《 zuǒzhuàn》 hòu rén jiāng tā pèi hé《 chūn qiū》 zuò wéi jiě jīng zhī shū， chēng《 chūn qiū zuǒshìzhuàn》， jiǎn chēng《 zuǒzhuàn》。
tā yǔ《 chūn qiū gōngyángzhuàn》、《 chūn qiū gǔliángzhuàn》 hé chēng “ chūnqiūsānzhuàn ”。《 zuǒzhuàn》 shí zhì shàng shì yī bù dú lì zhuàn xiě de shǐ shū。《 zuǒzhuàn》 de zuò zhě， sī mǎ qiān hé bān gù dōushuō shì zuǒ qiū míng， xiàn zài yī bān rén rèn wéi shì zhàn guó chū nián zhī rén suǒ zuò。
《 zuǒzhuàn》 yuán míng《 zuǒ shì chūnqiūzhuàn》， yòu chēng《 chūn qiū zuǒshìzhuàn》 , huò zhě chēng《 zuǒ shì chūn qiū》， shì yī bù shǐ xué míng zhù hé wén xué míng zhù， shì wǒ guó xiàn cún dì yī bù xù shì xiáng xì de biān nián tǐ shǐ shū（ zuì zǎo de biān nián tǐ shǐ shū wéi《 chūn qiū》， zuì dà de biān nián tǐ shǐ shū wéi《 zī zhì tōng jiàn》， suǒ yǐ《 zuǒzhuàn》 zhǐ néng shuō shì zuì zǎo de xiáng xì de biān nián tǐ shǐ shū）。 jiù shí xiāng chuán shì chūn qiū mò nián zuǒ qiū míng wéi jiě shì kǒng zǐ de《 chūn qiū》 ér zuò。 tā qǐ zì lǔ yǐn gōng yuán nián（ qián 722 nián）， qì yú lǔ dào gōng sì nián（ qián 464 nián）， yǐ《 chūn qiū》 wéi běn， tōng guò jì shù chūn qiū shí qī de jù tǐ shǐ shí lái shuō míng《 chūn qiū》 de gāng mù， shì rú jiā zhòng yào jīng diǎn zhī yī。 xī hàn shí chēng zhī wéi《 zuǒ shì chūn qiū》， dōng hàn yǐ hòu gǎi chēng《 chūn qiū zuǒshìzhuàn》， jiǎn chēng《 zuǒzhuàn》。 tā yǔ《 gōngyángzhuàn》、《 gǔliángzhuàn》 hé chēng“ chūnqiūsānzhuàn”。
《 zuǒzhuàn》 zuò zhě
wú míng shì de zuò pǐn。 qí jì shì nián dài dà tǐ yǔ《 chūn qiū》 xiāng dāng， zhǐ shì hòu miàn duō shí qī nián。 yǔ《 chūn qiū》 de dà gāng xíng shì bù tóng，《 zuǒzhuàn》
xiāng dāng xì tǒng 'ér jù tǐ dì jì shù liǎo zhè yī shí qī gè guó de zhèng zhì、 jūn shì、 wài jiāo děng fāng miàn de zhòng dà shì jiàn。
《 zuǒzhuàn》 de zuò zhě， zhì jīn dōushì wèi jiě zhī mí。 xī hàn shǐ xué jiā sī mǎ qiān、 bān gù děng réndōu rèn wéi《 zuǒzhuàn》 shì zuǒ qiū míng suǒ xiě。 sī mǎ qiān《 shǐ jì shí 'èr zhū hóu nián biǎo》 shuō：“ lǔ jūn zǐ zuǒ qiū míng jù dì zǐ rén rén yì duān， gè 'ān qí yì， shī qí zhēn， gù yīn kǒng zǐ shǐ jì jù lùn qí yǔ， chéng zuǒ shì chūn qiū。” táng cháo de zhào kuāng shǒu xiān huái yí《 zuǒzhuàn》 bù shì zuǒ qiū míng suǒ zuò。 cǐ hòu， yòu xǔ duō xué zhě yě chí huái yí tài dù。 yè mèng dé rèn wéi zuò zhě wéi zhàn guó shí rén； zhèng qiáo《 liù jīng 'ào lùn》 rèn wéi shì zhàn guó shí de chǔ rén； zhū xī rèn wéi shì chǔ zuǒ shǐ yǐ xiàngzhī hòu； xiàng 'ān shì rèn wéi shì wèi rén suǒ zuò； chéng duān xué rèn wéi shì wěi shū。 qīng cháo de jì yún zài《 sì kù quán shū zǒng mù》 zhōng què réng rán rèn wéi shì zuǒ qiū míng suǒ zhù。 qīng mò kāng yòu wéi duàn yán tā shì xī hàn mò liú xīn wěi zào。 dàn zài liú xīn yǐ qián《 zuǒzhuàn》 yǐ bèi xǔ duō rén chāo cuō huò zhēng yǐn guò， gù kāng shì zhī shuō yě nán chéng lì。 jīn rén tóng shū yè zé rèn wéi shì wú qǐ suǒ zuò， zhào guāng xián rèn wéi shì zhàn guó shí lǔ guó rén zuǒ shì suǒ zuò。 dāng dài xué zhě duō rèn wéi shì zhàn guó chū nián rén suǒ zuò。 jù yáng bó jùn kǎo zhèng， dà yuē zuò yú gōng yuán qián 403 ～ qián 386 nián zhī jiān。
《 zuǒzhuàn》 de sī xiǎng
《 zuǒzhuàn》 yòu xiān míng de zhèng zhì yǔ dào dé qīng xiàng。 qí guān niàn jiào jiē jìn yú rú jiā， qiáng diào děng jí zhì xù yǔ zōng fǎ lún lǐ， zhòng shì cháng yòu zūn bēi zhī bié， tóng shí yě biǎo xiàn chū“ mín běn” sī xiǎng。 kě yǐ kàn chū zhè shì chūn qiū zhàn guó shí dài yī zhǒng zhòng yào de sī xiǎng jìn bù。 zuò zhě yào qiú dān fù yòu lǐng dǎo guó jiā zé rèn de tǒng zhì zhě， bù kě chěng yī jǐ zhī sī yù， ér yào cóng zhěng gè tǒng zhì jí tuán hé tā men suǒ yōng yòu de guó jiā de cháng yuǎn lì yì kǎo lǜ wèn tí， zhè xiē dì fāng dū fǎn yìng chū rú jiā de zhèng zhì lǐ xiǎng zuǒzhuàn》 suī bù shì wén xué zhù zuò， dàn cóng guǎng yì shàng kàn， réng kě shuō shì zhōng guó dì yī bù dà guī mó de xù shì xìng zuò pǐn。 bǐ jiào yǐ qián rèn hé yī zhǒng zhù zuò， tā de xù shì néng lì biǎo xiàn chū jīng rén de fā zhǎn。 xǔ duō tóu xù fēn zá、 biàn huà duō duān de lì shǐ dà shì jiàn， dōunéng chǔlǐ dé yòu tiáo bù wěn， fán 'ér bù luàn。 qí zhōng guān yú zhàn zhēng de miáo xiě， yóu qí xiěde chū sè。 zuò zhě shàn yú jiāng měi yī zhàn yì dū fàng zài dà guó zhēng bà de bèi jǐng xià zhǎn kāi， duì yú zhàn zhēng de yuǎn yīn jìn yīn， gè guó guān xì de zǔ hé biàn huà， zhàn qián cèhuà， jiāo fēng guò chéng， zhàn zhēng yǐng xiǎng， yǐ jiǎn liàn 'ér bù fá wén cǎi de wén bǐ， qiě xíng wén jīng liàn、 yán mì 'ér yòu lì。 zhè zhǒng xù shì néng lì， wú lùn duì hòu lái de lì shǐ zhù zuò hái shì wén xué zhù zuò， dōushì jù yòu jí zhòng yào yì yì de。 qiě zhù zhòng gù shì de shēng dòng yòu qù， cháng cháng yǐ jiào wéi xì zhì shēng dòng de qíng jié， biǎo xiàn rén wù de xíng xiàng。《 zuǒzhuàn》 duì hòu shì de《 zhàn guó cè》《 shǐ jì》 de xiě zuò fēng gé chǎn shēng hěn dà yǐng xiǎng， xíng chéng wén shǐ jié hé de chuán tǒng。
《 zuǒzhuàn》 de nèi róng
《 zuǒzhuàn》 shì jì lù chūn qiū shí qī shè huì zhuàng kuàng de zhòng yào diǎn jí。 qǔ cái fàn wéi bāo kuò liǎo wáng shì dàng 'àn， lǔ shǐ cè shū， zhū hóu guó shǐ děng。 jì shì jī běn yǐ《 chūn qiū》 lǔ shí 'èr gōng wéi cì xù， nèi róng bāo kuò zhū hóu guó zhī jiān de pìn wèn、 huì méng、 zhēng fá、 hūn sàng、 cuàn shì děng， duì hòu shì shǐ xué wén xué dōuyòu zhòng yào yǐng xiǎng。 zhù yào jì lù liǎo zhōu wáng shì de shuāi wēi， zhū hóu zhēng bà de lì shǐ， duì gè lèi lǐ yí guī fàn、 diǎn zhāng zhì dù、 shè huì fēng sú、 mín zú guān xì、 dào dé guān niàn、 tiān wén dì lǐ、 lì fǎ shí lìng、 gǔ dài wén xiàn、 shén huà chuán shuō、 gē yáo yán yǔ jūn yòu jì shù hé píng lùn。 jìn fàn níng píng " chūnqiūsānzhuàn " de tè sè shuō：“《 zuǒ shì》 yàn 'ér fù， qí shī yě wū（ zhǐ duō xù guǐ shén zhī shì）。《 gǔ liáng》 qīng 'ér wǎn， qí shī yě duǎn。《 gōng yáng》 biàn 'ér cái， qí shī yě sú。”
《 zuǒzhuàn》 shì yán jiū xiān qín lì shǐ hé chūn qiū shí qī lì shǐ de zhòng yào wén xiàn， tā dài biǎo liǎo xiān qín shǐ xué de zuì gāo chéng jiù， duì hòu shì de shǐ xué chǎn shēng liǎo hěn dà yǐng xiǎng， tè bié shì duì què lì biān nián tǐ shǐ shū de dì wèi qǐ liǎo hěn dà zuò yòng。 tā bǔ chōng bìng fēng fù liǎo《 chūn qiū》 de nèi róng， bù dàn jì lǔ guó yī guó de shǐ shí， ér qiě hái jiān jì gè guó lì shǐ； bù dàn jì zhèng zhì dà shì， hái guǎng fàn shè jí shè huì gè gè lǐng yù de“ xiǎo shì”； yī gǎi《 chūn qiū》 liú shuǐ zhàng shì de jì shǐ fāng fǎ， dài zhī yǐ yòu xì tǒng、 yòu zǔ zhì de shǐ shū biān zuǎn fāng fǎ； bù dàn jì chūn qiū shí shǐ shí， ér qiě yǐn zhēng liǎo xǔ duō gǔ dài shǐ shí。 zhè jiù dà dà tí gāo liǎo《 zuǒzhuàn》 de shǐ liào jià zhí。
yóu yú《 zuǒzhuàn》 jù yòu qiáng liè de rú jiā sī xiǎng qīng xiàng， qiáng diào děng jí zhì xù yǔ zōng fǎ lún lǐ， zhòng shì cháng yòu zūn bēi zhī bié， tóng shí yě biǎo xiàn chū“ mín běn” sī xiǎng， yīn cǐ yě shì yán jiū xiān qín rú jiā sī xiǎng de zhòng yào lì shǐ zī liào。《 zuǒzhuàn》 běn bù shì rú jiā jīng diǎn， dàn zì cóng tā lì yú xué guān， hòu lái yòu fù zài《 chūn qiū》 zhī hòu， jiù zhú jiàn bèi rú zhě dàngchéng jīng diǎn。《 zuǒzhuàn》 shòu dào xué jiè zhòng shì shì zài wèi jìn shí qī， xiān hòu yòu zhèng xuán、 dù yù wéi qí zuò zhù jiě， yǐ hòu chéng wéi yán jiū《 chūn qiū》 de zhòng yào diǎn jí。《 zuǒzhuàn》 zài shǐ xué zhōng de dì wèi bèi píng lùn wéi jì《 shàng shū》、《 chūn qiū》 zhī hòu， kāi《 shǐ jì》、《 hàn shū》 zhī xiān hé de zhòng yào diǎn jí。
《 zuǒzhuàn》 bù jǐn shì lì shǐ zhù zuò， yě shì yī bù fēi cháng yōu xiù de wén xué zhù zuò。 tā biǎo xiàn zài： cháng yú jì shù zhàn zhēng， gù yòu rén chēng zhī wéi“ xiāng kǎn shū”； yòu shàn yú kè huà rén wù， zhòng shì jì lù cí lìng。
《 zuǒzhuàn》 de tǐ lì
àn zhào lǔ guó shí 'èr gōng de shùn xù， jì lù liǎo dāng shì gè fāng miàn de lì shǐ， gòng 18 wàn zì。
1. yǐn gōng 11 nián（ gōng yuán qián 722 nián héng héng qián 712 nián）
2. huán gōng 18 nián（ gōng yuán qián 711 nián héng héng qián 694 nián）
3. zhuāng gōng 32 nián（ gōng yuán qián 693 nián héng héng qián 662 nián）
4. mǐn gōng 2 nián（ gōng yuán qián 661 nián héng héng qián 660 nián）
5. xī gōng 33 nián（ gōng yuán qián 659 nián héng héng qián 627 nián）
6. wén gōng 18 nián（ gōng yuán qián 626 nián héng héng qián 609 nián）
7. xuān gōng 18 nián（ gōng yuán qián 608 nián héng héng qián 591 nián）
8. chéng gōng 18 nián（ gōng yuán qián 590 nián héng héng qián 573 nián）
9. xiāng gōng 31 nián（ gōng yuán qián 572 nián héng héng qián 542 nián）
10. zhāo gōng 32 nián（ gōng yuán qián 541 nián héng héng qián 510 nián）
11. dìng gōng 15 nián（ gōng yuán qián 509 nián héng héng qián 495 nián）
12. āi gōng 27 nián（ gōng yuán qián 494 nián héng héng qián 468 nián）
13. shū mò fù dào gōng 4 nián jí zhì bó miè wáng
《 zuǒzhuàn》 de wén xué sè cǎi
《 zuǒzhuàn》 suī shì lì shǐ zhù zuò， dàn yǔ《 shàng shū》《 chūn qiū》 de yòu suǒ bù tóng， tā“ qíng yùn bìng měi， wén cǎi zhào yào”， shì xiān qín shí qī zuì jù wén xué sè cǎi de lì shǐ sǎnwén。
dì yī， wén xué xìng de jiǎn cái hé lì shǐ shí jiān de gù shì qíng jié huà。
dì 'èr， kè huà rén wù xìng gé shén xíng bì xiàn， yòu lì tǐ gǎn。
dì sān， shēng dòng de chǎng miàn miáo xiě hé chuán shén de xì jié miáo xiě。
dì sì， shàn cháng xù xiě wài jiāo cí lìng， lǐ fù wén měi。
《 zuǒzhuàn》 de hòu rén zhù shì
《 chūn qiū zuǒzhuàn zhèng yì》， jìn dù yù zhù， táng kǒng yíng dá zhèng yì。
《 chūn qiū zuǒzhuàn gǔ》， qīng hóng liàng jí zhuàn。
《 chūn qiū zuǒshìzhuàn jiù zhù shū zhèng》， qīng liú wén qí děng zhuàn。
《 chūn qiū zuǒzhuàn zhù》， yáng bó jùn zhuàn。
tā yǔ《 chūn qiū gōngyángzhuàn》、《 chūn qiū gǔliángzhuàn》 hé chēng “ chūnqiūsānzhuàn ”。《 zuǒzhuàn》 shí zhì shàng shì yī bù dú lì zhuàn xiě de shǐ shū。《 zuǒzhuàn》 de zuò zhě， sī mǎ qiān hé bān gù dōushuō shì zuǒ qiū míng， xiàn zài yī bān rén rèn wéi shì zhàn guó chū nián zhī rén suǒ zuò。
《 zuǒzhuàn》 yuán míng《 zuǒ shì chūnqiūzhuàn》， yòu chēng《 chūn qiū zuǒshìzhuàn》 , huò zhě chēng《 zuǒ shì chūn qiū》， shì yī bù shǐ xué míng zhù hé wén xué míng zhù， shì wǒ guó xiàn cún dì yī bù xù shì xiáng xì de biān nián tǐ shǐ shū（ zuì zǎo de biān nián tǐ shǐ shū wéi《 chūn qiū》， zuì dà de biān nián tǐ shǐ shū wéi《 zī zhì tōng jiàn》， suǒ yǐ《 zuǒzhuàn》 zhǐ néng shuō shì zuì zǎo de xiáng xì de biān nián tǐ shǐ shū）。 jiù shí xiāng chuán shì chūn qiū mò nián zuǒ qiū míng wéi jiě shì kǒng zǐ de《 chūn qiū》 ér zuò。 tā qǐ zì lǔ yǐn gōng yuán nián（ qián 722 nián）， qì yú lǔ dào gōng sì nián（ qián 464 nián）， yǐ《 chūn qiū》 wéi běn， tōng guò jì shù chūn qiū shí qī de jù tǐ shǐ shí lái shuō míng《 chūn qiū》 de gāng mù， shì rú jiā zhòng yào jīng diǎn zhī yī。 xī hàn shí chēng zhī wéi《 zuǒ shì chūn qiū》， dōng hàn yǐ hòu gǎi chēng《 chūn qiū zuǒshìzhuàn》， jiǎn chēng《 zuǒzhuàn》。 tā yǔ《 gōngyángzhuàn》、《 gǔliángzhuàn》 hé chēng“ chūnqiūsānzhuàn”。
《 zuǒzhuàn》 zuò zhě
wú míng shì de zuò pǐn。 qí jì shì nián dài dà tǐ yǔ《 chūn qiū》 xiāng dāng， zhǐ shì hòu miàn duō shí qī nián。 yǔ《 chūn qiū》 de dà gāng xíng shì bù tóng，《 zuǒzhuàn》
xiāng dāng xì tǒng 'ér jù tǐ dì jì shù liǎo zhè yī shí qī gè guó de zhèng zhì、 jūn shì、 wài jiāo děng fāng miàn de zhòng dà shì jiàn。
《 zuǒzhuàn》 de zuò zhě， zhì jīn dōushì wèi jiě zhī mí。 xī hàn shǐ xué jiā sī mǎ qiān、 bān gù děng réndōu rèn wéi《 zuǒzhuàn》 shì zuǒ qiū míng suǒ xiě。 sī mǎ qiān《 shǐ jì shí 'èr zhū hóu nián biǎo》 shuō：“ lǔ jūn zǐ zuǒ qiū míng jù dì zǐ rén rén yì duān， gè 'ān qí yì， shī qí zhēn， gù yīn kǒng zǐ shǐ jì jù lùn qí yǔ， chéng zuǒ shì chūn qiū。” táng cháo de zhào kuāng shǒu xiān huái yí《 zuǒzhuàn》 bù shì zuǒ qiū míng suǒ zuò。 cǐ hòu， yòu xǔ duō xué zhě yě chí huái yí tài dù。 yè mèng dé rèn wéi zuò zhě wéi zhàn guó shí rén； zhèng qiáo《 liù jīng 'ào lùn》 rèn wéi shì zhàn guó shí de chǔ rén； zhū xī rèn wéi shì chǔ zuǒ shǐ yǐ xiàngzhī hòu； xiàng 'ān shì rèn wéi shì wèi rén suǒ zuò； chéng duān xué rèn wéi shì wěi shū。 qīng cháo de jì yún zài《 sì kù quán shū zǒng mù》 zhōng què réng rán rèn wéi shì zuǒ qiū míng suǒ zhù。 qīng mò kāng yòu wéi duàn yán tā shì xī hàn mò liú xīn wěi zào。 dàn zài liú xīn yǐ qián《 zuǒzhuàn》 yǐ bèi xǔ duō rén chāo cuō huò zhēng yǐn guò， gù kāng shì zhī shuō yě nán chéng lì。 jīn rén tóng shū yè zé rèn wéi shì wú qǐ suǒ zuò， zhào guāng xián rèn wéi shì zhàn guó shí lǔ guó rén zuǒ shì suǒ zuò。 dāng dài xué zhě duō rèn wéi shì zhàn guó chū nián rén suǒ zuò。 jù yáng bó jùn kǎo zhèng， dà yuē zuò yú gōng yuán qián 403 ～ qián 386 nián zhī jiān。
《 zuǒzhuàn》 de sī xiǎng
《 zuǒzhuàn》 yòu xiān míng de zhèng zhì yǔ dào dé qīng xiàng。 qí guān niàn jiào jiē jìn yú rú jiā， qiáng diào děng jí zhì xù yǔ zōng fǎ lún lǐ， zhòng shì cháng yòu zūn bēi zhī bié， tóng shí yě biǎo xiàn chū“ mín běn” sī xiǎng。 kě yǐ kàn chū zhè shì chūn qiū zhàn guó shí dài yī zhǒng zhòng yào de sī xiǎng jìn bù。 zuò zhě yào qiú dān fù yòu lǐng dǎo guó jiā zé rèn de tǒng zhì zhě， bù kě chěng yī jǐ zhī sī yù， ér yào cóng zhěng gè tǒng zhì jí tuán hé tā men suǒ yōng yòu de guó jiā de cháng yuǎn lì yì kǎo lǜ wèn tí， zhè xiē dì fāng dū fǎn yìng chū rú jiā de zhèng zhì lǐ xiǎng zuǒzhuàn》 suī bù shì wén xué zhù zuò， dàn cóng guǎng yì shàng kàn， réng kě shuō shì zhōng guó dì yī bù dà guī mó de xù shì xìng zuò pǐn。 bǐ jiào yǐ qián rèn hé yī zhǒng zhù zuò， tā de xù shì néng lì biǎo xiàn chū jīng rén de fā zhǎn。 xǔ duō tóu xù fēn zá、 biàn huà duō duān de lì shǐ dà shì jiàn， dōunéng chǔlǐ dé yòu tiáo bù wěn， fán 'ér bù luàn。 qí zhōng guān yú zhàn zhēng de miáo xiě， yóu qí xiěde chū sè。 zuò zhě shàn yú jiāng měi yī zhàn yì dū fàng zài dà guó zhēng bà de bèi jǐng xià zhǎn kāi， duì yú zhàn zhēng de yuǎn yīn jìn yīn， gè guó guān xì de zǔ hé biàn huà， zhàn qián cèhuà， jiāo fēng guò chéng， zhàn zhēng yǐng xiǎng， yǐ jiǎn liàn 'ér bù fá wén cǎi de wén bǐ， qiě xíng wén jīng liàn、 yán mì 'ér yòu lì。 zhè zhǒng xù shì néng lì， wú lùn duì hòu lái de lì shǐ zhù zuò hái shì wén xué zhù zuò， dōushì jù yòu jí zhòng yào yì yì de。 qiě zhù zhòng gù shì de shēng dòng yòu qù， cháng cháng yǐ jiào wéi xì zhì shēng dòng de qíng jié， biǎo xiàn rén wù de xíng xiàng。《 zuǒzhuàn》 duì hòu shì de《 zhàn guó cè》《 shǐ jì》 de xiě zuò fēng gé chǎn shēng hěn dà yǐng xiǎng， xíng chéng wén shǐ jié hé de chuán tǒng。
《 zuǒzhuàn》 de nèi róng
《 zuǒzhuàn》 shì jì lù chūn qiū shí qī shè huì zhuàng kuàng de zhòng yào diǎn jí。 qǔ cái fàn wéi bāo kuò liǎo wáng shì dàng 'àn， lǔ shǐ cè shū， zhū hóu guó shǐ děng。 jì shì jī běn yǐ《 chūn qiū》 lǔ shí 'èr gōng wéi cì xù， nèi róng bāo kuò zhū hóu guó zhī jiān de pìn wèn、 huì méng、 zhēng fá、 hūn sàng、 cuàn shì děng， duì hòu shì shǐ xué wén xué dōuyòu zhòng yào yǐng xiǎng。 zhù yào jì lù liǎo zhōu wáng shì de shuāi wēi， zhū hóu zhēng bà de lì shǐ， duì gè lèi lǐ yí guī fàn、 diǎn zhāng zhì dù、 shè huì fēng sú、 mín zú guān xì、 dào dé guān niàn、 tiān wén dì lǐ、 lì fǎ shí lìng、 gǔ dài wén xiàn、 shén huà chuán shuō、 gē yáo yán yǔ jūn yòu jì shù hé píng lùn。 jìn fàn níng píng " chūnqiūsānzhuàn " de tè sè shuō：“《 zuǒ shì》 yàn 'ér fù， qí shī yě wū（ zhǐ duō xù guǐ shén zhī shì）。《 gǔ liáng》 qīng 'ér wǎn， qí shī yě duǎn。《 gōng yáng》 biàn 'ér cái， qí shī yě sú。”
《 zuǒzhuàn》 shì yán jiū xiān qín lì shǐ hé chūn qiū shí qī lì shǐ de zhòng yào wén xiàn， tā dài biǎo liǎo xiān qín shǐ xué de zuì gāo chéng jiù， duì hòu shì de shǐ xué chǎn shēng liǎo hěn dà yǐng xiǎng， tè bié shì duì què lì biān nián tǐ shǐ shū de dì wèi qǐ liǎo hěn dà zuò yòng。 tā bǔ chōng bìng fēng fù liǎo《 chūn qiū》 de nèi róng， bù dàn jì lǔ guó yī guó de shǐ shí， ér qiě hái jiān jì gè guó lì shǐ； bù dàn jì zhèng zhì dà shì， hái guǎng fàn shè jí shè huì gè gè lǐng yù de“ xiǎo shì”； yī gǎi《 chūn qiū》 liú shuǐ zhàng shì de jì shǐ fāng fǎ， dài zhī yǐ yòu xì tǒng、 yòu zǔ zhì de shǐ shū biān zuǎn fāng fǎ； bù dàn jì chūn qiū shí shǐ shí， ér qiě yǐn zhēng liǎo xǔ duō gǔ dài shǐ shí。 zhè jiù dà dà tí gāo liǎo《 zuǒzhuàn》 de shǐ liào jià zhí。
yóu yú《 zuǒzhuàn》 jù yòu qiáng liè de rú jiā sī xiǎng qīng xiàng， qiáng diào děng jí zhì xù yǔ zōng fǎ lún lǐ， zhòng shì cháng yòu zūn bēi zhī bié， tóng shí yě biǎo xiàn chū“ mín běn” sī xiǎng， yīn cǐ yě shì yán jiū xiān qín rú jiā sī xiǎng de zhòng yào lì shǐ zī liào。《 zuǒzhuàn》 běn bù shì rú jiā jīng diǎn， dàn zì cóng tā lì yú xué guān， hòu lái yòu fù zài《 chūn qiū》 zhī hòu， jiù zhú jiàn bèi rú zhě dàngchéng jīng diǎn。《 zuǒzhuàn》 shòu dào xué jiè zhòng shì shì zài wèi jìn shí qī， xiān hòu yòu zhèng xuán、 dù yù wéi qí zuò zhù jiě， yǐ hòu chéng wéi yán jiū《 chūn qiū》 de zhòng yào diǎn jí。《 zuǒzhuàn》 zài shǐ xué zhōng de dì wèi bèi píng lùn wéi jì《 shàng shū》、《 chūn qiū》 zhī hòu， kāi《 shǐ jì》、《 hàn shū》 zhī xiān hé de zhòng yào diǎn jí。
《 zuǒzhuàn》 bù jǐn shì lì shǐ zhù zuò， yě shì yī bù fēi cháng yōu xiù de wén xué zhù zuò。 tā biǎo xiàn zài： cháng yú jì shù zhàn zhēng， gù yòu rén chēng zhī wéi“ xiāng kǎn shū”； yòu shàn yú kè huà rén wù， zhòng shì jì lù cí lìng。
《 zuǒzhuàn》 de tǐ lì
àn zhào lǔ guó shí 'èr gōng de shùn xù， jì lù liǎo dāng shì gè fāng miàn de lì shǐ， gòng 18 wàn zì。
1. yǐn gōng 11 nián（ gōng yuán qián 722 nián héng héng qián 712 nián）
2. huán gōng 18 nián（ gōng yuán qián 711 nián héng héng qián 694 nián）
3. zhuāng gōng 32 nián（ gōng yuán qián 693 nián héng héng qián 662 nián）
4. mǐn gōng 2 nián（ gōng yuán qián 661 nián héng héng qián 660 nián）
5. xī gōng 33 nián（ gōng yuán qián 659 nián héng héng qián 627 nián）
6. wén gōng 18 nián（ gōng yuán qián 626 nián héng héng qián 609 nián）
7. xuān gōng 18 nián（ gōng yuán qián 608 nián héng héng qián 591 nián）
8. chéng gōng 18 nián（ gōng yuán qián 590 nián héng héng qián 573 nián）
9. xiāng gōng 31 nián（ gōng yuán qián 572 nián héng héng qián 542 nián）
10. zhāo gōng 32 nián（ gōng yuán qián 541 nián héng héng qián 510 nián）
11. dìng gōng 15 nián（ gōng yuán qián 509 nián héng héng qián 495 nián）
12. āi gōng 27 nián（ gōng yuán qián 494 nián héng héng qián 468 nián）
13. shū mò fù dào gōng 4 nián jí zhì bó miè wáng
《 zuǒzhuàn》 de wén xué sè cǎi
《 zuǒzhuàn》 suī shì lì shǐ zhù zuò， dàn yǔ《 shàng shū》《 chūn qiū》 de yòu suǒ bù tóng， tā“ qíng yùn bìng měi， wén cǎi zhào yào”， shì xiān qín shí qī zuì jù wén xué sè cǎi de lì shǐ sǎnwén。
dì yī， wén xué xìng de jiǎn cái hé lì shǐ shí jiān de gù shì qíng jié huà。
dì 'èr， kè huà rén wù xìng gé shén xíng bì xiàn， yòu lì tǐ gǎn。
dì sān， shēng dòng de chǎng miàn miáo xiě hé chuán shén de xì jié miáo xiě。
dì sì， shàn cháng xù xiě wài jiāo cí lìng， lǐ fù wén měi。
《 zuǒzhuàn》 de hòu rén zhù shì
《 chūn qiū zuǒzhuàn zhèng yì》， jìn dù yù zhù， táng kǒng yíng dá zhèng yì。
《 chūn qiū zuǒzhuàn gǔ》， qīng hóng liàng jí zhuàn。
《 chūn qiū zuǒshìzhuàn jiù zhù shū zhèng》， qīng liú wén qí děng zhuàn。
《 chūn qiū zuǒzhuàn zhù》， yáng bó jùn zhuàn。
chūnqiūsānzhuàn zhī yī， jiǎn chēng wéi gōng yáng。 jiù tí zhōu gōng yáng gāo zhuàn， gài gāo suǒ chuán shù， ér qí xuán sūn shòu jí hú mǔ zǐ dū xiě lù chéng shū， qīng kǒng guǎng sēn zhe tōng yì， liú féng lù zhe hé shì jiě gǔ jiān děng。 yì chēng wéi gōng yáng jīng。
zhàn guó gǔ liáng chì suǒ zhuàn。 jìn fàn níng zuò jí jiě， táng yáng shì xūn wéi zhī shū， qīng zhōng wén zhēng zhe gǔ liáng bǔ zhù。 wéi chūnqiūsānzhuàn zhī yī。
xī hàn zhōng qī， zhàn luàn pín réng de zhū hóu wáng guó gē jù jú miàn jī běn jié shù， shēng chǎn dé dào huī fù yǔ fā zhǎn， zhōng yāng jí quán dé dào gǒng gù yǔ jiā qiáng， chū xiàn liǎo jīng jì fán róng hé zhèng zhì dà yī tǒng de jú miàn。 shì yìng tǒng yī de zhōng yāng jí quán de xū yào， dǒng zhòng shū de shén xué wéi xīn zhé xué sī xiǎng biàn yìng yùn 'ér shēng。 tā de zhé xué sī xiǎng zhù yào fǎn yìng zài suǒ zhù de《 chūn qiū fán lù》 zhōng。
《 chūn qiū fán lù》 yòu 17 juàn， 82 piān。 yóu yú shū zhōng piān míng hé《 hàn shū · yì wén zhì》 jí běn chuán suǒ zài bù jìn xiāng tóng， hòu rén yí qí bù jìn chū zì dǒng zhòng shū yī rén zhī shǒu。《 chūn qiū fán lù》 xì hòu rén ji lù dǒng zhòng shū yí wén 'ér chéng shū， shū míng wéi ji lù zhě suǒ jiā， suí táng yǐ hòu cái yòu cǐ shū míng chū xiàn。 wǒ guó xiàn cún zuì zǎo de《 chūn qiū fán lù》 bǎn běn， shì nán sòng jiā dìng sì nián（ 1211 nián） jiāng yòu jì tái kè běn， xiàn cáng yú běi jīng tú shū guǎn。 zhù běn hěn duō， zuì xiáng jìn de shì sū yú de《 chūn qiū fán lù yì zhèng》。
dǒng zhòng shū qián xīn zuānyán《 gōng yáng chūn qiū》， xué shí yuān bó， gù shí rén chēng qí wéi " hàn dài kǒng zǐ "《 chūn qiū fán lù》 yě shì yī bù tuī chóng gōng yáng xué de zhù zuò。
《 chūn qiū fán lù》 xuān yáng " tiān rén hé yī "、 " tiān rén gǎn yìng " de shén xué mùdì lùn。 rèn wéi tiān shì yòu yì zhì de， shì yǔ zhòu wàn wù de zhù zǎi， shì zhì gāo wú shàng de shén。《 fán lù》 bǎ zì rán xiàn xiàng hé shè huì xiàn xiàng jìn xíng shén mì huà de bǐ fù， rèn wéi tiān 'àn zhào zì jǐ de xíng tǐ zhì zào liǎo rén， rén shì tiān de fù běn， rén lèi de yī qiēdōu shì tiān de fù zhì pǐn， zhè jiù shì " tiān rén hé yī " de sī xiǎng。 tiān tōng guò yīn yáng、 wǔháng zhī qì de biàn huà 'ér tǐ xiàn qí yì zhì， zhù zǎi shè huì yǔ zì rán。 cǎo mù suí zhe jì jié biàn huà 'ér shēngzhǎng diāo líng， dōushì tiān de rén dé、 xíng shā de biǎo xiàn； shè huì zhōng de zūn bēi guì jiàn zhì dù， dōushì tiān shén " yáng guì 'ér yīn jiàn " de yì zhì de tǐ xiàn。 jūn、 fù、 fū wéi yáng， chén、 zǐ、 fù wéi yīn， suǒ yǐ jūn chén、 fù zǐ、 fū fù de guān xì jiù shì zhù cóng guān xì。 " tiān zǐ " shì dài tì tiān zài rén jiān shí xíng tǒng zhì de， jūn zhù zhī quán shì tiān suǒ shòu yú de， bìng 'àn tiān de yì zhì lái tǒng zhì rén mín， zhè jiù shì shén huà jūn quán de " jūn quán shén shòu " sī xiǎng。《 fán lù》 hái yòng wǔháng xiāng shēng xiāng shèng de guān xì lái fù huì shè huì rén shì， rú jiāng mù shēng huǒ， huǒ shēng tǔ， tǔ shēng jīn， jīn shēng shuǐ， shuǐ shēng mù bǐ wéi fù zǐ； mù jū zuǒ， jīn jū yòu， huǒ jū qián， shuǐ jū hòu， tǔ jū zhōng yāng， bǐ wéi fù zǐ zhī xù， děng děng。 zhè yàng jiù bǎ gǔ dài pǔ sù wéi wù zhù yì de gài niàn héng héng yīn yáng hé wǔháng biàn chéng liǎo tǐ xiàn tiān de yì zhì hé mùdì， shén huà fēng jiàn zhì dù de gōng jù。
《 fán lù》 hái dà lì xuān yáng " tiān rén gǎn yìng " shuō。 rèn wéi " tiān " bù dàn wéi rén shì 'ān pái liǎo zhèng cháng zhì xù， hái mìqiè zhù shì rén jiān de huó dòng， jiān dū zhèng cháng zhì xù de shí xiàn。 rú guǒ rén jiān wéi bèi liǎo fēng jiàn dào dé jí tiān de yì zhì， jūn zhù yòu liǎo guò shī 'ér bùxǐng wù， tiān biàn huì jiàng xià zāi yì jǐng gào， zhè jiù shì suǒ wèi " qiǎn gào " shuō。
fǎn zhī， rú guǒ jūn zhù zhì lǐ tiān xià tài píng， tiān jiù huì chū xiàn fú ruì。 kě jiàn， fēng jiàn tǒng zhì zhě yǔ tiān shì xiāng tōng、 xiāng gǎn yìng de。 rú guǒ néng 'àn zhào tiān de yì zhì xíng shì， wéi chí zhèng cháng de tǒng zhì zhì xù， jiù kě cháng zhì jiǔ 'ān。
gēn jù tiān rén gǎn yìng de shén xué mùdì lùn，《 fán lù》 tí chū liǎo xiān yàn zhù yì de rén xìng lùn、 xìng sān pǐn shuō。 dǒng zhòng shū bǎ rén xìng fēn wéi sān gè pǐn jí： shèng rén zhī xìng， zhōng mín zhī xìng， dǒu shāo zhī xìng。 shèng rén zhī xìng wéi chún cuì de rén hé shàn， shèng rén bù yòng jiào huà， shì kě yǐ jiào huà wàn mín de。 dǒu shāo zhī xìng shì zhǐ yòu tān hé 'è de guǎng dà láo dòng rén mín， zhè xiē rén jí shǐ jīng guò shèng rén de jiào huà yě bù huì chéng wéi xìng shàn zhě， duì tā men zhǐ néng jiā yǐ yán gé fáng fàn。 zhōng mín zhī xìng jù yòu shàn de sù zhì， jīng guò jūn zhù de jiào huà biàn kě yǐ dá dào shàn。 zhè sān gè pǐn jí de rén xìng， dōushì tiān suǒ fù yú de。
zhè yī tào xìng sān pǐn de rén xìng lùn， shì kǒng zǐ " wéi shàng zhì yǔ xià yú bù yí "（《 lùn yǔ · yáng huò》） rén xìng lùn de fā zhǎn。
《 fán lù》 quán miàn lùn zhèng liǎo " tiān bù biàn dào yì bù biàn " de xíng 'ér shàng xué sī xiǎng。
suǒ wèi " dào "， shì gēn jù tiān yì jiàn lì qǐ lái de tǒng zhì zhì dù hé fāng fǎ，《 fán lù》 yòng xíng 'ér shàng xué de guān diǎn jiā yǐ fēn xī pàn duàn， rèn wéi zhè gè dào shì yǒng héng de、 jué duì de。 tā shuō： " fán wù bì yòu hé。 hé bì yòu shàng， bì yòu xià； bì yòu zuǒ， bì yòu yòu； bì yòu qián， bì yòu hòu； bì yòu biǎo， bì yòu lǐ； yòu měi bì yòu 'è； ……
cǐ jiē qí hé yě。 yīn zhě yáng zhī hé， qī zhě fū zhī hé， zǐ zhě fù zhī hé， chén zhě jūn zhī hé。 wù mò wú hé， ér hé gè yòu yīn yáng。 "（《 jī yì》） zhè lǐ， tā chéng rèn duì lì miàn de pǔ biàn cún zài， jù yòu yī xiē biàn zhèng fǎ de yīn sù。 dàn tā rèn wéi zhè xiē duì lì miàn zhī jiān de guān xì， zhù yào shì xié diào fú cóng de guān xì， fǒu dìng máo dùn shuāng fāng de dǒu zhēng。 suī rán tā chéng rèn máo dùn de liǎng gè fāng miàn de xìng zhì、 dì wèi bù tóng， dàn yáng hé yīn shuāng fāng， yī zhù yī cóng， yī zūn yī bēi de dì wèi shì yǒng bù kě gǎi biàn de， gèng bù néng zhuǎn huà， zhè shì " tiān zhī cháng dào "。 rán 'ér， lì shǐ de fā zhǎn bìng fēi yī chéng bù biàn de， wáng cháo gēngtì shí yòu fā shēng， wèile jiě shì zhè yī xiàn xiàng， dǒng zhòng shū tí chū liǎo " sān tǒng "、 " sān zhèng " de lì shǐ fā zhǎn guān。 wǒ guó nóng lì de shí yī yuè、 shí 'èr yuè、 zhēngyuè kě yǐ zuò wéi zhēngyuè（ suì shǒu）， měi yuè chū yī rì wéi shuò rì， shuò rì yòu cóng píng dàn（ tiān gāng liàng de shí kè）、 jī míng、 yè bàn wéi kāi tóu de sān zhǒng suàn fǎ。
měi yī gè xīn wáng zhāoshàng tái hòu， dōuyào gǎi biàn qián yī gè wáng cháo de zhèng、 shuò shí jiān， zhè jiào gǎi zhèng shuò。 rú guǒ xīn wáng cháo xuǎn zé nóng lì zhēngyuè wéi suì shǒu， zé shàng hēi sè； rú xuǎn zé shí 'èr yuè wéi suì shǒu， zé shàng bái； rú xuǎn zé shí yī yuè wéi suì shǒu， zé shàng chì sè， zhè jiù shì suǒ wèi " zhèng sān tǒng "。 měi gè zhèng cháo dū yìng 'àn zhào zì jǐ de xuǎn zé gǎi huàn xīn de fú sè， zhè jiào " yì fú sè "。 bù guǎn rú hé xún huán biàn huà， wéi hù fēng jiàn tǒng zhì de dào hé tiān yī yàng， shì yǒng yuǎn bù biàn de。 " wáng zhě yòu gǎi zhì zhī míng， wú gǎi dào zhī shí "（《 chǔ zhuāng wáng》）。 suǒ yǐ， " sān tǒng "、 " sān zhèng " yě shì dǒng zhòng shū jiè tiān yì zhī míng xuān yáng " tiān bù biàn dào yì bù biàn " de lǐ lùn wǔ qì， mù de shì cháng qī wéi hù fēng jiàn tǒng zhì。
《 chūn qiū fán lù》 suǒ fǎn yìng de dǒng zhòng shū de rèn shí lùn， shì jiàn lì zài shén xué wéi xīn zhù yì zhé xué tǐ xì shàng de， shì wéi tiān rén gǎn yìng de shén xué mùdì lùn fú wù de。 rén lèi、 yǔ zhòu wàn wù jí qí biàn huà dōushì tiān yì de 'ān pái， suǒ yǐ， rén de rèn shí yě jiù shì duì tiān yì de rèn shí， zhǐ yào rèn zhēn kǎo chá zì rán xiàn xiàng， huò tōng guò nèi xīn zìxǐng， jiù bù nán tǐ huì dào tiān yì。 dǒng zhòng shū rèn wéi " míng " fǎn yìng de bù shì shì wù， ér shì tiān yì， tā shì yóu shèng rén fā xiàn de， bìng fù yú shì wù yǐ míng， " shì gè shùn yú míng， míng gè shùn yú tiān "（《 shēn chá míng hào》）， jí tiān de yì zhì jué dìng rén de rèn shí， rén de rèn shí jué dìng wàn shì wàn wù， wán quán diān dǎo liǎo míng yǔ shí、 zhù guān yǔ kè guān de guān xì， shì yī tiáo wéi xīn zhù yì de rèn shí lù xiàn。
《 chūn qiū fán lù》 dà lì xuān yáng " sān gāng "、 " wǔ cháng " de fēng jiàn dào dé guān， wéi fēng jiàn děng jí zhì dù hé lún cháng guān xì de hé fǎ xìng zhì zào yú lùn。 zǎo zài chūn qiū shí qī， kǒng zǐ biàn tí chū liǎo " jūn jūn、 chén chén、 fù fù、 zǐ zǐ "（《 lùn yǔ · yán yuān》） de sī xiǎng， hòu lái hán fēi fā zhǎn liǎo zhè yī sī xiǎng， bìng wéi " sān gāng " huá chū liǎo yī gè míng xī de lún kuò： " chén shì jūn， zǐ shì fù， qī shì fū， sān zhě shùn zé tiān xià zhì， sān zhě nì zé tiān xià luàn， cǐ tiān xià zhī cháng dào yě。 "（《 hán fēi zǐ · zhōng xiào》） dǒng zhòng shū duì cǐ jiā yǐ jì chéng hé shén huà， dì yī cì tí chū： " wáng dào zhī sān gāng， kě qiú yú tiān。 "（《 jī yì》） tā shuō： " tiān wéi jūn 'ér fù lù zhī， dì wéi chén 'ér chí zài zhī， yáng wéi fū 'ér shēng zhī， yīn wéi fù 'ér zhù zhī， chūn wéi fù 'ér shēng zhī， xià wéi zǐ 'ér yǎng zhī。 "（《 jī yì》） suī rán shàng wèi tí chū " jūn wéi chén gāng， fù wéi zǐ gāng， fū wéi qī gāng " de zhèng shì tiáo wén， dàn qí yì sī yǐ hěn míng què liǎo， dài xī hàn mò chéng shū de《 lǐ wěi》 jiù bǎ " sān gāng " de tiáo wén jù tǐ huà liǎo。 sān gāng yǐ jūn wéi chén gāng wéi zhù， fù wéi zǐ gāng、 fū wéi qī gāng shì cóng shǔ yú jūn wéi chén gāng de， zuì gēn běn de shì yào wéi hù jūn quán de tǒng zhì。
dǒng zhòng shū zài dá hàn wǔ dì de cè wèn shí céng tí chū " rén yì lǐ zhì xìn " wǔ cháng zhī dào， zài《 chūn qiū fán lù》 zhōng yòu jiā yǐ xiáng jìn lùn zhèng。 " rén zhě， ài rén zhī míng yě。 "（《 rén yì fǎ》） " lì yì yǐ míng zūn bēi zhī fēn。 "（《 méng huì yào》） " lǐ zhě，…… xù zūn bēi guì jiàn dà xiǎo zhī wèi， ér chā nèi wài、 yuǎn jìn、 xīn jiù zhī jí zhě yě。 "（《 fèng běn》） " bù zhì 'ér biàn huì juàn gěi， zé mí 'ér chéng liáng mǎ yě。 "
（《 bì rén qiě zhì》） " jié yú xiě qíng， bù shì qí guò， suǒ yǐ wéi xìn yě。 "（《 tiān dì zhī xíng》）
sān gāng wǔ cháng de lún lǐ guān shì hàn wáng cháo fēng jiàn dà yī tǒng zhèng zhì de xū yào， yě shì zhōng yāng zhuān zhì jí quán zhì de fǎn yìng， tā zài dāng shí wéi hù guó jiā tǒng yī hé fēng jiàn zhì dù fāng miàn， qǐ guò jī jí de zuò yòng。 dàn suí zhe zhěng gè dì zhù jiē jí de lì shǐ dì wèi rì yì xiàng bǎo shǒu、 fǎn dòng zhuǎn huà， tā biàn chéng liǎo fǎn duì gé mìng， má bì hé nú yì láo dòng rén mín de jīng shén jiā suǒ。 yóu yú tā gāo dù jí zhōng dì fǎn yìng liǎo zhěng gè dì zhù jiē jí de gēn běn lì yì， suǒ yǐ chéng liǎo yán xù jǐ qiān nián de fēng jiàn shè huì de dào dé lún lǐ guī fàn， zài wǒ guó yǐng xiǎng shēn yuǎn， wēi hài jí dà。
《 chūn qiū fán lù》 yǐ zhé xué shàng de shén xué méng mèi zhù yì， zhèng zhì shàng de fēng jiàn zhuān zhì zhù yì wéi jī chǔ， tí chū liǎo yī tào jiào wéi wán bèi de sī xiǎng tǐ xì， jìn guǎn yǐ hòu gè gè wáng cháo de zhé xué xíng tài yòu suǒ gǎi biàn， dàn zhè yī sī xiǎng yī zhí zài wǒ guó fēng jiàn shè huì zhōng zhàn tǒng zhì dì wèi。 shū zhōngjiàng zì rán xiàn xiàng yǔ shè huì wèn tí jìn xíng wú lèi bǐ fù， dé chū zì jǐ xū yào de jié lùn， jù yòu hěn dà de qī piàn xìng， yǐng xiǎng 'è liè。
dāng rán， xué shù jiè yě yòu bù tóng guān diǎn， zhè yī guān diǎn rèn wéi， zhèng shì dǒng zhòng shū de“ shén xué méng mèi zhù yì” zài zhì yuē zhe huáng quán， zài huáng quán jù yòu jué duì quán wēi、 shè huì yòu hái méi yòu chū xiàn kě yǐ yǔ huáng quán kàng héng de shí dài， qià qià shì dǒng zhòng shū de xì tǒng de tiān rén gǎn yìng lùn zài zhì yuē zhe huáng quán， shǐ huáng shàng bù gǎn wéi suǒ yù wéi， zhèng shì zhè yī sī xiǎng wén huà de yīn sù zài wéi xì hé zhì héng zhe shè huì lì liàng， zhè duì jiā tiān xià shí dài yòu xiào fáng zhǐ tiān zǐ làn yòng quán lì qǐ dào liǎo jù dà de zuò yòng。 dǒng zhòng shū shuō， qū mín 'ér shēn jūn， qū jūn 'ér shēn tiān（《 yù bēi》）。 suǒ yǐ， bù néng yòng xiàn zài de yǎn guāng lái xiào huà gǔ rén de yú mèi， qí shí zài nà gè shí dài， tā men kàn dé bǐ wǒ men yào shēn kè hé cháng yuǎn dé duō。
《 chūn qiū fán lù》 yòu 17 juàn， 82 piān。 yóu yú shū zhōng piān míng hé《 hàn shū · yì wén zhì》 jí běn chuán suǒ zài bù jìn xiāng tóng， hòu rén yí qí bù jìn chū zì dǒng zhòng shū yī rén zhī shǒu。《 chūn qiū fán lù》 xì hòu rén ji lù dǒng zhòng shū yí wén 'ér chéng shū， shū míng wéi ji lù zhě suǒ jiā， suí táng yǐ hòu cái yòu cǐ shū míng chū xiàn。 wǒ guó xiàn cún zuì zǎo de《 chūn qiū fán lù》 bǎn běn， shì nán sòng jiā dìng sì nián（ 1211 nián） jiāng yòu jì tái kè běn， xiàn cáng yú běi jīng tú shū guǎn。 zhù běn hěn duō， zuì xiáng jìn de shì sū yú de《 chūn qiū fán lù yì zhèng》。
dǒng zhòng shū qián xīn zuānyán《 gōng yáng chūn qiū》， xué shí yuān bó， gù shí rén chēng qí wéi " hàn dài kǒng zǐ "《 chūn qiū fán lù》 yě shì yī bù tuī chóng gōng yáng xué de zhù zuò。
《 chūn qiū fán lù》 xuān yáng " tiān rén hé yī "、 " tiān rén gǎn yìng " de shén xué mùdì lùn。 rèn wéi tiān shì yòu yì zhì de， shì yǔ zhòu wàn wù de zhù zǎi， shì zhì gāo wú shàng de shén。《 fán lù》 bǎ zì rán xiàn xiàng hé shè huì xiàn xiàng jìn xíng shén mì huà de bǐ fù， rèn wéi tiān 'àn zhào zì jǐ de xíng tǐ zhì zào liǎo rén， rén shì tiān de fù běn， rén lèi de yī qiēdōu shì tiān de fù zhì pǐn， zhè jiù shì " tiān rén hé yī " de sī xiǎng。 tiān tōng guò yīn yáng、 wǔháng zhī qì de biàn huà 'ér tǐ xiàn qí yì zhì， zhù zǎi shè huì yǔ zì rán。 cǎo mù suí zhe jì jié biàn huà 'ér shēngzhǎng diāo líng， dōushì tiān de rén dé、 xíng shā de biǎo xiàn； shè huì zhōng de zūn bēi guì jiàn zhì dù， dōushì tiān shén " yáng guì 'ér yīn jiàn " de yì zhì de tǐ xiàn。 jūn、 fù、 fū wéi yáng， chén、 zǐ、 fù wéi yīn， suǒ yǐ jūn chén、 fù zǐ、 fū fù de guān xì jiù shì zhù cóng guān xì。 " tiān zǐ " shì dài tì tiān zài rén jiān shí xíng tǒng zhì de， jūn zhù zhī quán shì tiān suǒ shòu yú de， bìng 'àn tiān de yì zhì lái tǒng zhì rén mín， zhè jiù shì shén huà jūn quán de " jūn quán shén shòu " sī xiǎng。《 fán lù》 hái yòng wǔháng xiāng shēng xiāng shèng de guān xì lái fù huì shè huì rén shì， rú jiāng mù shēng huǒ， huǒ shēng tǔ， tǔ shēng jīn， jīn shēng shuǐ， shuǐ shēng mù bǐ wéi fù zǐ； mù jū zuǒ， jīn jū yòu， huǒ jū qián， shuǐ jū hòu， tǔ jū zhōng yāng， bǐ wéi fù zǐ zhī xù， děng děng。 zhè yàng jiù bǎ gǔ dài pǔ sù wéi wù zhù yì de gài niàn héng héng yīn yáng hé wǔháng biàn chéng liǎo tǐ xiàn tiān de yì zhì hé mùdì， shén huà fēng jiàn zhì dù de gōng jù。
《 fán lù》 hái dà lì xuān yáng " tiān rén gǎn yìng " shuō。 rèn wéi " tiān " bù dàn wéi rén shì 'ān pái liǎo zhèng cháng zhì xù， hái mìqiè zhù shì rén jiān de huó dòng， jiān dū zhèng cháng zhì xù de shí xiàn。 rú guǒ rén jiān wéi bèi liǎo fēng jiàn dào dé jí tiān de yì zhì， jūn zhù yòu liǎo guò shī 'ér bùxǐng wù， tiān biàn huì jiàng xià zāi yì jǐng gào， zhè jiù shì suǒ wèi " qiǎn gào " shuō。
fǎn zhī， rú guǒ jūn zhù zhì lǐ tiān xià tài píng， tiān jiù huì chū xiàn fú ruì。 kě jiàn， fēng jiàn tǒng zhì zhě yǔ tiān shì xiāng tōng、 xiāng gǎn yìng de。 rú guǒ néng 'àn zhào tiān de yì zhì xíng shì， wéi chí zhèng cháng de tǒng zhì zhì xù， jiù kě cháng zhì jiǔ 'ān。
gēn jù tiān rén gǎn yìng de shén xué mùdì lùn，《 fán lù》 tí chū liǎo xiān yàn zhù yì de rén xìng lùn、 xìng sān pǐn shuō。 dǒng zhòng shū bǎ rén xìng fēn wéi sān gè pǐn jí： shèng rén zhī xìng， zhōng mín zhī xìng， dǒu shāo zhī xìng。 shèng rén zhī xìng wéi chún cuì de rén hé shàn， shèng rén bù yòng jiào huà， shì kě yǐ jiào huà wàn mín de。 dǒu shāo zhī xìng shì zhǐ yòu tān hé 'è de guǎng dà láo dòng rén mín， zhè xiē rén jí shǐ jīng guò shèng rén de jiào huà yě bù huì chéng wéi xìng shàn zhě， duì tā men zhǐ néng jiā yǐ yán gé fáng fàn。 zhōng mín zhī xìng jù yòu shàn de sù zhì， jīng guò jūn zhù de jiào huà biàn kě yǐ dá dào shàn。 zhè sān gè pǐn jí de rén xìng， dōushì tiān suǒ fù yú de。
zhè yī tào xìng sān pǐn de rén xìng lùn， shì kǒng zǐ " wéi shàng zhì yǔ xià yú bù yí "（《 lùn yǔ · yáng huò》） rén xìng lùn de fā zhǎn。
《 fán lù》 quán miàn lùn zhèng liǎo " tiān bù biàn dào yì bù biàn " de xíng 'ér shàng xué sī xiǎng。
suǒ wèi " dào "， shì gēn jù tiān yì jiàn lì qǐ lái de tǒng zhì zhì dù hé fāng fǎ，《 fán lù》 yòng xíng 'ér shàng xué de guān diǎn jiā yǐ fēn xī pàn duàn， rèn wéi zhè gè dào shì yǒng héng de、 jué duì de。 tā shuō： " fán wù bì yòu hé。 hé bì yòu shàng， bì yòu xià； bì yòu zuǒ， bì yòu yòu； bì yòu qián， bì yòu hòu； bì yòu biǎo， bì yòu lǐ； yòu měi bì yòu 'è； ……
cǐ jiē qí hé yě。 yīn zhě yáng zhī hé， qī zhě fū zhī hé， zǐ zhě fù zhī hé， chén zhě jūn zhī hé。 wù mò wú hé， ér hé gè yòu yīn yáng。 "（《 jī yì》） zhè lǐ， tā chéng rèn duì lì miàn de pǔ biàn cún zài， jù yòu yī xiē biàn zhèng fǎ de yīn sù。 dàn tā rèn wéi zhè xiē duì lì miàn zhī jiān de guān xì， zhù yào shì xié diào fú cóng de guān xì， fǒu dìng máo dùn shuāng fāng de dǒu zhēng。 suī rán tā chéng rèn máo dùn de liǎng gè fāng miàn de xìng zhì、 dì wèi bù tóng， dàn yáng hé yīn shuāng fāng， yī zhù yī cóng， yī zūn yī bēi de dì wèi shì yǒng bù kě gǎi biàn de， gèng bù néng zhuǎn huà， zhè shì " tiān zhī cháng dào "。 rán 'ér， lì shǐ de fā zhǎn bìng fēi yī chéng bù biàn de， wáng cháo gēngtì shí yòu fā shēng， wèile jiě shì zhè yī xiàn xiàng， dǒng zhòng shū tí chū liǎo " sān tǒng "、 " sān zhèng " de lì shǐ fā zhǎn guān。 wǒ guó nóng lì de shí yī yuè、 shí 'èr yuè、 zhēngyuè kě yǐ zuò wéi zhēngyuè（ suì shǒu）， měi yuè chū yī rì wéi shuò rì， shuò rì yòu cóng píng dàn（ tiān gāng liàng de shí kè）、 jī míng、 yè bàn wéi kāi tóu de sān zhǒng suàn fǎ。
měi yī gè xīn wáng zhāoshàng tái hòu， dōuyào gǎi biàn qián yī gè wáng cháo de zhèng、 shuò shí jiān， zhè jiào gǎi zhèng shuò。 rú guǒ xīn wáng cháo xuǎn zé nóng lì zhēngyuè wéi suì shǒu， zé shàng hēi sè； rú xuǎn zé shí 'èr yuè wéi suì shǒu， zé shàng bái； rú xuǎn zé shí yī yuè wéi suì shǒu， zé shàng chì sè， zhè jiù shì suǒ wèi " zhèng sān tǒng "。 měi gè zhèng cháo dū yìng 'àn zhào zì jǐ de xuǎn zé gǎi huàn xīn de fú sè， zhè jiào " yì fú sè "。 bù guǎn rú hé xún huán biàn huà， wéi hù fēng jiàn tǒng zhì de dào hé tiān yī yàng， shì yǒng yuǎn bù biàn de。 " wáng zhě yòu gǎi zhì zhī míng， wú gǎi dào zhī shí "（《 chǔ zhuāng wáng》）。 suǒ yǐ， " sān tǒng "、 " sān zhèng " yě shì dǒng zhòng shū jiè tiān yì zhī míng xuān yáng " tiān bù biàn dào yì bù biàn " de lǐ lùn wǔ qì， mù de shì cháng qī wéi hù fēng jiàn tǒng zhì。
《 chūn qiū fán lù》 suǒ fǎn yìng de dǒng zhòng shū de rèn shí lùn， shì jiàn lì zài shén xué wéi xīn zhù yì zhé xué tǐ xì shàng de， shì wéi tiān rén gǎn yìng de shén xué mùdì lùn fú wù de。 rén lèi、 yǔ zhòu wàn wù jí qí biàn huà dōushì tiān yì de 'ān pái， suǒ yǐ， rén de rèn shí yě jiù shì duì tiān yì de rèn shí， zhǐ yào rèn zhēn kǎo chá zì rán xiàn xiàng， huò tōng guò nèi xīn zìxǐng， jiù bù nán tǐ huì dào tiān yì。 dǒng zhòng shū rèn wéi " míng " fǎn yìng de bù shì shì wù， ér shì tiān yì， tā shì yóu shèng rén fā xiàn de， bìng fù yú shì wù yǐ míng， " shì gè shùn yú míng， míng gè shùn yú tiān "（《 shēn chá míng hào》）， jí tiān de yì zhì jué dìng rén de rèn shí， rén de rèn shí jué dìng wàn shì wàn wù， wán quán diān dǎo liǎo míng yǔ shí、 zhù guān yǔ kè guān de guān xì， shì yī tiáo wéi xīn zhù yì de rèn shí lù xiàn。
《 chūn qiū fán lù》 dà lì xuān yáng " sān gāng "、 " wǔ cháng " de fēng jiàn dào dé guān， wéi fēng jiàn děng jí zhì dù hé lún cháng guān xì de hé fǎ xìng zhì zào yú lùn。 zǎo zài chūn qiū shí qī， kǒng zǐ biàn tí chū liǎo " jūn jūn、 chén chén、 fù fù、 zǐ zǐ "（《 lùn yǔ · yán yuān》） de sī xiǎng， hòu lái hán fēi fā zhǎn liǎo zhè yī sī xiǎng， bìng wéi " sān gāng " huá chū liǎo yī gè míng xī de lún kuò： " chén shì jūn， zǐ shì fù， qī shì fū， sān zhě shùn zé tiān xià zhì， sān zhě nì zé tiān xià luàn， cǐ tiān xià zhī cháng dào yě。 "（《 hán fēi zǐ · zhōng xiào》） dǒng zhòng shū duì cǐ jiā yǐ jì chéng hé shén huà， dì yī cì tí chū： " wáng dào zhī sān gāng， kě qiú yú tiān。 "（《 jī yì》） tā shuō： " tiān wéi jūn 'ér fù lù zhī， dì wéi chén 'ér chí zài zhī， yáng wéi fū 'ér shēng zhī， yīn wéi fù 'ér zhù zhī， chūn wéi fù 'ér shēng zhī， xià wéi zǐ 'ér yǎng zhī。 "（《 jī yì》） suī rán shàng wèi tí chū " jūn wéi chén gāng， fù wéi zǐ gāng， fū wéi qī gāng " de zhèng shì tiáo wén， dàn qí yì sī yǐ hěn míng què liǎo， dài xī hàn mò chéng shū de《 lǐ wěi》 jiù bǎ " sān gāng " de tiáo wén jù tǐ huà liǎo。 sān gāng yǐ jūn wéi chén gāng wéi zhù， fù wéi zǐ gāng、 fū wéi qī gāng shì cóng shǔ yú jūn wéi chén gāng de， zuì gēn běn de shì yào wéi hù jūn quán de tǒng zhì。
dǒng zhòng shū zài dá hàn wǔ dì de cè wèn shí céng tí chū " rén yì lǐ zhì xìn " wǔ cháng zhī dào， zài《 chūn qiū fán lù》 zhōng yòu jiā yǐ xiáng jìn lùn zhèng。 " rén zhě， ài rén zhī míng yě。 "（《 rén yì fǎ》） " lì yì yǐ míng zūn bēi zhī fēn。 "（《 méng huì yào》） " lǐ zhě，…… xù zūn bēi guì jiàn dà xiǎo zhī wèi， ér chā nèi wài、 yuǎn jìn、 xīn jiù zhī jí zhě yě。 "（《 fèng běn》） " bù zhì 'ér biàn huì juàn gěi， zé mí 'ér chéng liáng mǎ yě。 "
（《 bì rén qiě zhì》） " jié yú xiě qíng， bù shì qí guò， suǒ yǐ wéi xìn yě。 "（《 tiān dì zhī xíng》）
sān gāng wǔ cháng de lún lǐ guān shì hàn wáng cháo fēng jiàn dà yī tǒng zhèng zhì de xū yào， yě shì zhōng yāng zhuān zhì jí quán zhì de fǎn yìng， tā zài dāng shí wéi hù guó jiā tǒng yī hé fēng jiàn zhì dù fāng miàn， qǐ guò jī jí de zuò yòng。 dàn suí zhe zhěng gè dì zhù jiē jí de lì shǐ dì wèi rì yì xiàng bǎo shǒu、 fǎn dòng zhuǎn huà， tā biàn chéng liǎo fǎn duì gé mìng， má bì hé nú yì láo dòng rén mín de jīng shén jiā suǒ。 yóu yú tā gāo dù jí zhōng dì fǎn yìng liǎo zhěng gè dì zhù jiē jí de gēn běn lì yì， suǒ yǐ chéng liǎo yán xù jǐ qiān nián de fēng jiàn shè huì de dào dé lún lǐ guī fàn， zài wǒ guó yǐng xiǎng shēn yuǎn， wēi hài jí dà。
《 chūn qiū fán lù》 yǐ zhé xué shàng de shén xué méng mèi zhù yì， zhèng zhì shàng de fēng jiàn zhuān zhì zhù yì wéi jī chǔ， tí chū liǎo yī tào jiào wéi wán bèi de sī xiǎng tǐ xì， jìn guǎn yǐ hòu gè gè wáng cháo de zhé xué xíng tài yòu suǒ gǎi biàn， dàn zhè yī sī xiǎng yī zhí zài wǒ guó fēng jiàn shè huì zhōng zhàn tǒng zhì dì wèi。 shū zhōngjiàng zì rán xiàn xiàng yǔ shè huì wèn tí jìn xíng wú lèi bǐ fù， dé chū zì jǐ xū yào de jié lùn， jù yòu hěn dà de qī piàn xìng， yǐng xiǎng 'è liè。
dāng rán， xué shù jiè yě yòu bù tóng guān diǎn， zhè yī guān diǎn rèn wéi， zhèng shì dǒng zhòng shū de“ shén xué méng mèi zhù yì” zài zhì yuē zhe huáng quán， zài huáng quán jù yòu jué duì quán wēi、 shè huì yòu hái méi yòu chū xiàn kě yǐ yǔ huáng quán kàng héng de shí dài， qià qià shì dǒng zhòng shū de xì tǒng de tiān rén gǎn yìng lùn zài zhì yuē zhe huáng quán， shǐ huáng shàng bù gǎn wéi suǒ yù wéi， zhèng shì zhè yī sī xiǎng wén huà de yīn sù zài wéi xì hé zhì héng zhe shè huì lì liàng， zhè duì jiā tiān xià shí dài yòu xiào fáng zhǐ tiān zǐ làn yòng quán lì qǐ dào liǎo jù dà de zuò yòng。 dǒng zhòng shū shuō， qū mín 'ér shēn jūn， qū jūn 'ér shēn tiān（《 yù bēi》）。 suǒ yǐ， bù néng yòng xiàn zài de yǎn guāng lái xiào huà gǔ rén de yú mèi， qí shí zài nà gè shí dài， tā men kàn dé bǐ wǒ men yào shēn kè hé cháng yuǎn dé duō。
《 chūn qiū zuǒzhuàn zhèng yì》 liù shí juàn， nèi fǔ cáng běn
zhōu zuǒ qiū míng chuán， jìn dù yù zhù， táng kǒng yíng dá shū。
zì liú xiàng、 liú xīn、 huán tán、 bān gù jiē yǐ《 chūnqiūzhuàn》 chū zuǒ qiū míng， zuǒ qiū míng shòu jīng yú kǒng zǐ， wèi jìn yǐ lái rú zhě gèng wú yì yì。 zhì táng zhào kuāng， shǐ wèi zuǒ shì fēi qiū míng， gài yù gōng chuán zhī bù hé jīng， bì xiān gōng zuò chuán zhī rén fēi shòu jīng yú kǒng zǐ， yǔ wáng bǎi yù gōng《 máo shī》， xiān gōng《 máo shī》 bù chuán yú zǐ xià， qí zhì yī yě。 sòng yuán zhū rú， xiāng jì bìng qǐ， wáng 'ān shí yòu《 chūn qiū jiě》 yī juàn， zhèng zuǒ shì fēi qiū míng zhě shí yī shì， chén zhèn sūn《 shū lù jiě tí》 wèi chū yǐ tuō， jīn wèi jiàn qí shū， bù zhī shí yī shì zhě hé jù。 qí yú biàn lùn， wéi zhū zǐ wèi“ yú bù là yǐ” wéi qín rén zhī yǔ， yè mèng dé wèi jì shì zhōng yú zhì bó， dāng wéi liù guó shí rén， sì wéi jìn lǐ。 rán kǎo《 shǐ jì · qín běn jì》， chēng huì wén jūn shí 'èr nián shǐ là， zhāng shǒu jié《 zhèng yì》， chēng qín huì wén wáng shǐ xiào zhōng guó wéi zhī。 míng gǔ yòu là jì， qín zhì shì shǐ yòng， fēi zhì shì shǐ chuàng。 yán ruò qú《 gǔ wén shàng shū shū zhèng》 yì bó cǐ shuō yuē：“ shǐ chēng qín wén gōng shǐ yòu shǐ yǐ jì shì， qín xuān gōng chū zhì rùn yuè， qǐ yì zhōng guó suǒ wú， dài qín dú chuàng zāi？” zé là wéi qín lǐ zhī shuō， wèi kě jù yě。《 zuǒzhuàn》 zài yù duàn huò fú， wú bù zhēng yàn， gài bù miǎn cóng hòuzhuàn hé zhī， wéi 'āi gōng jiǔ nián chēng zhào shì qí shì yòu luàn， hòu jìng bù rán， shì wèi jiàn hòu shì zhī zhèng yě。 jīng zhǐ huò lín， ér dì zǐ xù zhì kǒng zǐ zú， chuán zài zhì bó zhī wáng， dài yì hòu rén suǒ xù，《 shǐ jì · sī mǎ xiāng rú chuán》 zhōng yòu yáng xióng zhī yǔ， bù néng zhí shì yī shì zhǐ sī mǎ qiān wéi hòu hàn rén yě， zé zài jí zhì bó zhī shuō， bù zú yí yě。
jīn réng dìng wéi zuǒ qiū míng zuò， yǐ qū zhòng huò。 zhì qí zuò chuán zhī yóu， zé liú zhī jī“ gōng wèiguó shǐ” zhī yán， zuì wéi què lùn。《 shū》 chēng“ dà shì shū yú cè zhě， jīng zhī suǒ shū； xiǎo shì shū yú jiǎn zhě， chuán zhī suǒ zài。” guān jìn shǐ zhī shū zhào dùn， qí shǐ zhī shū cuī zhù jí níng zhí， suǒ wèi zài zài zhū hóu zhī jí zhě， qí wén tǐ jiē yǔ jīng hé。《 mò zǐ》 chēng《 zhōu chūn qiū》 zài dù bó，《 yàn chūn qiū》 zài zhuāng zǐ yí，《 sòng chūn qiū》 zài shí guān gū，《 qí chūn qiū》 zài wáng lǐ guó、 zhōng lǐ， hé qí wén tǐ， jiē yǔ chuán hé。 jīngzhuàn tóng yīn guó shǐ 'ér xiū， sī wéi xiǎn zhèng。 zhī shuō jīng qù chuán， wéi shějìn 'ér qiú zhū yuǎn yǐ。
《 hàn zhì》 zài《 chūn qiū gǔ jīng》 shí 'èr piān，《 jīng》 shí yī juàn， zhù yuē：“ gōng yáng、 gǔ liáng 'èr jiā。” zé zuǒ shì jīng wén， bù zhù yú lù。 rán dù yù《 jí jiě xù》 chēng：“ fēn jīng zhī nián yǔ chuán zhī nián xiāng fù， bǐ qí yì lèi， gè suí 'ér jiě zhī。” lù dé míng《 jīng diǎn shì wén》 yuē：“ jiù fū zǐ zhī jīng yǔ qiū míng zhī chuán gè yì， dù shì hé 'ér shì zhī。” zé《 zuǒzhuàn》 yòu zì yòu jīng。 kǎo《 hàn zhì》 zhī wén， jì yuē《 gǔ jīng》 shí 'èr piān yǐ， bù yìng fù yún《 jīng》 shí yī juàn。 guān《 gōng》《 gǔ》 èr chuán jiē shí yī juàn， yǔ《 jīng》 shí yī juàn xiāng pèi， zhī shí yī juàn wéi 'èr chuán zhī jīng， gù yòu shì zhù。 xú yàn《 gōngyángzhuàn shū》 yuē：“ zuǒ shì xiān zhù zhú bó， gù hàn rú wèi zhī gǔ xué。” zé suǒ wèi《 gǔ jīng》 shí 'èr piān， jí《 zuǒzhuàn》 zhī《 jīng》， gù wèi zhī“ gǔ”， kè《 hàn shū》 zhě wù lián 'èr tiáo wéi yī 'ěr。 jīn yǐ《 zuǒzhuàn》 jīng wén yǔ 'èr chuán jiàokān， jiē zuǒ shì yì cháng， zhī shǒu lù zhī běn què yú kǒu shòu zhī běn yě。
yán《 zuǒzhuàn》 zhě， kǒng qí、 kǒng jiā zhī shuō， jiǔ yì bù chuán； jiǎ kuí、 fú qián zhī shuō， yì jǐn 'ǒu jiàn tā shū。 jīn shì suǒ chuán， wéi dù zhù kǒng shū wéi zuì gǔ。 dù zhù duō qiáng jīng yǐ jiù chuán， kǒng shū yì duō zuǒ dù 'ér yòu liú，（ àn liú xuàn zuò《 guī guò》 yǐ gōng dù jiě， fán suǒ bó zhèng， kǒng shū jiē yǐ wéi fēi。） shì jiē dǔ xìn zhuān mén zhī guò， bù néng bù wèi zhī yī shī。 rán yòu zhù shū 'ér hòu zuǒ shì zhī yì míng， zuǒ shì zhī yì míng 'ér hòu 'èr bǎi sì shí 'èr nián nèi shàn 'è zhī jì yī yī yòu zhēng。 hòu rú wàng zuò cōng míng， yǐ sī yì tán bāo biǎn zhě， yóu dé jù chuán wén yǐ zhī qí miù， zé hàn jìn yǐ lái jiè zuǒ shì yǐ zhī jīng yì， sòng yuán yǐ lái gèng jiè zuǒ shì yǐ dù yì shuō yǐ， chuán yǔ zhù shū jiē wèi yòu dà gōng yú《 chūn qiū》 kě yě。
zhōu zuǒ qiū míng chuán， jìn dù yù zhù， táng kǒng yíng dá shū。
zì liú xiàng、 liú xīn、 huán tán、 bān gù jiē yǐ《 chūnqiūzhuàn》 chū zuǒ qiū míng， zuǒ qiū míng shòu jīng yú kǒng zǐ， wèi jìn yǐ lái rú zhě gèng wú yì yì。 zhì táng zhào kuāng， shǐ wèi zuǒ shì fēi qiū míng， gài yù gōng chuán zhī bù hé jīng， bì xiān gōng zuò chuán zhī rén fēi shòu jīng yú kǒng zǐ， yǔ wáng bǎi yù gōng《 máo shī》， xiān gōng《 máo shī》 bù chuán yú zǐ xià， qí zhì yī yě。 sòng yuán zhū rú， xiāng jì bìng qǐ， wáng 'ān shí yòu《 chūn qiū jiě》 yī juàn， zhèng zuǒ shì fēi qiū míng zhě shí yī shì， chén zhèn sūn《 shū lù jiě tí》 wèi chū yǐ tuō， jīn wèi jiàn qí shū， bù zhī shí yī shì zhě hé jù。 qí yú biàn lùn， wéi zhū zǐ wèi“ yú bù là yǐ” wéi qín rén zhī yǔ， yè mèng dé wèi jì shì zhōng yú zhì bó， dāng wéi liù guó shí rén， sì wéi jìn lǐ。 rán kǎo《 shǐ jì · qín běn jì》， chēng huì wén jūn shí 'èr nián shǐ là， zhāng shǒu jié《 zhèng yì》， chēng qín huì wén wáng shǐ xiào zhōng guó wéi zhī。 míng gǔ yòu là jì， qín zhì shì shǐ yòng， fēi zhì shì shǐ chuàng。 yán ruò qú《 gǔ wén shàng shū shū zhèng》 yì bó cǐ shuō yuē：“ shǐ chēng qín wén gōng shǐ yòu shǐ yǐ jì shì， qín xuān gōng chū zhì rùn yuè， qǐ yì zhōng guó suǒ wú， dài qín dú chuàng zāi？” zé là wéi qín lǐ zhī shuō， wèi kě jù yě。《 zuǒzhuàn》 zài yù duàn huò fú， wú bù zhēng yàn， gài bù miǎn cóng hòuzhuàn hé zhī， wéi 'āi gōng jiǔ nián chēng zhào shì qí shì yòu luàn， hòu jìng bù rán， shì wèi jiàn hòu shì zhī zhèng yě。 jīng zhǐ huò lín， ér dì zǐ xù zhì kǒng zǐ zú， chuán zài zhì bó zhī wáng， dài yì hòu rén suǒ xù，《 shǐ jì · sī mǎ xiāng rú chuán》 zhōng yòu yáng xióng zhī yǔ， bù néng zhí shì yī shì zhǐ sī mǎ qiān wéi hòu hàn rén yě， zé zài jí zhì bó zhī shuō， bù zú yí yě。
jīn réng dìng wéi zuǒ qiū míng zuò， yǐ qū zhòng huò。 zhì qí zuò chuán zhī yóu， zé liú zhī jī“ gōng wèiguó shǐ” zhī yán， zuì wéi què lùn。《 shū》 chēng“ dà shì shū yú cè zhě， jīng zhī suǒ shū； xiǎo shì shū yú jiǎn zhě， chuán zhī suǒ zài。” guān jìn shǐ zhī shū zhào dùn， qí shǐ zhī shū cuī zhù jí níng zhí， suǒ wèi zài zài zhū hóu zhī jí zhě， qí wén tǐ jiē yǔ jīng hé。《 mò zǐ》 chēng《 zhōu chūn qiū》 zài dù bó，《 yàn chūn qiū》 zài zhuāng zǐ yí，《 sòng chūn qiū》 zài shí guān gū，《 qí chūn qiū》 zài wáng lǐ guó、 zhōng lǐ， hé qí wén tǐ， jiē yǔ chuán hé。 jīngzhuàn tóng yīn guó shǐ 'ér xiū， sī wéi xiǎn zhèng。 zhī shuō jīng qù chuán， wéi shějìn 'ér qiú zhū yuǎn yǐ。
《 hàn zhì》 zài《 chūn qiū gǔ jīng》 shí 'èr piān，《 jīng》 shí yī juàn， zhù yuē：“ gōng yáng、 gǔ liáng 'èr jiā。” zé zuǒ shì jīng wén， bù zhù yú lù。 rán dù yù《 jí jiě xù》 chēng：“ fēn jīng zhī nián yǔ chuán zhī nián xiāng fù， bǐ qí yì lèi， gè suí 'ér jiě zhī。” lù dé míng《 jīng diǎn shì wén》 yuē：“ jiù fū zǐ zhī jīng yǔ qiū míng zhī chuán gè yì， dù shì hé 'ér shì zhī。” zé《 zuǒzhuàn》 yòu zì yòu jīng。 kǎo《 hàn zhì》 zhī wén， jì yuē《 gǔ jīng》 shí 'èr piān yǐ， bù yìng fù yún《 jīng》 shí yī juàn。 guān《 gōng》《 gǔ》 èr chuán jiē shí yī juàn， yǔ《 jīng》 shí yī juàn xiāng pèi， zhī shí yī juàn wéi 'èr chuán zhī jīng， gù yòu shì zhù。 xú yàn《 gōngyángzhuàn shū》 yuē：“ zuǒ shì xiān zhù zhú bó， gù hàn rú wèi zhī gǔ xué。” zé suǒ wèi《 gǔ jīng》 shí 'èr piān， jí《 zuǒzhuàn》 zhī《 jīng》， gù wèi zhī“ gǔ”， kè《 hàn shū》 zhě wù lián 'èr tiáo wéi yī 'ěr。 jīn yǐ《 zuǒzhuàn》 jīng wén yǔ 'èr chuán jiàokān， jiē zuǒ shì yì cháng， zhī shǒu lù zhī běn què yú kǒu shòu zhī běn yě。
yán《 zuǒzhuàn》 zhě， kǒng qí、 kǒng jiā zhī shuō， jiǔ yì bù chuán； jiǎ kuí、 fú qián zhī shuō， yì jǐn 'ǒu jiàn tā shū。 jīn shì suǒ chuán， wéi dù zhù kǒng shū wéi zuì gǔ。 dù zhù duō qiáng jīng yǐ jiù chuán， kǒng shū yì duō zuǒ dù 'ér yòu liú，（ àn liú xuàn zuò《 guī guò》 yǐ gōng dù jiě， fán suǒ bó zhèng， kǒng shū jiē yǐ wéi fēi。） shì jiē dǔ xìn zhuān mén zhī guò， bù néng bù wèi zhī yī shī。 rán yòu zhù shū 'ér hòu zuǒ shì zhī yì míng， zuǒ shì zhī yì míng 'ér hòu 'èr bǎi sì shí 'èr nián nèi shàn 'è zhī jì yī yī yòu zhēng。 hòu rú wàng zuò cōng míng， yǐ sī yì tán bāo biǎn zhě， yóu dé jù chuán wén yǐ zhī qí miù， zé hàn jìn yǐ lái jiè zuǒ shì yǐ zhī jīng yì， sòng yuán yǐ lái gèng jiè zuǒ shì yǐ dù yì shuō yǐ， chuán yǔ zhù shū jiē wèi yòu dà gōng yú《 chūn qiū》 kě yě。
chūn qiū fán lù shì xī hàn dǒng zhòng shū（ yuē gōng yuán qián yī qī jiǔ héng héng qián yī O sì） de zhù yào zhù zuò， yī bān rèn wéi xì hòu rén ji lù chéng zhì。 zhì yòu qīng yī dài， cái chū xiàn liǎng gè jiào wán shàn de jiàozhù dú běn。 xuān tǒng nián jiān， sū zhōu sū yǔ（？ héng héng yī jiǔ yī sì） zì hòu 'ān， jiān qǔ lú xiào líng zhù， guǎng cǎi qián rén yán jiū chéng guǒ， [ suí shí dá lù ]， chéng chūn qiū fán lù yì zhèng， shì mù qián wéi zhǐ jiàodìng chūn qiū fán lù jiào wán shàn de běn zǐ。
cǐ cì zhěng lǐ， yǐ yī jiǔ yī O niánzhǎng shā wáng xiān qiān yuán kè běn wéi dǐ běn， tōng xiào liǎo líng běn。
cǐ cì zhěng lǐ， yǐ yī jiǔ yī O niánzhǎng shā wáng xiān qiān yuán kè běn wéi dǐ běn， tōng xiào liǎo líng běn。
□ zhù hàn · hé xiū□ shū táng · xú yàn□ zhěng lǐ míng yuè nú□ zhì zuò zhēn rú□ fā bù dú shū zhōng wén wǎng
èr shí bā juàn（ nèi fǔ cáng běn）
hàn gōng yáng shòu chuán， hé xiū jiě gǔ， táng xú yàn shū。 àn《 hàn shū · yì wén zhì》：“《 gōngyángzhuàn》 shí yī juàn。” bān gù zì zhù yuē：“ gōng yáng zǐ， qí rén。”（ àn《 hàn · yì wén zhì》 bù tí yán shī gǔ míng zhě， jiē gù zhī zì zhù。） yán shī gǔ《 zhù》 yuē：“ míng gāo（ àn cǐ jù《 chūn qiū shuō》 yàn《 shū》、《 tí cí》 zhī wén， jiàn xú yàn shū suǒ yǐn。） xú yàn《 shū》 yǐn dài hóng《 xù》 yuē：“ zǐ xià chuán yǔ gōng yáng gāo， gāo chuán yǔ qí zǐ píng， píng chuán yǔ qí zǐ dì， dì chuán yǔ qí zǐ gǎn， gǎn chuán yǔ qí zǐ shòu。 zhì hàn jǐng dì shí， shòu nǎi yǔ qí rén hú mǔ zǐ dū zhù yú zhú bó。 hé xiū zhī《 zhù》 yì tóng。”（ xiū shuō jiàn《 yǐn gōng 'èr nián》“ jì zǐ bó、 jǔ zǐ méng yú mì” tiáo xià。） jīn guān《 chuán》 zhōng yòu“ zǐ shěn zǐ yuē”，“ zǐ sī mǎ zǐ yuē”，“ zǐ nǚ zǐ yuē”、“ zǐ běi gōng zǐ yuē”， yòu yòu“ gāo zǐ yuē”，“ lǔ zǐ yuē”， gài jiē chuán shòu zhī jīng shī， bù jìn chū yú gōng yáng zǐ。《 dìng gōng yuán nián chuán》“ zhèng guān yú liǎng yíng zhī jiān” èr jù，《 gǔ liáng chuán》 yǐn zhī， zhí chēng shěn zǐ， bù chēng gōng yáng， shì bìng qí bù zhù xìng shì zhě yì bù jìn chū gōng yáng zǐ。 qiě bìng yòu“ zǐ gōng yáng zǐ yuē”， yóu bù chū yú gāo zhī míng zhèng。 zhī《 chuán》 què wéi shòu zhuàn， ér hú mǔ zǐ dū zhù chéng zhī。 jiù běn shǒu shǔ gāo míng， gài wèi shěn yě。 yòu luó bì《 shí yí》 chēng gōng yáng、 gǔ liáng zì gāo、 chì zuò《 chuán》 wài， gèng bù jiàn yòu cǐ xìng。 wàn jiàn chūn wèi jiē jiāng zì qiē yùn jiǎo， yí wéi jiāng xìng jiǎ tuō。 àn zōu wéi zhū lóu、 pī wéi bó dī、 mù wéi mí móu、 zhí wéi shé zhí， jìzǎi yīn 'é， jīng diǎn yuán yòu shì shì。 zhì dì zǐ jì qí xiān shī， zǐ sūn shù qí zǔ fù， bì bù zhì jìng mí běn zì， bié yòng hé shēng。 bì zhī suǒ yán， shū wéi hǎo yì。 zhì chéng duān xué《 chūn qiū běn yì》 jìng zhǐ gāo wéi hàn chū rén， zé jiǎng xué jiā yì duàn zhī cí， gèng bù zú yǔ biàn yǐ。 sān《 chuán》 yǔ《 jīng》 wén，《 hàn zhì》 jiē gè wéi juàn zhì。 yǐ《 zuǒzhuàn》 fù《 jīng》 shǐ yú dù yù，《 gōngyángzhuàn》 fù《 jīng》 zé bù zhī shǐ zì hé rén。 guān hé xiū《 jiě gǔ》 dàn shì《 chuán》 ér bù shì《 jīng》， yǔ dù yì lì， zhī hàn mò yóu zì bié xíng。 jīn suǒ chuán cài yōng《 shí jīng cán zì gōngyángzhuàn》， yì wú《 jīng》 wén， zú yǐ hù zhèng。 jīn běn yǐ《 chuán》 fù《 jīng》， huò xú yàn zuò《 shū》 zhī shí suǒ hé bìng yú？ yàn《 shū》，《 wén xiàn tōng kǎo》 zuò sān shí juàn。 jīn běn nǎi zhǐ 'èr shí bā juàn。 huò yàn běn yǐ《 jīng》 wén bìng wéi 'èr juàn， bié guān yú qián， hòu rén yòu sǎnrù《 chuán》 zhōng， gù shǎo cǐ 'èr juàn， yì wèi kě zhī yě。 yàn《 shū》，《 táng zhì》 bù zài。《 chóng wén zǒng mù》 shǐ zhù lù， chēng bù zhù zhuàn rén míng shì， huò yún xú yàn。 dǒng yōu《 guǎng chuān cáng shū zhì》 yì chēng shì chuán xú yàn， bù zhī shí dài， yì qí zài zhēn yuán、 cháng qìng zhī hòu。 kǎo《 shū》 zhōng“ bì zhī zhàn” yī tiáo， yóu jí jiàn sūn yán《 ěr yǎ zhù》 wán běn， zhī zài sòng yǐ qián。 yòu“ zàng huán wáng” yī tiáo， quán xí yòng yáng shì xūn《 gǔ liáng zhuànshū》， zhī zài zhēnguàn yǐ hòu。 zhōng duō zì shè wèn dá， wén fán yǔ fù， yǔ qiū guāng tíng《 jiān míng shū》 xiāng jìn， yì táng mò zhī wén tǐ。 dǒng yōu suǒ yún， bùwèi wú lǐ。 gù jīn cóng yōu zhī shuō， dìng wéi táng rén yān。
--- chū《 sì kù zǒng mù tí yào》
èr shí bā juàn（ nèi fǔ cáng běn）
hàn gōng yáng shòu chuán， hé xiū jiě gǔ， táng xú yàn shū。 àn《 hàn shū · yì wén zhì》：“《 gōngyángzhuàn》 shí yī juàn。” bān gù zì zhù yuē：“ gōng yáng zǐ， qí rén。”（ àn《 hàn · yì wén zhì》 bù tí yán shī gǔ míng zhě， jiē gù zhī zì zhù。） yán shī gǔ《 zhù》 yuē：“ míng gāo（ àn cǐ jù《 chūn qiū shuō》 yàn《 shū》、《 tí cí》 zhī wén， jiàn xú yàn shū suǒ yǐn。） xú yàn《 shū》 yǐn dài hóng《 xù》 yuē：“ zǐ xià chuán yǔ gōng yáng gāo， gāo chuán yǔ qí zǐ píng， píng chuán yǔ qí zǐ dì， dì chuán yǔ qí zǐ gǎn， gǎn chuán yǔ qí zǐ shòu。 zhì hàn jǐng dì shí， shòu nǎi yǔ qí rén hú mǔ zǐ dū zhù yú zhú bó。 hé xiū zhī《 zhù》 yì tóng。”（ xiū shuō jiàn《 yǐn gōng 'èr nián》“ jì zǐ bó、 jǔ zǐ méng yú mì” tiáo xià。） jīn guān《 chuán》 zhōng yòu“ zǐ shěn zǐ yuē”，“ zǐ sī mǎ zǐ yuē”，“ zǐ nǚ zǐ yuē”、“ zǐ běi gōng zǐ yuē”， yòu yòu“ gāo zǐ yuē”，“ lǔ zǐ yuē”， gài jiē chuán shòu zhī jīng shī， bù jìn chū yú gōng yáng zǐ。《 dìng gōng yuán nián chuán》“ zhèng guān yú liǎng yíng zhī jiān” èr jù，《 gǔ liáng chuán》 yǐn zhī， zhí chēng shěn zǐ， bù chēng gōng yáng， shì bìng qí bù zhù xìng shì zhě yì bù jìn chū gōng yáng zǐ。 qiě bìng yòu“ zǐ gōng yáng zǐ yuē”， yóu bù chū yú gāo zhī míng zhèng。 zhī《 chuán》 què wéi shòu zhuàn， ér hú mǔ zǐ dū zhù chéng zhī。 jiù běn shǒu shǔ gāo míng， gài wèi shěn yě。 yòu luó bì《 shí yí》 chēng gōng yáng、 gǔ liáng zì gāo、 chì zuò《 chuán》 wài， gèng bù jiàn yòu cǐ xìng。 wàn jiàn chūn wèi jiē jiāng zì qiē yùn jiǎo， yí wéi jiāng xìng jiǎ tuō。 àn zōu wéi zhū lóu、 pī wéi bó dī、 mù wéi mí móu、 zhí wéi shé zhí， jìzǎi yīn 'é， jīng diǎn yuán yòu shì shì。 zhì dì zǐ jì qí xiān shī， zǐ sūn shù qí zǔ fù， bì bù zhì jìng mí běn zì， bié yòng hé shēng。 bì zhī suǒ yán， shū wéi hǎo yì。 zhì chéng duān xué《 chūn qiū běn yì》 jìng zhǐ gāo wéi hàn chū rén， zé jiǎng xué jiā yì duàn zhī cí， gèng bù zú yǔ biàn yǐ。 sān《 chuán》 yǔ《 jīng》 wén，《 hàn zhì》 jiē gè wéi juàn zhì。 yǐ《 zuǒzhuàn》 fù《 jīng》 shǐ yú dù yù，《 gōngyángzhuàn》 fù《 jīng》 zé bù zhī shǐ zì hé rén。 guān hé xiū《 jiě gǔ》 dàn shì《 chuán》 ér bù shì《 jīng》， yǔ dù yì lì， zhī hàn mò yóu zì bié xíng。 jīn suǒ chuán cài yōng《 shí jīng cán zì gōngyángzhuàn》， yì wú《 jīng》 wén， zú yǐ hù zhèng。 jīn běn yǐ《 chuán》 fù《 jīng》， huò xú yàn zuò《 shū》 zhī shí suǒ hé bìng yú？ yàn《 shū》，《 wén xiàn tōng kǎo》 zuò sān shí juàn。 jīn běn nǎi zhǐ 'èr shí bā juàn。 huò yàn běn yǐ《 jīng》 wén bìng wéi 'èr juàn， bié guān yú qián， hòu rén yòu sǎnrù《 chuán》 zhōng， gù shǎo cǐ 'èr juàn， yì wèi kě zhī yě。 yàn《 shū》，《 táng zhì》 bù zài。《 chóng wén zǒng mù》 shǐ zhù lù， chēng bù zhù zhuàn rén míng shì， huò yún xú yàn。 dǒng yōu《 guǎng chuān cáng shū zhì》 yì chēng shì chuán xú yàn， bù zhī shí dài， yì qí zài zhēn yuán、 cháng qìng zhī hòu。 kǎo《 shū》 zhōng“ bì zhī zhàn” yī tiáo， yóu jí jiàn sūn yán《 ěr yǎ zhù》 wán běn， zhī zài sòng yǐ qián。 yòu“ zàng huán wáng” yī tiáo， quán xí yòng yáng shì xūn《 gǔ liáng zhuànshū》， zhī zài zhēnguàn yǐ hòu。 zhōng duō zì shè wèn dá， wén fán yǔ fù， yǔ qiū guāng tíng《 jiān míng shū》 xiāng jìn， yì táng mò zhī wén tǐ。 dǒng yōu suǒ yún， bùwèi wú lǐ。 gù jīn cóng yōu zhī shuō， dìng wéi táng rén yān。
--- chū《 sì kù zǒng mù tí yào》
□ zhù jìn · fàn níng□ shū táng · yáng shì xūn□ zhěng lǐ míng yuè nú□ zhì zuò zhēn rú□ fā bù dú shū zhōng wén wǎng
běn shū cóng zhōu yōu wáng“ fēng huǒ xì zhū hòu” yǐn qǐ guó pò dōng qiān shuō qǐ， tōng guò duì lǐ bēng lè huài、 wáng shì shī shì hòu liè guó zhēng bà de xù shù， gòu lè chū zhěng gè chūn qiū de lì shǐ mài luò。 běn shū yǐ“ jīng guó jiā、 dìng shè jì、 xù mín rén、 lì hòu shì” de“ lǐ” wéi píng pàn chǐ dù， yán jiǎn 'ér yào、 shì xiáng 'ér bó， duì chūn qiū shí dài de zhèng zhì、 zhàn zhēng zuò chū dú dào de diǎn píng。 zuò zhě yòng tōng sú yì dǒng de xiàn dài yǔ yán jiāng jīng shū zhōng nà gè fù yòu rén wén sī xiǎng de shí dài chéng xiàn gěi guǎng dà dú zhě， dài rén men zǒu jìn zhōng huá wén míng de zhóu xīn shí dài！
běn shū bù tóng yú chún cuì jiǎng shù chūn qiū lì shǐ de zhù zuò， yě bù tóng yú《 zuǒzhuàn》 de bái huà zhí yì。 quán shū yǐ《 zuǒzhuàn》 de jì shì wéi jī chǔ， ǒu 'ěr yě cān kǎo qí tā wén xiàn rú《 guó yǔ》、《 shǐ jì》、 zhū zǐ zhù zuò zhōng de xiāng guān nèi róng， jiāng《 zuǒzhuàn》 jìzǎi de chūn qiū shǐ shì， yǐ bà zhù wéi yǐ tuō， jī běn 'àn zhào shí jiān xiān hòu， guī nà zōng hé wéi 'èr shí jiǎng， jì zì yòu qǐ qì， yòu bǐ cǐ lián xì。 xī wàng běn shū néng wéi yuàn dú《 zuǒzhuàn》 yuán diǎn de dú zhě tí gōng yī xiē bāng zhù， tóng shí yě xiǎng wéi yī lǎn zhěng gè chūn qiū shí dài lì shǐ fēng mào de dú zhě tí gōng yī diǎn cān kǎo。
shī yuē：
qī xióng zhàn dǒu luàn chūn qiū， bīng gé xiāng chí bù kěn xiū；
zhuān wù bà qiáng wéi shàng guó， cóng cí 'ān kěn gèng zūn zhōu？
yòu shī yuē：
zhàn guó zhū hóu hào qī xióng， gān gē zhōng rì hù xiāng gōng；
yàn bāng yuèyì qí sūn bìn， móu lüè zòng héng qī guó zhōng。
fū“ hòu qī guó chūn qiū” zhě， shuō zhe wèi guó qiǎn páng juān wéi shuài， jiàngbīng fá hán、 zhào 'èr guó。 hán、 zhào 'èr guó bù néng dāng dí， jí qiǎn shǐ qǐng jiù yú qí， qí qiǎn sūn zǐ、 tián jì wéi shuài， lǐng bīng jiù hán、 zhào 'èr guó， suì hé hán、 zhào bīng， zhàn wèi。 bài qí jiāng páng juān yú mǎ líng shān xià。 yòu hú céng yǒng shǐ shī wéi zhèng。 shī yuē：
zhuì yè xiāo xiāo jiǔ yuè tiān， qū léi dú guò mǎ líng qián；
lù bàng gǔ mù chóng shū chù， jì dé jiāng
qī xióng zhàn dǒu luàn chūn qiū， bīng gé xiāng chí bù kěn xiū；
zhuān wù bà qiáng wéi shàng guó， cóng cí 'ān kěn gèng zūn zhōu？
yòu shī yuē：
zhàn guó zhū hóu hào qī xióng， gān gē zhōng rì hù xiāng gōng；
yàn bāng yuèyì qí sūn bìn， móu lüè zòng héng qī guó zhōng。
fū“ hòu qī guó chūn qiū” zhě， shuō zhe wèi guó qiǎn páng juān wéi shuài， jiàngbīng fá hán、 zhào 'èr guó。 hán、 zhào 'èr guó bù néng dāng dí， jí qiǎn shǐ qǐng jiù yú qí， qí qiǎn sūn zǐ、 tián jì wéi shuài， lǐng bīng jiù hán、 zhào 'èr guó， suì hé hán、 zhào bīng， zhàn wèi。 bài qí jiāng páng juān yú mǎ líng shān xià。 yòu hú céng yǒng shǐ shī wéi zhèng。 shī yuē：
zhuì yè xiāo xiāo jiǔ yuè tiān， qū léi dú guò mǎ líng qián；
lù bàng gǔ mù chóng shū chù， jì dé jiāng
《 fēng jiàn chūn qiū》 huò wèi huáng gàn zhuàn， yuē zuò yú jiā qìng chū qī， wǎn chū běn gǎi míng wéi《 hòu liè guó zhì》、《 wàn xiān dǒu fǎ xīng qín chuán》。 yóu《 qín shǐ huáng píng huà》 fā zhǎn 'ér lái。 shū shù tiān yùn lún huí， shēng shā yòu dìng， yíng qín bì jiāng yī tǒng liù guó， shēng líng nán miǎn tú tàn。 sūn bìn yù bào fù xiōng chóu， jiù yàn qí mín， nì tiān 'ér xíng， yǔ wáng jiǎn、 hǎi cháo、 máo bēn duì zhèn， shén guài fǎ bǎo， céng chū bù qióng。 rán zuì zhōng yóu sān qīng shī cháng shuō hé， rěn tòng guī shān， bù shè hóng chén， miǎn yú jié shù。 cǐ shū chū kàn， yòng yǔ zá tà， bù tuō huà běn guī mó， rán shēng dòng chuán shén zhī bǐ jiànchū。 qí shén mó dǒu fǎ zhī miáo xiě， yuǎn bù rú《 fēng shén yǎn yì》， rán xiě sūn bìn nì tiān 'ér xíng， yù wǎn dà shà zhī jiāng qīng， pō jù bēi jù sè cǎi， fǎn yìng chū rén zhī miǎo xiǎo， shēng zhī wú nài。 zài shén mó lèi xiǎo shuō zhōng bié jù yī gé。