《 zhōng yōng》 yuán shì《 xiǎo dài lǐ jì》 zhōng de yī piān。 jiù shuō《 zhōng yōng》 shì zǐ sī suǒ zuò。 qí shí shì qín hàn shí rú jiā de zuò pǐn， tā yě shì zhōng guó gǔ dài tǎo lùn jiào yù lǐ lùn de zhòng yào lùn zhù。
běi sòng chéng hào、 chéng yí jí lì zūn chóng《 zhōng yōng》。 nán sòng zhū xī yòu zuò《 zhōng yōng jí zhù》， bìng bǎ《 zhōng yōng》 hé《 dà xué》、《 lùn yǔ》、《 mèng zǐ》 bìng liè chēng wéi “ sì shū ”。 sòng、 yuán yǐ hòu，《 zhōng yōng》 chéng wéi xué xiào guān dìng de jiào kē shū hé kē jǔ kǎo shì de bì dú shū， duì gǔ dài jiào yù chǎn shēng liǎo jí dà de yǐng xiǎng。
guān yú《 zhōng yōng》
zǐ chéng zǐ yuē， 「 bù piān zhī wèi zhōng； bù yì zhī wèi yōng。 」 zhōng zhě， tiān xià zhī zhèng dào。 yōng zhě， tiān xià zhī dìng lǐ。 cǐ piān nǎi kǒng mén chuán shòu xīn fǎ， zǐ sī kǒng qí jiǔ 'ér chā yě， gù bǐ zhī yú shū， yǐ shòu mèng zǐ。 qí shū shǐ yán yī lǐ； zhōng sàn wéi wàn shì； mò fù hé wéi yī lǐ。 fàng zhī， zé mí liù hé； juàn zhī， zé tuì cáng yú mì。 qí wèi wú qióng。 jiē shí xué yě。 shàn dú zhě， wán suǒ 'ér yòu dé yān， zé zhōng shēn yòng zhī， yòu bù néng jìn zhě yǐ。
1 ． zhù tí sī xiǎng
zhōng yōng de zhōng xīn sī xiǎng shì rú xué zhōng de zhōng yōng zhī dào， tā de zhù yào nèi róng bìng fēi xiàn dài rén suǒ pǔ biàn lǐ jiě de zhōng lì、 píng yōng， qí zhù zhǐ zài yú xiū yǎng rén xìng。 qí zhōng bāo kuò xué xí de fāng shì： bó xué zhī， shěn wèn zhī， shèn sī zhī， míng biàn zhī， dǔ xíng zhī。 yě bāo kuò rú jiā zuò rén de guī fàn rú“ wǔ dá dào”（ jūn chén yě， fù zǐ yě， fū fù yě， kūn dì yě， péng yǒu zhī jiāo yě） hé“ sān dá dé”（ zhì、 rén、 yǒng） děng。 zhōng yōng suǒ zhuī qiú de xiū yǎng de zuì gāo jìng jiè shì zhì chéng huò chēng zhì dé。
zhōng yōng zhī dào de zhù tí sī xiǎng shì jiào yù rén men zì jué dì jìn xíng zì wǒ xiū yǎng、 zì wǒ jiān dū、 zì wǒ jiào yù、 zì wǒ wán shàn， bǎ zì jǐ péi yǎng chéng wéi jù yòu lǐ xiǎng rén gé， dá dào zhì shàn、 zhì rén、 zhì chéng、 zhì dào、 zhì dé、 zhì shèng、 hé wài nèi zhī dào de lǐ xiǎng rén wù， gòng chuàng“ zhì zhōng hé tiān dì wèi yān wàn wù yù yān” de“ tài píng hé hé” jìng jiè。
zhè yī zhù tí sī xiǎng zhù yào tǐ xiàn zài《 zhōng yōng》 dì yī zhāng。
“ tiān mìng zhī wèi xìng， shuài xìng zhī wèi dào， xiū dào zhī wèi jiào。” yán jiǎn yì gāi dì jiē shì liǎo zhōng yōng zhī dào zhè yī zhù tí sī xiǎng de hé xīn shì zì wǒ jiào yù。“ tiān mìng zhī wèi xìng” shì zhǐ rén de tiān xìng shì shàn liáng de。“ shuài xìng zhī wèi dào” shì shuō rén men zì wǒ jiào yù zhī dào jiù shì 'àn zhào rén men de shàn liáng de tiān xìng bàn shì qíng。“ xiū dào zhī wèi jiào” shì shuō zì wǒ jiào yù jiù shì 'àn zhào rén dào yuán zé qù jìn xíng xiū zhì。
“ dào yě zhě， bù kě xū yú lí yě， kě lí fēi dào yě。 shì gù jūn zǐ jiè shèn hū qí suǒ bù dǔ， kǒng jù hū qí suǒ bù wén。 mò jiàn hū yuǎn， mò xiǎn hū wēi。 gù jūn zǐ shèn qí dú yě。” zì wǒ jiào yù guàn chuān yú rén yī shēng zhī zhōng， rén men yī kè yě lí bù kāi zì wǒ jiào yù。 yào jiāng zì wǒ jiào yù guàn chuān yú rén shēng de quán bù guò chéng， jiù xū yào yòu yī zhǒng qiáng yòu lì de zì wǒ yuē shù、 zì wǒ jiān dū de jīng shén。 zhè zhǒng jīng shén jiù jiào zuò shèn dú。 yě jiù shì shuō， zài zì jǐ yī rén dú chù de qíng kuàng xià， bié rén kàn bù dào zì jǐ de xíng wéi、 tīng bù jiàn zì jǐ de yán yǔ， zì jǐ yě néng jǐn shèn dì jìn xíng nèi xīn de zì wǒ fǎnxǐng、 zì wǒ yuē shù、 zì wǒ jiān dū。
“ xǐ nù 'āi lè zhī wèi fā wèi zhī zhōng， fā 'ér jiē zhōng jié wèi zhī hé。” jiē shì liǎo zì wǒ jiào yù、 zì wǒ yuē shù、 zì wǒ jiān dū de mù biāo。“ zhōng yě zhě， tiān xià zhī dà běn yě； hé yě zhě， tiān xià zhī dá dào yě。” zhǐ chū liǎo zì wǒ jiào yù mù biāo de zhòng dà yì yì。“ zhì zhōng xīn， tiān dì wèi yān， wàn wù yù yān。” shì gē sòng dá dào zì wǒ jiào yù de lǐ xiǎng mù biāo hòu de wú liàng gōng dé， yě jiù shì jù bèi zhì rén、 zhì shàn、 zhì chéng、 zhì dào、 zhì dé、 zhì shèng de pǐn dé hòu de xiào yìng。 zhōng hé shì zì wǒ jià zhí de shí xiàn， zhì zhōng hé shì shè huì jià zhí de tǐ xiàn。
sòng cháo lín jiāng lí lì wǔ zhù《 zhōng yōng fēn zhāng》 fēn xī《 zhōng yōng》 dì yī zhāng shí yě duì zhōng yōng zuò liǎo jí gāo de píng jià。 tā shuō：“ zhōng yōng zhī dé zhì yǐ， ér qí yì wēi yǐ。 shǒu zhāng yǐ xìng、 mìng、 dào、 jiào， míng zhōng yōng zhī yì； yǐ jiè jù jǐn dú， míng zhí zhōng zhī dào； yǐ zhōng hé， míng tǐ yòng zhī yī guàn； yǐ wèi yù， míng rén chéng zhī jí gōng。”
zhū xī duì zhè yī zhāng yě yòu jí gāo de píng jià。 tā zài《 zhōng yōng zhāng jù》 zhōng shuō：“ yòu dì yī zhāng。 zǐ sī shù suǒ chuán zhī yì yǐ lì yán： shǒu míng dào zhī běn yuán chū yú tiān 'ér bù kě yì， qí shí tǐ bèi yú jǐ 'ér bù kě lí， cì yán cún yǎng xǐngchá zhī yào， zhōng yán shèng shén gōng huà zhī jí。 gài yù xué zhě yú cǐ fǎn qiú zhū shēn 'ér zì dé zhī， yǐ qù fū wài yòu zhī sī， ér chōng qí běn rán zhī shàn。 yáng shì suǒ wèi yī piān zhī běn yào shì yě。”
dāng rán， tā men bù kě néng xiàng wǒ men jīn tiān zhè yàng míng què dì zhǐ chū zhōng yōng zhī dào de zhù tí sī xiǎng jiù shì zì wǒ xiū yǎng、 zì wǒ jiào yù、 zì wǒ yuē shù、 zì wǒ jiān dū、 zì wǒ wán shàn， yǐ qiú bǎ zì jǐ péi yǎng chéng wéi jù yòu lǐ xiǎng rén gé， dá dào zhì shàn、 zhì chéng、 zhì rén、 zhì dào、 zhì dé、 zhì shèng、 hé wài nèi zhī dào de lǐ xiǎng rén wù， gòng chuàng“ zhì zhōng hé tiān dì wèi yān wàn wù yù yān” de“ tài píng hé hé” jìng jiè。
2． lǐ lùn jī chǔ
zhōng yōng zhī dào de lǐ lùn jī chǔ shì tiān rén hé yī。 tōng cháng rén men jiǎng tiān rén hé yī zhù yào shì cóng zhé xué shàng jiǎng， dà dū cóng《 mèng zǐ》 de“ jìn qí xīn zhě， zhī qí xìng yě； zhī qí xìng， zé zhī tiān yǐ”（《 jìn xīn》） jiǎng qǐ， ér hū lüè zhōng yōng zhī dào de tiān rén hé yī， gèng hū shì liǎo tiān rén hé yī de zhēn shí hán yì。 tiān rén hé yī de zhēn shí hán yì shì hé yī yú zhì chéng、 zhì shàn， dá dào“ zhì zhōng hé， tiān dì wèi yān， wàn wù yù yān”、“ wéi tiān xià zhì chéng， wéi néng jìn qí xìng。 néng jìn qí xìng zé néng jìn rén zhī xìng； néng jìn rén zhī xìng， zé néng jìn wù zhī xìng； néng jìn wù zhī xìng， zé kě yǐ zàn tiān dì zhī huà yù； kě yǐ zàn tiān dì zhī huà yù， zé kě yǐ yǔ tiān dì cān yǐ” de jìng jiè。“ yǔ tiān dì cān” shì tiān rén hé yī。 zhè cái shì《 zhōng yōng》 tiān rén hé yī de zhēn shí hán yì。 yīn 'ér《 zhōng yōng》 shǐ yú“ tiān mìng zhī wèi xìng， shuài xìng zhī wèi dào， xiū dào zhī wèi jiào” ér zhōng yú“ ‘ shàng tiān zhī zài， wú shēng wúxiù。 ’ zhì yǐ”。 zhè jiù shì shèng rén suǒ yào dá dào de zuì gāo jìng jiè， zhè cái shì zhēn zhèng yì yì shàng de tiān rén hé yī。 tiān rén hé yī de tiān shì shàn liáng měi hǎo de tiān， tiān rén hé yī de rén shì xiàng shàn liáng měi hǎo de tiān nà yàng shàn liáng měi hǎo de rén， tiān rén hé yī jiù shì rén men zì jué xiū yǎng suǒ dá dào xiàng měi hǎo shàn liáng de tiān yī yàng zào fú yú rén lèi hé zì rán lǐ xiǎng jìng jiè。
zhōng yōng zhī dào de tiān rén hé yī biǎo xiàn zài yǐ xià jǐ gè fāng miàn。
（ 1） tiān dào yǔ rén dào hé yī
tiān dào jiù shì chéng， rén dào jiù shì zhuī qiú chéng。 zhè jiù shì yuán tiān yǐ qǐ rén， jìn rén yǐ hé tiān。 yě jiù shì yào qiú rén dào yǔ tiān dào xiāng wěn hé。《 zhōng yōng》 shuō：“ chéng zhě， tiān zhī dào yě。 chéng zhī zhě， rén zhī dào yě。 chéng zhě， bù miǎn 'ér zhōng， bù sī 'ér dé， cóng róng zhōng dào， shèng rén yě。 chéng zhī zhě， zé shàn 'ér gù zhí zhī zhě yě。”
zhèng xuán shuō：“ yán chéng zhě tiān xìng yě， chéng zhī zhě， xué 'ér chéng zhī zhě yě。” kǒng yíng dá shuō：“ cǐ jīng míng zhì chéng zhī dào， tiān zhī xìng yě。 zé rén dāng xué qí chéng zhī xìng， shì shàng tiān zhī pí fá bùwèi 'ér chéng， bù sī 'ér dé， ruò tiān zhī xìng， yòu shēng shā xìn zhù sì shí， shì tiān zhī dào。 chéng zhī zhě rén zhī dào yě zhě， yán rén néng miǎn lì xué cǐ zhì chéng， shì rén zhī dào yě。 bù xué zé bù dé， gù yún rén zhī dào。 chéng zhě bù miǎn 'ér zhōng， bù sī 'ér dé， cóng róng zhōng dào， shèng rén yě zhě， cǐ fù shuō shàng wén chéng zhě tiān zhī dào yě。 wéi shèng rén néng rán， wèi bù miǎn lì 'ér zì zhōng dāng yú shàn， bù sī lǜ 'ér zì dé yú shàn， xián xiá 'ér zì zhōng hū dào， yǐ shèng rén xìng hé yú tiān dào zì rán， gù yún shèng rén yě。 chéng zhī zhě， zé shàn 'ér gù zhí zhī zhě yě， cǐ fù shuō shàng wén chéng zhī zhě， rén zhī dào yě。 wèi yóu xué 'ér zhì cǐ zhì chéng， wèi xián rén yě。 yán xuǎn zé shàn shì 'ér jiān gù zhí zhī， xíng zhī bù yǐ， suì zhì zhì chéng yě。”
àn zhào zhèng xuán hé kǒng yíng dá de jiě shì， zhōng yōng zhī dào de tiān dào yǔ rén dào hé yī wéi liǎng zhǒng lèi xíng： yī shì shèng rén de tiān rén hé yī， èr shì xián rén de tiān rén hé yī。 shèng rén de tiān rén hé yī shì běn néng de tiān rén hé yī。 xián rén de tiān rén hé yī shì tōng guò xué xí 'ér dá dào de tiān rén hé yī。 yīnggāi shuō， hái yòu fán rén de tiān rén hé yī。《 zhōng yōng》 shuō：“ huò shēng 'ér zhī zhī， huò xué 'ér zhī zhī， huò kùn 'ér zhī zhī， jí qí zhī zhī， yī yě。 huò 'ān 'ér xíng zhī， huò lì 'ér xíng zhī， huò miǎnqiǎng 'ér xíng zhī， jí qí chéng gōng， yī yě。” kě yǐ shuō， shēng 'ér zhī zhī、 ān 'ér xíng zhī de shì shèng rén， xué 'ér zhī zhī、 lì 'ér xíng zhī de shì xián rén， kùn 'ér zhī zhī、 miǎnqiǎng 'ér xíng zhī de shì fán rén。 bù lùn shì shèng rén、 xián rén， hái shì fán rén， dōunéng dá dào zhì chéng、 zhì shàn de tiān rén hé yī jìng jiè。 wéi kùn 'ér bù xué zhě bù néng zhì tiān rén hé yī zhī jìng jiè yě。
（ 2） tiān xìng yǔ rén xìng hé yī
tiān dào yǔ rén dào hé yī de mùdì jiù shì yào jiāng tiān xìng yǔ rén xìng hé yī。 tiān xìng shì zhì shàn、 zhì chéng、 zhì rén、 zhì zhēn de， nà rén xìng yě yīnggāi shì zhì shàn、 zhì chéng、 zhì rén、 zhì zhēn de。 zhǐ yòu shǐ rén xìng dá dào liǎo nà zhì shàn、 zhì chéng、 zhì rén、 zhì zhēn de tiān xìng， cái néng chēng dé shàng zhēn zhèng yì yì shàng de tiān rén hé yī， cái néng chuàng zhì tiān xià de dà gāng， jiàn lì tiān xià de dà běn， cái néng tōng xiǎo tiān dì huà yù wàn wù de dào lǐ， cái néng dá dào zhōng yōng zhī dào。
（ 3） lǐ xìng yǔ qíng gǎn hé yī
zhōng yōng zhī dào de tiān rén hé yī hái biǎo xiàn zài lǐ xìng yǔ qíng gǎn de hé yī。 rén men de xǐ nù 'āi lè shì rén de zì rán shǔ xìng， shì qíng gǎn de biǎo xiàn， wèile zhuī qiú yǔ tiān dào、 tiān xìng hé yī de zhì chéng、 zhì shàn、 zhì rén、 zhì zhēn de rén xìng， yīn 'ér xū yào duì qíng gǎn jiā yǐ yuē shù hé xiàn zhì， suǒ yǐ《 zhōng yōng》 shuō：“ xǐ nù 'āi lè zhī wèi fā wèi zhī zhōng， fā 'ér jiē zhōng jié wèi zhī hé”， zhǐ yòu“ zhì zhōng hé” cái néng tiān rén hé yī（“ tiān dì wèi yān， wàn wù yù yān”）。
（ 4） guǐ shén yǔ shèng rén hé yī
zhōng yōng zhī dào de tiān rén hé yī hái bāo kuò liǎo guǐ shén yǔ shèng rén hé yī。《 zhōng yōng》 dì 'èr shí jiǔ zhāng：“ gù jūn zǐ zhī dào， běn zhū shēn， zhēng zhū shù mín； kǎo zhū sān wáng 'ér bù miù， jiàn zhū tiān dì 'ér bù bèi， zhì zhū guǐ shén 'ér wú yí， zhī tiān yě； bǎi shì yǐ sì shèng rén 'ér bù huò， zhī rén yě。 shì gù jūn zǐ dòng 'ér shì wéi tiān xià dào， xíng 'ér shì wéi tiān xià fǎ， yán 'ér shì wéi tiān xià zé。” zhì zhèng yú guǐ shén méi yòu yí wèn， jiù suàn shì dǒng dé rèn shí liǎo tiān； děng dào bǎi dài yǐ hòu shèng rén chū lái yě bù huì yòu yí wèn， jiù suàn shì rèn shí liǎo rén。 shuō míng zhōng yōng zhī dào de tiān rén hé yī zhōng de tiān bāo kuò guǐ shén， rén zé bāo kuò shèng rén。 zhēn zhèng yì yì shàng de tiān rén hé yī hán yòu shèng rén hé yī。 guǐ shén shì tiān dì hé zǔ xiān de zǒng chēng。 suǒ yǐ gǔ rén de tiān de yào lǐng lǐ yě bāo hán liǎo sǐ rén（ zǔ xiān） de chéngfèn， tiān zì běn shēn jiù shì dà rén zhàn zài tiān xià， tóu dǐng lán tiān。
（ 5） wài nèi hé yī
zhōng yōng zhī dào de tiān rén hé yī hái bāo kuò wài nèi hé yī。《 zhōng yōng》 dì 'èr shí wǔ zhāng jiē shì liǎo wài nèi hé yī。 qí wén yún：“ chéng zhě， zì chéng yě； ér dào， zì dào yě。 chéng zhě， wù zhī zhōng shǐ， bù chéng wú wù。 shì gù jūn zǐ chéng zhī wéi guì。 chéng zhě fēi zì chéng 'ér yǐ yě， suǒ zài chéng wù yě。 chéng jǐ， rén yě； chéng wù， zhī yě。 xìng zhī dé yě。 hé wài nèi zhī dào yě。 gù shí cuò zhī yí yě。” hé wài nèi zhī dào， jí wài nèi hé yī， wài nèi hé tiān chéng。 suǒ yǐ zhōng yōng zhī dào de tiān rén hé yī， yòu hé yī yú chéng。 zhè zhǒng wài nèi hé yī yòu kě yǐ shì wéi pǐn dé yì shí yǔ pǐn dé xíng wéi de hé yī， huò zhě shuō chéng jǐ yǔ chéng wù de hé yī， huò zhě shuō shì zhī yǔ xíng de hé yī。
yīn 'ér qīng cháo yáng huá《 zhōng yōng tí yào》 yún：“《 zhōng yōng》 quán shū， yǐ‘ dào bù yuǎn rén’ jù wéi zōng zhǐ， yán rén bì sù yuán tiān tiān zhě，《 dài jì． lǐ yùn piān》 fū zǐ zhī yán yuē：‘ rén zhě， qí tiān dì zhī dé yīn yáng zhī jiāo， guǐ shén zhī huì， wǔ xíng zhī xiù qì yě。’ yòu yuē：‘ rén zhě， tiān dì zhī xīn yě， wǔ xíng zhī duān yě， shí wèi、 bié shēng、 bèi sè 'ér shēng zhě yě。’ zǐ sī míng dào， bì yuán tiān dì 'ér jiān guǐ shén yǐ lì shuō zhě， dà dǐ jiē zōng cǐ yì。 tiān mìng zhī wèi xìng， jí tiān dì zhī dé。 mìng zì yǐ gāi jiāo huì xiù qì zài nèi。‘ rén zhě rén yě’， jí tiān dì zhī xīn。 xǐ nù 'āi lè， jí wǔ xíng zhī duān， ér shèn dú 'èr zì， yóu shì rén jié yù yǐ jiàn xíng 'ér jìn xìng zhī yào zhǐ yě。 quán shū zhōng yǐ‘ rén zhě rén yě’，‘ chéng zhī zhě rén zhī dào yě’ liǎng‘ rén’ zì wéi shū niǔ。 yuē‘ rén mò bù yǐn shí yě’， yuē‘ yǐ rén zhì rén’， yuē‘ bù kě yǐ bù zhī rén’， yuē‘ dài qí rén 'ér hòu xíng’， yuē‘ bǎi shì yǐ sì shèng rén 'ér bù huò zhī rén yě’， měi duàn tí duō‘ rén’ zì， jiē yǐ chǎn‘ dào bù yuǎn rén’ zhī zhǐ。 shū zhī shǒu yǐ‘ tiān’ qǐ， wěi yǐ‘ tiān’ jié， yán tiān、 yán tiān dào zhě， bù yī 'ér zú。 yán zhī rén jí yán zhī tiān， yán rén zhī dào jí yán tiān zhī dào。 jiē chǎn tiān rén hé yī zhī zhǐ。 ér guǐ shén wéi dé， yòu yǐ chǎn tiān rén hé yī zhī zhēn jī yě。 pèi tiān zhě shèng， hào hào qí tiān zhě shèng， ér bié wú suǒ wèi dào， bié wú suǒ wèi shèng yě， dài qí rén 'ér hòu xíng， shèng rén yì shèng hū rén 'ér yǐ。 rén zhě hé？ jūn chén、 fù zǐ、 fū fù、 kūn dì、 péng yǒu yě。 suǒ yǐ wéi rén zhě rén yě。 rén suǒ yǐ néng rén zhě chéng yě。 xìng wéi rén xìng， dào wéi rén， jiào zhě jiào yǐ wéi rén yě。 mèng zǐ yuē：‘ rén zhī suǒ yǐ yì yú qín shòu zhě jīxī， shù mín qù zhī， jūn zǐ cún zhī。’ zǐ sī míng dào， suǒ yǐ cún rén yě。 yīn qí bù yuǎn rén， ér mù zhī yuē yōng， wèi zhī yuē bù kě lí， shǐ yú shèn dú， jí tiān cān zàn， zhī wán dé shēng rén běn lái miàn mù， háo wú jiā sǔn yú jiànyān。 zǐ sī yǐ zhōng yōng míng shū，‘ yōng dé zhī xíng yōng yán zhī shèn’， yōng zì yú dào bù yuǎn rén zhāng diǎn jīng， zì xì quán shū zōng zhǐ。”
3． jù tǐ nèi róng
zhōng yōng zhī dào de jù tǐ nèi róng zhù yào bāo kuò wǔ dá dào、 sān dá dé、 jiǔ jīng děng。
（ 1） wǔ dá dào
wǔ dá dào zhù yào shì yùn yòng zhōng yōng zhī dào tiáojié wǔ zhǒng rén jì guān xì。 zhè wǔ zhǒng jī běn rén jì guān xì shì jūn chén、 fù zǐ、 fū qī、 xiōng dì yǐ jí péng yǒu de jiāo wǎng， jiāng jūn chén guān xì shì wéi shàng xià guān xì， zhè wǔ zhǒng rén jì guān xì jiù shì tiān xià tōng xíng de rén jì guān xì。《 zhōng yōng》 dì shí 'èr zhāng xiáng xì lùn shù liǎo fū fù de rén jì guān xì， jiāng fū fù guān xì tí dào liǎo fēi cháng gāo de dì wèi。。 qí wén yún：“ jūn zǐ zhī yù 'ér yǐn。 fū fù zhī yú， kě yǐ yǔ zhī yān； jí qí zhì yě， suī shèng rén yì yòu suǒ bù zhī yān。 fū fù zhī bù xiào， kě yǐ néng xíng yān； jí qí zhì yě， suī shèng rén yì yòu nián bù néng yān jūn zǐ zhī dào， zào duān hū fū fù， jí qí zhì yě， chá hū tiān dì。” dì shí sān zhāng lùn shù liǎo fù zǐ、 jūn chén、 xiōng dì、 péng yǒu zhī dá dào。 zōng guān sī liǎng zhāng， wǔ dá dào bèi yān。
wǔ dá dào jiù shì tiān xià tōng xíng de wǔ zhǒng rén jì guān xì。 tōng guò zhèng què chǔlǐ zhè wǔ zhǒng rén jì guān xì， dá dào tài píng hé hé de lǐ xiǎng jìng jiè。 chéng rú《 lǐ yùn》 suǒ yán：“ gù shèng rén nài yǐ tiān xià wéi yī jiā， yǐ zhōng guó wéi yī rén zhě， fēi yì zhī yě， bì zhī qí qíng， bì yú qí yì， míng yú qí lì， dá yú qí huàn， rán hòu néng wéi zhī。 hé wèi rén qíng？ xǐ、 nù、 āi、 jù、 ài、 yù， qī zhě fú xué 'ér néng。 hé wèi rén yì？ fù cí、 zǐ xiào、 xiōng liáng、 dì dì、 fū yì、 fù tīng、 cháng huì、 yòu shùn、 jūn rén、 chén zhōng， shí zhě wèi zhī rén yì。 jiǎng xìn xiū mù， wèi zhī rén lì； zhēng duó xiāng shā， wèi zhī rén huàn。 gù shèng rén zhī suǒ yǐ zhì rén qī qíng， xiū shí yì， jiǎng xìn xiū mù， shàng cí ràng， qù zhēng duó， shè lǐ hé yǐ zhì zhī？”
（ 2） sān dá dé
tiáojié zhè xiē rén jì guān xì kào shénme？ kào rén men nèi xīn de pǐn dé hé zhì huì， yīn 'ér jiù yòu liǎo sān dá dé。 sān dá dé， jiù shì zhì、 rén、 yǒng。 zhì、 rén、 yǒng shì tiān xià tōng xíng de pǐn dé， shì yòng lái tiáojié shàng xià、 fù zǐ、 fū qī、 xiōng dì hé péng yǒu zhī jiān de guān xì de。 zhì、 rén、 yǒng kào shénme lái péi zhí ní？ kào chéng shí、 shàn liáng de pǐn dé yì shí lái péi zhí jiā gù。 suǒ yǐ《 zhōng yōng》 dì 'èr shí zhāng chǎn míng dào：“ tiān xià zhī dá dào wǔ， suǒ yǐ xíng zhī zhě sān。 yuē： jūn chén yě， fù zǐ yě， fū fù yě， kūn dì yě， péng yǒu zhī jiāo yě。 wǔ zhě， tiān xià zhī dá dào yě。 zhī、 rén、 yǒng sān zhě， tiān xià zhī dá dé yě， suǒ yǐ xíng zhī zhě yī yě。 huò shēng 'ér zhī zhī， huò xué 'ér zhī zhī， huò kùn 'ér zhī zhī， jí qí zhī zhī， yī yě。 huò 'ān 'ér xíng zhī， huò kùn 'ér xíng zhī， huò miǎnqiǎng 'ér xíng zhī， jí qí chéng gōng， yī yě。 zǐ yuē：‘ hàoxué jìn hū zhī， lì xíng jìn hū rén， zhī chǐ jìn hū yǒng。 zhī sī sān zhě， zé zhī suǒ yǐ xiū shēn； zhī suǒ yǐ xiū shēn， zé zhī suǒ yǐ zhì rén； zhī suǒ yǐ zhì rén， zé zhī suǒ yǐ zhì tiān xià guó jiā yǐ。’”
（ 3） jiǔ jīng
jiǔ jīng jiù shì zhōng yōng zhī dào yòng lái zhì lǐ tiān xià guó jiā yǐ dá dào tài píng hé hé de jiǔ xiàng jù tǐ gōng zuò。 zhè jiǔ xiàng gōng zuò shì： xiū yǎng zì shēn， zūn zhòng xián rén， ài hù qīn zú， jìng zhòng dà chén， tǐ xù zhòng chén， ài hù bǎi xìng， quàn miǎn gè zhǒng gōng jiàng， yōu dài yuǎn fāng lái de kè rén， ān fǔ zhū hóu。 xiū yǎng zì shēn， jiù néng gòu dá dào měi hǎo de rén gé； zūn zhòng rén， jiù bù zhì yú mí huò； ài hù qīn zú， shū bó xiōng dì zhī jiān jiù bù huì yòu yuàn hèn； jìng zhòng dà chén， zhì lǐ zhèng shì jiù bù zhì yú hú tú； tǐ xù qún chén， shì jiù huì jìn lì yú yǐ bào dá； ài hù lǎo bǎi xìng， lǎo bǎi xìng jiù huì shòu dào miǎn lì； quàn miǎn gè zhǒng gōng jiàng， cái huò jiù néng chōng zú； yōu dài yuǎn fāng lái de kè rén， sì fāng jiù huì guī shùn，； ān fǔ zhū hóu， tiān xià jiù huì jìng fú。 yào zuò hǎo zhè jiǔ xiàng gōng zuò， jiù bì xū yòng zhì chéng、 zhì rén、 zhì shàn de 'ài xīn qù chōng fēn tǐ xiàn zhōng yōng de měi hǎo rén gé。 zuò hǎo zhè jiǔ xiàng gōng zuò， shì shí shàng yě jiù chǔlǐ tiáojié hǎo liǎo jiǔ zhǒng rén jì guān xì。 tiáojié zhè jiǔ zhǒng rén jì guān xì shì shǐ tiān xià guó jiā dá dào tài píng hé hé lǐ xiǎng de zhòng yào bǎo zhèng。“ jiǔ jīng” de tí chū， shì duì《 shàng shū． yáo diǎn》 de“ kè míng jùn dé， yǐ qīn jiǔ zú， jiǔ zú jì mù， píng zhāng bǎi xìng， bǎi xìng zhāo míng， xié hé wàn bāng” de tài píng hé hé lǐ xiǎng yǔ“ dà xué zhī dào， zài míng míng dé、 zài qīn mín、 zài zhǐ yú zhì shàn” de tài píng hé hé lǐ xiǎng de jì chéng hé fā zhǎn。
4． zhù yào yuán zé
zhōng yōng zhī dào de zhù yào yuán zé yòu sān tiáo： yī shì shèn dú zì xiū， èr shì zhōng shù kuān róng， sān shì zhì chéng jìn xìng。 bìng fēn bié lùn shù yú xià。
（ 1） shèn dú zì xiū
zhè yī yuán zé yào qiú rén men zài zì wǒ xiū yǎng de guò chéng zhōng， jiān chí zì wǒ jiào yù、 zì wǒ jiān dū、 zì wǒ yuē shù。《 zhōng yōng》 dì yī zhāng jiù tí chū liǎo zhè yī yuán zé。 qí wén yún：“ dào yě zhě， bù kě xū yú lí yě， kě lí fēi dào yě。 shì gù jūn zǐ jiè shèn hū qí suǒ bù dǔ， kǒng jù hū qí suǒ bù wén。 mò jiàn hū yǐn， mò xiǎn hū wēi。 gù jūn zǐ shèn qí dú yě。” rén men bì xū yán gé dì zì jué dì jìn xíng zì wǒ xiū yǎng， yóu qí zài yī gè rén dú chù de shí hòu， gèng yīnggāi jǐn shèn dì jìn xíng zì wǒ fǎnxǐng、 zì wǒ yuē shù、 zì wǒ jiào yù、 zì wǒ jiān dū。 zài bié rén tīng bù dào zì jǐ jiǎng huà de dì fāng yě shí fēn jǐn shèn， bù shuō wéi bèi dào dé de huà； zài bié rén kàn bù jiàn zì jǐ wù wéi de dì fāng， yě shí kè shǔ shǒu zhōng yōng zhī dào， zuò dào zhì chéng、 zhì rén、 zhì shàn、 zhì shèng， jiù bì xū jiān chí shèn dú zì xiū de yuán zé。 jiān chí zhè yī yuán zé， qí lè wú qióng， qí yòng wú qióng， qí gōng wú qióng。 gù《 zhōng yōng》 dì sān shí sān zhāng yún：“ jūn zǐ zhī dào， dàn 'ér bù yàn， jiǎn 'ér wén， wēn 'ér lǐ。 zhī yuǎn zhī jìn， zhī fēng zhī zì， zhī wēi zhī xiǎn， kě yǔ rù dé yǐ。《 shī》 yún：‘ qián suī fú yǐ， yì kǒng zhī zhāo。’ gù jūn zǐ nèixǐng bù jiù， wú 'è yú zhì。 jūn zǐ zhī nián bù kě jí zhě， qí wéi rén zhī suǒ bù jiàn hū！《 shī》 yún：‘ xiāng zài 'ěr shì， shàng bù kuì yú wū lòu。’ gù jūn zǐ bù dòng 'ér jìng， bù yán 'ér xìn。《 shī》 yuē：‘ zòu jiǎ wú yán， shí mǐyòu zhēng。’ gù jūn zǐ bù shǎng 'ér mín quàn， bù nù 'ér wēi yú yuè。《 shī》 yuē：‘ bù xiǎn wéi dé， bǎi bì qí xíng zhī。’ shì gù jūn zǐ dǔ gōng 'ér tiān xià píng。《 shī》 yún：‘ yú huái míng dé， bù dà shēng yǐ sè。’ zǐ yuē：‘ shēng sè zhī yú yǐ huà mín， mò yě。’《 shī》 yuē：‘ dé ?? rú máo。’ máo yóu yòu lún，‘ shàng tiān zhī zài， wú shēng wú zì。’ zhì yǐ！”
（ 2） zhōng shù kuān róng
zhè yī yuán zé yào qiú rén men jiāng xīn bǐ xīn、 hù xiāng liàng jiě、 hù xiāng guān xīn、 hù bù sǔn hài、 zhōng shù kuān róng、 tǐ rén 'ér xíng、 bìng xíng 'ér bù xiāng bèi。 zhè yī yuán zé fēn bié jiàn yī《 zhōng yōng》 shí sān zhāng、 sān shí zhāng。
“ zǐ yuē：‘ dào bù yuǎn rén。 rén zhī wéi dào 'ér yuǎn rén， bù kě yǐ wéi dào。’《 shī》 yún： fá kē kē fá kē， qí zé bù yuǎn。 zhí kē yǐ fá kē， nì 'ér shì zhī， yóu yǐ wéi yuǎn。 gù jūn zǐ yǐ rén zhì rén， gǎi 'ér zhǐ。 zhōng shù wéi dào bù yuǎn。 shī zhū jǐ 'ér bù yuàn， yì wù shī yú rén。”
zhè yī sī xiǎng yuán yú kǒng zǐ， Zēngzǐ jiāng qí gài kuò yǐ chuán yú shì。《 lùn yǔ． lǐ rén》 jìzǎi kǒng zǐ gào jiè Zēngzǐ de huà：“ wú dào yī yǐ guàn zhī。” bié de xué shēng wèn zéngshēn， zhè shì shénme yì sī。 zéngshēn shuō：“ fū zǐ zhī dào， zhōng shù 'ér yǐ yǐ。” zhōng shù shì wéi rén zhī fāng。 shuō kǒng zǐ de sī xiǎng hé xīn shì zhōng shù zhī dào， yě jiù shì shuō kǒng zǐ de sī xiǎng hé xīn shì wéi rén、 xíng rén。 kǒng zǐ shuō shù biàn shì“ jǐ suǒ bù yù， wù shī yú rén”。“ fū rén zhě， jǐ yù lì 'ér lì rén， jǐ yù dá 'ér dá rén。 néng jìn qǔ pì， kě wèi rén zhī fāng yě yǐ。” suǒ wèi“ néng jìn qǔ pì” jiù shì jiāng xīn bǐ xīn， jiù shì zhōng shù zhī dào de jù tǐ shí shī。
zhōng shù zhī dào zài《 dà xué》 lǐ bèi chēng zuò“ jǔ zhī dào”。《 dà xué》 shuō：“ suǒ 'è yú shàng， wú（ wù） yǐ shǐ xià。 suǒ 'è yú xià， wú yǐ xiān hòu。 suǒ 'è yú hòu， wú yǐ cóng qián。 suǒ 'è yú yòu， wú yǐ jiāo yú zuǒ。 suǒ 'è yú zuǒ， wú yǐ jiāo yú yòu。 cǐ zhè wèi jǔ zhī dào。“ zhè jiù shì” jǐ suǒ bù yù， wù shī yú rén” de zhōng shù zhī dào。 bù lùn shì zhōng shù zhī dào hái shì qiè jǔ zhī dào， qí shí zhì dōushì rén cí bó 'ài， dōushì yào qiú rén men zuò dào“ wǒ bù yù rén zhī jiā zhū wǒ yě， wú yì yù wú jiā zhū rén”（《 lùn yǔ． gōng yě cháng》）。
《 zhōng yōng》 jì chéng bìng fā yáng liǎo kǒng zǐ de zhōng shù zhī dào hé《 dà xué》 de qiè jǔ zhī dào。 jìn yī bù tí chū liǎo“ yǐ rén zhì rén”， yào qiú rén men yòng 'ài zì jǐ de xīn qù 'ài tā rén， yòng zé bèi tā rén de xīn lái zé bèi zì jǐ， yòng zì jǐ de zhēn chéng zhōng shù qù gǎn zhào rén、 gǎn huà rén、 sù zào rén。 zhǐ yào jiān chí zhōng shù zhī dào， rén men jiù huì xiāng 'ān wú shì、 hé píng gòng chù， rén men jiù huì dá dào sù qí wèi 'ér xíng、 wú rù 'ér bù zì dé yān、 shàng bù yuàn tiān、 xià bù yóu rén de sī xiǎng jìng jiè。 suǒ yǐ《 zhōng yōng》 shuō：“ jūn zǐ sù qí wèi 'ér xíng， bù yuàn hū qí wài。 sù fù guì， xíng hū fù guì。 sù pín jiàn， xíng hū pín jiàn。 sù yí qiāo， xíng hū yí qiāo。 sù huànnàn， xíng hū huànnàn。 jūn zǐ wú rù 'ér bù zì dé yān。 zài shàng wèi bù líng xià， zài xià wèi bù yuán shàng， zhèng jǐ 'ér bù qiú yú rén， zé wú yuàn。 shàng bù yuàn tiān， xià bù yóu rén。 gù jūn zǐ jū yì yǐ sì mìng， xiǎo rén xíng xiǎn yǐ jiào xìng。 zǐ yuē：‘ shè yòu sì hū jūn zǐ， shī zhū zhèng hú， fǎn qiú zhū qí shēn。’”
（ 3） zhì chéng jìn xìng
zhì chéng jìn xìng de yuán zé shì shī xíng zhōng yōng zhī dào de zhòng yào yuán zé。“ wéi tiān xià zhì chéng， wéi néng jìn qí xìng。 néng jìn qí xìng， zé néng jìn rén zhī xìng； néng jìn rén zhī xìng， zé néng jìn wù zhī xìng； néng jìn wù zhī xìng， zé kě yǐ zàn tiān dì zhī huà yù； kě yǐ zàn tiān dì zhī huà yù， zé kě yǐ yǔ tiān dì cān yǐ。” zhǐ yòu jiān chí zhì chéng yuán zé， cái néng chōng fēn fā huī zì jǐ shàn liáng de tiān xìng。 néng gòu chōng fēn fā huī zì jǐ shàn liáng de tiān xìng， jiù néng gǎn huà tā rén、 fā huī tā rén de shàn liáng tiān xìng； néng gòu fā huī yī qiē rén de shàn liáng tiān xìng， jiù néng chōng fēn fā huī wàn wù liáng tiān xìng； néng gòu chōng fēn fā huī wàn wù de shàn liáng tiān xìng， jiù kě yǐ cānyù tiān dì huà yù wàn wù。 biàn dá dào liǎo zhì rén zhì shàn de jìng jiè； dá dào liǎo zhì rén zhì shàn de jìng jiè， jiù kě yǐ tóng tiān dì bìng liè wéi sān liǎo。 zhè jiù jiān chí zhì chéng jìn xìng yuán zé suǒ dá dào de lǐ xiǎng jìng jiè， dá dào liǎo zhè yī lǐ xiǎng jìng jiè yě jiù zhǎo dào liǎo zì jǐ zài yǔ zhòu jiān de zhēn zhèng wèi zhì。
yì zé“ zhōng dào”， gǔ xī là zhé xué fàn chóu， bì dá gē lā sī xué pài bǎ xiàn cún shì wù kàn zuò shì duì fāng zhī jiān de“ qiàrúqífèn de jūn héng”， bólātú kāi shǐ bǎ zhè zhǒng jūn héng gài niàn yí zhí dào lún lǐ xué zhōng， yà lǐ shì duō dé zé bǎ zhōng yōng hé jié zhì xiāng lián xì， bìng zhì dìng liǎo xì tǒng de lǐ lùn。 rèn wéi wàn wù jiē yòu qí zhōng yōng zhī dào， rú“ 10” zhè gè shù“ 5” jū qí zhōng； rén de xīn lǐ zhuàng tài、 qíng gǎn zhōng yù wàng guò dù shì huāng yín， bù jí zé shì jìn yù． jié zhì zé shì shì dù。 zhōng yōng yòu liǎng zhǒng， zì rán jiè de zhōng yōng shì jué duì de， rén shì de zhōng yōng zé shì xiāng duì de； zài lún lǐ zhōng guān shàng， rén de yī qiē xíng wéi dōuyòu guò dù、 bù jí hé shì dù sān zhǒng zhuàng tài． guò dù hé bù jí dōushì 'è xíng de tè zhēng， zhǐ yòu zhōng yōng cái shì měi dé de tè zhēng hé dào dé de biāo zhǔn， měi dé shì yī zhǒng shì zhōng， shì yǐ jū jiān zhě wéi mùdì。 tā hái bǎ zhè zhǒng zhōng yōng yuán zé yùn yòng yú zhèng zhì guó jiā xué shuō。 rèn wéi yóu zhōng děng jiē jí zhì lǐ de guó jiā zuì hǎo， yīn wéi yōng yòu shì dù de cái chǎn shì zuì hǎo de， zuì róng yì zūn xún hé lǐ de yuán zé。 zuì bù huì táo bì zhì guó de gōng zuò huò yōng yòu guòfèn de yě xīn． shì guó jiā zuì 'ān wěn de gōng mín jiē jí， zhōng děng jiē jí de gōng mín zǔ chéng de chéng bāng． shì jié gòu gè zuì hǎo de hé zǔ zhì dé zuì hǎo de， yīn cǐ yòu xī wàng zhì lǐ dé hěn hǎo。
guān yú zhōng yōng zhī dào
《 zhōng yōng》 shì rú jiā chǎn shù“ zhōng yōng zhī dào”， bìng tí chū rén xìng xiū yǎng de jiào yù lǐ lùn zhù zuò。《 zhōng yōng》 zhèng xuán zhù：“ zhōng yōng zhě , yǐ qí jì zhōng hé zhī wéi yòng yě； yōng , yòng yě。 kǒng zǐ zhī sūn zǐ sī zuò zhī， yǐ zhāo míng shèng zǔ zhī dé yě。”
《 zhōng yōng》 qiáng diào zhōng yōng zhī dào shì rén men piàn kè yě bù néng lí kāi de， dàn yào shí xíng“ zhōng yōng zhī dào”， hái bì xū zūn zhòng tiān fù de běn xìng， tōng guò hòu tiān de xué xí，《 zhōng yōng》 suǒ shuō de“ tiān mìng zhī wèi xìng， shuài xìng zhī wèi dào， xiū dào zhī wèi jiào”。
“ tiān mìng zhī wèi xìng”， shì shuō rén xìng shì yóu tiān fù yú de。“ shuài xìng zhī wèi dào” , shì shuō xún zhe zhè zhǒng tiān xìng 'ér xíng jiù hé yú dào , rèn wéi rén xìng shì shàn de。 jiào yù de zuò yòng jiù zài yú zhì rú jiā zhī dào， suǒ yǐ shuō“ xiū dào zhī wèi jiào”。 shí xíng“ zhōng yōng zhī dào” jì shì shuài xìng wèn tí， yě shì xiū dào de wèn tí， zhè shì fā zhǎn liǎo kǒng zǐ“ nèixǐng” hé Zēngzǐ“ zìxǐng” de jiào yù sī xiǎng。
zhōng yōng zhī dào jiù shì zhōng shù zhī dào
《 zhōng yōng》 yào rén men guàn chè kǒng mén xiāng chuán de“ zhōng shù zhī dào”， shuō：“ zhōng shù wéi dào bù yuǎn， shī zhū jǐ 'ér bù yuàn， yì wù shī yú rén。” zhèng shì kǒng qiū“ jǐ suǒ bù yù， wù shī yú rén” sī xiǎng de fā huī， yào qiú zài chǔlǐ rén yǔ rén de guān xì shàng hé yú“ zhōng yōng zhī dào”。
《 zhōng yōng》 yòu tí chū liǎo yòu dé zhī rén bì xū hǎo“ sān dá dé”， shí xíng“ wǔ dá dào”， cái néng dá dào“ zhōng yōng” de jìng jiè。 suǒ wèi“ wǔ dá dào” jí“ jūn chén yě , fù zǐ yě , fū fù yě , kūn dì yě , péng yǒu zhī jiāo yě”。 chǔlǐ zhè wǔ fāng miàn guān xì de zhǔn zé shì :“ jūn huì chén zhōng”、“ fù cí zǐ xiào”、“ fū yì fù shùn”、“ xiōng yǒu dì gōng”、“ péng yǒu yòu xìn”。“ wǔ dá dào” de shí xíng , yào kào“ sān dá dé” : zhì、 rén、 yǒng。 ér yào zuò hǎo“ sān dá dé” , dá dào zhōng yōng de jìng jiè， jiù yào kào“ chéng”。 jiào yù de mùdì jiù shì yào rén men nǔ lì jìn xíng zhù guān xīn xìng de yǎng chéng， yǐ dá dào“ zhì chéng” de jìng jiè。
《 zhōng yōng》 hái chǎn shù liǎo xué xí chéng xù， bìng qiáng diào“ zé shàn 'ér gù zhí zhī” de qín fèn bù xiè jīng shén。 tā shuō：“ bó xué zhī， shěn wèn zhī， shèn sī zhī， míng biàn zhī， dǔ xíng zhī。” zhè shì wéi xué bì yòu de guò chéng。 tā yòu shuō：“ yòu fú xué， xué zhī fú néng fú cuò yě； yòu fú wèn， wèn zhī fú zhī fú cuò yě； yòu fú sī， sī zhī fú dé fú cuò yě； yòu fú biàn， biàn zhī fú míng fú cuò yě； yòu fú xíng , xíng zhī fú dǔ fú cuò yě。 rén yī néng zhī , jǐ bǎi zhī； rén shí néng zhī， jǐ qiān zhī。 guǒ néng cǐ dào yǐ， suī yú bì míng， suī róu bì qiáng。” zài jiào yù shàng tā suǒ tí chū de wéi xué chéng xù yǔ wán qiáng de xué xí jīng shén， zhì jīn réng yòu jiè jiàn yì yì。
《 zhōng yōng》 shì guó xué zhōng zhòng yào de yī gè zǔ chéng bù fēn， tā shì rú jiā chǎn shù“ zhōng yōng zhī dào”， bìng tí chū rén xìng xiū yǎng de jiào yù lǐ lùn zhù zuò。《 zhōng yōng》 zhèng xuán zhù：“ zhōng yōng zhě , yǐ qí jì zhōng hé zhī wéi yòng yě； yōng , yòng yě。 kǒng zǐ zhī sūn zǐ sī zuò zhī， yǐ zhāo míng shèng zǔ zhī dé yě。”
zhōng yōng zhī dào de zhù tí sī xiǎng shì jiào yù rén men zì jué dì jìn xíng zì wǒ xiū yǎng、 zì wǒ jiān dū、 zì wǒ jiào yù、 zì wǒ wán shàn， bǎ zì jǐ péi yǎng chéng wéi jù yòu lǐ xiǎng rén gé， dá dào zhì shàn、 zhì rén、 zhì chéng、 zhì dào、 zhì dé、 zhì shèng、 hé wài nèi zhī dào de lǐ xiǎng rén wù， gòng chuàng“ zhì zhōng hé tiān dì wèi yān wàn wù yù yān” de“ tài píng hé hé” jìng jiè。
zhōng yōng shì wǒ men mín zú de gǔ diǎn zhé xué， céng guǎng fàn 'ér shēn kè dì yǐng xiǎng liǎo zhōng guó lì shǐ de fā zhǎn。 yě wéi shì jiè wén huà bǎo kù gòng xiàn liǎo huī huáng de piān zhāng， zài jīng jì quán qiú huà de jīn tiān réng rán guāng máng sì shè， wéi shì rén suǒ zhǔ mù。
zhōng yōng， yǐ“ guò yóu bù jí” wéi hé xīn， zuò rén chù shì zhuī qiú shì liàng、 shǒu dù、 dé dāng， bù piān bù yǐ wéi yí， yuè wèi hé quē wèi dōubù hé shì。
zhōng yōng， jì shēn 'ào yòu tōng sú， shì zhì guó zhī dào yòu shì xiū shēn zhī fǎ。 chī fàn kàn wèi kǒu， zuò fàn jiǎng huǒ hòu， zhǒng zhuāng jià yào bǎ wò wēn dù hé shī dù。 zhì lǐ guó jiā， jì yào zhuī qiú fā zhǎn sù dù， yòu yào jiān gù shè huì 'ān níng。 yào zuò dào qià dào hǎo chù jiù gāi jiǎng zhōng yōng。 bǎ wò zhōng yōng jī zhì， bǐ rú shí xíng hóng guān tiáokòng shǐ xiān fù bāng hòu fù， dá dào gòng tóng fù， shè huì cái néng hé xié。 hóng guān tiáokòng jiù shì yī zhǒng zhōng yōng jī zhì。 jīng jì quán qiú huà yào jiàn kāng fā zhǎn， bì xū bù duàn gǎi shàn guó jì jīng jì de zhì xù， dān biān zhù yì bù xíng， kǒng bù zhù yì yòu bù xíng， bì xū shí xíng guó jì mín zhù huà。 guó jì mín zhù jiù shì guó jì de jīng jì shēng huó de zhōng yōng jī zhì。
zhōng yōng， jì bù shì jiǎn dān dì zhé zhōng， yě bù shì yōng sú de zhōng jiān lù xiàn。 zhōng yōng zhuī qiú de mù biāo shì zài bù tóng shí kōng huán jìng zhōng， jìn shàn jìn měi yǔ wú kě nài hé zhī jiān de zuì jiā fāng 'àn。 tā jì shì shì jiè guān， yòu shì fāng fǎ lùn， xiàn dài kē xué xì tǒng lùn， jīng jì xué zhōng de hóng guān tiáokòng， zhèng zhì xué zhōng de tǒng yī zhàn xiàn děngdōu yòu zhōng yōng de bù fēn jī lǐ zài qí zhōng， zhōng yōng shì gǔ dài de ruǎn kē xué。
“ zhōng lì 'ér bù yǐ”（《 zhōng yōng》）， dú lì zì zhù， bù piān bù yǐ， cái shì zhēn zhèng de qiáng zhě。
“ guò yóu bù jí”（《 lùn yǔ》）， guò hé bù jí xiào guǒ dōushì yī yàng de。 lǐ ruì huán zhù zhāng zhèng xié gōng zuò yào dào wèi。 bù quē wèi yě bù yuè wèi， yǔ cǐ wán quán xiāng hé。
“ zhí qí liǎng duān， yòng qí zhōng yú mín”（《 zhōng yōng》）。 zhè shì shùn zhí zhèng de jīng yàn， shēn rù bǎi xìng。 zhǎng wò guò yǔ bù jí liǎng duān， cái néng jí zhōng zhèng què de yì jiàn， zhì dìng hé lǐ de zhèng cè。
“ hé 'ér bù tóng”（《 lùn yǔ》）。 hé xié xiāng chù yòu bù máng cóng。
“ jūn zǐ 'ér shí zhōng”（《 zhōng yōng》）， jūn zǐ suí shí zhí shǒu zhōng yōng。
“ gōng hū yì duān”（《 lùn yǔ》）， pī pàn yì duān xié shuō。
“ bù zài qí wèi， bù móu qí zhèng”（《 lùn yǔ》）。 gè sī qí zhí， zuò hǎo běn zhí gōng zuò， zài wèi móu zhèng。
“ zhí zhōng wú quán， yóu zhí yī yě”（《 mèng zǐ》）。 quán： chèng chuí， yǐn shēn wéi quán héng。 zhè shì mèng zǐ duì zhōng yōng de fā zhǎn。
cǐ wài， wén zhì bīn bīn、 yán bì yòu zhōng； fù cí zǐ xiào、 jūn rén zhōng chén děng， dū tǐ xiàn liǎo zhōng yōng de zhé lǐ。
b)、 zhōng yōng de lì shǐ jià zhí :
zhōng yōng shì hé hé wén huà de zhé xué shēng huá。“ hé shí shēng wù tóng zé bù jì”（《 guó yǔ》）。 hé hé wén huà de tè diǎn jiù shì duō yàng de bāo róng， máo dùn de duì lì tǒng yī hé tiān dì jiān wàn wù de shēng shēng bù xī。 zhōng yōng suǒ tǐ xiàn de zhèng shì zhè xiē guò chéng zhōng de zhōng zhèng、 píng héng、 yòu xù、 shì dù、 hé lǜ de hé xié。
zhōng yōng shì zhé xué bù shì zōng jiào。 zhōng yōng běn yú《 yì jīng》， qiáng diào wú dì de fā zhǎn yǔ huà yù。 kě jiàn zhōng yōng shì yǐ rén wéi běn de zhé xué， ér bù shì yǐ shén wéi běn de zōng jiào。
zhōng yōng、 zhōng dào shì rén lèi rèn shí shì jiè lì shǐ de yī gè fā zhǎn jiē duàn， yǔ yī dìng de shēng chǎn lì fā zhǎn shuǐ píng xiāng shì yìng， shì yóu qīng tóng qì xiàng tiě qì fā zhǎn shí dài de zhé xué。 zài gǔ xī là bèi shì wéi zuì gāo měi dé， zài fó jiào zhōng bèi shì wéi zuì gāo zhēn lǐ。 ér zhōng yōng de tí chū yào zǎo yú 'èr zhě yī bǎi duō nián。
zhōng yōng zài rèn shí lǐ lùn shàng， shí xiàn liǎo“ liǎng guò dù”： yóu wèn shén xiàng wèn rén guò dù， yóu zhí guān jīng yàn xiàng luó ji chōu xiàng guò dù。 zhōng yōng zài shè huì lǐng yù， shì yìng liǎo“ sān zhuǎn biàn”： jiā zú zhì xiàng jiā tíng zhì、 fēn fēng zhì xiàng jí quán zhì、 chuán qīn xiàng chuán xián de zhuǎn biàn； tuī dòng liǎo“ yī jié hé”： fēn sàn de yī jiā yī hù xiǎo shēng chǎn yǔ gāo dù jí quán fēng jiàn zhuān zhì de jié hé； cù jìn liǎo“ liǎng fēn lí”： sī xiǎng jiā yǔ zhèng zhì jiā、 yì zhèng yǔ xíng zhèng de xiāng duì fēn lí。 cóng 'ér míng lǎng huà liǎo fēng jiàn zhōng yāng jí quán zhì xià jūn quán yǔ xiāng quán de máo dùn tǒng yī。 tū xiǎn liǎo zǎixiàng zài tiáojiě huáng dì yǔ wàn mín guān xì zhōng de zhōng yōng zuò yòng。 zǎixiàng zuò yòng de zhèng què fā huī shì fēng jiàn wáng cháo wěn dìng xīng wàng de zhòng yào yuán yīn zhī yī。 qiān gǔ míng xiāng wèi zhēng zé shì zǎi xiāng zhōng zuì jié chū de dài biǎo。 tā yǔ táng tài zōng gòng tóng zào jiù liǎo táng chū shèng shì héng héng zhēn guān zhī zhì。
zhōng yōng， péi yǎng liǎo yuán yuán bù duàn de rén cái。 zhè jiù shì zhōng yōng zhī suǒ yǐ chéng wèiwǒ guó chuán tǒng fǎ lǜ yǐ jù de zuì gāo biāo zhǔn， yǐ jí shèng xíng liǎng qiān duō nián de gēn běn yuán yīn。
“ zhōng yōng” jí zhōng hé， bù shì píng yōng lù lù wú wéi， ér zhuī qiú de shì bù kuī bù yíng， kě jìn kě tuì， bù jí bù huǎn、 bù guò bù jí、 bù jiāo bù něi， dé rén shēng dà zhì huì yǔ wéi rén chù shì zhōng jiào wéi wán měi de píng héng diǎn。
zhōng yōng shì xiū shēn zhī fǎ yòu shì zhì guó zhī dào， lì lái wéi xiān jìn zhèng zhì jiā suǒ zhòng shì。 liáng qǐ chāo、 sūn zhōng shān shì wéi guó bǎo。 máo zé dōng gǎi zào zhōng guó yě cóng gǎi zào zhōng yōng rù shǒu， céng yòng“ jiáo wǎng guò zhèng” zhǐ dǎo nóng mín yùn dòng， yòu yǐ“ guò yóu bù jí” lǐng dǎo yán 'ān zhěng fēng。《 máo xuǎn》 kāi piān dì yī jù jiù shì fēn qīng dí wǒ yǒu。 yǒu， jí shì wǒ yǔ dí zhī zhōng， tuán jié yǒu jiù shì zhàn shèng dí rén de fǎ bǎo zhī yī。
zhōng yōng de jìn bù xìng yǔ jú xiàn xìng dōushì dāng shí shí dài shēng chǎn lì fā zhǎn shuǐ píng suǒ jué dìng de。 ér qiě shí dài de hé lǐ xìng duō yú lì shǐ de jú xiàn xìng。“ jǐ suǒ bù yù， wù shī yú rén”、“ jǐ yù lì 'ér lì rén， jǐ yù dá 'ér dá rén”， céng bù fá chéng gōng de yǔ gòng chǎn zhù yì xìn yǎng duì jiē， ér jīn yòu yǐ wán qiáng de shí kōng chuān tòu lì zuò yòng yú dāng jīn shí dài 'ér chéng wéi pǔ shì lún lǐ jīn lǜ。 yī guó liǎng zhì、 xiǎo kāng shè huì、 yǔ shí jù jìn、 hé xié shì jiè； hé píng yǔ fā zhǎn、 jìng zhēng yǔ hé zuò、 hù lì gòng yíng， děng děng。 qí zhōng dū yù yú liǎo zhōng yōng de zhé lǐ yǔ fāng lüè。
kǒng zǐ wén zhāng zhōng yòu zuò zhī qì qí qì yuē wéi： xū zé qīng， zhōng zé zhèng， mǎn zé fù jí zhōng yōng zhī yì
běi sòng chéng hào、 chéng yí jí lì zūn chóng《 zhōng yōng》。 nán sòng zhū xī yòu zuò《 zhōng yōng jí zhù》， bìng bǎ《 zhōng yōng》 hé《 dà xué》、《 lùn yǔ》、《 mèng zǐ》 bìng liè chēng wéi “ sì shū ”。 sòng、 yuán yǐ hòu，《 zhōng yōng》 chéng wéi xué xiào guān dìng de jiào kē shū hé kē jǔ kǎo shì de bì dú shū， duì gǔ dài jiào yù chǎn shēng liǎo jí dà de yǐng xiǎng。
guān yú《 zhōng yōng》
zǐ chéng zǐ yuē， 「 bù piān zhī wèi zhōng； bù yì zhī wèi yōng。 」 zhōng zhě， tiān xià zhī zhèng dào。 yōng zhě， tiān xià zhī dìng lǐ。 cǐ piān nǎi kǒng mén chuán shòu xīn fǎ， zǐ sī kǒng qí jiǔ 'ér chā yě， gù bǐ zhī yú shū， yǐ shòu mèng zǐ。 qí shū shǐ yán yī lǐ； zhōng sàn wéi wàn shì； mò fù hé wéi yī lǐ。 fàng zhī， zé mí liù hé； juàn zhī， zé tuì cáng yú mì。 qí wèi wú qióng。 jiē shí xué yě。 shàn dú zhě， wán suǒ 'ér yòu dé yān， zé zhōng shēn yòng zhī， yòu bù néng jìn zhě yǐ。
1 ． zhù tí sī xiǎng
zhōng yōng de zhōng xīn sī xiǎng shì rú xué zhōng de zhōng yōng zhī dào， tā de zhù yào nèi róng bìng fēi xiàn dài rén suǒ pǔ biàn lǐ jiě de zhōng lì、 píng yōng， qí zhù zhǐ zài yú xiū yǎng rén xìng。 qí zhōng bāo kuò xué xí de fāng shì： bó xué zhī， shěn wèn zhī， shèn sī zhī， míng biàn zhī， dǔ xíng zhī。 yě bāo kuò rú jiā zuò rén de guī fàn rú“ wǔ dá dào”（ jūn chén yě， fù zǐ yě， fū fù yě， kūn dì yě， péng yǒu zhī jiāo yě） hé“ sān dá dé”（ zhì、 rén、 yǒng） děng。 zhōng yōng suǒ zhuī qiú de xiū yǎng de zuì gāo jìng jiè shì zhì chéng huò chēng zhì dé。
zhōng yōng zhī dào de zhù tí sī xiǎng shì jiào yù rén men zì jué dì jìn xíng zì wǒ xiū yǎng、 zì wǒ jiān dū、 zì wǒ jiào yù、 zì wǒ wán shàn， bǎ zì jǐ péi yǎng chéng wéi jù yòu lǐ xiǎng rén gé， dá dào zhì shàn、 zhì rén、 zhì chéng、 zhì dào、 zhì dé、 zhì shèng、 hé wài nèi zhī dào de lǐ xiǎng rén wù， gòng chuàng“ zhì zhōng hé tiān dì wèi yān wàn wù yù yān” de“ tài píng hé hé” jìng jiè。
zhè yī zhù tí sī xiǎng zhù yào tǐ xiàn zài《 zhōng yōng》 dì yī zhāng。
“ tiān mìng zhī wèi xìng， shuài xìng zhī wèi dào， xiū dào zhī wèi jiào。” yán jiǎn yì gāi dì jiē shì liǎo zhōng yōng zhī dào zhè yī zhù tí sī xiǎng de hé xīn shì zì wǒ jiào yù。“ tiān mìng zhī wèi xìng” shì zhǐ rén de tiān xìng shì shàn liáng de。“ shuài xìng zhī wèi dào” shì shuō rén men zì wǒ jiào yù zhī dào jiù shì 'àn zhào rén men de shàn liáng de tiān xìng bàn shì qíng。“ xiū dào zhī wèi jiào” shì shuō zì wǒ jiào yù jiù shì 'àn zhào rén dào yuán zé qù jìn xíng xiū zhì。
“ dào yě zhě， bù kě xū yú lí yě， kě lí fēi dào yě。 shì gù jūn zǐ jiè shèn hū qí suǒ bù dǔ， kǒng jù hū qí suǒ bù wén。 mò jiàn hū yuǎn， mò xiǎn hū wēi。 gù jūn zǐ shèn qí dú yě。” zì wǒ jiào yù guàn chuān yú rén yī shēng zhī zhōng， rén men yī kè yě lí bù kāi zì wǒ jiào yù。 yào jiāng zì wǒ jiào yù guàn chuān yú rén shēng de quán bù guò chéng， jiù xū yào yòu yī zhǒng qiáng yòu lì de zì wǒ yuē shù、 zì wǒ jiān dū de jīng shén。 zhè zhǒng jīng shén jiù jiào zuò shèn dú。 yě jiù shì shuō， zài zì jǐ yī rén dú chù de qíng kuàng xià， bié rén kàn bù dào zì jǐ de xíng wéi、 tīng bù jiàn zì jǐ de yán yǔ， zì jǐ yě néng jǐn shèn dì jìn xíng nèi xīn de zì wǒ fǎnxǐng、 zì wǒ yuē shù、 zì wǒ jiān dū。
“ xǐ nù 'āi lè zhī wèi fā wèi zhī zhōng， fā 'ér jiē zhōng jié wèi zhī hé。” jiē shì liǎo zì wǒ jiào yù、 zì wǒ yuē shù、 zì wǒ jiān dū de mù biāo。“ zhōng yě zhě， tiān xià zhī dà běn yě； hé yě zhě， tiān xià zhī dá dào yě。” zhǐ chū liǎo zì wǒ jiào yù mù biāo de zhòng dà yì yì。“ zhì zhōng xīn， tiān dì wèi yān， wàn wù yù yān。” shì gē sòng dá dào zì wǒ jiào yù de lǐ xiǎng mù biāo hòu de wú liàng gōng dé， yě jiù shì jù bèi zhì rén、 zhì shàn、 zhì chéng、 zhì dào、 zhì dé、 zhì shèng de pǐn dé hòu de xiào yìng。 zhōng hé shì zì wǒ jià zhí de shí xiàn， zhì zhōng hé shì shè huì jià zhí de tǐ xiàn。
sòng cháo lín jiāng lí lì wǔ zhù《 zhōng yōng fēn zhāng》 fēn xī《 zhōng yōng》 dì yī zhāng shí yě duì zhōng yōng zuò liǎo jí gāo de píng jià。 tā shuō：“ zhōng yōng zhī dé zhì yǐ， ér qí yì wēi yǐ。 shǒu zhāng yǐ xìng、 mìng、 dào、 jiào， míng zhōng yōng zhī yì； yǐ jiè jù jǐn dú， míng zhí zhōng zhī dào； yǐ zhōng hé， míng tǐ yòng zhī yī guàn； yǐ wèi yù， míng rén chéng zhī jí gōng。”
zhū xī duì zhè yī zhāng yě yòu jí gāo de píng jià。 tā zài《 zhōng yōng zhāng jù》 zhōng shuō：“ yòu dì yī zhāng。 zǐ sī shù suǒ chuán zhī yì yǐ lì yán： shǒu míng dào zhī běn yuán chū yú tiān 'ér bù kě yì， qí shí tǐ bèi yú jǐ 'ér bù kě lí， cì yán cún yǎng xǐngchá zhī yào， zhōng yán shèng shén gōng huà zhī jí。 gài yù xué zhě yú cǐ fǎn qiú zhū shēn 'ér zì dé zhī， yǐ qù fū wài yòu zhī sī， ér chōng qí běn rán zhī shàn。 yáng shì suǒ wèi yī piān zhī běn yào shì yě。”
dāng rán， tā men bù kě néng xiàng wǒ men jīn tiān zhè yàng míng què dì zhǐ chū zhōng yōng zhī dào de zhù tí sī xiǎng jiù shì zì wǒ xiū yǎng、 zì wǒ jiào yù、 zì wǒ yuē shù、 zì wǒ jiān dū、 zì wǒ wán shàn， yǐ qiú bǎ zì jǐ péi yǎng chéng wéi jù yòu lǐ xiǎng rén gé， dá dào zhì shàn、 zhì chéng、 zhì rén、 zhì dào、 zhì dé、 zhì shèng、 hé wài nèi zhī dào de lǐ xiǎng rén wù， gòng chuàng“ zhì zhōng hé tiān dì wèi yān wàn wù yù yān” de“ tài píng hé hé” jìng jiè。
2． lǐ lùn jī chǔ
zhōng yōng zhī dào de lǐ lùn jī chǔ shì tiān rén hé yī。 tōng cháng rén men jiǎng tiān rén hé yī zhù yào shì cóng zhé xué shàng jiǎng， dà dū cóng《 mèng zǐ》 de“ jìn qí xīn zhě， zhī qí xìng yě； zhī qí xìng， zé zhī tiān yǐ”（《 jìn xīn》） jiǎng qǐ， ér hū lüè zhōng yōng zhī dào de tiān rén hé yī， gèng hū shì liǎo tiān rén hé yī de zhēn shí hán yì。 tiān rén hé yī de zhēn shí hán yì shì hé yī yú zhì chéng、 zhì shàn， dá dào“ zhì zhōng hé， tiān dì wèi yān， wàn wù yù yān”、“ wéi tiān xià zhì chéng， wéi néng jìn qí xìng。 néng jìn qí xìng zé néng jìn rén zhī xìng； néng jìn rén zhī xìng， zé néng jìn wù zhī xìng； néng jìn wù zhī xìng， zé kě yǐ zàn tiān dì zhī huà yù； kě yǐ zàn tiān dì zhī huà yù， zé kě yǐ yǔ tiān dì cān yǐ” de jìng jiè。“ yǔ tiān dì cān” shì tiān rén hé yī。 zhè cái shì《 zhōng yōng》 tiān rén hé yī de zhēn shí hán yì。 yīn 'ér《 zhōng yōng》 shǐ yú“ tiān mìng zhī wèi xìng， shuài xìng zhī wèi dào， xiū dào zhī wèi jiào” ér zhōng yú“ ‘ shàng tiān zhī zài， wú shēng wúxiù。 ’ zhì yǐ”。 zhè jiù shì shèng rén suǒ yào dá dào de zuì gāo jìng jiè， zhè cái shì zhēn zhèng yì yì shàng de tiān rén hé yī。 tiān rén hé yī de tiān shì shàn liáng měi hǎo de tiān， tiān rén hé yī de rén shì xiàng shàn liáng měi hǎo de tiān nà yàng shàn liáng měi hǎo de rén， tiān rén hé yī jiù shì rén men zì jué xiū yǎng suǒ dá dào xiàng měi hǎo shàn liáng de tiān yī yàng zào fú yú rén lèi hé zì rán lǐ xiǎng jìng jiè。
zhōng yōng zhī dào de tiān rén hé yī biǎo xiàn zài yǐ xià jǐ gè fāng miàn。
（ 1） tiān dào yǔ rén dào hé yī
tiān dào jiù shì chéng， rén dào jiù shì zhuī qiú chéng。 zhè jiù shì yuán tiān yǐ qǐ rén， jìn rén yǐ hé tiān。 yě jiù shì yào qiú rén dào yǔ tiān dào xiāng wěn hé。《 zhōng yōng》 shuō：“ chéng zhě， tiān zhī dào yě。 chéng zhī zhě， rén zhī dào yě。 chéng zhě， bù miǎn 'ér zhōng， bù sī 'ér dé， cóng róng zhōng dào， shèng rén yě。 chéng zhī zhě， zé shàn 'ér gù zhí zhī zhě yě。”
zhèng xuán shuō：“ yán chéng zhě tiān xìng yě， chéng zhī zhě， xué 'ér chéng zhī zhě yě。” kǒng yíng dá shuō：“ cǐ jīng míng zhì chéng zhī dào， tiān zhī xìng yě。 zé rén dāng xué qí chéng zhī xìng， shì shàng tiān zhī pí fá bùwèi 'ér chéng， bù sī 'ér dé， ruò tiān zhī xìng， yòu shēng shā xìn zhù sì shí， shì tiān zhī dào。 chéng zhī zhě rén zhī dào yě zhě， yán rén néng miǎn lì xué cǐ zhì chéng， shì rén zhī dào yě。 bù xué zé bù dé， gù yún rén zhī dào。 chéng zhě bù miǎn 'ér zhōng， bù sī 'ér dé， cóng róng zhōng dào， shèng rén yě zhě， cǐ fù shuō shàng wén chéng zhě tiān zhī dào yě。 wéi shèng rén néng rán， wèi bù miǎn lì 'ér zì zhōng dāng yú shàn， bù sī lǜ 'ér zì dé yú shàn， xián xiá 'ér zì zhōng hū dào， yǐ shèng rén xìng hé yú tiān dào zì rán， gù yún shèng rén yě。 chéng zhī zhě， zé shàn 'ér gù zhí zhī zhě yě， cǐ fù shuō shàng wén chéng zhī zhě， rén zhī dào yě。 wèi yóu xué 'ér zhì cǐ zhì chéng， wèi xián rén yě。 yán xuǎn zé shàn shì 'ér jiān gù zhí zhī， xíng zhī bù yǐ， suì zhì zhì chéng yě。”
àn zhào zhèng xuán hé kǒng yíng dá de jiě shì， zhōng yōng zhī dào de tiān dào yǔ rén dào hé yī wéi liǎng zhǒng lèi xíng： yī shì shèng rén de tiān rén hé yī， èr shì xián rén de tiān rén hé yī。 shèng rén de tiān rén hé yī shì běn néng de tiān rén hé yī。 xián rén de tiān rén hé yī shì tōng guò xué xí 'ér dá dào de tiān rén hé yī。 yīnggāi shuō， hái yòu fán rén de tiān rén hé yī。《 zhōng yōng》 shuō：“ huò shēng 'ér zhī zhī， huò xué 'ér zhī zhī， huò kùn 'ér zhī zhī， jí qí zhī zhī， yī yě。 huò 'ān 'ér xíng zhī， huò lì 'ér xíng zhī， huò miǎnqiǎng 'ér xíng zhī， jí qí chéng gōng， yī yě。” kě yǐ shuō， shēng 'ér zhī zhī、 ān 'ér xíng zhī de shì shèng rén， xué 'ér zhī zhī、 lì 'ér xíng zhī de shì xián rén， kùn 'ér zhī zhī、 miǎnqiǎng 'ér xíng zhī de shì fán rén。 bù lùn shì shèng rén、 xián rén， hái shì fán rén， dōunéng dá dào zhì chéng、 zhì shàn de tiān rén hé yī jìng jiè。 wéi kùn 'ér bù xué zhě bù néng zhì tiān rén hé yī zhī jìng jiè yě。
（ 2） tiān xìng yǔ rén xìng hé yī
tiān dào yǔ rén dào hé yī de mùdì jiù shì yào jiāng tiān xìng yǔ rén xìng hé yī。 tiān xìng shì zhì shàn、 zhì chéng、 zhì rén、 zhì zhēn de， nà rén xìng yě yīnggāi shì zhì shàn、 zhì chéng、 zhì rén、 zhì zhēn de。 zhǐ yòu shǐ rén xìng dá dào liǎo nà zhì shàn、 zhì chéng、 zhì rén、 zhì zhēn de tiān xìng， cái néng chēng dé shàng zhēn zhèng yì yì shàng de tiān rén hé yī， cái néng chuàng zhì tiān xià de dà gāng， jiàn lì tiān xià de dà běn， cái néng tōng xiǎo tiān dì huà yù wàn wù de dào lǐ， cái néng dá dào zhōng yōng zhī dào。
（ 3） lǐ xìng yǔ qíng gǎn hé yī
zhōng yōng zhī dào de tiān rén hé yī hái biǎo xiàn zài lǐ xìng yǔ qíng gǎn de hé yī。 rén men de xǐ nù 'āi lè shì rén de zì rán shǔ xìng， shì qíng gǎn de biǎo xiàn， wèile zhuī qiú yǔ tiān dào、 tiān xìng hé yī de zhì chéng、 zhì shàn、 zhì rén、 zhì zhēn de rén xìng， yīn 'ér xū yào duì qíng gǎn jiā yǐ yuē shù hé xiàn zhì， suǒ yǐ《 zhōng yōng》 shuō：“ xǐ nù 'āi lè zhī wèi fā wèi zhī zhōng， fā 'ér jiē zhōng jié wèi zhī hé”， zhǐ yòu“ zhì zhōng hé” cái néng tiān rén hé yī（“ tiān dì wèi yān， wàn wù yù yān”）。
（ 4） guǐ shén yǔ shèng rén hé yī
zhōng yōng zhī dào de tiān rén hé yī hái bāo kuò liǎo guǐ shén yǔ shèng rén hé yī。《 zhōng yōng》 dì 'èr shí jiǔ zhāng：“ gù jūn zǐ zhī dào， běn zhū shēn， zhēng zhū shù mín； kǎo zhū sān wáng 'ér bù miù， jiàn zhū tiān dì 'ér bù bèi， zhì zhū guǐ shén 'ér wú yí， zhī tiān yě； bǎi shì yǐ sì shèng rén 'ér bù huò， zhī rén yě。 shì gù jūn zǐ dòng 'ér shì wéi tiān xià dào， xíng 'ér shì wéi tiān xià fǎ， yán 'ér shì wéi tiān xià zé。” zhì zhèng yú guǐ shén méi yòu yí wèn， jiù suàn shì dǒng dé rèn shí liǎo tiān； děng dào bǎi dài yǐ hòu shèng rén chū lái yě bù huì yòu yí wèn， jiù suàn shì rèn shí liǎo rén。 shuō míng zhōng yōng zhī dào de tiān rén hé yī zhōng de tiān bāo kuò guǐ shén， rén zé bāo kuò shèng rén。 zhēn zhèng yì yì shàng de tiān rén hé yī hán yòu shèng rén hé yī。 guǐ shén shì tiān dì hé zǔ xiān de zǒng chēng。 suǒ yǐ gǔ rén de tiān de yào lǐng lǐ yě bāo hán liǎo sǐ rén（ zǔ xiān） de chéngfèn， tiān zì běn shēn jiù shì dà rén zhàn zài tiān xià， tóu dǐng lán tiān。
（ 5） wài nèi hé yī
zhōng yōng zhī dào de tiān rén hé yī hái bāo kuò wài nèi hé yī。《 zhōng yōng》 dì 'èr shí wǔ zhāng jiē shì liǎo wài nèi hé yī。 qí wén yún：“ chéng zhě， zì chéng yě； ér dào， zì dào yě。 chéng zhě， wù zhī zhōng shǐ， bù chéng wú wù。 shì gù jūn zǐ chéng zhī wéi guì。 chéng zhě fēi zì chéng 'ér yǐ yě， suǒ zài chéng wù yě。 chéng jǐ， rén yě； chéng wù， zhī yě。 xìng zhī dé yě。 hé wài nèi zhī dào yě。 gù shí cuò zhī yí yě。” hé wài nèi zhī dào， jí wài nèi hé yī， wài nèi hé tiān chéng。 suǒ yǐ zhōng yōng zhī dào de tiān rén hé yī， yòu hé yī yú chéng。 zhè zhǒng wài nèi hé yī yòu kě yǐ shì wéi pǐn dé yì shí yǔ pǐn dé xíng wéi de hé yī， huò zhě shuō chéng jǐ yǔ chéng wù de hé yī， huò zhě shuō shì zhī yǔ xíng de hé yī。
yīn 'ér qīng cháo yáng huá《 zhōng yōng tí yào》 yún：“《 zhōng yōng》 quán shū， yǐ‘ dào bù yuǎn rén’ jù wéi zōng zhǐ， yán rén bì sù yuán tiān tiān zhě，《 dài jì． lǐ yùn piān》 fū zǐ zhī yán yuē：‘ rén zhě， qí tiān dì zhī dé yīn yáng zhī jiāo， guǐ shén zhī huì， wǔ xíng zhī xiù qì yě。’ yòu yuē：‘ rén zhě， tiān dì zhī xīn yě， wǔ xíng zhī duān yě， shí wèi、 bié shēng、 bèi sè 'ér shēng zhě yě。’ zǐ sī míng dào， bì yuán tiān dì 'ér jiān guǐ shén yǐ lì shuō zhě， dà dǐ jiē zōng cǐ yì。 tiān mìng zhī wèi xìng， jí tiān dì zhī dé。 mìng zì yǐ gāi jiāo huì xiù qì zài nèi。‘ rén zhě rén yě’， jí tiān dì zhī xīn。 xǐ nù 'āi lè， jí wǔ xíng zhī duān， ér shèn dú 'èr zì， yóu shì rén jié yù yǐ jiàn xíng 'ér jìn xìng zhī yào zhǐ yě。 quán shū zhōng yǐ‘ rén zhě rén yě’，‘ chéng zhī zhě rén zhī dào yě’ liǎng‘ rén’ zì wéi shū niǔ。 yuē‘ rén mò bù yǐn shí yě’， yuē‘ yǐ rén zhì rén’， yuē‘ bù kě yǐ bù zhī rén’， yuē‘ dài qí rén 'ér hòu xíng’， yuē‘ bǎi shì yǐ sì shèng rén 'ér bù huò zhī rén yě’， měi duàn tí duō‘ rén’ zì， jiē yǐ chǎn‘ dào bù yuǎn rén’ zhī zhǐ。 shū zhī shǒu yǐ‘ tiān’ qǐ， wěi yǐ‘ tiān’ jié， yán tiān、 yán tiān dào zhě， bù yī 'ér zú。 yán zhī rén jí yán zhī tiān， yán rén zhī dào jí yán tiān zhī dào。 jiē chǎn tiān rén hé yī zhī zhǐ。 ér guǐ shén wéi dé， yòu yǐ chǎn tiān rén hé yī zhī zhēn jī yě。 pèi tiān zhě shèng， hào hào qí tiān zhě shèng， ér bié wú suǒ wèi dào， bié wú suǒ wèi shèng yě， dài qí rén 'ér hòu xíng， shèng rén yì shèng hū rén 'ér yǐ。 rén zhě hé？ jūn chén、 fù zǐ、 fū fù、 kūn dì、 péng yǒu yě。 suǒ yǐ wéi rén zhě rén yě。 rén suǒ yǐ néng rén zhě chéng yě。 xìng wéi rén xìng， dào wéi rén， jiào zhě jiào yǐ wéi rén yě。 mèng zǐ yuē：‘ rén zhī suǒ yǐ yì yú qín shòu zhě jīxī， shù mín qù zhī， jūn zǐ cún zhī。’ zǐ sī míng dào， suǒ yǐ cún rén yě。 yīn qí bù yuǎn rén， ér mù zhī yuē yōng， wèi zhī yuē bù kě lí， shǐ yú shèn dú， jí tiān cān zàn， zhī wán dé shēng rén běn lái miàn mù， háo wú jiā sǔn yú jiànyān。 zǐ sī yǐ zhōng yōng míng shū，‘ yōng dé zhī xíng yōng yán zhī shèn’， yōng zì yú dào bù yuǎn rén zhāng diǎn jīng， zì xì quán shū zōng zhǐ。”
3． jù tǐ nèi róng
zhōng yōng zhī dào de jù tǐ nèi róng zhù yào bāo kuò wǔ dá dào、 sān dá dé、 jiǔ jīng děng。
（ 1） wǔ dá dào
wǔ dá dào zhù yào shì yùn yòng zhōng yōng zhī dào tiáojié wǔ zhǒng rén jì guān xì。 zhè wǔ zhǒng jī běn rén jì guān xì shì jūn chén、 fù zǐ、 fū qī、 xiōng dì yǐ jí péng yǒu de jiāo wǎng， jiāng jūn chén guān xì shì wéi shàng xià guān xì， zhè wǔ zhǒng rén jì guān xì jiù shì tiān xià tōng xíng de rén jì guān xì。《 zhōng yōng》 dì shí 'èr zhāng xiáng xì lùn shù liǎo fū fù de rén jì guān xì， jiāng fū fù guān xì tí dào liǎo fēi cháng gāo de dì wèi。。 qí wén yún：“ jūn zǐ zhī yù 'ér yǐn。 fū fù zhī yú， kě yǐ yǔ zhī yān； jí qí zhì yě， suī shèng rén yì yòu suǒ bù zhī yān。 fū fù zhī bù xiào， kě yǐ néng xíng yān； jí qí zhì yě， suī shèng rén yì yòu nián bù néng yān jūn zǐ zhī dào， zào duān hū fū fù， jí qí zhì yě， chá hū tiān dì。” dì shí sān zhāng lùn shù liǎo fù zǐ、 jūn chén、 xiōng dì、 péng yǒu zhī dá dào。 zōng guān sī liǎng zhāng， wǔ dá dào bèi yān。
wǔ dá dào jiù shì tiān xià tōng xíng de wǔ zhǒng rén jì guān xì。 tōng guò zhèng què chǔlǐ zhè wǔ zhǒng rén jì guān xì， dá dào tài píng hé hé de lǐ xiǎng jìng jiè。 chéng rú《 lǐ yùn》 suǒ yán：“ gù shèng rén nài yǐ tiān xià wéi yī jiā， yǐ zhōng guó wéi yī rén zhě， fēi yì zhī yě， bì zhī qí qíng， bì yú qí yì， míng yú qí lì， dá yú qí huàn， rán hòu néng wéi zhī。 hé wèi rén qíng？ xǐ、 nù、 āi、 jù、 ài、 yù， qī zhě fú xué 'ér néng。 hé wèi rén yì？ fù cí、 zǐ xiào、 xiōng liáng、 dì dì、 fū yì、 fù tīng、 cháng huì、 yòu shùn、 jūn rén、 chén zhōng， shí zhě wèi zhī rén yì。 jiǎng xìn xiū mù， wèi zhī rén lì； zhēng duó xiāng shā， wèi zhī rén huàn。 gù shèng rén zhī suǒ yǐ zhì rén qī qíng， xiū shí yì， jiǎng xìn xiū mù， shàng cí ràng， qù zhēng duó， shè lǐ hé yǐ zhì zhī？”
（ 2） sān dá dé
tiáojié zhè xiē rén jì guān xì kào shénme？ kào rén men nèi xīn de pǐn dé hé zhì huì， yīn 'ér jiù yòu liǎo sān dá dé。 sān dá dé， jiù shì zhì、 rén、 yǒng。 zhì、 rén、 yǒng shì tiān xià tōng xíng de pǐn dé， shì yòng lái tiáojié shàng xià、 fù zǐ、 fū qī、 xiōng dì hé péng yǒu zhī jiān de guān xì de。 zhì、 rén、 yǒng kào shénme lái péi zhí ní？ kào chéng shí、 shàn liáng de pǐn dé yì shí lái péi zhí jiā gù。 suǒ yǐ《 zhōng yōng》 dì 'èr shí zhāng chǎn míng dào：“ tiān xià zhī dá dào wǔ， suǒ yǐ xíng zhī zhě sān。 yuē： jūn chén yě， fù zǐ yě， fū fù yě， kūn dì yě， péng yǒu zhī jiāo yě。 wǔ zhě， tiān xià zhī dá dào yě。 zhī、 rén、 yǒng sān zhě， tiān xià zhī dá dé yě， suǒ yǐ xíng zhī zhě yī yě。 huò shēng 'ér zhī zhī， huò xué 'ér zhī zhī， huò kùn 'ér zhī zhī， jí qí zhī zhī， yī yě。 huò 'ān 'ér xíng zhī， huò kùn 'ér xíng zhī， huò miǎnqiǎng 'ér xíng zhī， jí qí chéng gōng， yī yě。 zǐ yuē：‘ hàoxué jìn hū zhī， lì xíng jìn hū rén， zhī chǐ jìn hū yǒng。 zhī sī sān zhě， zé zhī suǒ yǐ xiū shēn； zhī suǒ yǐ xiū shēn， zé zhī suǒ yǐ zhì rén； zhī suǒ yǐ zhì rén， zé zhī suǒ yǐ zhì tiān xià guó jiā yǐ。’”
（ 3） jiǔ jīng
jiǔ jīng jiù shì zhōng yōng zhī dào yòng lái zhì lǐ tiān xià guó jiā yǐ dá dào tài píng hé hé de jiǔ xiàng jù tǐ gōng zuò。 zhè jiǔ xiàng gōng zuò shì： xiū yǎng zì shēn， zūn zhòng xián rén， ài hù qīn zú， jìng zhòng dà chén， tǐ xù zhòng chén， ài hù bǎi xìng， quàn miǎn gè zhǒng gōng jiàng， yōu dài yuǎn fāng lái de kè rén， ān fǔ zhū hóu。 xiū yǎng zì shēn， jiù néng gòu dá dào měi hǎo de rén gé； zūn zhòng rén， jiù bù zhì yú mí huò； ài hù qīn zú， shū bó xiōng dì zhī jiān jiù bù huì yòu yuàn hèn； jìng zhòng dà chén， zhì lǐ zhèng shì jiù bù zhì yú hú tú； tǐ xù qún chén， shì jiù huì jìn lì yú yǐ bào dá； ài hù lǎo bǎi xìng， lǎo bǎi xìng jiù huì shòu dào miǎn lì； quàn miǎn gè zhǒng gōng jiàng， cái huò jiù néng chōng zú； yōu dài yuǎn fāng lái de kè rén， sì fāng jiù huì guī shùn，； ān fǔ zhū hóu， tiān xià jiù huì jìng fú。 yào zuò hǎo zhè jiǔ xiàng gōng zuò， jiù bì xū yòng zhì chéng、 zhì rén、 zhì shàn de 'ài xīn qù chōng fēn tǐ xiàn zhōng yōng de měi hǎo rén gé。 zuò hǎo zhè jiǔ xiàng gōng zuò， shì shí shàng yě jiù chǔlǐ tiáojié hǎo liǎo jiǔ zhǒng rén jì guān xì。 tiáojié zhè jiǔ zhǒng rén jì guān xì shì shǐ tiān xià guó jiā dá dào tài píng hé hé lǐ xiǎng de zhòng yào bǎo zhèng。“ jiǔ jīng” de tí chū， shì duì《 shàng shū． yáo diǎn》 de“ kè míng jùn dé， yǐ qīn jiǔ zú， jiǔ zú jì mù， píng zhāng bǎi xìng， bǎi xìng zhāo míng， xié hé wàn bāng” de tài píng hé hé lǐ xiǎng yǔ“ dà xué zhī dào， zài míng míng dé、 zài qīn mín、 zài zhǐ yú zhì shàn” de tài píng hé hé lǐ xiǎng de jì chéng hé fā zhǎn。
4． zhù yào yuán zé
zhōng yōng zhī dào de zhù yào yuán zé yòu sān tiáo： yī shì shèn dú zì xiū， èr shì zhōng shù kuān róng， sān shì zhì chéng jìn xìng。 bìng fēn bié lùn shù yú xià。
（ 1） shèn dú zì xiū
zhè yī yuán zé yào qiú rén men zài zì wǒ xiū yǎng de guò chéng zhōng， jiān chí zì wǒ jiào yù、 zì wǒ jiān dū、 zì wǒ yuē shù。《 zhōng yōng》 dì yī zhāng jiù tí chū liǎo zhè yī yuán zé。 qí wén yún：“ dào yě zhě， bù kě xū yú lí yě， kě lí fēi dào yě。 shì gù jūn zǐ jiè shèn hū qí suǒ bù dǔ， kǒng jù hū qí suǒ bù wén。 mò jiàn hū yǐn， mò xiǎn hū wēi。 gù jūn zǐ shèn qí dú yě。” rén men bì xū yán gé dì zì jué dì jìn xíng zì wǒ xiū yǎng， yóu qí zài yī gè rén dú chù de shí hòu， gèng yīnggāi jǐn shèn dì jìn xíng zì wǒ fǎnxǐng、 zì wǒ yuē shù、 zì wǒ jiào yù、 zì wǒ jiān dū。 zài bié rén tīng bù dào zì jǐ jiǎng huà de dì fāng yě shí fēn jǐn shèn， bù shuō wéi bèi dào dé de huà； zài bié rén kàn bù jiàn zì jǐ wù wéi de dì fāng， yě shí kè shǔ shǒu zhōng yōng zhī dào， zuò dào zhì chéng、 zhì rén、 zhì shàn、 zhì shèng， jiù bì xū jiān chí shèn dú zì xiū de yuán zé。 jiān chí zhè yī yuán zé， qí lè wú qióng， qí yòng wú qióng， qí gōng wú qióng。 gù《 zhōng yōng》 dì sān shí sān zhāng yún：“ jūn zǐ zhī dào， dàn 'ér bù yàn， jiǎn 'ér wén， wēn 'ér lǐ。 zhī yuǎn zhī jìn， zhī fēng zhī zì， zhī wēi zhī xiǎn， kě yǔ rù dé yǐ。《 shī》 yún：‘ qián suī fú yǐ， yì kǒng zhī zhāo。’ gù jūn zǐ nèixǐng bù jiù， wú 'è yú zhì。 jūn zǐ zhī nián bù kě jí zhě， qí wéi rén zhī suǒ bù jiàn hū！《 shī》 yún：‘ xiāng zài 'ěr shì， shàng bù kuì yú wū lòu。’ gù jūn zǐ bù dòng 'ér jìng， bù yán 'ér xìn。《 shī》 yuē：‘ zòu jiǎ wú yán， shí mǐyòu zhēng。’ gù jūn zǐ bù shǎng 'ér mín quàn， bù nù 'ér wēi yú yuè。《 shī》 yuē：‘ bù xiǎn wéi dé， bǎi bì qí xíng zhī。’ shì gù jūn zǐ dǔ gōng 'ér tiān xià píng。《 shī》 yún：‘ yú huái míng dé， bù dà shēng yǐ sè。’ zǐ yuē：‘ shēng sè zhī yú yǐ huà mín， mò yě。’《 shī》 yuē：‘ dé ?? rú máo。’ máo yóu yòu lún，‘ shàng tiān zhī zài， wú shēng wú zì。’ zhì yǐ！”
（ 2） zhōng shù kuān róng
zhè yī yuán zé yào qiú rén men jiāng xīn bǐ xīn、 hù xiāng liàng jiě、 hù xiāng guān xīn、 hù bù sǔn hài、 zhōng shù kuān róng、 tǐ rén 'ér xíng、 bìng xíng 'ér bù xiāng bèi。 zhè yī yuán zé fēn bié jiàn yī《 zhōng yōng》 shí sān zhāng、 sān shí zhāng。
“ zǐ yuē：‘ dào bù yuǎn rén。 rén zhī wéi dào 'ér yuǎn rén， bù kě yǐ wéi dào。’《 shī》 yún： fá kē kē fá kē， qí zé bù yuǎn。 zhí kē yǐ fá kē， nì 'ér shì zhī， yóu yǐ wéi yuǎn。 gù jūn zǐ yǐ rén zhì rén， gǎi 'ér zhǐ。 zhōng shù wéi dào bù yuǎn。 shī zhū jǐ 'ér bù yuàn， yì wù shī yú rén。”
zhè yī sī xiǎng yuán yú kǒng zǐ， Zēngzǐ jiāng qí gài kuò yǐ chuán yú shì。《 lùn yǔ． lǐ rén》 jìzǎi kǒng zǐ gào jiè Zēngzǐ de huà：“ wú dào yī yǐ guàn zhī。” bié de xué shēng wèn zéngshēn， zhè shì shénme yì sī。 zéngshēn shuō：“ fū zǐ zhī dào， zhōng shù 'ér yǐ yǐ。” zhōng shù shì wéi rén zhī fāng。 shuō kǒng zǐ de sī xiǎng hé xīn shì zhōng shù zhī dào， yě jiù shì shuō kǒng zǐ de sī xiǎng hé xīn shì wéi rén、 xíng rén。 kǒng zǐ shuō shù biàn shì“ jǐ suǒ bù yù， wù shī yú rén”。“ fū rén zhě， jǐ yù lì 'ér lì rén， jǐ yù dá 'ér dá rén。 néng jìn qǔ pì， kě wèi rén zhī fāng yě yǐ。” suǒ wèi“ néng jìn qǔ pì” jiù shì jiāng xīn bǐ xīn， jiù shì zhōng shù zhī dào de jù tǐ shí shī。
zhōng shù zhī dào zài《 dà xué》 lǐ bèi chēng zuò“ jǔ zhī dào”。《 dà xué》 shuō：“ suǒ 'è yú shàng， wú（ wù） yǐ shǐ xià。 suǒ 'è yú xià， wú yǐ xiān hòu。 suǒ 'è yú hòu， wú yǐ cóng qián。 suǒ 'è yú yòu， wú yǐ jiāo yú zuǒ。 suǒ 'è yú zuǒ， wú yǐ jiāo yú yòu。 cǐ zhè wèi jǔ zhī dào。“ zhè jiù shì” jǐ suǒ bù yù， wù shī yú rén” de zhōng shù zhī dào。 bù lùn shì zhōng shù zhī dào hái shì qiè jǔ zhī dào， qí shí zhì dōushì rén cí bó 'ài， dōushì yào qiú rén men zuò dào“ wǒ bù yù rén zhī jiā zhū wǒ yě， wú yì yù wú jiā zhū rén”（《 lùn yǔ． gōng yě cháng》）。
《 zhōng yōng》 jì chéng bìng fā yáng liǎo kǒng zǐ de zhōng shù zhī dào hé《 dà xué》 de qiè jǔ zhī dào。 jìn yī bù tí chū liǎo“ yǐ rén zhì rén”， yào qiú rén men yòng 'ài zì jǐ de xīn qù 'ài tā rén， yòng zé bèi tā rén de xīn lái zé bèi zì jǐ， yòng zì jǐ de zhēn chéng zhōng shù qù gǎn zhào rén、 gǎn huà rén、 sù zào rén。 zhǐ yào jiān chí zhōng shù zhī dào， rén men jiù huì xiāng 'ān wú shì、 hé píng gòng chù， rén men jiù huì dá dào sù qí wèi 'ér xíng、 wú rù 'ér bù zì dé yān、 shàng bù yuàn tiān、 xià bù yóu rén de sī xiǎng jìng jiè。 suǒ yǐ《 zhōng yōng》 shuō：“ jūn zǐ sù qí wèi 'ér xíng， bù yuàn hū qí wài。 sù fù guì， xíng hū fù guì。 sù pín jiàn， xíng hū pín jiàn。 sù yí qiāo， xíng hū yí qiāo。 sù huànnàn， xíng hū huànnàn。 jūn zǐ wú rù 'ér bù zì dé yān。 zài shàng wèi bù líng xià， zài xià wèi bù yuán shàng， zhèng jǐ 'ér bù qiú yú rén， zé wú yuàn。 shàng bù yuàn tiān， xià bù yóu rén。 gù jūn zǐ jū yì yǐ sì mìng， xiǎo rén xíng xiǎn yǐ jiào xìng。 zǐ yuē：‘ shè yòu sì hū jūn zǐ， shī zhū zhèng hú， fǎn qiú zhū qí shēn。’”
（ 3） zhì chéng jìn xìng
zhì chéng jìn xìng de yuán zé shì shī xíng zhōng yōng zhī dào de zhòng yào yuán zé。“ wéi tiān xià zhì chéng， wéi néng jìn qí xìng。 néng jìn qí xìng， zé néng jìn rén zhī xìng； néng jìn rén zhī xìng， zé néng jìn wù zhī xìng； néng jìn wù zhī xìng， zé kě yǐ zàn tiān dì zhī huà yù； kě yǐ zàn tiān dì zhī huà yù， zé kě yǐ yǔ tiān dì cān yǐ。” zhǐ yòu jiān chí zhì chéng yuán zé， cái néng chōng fēn fā huī zì jǐ shàn liáng de tiān xìng。 néng gòu chōng fēn fā huī zì jǐ shàn liáng de tiān xìng， jiù néng gǎn huà tā rén、 fā huī tā rén de shàn liáng tiān xìng； néng gòu fā huī yī qiē rén de shàn liáng tiān xìng， jiù néng chōng fēn fā huī wàn wù liáng tiān xìng； néng gòu chōng fēn fā huī wàn wù de shàn liáng tiān xìng， jiù kě yǐ cānyù tiān dì huà yù wàn wù。 biàn dá dào liǎo zhì rén zhì shàn de jìng jiè； dá dào liǎo zhì rén zhì shàn de jìng jiè， jiù kě yǐ tóng tiān dì bìng liè wéi sān liǎo。 zhè jiù jiān chí zhì chéng jìn xìng yuán zé suǒ dá dào de lǐ xiǎng jìng jiè， dá dào liǎo zhè yī lǐ xiǎng jìng jiè yě jiù zhǎo dào liǎo zì jǐ zài yǔ zhòu jiān de zhēn zhèng wèi zhì。
yì zé“ zhōng dào”， gǔ xī là zhé xué fàn chóu， bì dá gē lā sī xué pài bǎ xiàn cún shì wù kàn zuò shì duì fāng zhī jiān de“ qiàrúqífèn de jūn héng”， bólātú kāi shǐ bǎ zhè zhǒng jūn héng gài niàn yí zhí dào lún lǐ xué zhōng， yà lǐ shì duō dé zé bǎ zhōng yōng hé jié zhì xiāng lián xì， bìng zhì dìng liǎo xì tǒng de lǐ lùn。 rèn wéi wàn wù jiē yòu qí zhōng yōng zhī dào， rú“ 10” zhè gè shù“ 5” jū qí zhōng； rén de xīn lǐ zhuàng tài、 qíng gǎn zhōng yù wàng guò dù shì huāng yín， bù jí zé shì jìn yù． jié zhì zé shì shì dù。 zhōng yōng yòu liǎng zhǒng， zì rán jiè de zhōng yōng shì jué duì de， rén shì de zhōng yōng zé shì xiāng duì de； zài lún lǐ zhōng guān shàng， rén de yī qiē xíng wéi dōuyòu guò dù、 bù jí hé shì dù sān zhǒng zhuàng tài． guò dù hé bù jí dōushì 'è xíng de tè zhēng， zhǐ yòu zhōng yōng cái shì měi dé de tè zhēng hé dào dé de biāo zhǔn， měi dé shì yī zhǒng shì zhōng， shì yǐ jū jiān zhě wéi mùdì。 tā hái bǎ zhè zhǒng zhōng yōng yuán zé yùn yòng yú zhèng zhì guó jiā xué shuō。 rèn wéi yóu zhōng děng jiē jí zhì lǐ de guó jiā zuì hǎo， yīn wéi yōng yòu shì dù de cái chǎn shì zuì hǎo de， zuì róng yì zūn xún hé lǐ de yuán zé。 zuì bù huì táo bì zhì guó de gōng zuò huò yōng yòu guòfèn de yě xīn． shì guó jiā zuì 'ān wěn de gōng mín jiē jí， zhōng děng jiē jí de gōng mín zǔ chéng de chéng bāng． shì jié gòu gè zuì hǎo de hé zǔ zhì dé zuì hǎo de， yīn cǐ yòu xī wàng zhì lǐ dé hěn hǎo。
guān yú zhōng yōng zhī dào
《 zhōng yōng》 shì rú jiā chǎn shù“ zhōng yōng zhī dào”， bìng tí chū rén xìng xiū yǎng de jiào yù lǐ lùn zhù zuò。《 zhōng yōng》 zhèng xuán zhù：“ zhōng yōng zhě , yǐ qí jì zhōng hé zhī wéi yòng yě； yōng , yòng yě。 kǒng zǐ zhī sūn zǐ sī zuò zhī， yǐ zhāo míng shèng zǔ zhī dé yě。”
《 zhōng yōng》 qiáng diào zhōng yōng zhī dào shì rén men piàn kè yě bù néng lí kāi de， dàn yào shí xíng“ zhōng yōng zhī dào”， hái bì xū zūn zhòng tiān fù de běn xìng， tōng guò hòu tiān de xué xí，《 zhōng yōng》 suǒ shuō de“ tiān mìng zhī wèi xìng， shuài xìng zhī wèi dào， xiū dào zhī wèi jiào”。
“ tiān mìng zhī wèi xìng”， shì shuō rén xìng shì yóu tiān fù yú de。“ shuài xìng zhī wèi dào” , shì shuō xún zhe zhè zhǒng tiān xìng 'ér xíng jiù hé yú dào , rèn wéi rén xìng shì shàn de。 jiào yù de zuò yòng jiù zài yú zhì rú jiā zhī dào， suǒ yǐ shuō“ xiū dào zhī wèi jiào”。 shí xíng“ zhōng yōng zhī dào” jì shì shuài xìng wèn tí， yě shì xiū dào de wèn tí， zhè shì fā zhǎn liǎo kǒng zǐ“ nèixǐng” hé Zēngzǐ“ zìxǐng” de jiào yù sī xiǎng。
zhōng yōng zhī dào jiù shì zhōng shù zhī dào
《 zhōng yōng》 yào rén men guàn chè kǒng mén xiāng chuán de“ zhōng shù zhī dào”， shuō：“ zhōng shù wéi dào bù yuǎn， shī zhū jǐ 'ér bù yuàn， yì wù shī yú rén。” zhèng shì kǒng qiū“ jǐ suǒ bù yù， wù shī yú rén” sī xiǎng de fā huī， yào qiú zài chǔlǐ rén yǔ rén de guān xì shàng hé yú“ zhōng yōng zhī dào”。
《 zhōng yōng》 yòu tí chū liǎo yòu dé zhī rén bì xū hǎo“ sān dá dé”， shí xíng“ wǔ dá dào”， cái néng dá dào“ zhōng yōng” de jìng jiè。 suǒ wèi“ wǔ dá dào” jí“ jūn chén yě , fù zǐ yě , fū fù yě , kūn dì yě , péng yǒu zhī jiāo yě”。 chǔlǐ zhè wǔ fāng miàn guān xì de zhǔn zé shì :“ jūn huì chén zhōng”、“ fù cí zǐ xiào”、“ fū yì fù shùn”、“ xiōng yǒu dì gōng”、“ péng yǒu yòu xìn”。“ wǔ dá dào” de shí xíng , yào kào“ sān dá dé” : zhì、 rén、 yǒng。 ér yào zuò hǎo“ sān dá dé” , dá dào zhōng yōng de jìng jiè， jiù yào kào“ chéng”。 jiào yù de mùdì jiù shì yào rén men nǔ lì jìn xíng zhù guān xīn xìng de yǎng chéng， yǐ dá dào“ zhì chéng” de jìng jiè。
《 zhōng yōng》 hái chǎn shù liǎo xué xí chéng xù， bìng qiáng diào“ zé shàn 'ér gù zhí zhī” de qín fèn bù xiè jīng shén。 tā shuō：“ bó xué zhī， shěn wèn zhī， shèn sī zhī， míng biàn zhī， dǔ xíng zhī。” zhè shì wéi xué bì yòu de guò chéng。 tā yòu shuō：“ yòu fú xué， xué zhī fú néng fú cuò yě； yòu fú wèn， wèn zhī fú zhī fú cuò yě； yòu fú sī， sī zhī fú dé fú cuò yě； yòu fú biàn， biàn zhī fú míng fú cuò yě； yòu fú xíng , xíng zhī fú dǔ fú cuò yě。 rén yī néng zhī , jǐ bǎi zhī； rén shí néng zhī， jǐ qiān zhī。 guǒ néng cǐ dào yǐ， suī yú bì míng， suī róu bì qiáng。” zài jiào yù shàng tā suǒ tí chū de wéi xué chéng xù yǔ wán qiáng de xué xí jīng shén， zhì jīn réng yòu jiè jiàn yì yì。
《 zhōng yōng》 shì guó xué zhōng zhòng yào de yī gè zǔ chéng bù fēn， tā shì rú jiā chǎn shù“ zhōng yōng zhī dào”， bìng tí chū rén xìng xiū yǎng de jiào yù lǐ lùn zhù zuò。《 zhōng yōng》 zhèng xuán zhù：“ zhōng yōng zhě , yǐ qí jì zhōng hé zhī wéi yòng yě； yōng , yòng yě。 kǒng zǐ zhī sūn zǐ sī zuò zhī， yǐ zhāo míng shèng zǔ zhī dé yě。”
zhōng yōng zhī dào de zhù tí sī xiǎng shì jiào yù rén men zì jué dì jìn xíng zì wǒ xiū yǎng、 zì wǒ jiān dū、 zì wǒ jiào yù、 zì wǒ wán shàn， bǎ zì jǐ péi yǎng chéng wéi jù yòu lǐ xiǎng rén gé， dá dào zhì shàn、 zhì rén、 zhì chéng、 zhì dào、 zhì dé、 zhì shèng、 hé wài nèi zhī dào de lǐ xiǎng rén wù， gòng chuàng“ zhì zhōng hé tiān dì wèi yān wàn wù yù yān” de“ tài píng hé hé” jìng jiè。
zhōng yōng shì wǒ men mín zú de gǔ diǎn zhé xué， céng guǎng fàn 'ér shēn kè dì yǐng xiǎng liǎo zhōng guó lì shǐ de fā zhǎn。 yě wéi shì jiè wén huà bǎo kù gòng xiàn liǎo huī huáng de piān zhāng， zài jīng jì quán qiú huà de jīn tiān réng rán guāng máng sì shè， wéi shì rén suǒ zhǔ mù。
zhōng yōng， yǐ“ guò yóu bù jí” wéi hé xīn， zuò rén chù shì zhuī qiú shì liàng、 shǒu dù、 dé dāng， bù piān bù yǐ wéi yí， yuè wèi hé quē wèi dōubù hé shì。
zhōng yōng， jì shēn 'ào yòu tōng sú， shì zhì guó zhī dào yòu shì xiū shēn zhī fǎ。 chī fàn kàn wèi kǒu， zuò fàn jiǎng huǒ hòu， zhǒng zhuāng jià yào bǎ wò wēn dù hé shī dù。 zhì lǐ guó jiā， jì yào zhuī qiú fā zhǎn sù dù， yòu yào jiān gù shè huì 'ān níng。 yào zuò dào qià dào hǎo chù jiù gāi jiǎng zhōng yōng。 bǎ wò zhōng yōng jī zhì， bǐ rú shí xíng hóng guān tiáokòng shǐ xiān fù bāng hòu fù， dá dào gòng tóng fù， shè huì cái néng hé xié。 hóng guān tiáokòng jiù shì yī zhǒng zhōng yōng jī zhì。 jīng jì quán qiú huà yào jiàn kāng fā zhǎn， bì xū bù duàn gǎi shàn guó jì jīng jì de zhì xù， dān biān zhù yì bù xíng， kǒng bù zhù yì yòu bù xíng， bì xū shí xíng guó jì mín zhù huà。 guó jì mín zhù jiù shì guó jì de jīng jì shēng huó de zhōng yōng jī zhì。
zhōng yōng， jì bù shì jiǎn dān dì zhé zhōng， yě bù shì yōng sú de zhōng jiān lù xiàn。 zhōng yōng zhuī qiú de mù biāo shì zài bù tóng shí kōng huán jìng zhōng， jìn shàn jìn měi yǔ wú kě nài hé zhī jiān de zuì jiā fāng 'àn。 tā jì shì shì jiè guān， yòu shì fāng fǎ lùn， xiàn dài kē xué xì tǒng lùn， jīng jì xué zhōng de hóng guān tiáokòng， zhèng zhì xué zhōng de tǒng yī zhàn xiàn děngdōu yòu zhōng yōng de bù fēn jī lǐ zài qí zhōng， zhōng yōng shì gǔ dài de ruǎn kē xué。
“ zhōng lì 'ér bù yǐ”（《 zhōng yōng》）， dú lì zì zhù， bù piān bù yǐ， cái shì zhēn zhèng de qiáng zhě。
“ guò yóu bù jí”（《 lùn yǔ》）， guò hé bù jí xiào guǒ dōushì yī yàng de。 lǐ ruì huán zhù zhāng zhèng xié gōng zuò yào dào wèi。 bù quē wèi yě bù yuè wèi， yǔ cǐ wán quán xiāng hé。
“ zhí qí liǎng duān， yòng qí zhōng yú mín”（《 zhōng yōng》）。 zhè shì shùn zhí zhèng de jīng yàn， shēn rù bǎi xìng。 zhǎng wò guò yǔ bù jí liǎng duān， cái néng jí zhōng zhèng què de yì jiàn， zhì dìng hé lǐ de zhèng cè。
“ hé 'ér bù tóng”（《 lùn yǔ》）。 hé xié xiāng chù yòu bù máng cóng。
“ jūn zǐ 'ér shí zhōng”（《 zhōng yōng》）， jūn zǐ suí shí zhí shǒu zhōng yōng。
“ gōng hū yì duān”（《 lùn yǔ》）， pī pàn yì duān xié shuō。
“ bù zài qí wèi， bù móu qí zhèng”（《 lùn yǔ》）。 gè sī qí zhí， zuò hǎo běn zhí gōng zuò， zài wèi móu zhèng。
“ zhí zhōng wú quán， yóu zhí yī yě”（《 mèng zǐ》）。 quán： chèng chuí， yǐn shēn wéi quán héng。 zhè shì mèng zǐ duì zhōng yōng de fā zhǎn。
cǐ wài， wén zhì bīn bīn、 yán bì yòu zhōng； fù cí zǐ xiào、 jūn rén zhōng chén děng， dū tǐ xiàn liǎo zhōng yōng de zhé lǐ。
b)、 zhōng yōng de lì shǐ jià zhí :
zhōng yōng shì hé hé wén huà de zhé xué shēng huá。“ hé shí shēng wù tóng zé bù jì”（《 guó yǔ》）。 hé hé wén huà de tè diǎn jiù shì duō yàng de bāo róng， máo dùn de duì lì tǒng yī hé tiān dì jiān wàn wù de shēng shēng bù xī。 zhōng yōng suǒ tǐ xiàn de zhèng shì zhè xiē guò chéng zhōng de zhōng zhèng、 píng héng、 yòu xù、 shì dù、 hé lǜ de hé xié。
zhōng yōng shì zhé xué bù shì zōng jiào。 zhōng yōng běn yú《 yì jīng》， qiáng diào wú dì de fā zhǎn yǔ huà yù。 kě jiàn zhōng yōng shì yǐ rén wéi běn de zhé xué， ér bù shì yǐ shén wéi běn de zōng jiào。
zhōng yōng、 zhōng dào shì rén lèi rèn shí shì jiè lì shǐ de yī gè fā zhǎn jiē duàn， yǔ yī dìng de shēng chǎn lì fā zhǎn shuǐ píng xiāng shì yìng， shì yóu qīng tóng qì xiàng tiě qì fā zhǎn shí dài de zhé xué。 zài gǔ xī là bèi shì wéi zuì gāo měi dé， zài fó jiào zhōng bèi shì wéi zuì gāo zhēn lǐ。 ér zhōng yōng de tí chū yào zǎo yú 'èr zhě yī bǎi duō nián。
zhōng yōng zài rèn shí lǐ lùn shàng， shí xiàn liǎo“ liǎng guò dù”： yóu wèn shén xiàng wèn rén guò dù， yóu zhí guān jīng yàn xiàng luó ji chōu xiàng guò dù。 zhōng yōng zài shè huì lǐng yù， shì yìng liǎo“ sān zhuǎn biàn”： jiā zú zhì xiàng jiā tíng zhì、 fēn fēng zhì xiàng jí quán zhì、 chuán qīn xiàng chuán xián de zhuǎn biàn； tuī dòng liǎo“ yī jié hé”： fēn sàn de yī jiā yī hù xiǎo shēng chǎn yǔ gāo dù jí quán fēng jiàn zhuān zhì de jié hé； cù jìn liǎo“ liǎng fēn lí”： sī xiǎng jiā yǔ zhèng zhì jiā、 yì zhèng yǔ xíng zhèng de xiāng duì fēn lí。 cóng 'ér míng lǎng huà liǎo fēng jiàn zhōng yāng jí quán zhì xià jūn quán yǔ xiāng quán de máo dùn tǒng yī。 tū xiǎn liǎo zǎixiàng zài tiáojiě huáng dì yǔ wàn mín guān xì zhōng de zhōng yōng zuò yòng。 zǎixiàng zuò yòng de zhèng què fā huī shì fēng jiàn wáng cháo wěn dìng xīng wàng de zhòng yào yuán yīn zhī yī。 qiān gǔ míng xiāng wèi zhēng zé shì zǎi xiāng zhōng zuì jié chū de dài biǎo。 tā yǔ táng tài zōng gòng tóng zào jiù liǎo táng chū shèng shì héng héng zhēn guān zhī zhì。
zhōng yōng， péi yǎng liǎo yuán yuán bù duàn de rén cái。 zhè jiù shì zhōng yōng zhī suǒ yǐ chéng wèiwǒ guó chuán tǒng fǎ lǜ yǐ jù de zuì gāo biāo zhǔn， yǐ jí shèng xíng liǎng qiān duō nián de gēn běn yuán yīn。
“ zhōng yōng” jí zhōng hé， bù shì píng yōng lù lù wú wéi， ér zhuī qiú de shì bù kuī bù yíng， kě jìn kě tuì， bù jí bù huǎn、 bù guò bù jí、 bù jiāo bù něi， dé rén shēng dà zhì huì yǔ wéi rén chù shì zhōng jiào wéi wán měi de píng héng diǎn。
zhōng yōng shì xiū shēn zhī fǎ yòu shì zhì guó zhī dào， lì lái wéi xiān jìn zhèng zhì jiā suǒ zhòng shì。 liáng qǐ chāo、 sūn zhōng shān shì wéi guó bǎo。 máo zé dōng gǎi zào zhōng guó yě cóng gǎi zào zhōng yōng rù shǒu， céng yòng“ jiáo wǎng guò zhèng” zhǐ dǎo nóng mín yùn dòng， yòu yǐ“ guò yóu bù jí” lǐng dǎo yán 'ān zhěng fēng。《 máo xuǎn》 kāi piān dì yī jù jiù shì fēn qīng dí wǒ yǒu。 yǒu， jí shì wǒ yǔ dí zhī zhōng， tuán jié yǒu jiù shì zhàn shèng dí rén de fǎ bǎo zhī yī。
zhōng yōng de jìn bù xìng yǔ jú xiàn xìng dōushì dāng shí shí dài shēng chǎn lì fā zhǎn shuǐ píng suǒ jué dìng de。 ér qiě shí dài de hé lǐ xìng duō yú lì shǐ de jú xiàn xìng。“ jǐ suǒ bù yù， wù shī yú rén”、“ jǐ yù lì 'ér lì rén， jǐ yù dá 'ér dá rén”， céng bù fá chéng gōng de yǔ gòng chǎn zhù yì xìn yǎng duì jiē， ér jīn yòu yǐ wán qiáng de shí kōng chuān tòu lì zuò yòng yú dāng jīn shí dài 'ér chéng wéi pǔ shì lún lǐ jīn lǜ。 yī guó liǎng zhì、 xiǎo kāng shè huì、 yǔ shí jù jìn、 hé xié shì jiè； hé píng yǔ fā zhǎn、 jìng zhēng yǔ hé zuò、 hù lì gòng yíng， děng děng。 qí zhōng dū yù yú liǎo zhōng yōng de zhé lǐ yǔ fāng lüè。
kǒng zǐ wén zhāng zhōng yòu zuò zhī qì qí qì yuē wéi： xū zé qīng， zhōng zé zhèng， mǎn zé fù jí zhōng yōng zhī yì