn） yě。 qí zhě， jūn zhī cìhóu yě， suǒ yǐ zhǒng bài jūn。 jué liáng dào， jī biàn kòu yě。” rú guǒ bù bīng yǔ chē、 qí zuò zhàn， nà me，“ bì yǐ qiū líng xiǎn zǔ， cháng bīng qiáng nǔ jū qián， duǎn bīng ruò fā nǔ jū hòu， gèng fā gèng zhǐ。 dí zhī chē qí suī zhòng 'ér zhì， jiān zhèn jí zhàn， cái shì qiáng nǔ， yǐ bèi wǒ hòu”（《 zhàn bù》）。 rú guǒ shì píng dì zuò zhàn， fāng fǎ shì“ lìng wǒ shì zú wéi xíng mǎ、 mù jí lí； jué dì zā hòu， guǎng shēn wǔ chǐ， míng yuē mìng lóng。 rén cāo xíng mǎ jìn bù， lán chē yǐ wéi lěi， tuī 'ér qián hòu， lì 'ér wéi tún； cái shì qiáng nǔ， bèi wǒ zuǒ yòu。 rán hòu lìng wǒ sān jūn， jiē jí zhàn 'ér bù jiě。”（《 zhàn qí》） duì chē、 qí、 bù de xié tóng zuò zhàn jí rú hé yùn yòng bù bīng duì fù dí rén chē、 qí bīng de bàn fǎ zuò liǎo xiáng xì de lùn shù。
　　 duì yú jūn duì de jiàn shè，《 liù tāo》 rèn wéi shǒu xiān yìng zhù yì jiànglǐng de xuǎn bá yǔ péi yǎng。 yīn wéi“ guó zhī dà shì， cún wáng zhī dào， mìng zài yú jiāng。 jiāng zhě， guó zhī fǔ， xiān wáng zhī suǒ zhòng yě”。（《 lùn jiāng》）“ shè jì 'ān wēi， yī zài jiāng jūn。”（《 zhù jiāng》） suǒ yǐ， duì yú jiànglǐng de xuǎn bá、 kǎo chá jiù bù néng bù rèn zhēn xì zhì。 tā rèn wéi：“ jiāng yòu wǔ cái shí guò。…… suǒ wèi wǔ cái zhě， yǒng、 zhì、 rén、 xìn、 zhōng yě。…… suǒ wèi shí guò zhě， yòu yǒng 'ér qīng sǐ zhě， yòu jí 'ér xīn sù zhě， yòu tān 'ér hǎo lì zhě， yòu rén 'ér bù rěn rén zhě， yòu zhì 'ér xīn qiè zhě， yòu xìn 'ér xǐ xìn rén zhě， yòu lián jié 'ér bù 'ài rén zhě， yòu zhì 'ér xīn huǎn zhě， yòu gāng yì 'ér zì yòng zhě， yòu nuò 'ér xǐ rénrén zhě。”（《 lùn jiāng》） bù tóng de rén， jù yòu bù tóng de cháng chù yǔ duǎn chù， yīnggāi yòu qīng xǐng de rèn shí。 tā hái tí chū liǎo xuǎn zé kǎo chá jiànglǐng de gè zhǒng fāng fǎ。 zhí dé zhù yì de shì，《 liù tāo》 hái tí chū liǎo jiàn lì cān móu bù de wèn tí。
　　《 wáng yì》 zài：“ wǔ wáng wèn tài gōng yuē：‘ wáng zhě shuài shī， bì yòu gǔ gōng yǔ yì， yǐ chéng wēi shén， wéi zhī nài hé？’ tài gōng yuē：‘ fán jǔ bīng shuài shī， yǐ jiāng wéi mìng。 mìng zài tōng dá， bù shǒu yī shù。 yīn néng shòu zhí， gè qǔ suǒ hé gōng， suí shí biàn huà， yǐ wéi jì gāng。 gù jiāng yòu gǔ gōng yǔ yì qī shí 'èr rén， yǐ yìng tiān dào。 bèi shù rú fǎ， shěn zhī mìng lǐ， shū néng yì jì， wàn shì bì yǐ。” zhè shì shuō， guó jūn shuài lǐng jūn duì， bì xū yào yòu dé lì de fǔ zuǒ。 quán jūn de shēng mìng zhǎng wò zài jiàngshuài de shǒu zhōng， dàn shì jiàngshuài de zhí zé shì quán miàn lǐng dǎo， bù néng jú xiàn zài qí yī gè jú bù， yīn cǐ jiù yīnggāi jiàn lì yī gè yóu qī shí 'èr rén zǔ chéng de cān móu bù， bìng gēn jù gè rén de cái néng shòu yú zhí wù， chōng fēn fā huī tā men de cōng míng cái zhì。 zhè qī shí 'èr rén shì xiē shénme yàng de rén ní？《 liù tāo》 de 'ān pái shì fù xīn yī rén， móu shì wǔ rén， tiān wén sān rén， dì lì sān rén， bīng fǎ jiǔ rén， tōng liáng sì rén， fèn wēi sì rén， qí gǔ sān rén， gǔ gōng sì rén， tōng cái 'èr rén， quán shì sān rén， ěr mù qī rén， zhǎo yá wǔ rén， yǔ yì sì rén， yóu shì bā rén， shù shì 'èr rén， fāng shì sān rén， fǎ suàn 'èr rén děng děng。 zhè shì wǒ guó jūn shì shǐ shàng zuì zǎo de jiàn yú míng wén guī dìng de cān móu bù zǔ zhì fǎ， shì《 liù tāo》 de yī dà chuàng zào。
　　《 liù tāo》 hái xì tǒng dì lùn shù liǎo jiànglǐng de zì zhù quán wèn tí。《 lì jiāng》 míng què jì shù liǎo guó jūn yú tài miào shì shī， yǐ fǔ yuè shòu jiāng， jiāng shòu mìng chū zhēng de jù tǐ yí shì， ér qiě hái zhèng zhòng qí shì dì lùn shù liǎo jiàngshuài yīngyǒu de tǒng shuài sān jūn， dú duàn zhuān xíng de quán lì。“ guó bù kě cóng wài zhì， jūn bù kě cóng zhōng yù。 èr xīn bù kě yǐ shì jūn， yí zhì bù kě yǐ yìng dí…… jūn zhōng zhī shì， bù wén jūn mìng， jiē yóu jiāng chū。 lín dí jué zhàn， wú yòu 'èr xīn。 ruò cǐ， zé wú tiān yú shàng， wú dì yú xià， wú dí yú qián， wú jūn yú hòu。 shì gù zhì zhě wéi zhī móu， yǒng zhě wéi zhī dǒu， qì lì qīng yún， jí kǔ chí wù， bīng bù jiē rèn， ér dí jiàng fú。 zhàn shèng yú wài， gōng lì yú nèi。” zhè lǐ de hé xīn shì“ jūn bù kě cóng zhōng yù” hé“ jūn zhōng zhī shì， bù wén jūn mìng， jiē yóu jiāng chū”。 yì sī shì“ jiāng zài wài， jūn mìng yòu suǒ bù shòu。” jūn duì bù néng yóu guó jūn zài zhōng shū jī gòu zhōng jù tǐ zhǐ huī， ér yìng wán quán yóu jiànglǐng gēn jù zhàn chǎng shàng de shí jì qíng kuàng lái zhǐ huī， zhè yàng cái néng qǔ dé shèng lì。 jiànglǐng yòu zì zhù quán， jiù yòu liǎo zhù dòng quán。 duì yú shì zú，《 liù tāo》 yě hěn zhòng shì qí xuǎn bá yǔ xùn liàn。
　　《 liàn shì》 shuō：“ jūn zhōng yòu dà yǒng gǎn sǐ lè shāng zhě， jù wéi yī zú， míng wéi mào rèn zhī shì； yòu ruì qì zhuàng yǒng qiáng bào zhě， jù wéi yī zú， míng yuē xiàn chén（ zhèn） zhī shì； yòu qí biǎo cháng jiàn、 jiē wǔ qí liè zhě， jù wéi yī zú， míng yuē yǒng ruì zhī shì； yòu pī jù shēn gōu、 qiáng liáng duō lì、 kuì pò jīn gǔ、 jué miè jīng qí zhě， jù wéi yī zú， míng yuē yǒng lì zhī shì； yòu yú gāo jué yuǎn、 qīng zú shàn zǒu zhě， jù wéi yī zú， míng yuē kòu bīng zhī shì； yòu wáng chén shī shì yù fù jiàn gōng zhě， jù wéi yī zú， míng yuē sǐ dǒu zhī shì； yòu sǐ jiāng zhī rén zǐ dì yù yǔ qí jiāng bào chóu zhě， qǔ qiū yī zú， míng yuē gǎn sǐ zhī shì； yòu zhuì xù rén lǔ yù yǎn jì yáng míng zhě， jù wéi yī zú， míng yuē lì dùn zhī shì； yòu pín qióng fèn nù yù kuài qí zhì zhě， jù wéi yī zú， míng yuē bì sǐ zhī shì； yòu xū lián miǎn zuì zhī rén yù táo qí chǐ zhě， jù wéi yī zú， míng yuē wěi yòng zhī shì； yòu cái jì jiān rén， néng fù zhòng zhì yuǎn zhě， jù wéi yī zú， míng yuē dài mìng zhī shì。” zhè lǐ qiáng diào de shì duì shì zú de yīn cái shī yòng yǔ zǔ zhì fāng fǎ。 shì zú de cái néng、 xìng gé děng shì qiān chā wàn bié de， bǎ zhè xiē rén 'àn yī dìng de yuán zé zǔ zhì qǐ lái， jiù kě yǐ chōng fēn fā huī tā men qián néng， qǔ dé shèng lì。 duì yú jūn duì de zhì lǐ，《 liù tāo》 tí chū liǎo xíng shǎng bìng zhòng hé“ shā guì dà， shǎng guì xiǎo” de yuán zé。
　　《 jiāng wēi》 zhōng xiě wǔ wáng wèn tài gōng zěn yàng cái néng zuò dào lìng xíng jìn zhǐ， shù lì jiàngshuài de wēi xìn， tài gōng shuō：“ jiāng yǐ zhū dà wéi wēi， yǐ shǎng xiǎo wéi míng； yǐ fá shěn wéi jìn zhǐ 'ér lìng xíng。 gù shā yī rén 'ér sān jūn zhèn zhě， shā zhī； shǎng yī rén 'ér wàn rén shuō zhě， shǎng zhī。 shā guì dà， shǎng guì xiǎo， shā jí dāng lù guì zhòng zhī chén， shì xíng shàng jí yě； shǎng jí niú shù mǎ xǐ jiù yǎng zhī tú， shì shǎng xià tōng yě。 xíng shàng jí， shǎng xià tōng， shì jiāng wēi zhī suǒ xíng yě。” shā hé shǎng dōushì jiàngshuài jiàn lì wēi xìn de shǒu duàn， zhè yī diǎn zài《 sūn zǐ bīng fǎ》、《 sūn bìn bīng fǎ》 děng bīng shū zhōng tí dào guò， dàn míng què dì tí chū“ shā dà shǎng xiǎo” yuán zé de yǐ《 liù tāo》 wéi zuì zǎo。 suǒ wèi“ shā dà shǎng xiǎo”， jiù shì shā wèi gāo zhě yǐ zhèn shè tā rén， shǎng wèi bēi zhě yǐ jī lì zhòng gān。 zhè shì xíng zhī yòu xiào de fāng fǎ。《 liù tāo》 suī rán cóng zǒng tǐ shuǐ píng lái shuō gǎn bù shàng《 sūn zǐ bīng fǎ》、《 sūn bìn bīng fǎ》 děng， dàn yě yòu qí dú tè de jià zhí。

　　jìn nián de chū tǔ wén xiàn dà dà fēng fù liǎo shàng gǔ shǐ liào。 mǎ wáng duī bó shū《 lǎo zǐ》 liǎng zhǒng hé guō diàn zhú jiǎn《 lǎo zǐ》 sān zhǒng， yóu qí shì dìng zhōu bā jiǎo láng zhú jiǎn《 rú jiā zhě yán》 hé fù yáng shuāng gǔ duī 1 hào mù dú， yǐ jí yǐ gōng bù yǔ dài gōng bù de shàng hǎi bó wù guǎn cáng jiǎn zhōng yǔ《 kǒng zǐ jiā yǔ》 xiāng guān de bù fēn， yǐ jīng chè dǐ dǎ pò liǎo wǒ men duì xiāng guān zhī shí de chuán tǒng rèn zhī kuàng jià。

　　1972 nián 4 yuè zhōng guó shān dōng lín yí yín què shān yī hào hé 'èr hào xī hàn mù chū tǔ de zhú jiǎn， nèi róng bāo kuò《 sūn zǐ bīng fǎ》、《 sūn bìn bīng fǎ》、《 liù tāo》 děng xiān qín gǔ jí， hái yòu xī hàn wǔ dì yuán guāng yuán nián (134BC) lì pǔ děng。 zhè yī dà pī zhú jiǎn de chū tǔ， tè bié shì shī chuán yī qiān duō nián de《 sūn bìn bīng fǎ》 děng gǔ yì shū de chóngxīn fā xiàn， jù yòu zhòng dà de kē xué yán jiū jià zhí。
　　
　　 zhú jiǎn chū tǔ shí jìn pào zài làn ní wū shuǐ zhōng， xiǔ huài cán duàn qíng kuàng shí fēn yán zhòng， yóu zhōng guó dà lù wén wù bǎo hù kē xué jì shù yán jiū suǒ、 shān dōng shěng bó wù guǎn děng dān wèi qīng xǐ zhěng lǐ。 shān dōng shěng bó wù guǎn、 běi jīng dà xué、 zhōng guó kē xué yuàn lì shǐ yán jiū suǒ děng dān wèi kǎo shì jiàodìng， yǐ zhú bù jiāng quán bù 4,000 duō hào zhěng jiǎn hé cán jiǎn biān ji chéng shū， yóu zhōng guó dà lù wén wù chū bǎn shè lù xù chū bǎn。
　　
　　 quán bù zhú jiǎn fēn biān 3 ji : dì yī ji wéi《 sūn zǐ bīng fǎ》、《 sūn bìn bīng fǎ》、《 liù tāo》、《 yùliáozǐ》、《 yàn zǐ》 děng； dì 'èr ji wéi qí tā gǔ yì shū； dì sān ji wéi cán jiǎn hé《 yuán guāng yuán nián lì pǔ》。 xiàn yǐ chū bǎn liù kāi xiàn zhuāng běn， qí zhōng《 sūn zǐ bīng fǎ》、《 sūn bìn bīng fǎ》 hái lìng yìn xíng dà sān shí 'èr kāi jiǎn zhù běn gè yī zhǒng。 xiàn zhuāng běn fēn tú bǎn bù fēn、 mó běn bù fēn hé shì wén、 zhù shì bù fēn， mó běn bàng fù fēn jiǎn shì wén， měi piān zhù shì qián hái yòu lián xiě shì wén。
　　
　　 wèi yú shān dōng lín yí shì yín què shān hàn mù de fā xiàn， zài dāng shí yě zhèn dòng liǎo zhōng wài。 yóu yín què shān xī hàn yī hào hé 'èr hào mù chū tǔ de《 sūn zǐ bīng fǎ》《 sūn bìn bīng fǎ》 zhú jiǎn shū wéi zhù yào nèi róng de xiān qín gǔ jí， yàn zhèng liǎo zhōng guó shǐ xué jiè zhēng lùn duō nián de sūn zǐ、 sūn bìn shuí zǎo shuí xiān， tā men shì shénme guān xì děng nán tí， bèi yù wéi zhōng guó dāng dài shí dà kǎo gǔ xīn fā xiàn zhī yī。
　　 lín yí shì qū dōng nán yòu liǎng zuò shān gǎng， gǔ dài xiāng chuán cǐ chù biàn shēng yī zhǒng guàn mù， chūn xià zhī jiāo， cǐ mù xiān huā shèng kāi， huā duǒ xíng sì yún què， dōng gǎng wéi huáng sè， xī gǎng wéi bái sè， gù liǎng zuò shān gǎng dé míng jīn què shān hé yín què shān， jūn xì hàn dài zhòng yào mù dì， zì 1970 nián yǐ lái， xiān hòu fā jué mù zàng bǎi yú zuò， chū tǔ dà pī zhēn guì wén wù， xiàn yǐ zài yín què shān xī nán lù jiàn chéng wǒ guó dì yī zuò hàn mù zhú jiǎn bó wù guǎn， shān dōng shěng zhòng diǎn wén wù bǎo hù dān wèi， lín yí shì qīng shàonián jiào yù jī dì。 1982 nián 2 yuè dòng gōng xīng jiàn， 1989 nián 10 yuè luò chéng de yín què shān hàn mù zhú jiǎn bó wù guǎn zhàn dì miàn jī 10000 píng fāng mǐ， zhù tǐ jiàn zhù yín què shān hàn mù tīng hé zhú jiǎn chén liè tīng wéi fǎng gǔ shì、 xiē shān dǒu gǒng、 huī táo wǎ dǐng、 chì zhù dān liáng。 yuàn nèi sōng bǎi huā zhú， cháng kuò huán rào， shān shuǐ xiāng yìng， zhěng tǐ shè jì róng fǎng gǔ jiàn zhù yǔ yuán lín fēng gé yú yī tǐ， jù yòu nóng yù de mín zú tè sè， kān chēng lǔ nán cān guān yóu lǎn shèng dì。
　　 bù jìn bó wù guǎn dà mén， yán cháng kuò huǎn xíng jiù kě lái dào wèi yú yuàn nèi nán cè de yín què shān hàn mù tīng， shì nèi zhōng yāng shì fù yuán hòu de yī、 èr hào xī hàn mù xué， suǒ yòu suí zàng wù pǐn fù zhì hòu jūn 'àn yuán zhuàng bǎi fàng zài guān guǒ nèi。 tuǒ yuán xíng zhǎn tīng zhōu wéi de qiáng bì shàng zhuāng shì de bō lí chú chuāng， zhǎn shì zhe fàng dà hòu de hàn mù fā jué xiàn chǎng hé chū tǔ zhú jiǎn de zhào piàn。
　　 mù shì jūn zài yán shí shàng kāi záo 'ér chéng， wéi cháng fāng xíng shù xué。 xiāng jù 50 lí mǐ， dì biǎo zhì mù dǐ shēn dù， yī hào mù wéi 2 héng 3 mǐ； èr hào mù wéi 3.5 héng 4 mǐ。 yī hào mù guǒ shì nán běi cháng 2.64 mǐ、 kuān 1.76 mǐ、 gāo 1 mǐ； èr hào mù guǒ shì nán běi cháng 2.14 mǐ、 kuān 1.56 mǐ、 gāo 0.88 mǐ。 liǎng zuò mù zàng guǒ shì jié gòu jī běn xiāng tóng， guǒ kuàng sì jiǎo yǐ sǔn mǎo xiāng jiē， kòu hé jǐn mì， guǒ dǐng héng pū gài bǎn， fēn guǒ wéi dōng xī liǎng cè。 yī hào mù guǒ shì dōng cè zhì guān， xī cè wéi biān xiāng， ān fàng suí zàng wù pǐn； èr hào mù zé xiāng fǎn， xī cè zhì guān， dōng cè wéi biān xiāng， guān shēn wài xiū hēi qī。 guān guǒ mù zhì jiān yìng， zhōu wéi fēng bì yán mì， suí zàng wù pǐn bǎo cún liáng hǎo。
　　 liǎng zuò hàn mù zhōng gòng chū tǔ zhú jiǎn 7500 yú méi， bù jǐn qí shù liàng shí shǔ hǎn jiàn， qí zhì liàng yě shì shǒu cì fā jué。 qí zhōng yī hào mù zhú jiǎn nèi róng yòu《 sūn zǐ bīng fǎ》 shí sān piān hé sūn zǐ yì wén wǔ piān；《 sūn bìn bīng fǎ》 shí liù piān；《 yùliáozǐ》 wǔ piān，《 liù tāo》 shí sì piān；《 shǒu fǎ shǒu lìng》 děng shí sān piān； lùn zhèng lùn bīng wén zhāng wǔ shí piān jí yīn yáng、 shí lìng、 zhàn hóu zhī lèi shí 'èr piān。 gèng wéi nán dé de shì qí zhōng yī bù fēn shì xiàn zài hái yòu chuán běn de gǔ shū， ér qiě dà bù fēn wéi yì shū。 èr hào mù chū tǔ zhú jiǎn 32 méi， xì《 hàn wǔ dì yuán guāng yuán nián lì pǔ》， shì qì jīn wǒ guó fā xiàn zuì zǎo、 zuì wán zhěng de gǔ dài lì pǔ。 zhè pī zhú jiǎn de chū tǔ duì yú wǒ guó jūn shì shǐ、 wén zì xué、 gǔ yīn xùn、 gǔ jiǎn cè zhì dù jí gǔ dài lì fǎ de yán jiū， jūn yòu jí qí zhòng yào de jià zhí。 cǐ wài， hái yòu táo qì、 qī qì、 tóng qì、 lì zǐ、 hé táo děng 98 jiàn suí zàng pǐn chū tǔ。 jù kǎo zhèng， liǎng mù jūn wéi xī hàn zǎo qī mù zàng， zhǐ shì xìng shì quē fá què qiē de lùn zhèng， nán yǐ què dìng， dàn cóng chū tǔ dà pī bīng shū， ér wèi yòu bīng qì de qíng kuàng lái kàn， kě yǐ tuī duàn mù zhù shì wèi yǔ jūn shì fāng miàn yòu guān de wén guān， qiě kù 'ài bīng fǎ。《 sūn zǐ bīng fǎ》《 sūn bìn bīng fǎ》 liǎng bù bīng shū de zhú jiǎn， jūn zài yī hào mù de biān xiāng běi duān fā jué chū tǔ， shǐ shī chuán liǎo jìn liǎng qiān nián de《 sūn bìn bīng fǎ》 chóngjiàn guāng míng， cóng 'ér chéng qīng qiān yú nián lái guān yú sūn wǔ yǔ sūn bìn qí rén、 qí shū zhēng lùn wèi guǒ de wèn tí。 jiù cǐ lì shǐ xué jiā yán jiū rèn dìng， sūn wǔ shì wú sūn zǐ， sūn bìn shì qí sūn zǐ； fēn bié shì chūn qiū、 zhàn guó rén。 sūn bìn nǎi sūn wǔ zhī hòu shì zǐ sūn， gè yòu bīng fǎ xiāng chuán， qiān nián jù sòng， yīzhāo dé shì。
　　 cóng yín què shān hàn mù tīng xiàng běi， guò bái yù qiáo， jīng yín què tíng biàn shì xióng wěi zhuàng guān de 'èr céng fǎng gǔ jiàn zhù héng héng zhú jiǎn chén liè tīng。 zǒu jìn yī lóu xù tīng nèi， zhèng miàn píng fēng shàng xuán sūn wǔ fú diāo xiàng， liǎng cè shì yòng jīn wén， hàn lì、 yīng wén、 rì wén zhāi xiě de《 sūn zǐ bīng fǎ》 kāi zōng míng wén de dì yī jù：“ bīng zhě， guó zhī dà shì yě。 sǐ shēng zhī dì， cún wáng zhī dào。 bù kě bù chá yě”。 jǐng shì rén men： zhàn zhēng shì guó jiā de dà shì， tā guān xì dào jūn mín de shēng sǐ， guó jiā de cún wáng， shì bù kě yǐ bù rèn zhēn kǎo chá de。 zuǒ yòu bǎn bì shàng wéi fàng dà de bīng fǎ zhú jiǎn zhào piàn。 xù tīng de dōng xī liǎng cè fēn bié wéi《 sūn zǐ bīng fǎ》 zhǎn tīng hé《 sūn bìn bīng fǎ》 zhǎn tīng。 shì nèi chén liè cǎi yòng tú wén yǔ shí wù xiāng jié hé de xíng shì， jí zhī shí xìng、 kē xué xìng、 yì shù xìng yú yī tǐ， zhǎn shì yín què shān hàn mù chū tǔ de liǎng bù bīng shū zhú jiǎn、 sūn wǔ hé sūn bìn de zuò zhàn shí jiàn、 chūn qiū zhàn guó bīng qì、《 sūn zǐ bīng fǎ》 hé《 sūn bìn bīng fǎ》 de lǐ lùn jīng huá yǐ jí zhōng wài zhuān jiā xué zhě de zuì xīn yán jiū chéng guǒ。
　　 jù kǎo zhèng：《 sūn zǐ bīng fǎ》 yǔ《 sūn bìn bīng fǎ》 zhī jiān cún zài nèi zài de shī chéng guān xì， qián zhě shì hòu zhě de yǐ jù hé jī chǔ， hòu zhě shì qián zhě de chǎn shù hé jì chéng。 liǎng zhě yī fāng miàn chéng“ yī jiā zhī yán”， hé“ sūn shì zhī dào”； lìng yī fāng miàn hòu zhě zài jì chéng qián zhě de jī chǔ shàng， zài zhàn lüè、 zhàn shù、 zhì jūn hé jūn shì zhé xué fāng miàn dōuyòu xīn de fā zhǎn。
　　《 sūn zǐ bīng fǎ》《 sūn bìn bīng fǎ》 bèi shì jiè tuī chóng wéi“ bīng xué shèng diǎn”，“ shì jiè gǔ dài dì yī bīng shū” hé“ dōng fāng bīng jiā bí zǔ”， zūn wéi zhì huì zhī yuán， zhì shèng zhī bǎo。 xiàn yǐ yì chéng jǐ shí zhǒng wén běn， fǎ、 é、 dé、 yīng、 měi děng guó jiā xiān hòu bǎ qí dìng wéi jūn shì xué yuàn de bì xiū kè， hǎi wān zhàn zhēng zhōng， měi jūn hǎi jūn lù zhàn duì guān bīng rén shǒu yī cè。 bù jǐn rú cǐ，《 sūn zǐ bīng fǎ》 zhōng jīng shēn de zhé xué sī xiǎng jí biàn zhèng guān xì yǐ yuǎn yuǎn chāo guò liǎo jūn shì fàn chóu， qí shēn 'ào de lǐ niàn yǐ bèi guǎng fàn yòng yú qǐ yè guǎn lǐ、 shāng yè jìng zhēng、 wài jiāo móu lüè、 tǐ yù bǐ sài， chéng wéi zhōng huá mín zú yuán yuǎn liú cháng de wén huà bǎo kù zhōng qǔ zhī bù jìn， yòng zhī bù jié de zhì huì zhī yuán。

　　yī dài dà shī nán huái jǐn píng jià《 tài gōng bīng fǎ》 jí《 liù tāo》、《 huáng dì yīn fú jīng》、《 fǎn jīng》、《 sù shū》 wéi zhōng guó gǔ dài zuì wéi guān zhǐ de sì dà qí shū。 dāng nián， zhāng liáng zài yī gǔ mù zhōng xìng dé《 tài gōng bīng fǎ》 jí《 huáng dì yīn fú jīng》 liǎng bù qí shū， shǐ qí dé yǐ 'èr cì guà shuài yìn chū shān， shēng míng hè hè。《 tài gōng bīng fǎ》 shì zhōu wén wáng zhī hòu de lì dài guó jūn qián xīn yán jiū de yī bù qí zuò。《 tài gōng bīng fǎ》 wéi nèi cáng yǔ zhòu zhī jī。 huì yòu tiān dì zhī zhì。 shì xiān rén shí jiàn hòu de gǎn wù。《 tài gōng bīng fǎ》 héng héng《 liù tāo》： wén tāo、 wǔ tāo、 lóng tāo、 hǔ tāo、 bào tāo、 quǎn tāo， kě zhì jūn cóng zhèng， wéi rén chǔshì， yīngyǒu jìn yòu。 qí shū yī bù， yì zhě qiān gǔ。

　　jiāng tài gōng shì qí guó de dì zào zhě， zhōu wén wáng qīng shāng wǔ wáng kè yīn de shǒu xí móu zhù、 zuì gāo jūn shì tǒng shuài yǔ xī zhōu de kāi guó yuán xūn， qí wén huà de chuàng shǐ rén， yì shì zhōng guó gǔ dài de yī wèi yǐng xiǎng jiǔ yuǎn de jié chū de tāo lüè jiā、 jūn shì jiā yǔ zhèng zhì jiā。 lì dài diǎn jí dū gōng rèn tā de lì shǐ dì wèi， rú、 dào、 fǎ、 bīng、 zòng héng zhū jiā jiē zhuī tā wéi běn jiā rén wù， bèi zūn wéi“ bǎi jiā zōng shī”， zhè chōng fēn shuō míng liǎo qí zài zhōng guó lì shǐ zhōng de zhòng yào dì wèi hé qí sī xiǎng lǐ lùn de bó dà jīng shēn。
　　 yī、 jiāng tài gōng shēng píng jí qí chū shēng dì zhī lì shǐ kǎo zhèng
　　 jiāng tài gōng xìng jiāng huò lǚ shì， míng wàng、 shàng， zì zǐ yá， hào fēi xióng， yán dì shén nóng huáng dì 51 shì sūn， bó yí 36 shì sūn。 wéi zhōu wén wáng、 wǔ wáng、 chéng wáng、 kāng wáng sì dài tài shī， qí wáng， qī míng shēn jiāng， gòng yòu 13 zǐ（ dīng、 rén、 nián、 qí、 fāng、 shào、 luò、 míng、 qīng、 yì、 shàng、 qí、 zuǒ）， nǚ yì jiāng fēng zhōu wǔ wáng fēi、 huáng hòu。 B.C.1211 nián， yīn cháo gēng dīng bā nián yǐ yǒu nián bā yuè chū sān rì chū shēng yú jīn shān dōng shěng rì zhào shì； B.C.1072 nián wù chén nián， zhōu kāng wáng liù nián， zú yú zhōu shǒu dū gǎo jīng， suì shòu 139 suì。 líng zhǒng wèi yú shǎn xī shěng xián yáng shì zhōu líng xiāng， jù lí wén wáng líng 1km； shān dōng shěng zī bó shì lín zī jiāng tài gōng cí nèi shè yòu yī guān zhǒng。
　　 jiāng tài gōng bàn shēng hán wēi， zé zhù bù yù， piāo yóu bù dìng， dàn tā néng dòng xīn rěn xìng， guān chá fēng yún， děng dài shí jī， zhōng yù míng zhù， fǔ zuǒ jī chāng， xiū dé zhèn wǔ， yǐ qiú xīng zhōu。 zhōu wǔ wáng fá zhòu， tài gōng wéi jūn shī， mù yě dà zhàn， miè shāng shèng zhōu， lì liǎo shǒu gōng。 zhōu chū fēn fēng， jiāng tài gōng bèi fēng wéi qí guó jūn zhù， tā zhì guó yòu fāng， chuàng jiàn liǎo yāng yāng dà guó， yí fēng yóu cún， lěi shì xiāng xù， wéi hòu lái de qí huán gōng“ jiǔ hé zhū hóu， yī kuāng tiān xià”， chéng wéi wǔ bà zhī shǒu 'ér diàn dìng liǎo jī chǔ。
　　 guān yú jiāng tài gōng de chū shēng dì， wén xiàn jìzǎi bù yī， zhù yào shì dōng hǎi shuō hé hé nèi shuō。
　　《 mèng zǐ · lí lóu shàng》 shuō：“ bó yí bì zhòu， jū běi hǎi zhī bīn，…… tài gōng bì zhòu， jū dōng hǎi zhī bīn…… èr lǎo zhě， tiān xià zhī dà lǎo yě。”《 lǚ shì chūn qiū · shǒu shí》 piān shuō：“ tài gōng wàng， dōng yí zhī shì yě。” gāo yòu zhù《 lǚ shì chūn qiū · shǒu shí》 piān shuō：“ tài gōng wàng， hé nèi rén yě。”《 hòu hàn shū · jùn guó sān》 zhù yǐn《 bó wù jì》 yún：“ tài gōng lǚ wàng suǒ chū， jīn yòu dōng lǚ xiāng。 yòu diào yú jí jīn， qí pǔ jīn cún。”《 shuǐ jīng zhù · mén shuǐ》 yún：“（ mén shuǐ） yòu běi guò chún yú xiàn xī， gù xià hòu shì zhī zhēn guàn guó yě。 zhōu wǔ wáng yǐ fēng chún yú gōng， hào yuē chún yú guó。”《 shuǐ jīng zhù · qí chéng》 yún：“ jǔ zhōu dōng bǎi liù shí lǐ yòu dōng lǚ xiāng， jí jīn zài láng xié hǎi qū， tài gōng wàng suǒ chū。”《 shuǐ jīng zhù》 yǐn tài gōng miào bēi wén yuē：“ tài gōng wàng， hé nèi jí rén。” jiū jìng hé shuō wéi què， jù shǐ jí hé dāng dài yòu guān zhuān jiā de kǎo biàn， rèn wéi dōng hǎi shuō gēn jù jiào wéi què záo。 dōng lǚ xiāng dāng wéi jiāng tài gōng chū shēng dì。 gǔ dài lǚ、 jǔ běn wéi yī zì， jǔ wéi zhōu dài guó míng， jí wéi xiàn zài shān dōng shěng jǔ xiàn。 dōng lǚ xiāng、 dōng lǚ lǐ zài jǔ chéng dōng miàn， jīn shǔ shān dōng shěng rì zhào shì。 hàn zhāng huá《 bó wù zhì》 míng què biāo chū：“ hǎi qū chéng yòu dōng lǚ xiāng dōng lǚ lǐ， tài gōng wàng suǒ chū yě。” xī hàn de“ hǎi qū’ zé wéi xiàn zài de“ rì zhào”。 jīn rén yáng bó jùn duì jiāng tài gōng lǐ jí zuò liǎo jù tǐ de kǎo biàn。 tā shuō：“ yán ruò qú《 sì shū shì dì xù》 yún：‘ hòu hàn láng xié guó hǎi qū xiàn， liú zhāo yǐn《 bó wù jì zhù》 yún： tài gōng lǚ wàng suǒ chū， jīn yòu dōng lǚ xiāng。 yòu diào yú jí jīn， qí pǔ jīn cún。 yòu yú qīng hé guó guǎng chuān xiàn jí jīn chéng， biàn qí dāng zài láng xié hǎi qū， cǐ chéng shū fēi。 yú wèi hǎi qū gù chéng，《 tōng diǎn》 chēng zài jǔ xiàn dōng， zé dāng rì tài gōng bì zhòu jū dōng hǎi zhī bīn jí shì qí jiā。 hàn cuī yuàn、 jìn lú wú jì lì《 qí tài gōng bēi》 yǐ wéi jí xiàn rén zhě， wù。”（《 mèng zǐ yì zhù · lí lóu shàng》） suǒ lùn yòu jù、 shèn què。 jiù shì shuō， jiāng tài gōng de chū shēng dì dāng jīn shān dōng shěng dōng bù huáng hǎi zhī bīn de rì zhào、 jǔ xiàn yī dài， yì zhèng shì sī mǎ qiān suǒ shuō de“ dōng hǎi shàng rén’ zhī yì。 jù qí guó guó dū， dāng jīn de shān dōng shěng zī bó shì lín zī qū shǐ jì jìzǎi jiāng tài gōng chū shēng dì wéi xiàn jīn rì zhào shì。 jù jiāng tài gōng fēn zhī hòu yì lú shì zōng qīn shì jiè yán jiū huì（ hán hán guó děng guó wài lú shì） shǐ jì jìzǎi， jiāng tài gōng chū shēng dì wéi shān dōng rì zhào shì。 dāng jīn zhōng guó yán jiū jiāng tài gōng de zuì gāo quán wēi zhī yī， zhōng guó guó fáng dà xué zhù míng jiào shòu， jiāng tài gōng hòu yì jiāng guó zhù xiān shēng， jīng duō nián yán jiū kǎo zhèng， què rèn jiāng tài gōng chū shēng dì wéi shān dōng shěng rì zhào shì。
　　 hái xū yào shuō míng de shì， zài sì qiān nián qián， rì zhào shì liǎng chéng zhèn（ jù shì qū shí bā gōng lǐ）， shì yà zhōu zuì dà de chéng shì。 zhè shì měi guó kǎo gǔ zhuān jiā zǔ tóng shān dōng dà xué zài shí dì lián hé kǎo chá bàn nián zhī jiǔ dé chū de jié lùn。 zuò wéi yī dài wěi rén jiāng tài gōng chū shēng zài zhè yàng de wén huà fā dá dì qū， yìng gèng hé hū qíng lǐ。 jīng zōng hé kǎo zhèng fēn xī rèn wéi， jiāng tài gōng chū shēng dì yìng wéi shān dōng shěng rì zhào shì。
　　 èr、 jiāng tài gōng de lì shǐ dì wèi
　　 jiāng tài gōng yī shēng kǎn kě duō mó 'ér yòu hōng hōng liè liè、 shén mì mò cè， què shí chēng dé shàng shì qí rén、 qí shì、 qí nán zǐ。 zōng guān tài gōng yī shēng de jiàn shù， wú lùn cóng jūn shì、 zhèng zhì、 jīng jì sī xiǎng děng fāng miàn， dōuyòu zhuó yuè gòng xiàn， qí zhōng yóu yǐ jūn shì zuì zhe， suǒ yǐ tài shǐ gōng yán“ hòu shì zhī yán bīng jí zhōu zhī yīn quán jiē zōng tài gōng wéi běn móu”， chēng dé shàng bīng jiā zhī bí zǔ， jūn shì zhī yuān sǒu。
　　 jiāng tài gōng shì zhōng guó lì shǐ shàng yī wèi quán zhì quán néng de rén wù， yě shì zhōng guó wén yì wǔ tái shàng yī wèi“ gāo、 dà、 quán” de xíng xiàng， hái shì zhōng guó shén tán shàng yī wèi jū zhòng shén zhī shàng de shén zhù。 zuò wéi zōng jiào de shén xiān， tā shì wǔ shén、 zhì shén， bèi fèng wéi“ tài gōng zài cǐ， bǎi wú jìn jì” de hù yòu shén líng。
　　 zhōu cháo cóng gǔ gōng dàn fù qǐ， jiù pàn wàng néng dé dào yī gè shèng rén…… yī wèi wǔ néng 'ān bāng、 wén néng zhì guó de xián cái， lái fǔ zhù zhōu guó shí xiàn miè yīn xīng zhōu de rèn wù， suǒ yǐ míng tài gōng wéi“ tài gōng wàng”， dào wǔ wáng zhí zhèng shí， yòu yǐ“ shī shàng fù” xiāngchèn， zūn chǒng quán guì wú yǐ fù jiā。 wén wáng suǒ mìng tài gōng zhī“ shī” jí“ tài shī”， shì xī zhōu wáng cháo“ sān gōng” zhōng de zuì gāo zhǎngguān， jì zhù jūn， yě wèn zhèng。 shí yòu“ tiān xià sān fēn， qí 'èr guī zhōu zhě， tài gōng zhī móu jì jū duō” zhī yán， zú jiàn tài gōng zài zhōu cháo zhōng de dì wèi zhī zhòng。
　　 jiāng tài gōng shì yī wèi mǎn fù tāo lüè de xián chén hé fēi fán de zhèng zhì、 jūn shì jiā， yī zhí shòu lì dài tǒng zhì zhě chóng shàng， zhè zài《 shī jīng》 děng táng cháo yǐ qián de xǔ duō shǐ liào jí wén xué zuò pǐn zhōng sòng wén pō duō。
　　 táng tài zōng jí wèi hòu， wài yí xiāng qīn， nèi huàn wèi chú， zhèng jú dòng luàn， guó jiā miàn lín zhe bǎi luàn dài zhì， bǎi fèi dài xīng de qíng kuàng， wèile dá dào“ ān rén lǐ guó” de mùdì， biàn zì chēng tā shì jiāng tài gōng de huà shēn， biàn zài pán xī jiàn lì tài gōng miào， tā yòng zhè yī jǔ dòng gào sù rén men， tā yào xiàng zhōu wén wáng fǎng xián bìng zhòng yòng jiāng tài gōng nà yàng de xián chén liáng jiāng， tā hòu lái guǒ rán dé dào liǎo yī dà pī zhì shì lǐ guó de rén cái， zhōng yú shí xiàn liǎo“ zhēn guān zhī zhì”。 táng xuán zōng wéi qiú guó nèi 'ān níng， xū yào xiàng jiāng tài gōng nà yàng pī gān lì dǎn， ǒu xīn lì xuè， zhōng zhēn bù 'èr de qín miǎn shì zhù de rén cái， biàn yú kāi yuán shí jiǔ nián（ gōng yuán 731 nián） chì lìng tiān xià zhū zhōu gè jiàn yī suǒ tài gōng miào。 bìng yào qiú yǐ zhāng liáng pèi xiǎng， zài chūn qiū zhòng qiū yuè shàng wù rì jì sì。 měi dāng fā bīng chū shī huò gè jiāng lǐng jí wén wǔ jǔ rén yìng zhào， dōuyào xiān qù tài gōng miào bài yè。 kāi yuán 'èr shí qī nián（ gōng yuán 739 nián） zhuī shì jiāng tài gōng wéi“ wǔ chéng wáng”， chéng wéi zhōng huá mín zú“ wǔ” shèng rén。 sòng shén zōng xī níng wǔ nián（ gōng yuán 1072 nián） wéi dǐ yù wài guān rù qīn， xià lìng yào qiú gè jūn shì jiànglǐng bì dú《 tài gōng bīng fǎ》。 sī mǎ qiān zài《 shǐ jì》 zhōng shuō：“ zhōu xī bó chāng zhī tuō yǒu lǐ， yǔ lǚ shàng yīn móu xiū dé yǐ qīng shāng zhèng， qí shì duō bīng quán yǔ qí jì， gù hòu shì zhī yán bīng jí zhōu zhī yīn quán jiē zōng tài gōng wéi běn móu，” zhè jiù què lì liǎo jiāng tài gōng shì zhōng huá mín zú chuàng lì tāo lüè lǐ lùn kāi shān zǔ de dì wèi。
　　1972 nián cóng shān dōng lín yí yín què shān hàn wǔ dì chū nián de mù zàng fā jué chū de《 liù tāo》 cán jiǎn， lái jiàokān jīn tiān cún shì de gè zhǒng《 liù tāo》 bǎn běn hé běn zhù， shuō míng liǎo《 liù tāo》 yī shū， zài hàn wǔ dì yǐ qián jiù liú xíng kāi liǎo， fǒu dìng liǎo《 liù tāo》 shì gǔ rén wěi tuō lǚ shàng suǒ zhe de huái yí， jìn yī bù zhèng shí liǎo jiāng tài gōng zài jūn shì lǐ lùn shàng de zhù shù shì zhēn shí de。 tā zài jūn shì lǐ lùn fāng miàn， zài zhèng zhì、 jīng jì dǒu zhēng de cè lüè sī xiǎng fāng miàn， dū wéi zǐ sūn hòu dài liú xià liǎo bù kě mó miè de fēng fù de yí chǎn， rén men chēng tā shì bīng jiā quán móu sī xiǎng de shǐ zǔ shì dāng zhī wú kuì de！
　　 zhōng guó gǔ dài de bīng lùn、 bīng fǎ、 bīng shū、 zhàn cè、 zhàn shù děng yī zhěng tào de jūn shì lǐ lùn xué shuō， jiù qí zuì zǎo fā duān、 xíng chéng tǐ xì、 gòu chéng xué shuō lái shuō， dū shǐ zì qí guó， yuán zì tài gōng， suǒ yǐ shuō tài gōng wéi bīng jiā zōng shī、 qí guó bīng shèng、 zhōng guó wǔ zǔ shì dāng zhī wú kuì de。 kě yǐ shuō， méi yòu tài gōng lǐ lùn jí qí suǒ jiàn lì de qí guó bīng jiā， zé bù huì yòu rú cǐ bó dà jīng shēn、 zhì móu gāo chāo、 lǐ lùn wán zhěng、 yuán yuǎn liú cháng、 mián yán bù duàn、 yǐng xiǎng jù dà de zhōng guó bīng xué lǐ lùn xué shuō。 jīn tiān， wǒ men zài yán jiū zhōng guó gǔ dài de zhì guó fāng lüè、 yòng bīng zhī dào shí， bù néng bù zhòng shì tài gōng de jié chū gòng xiàn、 sī xiǎng jià zhí。 zhōng guó gǔ jīn zhù míng de jūn shì jiā sūn wǔ、 guǐ gǔ zǐ、 huáng shí gōng、 zhū gé liàng děngdōu xué xí xī shōu liǎo tài gōng《 liù tāo》 de jīng huá， tài gōng de wén tāo wǔ lüè bèi dāng jīn shì jiè shàng de zhèng zhì、 jīng jì、 guǎn lǐ、 jūn shì、 kē jì děng gè gè lǐng yù suǒ jiè jiàn。
　　 tài gōng zhì guó， què lì liǎo“ yīn qí sú， jiǎn qí lǐ， tōng shāng gōng zhī yè， biàn yú yán zhī lì” de zhì guó fāng zhēn， zài qí guó shù bǎi nián de fā zhǎn shǐ shàng， dài dài xiāng chuán， chǎn shēng liǎo jù dà de yǐng xiǎng， què lì liǎo qí wén huà de lì shǐ dì wèi。
　　 tài gōng yǐ qù shì 3000 yú nián liǎo， rén mín chǔyú chóng bài tā de gāo shàng rén gé， dào niàn tā de fēng gōng wěi jì， yǐ pǔ shí de gǎn qíng biān zào chū tā de hěn duō shén huà gù shì gē sòng tā。 shuō tā céng zài kūn míng shān xué dào， hòu fèng shī mìng xià shān zhù zhōu miè shāng， miè shāng zhī hòu yòu fèng shī mìng fā bǎng fēng shén。 zhè zài《 tài píng yù lǎn》 hé《 fēng shén jì》 děng shū shàng zhú bù bǎ tā shén huà liǎo。 dào liǎo míng dài xǔ zhòng lín wéi chóng jìng tài gōng wú fǎ xíng róng shí biàn yǐ shén miàn huà zhī biān zhe liǎo yī bù《 fēng shén yǎn yì》， bǎ tā shuō chéng shì guǎn tiān xià suǒ yòu shén de shén liǎo， tài gōng de shén qí hé wēi yán， chéng wéi qū xié fú zhèng de 'ǒu xiàng liǎo。 zhè xiē suī rán chāo chū liǎo lì shǐ de zhēn shí， dàn què fǎn yìng chū jiāng tài gōng zài rén men xīn mù zhōng de chóng gāo dì wèi。
　　
　　 jiāng tài gōng sī xiǎng
　　 lǚ shàng（ jiāng tài gōng） de wén zhì wǔ lüè yǐng xiǎng shēn yuǎn。 tā bù jǐn shì kāi chuàng xī zhōu de gōng chén， ér qiě fǔ zuǒ wén wáng、 wǔ wáng、 chéng wáng、 kāng wáng sì cháo zhī yuán lǎo， jī lěi liǎo fēng fù de zhì guó jīng yàn， tuī dòng liǎo shè huì de fā zhǎn hé jìn bù。 tā de sī xiǎng、 lǐ lùn、 shí jiàn bó dà jīng shēn。
　　1、 tāo lüè bí zǔ， qiān gǔ wǔ shèng。
　　 jiāng tài gōng zuò wéi zhōng guó tāo lüè bí zǔ、 qiān gǔ wǔ shèng， qí wén tāo wǔ lüè、 jīng guó zhì jūn， lǐ mín huà sú zhī lùn、 zhī cè、 zhī shù， dū wéi hòu rén diàn dìng liǎo liáng hǎo de jī chǔ， bìng wéi huá xià mín zú suǒ chēng sòng、 xiào fǎ。
　　“ bīng shèng” sūn wǔ jí qí《 sūn zǐ bīng fǎ》 yǐn yù zhōng wài， kān chēng bīng fǎ zhī jí dà chéng zhě， qí jūn shì sī xiǎng yì bù fá jiè jiàn tài gōng móu lüè zhī chù。 jǔ lì shuō míng： rú《 sūn zǐ bīng fǎ · xū shí piān》 yòu“ chū qí suǒ bì qū， qū qí suǒ bù yì” zhī jù， ér yǐ fǎn yìng jiāng tài gōng jūn shì sī xiǎng de《 liù tāo》 lùn zhe zhōng《 wén tāo · bīng dào》 jìzǎi jí yòu“ bīng shèng zhī shù， mì chá dí rén zhī jī 'ér sù chéng qí lì， fù jí jī qí bù yì” zhī jù；《 sūn zǐ bīng fǎ · jì piān》 zhōng“ jiāng zhě， zhì、 xìn、 rén、 yǒng、 yán yě” yǔ《 liù tāo · lóng tāo · lùn jiāng》 zhōng“ jiāng yòu wǔ cái shí guò”，“ wǔ cái zhě， yǒng、 zhì、 rén、 xìn、 zhōng yě” xiāng jìn；《 sūn zǐ bīng fǎ · jì piān》 chēng“ bīng zhě， guó zhī dà shì yě。 sǐ shēng zhī dì， cún wáng zhī dào， bù kě bù chá yě。”“ fū jiāng zhě， guó zhī fǔ yě， fǔ guó zé guó bì qiáng， fǔ xì zé guó bì ruò”， ér《 liù tāo · lóng tāo · lùn jiāng》 yì yán“ gù bīng zhě， guó zhī dà shì， cún wáng zhī dào， mìng zài yú jiāng。 jiāng zhě， guó zhī fǔ， xiān wáng zhī suǒ zhòng yě。” děng děng。
　　 yòu guān jiāng tài gōng jūn shì sī xiǎng de zhù zuò yòu《 liù tāo》、《 yīn fú jīng》、《 tài gōng bīng fǎ》、《 tài gōng jīn kuì》 děng， dàn xiàn cún shèn shǎo。 qí jūn shì tāo lüè、 zhàn zhēng móu lüè、 zhàn fǎ zhàn shù、 jūn duì jiàn shè、 zhàn zhēng zhǔn bèi děng sī xiǎng de gāo míng、 shēn suì、 kě guì zhī chù， jiù zài yú tā de quán miàn xìng、 chuàng zào xìng、 kāi tuò xìng， tā bù shì dān chún dì jiù jūn shì 'ér lùn jūn shì， ér shì cóng zhé rén zhì néng de gāo dù， yǐ cōng míng zhèng zhì jiā de yǎn guāng， jiāng zhèng zhì yǔ jūn shì、 zhì guó yǔ lǐ jūn jǐn mì dì jié hé qǐ lái， róng wéi yī tǐ jiā yǐ lùn shù。 zhè jiù shǐ tā de jūn shì tāo lüè、 móu lüè pō jù quán miàn xìng、 shēn kè xìng、 jīng bì xìng， yīn 'ér wéi lì dài de zhé xué jiā、 zhèng zhì jiā、 jūn shì jiā suǒ tuī zhòng， bìng chǎn shēng liǎo jù dà de yǐng xiǎng。《 liù tāo》 zuò wéi zhōng guó gǔ dài wěi dà de jūn shì zhù zuò， zài sòng dài bèi liè wéi《 wǔ jīng qī shū》 zhī yī， zuò wéi wǔ xué jiào běn， chéng wéi wǔ jiāng men bì dú de bīng shū。 èr qiān duō nián lái，《 liù tāo》 yǔ qí tā“ wǔ jīng” yī yàng， cóng xiān qín zhì xiàn dài， bù duàn yòu rén zhù shì、 jiǎng jiě、 jiàokān、 chǎn yáng， wā jué qí sī xiǎng hóng zhǐ 'ào yì， xī qǔ qí sī xiǎng jīng huá， jīng jiǔ bù shuāi， zhì jīn yù shèng， chōng fēn zhǎn xiàn liǎo qí guāng huī de sī xiǎng jià zhí hé bù xiǔ de shēng mìng lì。 wǒ men yīngdāng zhēn xī zhè fèn bǎo guì de lì shǐ wén huà yí chǎn， shǐ zhī zài xīn shí dài gèng jiā huī huáng。
　　2、 quán móu sī xiǎng。《 liù tāo · wén tāo · wén shī》 zuì hòu yòu yī duàn jiāng tài gōng de huà：“ tài gōng yuē： tiān xià fēi yī rén zhī tiān xià， nǎi tiān xià rén zhī tiān xià yě。 tóng tiān xià zhī lì zhě zé dé tiān xià。” zhè shì tài gōng“ yīn móu xiū dé yǐ qīng shāng zhèng”， miè shāng xīng zhōu de zuì dà de yě shì zuì gēn běn de quán móu sī xiǎng。 yīn wéi， zuì dà de quán móu mò guò yú tuī fān shāng cháo、 jiàn lì zhōu cháo， qí qǔ hé jiàn lì guó jiā zhèng quán shì jūn shì móu lüè de gēn běn。 zhè yī sī xiǎng， chú《 wén shī》 wài， zài《 fā qǐ》、《 wén qǐ》、《 shùn qǐ》 děng piān zhōng yědōu fǎn fù lùn shù zhè gè dào lǐ。 tài gōng bèi fēng qí， jiàn lì qí guó zhī hòu， tuī xíng de gēn běn fāng zhēn yě shì“ tiān xià fēi yī rén zhī tiān xià， nǎi tiān xià rén zhī tiān xià yě” de sī xiǎng。 kě yǐ kàn chū， jiāng tài gōng rèn wéi， rén de běn xìng shì 'è sǐ 'ér yuèshēng， hǎo dé 'ér guī lì， néng gěi yú rén yǐ shēng lì de shì dào yì， néng xíng rén yì dào dé zhě， zé néng shǐ tiān xià rén guī fú。 yīn cǐ， guó jūn yīngdāng yǐ tiān xià zhī lì wéi lì， yǐ tiān xià zhī hài wéi hài， yǐ tiān xià zhī lè wéi lè， yǐ tiān xià zhī shēng wéi wù。 zhǐ yòu yǐ rén yì dào dé wéi tiān xià xīng lì chú hài， shǐ tiān xià rén yǔ zhī gòng lì hài， tóng shēng sǐ， gòng yōu huàn， gòng kǔ lè， zhè yàng biàn kě yǐ shōu lǎn、 gù jié mín xīn， shǐ wàn mín guī xīn、 huān xīn。 jī yú zhè zhǒng rèn shí，《 liù tāo》 qiáng diào guó jūn yào xíng rén xiū dé， zé jí bǎi xìng， bù kě bào mín、 nüè mín， wéi yǐ 'ér hài mín，。 zhǐ yòu zhè yàng， rén mín cái néng yǔ guó jūn tóng zhōu gòng jì， yōng dài guó jūn。 běn sī xiǎng yì zài qí guó de shí jiàn zhōng guàn chè、 shí xiàn liǎo zhè yī sī xiǎng。 zhè shì qí tā suǒ yòu jūn shì móu lüè jiā suǒ méi yòu de。 kě jiàn，《 liù tāo》 yī shū de shàng shù nèi róng， yǔ jiāng tài gōng de jūn shì móu lüè sī xiǎng xiāng fú。
　　3、 ài mín sī xiǎng。 ài mín zhī dào， jiù shì yǐ rén yì zhī dào， xiū dé huì mín， shǐ mín hé fú。 rú tài gōng suǒ yán：“ jìng qí zhòng， hé qí qīn。 jìng qí zhòng zé hé， hé qí qīn zé xǐ， shì wèi rén yì zhī jì。 wú shǐ rén duó rǔ wēi， yīn qí míng， shùn qí cháng。 shùn zhě rèn zhī yǐ dé， nì zhě jué zhī yǐ lì。 jìng zhī wú yí， tiān xià hé fú。” jiù shì shuō， yào zūn zhòng mín yì， jìng 'ài mín zhòng， jù hé zōng qīn， xíng rén jǔ yì， jiù huì shòu dào mín zhòng de yōng hù 'ài dài， zhè yàng shǐ tiān xià hé fú， jiù kě yǐ shǒu tǔ、 gù guó 'ér wáng tiān xià。 yīn cǐ， wēi fú tiān xià zhě， bù bì zhuān rèn wǔ lì， bù kě hèngbào bǎi xìng， ér yào yǐ rén yì wéi běn， xiū dé jìn bào。 zhè jiù shì jiāng tài gōng hé《 liù tāo》 zhòng shì wén tāo 'ér bù qīng wǔ lüè， bǎ jīng guó yǔ zhì jūn zuò wéi zhěng tǐ 'ér lùn de gāo míng zhī chù。 tā zhì guó 'ān mín yòng rén dào， shī rén zhèng， zhòng jiào huà， yīn mín sú， shùn mín qíng。 zhè jiù chōng fēn biǎo xiàn liǎo jiāng tài gōng zhì zhèng de chū fā diǎn hé guī sù dì dōushì wèile 'ài mín。《 liù tāo · wén tāo · guó wù》 yún：“ tài gōng yuē：‘ lì 'ér wú hài， chéng 'ér wú bài， shēng 'ér wú shā， yǔ 'ér wú duó， fǎn 'ér wú kǔ， xǐ 'ér wú nù。’” cóng shàng wǒ men bù nán kàn chū，“ ài mín” sī xiǎng zhī shēn， zài xiān qín jūn shì、 zhèng zhì hé zhū hóu jūn zhōng， yě zhǐ yòu jiāng tài gōng cái yòu rú cǐ shēn kè“ ài mín” sī xiǎng。 ér qiě， yě shì yóu jiāng tài gōng zài qí lì guó zhī hòu， zhēn zhèng bǎ“ ài mín” sī xiǎng guàn chè dào jiàn guó de shí jiàn dāng zhōng qù， zhè jiù shì qí guó de fù mín zhèng cè。
　　4、 shùn mín sī xiǎng。 jiāng tài gōng shēn zhī“ mín wéi bāng běn， mín gù guó xīng” de dào lǐ， yòu mín zé yòu guó， wú mín zé hé guó kě yán。 yīn cǐ， tā lì chàng yǐ mín wéi běn， rén zhèng shùn mín de sī xiǎng。 shùn mín jiù shì“ zhòng mín”、“ guì mín”。 rú guǒ guó jūn、 rén chén hé gè jí guān lì， bù yǐ mín wéi běn， yǐ mín shì wéi wù， ér qiāo bō、 cán hài mín zhòng， jiù huì shǐ mín zhòng lí xīn lí dé， lí zhī 'ér qù， pàn zhī 'ér fǎn。 jiāng tài gōng tōng guò zì jǐ cháng qī shēng huó zài mín zhòng zhōng de qīn zì shí lì， bù duàn guān chá， jīng xīn yán jiū， duì yú mín wéi guì、 mín wéi běn de sī xiǎng yòu shēn kè de rèn shí， bìng shù lì liǎo láo gù de mín běn yì shí， suǒ yǐ tā zài chū shān zhī qián hé lì guó zhì guó zhī zhōng， dū shǐ zhōng jiān chí yǐ mín wéi běn， shí xíng rén zhèng， shōu fú mín xīn， shǐ wàn mín guī xīn。 duì rú hé 'ān jìng、 ān dìng tiān xià， jiāng tài gōng zhǐ chū： tiān yòu qí zì jǐ de yùn xíng guī lǜ， mín zhòng yòu qí zì jǐ de rì cháng shēng huó shì yè。 jūn zhù néng yǔ mín zhòng gòng tóng 'ān shēng， tiān xià jiù 'ān jìng， mín zhòng jiù 'ān dìng liǎo。 zuì hǎo de zhèng zhì shì yīn mín sú、 shùn mín xīn jìn xíng zhì lǐ， qí cì shì xuān chuán jiào huà， gǎn dài mín zhòng。 mín zhòng bèi jiào huà、 shòu gǎn huà， jiù huì fú cóng zhèng lìng， suǒ yǐ shuō tiān dào wú wéi 'ér néng shēngzhǎng wàn wù、 chéng jiù wàn wù， mín zhòng wú xū jǐyǔ 'ér néng zì jǐ fù shù， zhè jiù shì duì rén zhì lǐ tiān xià de gāo shàng dào dé， yì shì wú wéi 'ér wú suǒ bùwèi de gēn běn dào lǐ suǒ zài。
　　5、 jǔ xián sī xiǎng。《 liù tāo · wén tāo》 zhōng《 shàng xián》、《 jǔ xián》 liǎng piān， jí zhōng biǎo xiàn liǎo jiāng tài gōng de zhòng xián、 shàng xián、 xuǎn xián、 jǔ xián de shèng xián zhì guó lùn jí qí sī xiǎng nèi róng。 suǒ wèi“ shàng xián”， jiù shì zūn zhòng、 chóng shàng yòu dào dé、 yòu cái néng de rén。 zūn xián shàng gōng shì jiāng tài gōng“ guó běn” de zhù yào nèi róng zhī yī。 jiāng tài gōng rèn wéi， zuò wéi jūn zhù zhì lǐ guó jiā， bì xū zūn chóng dé cái jiān bèi de xián rén， yì zhì wú cái wú dé de yōng rén； rèn yòng zhōng shí chéng xìn de rén， chú qù jiān zhà xū wěi de rén； yán jìn bào luàn de xíng wéi， jìn zhǐ shē chǐ de fēng sú， yīn cǐ， míng jūn yòng rén yīngdāng jǐng tì liù zhǒng huài shì、 qī zhǒng huài rén。 liù zhǒng huài shì de wēi hài shì：“ shāng wáng zhī dé”、“ shāng wáng zhī huà”、“ shāng wáng zhī quán”、“ shāng wáng zhī wēi”、“ shāng gōng láo zhī chén”、“ shāng shù rén zhī yè”。 duì qī zhǒng huài rén， jué duì bù kě xìn yòng， jí“ wù shǐ wéi jiāng”、“ wù yǔ móu”、“ wù jìn”、“ wù chǒng”、“ wù shǐ”、“ jìn zhī”、“ zhǐ zhī”。 zhè jiù dǔ sǐ liǎo huài rén gànhuàishì、 wēi guó jiā、 hài mín zhòng de lù jìng。
　　 jiāng tài gōng zhǐ chū， yào gēn jù gè jí guān lì de zhí néng fēn gōng de yào qiú tiáo jiàn lái xuǎn qǔ xián néng， zài yǐ jù gè guān zhí yìng jù bèi de tiáo jiàn lái kǎo hé guān lì， jiàn bié qí cái zhì de gāo xià， kǎo hé qí néng lì de qiáng ruò， píng dìng qí zhèng jì de yōu liè， shǐ zhī míng shí xiāng dāng。 yīn cǐ bì xū jiān chí xuǎn yòng xián cái、 rèn yòng xián cái de biāo zhǔn。 guān yú xuǎn bá rèn yòng xián cái de biāo zhǔn， jiāng tài gōng tí chū liǎo“ liù shǒu”， jí liù tiáo biāo zhǔn： rén、 yì、 zhōng、 xìn、 yǒng、 móu， jù bèi zhè liù gè biāo zhǔn de zé wéi xián rén。 jiāng tài gōng hái rèn wéi， guó shǔ shàng xián、 jǔ xián， zhǐ zài rèn xián、 yòng xián， rú guǒ shàng xián、 jǔ xián 'ér bù rèn xián、 yòng xián， yì zhǐ shì yòu jǔ xián zhī míng 'ér wú yòng xián zhī shí， zhè zhǒng tíng liú zài míng yì shàng de shàng xián、 jǔ xián， shì bù huì huò qí gōng 'ér jiù qí luàn de， xiāng fǎn zé huì shǐ shì yù luàn， yǐ zhì zào chéng guó jiā de wēi wáng， suǒ yǐ yào shàng xián、 jǔ xián、 rèn xián、 yòng xián， zuò dào shí dāng qí míng， míng dāng qí shí， míng shí xiāng fú。
　　《 liù tāo · wén tāo · shàng xián》 yún：“ tài gōng yuē：‘ dé xián jiāng zhě bīng qiáng guó chāng， bù dé xián jiāng zhě， bīng ruò guó wáng。’” jǔ xián sī xiǎng， zài jiāng tài gōng jiàn lì qí guó zhī hòu， yòu zhèng shì liè rù jiàn guó fāng zhēn zhī yī， jí“ jǔ xián 'ér shàng gōng”。
　　6、 liù shǒu sān bǎo。 jiāng tài gōng de lǐ cái fù guó、 fù mín zú mín de fā zhǎn jīng jì de sī xiǎng zhù zhāng shì quán miàn 'ér zhōu dào、 jīng bì 'ér shēn kè de。《 liù tāo · wén tāo · liù shǒu》 zài： tài gōng yuē：“ rén jūn yòu liù shǒu sān bǎo。” liù shǒu： rén、 yì、 zhōng、 xìn、 yǒng、 móu。 sān bǎo： dà nóng、 dà gōng、 dà shāng wèi zhī sān bǎo。 nóng yī qí xiāng zé gǔ zú； gōng yī qí xiāng zé qì zú， shāng yī qí xiāng zé huò zú。 sān bǎo gè 'ān qí chù， mín nǎi bù lǜ。 wú luàn qí xiāng， wú luàn qí zú。 chén wú fù yú jūn， dōuwú dà yú guó。 liù shǒu cháng zé qún chāng； sān bǎo wán zé guó 'ān。 zhè sān bǎo zài qí lì guó zhī hòu， yě shì liè rù jiàn guó fāng zhēn zhī yī， jí“ tōng shāng gōng zhī yè， biàn yú yán zhī lì”， nóng gōng shāng tóng shí fā zhǎn， zhòng diǎn yòu shì fā zhǎn gōng shāng yè， yīn 'ér， hòu lái de qí guó cái fā zhǎn huò wéi yī gè mín fù、 guó qiáng de dà guó。
　　 jiāng tài gōng zài“ sān bǎo bìng zhòng”“ běn mò bìng lì”、“ shàng xià jù zú”、 guǎng kāi cái yuán de jī chǔ shàng， tí chū liǎo tā de huò bì zhèng cè， què bǎo cái huò zhèng cháng liú tōng、 fù shuì zhèng cháng jiǎo nà， cù jìn jīng jì fā zhǎn、 shì chǎng fán róng， zhè zhǒng kāi yuán jié liú de jīng jì、 huò bì zhèng cè， shí wéi guó jiā jīng jì fā zhǎn de shàng cè。 jiāng tài gōng shēn zhī， nóng、 gōng、 shāng sān yè duì guó jì mín shēng de zhòng yào yì yì。 guó wú nóng wú shí bù wěn， guó wú gōng wú qì bù fù， guó wú shāng wú huò bù huó， gù yào nóng、 gōng、 shāng bìng zhòng， xié diào fā zhǎn， shǐ rén mín yòu yè kě cóng， yī shí bǎo nuǎn， qì jù zú yòng， cái huò liú tōng， cái zhèng chōng yù。 jiāng tài gōng de“ sān bǎo” sī xiǎng， bù jǐn shì zhōu cháo jīng jì fā zhǎn de jī běn fāng zhēn zhèng cè， ér qiě wéi qí guó de qiáng dà diàn dìng liǎo zhèng zhì、 wù zhì jī chǔ。 cǐ fā zhǎn jīng jì de zhǐ dǎo sī xiǎng， yán xù zhì dāng jīn shì jiè。
　　7、 jiǔ fǔ huán fǎ
　　 jiāng tài gōng de huò bì zhèng cè， zhù yào shì tā zhì dìng de jiǔ fǔ huán fǎ。 suǒ wèi“ jiǔ fǔ huán fǎ”， yán shī gǔ《 zhù》 yún：“《 zhōu guān》 dà fǔ、 yù fǔ、 nèi fǔ、 wài fǔ、 quán fǔ、 tiān fǔ、 zhí nèi、 zhí jīn、 zhí bì jiē zhǎng cái bì zhī guān， gù yún jiǔ fǔ。 huán wèi jūn 'ér tōng yě。” jiāng tài gōng suǒ jiàn lì de“ jiǔ fǔ huán fǎ”， shì yòng xíng zhèng shǒu duàn bǎo zhèng cái huò de jūn héng liú tōng hé hé lǐ chū rù， shǐ qián bì yǔ bù bó bù duàn liú tōng， jù sàn shì yí， wú jī zhì， wú kuì fá。 guó yǐ zhī fù， mín yǐ zhī zú。
　　“ jiǔ fǔ” shì“ zhǎng cái bì zhī guān”。 chá《 zhōu lǐ》 de“ jiǔ fǔ” zhī zhí néng， jiù zài yú“ tōng huò bì， yì yòu wú”。
　　 jiāng tài gōng de cái zhèng jīng jì zhèng cè hé jīn róng guǎn lǐ zhì dù， bù jǐn wéi zhōu cháo de jīng jì guǎn lǐ、 jīng jì jiān dū、 fù shuì shōu nà、 huò wù bǎo cáng děng jiàn lì liǎo wán zhěng、 yán mì de guǎn lǐ tǐ xì、 guǎn lǐ zhì dù， ér qiě wéi qí guó de qiáng dà， wéi qí huán gōng hé guǎn zhòng de“ jiǔ hé zhū hóu， yī kuāng tiān xià” de bà yè diàn dìng liǎo jī chǔ。 jiāng tài gōng de shēng cái zhī dào， lǐ cái zhī cè， jí kāi yuán jié liú zhī zhì， shì fù mín qiáng guó zhī dào， wéi wàn shì zhì guó xīng bāng zhī zhèng dào， wàn shì bù yì zhī zhì dào， gù wéi wàn shì fǎ。
　　 sì、 qiān qiū gōng yè， hòu rén chēng zàn
　　 jiāng tài gōng de dào dé gōng yè， wéi hòu rén suǒ tuī chóng、 chēng sòng。 yòu rén bǎ tā yóu rén biàn wéi shén， liè rù shén xiān zhī shǒu， shuō tā néng hū fēng huàn yǔ、 shǐ shén yì guǐ； yòu rén bǎ tā zūn wéi“ bīng jiā bí zǔ”； qí rén chēng tā wéi“ tiān qí zhì zūn” děng děng。 lì dài wén rén mò kè、 zhé rén zhì shì、 bīng jiā wǔ shì， dōuzài shī cí wén lùn、 bīng shū zhàn cè zhōng， shū fā qíng huái， chēng zàn yòu jiā。 tā men huò guān tài gōng liú xià de lì shǐ yí jì 'ér shū fā yǐ zhì， huò yǐ tài gōng shì jì wéi jù 'ér yǐn shēn yǐ lùn， sòng yáng qí gōng。
　　 zài《 shī jīng · dà míng》 zhōng xiě dào：
　　 mù yě yáng yáng， tán chē huáng huáng。 sì yuán péng péng， wéi shī shàng fù。 shí wéi yīng yáng， liáng bǐ wǔ wáng。 sì fá dà shāng， huì cháo qīng míng。
　　 zài zhū duō zàn shī zhōng， duì jiāng tài gōng yī shēng gōng jì jǐyǔ gāo dù gài kuò、 píng jià de yào suàn《 fēng shén yǎn yì》 de zuò zhě xǔ zhòng lín de《 jiāng yuán shuài zàn》：
　　 liù tāo liú xià chéng wáng yè， miào suàn xuán jī bù kě qióng。
　　 chū jiāng rù xiāng qiān qiū yè， fá zuì diào mín wàn gǔ gōng。
　　 yùn chóu wéi wò qī fēng hòu， xiè lǐ yīn yáng yā lǎo péng。
　　 gèn gǔ jūn shī wéi dì yī， shēng míng zhí bìng tài shān lóng。
　　 duì jiāng tài gōng yī shēng de qiān qiū gōng yè， bù jǐn shī cí gē sòng， ér qiě jīng shǐ wén lùn， duō yòu shèng zàn。
　　 duì jiāng tài gōng rén men bù jǐn zhòng shì tā de zhù zuò hé zhì néng de jià zhí， hái shí fēn zūn chóng tā gāo shàng de rén gé hé bù xiè fèn dǒu de jīng shén， huái niàn tā duì zhèng yì， duì wén míng de zī zī zhuī qiú； kùn nán， tā bù tuì què， bù qū rǔ， bù dī tóu； jī 'è， yě bù lǐ huì； chén lún， tā bù qū fú； nián gāo， tā bù fú lǎo， ér duì zì yǐ de lǐ xiǎng、 xìn niàn hé zhuī qiú háo bù dòng yáo。 shì yòu zhì bù xián nián gāo， dà qì wǎn chéng“ shǐ lǎo zhě fèn” de diǎn fàn。 tā yǒng yuǎn shì zhōng huá 'ér nǚ de zì háo hé jiāo 'ào。
　　 zài lì shǐ yōu jiǔ， yuán yuǎn liú cháng， yán mián bù duàn de zhōng huá mín zú chuán tǒng sī xiǎng wén huà zhōng， qí lǔ wén huà shì zhù yào lái yuán， jí zhōng dài biǎo liǎo yán huáng zhè yī sī xiǎng tǐ xì de chuán tǒng wén míng。 zài yuǎn gǔ shí dài， yán dì、 huáng dì wéi shǒu de liǎng gè bù luò， yǐ kāi shǐ jié hé。 jīng guò màn cháng de lì shǐ fā zhǎn， yǐ róng hé chéng wéi yī gè mín zú。 zài zhōu chū， dài biǎo zhè liǎng gè bù zú de liǎng gè wěi dà lì shǐ rén wù， yī gè shì fēng yú qí guó de yán dì hòu yì jiāng tài gōng， yī gè shì fēng yú lǔ guó de huáng dì hòu yì zhōu gōng dàn。 wǒ men shuō， jiǎ rú méi yòu zhōu gōng de wén tāo hé jiāng tài gōng de wǔ lüè， zuò wéi“ xiǎo bāng zhōu” shì hěn nán zhàn shèng“ dà guó yīn” de， jí shǐ shì zhàn shèng liǎo， yě nán yǐ gǒng gù， bìng chuàng zào chū nà yàng càn làn huī huáng de zhōu dài wén míng。 xiàn zài wǒ men yǐ shí shì qiú shì de tài dù， rèn zhēn yán jiū jiāng tài gōng de sī xiǎng， zhèng què píng jià jiāng tài gōng de gōng yè， duì yú shēn rù yán jiū tàn tǎo zhōng huá mín zú lì shǐ wén huà， yóu qí zhàn qí zhù liú de qí lǔ wén huà jù yòu shí fēn zhòng yào de yì yì。
　　
　　
　　
　　 tài gōng yǔ sūn wǔ
　　
　　
　　 bīng shèng sūn wǔ shì chūn qiū shí qī jié chū de jūn shì lǐ lùn jiā， lì shǐ shàng yī zhí bǎ tā kàn zuò“ zhōng guó wǔ xué zhī fù”， qí suǒ zhù de bīng fǎ shí sān piān yǐn yù zhōng wài， kān chēng bīng fǎ zhī jí dà chéng zhě， qí zhōng， chú liǎo jù tǐ de zhēng zhàn zhī dào wài， hái duì shì wù de pǔ biàn guī lǜ zuò liǎo jīng bì dì chǎn shù。 kě yǐ shuō，《 sūn zǐ bīng fǎ》 bù jǐn shì yī bù bīng shū， gèng shì yī bù sī xiǎng jù zhù， shì yòng zhī tiān xià 'ér jiē zhǔn de wàn néng bǎo diǎn。 dāng jīn， yòu rén jiāng qí yìng yòng yú shāng jiè， jí qǔ dé liǎo jù dà de chéng gōng， qí bīng xué sī xiǎng de yìng yòng jià zhí yǐ shòu dào shè huì gè jiè de guān zhù。
　　 sūn wǔ chū shēng zài yī gè qún xióng zhú lù、 fēng huǒ sì qǐ de zhàn luàn nián dài， chéng cháng yú qí bīng jiā wén huà rì zhēn wán shàn de lì shǐ shí qī， yīn cǐ yòu jī huì xué xí dào xǔ duō yōu xiù de jūn shì lǐ lùn， bìng wéi qí lǐ lùn yìng yòng shí jiàn、 shí jiàn tí shēng lǐ lùn tí gōng liǎo yòu lì de tiáo jiàn。 zhè shì《 sūn zǐ bīng fǎ》 xíng chéng de zhòng yào yīn sù zhī yī。 lìng yī fāng miàn jiù shì tā běn rén shàn yú xué xí gǔ rén de bīng xué sī xiǎng hé lǐ lùn， bìng yǒng yú jì chéng hé bù duàn fā zhǎn chuàng xīn gǔ rén de bīng jiā wén huà， xíng chéng liǎo yī bù gèng wéi jīng zhàn、 wán zhěng de zhōng huá bīng xué guī bǎo。
　　 qí bīng jiā wén huà shì qí wén huà de zhòng yào zǔ chéng bù fēn， chuàng shǐ yú“ zhōng huá wǔ zǔ” jiāng tài gōng。
　　 wèile gēngshēn rù dì yán jiū、 xué xí hèyìng yòng zhè bù bù xiǔ de wén huà yí chǎn， jìn yī bù tàn jiū duì《 sūn zǐ bīng fǎ》 de xíng chéng yòu zhe zhòng yào yǐng xiǎng de gèng gǔ lǎo de wǒ guó bīng xué wén huà， shǐ sūn zǐ de sī xiǎng lǐ lùn zài dāng jīn de xué xí hèyìng yòng zhōng fā huī gèng dà jià zhí。 wèicǐ， běn rén jiù《 sūn zǐ bīng fǎ》 suǒ shòu jiāng tài gōng bīng xué sī xiǎng de yǐng xiǎng jǔ lì jiǎn shù rú xià：
　　 jiāng tài gōng shì shāng zhōu shí qī zhù míng de zhèng zhì jiā、 jūn shì jiā hé móu lüè jiā， zhōu wén wáng qīng shāng、 wǔ wáng kè yīn de shǒu xí móu zhù hé zuì gāo jūn shì tǒng shuài， xī zhōu de kāi guó yuán xūn， qí guó hé qí wén huà de chuàng shǐ rén。 lì dài diǎn jí dū gōng rèn tā de lì shǐ dì wèi， rú、 dào、 fǎ、 bīng、 zòng héng zhū jiā jiē zhuī tā wéi běn jiā rén wù， bèi zūn wéi“ bǎi jiā zōng shī”。 yòu guān jiāng tài gōng sī xiǎng de zhù shù yòu《 liù tāo》、《 yīn fú jīng》、《 tài gōng bīng fǎ》、《 tài gōng jīn kuì》 děng， dàn xiàn cún shèn shǎo。
　　1972 nián shān dōng lín yí yín què shān hàn mù fā jué chū liǎo《 liù tāo》 cán jiǎn， cóng 'ér kěn dìng liǎo jiāng tài gōng jūn shì sī xiǎng de zhòng yào dì wèi， shuō míng《 liù tāo》 yī shū， yú hàn wǔ dì yǐ qián jiù yǐ liú xíng liǎo。 sòng dài yǐ hòu，《 liù tāo》 bèi liè wéi《 wǔ jīng qī shū》 zhī yī， zuò wéi wǔ xué jiào běn， chéng wéi wǔ jiāng men bì dú de bīng shū， cóng 'ér shǐ jiāng tài gōng sī xiǎng dé yǐ gèng guǎng fàn de hóng yáng。
　　 xiàn jǐn yǐ《 liù tāo》 zhōng de jūn shì lǐ lùn yǔ《 sūn zǐ bīng fǎ》 de xiāng tóng、 xiāng jìn zhī chù zuò yǐ zhāi shù， gōng shāng què。
　　《 sūn zǐ bīng fǎ ? jì piān》 chēng“ bīng zhě， guó zhī dà shì yě。 sǐ shēng zhī dì， cún wáng zhī dào， bù kě bù chá yě”，“ jiāng zhě， zhì、 xìn、 rén、 yǒng、 yán yě”；《 móu gōng piān》 yòu“ fū jiāng zhě， guó zhī fǔ yě， fǔ guó zé guó bì qiáng， fǔ xì zé guó bì ruò”。 ér《 liù tāo ? lùn jiāng》 yán“ gù bīng zhě， guó zhī dà shì， cún wáng zhī dào， mìng zài yú jiāng。 jiāng zhě， guó zhī fǔ， xiān wáng zhī suǒ zhòng yě”；“ jiāng yòu wǔ cái shí guò”，“ wǔ cái zhě， yǒng、 zhì、 rén、 xìn、 zhōng yě”。 duì yú bīngjiàng zhī lùn， liǎng wèi jūn shì jiā guān diǎn xiāng tóng， jǐ wú 'èr zhì。
　　 duì yú bīng shèng zhī dào， sūn zǐ tuī chóng“ shàng bīng fá móu”，“ bù zhàn 'ér qū rén zhī bīng”。 tài gōng zhòng shì：“ quán shèng bù dǒu， dà bīng wú chuàng， yǔ guǐ shén tōng， wēi zāi wēi zāi！ yǔ rén tóng bìng xiāng jiù， tóng qíng xiāng chéng， tóng 'è xiāng zhù， tóng hǎo xiāng qū， gù wú jiá bīng 'ér shèng， wú chōng jī 'ér gōng， wú gōu qiàn 'ér shǒu”。 kě yǐ shuō， zhè yǔ tài gōng“ yīn móu xiū dé yǐ qīng shāng zhèng” de sī xiǎng shì xiāng tōng de， mù yě dà zhàn yǐ shǎo shèng duō jiù shì“ fá móu” sī xiǎng yòu lì de zuǒ zhèng。
　　《 liù tāo ? bīng dào》 yún：“ fán bīng zhī dào， mò guò yú yī。 yī zhě， néng dú wǎng dú lái。 yòng zhī zài yú jī， xiǎn zhī zài yú shì， chéng zhī zài yú jūn。 gù shèng wáng hào bīng wéi xiōng qì， bù dé yǐ 'ér yòng zhī”。 ér sūn zǐ zài《 jūn zhēng piān》、《 shì piān》 hé《 móu gōng piān》 zhōng jūn duì zhēng qǔ zhàn zhēng xiān jī、 zào shì hé jūn huàn děng zuò liǎo zhuān mén de lùn shù。 yǐ“ jūn huàn” wéi lì， duì yú“ jūn huàn” jiāng tài gōng rèn wéi“ guò bù kě cóng wài zhì， jūn bù kě cóng zhōng yù。 èr xīn bù kě yǐ shì jūn， yí zhì bù kě yǐ yìng dí”；“ jūn zhōng zhī shì， bù wén jūn mìng， jiē yóu jiāng chū。 lín dí jué zhàn， wú yòu 'èr xīn”。 ér sūn zǐ rèn wéi“ jūn huàn” yòu sān， wéi mí jūn、 huò jūn、 yí jūn。“ zhī shèng zhī dào”，“ jiāng néng 'ér jūn bù yù zhě shèng。” liǎng zhě zhī lùn， kě wèi yòu yìqǔ tóng gōng zhī miào。
　　 duì yú“ dào”。《 liù tāo ? wén shī》 chēng“ dào zhī suǒ zài， tiān xià guī zhī”。《 sūn zǐ bīng fǎ》 yán“ dào zhě， lìng mín yǔ shàng tóng yì yě， gù kě yǔ zhī sǐ， kě yǔ zhī shēng 'ér bù wēi zhě”。 jiāng tài gōng yǐ“ dào” zhī lùn shòu wén wáng zhòng shì 'ér wéi shī， sūn zǐ yǐ“ dào” wéi xiān 'ér zhì shèng。
　　 duì zhàn zhēng zhōng gōng shǒu cè lüè de yùn yòng， sūn zǐ yú bīng fǎ《 xū shí piān》 zhōng shuō：“ chū qí suǒ bì qū， qū qí suǒ bù yì”；“ gù shàn gōng zhě， dí bù zhī qí suǒ shǒu； shàn shǒu zhě， dí bù zhī qí suǒ gōng。 wēi hū wēi hū， zhì yú wú xíng； shén hū shén hū， zhì yú wú shēng， gù néng wéi dí zhī sī mìng”；“ wú suǒ yǔ zhàn zhī dì bù kě zhī， bù kě zhī， zé dí suǒ bèi zhě duō； dí suǒ bèi zhě duō， zé wú suǒ yǔ zhàn zhě， guǎ yǐ”。 tài gōng yì yuē：“ wài luàn 'ér nèi zhěng， shì jī 'ér shí bǎo， nèi jīng 'ér wài dùn”；“ yīn qí móu， mì qí jī， gāo qí lěi， fú qí ruì shì， jì ruò wú shēng， dí bù zhī wǒ suǒ bèi。 yù qí xī， xí qí dōng”；“ bīng shèng zhī shù， mì chá dí rén zhī jī 'ér sù chéng qí lì， fù jí jī qí bù yì。”
　　《 liù tāo ? jūn shì》 yún：“ shì yīn dí zhī dòng， biàn shēng yú liǎng zhèn zhī jiān， qí zhèng fā yú wú qióng zhī yuán”。《 sūn zǐ bīng fǎ ? shì piān》 yuē：“ fán zhàn zhě， yǐ zhèng hé， yǐ qí shèng。 gù shàn chū qí zhě， wú qióng rú tiān dì， bù jié rú jiāng hé”。 èr zhě duì liǎng jūn duì lěi shí de jūn shì zhī zhēng hé qí zhèng zhī yòng jiē jīn jīn lè dào。
　　 wǔ wáng yǐ“ yù wèi zhàn xiān zhī dí rén zhī qiáng ruò” qiú jiào yú tài gōng， tài gōng yuē：“ shèng bài zhī zhēng， jīng shén xiān jiàn。” ér sūn zǐ yì rèn wéi dí zhī xū shí qiáng ruò， bì rán yòu zhǒng zhǒng jì xiàng biǎo míng， xū zǎi xì guān chá。 zhè zài《 liù tāo ? jūn zhēng》 hé《 sūn zǐ bīng fǎ ? xíng jūn piān》 zhōng jūn yòu zhěn mì dì lùn shù。
　　 duì dí wǒ shuāng fāng de lì liàng duì bǐ，《 sūn zǐ bīng fǎ ? jì piān》 yuē：“ jīng zhī yǐ wǔ： yī yuē dào， èr yuē tiān， sān yuē dì， sì yuē jiāng， wǔ yuē fǎ”。 ér jiāng tài gōng zé yú《 liù tāo ? lěi xū》 zhōng tí xǐng jūn wáng， yòng jiāng xū shǐ“ jiāng bì shàng zhī tiān dào， xià zhī dì lì， zhōng zhī rén shì。”
　　 yú jiào zhàn zhī dào， tài gōng yǔ sūn zǐ dū rèn wéi jīn gǔ、 jīng qí shì bì bù kě shǎo de， tài gōng yuē：“ fán lǐng sān jūn， bì yòu jīn gǔ zhī jié， suǒ yǐ zhěng qí shì zhòng zhě yě。 jiāng bì míng gào lì shì， shēn zhī yǐ sān lìng， yǐ jiào cāo bīng qǐ jū、 jīng qí zhǐ huī zhī biàn fǎ”。 sūn zǐ yuē：“ fū jīn gǔ jīng qí zhě， suǒ yǐ yī mín zhī 'ěr mù yě”，“ cǐ yòng zhòng zhī fǎ yě”。
　　……
　　 cóng shàng lì kě yǐ shuō， sūn zǐ shì shī chéng yú jiāng tài gōng， ér qiě duì yú tài gōng de zhì huì、 dǎn shí hé móu lüè yě shì fēi cháng pèi fú de， zhè cóng《 sūn zǐ bīng fǎ ? yòng jiān piān》 zhōng de yī duàn huà zhōng bù nán kàn chū：“ xī yīn zhī xīng yě， yī zhì zài xià； zhōu zhī xīng yě， lǚ yá zài yīn。 gù wéi míng jūn xián jiāng， néng yǐ shàng zhì wéi jiān zhě， bì chéng dà gōng。” qí duì jiāng tài gōng de zūn chóng zhī qíng yóu rán liú lù yú bǐ duān。
　　《 liù tāo》 chǎn shù liǎo jiāng tài gōng de wéi zhèng zhī dào、 jūn shì móu lüè hé jīng jì sī xiǎng；《 sūn zǐ bīng fǎ》 zhǎn shì liǎo sūn wǔ de bīng xué jīng suǐ。 liǎng zhě gè yòu qiān qiū， ér yòu néng róng huì guàn tōng。 dú《 liù tāo》 rú tīng lǎo zhě xún xún shàn yòu， qīnqiè 'ér zì rán liú chàng； guān《 sūn zǐ bīng fǎ》 rú yín sòng shī gē 'ér lǎng lǎng shàng kǒu， qīng xīn 'ér pō yòu jiào yì。
　　 zhōng huá bīng jiā xué shuō yuán yuǎn liú cháng， zhèng shì yóu yú zài màn màn lì shǐ cháng hé zhōng， yòu jiāng tài gōng zhè yàng de bīng jiā bí zǔ hé sūn wǔ zhè yàng de jí dà chéng zhě de chū xiàn， cái shǐ dé wǒ men de jūn shì lǐ lùn gèng jiā wán shàn hé jīng shēn。 sūn zǐ shì wǒ guó gǔ dài bīng xué wén huà de zǒng jié、 jì chéng、 fā zhǎn、 chuàng xīn de yī wèi wěi dà de guāng huī diǎn fàn。