jìzǎi nán zhào shǐ shì de shǐ shū。 yòu míng《 yún nán zhì》、《 yún nán jì》、《 yún nán shǐ jì》、《 nán yí zhì》、《 nán mán zhì》、《 nán mán jì》。 shí juàn。 táng fán chuò zhuàn。 fán chuò wéi 'ān nán jīng lüè shǐ（ jīn yuè nán hé nèi） cài xí mù liáo。 862 nián（ táng yì zōng xián tōng sān nián） , nán zhào wáng shì lóng qiǎn jiāng gōng 'ān nán， jīng lüè shǐ wáng kuān bù néng yù， cháo tíng yǐ hú nán guān chá shǐ cài xí dài wáng kuān wéi jīng lüè shǐ , jiàngbīng tún shǒu。 fán chuò suí xíng。 wèile duì fù nán zhào , tā shòu cài xí mìng， duì nán zhào qíng kuàng jìn xíng diào chá liǎo jiě， sōu jí zī liào bìng cān kǎo qián rén zhù zuò（ zhù yào shì yuán zī《 yún nán jì》） , xiě chéng cǐ shū。 863（ táng xián tōng sì nián） nán zhào jūn gōng xiàn jiāo zhǐ， cài xí zhàn sǐ， fán chuò yú chéng xiàn shí xié dài yìn xìn， fú shuǐ dù guò fù liáng jiāng zǒu miǎn。 cì nián liù yuè shòu mìng rèn kuí zhōu（ jīn sì chuān fèng jié dōng） dū dū fǔ zhǎngshǐ， fù fǎng wèn qián、 jīng、 bā、 xià sì yì mín zú qíng kuàng , bìng cān kǎo《 hòu hàn shū》、《 kuí chéng tú jīng》、 wáng tōng míng《 guǎng yì jì》 děng shū， wéi wén fù yú cǐ shū dì shí juàn hòu。 shū zhōng duì nán zhào tǒng zhì qū de zhèng zhì、 jīng jì、 mín zú、 shān chuān、 jiāo tōng chéng zhèn jí jìng wài zhū guó zuò liǎo jiào xiáng xì jì shù， wéi xiàn jīn jǐn cún táng dài zhù shù zhōng yòu guān yún nán dì qū zhī zhuān zhù， jù yòu jí zhòng yào de shǐ liào jià zhí。 zì sòng、 yuán zhì míng chū liú chuán bù jué。《 xīn táng shū · yì wén zhì》、 cháo gōng wǔ《 jùn zhāi dú shū zhì》、《 sòng shǐ · yì wén zhì》 děng shū jūn yòu zhù lù。 cǐ hòu bù jiàn chuán běn。 wéi《 yǒng lè dà diǎn》 shōu rù cǐ shū， tí zuò《 yún nán shǐ jì》， wéi míng chū yǐ lái jǐn yòu zhī běn。 qīng qián lóng jiān sì kù guǎn chén cóng《 yǒng lè dà diǎn》 ji chū， kān rù《 wǔ yīng diàn jù zhēn bǎn cóng shū》 zhōng， fù liú chuán yú shì。 cǐ hòu fú jiàn、 guǎng dōng yòu fān kè běn ,《 lín láng mì shì cóng shū》、《 jiàn xī cūn shè huì kān》 jūn shōu rù ; tóng yè guǎn、 zhī bù zú zhāi yòu dān kè běn ,《 yún nán bèi zhēng zhì》 yì shōu rù , bìng wéi yī juàn , dàn cuò jiǎn 'é duó jiào duō , yòu dài xiào lǐ。 jīn rén fāng guó yú zhù yòu《 fán chuò yún nán zhì gài shuō》， duì cǐ shū míng chēng、 zī liào lái yuán、 bǎn běn děng kǎo xiào jīng xiáng。 xiàng dá jiàozhù cǐ shū , tí wéi《 mán shū jiàozhù》 ,1962 nián zhōng huá shū jú chū bǎn。
yǔ zhòu wèi yòu zhī qí shū
《 shuǐ jīng zhù》 shì gōng yuán 6 shì jì běi wèi shí lì dào yuán suǒ zhù， shì wǒ guó dì yī bù yǐ jìzǎi hé dào shuǐ xì wéi zhù de zōng hé xìng dì lǐ zhù zuò， zài wǒ guó cháng qī lì shǐ fā zhǎn jìn chéng zhōng yòu guò shēn yuǎn yǐng xiǎng， zì míng qīng yǐ hòu bù shǎo xué zhě cóng gè fāng miàn duì tā jìn xíng liǎo shēn rù xì zhì de zhuān mén yán jiū， xíng chéng liǎo yī mén nèi róng guǎng fàn de “ lì xué ”。
lì dào yuán， zì shàn cháng， běi wèi zhuō zhōu lì tíng（ jīn hé běi zhuō xiàn nán） rén。 tā shēng nián shuō fǎ bù yī， shàng nán què dìng。 shǐ shū jǐn jìzǎi tā yú xiào chāng sān nián（ 527 nián） bèi hài yú yīn pán yì tíng（ jīn shǎn xī lín tóng xiàn dōng）。 tā chū shēn shì huàn zhī jiā， shàonián shí suí fù guān jū shān dōng， xǐ hǎo yóu lì， kù 'ài zǔ guó jǐn xiù hé shān， péi yǎng liǎo“ fǎng dòu sōu qú” de xīng qù。 chéng nián hòu chéng xí qí fù fēng jué， fēng wéi yǒng níng bó， xiān hòu chū rèn tài wèi yuàn、 shū shì yù shǐ、 jì zhōu zhèn dōng fǔ zhǎngshǐ、 yíng chuān tài shǒu、 lǔ yáng tài shǒu、 dōng jīng zhōu cì shǐ、 hé nán yǐn、 huáng mén shì láng、 shì zhōng jiān shè xíng tái shàng shū、 yù shǐ zhōng wèi děng zhí。 tā lì yòng rèn zhí jī huì， zhōu yóu liǎo běi fāng huáng huái liú yù guǎng dà dì qū， zú jì biàn bù jīn hé běi、 hé nán、 shān xī、 shǎn xī、 nèimēng、 shān dōng、 jiāng sū、 ān huī děng shěng qū。 měi dào yī dì dū liú xīn kān chá shuǐ dào xíng shì， sù běn qióng yuán， yóu lǎn míng shèng gǔ jì， zài shí dì kǎo chá zhōng guǎng fàn sōu jí gè zhǒng zī liào， yǐ bǔ wén xiàn bù zú， cóng 'ér wán chéng liǎo jǔ shì wú shuāng de dì lǐ míng zhù《 shuǐ jīng zhù》。 lì dào yuán zì yòu hàoxué， lì lǎn qí shū， chú《 shuǐ jīng zhù》 wài， hái zhuàn yòu《 běn zhì》 13 juàn jí《 qī pìn》 zhū wén， dàn dōuyǐ wáng yì， jǐn《 shuǐ jīng zhù》 dé yǐ liú chuán。
wǒ guó gǔ dài jìzǎi hé liú de zhuān zhù jiù jiào《 shuǐ jīng》， qí zuò zhě lì lái shuō fǎ bù yī， èr shuō jìn guō pú zhuàn， yī shuō dōng hàn sāng qīn zhuàn， yòu shuō guō pú céng zhù sāng qīn zhuàn de《 shuǐ jīng》。 dāng dài lì xué jiā chén qiáo yì rèn wéi jí shǐ hàn sāng qīn zhuàn yòu《 shuǐ jīng》， jìn guō pú wéi qí zuò zhù què yòu qí shì， dàn zhè bù《 shuǐ jīng》 hé《 shuǐ jīng zhù》 yědōu yǐ shī chuán， jīn běn lì dào yuán suǒ zhù de《 shuǐ jīng》 dāng shì lìng wài yī bù， shì wú míng shì suǒ wéi， qí chéng shū nián dài， zhū jiā shuō fǎ bù yī， quán zǔ wàng rèn wéi shì dōng hàn chū， dài zhèn rèn wéi shì sān guó shí zuò pǐn， jīn rén zhōng fèng nián yòu rèn wéi shì xīn mǎng shí suǒ zuò， zhū shuō shàng nán què rèn， bù guò dà tǐ yìng wéi hàn wèi zhī zuò bù chéng wèn tí。
《 shuǐ jīng zhù》 zé shì yǐ zhù《 shuǐ jīng》 ér dé míng。
lì dào yuán wèihé yào wéi《 shuǐ jīng》 zuò zhù ní？ zài tā zì jǐ xù wén zhōng jiù xiě dào： shǒu xiān， gǔ dài dì lǐ shū jí，《 shān hǎi jīng》 guò yú huāng zá，《 yǔ gòng》、《 zhōu lǐ · zhí fāng》 zhǐ jù lún kuò，《 hàn shū · dì lǐ zhì》 jì shù yòu bù xiáng bèi， ér yī xiē dū、 fù xiàn yú tǐ cái bù néng chàng suǒ jì shù《 shuǐ jīng》 yī shū suī zhuān shù hé liú， jù xì tǒng gāng lǐng， dàn wèi jì shuǐ dào yǐ wài dì lǐ qíng kuàng。 tā zài yóu lì dà hǎo hé shān shí suǒ jiàn suǒ wén shí fēn fēng fù， wèile bǎ zhè xiē fēng fù de dì lǐ zhī shí chuán yú hòu rén， suǒ yǐ tā xuǎn dìng《 shuǐ jīng》 yī shū wéi gāng lái miáo shù quán guó dì lǐ qíng kuàng。 zhèng rú wáng xiān qiān suǒ shuō， lì dào yuán zhù《 shuǐ jīng》 de mùdì zài yú“ yīn shuǐ yǐ zhèng dì， jí dì yǐ cún yòu”（《 wáng xiān qiān hé xiào běn xù》）。 qí cì， tā rèn shí dào dì lǐ xiàn xiàng shì zài jīng cháng biàn huà de， shàng gǔ qíng kuàng yǐ hěn miǎo máng， qí hòu bù zú qiān xǐ、 chéng shì xīng shuāi、 hé dào biàn qiān、 míng chēng jiāo hù gēngtì děng děngdōu shí fēn fù zá， suǒ yǐ tā jué dìng yǐ shuǐ dào wéi gāng， kě yǐ jìn 'ér miáo shù jīng cháng biàn huà zhōng de dì lǐ qíng kuàng。 ér gèng zhòng yào de shì， tā dāng shí shēn chù zhèng jú fēn liè shí dài， tā xiàng wǎng zǔ guó tǒng yī， zhuóyǎn yú《 yǔ gòng》 suǒ miáo xiě guò lì shǐ shàng céng jīng chū xiàn guò de bǎn tú guǎng dà de zǔ guó， tā lì yòng shǔ yú quán guó de zì rán yīn sù hé liú shuǐ xì lái zuò gāng， kě yǐ bǎ dāng shí rén wéi de zhèng zhì jiāng jiè de xiàn zhì dǎ pò liǎo， cóng 'ér chōng fēn tǐ xiàn tā yào shí shī zǔ guó tǒng yī de jué xīn。 yóu cǐ shuō míng lì dào yuán shì yī wèi 'ài guó zhù yì zhě， tā suǒ zhù de《 shuǐ jīng zhù》 shì yī bù 'ài guó zhù yì zhù zuò。
《 shuǐ jīng zhù》 shì yǐ《 shuǐ jīng》 suǒ jì shuǐ dào wéi gāng，《 táng liù diǎn》 zhù zhōng chēng《 shuǐ jīng》 gòng zài shuǐ dào 137 tiáo， ér《 shuǐ jīng zhù》 zé jiāng zhī liú děng bǔ chōng fā zhǎn wéi 1252 tiáo。 jīn rén zhào yǒng fù jiāng quán shū shuǐ tǐ bāo kuò hú、 diàn、 bēi、 zé、 quán、 qú、 chí、 gù dòu děng suàn rù， shí jì 2596， bèi yú《 táng liù diǎn》 zhī shù。
zhù wén dá 30 wàn zì。 shè jí de dì yù fàn wéi， chú liǎo jī běn shàng yǐ xī hàn wáng cháo de jiāng yù zuò wéi qí zhuàn xiě duì xiàng wài， hái shè jí dào dāng shí bù shǎo yù wài dì qū， bāo kuò jīn yìn dù、 zhōng nán bàn dǎo hé cháo xiān bàn dǎo ruò gān dì qū， fù gài miàn jī shí shǔ kōng qián。
suǒ jì shù de shí jiān fú dù shàng qǐ xiān qín， xià zhì nán běi cháo dāng dài， shàng xià yuē 2000 duō nián。 tā suǒ bāo róng de dì lǐ nèi róng shí fēn guǎng fàn， bāo kuò zì rán dì lǐ、 rén wén dì lǐ、 shān chuān shèng jǐng、 lì shǐ yán gé、 fēng sú xí guàn、 rén wù zhǎng gù、 shén huà gù shì děng děng， zhēn kě wèi shì wǒ guó 6 shì jì de yī bù dì lǐ bǎi kē quán shū， wú suǒ bù róng。 nán néng kě guì de shì zhè me fēng fù duō cǎi de nèi róng bìng fēi dān chún dì luó liè xiàn xiàng， ér shì yòu xì tǒng dì jìn xíng zōng hé xìng de jì shù。 hóu rén zhī jiào shòu gài kuò dé zuì wéi tiē qiē：“ tā fù yú dì lǐ miáo xiě yǐ shí jiān de shēn dù， yòu jǐyǔ xǔ duō lì shǐ shì jiàn yǐ jù tǐ de kōng jiān de zhēn shí gǎn。”（《 shuǐ jīng zhù xuǎn shì · qián yán》）
《 shuǐ jīng zhù》 shì wǒ guó gǔ dài dì lǐ míng zhù， qí nèi róng bāo kuò liǎo zì rán dì lǐ hé rén wén dì lǐ de gè gè fāng miàn。 zài zì rán dì lǐ fāng miàn， suǒ jì dà xiǎo hé liú yòu 1000 yú tiáo， cóng hé liú de fā yuán dào rù hǎi， jǔ fán gànliú、 zhī liú、 hé gǔ kuān dù、 hé chuáng shēn dù、 shuǐ liàng hé shuǐ wèi jì jié biàn huà， hán shā liàng、 bīng qī yǐ jí yán hé suǒ jīng de fú liú、 pù bù、 jí liú、 tān lái、 húpō děng děngdōu guǎng fàn sōu luó， xiáng xì jìzǎi。 suǒ jì húpō、 zhǎo zé 500 yú chù， quán shuǐ hé jǐng děng dì xià shuǐ jìn 300 chù， fú liú yòu 30 yú chù， pù bù 60 duō chù。 suǒ jì gè zhǒng dì mào， gāo dì yòu shān、 yuè、 fēng、 lǐng、 bǎn、 gāng、 qiū、 fù、 gù、 zhàng、 fēng、 jī、 yuán děng， dī dì yòu chuān、 yě、 wò yě、 píng chuān、 píng yuán、 yuán xí děng， jǐn shān yuè、 qiū fù dì míng jiù yòu jìn 2000 chù， kā sī tè dì mào fāng miàn suǒ jì dòng xué dá 70 yú chù， zhí wù dì lǐ fāng miàn jìzǎi de zhí wù pǐn zhǒng duō dá 140 yú zhǒng， dòng wù dì lǐ fāng miàn jìzǎi de dòng wù zhǒng lèi chāo guò 100 zhǒng， gè zhǒng zì rán zāi hài yòu shuǐ zāi、 hàn zāi、 fēng zāi、 huáng zāi、 dì zhèn děng， jìzǎi de shuǐ zāi gòng 30 duō cì， dì zhèn yòu jìn 20 cì。
zài rén wén dì lǐ fāng miàn， suǒ jì de yī xiē zhèng qū jiàn zhì wǎng wǎng kě yǐ bǔ chōng zhèng shǐ dì lǐ zhì de bù zú。 suǒ jì de xiàn jí chéng shì hé qí tā chéng yì gòng 2800 zuò， gǔ dū 180 zuò， chú cǐ yǐ wài， xiǎo yú chéng yì de jù luò bāo kuò zhèn、 xiāng、 tíng、 lǐ、 jù、 cūn、 xū、 shù、 wù、 bǎo děng 10 lèi， gòng yuē 1000 chù。 zài zhè xiē chéng shì zhōng bāo kuò guó wài yī xiē chéng shì， rú zài jīn yìn dù de bō luó nài chéng、 bā lián fú yì、 wáng shè xīn chéng、 zhān pó guó chéng děng， lín yì guó de jūn shì yào dì qū sù chéng hé guó dū diǎn chōng chéng děngdōu yòu xiáng xì jìzǎi。 jiāo tōng dì lǐ bāo kuò shuǐ yùn hé lù lù jiāo tōng， qí zhōng jǐn qiáo liáng jiù jì yòu 100 zuò zuǒ yòu， jīn dù yě jìn 100 chù。 jīng jì dì lǐ fāng miàn yòu dà liàng nóng tián shuǐ lì zī liào， jìzǎi de nóng tián shuǐ lì gōng chéng míng chēng jiù yòu pō hú、 dī、 táng、 yàn、 è、 dǔ、 dèng *、 tuó、 shuǐ mén、 shí dòu děng。 hái jì yòu dà pī tún tián、 gēng zuò zhì dù děng zī liào。 zài shǒu gōng yè shēng chǎn fāng miàn， bāo kuò cǎi kuàng、 yě jīn、 jī qì、 fǎng zhì、 zào bì、 shí pǐn děng。 suǒ jì kuàng wù yòu jīn shǔ kuàng wù rú jīn、 yín、 tóng、 tiě、 xī、 gǒng děng， fēi jīn shǔ kuàng wù yòu xióng huáng、 liú huáng、 yán、 shí mò、 yún mǔ、 shí yīng、 yù、 shí cái děng， néng yuán kuàng wù yòu méi tàn、 shí yóu、 tiān rán qì děng。 cǐ wài hái yòu bīng yào dì lǐ、 rén kǒu dì lǐ、 mín zú dì lǐ děng gè fāng miàn zī liào。
chú liǎo fēng fù de dì lǐ nèi róng wài， hái yòu xǔ duō xué kē fāng miàn de cái liào。 zhū rú shū zhōng suǒ jì gè lèi dì míng yuē zài 2 wàn chù shàng xià， qí zhōng jiě shì de dì míng jiù yòu 2400 duō chù。 suǒ jì zhōng wài gǔ tǎ 30 duō chù， gōng diàn 120 yú chù， gè zhǒng líng mù 260 yú chù， sì yuàn 26 chù yǐ jí bù shǎo yuán lín děng。 kě jiàn gāi shū duì lì shǐ xué、 kǎo gǔ xué、 dì míng xué、 shuǐ lì shǐ xué yǐ zhì mín zú xué、 zōng jiào xué、 yì shù děng fāng miàn dōuyòu yī dìng cān kǎo jià zhí。 yǐ shàng zhè xiē nèi róng bù jǐn zài shù liàng shàng jīng rén， gèng zhòng yào de shì zuò zhě cǎi yòng liǎo wén xué yì shù shǒu fǎ jìn xíng liǎo huì shēng huì sè de miáo shù， suǒ yǐ tā hái shì wǒ guó gǔ diǎn wén xué míng zhù， zài wén xué shǐ shàng jū yòu yī dìng dì wèi。 tā“ xiě shuǐ zhuóyǎn yú dòng tài”，“ xiě shān zé zhì lì yú jìng tài”， tā“ shì wèi jìn nán běi cháo shí qī shān shuǐ sǎnwén de jí jǐn， shén huà chuán shuō de huì cuì， míng shèng gǔ jì de dǎo yóu tú， fēng tǔ mín qíng de cǎi fǎng lù”。《 shuǐ jīng zhù》 zài yǔ yán yùn yòng shàng yě shì chū lèi bá cuì de， jǐn jiù miáo xiě de pù bù lái shuō， tā suǒ yòng de cí huì jiù yòu： lóng、 hóng、 xuán liú、 xuán shuǐ、 xuán tāo、 xuán quán、 xuán jiàn、 xuán bō、 tuí bō、 fēi qīng děng， zhēn shì biàn huà wú qióng。 suǒ yǐ wǒ men shuō《 shuǐ jīng zhù》 bù jǐn shì kē xué míng zhù， yě shì wén xué yì shù de zhēn pǐn。
rú cǐ fēng fù de nèi róng， qí jià zhí zì bù dài yán。 zhè lǐ jǐn jiù lì shǐ dì lǐ fāng miàn lái shuō， jiù yòu qǔ zhī bù jìn de gōng xiào， hóu rén zhī jiào shòu céng lì yòng tā fù yuán liǎo běi jīng zhōu wéi gǔ dài shuǐ lì gōng chéng， yán jiū liǎo máo wū sù shā mò de lì shǐ biàn qiān。 wǒ men kě yǐ yùn yòng tā lái yán jiū gǔ dài shuǐ dào biàn qiān， húpō yān fèi、 dì xià shuǐ kāi fā、 hǎi 'àn biàn qiān、 chéng shì guī huá、 lì shǐ shí qī qì hòu biàn huà děng děng zhū duō kè tí。
《 shuǐ jīng zhù》 yòu rú cǐ shēn yuǎn yǐng xiǎng， zhè yǔ lì dào yuán zhì xué tài dù de rèn zhēn shì fēn bù kāi de。 wèile zhù zuò cǐ shū， tā sōu jí liǎo dà liàng wén xiàn zī liào， yǐn shū duō dá 437 zhǒng， ji lù liǎo hàn wèi jīn shí bēi kè duō dá 350 zhǒng zuǒ yòu， hái cǎi lù liǎo bù shǎo mín jiàngē yáo、 yàn yǔ fāng yán、 chuán shuō gù shì děng， bìng duì suǒ dé gè zhǒng zī liào jìn xíng rèn zhēn de fēn xī yán jiū， qīn zì shí dì kǎo chá， xún fǎng gǔ jì， zhuī mò sù yuán， cǎi qǔ shí shì qiú shì de kē xué tài dù。 zhè běn shū shí jì shàng shì wǒ guó běi wèi yǐ qián de gǔ dài dì lǐ zǒng jié， shū zhōng xǔ duō zhēn guì zī liào zǎo yǐ shī chuán， bù shǎo rén cóng zhōng kě yǐ ji yì huò jiàozhèng yī xiē gǔ jí。
dāng rán， rú cǐ hóng fù de jù zuò， shòu dào dāng shí shí dài hé tiáo jiàn de xiàn zhì， nán miǎn cún zài bù shǎo cuò wù。 táng dài dù yòu zài《 tōng diǎn》 zhōng jí yǐ míng què zhǐ chū qí huáng hé hé yuán wèn tí shàng de“ pí miù”。 lìng wài yóu yú tā bù kě néng dào biān yuǎn dì qū hé nán fāng jìn xíng shí dì diào chá， zhè fāng miàn cuò wù yě jiào duō xiē。 yòu xiē dì fāng de yǐn shū yě bù jìn kě xìn děng děng， dàn zhè xiē bìng bù sǔn hài quán shū jià zhí。
《 shuǐ jīng zhù》 yuán yòu 40 juàn， sòng chū yǐ quē 5 juàn， hòu rén jiāng qí suǒ yú 35 juàn， chóngxīn biān dìng chéng 40 juàn。 yóu yú dié jīng chuán chāo fān kè， cuò jiǎn duó wěi shí fēn yán zhòng， yòu xiē zhāng jié shèn zhì nán yǐ biàn dú。 míng qīng shí bù shǎo xué zhě wéi yán jiū《 shuǐ jīng zhù》 zuò liǎo dà liàng gōng zuò， yòu de dìng zhèng liǎo jīng zhù hùn xiáo 500 yú chù， shǐ jīng zhù jī běn huī fù liǎo yuán lái miàn mào。 yòu de zuò liǎo bù shǎo ji yì gōng zuò， gèng duō de shì zuò liǎo jiàokān zhù shū gōng zuò， qīng mò zhù míng xué zhě yáng shǒu jìng yǔ qí dì zǐ xióng huì zhēn yòng liǎo bì shēng jīng lì zhuàn xiě liǎo《 shuǐ jīng zhù shū》 hé biān huì liǎo gǔ jīn duì zhào、 zhū mò tào yìn de《 shuǐ jīng zhù tú》， zuì jìn jiāng sū gǔ jí chū bǎn shè chū bǎn liǎo yòu duàn xī zhòng diǎn xiào、 chén qiáo yì fù xiào de《 shuǐ jīng zhù shū》， wéi jīn hòu yán jiū lì yòng《 shuǐ jīng zhù》 tí gōng liǎo fāng biàn。
dài zhèn jiàokān《 shuǐ jīng zhù》， shān qù wàng zēng zhī zì yī gè duō gè， gǎi zhèng cuò 'é sān qiān duō chù， bǔ qì jué yì liǎng qiān duō chù， zú jiàn gōng fū zhī shēn， rú duàn yù cái suǒ shuō：“ fán gù xùn、 yīn shēng、 suàn shù、 tiān wén、 dì lǐ、 zhì dù、 míng wù、 rén shì zhī shàn 'è shì fēi， yǐ jí yīn yáng、 qì huà、 dào dé、 xìng mìng， mò bù jiū hū qí shí。”
héng héng《 dài zhèn quán shū》
《 shuǐ jīng zhù》 shì gōng yuán 6 shì jì běi wèi shí lì dào yuán suǒ zhù， shì wǒ guó dì yī bù yǐ jìzǎi hé dào shuǐ xì wéi zhù de zōng hé xìng dì lǐ zhù zuò， zài wǒ guó cháng qī lì shǐ fā zhǎn jìn chéng zhōng yòu guò shēn yuǎn yǐng xiǎng， zì míng qīng yǐ hòu bù shǎo xué zhě cóng gè fāng miàn duì tā jìn xíng liǎo shēn rù xì zhì de zhuān mén yán jiū， xíng chéng liǎo yī mén nèi róng guǎng fàn de “ lì xué ”。
lì dào yuán， zì shàn cháng， běi wèi zhuō zhōu lì tíng（ jīn hé běi zhuō xiàn nán） rén。 tā shēng nián shuō fǎ bù yī， shàng nán què dìng。 shǐ shū jǐn jìzǎi tā yú xiào chāng sān nián（ 527 nián） bèi hài yú yīn pán yì tíng（ jīn shǎn xī lín tóng xiàn dōng）。 tā chū shēn shì huàn zhī jiā， shàonián shí suí fù guān jū shān dōng， xǐ hǎo yóu lì， kù 'ài zǔ guó jǐn xiù hé shān， péi yǎng liǎo“ fǎng dòu sōu qú” de xīng qù。 chéng nián hòu chéng xí qí fù fēng jué， fēng wéi yǒng níng bó， xiān hòu chū rèn tài wèi yuàn、 shū shì yù shǐ、 jì zhōu zhèn dōng fǔ zhǎngshǐ、 yíng chuān tài shǒu、 lǔ yáng tài shǒu、 dōng jīng zhōu cì shǐ、 hé nán yǐn、 huáng mén shì láng、 shì zhōng jiān shè xíng tái shàng shū、 yù shǐ zhōng wèi děng zhí。 tā lì yòng rèn zhí jī huì， zhōu yóu liǎo běi fāng huáng huái liú yù guǎng dà dì qū， zú jì biàn bù jīn hé běi、 hé nán、 shān xī、 shǎn xī、 nèimēng、 shān dōng、 jiāng sū、 ān huī děng shěng qū。 měi dào yī dì dū liú xīn kān chá shuǐ dào xíng shì， sù běn qióng yuán， yóu lǎn míng shèng gǔ jì， zài shí dì kǎo chá zhōng guǎng fàn sōu jí gè zhǒng zī liào， yǐ bǔ wén xiàn bù zú， cóng 'ér wán chéng liǎo jǔ shì wú shuāng de dì lǐ míng zhù《 shuǐ jīng zhù》。 lì dào yuán zì yòu hàoxué， lì lǎn qí shū， chú《 shuǐ jīng zhù》 wài， hái zhuàn yòu《 běn zhì》 13 juàn jí《 qī pìn》 zhū wén， dàn dōuyǐ wáng yì， jǐn《 shuǐ jīng zhù》 dé yǐ liú chuán。
wǒ guó gǔ dài jìzǎi hé liú de zhuān zhù jiù jiào《 shuǐ jīng》， qí zuò zhě lì lái shuō fǎ bù yī， èr shuō jìn guō pú zhuàn， yī shuō dōng hàn sāng qīn zhuàn， yòu shuō guō pú céng zhù sāng qīn zhuàn de《 shuǐ jīng》。 dāng dài lì xué jiā chén qiáo yì rèn wéi jí shǐ hàn sāng qīn zhuàn yòu《 shuǐ jīng》， jìn guō pú wéi qí zuò zhù què yòu qí shì， dàn zhè bù《 shuǐ jīng》 hé《 shuǐ jīng zhù》 yědōu yǐ shī chuán， jīn běn lì dào yuán suǒ zhù de《 shuǐ jīng》 dāng shì lìng wài yī bù， shì wú míng shì suǒ wéi， qí chéng shū nián dài， zhū jiā shuō fǎ bù yī， quán zǔ wàng rèn wéi shì dōng hàn chū， dài zhèn rèn wéi shì sān guó shí zuò pǐn， jīn rén zhōng fèng nián yòu rèn wéi shì xīn mǎng shí suǒ zuò， zhū shuō shàng nán què rèn， bù guò dà tǐ yìng wéi hàn wèi zhī zuò bù chéng wèn tí。
《 shuǐ jīng zhù》 zé shì yǐ zhù《 shuǐ jīng》 ér dé míng。
lì dào yuán wèihé yào wéi《 shuǐ jīng》 zuò zhù ní？ zài tā zì jǐ xù wén zhōng jiù xiě dào： shǒu xiān， gǔ dài dì lǐ shū jí，《 shān hǎi jīng》 guò yú huāng zá，《 yǔ gòng》、《 zhōu lǐ · zhí fāng》 zhǐ jù lún kuò，《 hàn shū · dì lǐ zhì》 jì shù yòu bù xiáng bèi， ér yī xiē dū、 fù xiàn yú tǐ cái bù néng chàng suǒ jì shù《 shuǐ jīng》 yī shū suī zhuān shù hé liú， jù xì tǒng gāng lǐng， dàn wèi jì shuǐ dào yǐ wài dì lǐ qíng kuàng。 tā zài yóu lì dà hǎo hé shān shí suǒ jiàn suǒ wén shí fēn fēng fù， wèile bǎ zhè xiē fēng fù de dì lǐ zhī shí chuán yú hòu rén， suǒ yǐ tā xuǎn dìng《 shuǐ jīng》 yī shū wéi gāng lái miáo shù quán guó dì lǐ qíng kuàng。 zhèng rú wáng xiān qiān suǒ shuō， lì dào yuán zhù《 shuǐ jīng》 de mùdì zài yú“ yīn shuǐ yǐ zhèng dì， jí dì yǐ cún yòu”（《 wáng xiān qiān hé xiào běn xù》）。 qí cì， tā rèn shí dào dì lǐ xiàn xiàng shì zài jīng cháng biàn huà de， shàng gǔ qíng kuàng yǐ hěn miǎo máng， qí hòu bù zú qiān xǐ、 chéng shì xīng shuāi、 hé dào biàn qiān、 míng chēng jiāo hù gēngtì děng děngdōu shí fēn fù zá， suǒ yǐ tā jué dìng yǐ shuǐ dào wéi gāng， kě yǐ jìn 'ér miáo shù jīng cháng biàn huà zhōng de dì lǐ qíng kuàng。 ér gèng zhòng yào de shì， tā dāng shí shēn chù zhèng jú fēn liè shí dài， tā xiàng wǎng zǔ guó tǒng yī， zhuóyǎn yú《 yǔ gòng》 suǒ miáo xiě guò lì shǐ shàng céng jīng chū xiàn guò de bǎn tú guǎng dà de zǔ guó， tā lì yòng shǔ yú quán guó de zì rán yīn sù hé liú shuǐ xì lái zuò gāng， kě yǐ bǎ dāng shí rén wéi de zhèng zhì jiāng jiè de xiàn zhì dǎ pò liǎo， cóng 'ér chōng fēn tǐ xiàn tā yào shí shī zǔ guó tǒng yī de jué xīn。 yóu cǐ shuō míng lì dào yuán shì yī wèi 'ài guó zhù yì zhě， tā suǒ zhù de《 shuǐ jīng zhù》 shì yī bù 'ài guó zhù yì zhù zuò。
《 shuǐ jīng zhù》 shì yǐ《 shuǐ jīng》 suǒ jì shuǐ dào wéi gāng，《 táng liù diǎn》 zhù zhōng chēng《 shuǐ jīng》 gòng zài shuǐ dào 137 tiáo， ér《 shuǐ jīng zhù》 zé jiāng zhī liú děng bǔ chōng fā zhǎn wéi 1252 tiáo。 jīn rén zhào yǒng fù jiāng quán shū shuǐ tǐ bāo kuò hú、 diàn、 bēi、 zé、 quán、 qú、 chí、 gù dòu děng suàn rù， shí jì 2596， bèi yú《 táng liù diǎn》 zhī shù。
zhù wén dá 30 wàn zì。 shè jí de dì yù fàn wéi， chú liǎo jī běn shàng yǐ xī hàn wáng cháo de jiāng yù zuò wéi qí zhuàn xiě duì xiàng wài， hái shè jí dào dāng shí bù shǎo yù wài dì qū， bāo kuò jīn yìn dù、 zhōng nán bàn dǎo hé cháo xiān bàn dǎo ruò gān dì qū， fù gài miàn jī shí shǔ kōng qián。
suǒ jì shù de shí jiān fú dù shàng qǐ xiān qín， xià zhì nán běi cháo dāng dài， shàng xià yuē 2000 duō nián。 tā suǒ bāo róng de dì lǐ nèi róng shí fēn guǎng fàn， bāo kuò zì rán dì lǐ、 rén wén dì lǐ、 shān chuān shèng jǐng、 lì shǐ yán gé、 fēng sú xí guàn、 rén wù zhǎng gù、 shén huà gù shì děng děng， zhēn kě wèi shì wǒ guó 6 shì jì de yī bù dì lǐ bǎi kē quán shū， wú suǒ bù róng。 nán néng kě guì de shì zhè me fēng fù duō cǎi de nèi róng bìng fēi dān chún dì luó liè xiàn xiàng， ér shì yòu xì tǒng dì jìn xíng zōng hé xìng de jì shù。 hóu rén zhī jiào shòu gài kuò dé zuì wéi tiē qiē：“ tā fù yú dì lǐ miáo xiě yǐ shí jiān de shēn dù， yòu jǐyǔ xǔ duō lì shǐ shì jiàn yǐ jù tǐ de kōng jiān de zhēn shí gǎn。”（《 shuǐ jīng zhù xuǎn shì · qián yán》）
《 shuǐ jīng zhù》 shì wǒ guó gǔ dài dì lǐ míng zhù， qí nèi róng bāo kuò liǎo zì rán dì lǐ hé rén wén dì lǐ de gè gè fāng miàn。 zài zì rán dì lǐ fāng miàn， suǒ jì dà xiǎo hé liú yòu 1000 yú tiáo， cóng hé liú de fā yuán dào rù hǎi， jǔ fán gànliú、 zhī liú、 hé gǔ kuān dù、 hé chuáng shēn dù、 shuǐ liàng hé shuǐ wèi jì jié biàn huà， hán shā liàng、 bīng qī yǐ jí yán hé suǒ jīng de fú liú、 pù bù、 jí liú、 tān lái、 húpō děng děngdōu guǎng fàn sōu luó， xiáng xì jìzǎi。 suǒ jì húpō、 zhǎo zé 500 yú chù， quán shuǐ hé jǐng děng dì xià shuǐ jìn 300 chù， fú liú yòu 30 yú chù， pù bù 60 duō chù。 suǒ jì gè zhǒng dì mào， gāo dì yòu shān、 yuè、 fēng、 lǐng、 bǎn、 gāng、 qiū、 fù、 gù、 zhàng、 fēng、 jī、 yuán děng， dī dì yòu chuān、 yě、 wò yě、 píng chuān、 píng yuán、 yuán xí děng， jǐn shān yuè、 qiū fù dì míng jiù yòu jìn 2000 chù， kā sī tè dì mào fāng miàn suǒ jì dòng xué dá 70 yú chù， zhí wù dì lǐ fāng miàn jìzǎi de zhí wù pǐn zhǒng duō dá 140 yú zhǒng， dòng wù dì lǐ fāng miàn jìzǎi de dòng wù zhǒng lèi chāo guò 100 zhǒng， gè zhǒng zì rán zāi hài yòu shuǐ zāi、 hàn zāi、 fēng zāi、 huáng zāi、 dì zhèn děng， jìzǎi de shuǐ zāi gòng 30 duō cì， dì zhèn yòu jìn 20 cì。
zài rén wén dì lǐ fāng miàn， suǒ jì de yī xiē zhèng qū jiàn zhì wǎng wǎng kě yǐ bǔ chōng zhèng shǐ dì lǐ zhì de bù zú。 suǒ jì de xiàn jí chéng shì hé qí tā chéng yì gòng 2800 zuò， gǔ dū 180 zuò， chú cǐ yǐ wài， xiǎo yú chéng yì de jù luò bāo kuò zhèn、 xiāng、 tíng、 lǐ、 jù、 cūn、 xū、 shù、 wù、 bǎo děng 10 lèi， gòng yuē 1000 chù。 zài zhè xiē chéng shì zhōng bāo kuò guó wài yī xiē chéng shì， rú zài jīn yìn dù de bō luó nài chéng、 bā lián fú yì、 wáng shè xīn chéng、 zhān pó guó chéng děng， lín yì guó de jūn shì yào dì qū sù chéng hé guó dū diǎn chōng chéng děngdōu yòu xiáng xì jìzǎi。 jiāo tōng dì lǐ bāo kuò shuǐ yùn hé lù lù jiāo tōng， qí zhōng jǐn qiáo liáng jiù jì yòu 100 zuò zuǒ yòu， jīn dù yě jìn 100 chù。 jīng jì dì lǐ fāng miàn yòu dà liàng nóng tián shuǐ lì zī liào， jìzǎi de nóng tián shuǐ lì gōng chéng míng chēng jiù yòu pō hú、 dī、 táng、 yàn、 è、 dǔ、 dèng *、 tuó、 shuǐ mén、 shí dòu děng。 hái jì yòu dà pī tún tián、 gēng zuò zhì dù děng zī liào。 zài shǒu gōng yè shēng chǎn fāng miàn， bāo kuò cǎi kuàng、 yě jīn、 jī qì、 fǎng zhì、 zào bì、 shí pǐn děng。 suǒ jì kuàng wù yòu jīn shǔ kuàng wù rú jīn、 yín、 tóng、 tiě、 xī、 gǒng děng， fēi jīn shǔ kuàng wù yòu xióng huáng、 liú huáng、 yán、 shí mò、 yún mǔ、 shí yīng、 yù、 shí cái děng， néng yuán kuàng wù yòu méi tàn、 shí yóu、 tiān rán qì děng。 cǐ wài hái yòu bīng yào dì lǐ、 rén kǒu dì lǐ、 mín zú dì lǐ děng gè fāng miàn zī liào。
chú liǎo fēng fù de dì lǐ nèi róng wài， hái yòu xǔ duō xué kē fāng miàn de cái liào。 zhū rú shū zhōng suǒ jì gè lèi dì míng yuē zài 2 wàn chù shàng xià， qí zhōng jiě shì de dì míng jiù yòu 2400 duō chù。 suǒ jì zhōng wài gǔ tǎ 30 duō chù， gōng diàn 120 yú chù， gè zhǒng líng mù 260 yú chù， sì yuàn 26 chù yǐ jí bù shǎo yuán lín děng。 kě jiàn gāi shū duì lì shǐ xué、 kǎo gǔ xué、 dì míng xué、 shuǐ lì shǐ xué yǐ zhì mín zú xué、 zōng jiào xué、 yì shù děng fāng miàn dōuyòu yī dìng cān kǎo jià zhí。 yǐ shàng zhè xiē nèi róng bù jǐn zài shù liàng shàng jīng rén， gèng zhòng yào de shì zuò zhě cǎi yòng liǎo wén xué yì shù shǒu fǎ jìn xíng liǎo huì shēng huì sè de miáo shù， suǒ yǐ tā hái shì wǒ guó gǔ diǎn wén xué míng zhù， zài wén xué shǐ shàng jū yòu yī dìng dì wèi。 tā“ xiě shuǐ zhuóyǎn yú dòng tài”，“ xiě shān zé zhì lì yú jìng tài”， tā“ shì wèi jìn nán běi cháo shí qī shān shuǐ sǎnwén de jí jǐn， shén huà chuán shuō de huì cuì， míng shèng gǔ jì de dǎo yóu tú， fēng tǔ mín qíng de cǎi fǎng lù”。《 shuǐ jīng zhù》 zài yǔ yán yùn yòng shàng yě shì chū lèi bá cuì de， jǐn jiù miáo xiě de pù bù lái shuō， tā suǒ yòng de cí huì jiù yòu： lóng、 hóng、 xuán liú、 xuán shuǐ、 xuán tāo、 xuán quán、 xuán jiàn、 xuán bō、 tuí bō、 fēi qīng děng， zhēn shì biàn huà wú qióng。 suǒ yǐ wǒ men shuō《 shuǐ jīng zhù》 bù jǐn shì kē xué míng zhù， yě shì wén xué yì shù de zhēn pǐn。
rú cǐ fēng fù de nèi róng， qí jià zhí zì bù dài yán。 zhè lǐ jǐn jiù lì shǐ dì lǐ fāng miàn lái shuō， jiù yòu qǔ zhī bù jìn de gōng xiào， hóu rén zhī jiào shòu céng lì yòng tā fù yuán liǎo běi jīng zhōu wéi gǔ dài shuǐ lì gōng chéng， yán jiū liǎo máo wū sù shā mò de lì shǐ biàn qiān。 wǒ men kě yǐ yùn yòng tā lái yán jiū gǔ dài shuǐ dào biàn qiān， húpō yān fèi、 dì xià shuǐ kāi fā、 hǎi 'àn biàn qiān、 chéng shì guī huá、 lì shǐ shí qī qì hòu biàn huà děng děng zhū duō kè tí。
《 shuǐ jīng zhù》 yòu rú cǐ shēn yuǎn yǐng xiǎng， zhè yǔ lì dào yuán zhì xué tài dù de rèn zhēn shì fēn bù kāi de。 wèile zhù zuò cǐ shū， tā sōu jí liǎo dà liàng wén xiàn zī liào， yǐn shū duō dá 437 zhǒng， ji lù liǎo hàn wèi jīn shí bēi kè duō dá 350 zhǒng zuǒ yòu， hái cǎi lù liǎo bù shǎo mín jiàngē yáo、 yàn yǔ fāng yán、 chuán shuō gù shì děng， bìng duì suǒ dé gè zhǒng zī liào jìn xíng rèn zhēn de fēn xī yán jiū， qīn zì shí dì kǎo chá， xún fǎng gǔ jì， zhuī mò sù yuán， cǎi qǔ shí shì qiú shì de kē xué tài dù。 zhè běn shū shí jì shàng shì wǒ guó běi wèi yǐ qián de gǔ dài dì lǐ zǒng jié， shū zhōng xǔ duō zhēn guì zī liào zǎo yǐ shī chuán， bù shǎo rén cóng zhōng kě yǐ ji yì huò jiàozhèng yī xiē gǔ jí。
dāng rán， rú cǐ hóng fù de jù zuò， shòu dào dāng shí shí dài hé tiáo jiàn de xiàn zhì， nán miǎn cún zài bù shǎo cuò wù。 táng dài dù yòu zài《 tōng diǎn》 zhōng jí yǐ míng què zhǐ chū qí huáng hé hé yuán wèn tí shàng de“ pí miù”。 lìng wài yóu yú tā bù kě néng dào biān yuǎn dì qū hé nán fāng jìn xíng shí dì diào chá， zhè fāng miàn cuò wù yě jiào duō xiē。 yòu xiē dì fāng de yǐn shū yě bù jìn kě xìn děng děng， dàn zhè xiē bìng bù sǔn hài quán shū jià zhí。
《 shuǐ jīng zhù》 yuán yòu 40 juàn， sòng chū yǐ quē 5 juàn， hòu rén jiāng qí suǒ yú 35 juàn， chóngxīn biān dìng chéng 40 juàn。 yóu yú dié jīng chuán chāo fān kè， cuò jiǎn duó wěi shí fēn yán zhòng， yòu xiē zhāng jié shèn zhì nán yǐ biàn dú。 míng qīng shí bù shǎo xué zhě wéi yán jiū《 shuǐ jīng zhù》 zuò liǎo dà liàng gōng zuò， yòu de dìng zhèng liǎo jīng zhù hùn xiáo 500 yú chù， shǐ jīng zhù jī běn huī fù liǎo yuán lái miàn mào。 yòu de zuò liǎo bù shǎo ji yì gōng zuò， gèng duō de shì zuò liǎo jiàokān zhù shū gōng zuò， qīng mò zhù míng xué zhě yáng shǒu jìng yǔ qí dì zǐ xióng huì zhēn yòng liǎo bì shēng jīng lì zhuàn xiě liǎo《 shuǐ jīng zhù shū》 hé biān huì liǎo gǔ jīn duì zhào、 zhū mò tào yìn de《 shuǐ jīng zhù tú》， zuì jìn jiāng sū gǔ jí chū bǎn shè chū bǎn liǎo yòu duàn xī zhòng diǎn xiào、 chén qiáo yì fù xiào de《 shuǐ jīng zhù shū》， wéi jīn hòu yán jiū lì yòng《 shuǐ jīng zhù》 tí gōng liǎo fāng biàn。
dài zhèn jiàokān《 shuǐ jīng zhù》， shān qù wàng zēng zhī zì yī gè duō gè， gǎi zhèng cuò 'é sān qiān duō chù， bǔ qì jué yì liǎng qiān duō chù， zú jiàn gōng fū zhī shēn， rú duàn yù cái suǒ shuō：“ fán gù xùn、 yīn shēng、 suàn shù、 tiān wén、 dì lǐ、 zhì dù、 míng wù、 rén shì zhī shàn 'è shì fēi， yǐ jí yīn yáng、 qì huà、 dào dé、 xìng mìng， mò bù jiū hū qí shí。”
héng héng《 dài zhèn quán shū》
jiè shào nán sòng dū chéng lín 'ān chéng shì fēng mào de zhù zuò。 gòng 'èr shí juàn。 nán sòng wú zì mù zhuàn。 zì mù lín 'ān fǔ qián táng ( jīn zhè jiāng háng zhōu ) rén， shēng píng shì jì bù xiáng。
gāi shū chéng shū nián dài， jù zì xù yòu“ shí yì shì shū”，“ miǎn huái wǎng shì， dài yóu mèng yě” zhī yǔ， dāng zài yuán jūn gōng xiàn lín 'ān zhī hòu。 suǒ shǔ“ jiá xū suì zhōng qiū rì”， jiá xū jí sòng dù zōng xián chún shí nián (1274)， yí chuán chāo yòu wù。 gāi shū fǎng xiào《 dōng jīng mèng huá lù》 tǐ lì， jìzǎi nán sòng lín 'ān de jiāo miào、 gōng diàn、 shān chuān、 rén wù、 shì sì、 wù chǎn、 hù kǒu、 fēng sú、 bǎi gōng、 zá xì hé sì guān、 xué xiào děng， wèile jiě nán sòng chéng shì jīng jì huó dòng， shǒu gōng yè、 shāng yè fā zhǎn qíng kuàng， shì mín de jīng jì wén huà shēng huó， tè bié shì dū chéng de miàn mào， tí gōng liǎo jiào fēng fù de shǐ liào。 shū zhōng jì lè、 bǎi xì jì yì、 jiǎo dǐ、 xiǎo shuō jiǎng jīng shǐ zhū jié， wéi sòng dài wén yì de zhēn guì zī liào。
1956 nián， shàng hǎi gǔ diǎn wén xué chū bǎn shè gēn jù《 zhī bù zú zhāi cóng shū》 běn jiàodiǎn pái yìn， shōu rù《 dōng jīng mèng huá lù ( wài sì zhǒng )》。 1984 nián， zhè jiāng rén mín chū bǎn shè yǐ tóng yī bǎn běn jiàodiǎn， chū bǎn liǎo dān xíng běn。
gāi shū chéng shū nián dài， jù zì xù yòu“ shí yì shì shū”，“ miǎn huái wǎng shì， dài yóu mèng yě” zhī yǔ， dāng zài yuán jūn gōng xiàn lín 'ān zhī hòu。 suǒ shǔ“ jiá xū suì zhōng qiū rì”， jiá xū jí sòng dù zōng xián chún shí nián (1274)， yí chuán chāo yòu wù。 gāi shū fǎng xiào《 dōng jīng mèng huá lù》 tǐ lì， jìzǎi nán sòng lín 'ān de jiāo miào、 gōng diàn、 shān chuān、 rén wù、 shì sì、 wù chǎn、 hù kǒu、 fēng sú、 bǎi gōng、 zá xì hé sì guān、 xué xiào děng， wèile jiě nán sòng chéng shì jīng jì huó dòng， shǒu gōng yè、 shāng yè fā zhǎn qíng kuàng， shì mín de jīng jì wén huà shēng huó， tè bié shì dū chéng de miàn mào， tí gōng liǎo jiào fēng fù de shǐ liào。 shū zhōng jì lè、 bǎi xì jì yì、 jiǎo dǐ、 xiǎo shuō jiǎng jīng shǐ zhū jié， wéi sòng dài wén yì de zhēn guì zī liào。
1956 nián， shàng hǎi gǔ diǎn wén xué chū bǎn shè gēn jù《 zhī bù zú zhāi cóng shū》 běn jiàodiǎn pái yìn， shōu rù《 dōng jīng mèng huá lù ( wài sì zhǒng )》。 1984 nián， zhè jiāng rén mín chū bǎn shè yǐ tóng yī bǎn běn jiàodiǎn， chū bǎn liǎo dān xíng běn。
《 běi hù lù》 , táng dài duàn gōng lù zhe , sān juàn。 zhù yào jì shù lǐng nán fēng tǔ wù chǎn。
quán shū sān juàn， xiáng liè nán yóu wǔ lǐng suǒ cǎi mín fēng tǔ sú fēng wù yǐn shí yī zhì gē yáo， cǎo mù guǒ shū chóng yú yǔ máo zhī lèi， yǔ qí shū yì shuō xiāng cān yàn。
duàn gōng lù , táng lín zī ( xiàn zài shān dōng shěng lín zī xiàn ) rén , guān jīng zhào wàn nián ( xiàn zài shǎn xī cháng 'ān fù jìn ) xiàn wèi。
《 yì wén zhì》 zhe lù《 běi hù zá lù》 shí， suí wén fù zhù qí zhuàn zhě duàn gōng lù wéi“ wén chāng sūn”。 wén chāng wéi mù zōng zǎixiàng。 wén chāng zǐ chéng shì， suǒ zhuàn《 yǒu yáng zá zǔ》 yì zhe lù yú《 yì wén zhì》。 gōng lù shū zhōng zhe xián tōng nián hào， zé yǐ zhì táng yì zōng shí。 shū shǒu jié xián wéi zhī jīng zhào fǔ wàn nián xiàn wèi， yòu wú qí tā shì lì kě kǎo。 wèi zhī hé yǐ yuǎn jū lǐng nán， bìng zài qí dì zhuàn wén zhù shù。 běi hù zhī míng shǐ jiàn yú qín shí。《 shǐ jì qín shǐ huáng běn jì》 shuō qín dì， wèi 'èr shí liù nián，“ nán zhì běi xiàng hù”； èr shí bā nián láng xié kè shí， yòu shuō dào“ nán jìn běi hù”。《 hàn shū dì lǐ zhì》 rì nán jùn xià yán shī gǔ zhù：“ yán qí zài rì zhī nán， suǒ wèi kāi běi hù yǐ xiàng rì zhě。” àn qí suǒ shuō， běi hù dāng zài jīn yuè nán zhōng bù， táng shí wéi zhōu jìng。 gōng lù cǐ shū fàn jì lǐng nán fēng tǔ， yú dāng dì wù chǎn yóu wéi xiáng bèi， gài qǔ běi hù zhī míng， bìng bù yǐ rì nán wéi xiàn。《 yì wén zhì》 zhe lù zuò《 běi hù zá lù》， dāng wéi qí shū de běn chēng， jīn běn zuò《 běi hù lù》， kě néng shì chuán xiě guò chéng yòu suǒ shěng lüè。
《 běi hù lù》 sān juàn yī cè
táng duàn gōng lù zhuàn， chāo běn。 gōng lù wéi táng xī zōng shí rén， zǎixiàng wén chāng zhī sūn， cháng guān jīng zhào wàn nián xiàn wèi， shì shū wéi zài guǎng zhōu shí zuò， zá jì lǐng nán fēng tǔ wù chǎn， yǐn shí fú shì， fán cǎo mù guǒ shū， chóng yú niǎo shòu wú suǒ bù bāo。 zhēng yǐn bó qià， zhù wén xiáng shàn， yòu zī kǎo zhèng。
quán shū sān juàn， xiáng liè nán yóu wǔ lǐng suǒ cǎi mín fēng tǔ sú fēng wù yǐn shí yī zhì gē yáo， cǎo mù guǒ shū chóng yú yǔ máo zhī lèi， yǔ qí shū yì shuō xiāng cān yàn。
duàn gōng lù , táng lín zī ( xiàn zài shān dōng shěng lín zī xiàn ) rén , guān jīng zhào wàn nián ( xiàn zài shǎn xī cháng 'ān fù jìn ) xiàn wèi。
《 yì wén zhì》 zhe lù《 běi hù zá lù》 shí， suí wén fù zhù qí zhuàn zhě duàn gōng lù wéi“ wén chāng sūn”。 wén chāng wéi mù zōng zǎixiàng。 wén chāng zǐ chéng shì， suǒ zhuàn《 yǒu yáng zá zǔ》 yì zhe lù yú《 yì wén zhì》。 gōng lù shū zhōng zhe xián tōng nián hào， zé yǐ zhì táng yì zōng shí。 shū shǒu jié xián wéi zhī jīng zhào fǔ wàn nián xiàn wèi， yòu wú qí tā shì lì kě kǎo。 wèi zhī hé yǐ yuǎn jū lǐng nán， bìng zài qí dì zhuàn wén zhù shù。 běi hù zhī míng shǐ jiàn yú qín shí。《 shǐ jì qín shǐ huáng běn jì》 shuō qín dì， wèi 'èr shí liù nián，“ nán zhì běi xiàng hù”； èr shí bā nián láng xié kè shí， yòu shuō dào“ nán jìn běi hù”。《 hàn shū dì lǐ zhì》 rì nán jùn xià yán shī gǔ zhù：“ yán qí zài rì zhī nán， suǒ wèi kāi běi hù yǐ xiàng rì zhě。” àn qí suǒ shuō， běi hù dāng zài jīn yuè nán zhōng bù， táng shí wéi zhōu jìng。 gōng lù cǐ shū fàn jì lǐng nán fēng tǔ， yú dāng dì wù chǎn yóu wéi xiáng bèi， gài qǔ běi hù zhī míng， bìng bù yǐ rì nán wéi xiàn。《 yì wén zhì》 zhe lù zuò《 běi hù zá lù》， dāng wéi qí shū de běn chēng， jīn běn zuò《 běi hù lù》， kě néng shì chuán xiě guò chéng yòu suǒ shěng lüè。
《 běi hù lù》 sān juàn yī cè
táng duàn gōng lù zhuàn， chāo běn。 gōng lù wéi táng xī zōng shí rén， zǎixiàng wén chāng zhī sūn， cháng guān jīng zhào wàn nián xiàn wèi， shì shū wéi zài guǎng zhōu shí zuò， zá jì lǐng nán fēng tǔ wù chǎn， yǐn shí fú shì， fán cǎo mù guǒ shū， chóng yú niǎo shòu wú suǒ bù bāo。 zhēng yǐn bó qià， zhù wén xiáng shàn， yòu zī kǎo zhèng。
《 fēng tǔ jì》 shì jì shù dì fāng fēng sú de míng zhù， jīn rén chá kǎo duān wǔ、 qī xī、 chóngyáng děng děng xí sú， suǒ yǐ jù de biàn shì zhè yī bù《 fēng tǔ jì》。
《 xī mán cóng xiào》 yī juàn。 sòng zhū fǔ zhuàn。 fǔ zì jì gōng， tóng xiāng rén， bù xiáng qí shì lǚ。 wéi《 hǔ qiū zhì》 zài： suǒ zuò yǒng hǔ qiū shī yī shǒu， zhī wéi nán sòng mò rén 'ěr。 xī mán zhě， jí《 hòu hàn shī》 suǒ wèi wǔ xī mán zhě。《 huái tài zǐ zhù》 chēng wǔ líng yòu xióng xī、 mán xī、 xī xī、 wǔ xī、 chén xī、 xī shì mán yí suǒ jū， gù wèi wǔ xī mán。 zài jīn chén zhōu jiè zhě shì yě。 fǔ gài cháng fú guān qí dì， gù jù suǒ wén jiàn zuò wéi shì shū。 suǒ jì zhū mán fēng tǔ wù chǎn pō bèi， rú lán gān bù zhī chuán yú hàn dài、 sān jǐ máo zhī chū yú bāo máo shān、 shǔdiǎn yì wéi xiáng zhān。 zhì qí sú shàng zhī、 yì zhǒng lèi zhī bié qū zhé xiān xī， lú liè míng xī。 shì suī bǐ 'ér cí pō yǎ， kě wèi gōng yú xù shù， yòng zī kǎo zhèng duō yì jiàn wén， gù bù róng yǐ suǒ xiè fèi yǐ。
cǐ shū 'àn zhào chéng nèi、 chéng dōng、 nán、 xī、 běi de cì xù， yǐ sì shí duō suǒ míng sì yuàn wéi gāng， jiān gù suǒ zài lǐ xiàng、 fāng wèi yǐ zhì míng shèng gǔ jì， tóng shí xù shù xiāng guān shì jì。 cóng shū zhōng kě yǐ liǎo jiě xiào wén dì qiān luò yáng dào 'ěr zhū shì zhī luàn， sì shí nián jiān luò yáng de gù shì hé tái shěng fāng shì de fēn bù， shèn zhì yú wài shāng lái luò yáng jū zhù hé gè guó de fēng tǔ rén qíng、 dào lǐ yuǎn jìn shū zhōng dōuyòu suǒ shè liè。 nèi róng bāo kuò liǎo zhèng zhì、 jīng jì、 shè huì、 wén xué、 yì shù、 sī xiǎng、 zōng jiào děng fāng miàn， shǐ liào jià zhí jí gāo。 qí zhōng， dì wǔ juàn shōu lù de sòng yún《 jiā jì》、 huì shēng《 xíng jì》、《 dào róng chuán》， xiáng xì jìzǎi liǎo sòng yún qù tiān zhú de qíng kuàng， chéng wéi xiàn jīn yán jiū zhōng yìn jiāo tōng shǐ de zhēn guì shǐ liào。 cǐ shū de wén xué jià zhí yě hěn gāo。
《 xú xiá kè yóu jì》 yǐ rì jì tǐ wéi zhù de zhōng guó dì lǐ míng zhù。 míng mò xú hóng zǔ jīng 30 duō nián lǚ xíng， xiě yòu tiān tái shān、 yàn dàng shān、 huáng shān、 lú shān děng míng shān yóu jì 17 piān hé《 zhè yóu rì jì》、《 jiāng yòu yóu rì jì》、《 chǔ yóu rì jì》、《 yuè xī yóu rì jì》、《 qián yóu rì jì》、《 diān yóu rì jì》 děng zhù zuò， chú yì sàn zhě wài， yí yòu 60 yú wàn zì yóu jì zī liào。 sǐ hòu yóu tā rén zhěng lǐ chéng《 xú xiá kè yóu jì》。 shì chuán běn yòu 10 juàn、 12 juàn、 20 juàn děng shù zhǒng。 zhù yào 'àn rì jì shù zuò zhě 1613 ～ 1639 nián jiān lǚ xíng guān chá suǒ dé， duì dì lǐ、 shuǐ wén、 dì zhì、 zhí wù děng xiàn xiàng， jūn zuò xiáng xì jì lù， zài dì lǐ xué hé wén xué shàng zhuó yòu chéng jiù。
dì lǐ xué chéng jiù
zài dì lǐ xué shàng de zhòng yào chéng jiù yòu：（ 1） kā sī tè dì qū de lèi xíng fēn bù hé gè dì qū jiān de chā yì， yóu qí shì kā sī tè dòng xué de tè zhēng、 lèi xíng jí chéng yīn， yòu xiáng xì de kǎo chá hé kē xué de jì shù。 jǐn zài zhōng guó guǎng xī、 guì zhōu、 yún nán 3 shěng qū， tā qīn zì tàn chá guò de dòng xué biàn yòu 270 duō gè， qiě yī bān dōuyòu fāng xiàng、 gāo dù、 kuān dù hé shēn dù de jù tǐ jìzǎi。 bìng chū bù lùn shù qí chéng yīn， zhǐ chū yī xiē yán dòng shì shuǐ de jī xiè qīn shí zào chéng， zhōng rǔ shí shì hán gài zhì de shuǐ dī zhēng fā hòu zhú jiàn níng jù 'ér chéng děng。 tā shì zhōng guó hé shì jiè guǎng fàn kǎo chá kā sī tè dì mào de zhuó yuè xiān qū。（ 2） jiū zhèng liǎo wén xiàn jìzǎi de guān yú zhōng guó shuǐ dào yuán liú de yī xiē cuò wù。 rú fǒu dìng zì《 shàng shū · yǔ gòng》 yǐ lái liú xíng 1000 duō nián de“ mín shān dǎo jiāng” jiù shuō， kěn dìng jīn shā jiāng shì cháng jiāng shàng yuán。 zhèng què zhǐ chū hé 'àn wān qū huò yán 'àn jìn bī shuǐ liú zhī chù chōng shuà qīn shí lì hài， hé chuáng pō dù yǔ qīn shí lì de dà xiǎo chéng zhèng bǐ děng wèn tí。 duì pēn quán de fā shēng hé qián liú zuò yòng de xíng chéng， yě yòu kē xué de jiě shì。（ 3） guān chá jì shù liǎo hěn duō zhí wù de shēng tài pǐn zhǒng， míng què tí chū liǎo dì xíng、 qì wēn、 fēng sù duì zhí wù fēn bù hé kāi huā zǎo wǎn de gè zhǒng yǐng xiǎng。（ 4） diào chá liǎo yún nán téng chōng dǎ yīng shān de huǒ shān yí jì， kē xué dì jì lù yǔ jiě shì liǎo huǒ shān pēn fā chū lái de hóng sè fú shí de zhì dì jí chéng yīn； duì dì rè xiàn xiàng de xiáng xì miáo shù zài zhōng guó yě shì zuì zǎo de； duì suǒ dào zhī chù de rén wén dì lǐ qíng kuàng， bāo kuò gè dì de jīng jì、 jiāo tōng、 chéng zhèn jù luò、 shǎo shù mín zú hé fēng tǔ wén wù děng， yě zuò liǎo bù shǎo jīng cǎi de jì shù。 tā zài zhōng guó gǔ dài dì lǐ xué shǐ shàng chāo yuè qián rén de gòng xiàn， tè bié shì guān yú kā sī tè dì mào de xiáng xì jì shù hé tàn suǒ， jū yú dāng shí shì jiè de xiān jìn shuǐ píng。
wén xué tè diǎn
zài wén xué shàng de zhù yào tè diǎn shì：（ 1） xiě jǐng jì shì， xī cóng zhēn shí zhōng lái， jù yòu nóng hòu de shēng huó shí gǎn；（ 2） xiě jǐng zhuàng wù， lì qiú jīng xì， cháng yùn yòng dòng tài miáo xiě huò nǐ rén shǒu fǎ， yuǎn jiào qián rén yóu jì xì zhì rù wēi；（ 3） cí huì fēng fù， mǐn yú chuàng zhì； jué bù yīn xí tào yǔ， luò rù kē jiù；（ 4） xiě jǐng shí zhù zhòng shū qíng， yù qíng yú jǐng， qíng jǐng jiāo róng， tóng shí zhù yì biǎo xiàn rén de zhù guān gǎn jué；（ 5） tōng guò fēng fù de miáo huì shǒu duàn， shǐ yóu jì biǎo xiàn chū hěn gāo de yì shù xìng， jù yòu héng jiǔ de shěn měi jià zhí。
cǐ wài， zài jì yóu de tóng shí， hái cháng cháng jiān jí dāng shí gè dì de jū mín shēng huó、 fēng sú rén qíng、 shǎo shù mín zú de jù luò fēn bù、 tǔ sī zhī jiān de zhàn zhēng jiān bìng děng děng qíng shì， duō wéi zhèng shǐ bài guān suǒ bù zài， jù yòu yī dìng lì shǐ xué、 mín zú xué jià zhí。《 xú xiá kè yóu jì》 bèi hòu rén yù wéi“ shì jiān zhēn wén zì、 dà wén zì、 qí wén zì”。
dì lǐ xué chéng jiù
zài dì lǐ xué shàng de zhòng yào chéng jiù yòu：（ 1） kā sī tè dì qū de lèi xíng fēn bù hé gè dì qū jiān de chā yì， yóu qí shì kā sī tè dòng xué de tè zhēng、 lèi xíng jí chéng yīn， yòu xiáng xì de kǎo chá hé kē xué de jì shù。 jǐn zài zhōng guó guǎng xī、 guì zhōu、 yún nán 3 shěng qū， tā qīn zì tàn chá guò de dòng xué biàn yòu 270 duō gè， qiě yī bān dōuyòu fāng xiàng、 gāo dù、 kuān dù hé shēn dù de jù tǐ jìzǎi。 bìng chū bù lùn shù qí chéng yīn， zhǐ chū yī xiē yán dòng shì shuǐ de jī xiè qīn shí zào chéng， zhōng rǔ shí shì hán gài zhì de shuǐ dī zhēng fā hòu zhú jiàn níng jù 'ér chéng děng。 tā shì zhōng guó hé shì jiè guǎng fàn kǎo chá kā sī tè dì mào de zhuó yuè xiān qū。（ 2） jiū zhèng liǎo wén xiàn jìzǎi de guān yú zhōng guó shuǐ dào yuán liú de yī xiē cuò wù。 rú fǒu dìng zì《 shàng shū · yǔ gòng》 yǐ lái liú xíng 1000 duō nián de“ mín shān dǎo jiāng” jiù shuō， kěn dìng jīn shā jiāng shì cháng jiāng shàng yuán。 zhèng què zhǐ chū hé 'àn wān qū huò yán 'àn jìn bī shuǐ liú zhī chù chōng shuà qīn shí lì hài， hé chuáng pō dù yǔ qīn shí lì de dà xiǎo chéng zhèng bǐ děng wèn tí。 duì pēn quán de fā shēng hé qián liú zuò yòng de xíng chéng， yě yòu kē xué de jiě shì。（ 3） guān chá jì shù liǎo hěn duō zhí wù de shēng tài pǐn zhǒng， míng què tí chū liǎo dì xíng、 qì wēn、 fēng sù duì zhí wù fēn bù hé kāi huā zǎo wǎn de gè zhǒng yǐng xiǎng。（ 4） diào chá liǎo yún nán téng chōng dǎ yīng shān de huǒ shān yí jì， kē xué dì jì lù yǔ jiě shì liǎo huǒ shān pēn fā chū lái de hóng sè fú shí de zhì dì jí chéng yīn； duì dì rè xiàn xiàng de xiáng xì miáo shù zài zhōng guó yě shì zuì zǎo de； duì suǒ dào zhī chù de rén wén dì lǐ qíng kuàng， bāo kuò gè dì de jīng jì、 jiāo tōng、 chéng zhèn jù luò、 shǎo shù mín zú hé fēng tǔ wén wù děng， yě zuò liǎo bù shǎo jīng cǎi de jì shù。 tā zài zhōng guó gǔ dài dì lǐ xué shǐ shàng chāo yuè qián rén de gòng xiàn， tè bié shì guān yú kā sī tè dì mào de xiáng xì jì shù hé tàn suǒ， jū yú dāng shí shì jiè de xiān jìn shuǐ píng。
wén xué tè diǎn
zài wén xué shàng de zhù yào tè diǎn shì：（ 1） xiě jǐng jì shì， xī cóng zhēn shí zhōng lái， jù yòu nóng hòu de shēng huó shí gǎn；（ 2） xiě jǐng zhuàng wù， lì qiú jīng xì， cháng yùn yòng dòng tài miáo xiě huò nǐ rén shǒu fǎ， yuǎn jiào qián rén yóu jì xì zhì rù wēi；（ 3） cí huì fēng fù， mǐn yú chuàng zhì； jué bù yīn xí tào yǔ， luò rù kē jiù；（ 4） xiě jǐng shí zhù zhòng shū qíng， yù qíng yú jǐng， qíng jǐng jiāo róng， tóng shí zhù yì biǎo xiàn rén de zhù guān gǎn jué；（ 5） tōng guò fēng fù de miáo huì shǒu duàn， shǐ yóu jì biǎo xiàn chū hěn gāo de yì shù xìng， jù yòu héng jiǔ de shěn měi jià zhí。
cǐ wài， zài jì yóu de tóng shí， hái cháng cháng jiān jí dāng shí gè dì de jū mín shēng huó、 fēng sú rén qíng、 shǎo shù mín zú de jù luò fēn bù、 tǔ sī zhī jiān de zhàn zhēng jiān bìng děng děng qíng shì， duō wéi zhèng shǐ bài guān suǒ bù zài， jù yòu yī dìng lì shǐ xué、 mín zú xué jià zhí。《 xú xiá kè yóu jì》 bèi hòu rén yù wéi“ shì jiān zhēn wén zì、 dà wén zì、 qí wén zì”。
《 dà táng xī yù jì》， jiǎn chēng《 xī yù jì》， wéi táng dài zhù míng gāo sēng táng xuán zàng kǒu shù， mén rén biàn jī fèng táng tài zōng zhī chì lìng bǐ shòu biān jí 'ér chéng。《 dà táng xī yù jì》 gòng shí 'èr juàn， chéng shū yú táng zhēnguàn 'èr shí nián (646 nián ), wéi xuán zàng yóu lì yìn dù、 xī yù lǚ tú 19 nián jiān zhī yóu lì jiàn wén lù。 qí zhōng， bāo kuò xuán zàng yóu xué wǔ yìn， dà pò wài dào zhū lùn de jīng cǎi piàn duàn， gāo cháo dié qǐ。
《 dà táng xī yù jì》 xì táng tài zōng qīn dìng， xuán zàng qīn zì biān zhuàn， yóu dì zǐ biàn jī zhěng lǐ 'ér chéng。 zhēnguàn 'èr shí nián（ gōng yuán 646 nián） qiū qī yuè， xuán zàng zài fān yì chū fó jīng de tóng shí， zhōng yú wán chéng liǎo zhù míng de《 dà táng xī yù jì》， yú shí sān rì jìn biǎo yú tài zōng。 yán dào：“ suǒ wén suǒ lì yī bǎi 'èr shí bā guó， jīn suǒ jì shù， yòu yì qián wén， jiē cún shí lù， fēi gǎn diāo huá， biān cái 'ér chéng， chēng wéi《 dà táng xī yù jì》 gòng shí 'èr juàn。” jù xī， gāi shū jì shù 128 gè guó jiā hé dì qū dedōu chéng、 jiāng yù、 dì lǐ、 lì shǐ、 yǔ yán、 wén huà、 shēng chǎn shēng huó、 wù chǎn fēng sú、 zōng jiào xìn yǎng， cǐ wài hái jì shù liǎo qí tā shí yú guó jiā de qíng kuàng。 běn shū shì jì jìn dài fǎ xiǎn zhī hòu yòu yī qǔ jīng yóu jì jù zhù。 shū zhōng chú shēng dòng miáo shù liǎo 'ā fù hàn bā mǐ yáng dà fó、 yìn dù yàn tǎ chuán shuō、 nà làn tuó xué fǔ yǐ jí zhū rú fó zǔ chéng dào、 fó tuó niè pán děng wú shù fó tuó shèng jì， hái yòu hěn duō fó jiào chuán shuō gù shì。 nèi róng quán miàn xì tǒng， xiáng shí shēng dòng， xiān hòu bèi yì wéi yīng、 fǎ、 dé、 rì děng guó wén zì guǎng wéi chuán bō， shì yán jiū zhōng wài wén huà jiāo liú、 fó jiào lì shǐ jí jiāo tōng shǐ、 mín zú shǐ de zhēn guì zī liào。《 dà táng xī yù jì》 shí jì shì yī bù xuán zàng xī xíng de shí lù。 zài xī xíng qiú fǎ de zhēng chéng zhōng， jīng lì liǎo shù nián shí guāng， suǒ dào guó jiā shàng bǎi， shān hé chéng guān chéng qiān shàng wàn， guān lǐ fó sì bǎo tǎ chéng qiān shàng wàn， qīn lì shì gù hé jiē chù de rén wù bù jì qí shù， ér《 dà táng xī yù jì》 lǐ lián tóng tā měi zǒu yī dì suǒ chù fāng wèi、 jù lí duō shǎo lǐ、 guó tǐ mín qíng、 fēng sú xí guàn、 qì hòu wù chǎn、 wén huà lì shǐ dū xiěde qīng qīng chǔ chǔ， jiù lián nǎ gè sì yuàn suǒ fèng mǒu chéng mǒu zōng， sēng zhòng duō shǎo， shì hé rén jiǎng shénme jīng， duō shǎo juàn děng， dū xiěde shí fēn xiáng jìn， zhǔn què wú wù。 zhè xiē jìzǎi yòu bèi hòu lái de lì shǐ wén xiàn hé wén wù kǎo gǔ suǒ zuǒ zhèng。 yǐ jù xuán zàng suǒ zhuàn《 dà táng xī yù jì》 jìzǎi tí gōng de xiàn suǒ， duì zhù míng de yìn dù nà làn tuó sì、 shèng dì wáng shè chéng、 lù yě yuàn gǔ chà děng yí zhǐ jìn xíng kǎo gǔ fā jué， chū tǔ liǎo dà liàng de wén wù gǔ jì， chéng wéi kǎo gǔ shǐ shàng yī dà qí jì。 zhè xiē dū chōng fēn zhèng míng， xuán zàng dāng nián zài xiǎn 'è jiān nán de qiú fǎ tú zhōng， jiāng suǒ jīng lì de dà liàng xìn xī hé gè lèi zī liào zhǔn què wú wù dì jì lù zài 'àn。
《 dà táng xī yù jì》 xì táng tài zōng qīn dìng， xuán zàng qīn zì biān zhuàn， yóu dì zǐ biàn jī zhěng lǐ 'ér chéng。 zhēnguàn 'èr shí nián（ gōng yuán 646 nián） qiū qī yuè， xuán zàng zài fān yì chū fó jīng de tóng shí， zhōng yú wán chéng liǎo zhù míng de《 dà táng xī yù jì》， yú shí sān rì jìn biǎo yú tài zōng。 yán dào：“ suǒ wén suǒ lì yī bǎi 'èr shí bā guó， jīn suǒ jì shù， yòu yì qián wén， jiē cún shí lù， fēi gǎn diāo huá， biān cái 'ér chéng， chēng wéi《 dà táng xī yù jì》 gòng shí 'èr juàn。” jù xī， gāi shū jì shù 128 gè guó jiā hé dì qū dedōu chéng、 jiāng yù、 dì lǐ、 lì shǐ、 yǔ yán、 wén huà、 shēng chǎn shēng huó、 wù chǎn fēng sú、 zōng jiào xìn yǎng， cǐ wài hái jì shù liǎo qí tā shí yú guó jiā de qíng kuàng。 běn shū shì jì jìn dài fǎ xiǎn zhī hòu yòu yī qǔ jīng yóu jì jù zhù。 shū zhōng chú shēng dòng miáo shù liǎo 'ā fù hàn bā mǐ yáng dà fó、 yìn dù yàn tǎ chuán shuō、 nà làn tuó xué fǔ yǐ jí zhū rú fó zǔ chéng dào、 fó tuó niè pán děng wú shù fó tuó shèng jì， hái yòu hěn duō fó jiào chuán shuō gù shì。 nèi róng quán miàn xì tǒng， xiáng shí shēng dòng， xiān hòu bèi yì wéi yīng、 fǎ、 dé、 rì děng guó wén zì guǎng wéi chuán bō， shì yán jiū zhōng wài wén huà jiāo liú、 fó jiào lì shǐ jí jiāo tōng shǐ、 mín zú shǐ de zhēn guì zī liào。《 dà táng xī yù jì》 shí jì shì yī bù xuán zàng xī xíng de shí lù。 zài xī xíng qiú fǎ de zhēng chéng zhōng， jīng lì liǎo shù nián shí guāng， suǒ dào guó jiā shàng bǎi， shān hé chéng guān chéng qiān shàng wàn， guān lǐ fó sì bǎo tǎ chéng qiān shàng wàn， qīn lì shì gù hé jiē chù de rén wù bù jì qí shù， ér《 dà táng xī yù jì》 lǐ lián tóng tā měi zǒu yī dì suǒ chù fāng wèi、 jù lí duō shǎo lǐ、 guó tǐ mín qíng、 fēng sú xí guàn、 qì hòu wù chǎn、 wén huà lì shǐ dū xiěde qīng qīng chǔ chǔ， jiù lián nǎ gè sì yuàn suǒ fèng mǒu chéng mǒu zōng， sēng zhòng duō shǎo， shì hé rén jiǎng shénme jīng， duō shǎo juàn děng， dū xiěde shí fēn xiáng jìn， zhǔn què wú wù。 zhè xiē jìzǎi yòu bèi hòu lái de lì shǐ wén xiàn hé wén wù kǎo gǔ suǒ zuǒ zhèng。 yǐ jù xuán zàng suǒ zhuàn《 dà táng xī yù jì》 jìzǎi tí gōng de xiàn suǒ， duì zhù míng de yìn dù nà làn tuó sì、 shèng dì wáng shè chéng、 lù yě yuàn gǔ chà děng yí zhǐ jìn xíng kǎo gǔ fā jué， chū tǔ liǎo dà liàng de wén wù gǔ jì， chéng wéi kǎo gǔ shǐ shàng yī dà qí jì。 zhè xiē dū chōng fēn zhèng míng， xuán zàng dāng nián zài xiǎn 'è jiān nán de qiú fǎ tú zhōng， jiāng suǒ jīng lì de dà liàng xìn xī hé gè lèi zī liào zhǔn què wú wù dì jì lù zài 'àn。
jì shù zhōng guó sòng dài guān bàn sī zhì yè hé shǔ jǐn qíng kuàng de zhuān zhù。 yuán dài fèi zhù zhuàn。 zuò zhě wéi zhì zhèng nián jiān（ 1341～ 1368） jìn shì， shēng zú nián jí chéng shū nián dài jūn bù xiáng。《 shǔ jǐn pǔ》 jì shù liǎo sòng dài shè yú sì chuān de guān bàn sī zhì shǒu gōng yè jī gòu， guī mó， chǎn pǐn yuán liào、 pǐn zhǒng hé shù liàng děng， bìng jì shù liǎo shǔ jǐn de lì shǐ、 pǐn míng、 sè cǎi hé tú 'àn。 quán shū fēn gài shù hé míng sè liǎng gè bù fēn。 gài shù bù fēn 'ě yào chǎn míng shǔ jǐn de yōu jiǔ lì shǐ。 dào sòng dài shǔ jǐn fā zhǎn dào dǐng shèng shí qī。 míng sè bù fēn chǎn shù shǔ jǐn de pǐn míng， qí zhōng běi sòng yòu bā dá yùn jǐn、 pán jǐn、 dà kē shī zǐ jǐn děng 12 zhǒng， jì chéng liǎo suí táng zhì jǐn 'ér yòu yòu suǒ fā zhǎn； nán sòng yòu cū、 xì liǎng zhǒng， zhù yào chǎn yú lí zhōu（ jīn sì chuān hàn yuán）、 wén zhōu（ jīn gān sù wén xiàn）、 nán píng jūn（ jīn sì chuān qí jiāng）、 xù zhōu（ jīn sì chuān yí bīn） děng dì。 qí zhōng dà bǎi huā kǒng què jǐn、 qīng lǜ rú yì mǔ dān jǐn、 zhēn hóng chuān huā fèng jǐn děng xì sè zhì jǐn chū xiàn liǎo xiě shēng zhé zhī huā niǎo děng xīn de tú 'àn， duì yuán、 míng、 qīng de zhì jǐn yòu zhe shēn yuǎn de yǐng xiǎng。
sòng dài yì míng suǒ zhù de《 suì huá jì lì pǔ》 ( yī bān rèn wéi běn shū xì yuán rén fèi zhù suǒ zhù， xiè yuán lǔ de kǎo zhèng fǎn zhī ) yī shū kāi piān bì shǒu jí duàn yán：“ chéng dū yóu shǎng zhī shèng， jiá yú xī shǔ， gài dì dà wù fán 'ér sú hǎo yú lè。” huàn yán zhī， xī shǔ dà dì dōuyòu yóu shǎng zhī sú， ér chéng dū wéi zuì， yóu shǎng zài chéng dū yòu zhe xiāng dāng de wù zhì hé qún zhòng jī chǔ héng héng dì dà wù fán hé sú hǎo yóu lè liǎng zhě quē yī bù kě， zhǐ yòu rèn hé yī diǎn dōubù kě néng xíng chéng dà guī mó de yóu shǎng shèng kuàng。
sòng dài yì míng suǒ zhù de《 suì huá jì lì pǔ》 ( yī bān rèn wéi běn shū xì yuán rén fèi zhù suǒ zhù， xiè yuán lǔ de kǎo zhèng fǎn zhī ) yī shū kāi piān bì shǒu jí duàn yán：“ chéng dū yóu shǎng zhī shèng， jiá yú xī shǔ， gài dì dà wù fán 'ér sú hǎo yú lè。” huàn yán zhī， xī shǔ dà dì dōuyòu yóu shǎng zhī sú， ér chéng dū wéi zuì， yóu shǎng zài chéng dū yòu zhe xiāng dāng de wù zhì hé qún zhòng jī chǔ héng héng dì dà wù fán hé sú hǎo yóu lè liǎng zhě quē yī bù kě， zhǐ yòu rèn hé yī diǎn dōubù kě néng xíng chéng dà guī mó de yóu shǎng shèng kuàng。
《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 shì wǒ guó gǔ dài yī bù zhí wù zhuān zhù。 quán shū sān juàn， shàng juàn cǎo lèi 29 zhǒng， zhōng juàn mù lèi 28 zhǒng， xià juàn guǒ lèi 17 zhǒng hé zhú lèi 6 zhǒng， zǒng gòng jìzǎi gè zhǒng zhí wù 80 zhǒng。 cǐ shū zhù yào jì shù liǎo wǒ guó gǔ dài lǐng nán dì qū de zhí wù， wén bǐ diǎn yǎ 'ér bī zhēn， suǒ jì zhí wù míng chēng， duō shù zhì jīn réng zài yán yòng， yīn cǐ，《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 xiǎng yòu“ shì jiè zuì zǎo de zhí wù zhì”、“ zuì zǎo de nán fāng zhí wù zhì” zhī yù。
rán 'ér， yòu guān《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 de zuò zhě、 chéng shū shí jiān děng wèn tí， què shì xué shù jiè cháng qī zhēng lùn 'ér zhì jīn wèi néng jiě jué de yī gè xuán 'àn。 zhè chǎng zhēng lùn，， zài shí jiān shàng， cóng qīng cháo qián lóng nián jiān kāi shǐ， yī zhí yán xù dào xiàn zài； zài kōng jiān shàng， cóng guó nèi yòu kuò dà dào guó wài。 1983 nián 12 yuè， guǎng zhōu jiù zhào kāi guò yī cì《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 guó jì xué shù tǎo lùn huì， yòu zhōng、 měi、 rì、 fǎ děng guó xué zhě chū xí。
kǎo《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 zhī shū míng， shǐ jiàn yú táng chū lèi shū《 yì wén lèi jù》。 dàn shì， lì shǐ shàng zuì zǎo tí chū cǐ shū wéi xī jìn jī hán suǒ zhuàn de shì nán sòng de chén zhèn sūn。 tā zài《 zhí zhāi shū lù jiě tí》 juàn bā zhōng shuō： cǐ shū wéi“ jìn xiāng yáng（ nǎi xiāng chéng zhī wù） tài shǒu jī hán zhuàn”。 dàn chá《 suí shū》 hé《 jiù táng shū》 děng shǐ shū， jūn bù jiàn zhù lù。 dào liǎo qīng dài， jì yún zài suǒ zhuàn《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào》 zhōng rèn wéi， cǐ shū“ xù shù diǎn yǎ， fēi táng yǐ hòu rén suǒ néng wěi， bù dé yǐ shǐ jiàn《 sòng shū》 yí zhī ……” duì sòng rén jiù tí guó yǐ kěn dìng。 qīng rén zhōu zhōng fú zài《 zhèng táng dú shū jì bǔ yí》 juàn shí bā zhōng， yǔ jì shì chí tóng yī guān diǎn。 kāi shǐ duì cǐ shū zuò zhě tí chū yí wèn de shì qīng rén wén tíng shì， tā zài《 bǔ jìn shū yì wén zhì》 lǐ shuō：“ zì shì táng yǐ qián zuò， rán yǐ wéi jī hán zé fēi yě。”
yóu yú《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 zài zhōng guó gǔ dài kē jì shǐ shàng jù yòu yī dìng de dì wèi， wǒ guó xué shù jiè duì tā de zuò zhě hé chéng shū nián dài wèn tí， yī zhí pō wéi zhù yì。 zuì jìn ruò gān nián lái yǐ yòu xǔ duō zhuān tí wén zhāng wèn shì。 zǒng de lái kàn， dà zhì yòu liǎng zhǒng yì jiàn：
yī、 kěn dìng sòng rén jiù shuō， rèn wéi zuò zhě què wéi jìn rén jī hán， rú guǒ péng shì jiǎng de《 〈 nán fāng cǎo mù zhuàng 〉 zhuàn zhě zhuàn qī de ruò gān wèn tí》（《 nóng shǐ yán jiū》 1980 nián dì 1 ji）、 dù shí rán děng de《 zhōng guó kē xué jì shù shǐ gǎo》（ kē xué chū bǎn shè 1982 nián bǎn） hé gǒu cuì huá de《 yě tán〈 nán yán cǎo mù zhuàng〉 yī shū de zuò zhě hé nián dài wèn tí》（《 zì rán kē xué shǐ yán jiū》 1984 nián dì 3 juàn dì 2 qī） dū zuò rú shì guān。 gǒu cuì huá rèn wéi：《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 shì jìn dài jī hán suǒ zhù， dàn yě kě néng yòu hòu rén zēng bǔ de cái liào。 kǎo chá jī hán de shēng píng， kě yǐ kàn dào tā shòu dào qí shū zǔ fù jī kāng yǎng shēng shén xiān sī xiǎng de yǐng xiǎng， tè bié shì tā de《 guā fù》 yī wén， dài yòu míng xiǎn de xiān yào de sè cǎi。 yóu cǐ kàn lái， jī hán céng shè liè guò fāng shì、 xiān shù、 běn cǎo zhī lèi de zhù zuò， ér tā zhù yì nán fāng cǎo mù yě xǔ yǔ cǐ yòu guān。 lìng wài， jī hán suī wèi dào guò wǒ guó nán fāng， biàn tā zài luò yáng shí， céng yǔ nán fāng shì rén guǎng fàn jiē chù， ér qiě gōng yuán 305 nián， jī hán yóu xiāng chéng qù xiāng yáng tóubèn liú hóng， dào tā bèi liú hóng shǒu xià de guō lì shā hài wéi zhǐ， céng zài xiāng yáng dòu liú bàn nián yǐ shàng。 zhè qī jiān， tā jiē chù dào nán fāng shì rén， liǎo jiě nán fāng wù chǎn de jī huì jiù gèng duō liǎo。 suǒ yǐ， jī hán xiě zuò《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 shì wán quán kě néng de。 zhì yú wèishénme《 suí shū》、《 jiù táng shū》 méi yòu zhù lù cǐ shū， kě néng shì cǐ yuán lái bìng wèi dān dú biān chéng juàn zhì， ér shì shōu rù《 jī hán jí》 zhōng de yuán gù。
èr、 fǒu dìng sòng rén jiù shuō， rèn wéi cǐ shū chū zì nán sòng shí rén de wěi tuō děng děng。 rú mǎ tài lái de《〈 nán fāng cǎo mù zhuàng〉 biàn wěi》（《 nóng shǐ yán jiū》 1983 nián dì ３ ji） chén lián qìng de《 jīn běn〈 nán fāng cǎo mù zhuàng〉 yán jiū》）（《 nóng míng yán jiū》 1983 nián dì 18 ji）、 yǐ jí liú chāng zhī de《 shì lùn〈 nán fāng cǎo mù zhuàng〉 de zhù zhě hé zhù zuò nián dài》（《 zì rán kē xué shǐ yán jiū》 1984 nián dì 3 juàn dì 1 qī）， dū chí zhè yī guān diǎn。 liú chāng zhī rèn wéi： jù《 jìn shū》 jìzǎi： jī hán suī rán céng jīng bèi rèn mìng wéi guǎng zhōu cì shǐ， dàn tā shàng wèi chū fā jiù bèi rén shā hài， yīn cǐ jī hán běn rén bìng méi yòu dào guò guǎng zhōu。 ér《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 yī shū zhōng duì zhí wù shēng tài tè zhēng miáo xiěde fēi cháng shēng dòng， duì xǔ duō zhí wù de chǎn dì hé yòng tú， yě zuò liǎo xiāng dāng jīng què de shuō míng， rú guǒ zuò zhě méi yòu qīn lín qí dì， méi yòu qīn zì jìn xíng guò shí dì guān chá， zhè yàng de wén zì shì xiě bù chū lái de。 yīn cǐ，《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 yī shū， bù kě néng shì méi yòu dào guò lǐng nán de jī hán suǒ zuò。 gēn jù shǐ liào jìn xíng duì bǐ fēn xī， bǎ《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 yī shū dìng wéi dōng jìn zhì liú sòng chū de xú zhōng suǒ zhuàn， shì jiào wéi kě xìn de。 jīn běn《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 shì zài cān kǎo liǎo xú zhōng《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 yǐ jí qí tā nán fāng dì zhì zhù zuò de jī chǔ shàng biān zhuàn 'ér chéng de， ér xú zhōng de《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 zé zǎo yǐ wáng yì。
zōng shàng suǒ shù，《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 de zhuàn shí zhuàn zhě wèn tí， què shí hái shì yī gè xū yào jì xù jìn xíng yán jiū de lì shǐ xuán 'àn。
( féng zhào píng )
rán 'ér， yòu guān《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 de zuò zhě、 chéng shū shí jiān děng wèn tí， què shì xué shù jiè cháng qī zhēng lùn 'ér zhì jīn wèi néng jiě jué de yī gè xuán 'àn。 zhè chǎng zhēng lùn，， zài shí jiān shàng， cóng qīng cháo qián lóng nián jiān kāi shǐ， yī zhí yán xù dào xiàn zài； zài kōng jiān shàng， cóng guó nèi yòu kuò dà dào guó wài。 1983 nián 12 yuè， guǎng zhōu jiù zhào kāi guò yī cì《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 guó jì xué shù tǎo lùn huì， yòu zhōng、 měi、 rì、 fǎ děng guó xué zhě chū xí。
kǎo《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 zhī shū míng， shǐ jiàn yú táng chū lèi shū《 yì wén lèi jù》。 dàn shì， lì shǐ shàng zuì zǎo tí chū cǐ shū wéi xī jìn jī hán suǒ zhuàn de shì nán sòng de chén zhèn sūn。 tā zài《 zhí zhāi shū lù jiě tí》 juàn bā zhōng shuō： cǐ shū wéi“ jìn xiāng yáng（ nǎi xiāng chéng zhī wù） tài shǒu jī hán zhuàn”。 dàn chá《 suí shū》 hé《 jiù táng shū》 děng shǐ shū， jūn bù jiàn zhù lù。 dào liǎo qīng dài， jì yún zài suǒ zhuàn《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào》 zhōng rèn wéi， cǐ shū“ xù shù diǎn yǎ， fēi táng yǐ hòu rén suǒ néng wěi， bù dé yǐ shǐ jiàn《 sòng shū》 yí zhī ……” duì sòng rén jiù tí guó yǐ kěn dìng。 qīng rén zhōu zhōng fú zài《 zhèng táng dú shū jì bǔ yí》 juàn shí bā zhōng， yǔ jì shì chí tóng yī guān diǎn。 kāi shǐ duì cǐ shū zuò zhě tí chū yí wèn de shì qīng rén wén tíng shì， tā zài《 bǔ jìn shū yì wén zhì》 lǐ shuō：“ zì shì táng yǐ qián zuò， rán yǐ wéi jī hán zé fēi yě。”
yóu yú《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 zài zhōng guó gǔ dài kē jì shǐ shàng jù yòu yī dìng de dì wèi， wǒ guó xué shù jiè duì tā de zuò zhě hé chéng shū nián dài wèn tí， yī zhí pō wéi zhù yì。 zuì jìn ruò gān nián lái yǐ yòu xǔ duō zhuān tí wén zhāng wèn shì。 zǒng de lái kàn， dà zhì yòu liǎng zhǒng yì jiàn：
yī、 kěn dìng sòng rén jiù shuō， rèn wéi zuò zhě què wéi jìn rén jī hán， rú guǒ péng shì jiǎng de《 〈 nán fāng cǎo mù zhuàng 〉 zhuàn zhě zhuàn qī de ruò gān wèn tí》（《 nóng shǐ yán jiū》 1980 nián dì 1 ji）、 dù shí rán děng de《 zhōng guó kē xué jì shù shǐ gǎo》（ kē xué chū bǎn shè 1982 nián bǎn） hé gǒu cuì huá de《 yě tán〈 nán yán cǎo mù zhuàng〉 yī shū de zuò zhě hé nián dài wèn tí》（《 zì rán kē xué shǐ yán jiū》 1984 nián dì 3 juàn dì 2 qī） dū zuò rú shì guān。 gǒu cuì huá rèn wéi：《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 shì jìn dài jī hán suǒ zhù， dàn yě kě néng yòu hòu rén zēng bǔ de cái liào。 kǎo chá jī hán de shēng píng， kě yǐ kàn dào tā shòu dào qí shū zǔ fù jī kāng yǎng shēng shén xiān sī xiǎng de yǐng xiǎng， tè bié shì tā de《 guā fù》 yī wén， dài yòu míng xiǎn de xiān yào de sè cǎi。 yóu cǐ kàn lái， jī hán céng shè liè guò fāng shì、 xiān shù、 běn cǎo zhī lèi de zhù zuò， ér tā zhù yì nán fāng cǎo mù yě xǔ yǔ cǐ yòu guān。 lìng wài， jī hán suī wèi dào guò wǒ guó nán fāng， biàn tā zài luò yáng shí， céng yǔ nán fāng shì rén guǎng fàn jiē chù， ér qiě gōng yuán 305 nián， jī hán yóu xiāng chéng qù xiāng yáng tóubèn liú hóng， dào tā bèi liú hóng shǒu xià de guō lì shā hài wéi zhǐ， céng zài xiāng yáng dòu liú bàn nián yǐ shàng。 zhè qī jiān， tā jiē chù dào nán fāng shì rén， liǎo jiě nán fāng wù chǎn de jī huì jiù gèng duō liǎo。 suǒ yǐ， jī hán xiě zuò《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 shì wán quán kě néng de。 zhì yú wèishénme《 suí shū》、《 jiù táng shū》 méi yòu zhù lù cǐ shū， kě néng shì cǐ yuán lái bìng wèi dān dú biān chéng juàn zhì， ér shì shōu rù《 jī hán jí》 zhōng de yuán gù。
èr、 fǒu dìng sòng rén jiù shuō， rèn wéi cǐ shū chū zì nán sòng shí rén de wěi tuō děng děng。 rú mǎ tài lái de《〈 nán fāng cǎo mù zhuàng〉 biàn wěi》（《 nóng shǐ yán jiū》 1983 nián dì ３ ji） chén lián qìng de《 jīn běn〈 nán fāng cǎo mù zhuàng〉 yán jiū》）（《 nóng míng yán jiū》 1983 nián dì 18 ji）、 yǐ jí liú chāng zhī de《 shì lùn〈 nán fāng cǎo mù zhuàng〉 de zhù zhě hé zhù zuò nián dài》（《 zì rán kē xué shǐ yán jiū》 1984 nián dì 3 juàn dì 1 qī）， dū chí zhè yī guān diǎn。 liú chāng zhī rèn wéi： jù《 jìn shū》 jìzǎi： jī hán suī rán céng jīng bèi rèn mìng wéi guǎng zhōu cì shǐ， dàn tā shàng wèi chū fā jiù bèi rén shā hài， yīn cǐ jī hán běn rén bìng méi yòu dào guò guǎng zhōu。 ér《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 yī shū zhōng duì zhí wù shēng tài tè zhēng miáo xiěde fēi cháng shēng dòng， duì xǔ duō zhí wù de chǎn dì hé yòng tú， yě zuò liǎo xiāng dāng jīng què de shuō míng， rú guǒ zuò zhě méi yòu qīn lín qí dì， méi yòu qīn zì jìn xíng guò shí dì guān chá， zhè yàng de wén zì shì xiě bù chū lái de。 yīn cǐ，《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 yī shū， bù kě néng shì méi yòu dào guò lǐng nán de jī hán suǒ zuò。 gēn jù shǐ liào jìn xíng duì bǐ fēn xī， bǎ《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 yī shū dìng wéi dōng jìn zhì liú sòng chū de xú zhōng suǒ zhuàn， shì jiào wéi kě xìn de。 jīn běn《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 shì zài cān kǎo liǎo xú zhōng《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 yǐ jí qí tā nán fāng dì zhì zhù zuò de jī chǔ shàng biān zhuàn 'ér chéng de， ér xú zhōng de《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 zé zǎo yǐ wáng yì。
zōng shàng suǒ shù，《 nán fāng cǎo mù zhuàng》 de zhuàn shí zhuàn zhě wèn tí， què shí hái shì yī gè xū yào jì xù jìn xíng yán jiū de lì shǐ xuán 'àn。
( féng zhào píng )
《 yì bù fāng wù lüè jì》 yī juàn， sòng sòng qí zhuàn。 qí zì zǐ jīng， yōng qiū rén。 tiān shèng 'èr nián jìn shì， guān zhì hàn lín xué shì chéng zhǐ， shì jǐng wén， shì jì jù sòng shǐ běn chuán。 shì biān nǎi jiā yòu 'èr nián qí yóu duān míng diàn xué shì lì bù shì láng zhī yì zhōu shí suǒ zuò。 yīn dōng yáng shěn lì suǒ zhuàn jiàn nán fāng wù 'èr shí bā zhǒng bǔ qí quē yí， fán cǎo pìn zhī shǔ sì shí yī， yào zhī shǔ jiǔ， niǎo shòu zhī shǔ bā， chóng yú zhī shǔ qī， gòng liù shí wǔ zhǒng， liè 'ér tú zhī， gè jì yǐ zàn， ér fù zhù qí xíng zhuàng yú tí xià。 zàn jū qián， tí liè hòu， gǔ shū tǐ lì dà dǐ rú sī。 jīn běn 'ěr yǎ yóu cǐ shì yě。 qí tú yǐ yì。 zàn jiē gǔ yǎ， gài lì mó guō pú shān hǎi jīng tú zàn， wǎng wǎng jìn zhī。 zhù zé pō shāng jiǎn sè， yì měi sì suǒ zuò xīn táng shū。 gài qí xù、 jì zhī wén lèi rú shì yě。 hú zhèn hēng bá yǐn fàn chéng dà shèng ruì huā shī zhèng shì huā kāi yú chūn xià jiān， qí zhù chēng xī yǐ qiū kāi wéi fēi， dài yóu qì hòu bù qí， gè jù suǒ jiàn。 yòu yǐn xuē tāo yuān yāng cǎo shī“ dàn yú chūn rì cháng， bù guǎn qiū fēng zǎo” jù zhèng qí zhù shì cǎo chūn yè wǎn shēng zhī fēi， zé héng shēng zhī jié。 fū chūn rì yǐ cháng， fēi chūn wǎn 'ér hé yú？ zhì yú měi rén cǎo zì shǔ jiè rén yǐ míng wù， rú jú hào xī shī zhī lèi， bì gǎi wéi yú měi rén cǎo， qū shēng xùn shì， shì zé zhī lí wú suǒ qǔ 'ěr。
shān hǎi jīng shì cóng zhàn guó chū nián dào hàn dài chū nián， jīng duō rén xiě jí chéng de yī bù gǔ shū， zuò zhě dà gài dōushì chǔ dì de chǔ rén。《 shān hǎi jīng》 shì yī bù yǐ shén huà wéi zhù liú de shū， tā de nèi róng bāo kuò fàn wéi páng dà， tā chú liǎo bǎo cún yòu dà liàng de shén huà zī liào 'ér rán， hái shè jí dào xué shù lǐng yù de gè gè fāng miàn， zhū rú zōng jiào xué、 zhé xué、 lì shǐ xué、 mín zú xué、 tiān wén xué、 dì lǐ xué、 dòng wù xué、 zhí wù xué、 yī yào wèi shēng xué děng， cǐ shū nèi róng bāo luó wàn xiàng， kě yǐ chēng dé shàng shì yī bù dāng shí de shēng huó rì yòng bǎi kē quán shū。 cǐ shū《 wǔzàng shān jīng》 de gè jīng hòu miàn， dà liàng liè jǔ liǎo sì shén suǒ yòng zhī wù， yòu xióng jī、 quǎn、 mǔ yáng、 guī、 bì、 zhāng、 xǔ…… děng， ér“ xǔ” zì zài gè jīng zhōng suǒ jiàn zuì duō。“ xǔ， jīng mǐ， suǒ yǐ xiǎng shén。” jí shì shuō wū shī yòng jīng mǐ lái xiǎng shén。《 shān hǎi jīng》 sì shén wù zhōng duō yòng xǔ， yòu yòu guān yú yī yào、 zhòu jìn、 shén guài děng jì xù。 suǒ yǐ lǔ xùn zài《 zhōng guó xiǎo shuō shǐ lüè》 lǐ shuō tā“ gài gǔ zhī wū shū”， dāng shì píng qíng zhī lùn。
yuán kē xiān shēng zài《 shān hǎi jīng jiàozhù． xù》 zhōng céng zhè yàng shuō：“《 shān hǎi jīng》 fěi tè shǐ dì zhī quán yú， yì nǎi shén huà zhī yuān fǔ。” shuō《 shān hǎi jīng》 shì zhōng guó shén huà de“ yuān fǔ”（ bǎo kù）， shì wéi lì lái yán jiū zhōng guó shén huà de xué zhě zhòng suǒ gōng rèn de。
lǔ xùn xiān shēng zài《 zhōng guó xiǎo shuō shǐ lüè》 zhōng yì shuō《 shān hǎi jīng》“ gài gǔ zhī wū shū”， yòu zài《 hàn wén xué gāng yào》 zhōng shuō“ gài yǐ jì shén shì”。 zú yǐ zhèng míng《 shān hǎi jīng》 shì yī bù jí jù shén huà yán jiū jià zhí de gǔ shū。
zhěng bù《 shān hǎi jīng》 dà yuē kě fēn rú xià jǐ bù fèn：
yī．《 wǔzàng shān jīng》， gòng wǔ piān， yuē zhàn quán shū 'èr fēn zhī sān yǐ shàng； nèi róng yòu guān shān chuān dì lǐ、 sì shén de diǎn lǐ yí shì hé suǒ yòng zhī wù， jiān zhōng xù xiě dào zhū shān shān shén de xíng mào hé shén lì。
èr．《 hǎi wài jīng》， gòng sì piān； nèi róng duō jì hǎi wài gè guó de yì rén、 yì wù， yě yòu xiē gǔ lǎo shén huà líng piàn jì xù， rú kuā fù zhuī rì、 xíng tiān duàn shǒu。
sān．《 hǎi nèi jīng》， gòng sì piān； nèi róng shì jì hǎi nèi shén qí shì wù， rú kūn lóng jǐng xiàng、 jiàn mù xíng tài、 bā shé、 léi shén děng。
sì．《 chōng jīng》， gòng wǔ piān； nèi yòu fēn wéi《 dà chōng jīng》 sì piān hé《 hǎi nèi jīng》 yī piān； nèi lǐ jì lù liǎo yī xiē yòu guān dì jùn hé huáng dì（ gǔ dài dōng xī liǎng dà mín zú suǒ fèng sì de shàng dì） de shén huà。 cǐ jīng shì bǎo cún shén huà zī liào zuì duō hé zuì yuán shǐ de； dà bù fèn zhòng yào de shén huà cái liào jīhū huì cuì zài zhè lǐ， ér zhè bù fèn zhī xiě zuò shí qī kě néng bǐ jīng zhōng qí tā bù fèn hái zǎo。
cóng“ hǎi wài nán jīng dì liù” qǐ dào zuì hòu“ hǎi wài jīng dì shí bā” zhǐ zhī shí sān piān， jiǎn chēng wéi《 hǎi jīng》。 hé qián miàn de《 wǔzàng shān jīng》 jí《 shān jīng》 hé qǐ lái， zǒng míng zhī yuē《 shān hǎi jīng》
《 shén huà xìng zhì》
1. zōng jiào
《 shān hǎi jīng》 shū zhōng zhǎn shì zhī wū shī suǒ yòu zōng jiào huó dòng， zhēn shì chù mù jiē shì， duō nán shèng jǔ。 rú《 shān hǎi jīng》 zhōng， měi yī xiǎo jié de hòu miàn， dū jìzǎi yòu duì mǒu xì liè shān shān shén de bù tóng lǐ diǎn， bù jǐn yòu rú lǔ xùn xiān shēng suǒ shuō de“ lǐ shén zhī wù duō yòng xǔ（ jīng mǐ）， yǔ wū shù hé”， lǐ diǎn zhōng hái yòu shí mó“ gān wǔ zhì gǔ”、“ xióng jī yì zhī”、“ hé wū zhù 'èr rén wǔ”、“ liáo yòng yú”…… děng děng， bù wài dōushì wū shī cí jì shí de jǐng xiàng。 rú zhū shān shān shén， yòu shēn rén miàn zhě、 yòu lù shēn bā zú shé wěi zhě、 yòu niǎo shēn lóng shǒu zhě、 yòu lóng shēn niǎo shǒu zhě、 yòu yáng shēn rén zhě、 yòu lóng shēn rén miàn zhě、 yòu shǐ shēn rén miàn zhě、 yòu rén miàn sān shǒu zhě， qí xíng guài zhuàng， zhǒng zhǒng bù yī， huò shì dòng wù xíng tǐ de pīn còu， huò shì bàn rén bàn shòu de zǔ hé， yě xiǎn xiàn liǎo yuán shǐ zōng jiào zì rán chóng bài de tè sè。
2. lì shǐ
《 shān hǎi jīng》 shū zhōng jì yòu fú xiē shén pǔ， yòu dì jùn、 yán dì、 huáng dì…… de shén pǔ， qí tā lì shǐ xìng zhì de shū zhōng yě jì yòu ruò gān dì wáng pǔ xì， wǒ men ruò jiāng 'èr zhě lái duì zhào guān chá， jiù huì fā xiàn yī gè yòu qù de shì shí： shén huà yǔ lì shǐ jìng shì tóng bù de。 zhè kě zhèng míng dào yuán shǐ chū mín shì jiāng kǒu 'ěr xiāng chuán de shén huà shì wéi shì tā men de lì shǐ。 mǒu xiē mín zú zhōng wū shī sì shén sì yǎn chàng chuàng shì shǐ shī hé yīng xióng shǐ shī， jiǎng shù tiān dì rú hé kāipì， rén lèi rú hé dàn shēng， jiǎng shù zǔ xiān de shì jì hé yīng xióng de zhàn gōng děng， zài chū mín shì wèishì lì shǐ de， qí shí yě quán shì shén huà。 cǐ kě zhèng zài shàng gǔ shí qī， shén huà yǔ lì shǐ tóng chū yī yuán。
3. dì lǐ
shén huà hé dì lǐ de guān xì， zài《 shān hǎi jīng》 yī shū zhōng， jiàn dé gèng shì mìqiè。 zhěng bù《 shān hǎi jīng》， biàn kě shuō shì yī bù shén huà xìng zhì de dì lǐ shū。 yǐ yǔ yīn zhì shuǐ 'ér qiú xián rén de jì lù wéi lì。 yǔ yīn dōng xī nán běi suǒ jīng zhī dì， dū zuò liǎo shén huà xìng zhì de miáo shù， wén zhōng suǒ xiě de dì míng guó míng， dà dū bù kě zhèng shí， zhǐ kě shì wéi shén huà dì lǐ。
4. mín zú
《 shān hǎi jīng》 gěi wǒ men zhǎn shì liǎo fēng fù de mín zú xué fāng miàn de zhī shí， zhè xiē zhī shí dāng rán yì chōng fēn dài zhù shén huà sè cǎi， rú xiàng bù sǐ mín、 sān shǒu guó、 cháng bì guó、 zhàng fū guó、 yī mù guó、 kuā jīn guó、 qí zhǒng guó、 quǎn fēng guó、 hēi chǐ guó， děng děng， dān kàn yǐ shàng de míng mù， jiù zhī dào shì shǔ yú shén huà de mín zú xué fàn wéi。
5. dòng wù hé zhí wù
《 shān hǎi jīng》 suǒ jì de qí qín guài shòu， yì cǎo zhēn mù， jiù shì shén huà de dòng wù xué hé zhí wù xué； zhè xiē qí yì de dòng wù hé zhí wù， gè zì yòu qí yī liáo xiào yòng， néng zhì gè zhǒng cháng jiàn hé bù cháng jiàn de bìng zhèng， zhè yòu chéng liǎo shén huà xìng zhì de yī yào wèi shēng xué。 lì rú yòu zhǒng dòng wù， chī liǎo tā néng shǐ rén bù huì fàng pì； yòu yī zhǒng jiǔ tiáo wěi de hú lí， rén chī liǎo tā bì bù féng yāo xié qì。 yòu de dòng wù zhuàng rú yáng， jiǔ wěi sì 'ěr； yòu yòu de zhuàng rú wū guī， què yòu niǎo shǒu。 gè zhǒng qí xíng guài zhuàng de dòng wù， shí wèiyòu qù。
6. tiān wén hé qì xiàng
rú xiàng xī hé shēng rì、 yù rì、 cháng xī shēng yuè、 yù yuè、 tānɡ gǔ shí rì、 shí yí“ sī rì yuè zhī cháng duǎn”， děng děng。 yòu rú《 dà huāng dōng jīng》 zhōng jì rì yuè suǒ chū zhī shān fán liù： dà yán shān、 hé xū shān、 míng xīng shān、 jū líng yú yòu shān、 yī tiān yì mén shān、 hè míng jùn jí shān；《 dà huāng xī jīng》 rì yuè zhī shān yì liù： fēng jù yù jiān shān、 lóng shān、 míng shān、 áo jù shān、 cháng yáng shān、 dà huāng chū。 cǐ wài， jīng zhōng yì jì， fán mǒu shén chū rù mǒu shān mǒu yuān， bì bàn suí zhù fēng yǔ huì míng。 ér yòu cǐ shén yī chū xiàn， biàn huì dài lái shuǐ zāi děng。
7. zhé xué
rú kuā fù zhú rì、 jīng wèi tián hǎi、 xíng tiān duàn shǒu， gǔn fù shēng yǔ， děng děng。 qí zhōng dōushì gǔ wǔ rén men zì qiáng bù xī de jīng shén hé dǒu zhì de， rán 'ér què bù yòng kū zào de shuō jiào， ér shì yòng tōng guò shén huà zhé guāng fǎn yìng chū lái de xiān míng shēng dòng de yì shù xíng xiàng。 zuì zhù míng de shì yú gōng yí shān de shén huà， qí shí shì yī duàn gǔ lǎo de shén huà， yī duàn yù yì xìng qiáng de shén huà， tā tǐ xiàn de jīng shén， jīng wèi tián hǎi de jīng shén yī zhì。 jiē jìn dào jiā sī xiǎng de《 zhǔn nán zǐ》 zhōng， yě jì lù liǎo xiāng dāng kě guān de shén huà chuán shuō， qí zhōng suǒ jì sì dà shén huà： nǚ huò tiān、 yì shè shí rì、 gòng gōng chù shān、 cháng 'é bēn yuè， dū gè zì yòu qí yù yì。
shān hǎi jīng shì zhōng guó xiān qín gǔ jí。 yī bān rèn wéi zhù yào jì shù de shì gǔ dài shén huà、 dì lǐ、 wù chǎn、 wū shù、 zōng jiào、 gǔ shǐ、 yī yào、 mín sú、 mín zú děng fāng miàn de nèi róng。 yòu xiē xué zhě zé rèn wéi《 shān hǎi jīng》 bù dān shì shén huà， ér qiě shì yuǎn gǔ dì lǐ， bāo kuò liǎo yī xiē hǎi wài de shān chuān niǎo shòu。
《 shān hǎi jīng》 quán shū shí bā juàn， qí zhōng“ shān jīng” wǔ juàn，“ hǎi jīng” bā juàn，“ dà huāng jīng” sì juàn，“ hǎi nèi jīng” yī juàn， gòng yuē 31000 zì。 jìzǎi liǎo 100 duō bāng guó， 550 shān， 300 shuǐ dào yǐ jí bāng guó shān shuǐ de dì lǐ、 fēng tǔ wù chǎn děng xùn xī。 qí zhōng《 shān hǎi jīng》 suǒ zài de dà bù fēn shì lì dài wū shī、 fāng shì hé cí guān de tà kān jì lù， jīng cháng qī chuán xiě biān zuǎn， duō shǎo huì yòu suǒ kuā shì， dàn réng jù yòu jiào gāo de cān kǎo jià zhí。
【《 shān hǎi jīng》 de dì yù fàn wéi】
《 shān hǎi jīng》 de dì yù fàn wéi：《 nán shān jīng》 dōng qǐ zhè jiāng zhōu shān qún dǎo， xī dǐ hú nán xī bù， nán dǐ guǎng dōng nán hǎi， bāo kuò jīn zhè、 gàn、 mǐn、 yuè、 xiāng 5 shěng。
《 xī shān jīng》 dōng qǐ shān、 shǎn jiān huáng hé， nán qǐ shǎn、 gān qín lǐng shān mài， běi dǐ níng xià yán chí xī běi， xī běi dá xīn jiāng 'ā 'ěr jīn shān，《 běi shān jīng》 xī qǐ jīn nèimēng、 níng xià téng gé lǐ shā mò hè lán shān， dōng dǐ hé běi tài xíng shān dōng lù， běi zhì nèimēng yīn shān yǐ běi。《 dōng shān jīng》 bāo kuò jīn shān dōng jí sū wǎn běi jìng。《 zhōng shān jīng》 xī dá sì chuān pén dì xī běi biān yuán。
【《 shān hǎi jīng》 jù yòu duō fāng miàn de jià zhí】
duì lì shǐ， mín sú， kē xué děng de zuò yòng
《 shān hǎi jīng》 zuì zhòng yào de jià zhí yě xǔ zài yú tā bǎo cún liǎo dà liàng shén huà chuán shuō， zhè xiē shén huà chuán shuō chú liǎo wǒ men dà jiādōu hěn shú xī de rú kuā fù zhú rì、 jīng wèi tián hǎi、 yì shè jiǔ rì、 gǔn yǔ zhì shuǐ děng zhī wài， hái yòu xǔ duō shì rén men bù dà shú xī de。 rú《 hǎi wài běi jīng》 zhōng zài：“ gòng gōng zhī chén yuē xiāng liǔ shì， jiǔ shǒu， yǐ shí yú jiǔ shān。 xiāng liǔ zhī suǒ dǐ， jué wéi zé xī。 yǔ shā xiāng liǔ， qí xuè xīng， bù kě yǐ shù wǔ gǔ zhǒng。 yǔ jué zhī， sān rèn sān jù， nǎi yǐ wéi zhòng dì zhī tái。 zài kūn lún zhī běi， róu lì zhī dōng。 xiāng liǔ zhě， jiǔ shǒu rén miàn， shé shēn 'ér qīng。 bù gǎn běi shè， wèi gòng gōng zhī tái。 tái zài qí dōng。 tái sì fāng， yú yòu yī shé， hǔ sè， shǒu chōng nán fāng。” zhè gè yǔ shā xiāng liǔ de chuán shuō chōng mǎn liǎo shén qí sè cǎi， jì kě cóng wén xué huò shén huà xué de jiǎo dù lái yán jiū， yě kě yǐ cóng zhōng kàn chū gòng gōng、 xiāng liǔ、 yǔ sān rén zhī jiān de guān xì， yóu cǐ kě jiàn gǔ dài mín zú bù luò zhī jiān de dǒu zhēng。《 shān hǎi jīng》 zhōng dà liàng cún zài de zhè xiē shén huà chuán shuō， shì jīn tiān wǒ men yán jiū yuán shǐ zōng jiào de nán dé cái liào。 lì rú： wū xián guó zài nǚ chǒu běi， yòu shǒu cāo qīng shé， zuǒ shǒu cāo chì shé。 zài dēng bǎo shān， qún wū suǒ cóng shàng xià yě。（《 hǎi wài xī jīng》） yòu líng shān， wū xián、 wū jí、 wū pàn、 wū péng、 wū gū、 wū zhēn、 wū lǐ、 wū dǐ、 wū xiè、 wū luó shí wū cóng cǐ shēng jiàng， bǎi yào yuán zài。（《 dà huāng xī jīng》）
zài《 shān hǎi jīng》 de shén huà zhōng， bù jǐn kě yǐ kàn dào wū shī de huó dòng， yě kě yǐ kàn dào gǔ dài mín zú de xìn yǎng、 chóng bài děng。 zài《 shān hǎi jīng》 zhōng， cún zài zhe dà liàng de shén qí dòng wù de jìzǎi， zhè xiē dòng wù zhù yào shì niǎo、 shòu、 lóng、 shé zhī lèi， tā men wǎng wǎng jù yòu shén qí de lì liàng。 zhè xiē dòng wù hěn kě néng jiù shì gǔ rén de tú téng chóng bài。 rú shàng wén suǒ yǐn de《 hǎi wài xī jīng》 zhōng de wén zì。“ wū xián guó zài nǚ chǒu běi， yòu shǒu cāo qīng shé， zuǒ shǒu cāo chì shé。” shé kě néng jiù shì wū xián guó de tú téng。 yán jiū zhōng guó gǔ dài de zōng jiào xìn yǎng，《 shān hǎi jīng》 shì bì bù kě shǎo de cān kǎo zī liào。
《 shān hǎi jīng》 zhōng de shén huà chuán shuō bù jǐn jǐn shì shén huà chuán shuō， tóng shí， zài yī dìng chéng dù shàng tā yòu shì lì shǐ。 suī rán yóu yú nóng hòu de shén huà sè cǎi， qí zhēn shí xìng yào dà dǎ zhé kòu， dàn shì， tā men bì jìng liú xià liǎo lì shǐ de yǐng zǐ。 bǎ jǐ tiáo lèi sì de cái liào jiā yǐ bǐ jiào， yòu shí hái shì kě yǐ kàn dào lì shǐ de zhēn shí miàn mào de。 lì rú shàng wén suǒ yǐn《 dà huāng běi jīng》 zhōng huáng dì zhàn chī yóu de jìzǎi， tī chú qí shén huà sè cǎi， wǒ men kě yǐ cóng zhōng kàn dào yīcháng gǔ dài bù luò zhī jiān de cán kù zhàn zhēng。 yòu rú《 dà huāng xī jīng》、《 hǎi nèi jīng》 zhōng jìzǎi liǎo yī gè huáng dì de pǔ xì： huáng dì qī léi zǔ， shēng chāng yì。 chāng yì jiàng chù ruò shuǐ， shēng hán liú。 hán liú zhuó shǒu、 jǐn 'ěr、 rén miàn、 shǐ huì、 lín shēn、 qú gǔ、 tún zhǐ， qǔ nào zǐ yuē 'ā nǚ， shēng dì zhuān Xū。（《 hǎi nèi jīng》） zhuān Xū shēng lǎo tóng， lǎo tóng shēng zhòng nǎi lí。 dì lìng zhòng xiàn shàng tiān， lìng lí qióng（ yìn） xià dì。 xià dì shì shēng shā， chǔyú xī jí， yǐ xíng rì yuè xīng chén zhī xíng cì。（《 dà huāng xī jīng》） zhè gè pǔ xì jù yòu chuán qí sè cǎi， jù yòu shén pǔ de xìng zhì， dàn shì， tā yǔ《 dà dài lǐ jì · dì xì piān》、《 shǐ jì · wǔ dì běn jì》、 huáng fǔ mì《 dì wáng shì jì》 jī běn xiāng tóng。
tóng shí，《 shān hǎi jīng》 yòu shì yī bù kē jì shǐ， tā jì jìzǎi liǎo gǔ dài kē xué jiā men de chuàng zào fā míng， yě yòu tā men de kē xué shí jiàn huó dòng， hái fǎn yìng liǎo dāng shí de kē xué sī xiǎng yǐ jí yǐ jīng dá dào de kē xué jì shù shuǐ píng。 lì rú， guān yú nóng yè shēng chǎn，《 dà huāng hǎi nèi jīng》 zài：“ hòu jì shì shǐ bō bǎi gǔ”，“ shū jūn shì shǐ zuò niú gēng”。《 dà huāng běi jīng》 zài：“ shū jūn nǎi wéi tián zǔ。” guān yú shǒu gōng yè，《 dà huāng hǎi nèi jīng》 zài：“ yì jūn shì shǐ wéi qiǎo chuí， shì shǐ zuò xià mín bǎi qiǎo。” guān yú tiān wén、 lì fǎ，《 dà huāng hǎi nèi jīng》 zài：“ shā míng shēng suì yòu shí 'èr。”《 dà huāng xī jīng》 zài：“ dì lìng zhòng xiàn shàng tiān， lìng lí qióng xià dì。 xià dì shì shēng shā chǔyú xī jí， yǐ xíng rì yuè xīng chén zhī cì。” zhū rú cǐ lèi de jìzǎi bù shèng méi jǔ。 yòu yī xiē zì rán xiàn xiàng de jìzǎi yóu qí zhēn guì， zhè zài qí tā shū zhōng shì kàn bù dào de， rú《 hǎi wài běi jīng》 zài：“ zhōng shān zhī shén， míng yuē zhú yīn。 shì wéi zhòu， míng wéi yè； chuī wéi dōng， hū wéi xià； bù yǐn、 bù shí、 bù xī、 xī wéi fēng。 shēn cháng qiān lǐ。 zài wú { shàng qǐ xià yuè } zhī dōng。 qí wéi wù， rén miàn， shé shēn， chì sè， jū zhōng shān xià。”
xiàn zài， xǔ duō xué zhě jūn rèn wéi，《 shān hǎi jīng》 zài zhè lǐ jìzǎi de shì běi jí dì dài bàn nián wéi zhòu， bàn nián wéi yè de jí dì xiàn xiàng， zhǐ bù guò shì gǔ rén wú fǎ jiě shì zhè zhǒng xiàn xiàng， yú shì jiù yòng shén huà lái jiě shì。 zhè zhǒng jìzǎi wú yí shì bǎo guì de kē xué zī liào。 lèi sì de lì zǐ hái yòu bù shǎo。 lì rú《 dà huāng dōng jīng》 zài：“ tānɡ gǔ shàng yòu fú mù， yī rì fāng zhì， yī rì fāng chū， jiē zài yú wū。” yòu rú《 hǎi wài dōng jīng》 zài：“ tānɡ gǔ shàng yòu fú sāng， shí rì suǒ yù， zài hēi chǐ běi， jū shuǐ zhōng。 yòu dà mù， jiǔ rì jū xià zhī， yī rì jū shàng zhī。” zhè liǎng tiáo jìzǎi， yòu rén rèn wéi qián zhě jìzǎi de shì tài yáng hēi zǐ huó dòng hé běi jí de jí dì xiàn xiàng， hòu zhě jìzǎi de shì jí dì fù jìn de jiàrì xiàn xiàng。 cǐ wài， cóng《 shān hǎi jīng》 zhōng， wǒ men yě kě yǐ kàn dào gǔ rén duì dà dì de tàn cè huó dòng。《 hǎi wài dōng jīng》 zài：“ dì mìng shù hài bù zì dōng jí zhì yú xī jí， wǔ yì shí xuǎn（ wàn） jiǔ qiān bā bǎi bù。 shù hài yòu shǒu bǎ suàn， zuǒ shǒu zhǐ qīng qiū běi。”《 zhōng shān jīng》 shuō：“ tiān dì zhī dōng xī 'èr wàn bā qiān lǐ。 nán běi 'èr wàn liù qiān lǐ。” zhè xiē jìzǎi， shù zì wèi bì què shí， dàn yǐ fǎn yìng chū zhōng guó gǔ rén de tàn cè huó dòng。 zǒng 'ér yán zhī，《 shān hǎi jīng》 shì yī bù chōng mǎn zhe shén qí sè cǎi de zhù zuò， nèi róng wú qí bù yòu， wú suǒ bù bāo， yùn cáng zhe fēng fù de dì lǐ xué、 shén huà xué、 mín sú xué、 kē xué shǐ、 yī xué děng xué kē de bǎo guì zī liào， xì xīn zuānyán， shēn rù tàn tǎo， jiù bù chóu méi yòu xīn fā xiàn。
yuán kē xiān shēng zài《 shān hǎi jīng jiàozhù． xù》 zhōng céng zhè yàng shuō：“《 shān hǎi jīng》 fěi tè shǐ dì zhī quán yú， yì nǎi shén huà zhī yuān fǔ。” shuō《 shān hǎi jīng》 shì zhōng guó shén huà de“ yuān fǔ”（ bǎo kù）， shì wéi lì lái yán jiū zhōng guó shén huà de xué zhě zhòng suǒ gōng rèn de。
lǔ xùn xiān shēng zài《 zhōng guó xiǎo shuō shǐ lüè》 zhōng yì shuō《 shān hǎi jīng》“ gài gǔ zhī wū shū”， yòu zài《 hàn wén xué gāng yào》 zhōng shuō“ gài yǐ jì shén shì”。 zú yǐ zhèng míng《 shān hǎi jīng》 shì yī bù jí jù shén huà yán jiū jià zhí de gǔ shū。
zhěng bù《 shān hǎi jīng》 dà yuē kě fēn rú xià jǐ bù fèn：
yī．《 wǔzàng shān jīng》， gòng wǔ piān， yuē zhàn quán shū 'èr fēn zhī sān yǐ shàng； nèi róng yòu guān shān chuān dì lǐ、 sì shén de diǎn lǐ yí shì hé suǒ yòng zhī wù， jiān zhōng xù xiě dào zhū shān shān shén de xíng mào hé shén lì。
èr．《 hǎi wài jīng》， gòng sì piān； nèi róng duō jì hǎi wài gè guó de yì rén、 yì wù， yě yòu xiē gǔ lǎo shén huà líng piàn jì xù， rú kuā fù zhuī rì、 xíng tiān duàn shǒu。
sān．《 hǎi nèi jīng》， gòng sì piān； nèi róng shì jì hǎi nèi shén qí shì wù， rú kūn lóng jǐng xiàng、 jiàn mù xíng tài、 bā shé、 léi shén děng。
sì．《 chōng jīng》， gòng wǔ piān； nèi yòu fēn wéi《 dà chōng jīng》 sì piān hé《 hǎi nèi jīng》 yī piān； nèi lǐ jì lù liǎo yī xiē yòu guān dì jùn hé huáng dì（ gǔ dài dōng xī liǎng dà mín zú suǒ fèng sì de shàng dì） de shén huà。 cǐ jīng shì bǎo cún shén huà zī liào zuì duō hé zuì yuán shǐ de； dà bù fèn zhòng yào de shén huà cái liào jīhū huì cuì zài zhè lǐ， ér zhè bù fèn zhī xiě zuò shí qī kě néng bǐ jīng zhōng qí tā bù fèn hái zǎo。
cóng“ hǎi wài nán jīng dì liù” qǐ dào zuì hòu“ hǎi wài jīng dì shí bā” zhǐ zhī shí sān piān， jiǎn chēng wéi《 hǎi jīng》。 hé qián miàn de《 wǔzàng shān jīng》 jí《 shān jīng》 hé qǐ lái， zǒng míng zhī yuē《 shān hǎi jīng》
《 shén huà xìng zhì》
1. zōng jiào
《 shān hǎi jīng》 shū zhōng zhǎn shì zhī wū shī suǒ yòu zōng jiào huó dòng， zhēn shì chù mù jiē shì， duō nán shèng jǔ。 rú《 shān hǎi jīng》 zhōng， měi yī xiǎo jié de hòu miàn， dū jìzǎi yòu duì mǒu xì liè shān shān shén de bù tóng lǐ diǎn， bù jǐn yòu rú lǔ xùn xiān shēng suǒ shuō de“ lǐ shén zhī wù duō yòng xǔ（ jīng mǐ）， yǔ wū shù hé”， lǐ diǎn zhōng hái yòu shí mó“ gān wǔ zhì gǔ”、“ xióng jī yì zhī”、“ hé wū zhù 'èr rén wǔ”、“ liáo yòng yú”…… děng děng， bù wài dōushì wū shī cí jì shí de jǐng xiàng。 rú zhū shān shān shén， yòu shēn rén miàn zhě、 yòu lù shēn bā zú shé wěi zhě、 yòu niǎo shēn lóng shǒu zhě、 yòu lóng shēn niǎo shǒu zhě、 yòu yáng shēn rén zhě、 yòu lóng shēn rén miàn zhě、 yòu shǐ shēn rén miàn zhě、 yòu rén miàn sān shǒu zhě， qí xíng guài zhuàng， zhǒng zhǒng bù yī， huò shì dòng wù xíng tǐ de pīn còu， huò shì bàn rén bàn shòu de zǔ hé， yě xiǎn xiàn liǎo yuán shǐ zōng jiào zì rán chóng bài de tè sè。
2. lì shǐ
《 shān hǎi jīng》 shū zhōng jì yòu fú xiē shén pǔ， yòu dì jùn、 yán dì、 huáng dì…… de shén pǔ， qí tā lì shǐ xìng zhì de shū zhōng yě jì yòu ruò gān dì wáng pǔ xì， wǒ men ruò jiāng 'èr zhě lái duì zhào guān chá， jiù huì fā xiàn yī gè yòu qù de shì shí： shén huà yǔ lì shǐ jìng shì tóng bù de。 zhè kě zhèng míng dào yuán shǐ chū mín shì jiāng kǒu 'ěr xiāng chuán de shén huà shì wéi shì tā men de lì shǐ。 mǒu xiē mín zú zhōng wū shī sì shén sì yǎn chàng chuàng shì shǐ shī hé yīng xióng shǐ shī， jiǎng shù tiān dì rú hé kāipì， rén lèi rú hé dàn shēng， jiǎng shù zǔ xiān de shì jì hé yīng xióng de zhàn gōng děng， zài chū mín shì wèishì lì shǐ de， qí shí yě quán shì shén huà。 cǐ kě zhèng zài shàng gǔ shí qī， shén huà yǔ lì shǐ tóng chū yī yuán。
3. dì lǐ
shén huà hé dì lǐ de guān xì， zài《 shān hǎi jīng》 yī shū zhōng， jiàn dé gèng shì mìqiè。 zhěng bù《 shān hǎi jīng》， biàn kě shuō shì yī bù shén huà xìng zhì de dì lǐ shū。 yǐ yǔ yīn zhì shuǐ 'ér qiú xián rén de jì lù wéi lì。 yǔ yīn dōng xī nán běi suǒ jīng zhī dì， dū zuò liǎo shén huà xìng zhì de miáo shù， wén zhōng suǒ xiě de dì míng guó míng， dà dū bù kě zhèng shí， zhǐ kě shì wéi shén huà dì lǐ。
4. mín zú
《 shān hǎi jīng》 gěi wǒ men zhǎn shì liǎo fēng fù de mín zú xué fāng miàn de zhī shí， zhè xiē zhī shí dāng rán yì chōng fēn dài zhù shén huà sè cǎi， rú xiàng bù sǐ mín、 sān shǒu guó、 cháng bì guó、 zhàng fū guó、 yī mù guó、 kuā jīn guó、 qí zhǒng guó、 quǎn fēng guó、 hēi chǐ guó， děng děng， dān kàn yǐ shàng de míng mù， jiù zhī dào shì shǔ yú shén huà de mín zú xué fàn wéi。
5. dòng wù hé zhí wù
《 shān hǎi jīng》 suǒ jì de qí qín guài shòu， yì cǎo zhēn mù， jiù shì shén huà de dòng wù xué hé zhí wù xué； zhè xiē qí yì de dòng wù hé zhí wù， gè zì yòu qí yī liáo xiào yòng， néng zhì gè zhǒng cháng jiàn hé bù cháng jiàn de bìng zhèng， zhè yòu chéng liǎo shén huà xìng zhì de yī yào wèi shēng xué。 lì rú yòu zhǒng dòng wù， chī liǎo tā néng shǐ rén bù huì fàng pì； yòu yī zhǒng jiǔ tiáo wěi de hú lí， rén chī liǎo tā bì bù féng yāo xié qì。 yòu de dòng wù zhuàng rú yáng， jiǔ wěi sì 'ěr； yòu yòu de zhuàng rú wū guī， què yòu niǎo shǒu。 gè zhǒng qí xíng guài zhuàng de dòng wù， shí wèiyòu qù。
6. tiān wén hé qì xiàng
rú xiàng xī hé shēng rì、 yù rì、 cháng xī shēng yuè、 yù yuè、 tānɡ gǔ shí rì、 shí yí“ sī rì yuè zhī cháng duǎn”， děng děng。 yòu rú《 dà huāng dōng jīng》 zhōng jì rì yuè suǒ chū zhī shān fán liù： dà yán shān、 hé xū shān、 míng xīng shān、 jū líng yú yòu shān、 yī tiān yì mén shān、 hè míng jùn jí shān；《 dà huāng xī jīng》 rì yuè zhī shān yì liù： fēng jù yù jiān shān、 lóng shān、 míng shān、 áo jù shān、 cháng yáng shān、 dà huāng chū。 cǐ wài， jīng zhōng yì jì， fán mǒu shén chū rù mǒu shān mǒu yuān， bì bàn suí zhù fēng yǔ huì míng。 ér yòu cǐ shén yī chū xiàn， biàn huì dài lái shuǐ zāi děng。
7. zhé xué
rú kuā fù zhú rì、 jīng wèi tián hǎi、 xíng tiān duàn shǒu， gǔn fù shēng yǔ， děng děng。 qí zhōng dōushì gǔ wǔ rén men zì qiáng bù xī de jīng shén hé dǒu zhì de， rán 'ér què bù yòng kū zào de shuō jiào， ér shì yòng tōng guò shén huà zhé guāng fǎn yìng chū lái de xiān míng shēng dòng de yì shù xíng xiàng。 zuì zhù míng de shì yú gōng yí shān de shén huà， qí shí shì yī duàn gǔ lǎo de shén huà， yī duàn yù yì xìng qiáng de shén huà， tā tǐ xiàn de jīng shén， jīng wèi tián hǎi de jīng shén yī zhì。 jiē jìn dào jiā sī xiǎng de《 zhǔn nán zǐ》 zhōng， yě jì lù liǎo xiāng dāng kě guān de shén huà chuán shuō， qí zhōng suǒ jì sì dà shén huà： nǚ huò tiān、 yì shè shí rì、 gòng gōng chù shān、 cháng 'é bēn yuè， dū gè zì yòu qí yù yì。
shān hǎi jīng shì zhōng guó xiān qín gǔ jí。 yī bān rèn wéi zhù yào jì shù de shì gǔ dài shén huà、 dì lǐ、 wù chǎn、 wū shù、 zōng jiào、 gǔ shǐ、 yī yào、 mín sú、 mín zú děng fāng miàn de nèi róng。 yòu xiē xué zhě zé rèn wéi《 shān hǎi jīng》 bù dān shì shén huà， ér qiě shì yuǎn gǔ dì lǐ， bāo kuò liǎo yī xiē hǎi wài de shān chuān niǎo shòu。
《 shān hǎi jīng》 quán shū shí bā juàn， qí zhōng“ shān jīng” wǔ juàn，“ hǎi jīng” bā juàn，“ dà huāng jīng” sì juàn，“ hǎi nèi jīng” yī juàn， gòng yuē 31000 zì。 jìzǎi liǎo 100 duō bāng guó， 550 shān， 300 shuǐ dào yǐ jí bāng guó shān shuǐ de dì lǐ、 fēng tǔ wù chǎn děng xùn xī。 qí zhōng《 shān hǎi jīng》 suǒ zài de dà bù fēn shì lì dài wū shī、 fāng shì hé cí guān de tà kān jì lù， jīng cháng qī chuán xiě biān zuǎn， duō shǎo huì yòu suǒ kuā shì， dàn réng jù yòu jiào gāo de cān kǎo jià zhí。
【《 shān hǎi jīng》 de dì yù fàn wéi】
《 shān hǎi jīng》 de dì yù fàn wéi：《 nán shān jīng》 dōng qǐ zhè jiāng zhōu shān qún dǎo， xī dǐ hú nán xī bù， nán dǐ guǎng dōng nán hǎi， bāo kuò jīn zhè、 gàn、 mǐn、 yuè、 xiāng 5 shěng。
《 xī shān jīng》 dōng qǐ shān、 shǎn jiān huáng hé， nán qǐ shǎn、 gān qín lǐng shān mài， běi dǐ níng xià yán chí xī běi， xī běi dá xīn jiāng 'ā 'ěr jīn shān，《 běi shān jīng》 xī qǐ jīn nèimēng、 níng xià téng gé lǐ shā mò hè lán shān， dōng dǐ hé běi tài xíng shān dōng lù， běi zhì nèimēng yīn shān yǐ běi。《 dōng shān jīng》 bāo kuò jīn shān dōng jí sū wǎn běi jìng。《 zhōng shān jīng》 xī dá sì chuān pén dì xī běi biān yuán。
【《 shān hǎi jīng》 jù yòu duō fāng miàn de jià zhí】
duì lì shǐ， mín sú， kē xué děng de zuò yòng
《 shān hǎi jīng》 zuì zhòng yào de jià zhí yě xǔ zài yú tā bǎo cún liǎo dà liàng shén huà chuán shuō， zhè xiē shén huà chuán shuō chú liǎo wǒ men dà jiādōu hěn shú xī de rú kuā fù zhú rì、 jīng wèi tián hǎi、 yì shè jiǔ rì、 gǔn yǔ zhì shuǐ děng zhī wài， hái yòu xǔ duō shì rén men bù dà shú xī de。 rú《 hǎi wài běi jīng》 zhōng zài：“ gòng gōng zhī chén yuē xiāng liǔ shì， jiǔ shǒu， yǐ shí yú jiǔ shān。 xiāng liǔ zhī suǒ dǐ， jué wéi zé xī。 yǔ shā xiāng liǔ， qí xuè xīng， bù kě yǐ shù wǔ gǔ zhǒng。 yǔ jué zhī， sān rèn sān jù， nǎi yǐ wéi zhòng dì zhī tái。 zài kūn lún zhī běi， róu lì zhī dōng。 xiāng liǔ zhě， jiǔ shǒu rén miàn， shé shēn 'ér qīng。 bù gǎn běi shè， wèi gòng gōng zhī tái。 tái zài qí dōng。 tái sì fāng， yú yòu yī shé， hǔ sè， shǒu chōng nán fāng。” zhè gè yǔ shā xiāng liǔ de chuán shuō chōng mǎn liǎo shén qí sè cǎi， jì kě cóng wén xué huò shén huà xué de jiǎo dù lái yán jiū， yě kě yǐ cóng zhōng kàn chū gòng gōng、 xiāng liǔ、 yǔ sān rén zhī jiān de guān xì， yóu cǐ kě jiàn gǔ dài mín zú bù luò zhī jiān de dǒu zhēng。《 shān hǎi jīng》 zhōng dà liàng cún zài de zhè xiē shén huà chuán shuō， shì jīn tiān wǒ men yán jiū yuán shǐ zōng jiào de nán dé cái liào。 lì rú： wū xián guó zài nǚ chǒu běi， yòu shǒu cāo qīng shé， zuǒ shǒu cāo chì shé。 zài dēng bǎo shān， qún wū suǒ cóng shàng xià yě。（《 hǎi wài xī jīng》） yòu líng shān， wū xián、 wū jí、 wū pàn、 wū péng、 wū gū、 wū zhēn、 wū lǐ、 wū dǐ、 wū xiè、 wū luó shí wū cóng cǐ shēng jiàng， bǎi yào yuán zài。（《 dà huāng xī jīng》）
zài《 shān hǎi jīng》 de shén huà zhōng， bù jǐn kě yǐ kàn dào wū shī de huó dòng， yě kě yǐ kàn dào gǔ dài mín zú de xìn yǎng、 chóng bài děng。 zài《 shān hǎi jīng》 zhōng， cún zài zhe dà liàng de shén qí dòng wù de jìzǎi， zhè xiē dòng wù zhù yào shì niǎo、 shòu、 lóng、 shé zhī lèi， tā men wǎng wǎng jù yòu shén qí de lì liàng。 zhè xiē dòng wù hěn kě néng jiù shì gǔ rén de tú téng chóng bài。 rú shàng wén suǒ yǐn de《 hǎi wài xī jīng》 zhōng de wén zì。“ wū xián guó zài nǚ chǒu běi， yòu shǒu cāo qīng shé， zuǒ shǒu cāo chì shé。” shé kě néng jiù shì wū xián guó de tú téng。 yán jiū zhōng guó gǔ dài de zōng jiào xìn yǎng，《 shān hǎi jīng》 shì bì bù kě shǎo de cān kǎo zī liào。
《 shān hǎi jīng》 zhōng de shén huà chuán shuō bù jǐn jǐn shì shén huà chuán shuō， tóng shí， zài yī dìng chéng dù shàng tā yòu shì lì shǐ。 suī rán yóu yú nóng hòu de shén huà sè cǎi， qí zhēn shí xìng yào dà dǎ zhé kòu， dàn shì， tā men bì jìng liú xià liǎo lì shǐ de yǐng zǐ。 bǎ jǐ tiáo lèi sì de cái liào jiā yǐ bǐ jiào， yòu shí hái shì kě yǐ kàn dào lì shǐ de zhēn shí miàn mào de。 lì rú shàng wén suǒ yǐn《 dà huāng běi jīng》 zhōng huáng dì zhàn chī yóu de jìzǎi， tī chú qí shén huà sè cǎi， wǒ men kě yǐ cóng zhōng kàn dào yīcháng gǔ dài bù luò zhī jiān de cán kù zhàn zhēng。 yòu rú《 dà huāng xī jīng》、《 hǎi nèi jīng》 zhōng jìzǎi liǎo yī gè huáng dì de pǔ xì： huáng dì qī léi zǔ， shēng chāng yì。 chāng yì jiàng chù ruò shuǐ， shēng hán liú。 hán liú zhuó shǒu、 jǐn 'ěr、 rén miàn、 shǐ huì、 lín shēn、 qú gǔ、 tún zhǐ， qǔ nào zǐ yuē 'ā nǚ， shēng dì zhuān Xū。（《 hǎi nèi jīng》） zhuān Xū shēng lǎo tóng， lǎo tóng shēng zhòng nǎi lí。 dì lìng zhòng xiàn shàng tiān， lìng lí qióng（ yìn） xià dì。 xià dì shì shēng shā， chǔyú xī jí， yǐ xíng rì yuè xīng chén zhī xíng cì。（《 dà huāng xī jīng》） zhè gè pǔ xì jù yòu chuán qí sè cǎi， jù yòu shén pǔ de xìng zhì， dàn shì， tā yǔ《 dà dài lǐ jì · dì xì piān》、《 shǐ jì · wǔ dì běn jì》、 huáng fǔ mì《 dì wáng shì jì》 jī běn xiāng tóng。
tóng shí，《 shān hǎi jīng》 yòu shì yī bù kē jì shǐ， tā jì jìzǎi liǎo gǔ dài kē xué jiā men de chuàng zào fā míng， yě yòu tā men de kē xué shí jiàn huó dòng， hái fǎn yìng liǎo dāng shí de kē xué sī xiǎng yǐ jí yǐ jīng dá dào de kē xué jì shù shuǐ píng。 lì rú， guān yú nóng yè shēng chǎn，《 dà huāng hǎi nèi jīng》 zài：“ hòu jì shì shǐ bō bǎi gǔ”，“ shū jūn shì shǐ zuò niú gēng”。《 dà huāng běi jīng》 zài：“ shū jūn nǎi wéi tián zǔ。” guān yú shǒu gōng yè，《 dà huāng hǎi nèi jīng》 zài：“ yì jūn shì shǐ wéi qiǎo chuí， shì shǐ zuò xià mín bǎi qiǎo。” guān yú tiān wén、 lì fǎ，《 dà huāng hǎi nèi jīng》 zài：“ shā míng shēng suì yòu shí 'èr。”《 dà huāng xī jīng》 zài：“ dì lìng zhòng xiàn shàng tiān， lìng lí qióng xià dì。 xià dì shì shēng shā chǔyú xī jí， yǐ xíng rì yuè xīng chén zhī cì。” zhū rú cǐ lèi de jìzǎi bù shèng méi jǔ。 yòu yī xiē zì rán xiàn xiàng de jìzǎi yóu qí zhēn guì， zhè zài qí tā shū zhōng shì kàn bù dào de， rú《 hǎi wài běi jīng》 zài：“ zhōng shān zhī shén， míng yuē zhú yīn。 shì wéi zhòu， míng wéi yè； chuī wéi dōng， hū wéi xià； bù yǐn、 bù shí、 bù xī、 xī wéi fēng。 shēn cháng qiān lǐ。 zài wú { shàng qǐ xià yuè } zhī dōng。 qí wéi wù， rén miàn， shé shēn， chì sè， jū zhōng shān xià。”
xiàn zài， xǔ duō xué zhě jūn rèn wéi，《 shān hǎi jīng》 zài zhè lǐ jìzǎi de shì běi jí dì dài bàn nián wéi zhòu， bàn nián wéi yè de jí dì xiàn xiàng， zhǐ bù guò shì gǔ rén wú fǎ jiě shì zhè zhǒng xiàn xiàng， yú shì jiù yòng shén huà lái jiě shì。 zhè zhǒng jìzǎi wú yí shì bǎo guì de kē xué zī liào。 lèi sì de lì zǐ hái yòu bù shǎo。 lì rú《 dà huāng dōng jīng》 zài：“ tānɡ gǔ shàng yòu fú mù， yī rì fāng zhì， yī rì fāng chū， jiē zài yú wū。” yòu rú《 hǎi wài dōng jīng》 zài：“ tānɡ gǔ shàng yòu fú sāng， shí rì suǒ yù， zài hēi chǐ běi， jū shuǐ zhōng。 yòu dà mù， jiǔ rì jū xià zhī， yī rì jū shàng zhī。” zhè liǎng tiáo jìzǎi， yòu rén rèn wéi qián zhě jìzǎi de shì tài yáng hēi zǐ huó dòng hé běi jí de jí dì xiàn xiàng， hòu zhě jìzǎi de shì jí dì fù jìn de jiàrì xiàn xiàng。 cǐ wài， cóng《 shān hǎi jīng》 zhōng， wǒ men yě kě yǐ kàn dào gǔ rén duì dà dì de tàn cè huó dòng。《 hǎi wài dōng jīng》 zài：“ dì mìng shù hài bù zì dōng jí zhì yú xī jí， wǔ yì shí xuǎn（ wàn） jiǔ qiān bā bǎi bù。 shù hài yòu shǒu bǎ suàn， zuǒ shǒu zhǐ qīng qiū běi。”《 zhōng shān jīng》 shuō：“ tiān dì zhī dōng xī 'èr wàn bā qiān lǐ。 nán běi 'èr wàn liù qiān lǐ。” zhè xiē jìzǎi， shù zì wèi bì què shí， dàn yǐ fǎn yìng chū zhōng guó gǔ rén de tàn cè huó dòng。 zǒng 'ér yán zhī，《 shān hǎi jīng》 shì yī bù chōng mǎn zhe shén qí sè cǎi de zhù zuò， nèi róng wú qí bù yòu， wú suǒ bù bāo， yùn cáng zhe fēng fù de dì lǐ xué、 shén huà xué、 mín sú xué、 kē xué shǐ、 yī xué děng xué kē de bǎo guì zī liào， xì xīn zuānyán， shēn rù tàn tǎo， jiù bù chóu méi yòu xīn fā xiàn。
《 shān hǎi jīng jiàozhù》 shì wǒ guó zhù míng shén huà xué jiā yuán kē de dà zuò， dà gài yě shì guó nèi qì jīn wéi zhǐ zuì hǎo de《 shān hǎi jīng》 xiào běn， guō pú zhù， hǎo yì xíng zhù， hé yuán kē zhù nà shì dú《 shān hǎi jīng》 de bì bèi。
yuán kē jiàozhù shàng hǎi gǔ jí chū bǎn shè 1980 nián pái yìn běn
yuán kē jiàozhù shàng hǎi gǔ jí chū bǎn shè 1980 nián pái yìn běn
《 dú shǐ fāng yú jì yào》， yuán míng《 èr shí yī shǐ fāng yú jì yào》。
“ qiān gǔ jué zuò”，“ hǎi nèi qí shū”
yòu qīng yī dài dì lǐ zhù zuò céng chū bù qióng， qí zhōng， qīng chū gù zǔ yǔ dú zhuàn de《 dú shǐ fāng yú jì yào》 pō shòu hòu shì chēng dào， bèi yù wéi“ qiān gǔ jué zuò”、“ hǎi nèi qí shū”。
běn shū tè diǎn
《 dú shǐ fāng yú jì yào》 gòng 130 juàn（ hòu fù《 yú dì yào lǎn》 4 juàn）， yuē 280 wàn zì。 zōng guān quán shū yòu rú xià yī xiē tè diǎn：
dì yī， xuǎn cái dé dāng， tǐ cái xīn yíng。《 dú shǐ fāng yú jì yào》 xuǎn qǔ cái liào yǔ yī bān dì zhì bù tóng。 zhuózhòng jì shù lì dài xīng wáng dà shì、 zhàn zhēng shèng fù yǔ dì lǐ xíng shì de guān xì， ér yóu guān shī cí zé dà duō“ tài qù zhī”。 qián 9 juàn zhuàn shù lì dài zhōu yù xíng shì。 jiē zhe， yǐ 114 juàn zhī duō， yǐ míng dài liǎng jīng shí sān bù zhèng shǐ sī jí suǒ shǔ fǔ zhōu xiàn wéi gāng， fēn xù qí sì zhì bā dào、 jiàn zhì yán gé、 fāng wèi、 gǔ jì、 shān chuān、 chéng zhèn、 guān 'ài、 yì zhàn děng nèi róng。 yǔ gè dì lǐ shí tǐ yòu guān de zhòng yào shǐ shí， fù xì yú gè lèi dì míng dì wù zhī xià。 bìng cháng zài xù shù zhōng zhǐ chū gāi dì lǐ shí tǐ dé míng de yuán yóu。 suí hòu， yǐ 6 juàn jì shù“ chuān dòu yì tóng”， zuò wéi“ zhāo jiǔ zhōu zhī mài luò”。 zuì hòu yī juàn shì chuán tǒng zhī shuō“ fēn yě”， zuò tiān dì duì yìng， yòu“ fǔ chá yǎng guān zhī yì”。 qián miàn lì dài zhōu yù xíng shì yǐ cháo dài wéi jīng， yǐ dì lǐ wéi wěi； hòu miàn fēn shěng zé yǐ zhèng qū wéi gāng， cháo dài wéi mù， quán shū jīng wěi jiāo cuò， gāng mù fēn míng， qiě zì zuò zì zhù， xù shù shēng dòng， jié gòu yán jǐn， dú zhī qù wèi wú qióng。
dì 'èr， jù yòu nóng hòu de jūn shì dì lǐ sè cǎi。 gù zǔ yǔ zhù shù《 dú shǐ fāng yú jì yào》 de zhù yào mùdì zhī yī jì rán shì wéi fǎn qīng fù míng zhī xū， dāng rán shí fēn zhù zhòng duì yú jūn shì de jì shù。 tā jiàn yú míng cháo tǒng zhì zhě bù huì lì yòng shān chuān xíng shì xiǎn yào， wèi néng jì qǔ gǔ jīn yòng bīng chéng bài de jiào xùn， zuì hòu zāo zhì wáng guó de lì shǐ， zài shū zhōng zhuózhòng lùn shù zhōu yù xíng shì、 shān chuān xiǎn 'ài、 guān sài gōng shǒu， yǐn zhèng shǐ shì， tuī lùn chéng bài dé shī，“ yǐ gǔ jīn zhī shǐ， zhì zhī yǐ fāng yú”。 xiáng xì jìzǎi lì dài xīng wáng chéng bài yǔ dì lǐ huán jìng de guān xì， ér duì míng shèng gǔ jì de jìzǎi zé xiāng duì jiǎn dān dé duō。 bù jǐn qián miàn 9 juàn zhuān mén lùn shù lì dài zhōu yù xíng shì， ér qiě měi shěng měi fǔ jūn yǐ jiāng yù、 shān chuān xiǎn yào、 xíng shì dé shī kāi duān。 gè shěng xíng shì jí qí zài jūn shì shàng de zhòng yào xìng， jiē yòu zǒng xù yī piān jìn xíng lùn shù。《 lì dài zhōu yù xíng shì》 hé gè shěng shān chuān xiǎn yào zǒng lùn， jīhū měi piān dōushì shèn yòu jià zhí de jūn shì dì lǐ lùn wén。
ér qiě měi xù shù mǒu yī dì lǐ shí tǐ shí， bì qióng gēn jiū yuán bèi shù qí jūn shì shàng de dì wèi hé jià zhí。 gù zǔ yǔ rèn wéi， dì lì shì xíng jūn zhī běn。 dì xíng duì yú bīng jiā， yòu rú rén wèile shēng cún xū yào yǐn shí， yuǎn xíng zhě xū kào zhōu chē yī yàng zhòng yào。 zhǐ yòu xiān zhī dì lì， cái néng xíng jūn， jiā shàng“ xiāng dǎo” de bāng zhù，“ fū rán hòu kě yǐ dòng wú bù shèng”。 zhè zhèng shì tā zài《 dú shǐ fāng yú jì yào》 zhōng， duì yú dì lǐ huán jìng yǔ zhàn zhēng dé shī chéng bài de guān xì zhuózhòng jì shù de chū zhōng。 nán guài zhāng zhī dòng rèn wéi“ cǐ shū zhuān wéi bīng shì 'ér zuò， yì bù zài dì lǐ kǎo zhèng。” liáng qǐ chāo yě rèn wéi，“ jǐng fàn zhī shū， shí wéi jí yòu bié cái zhī jūn shì dì lǐ”。
dì sān， zhù zhòng rén dì guān xì de biàn zhèng sī wéi。 yǐ yán jiū tiān xiǎn dì lì wéi zhù de《 dú shǐ fāng yú jì yào》， shǐ zhōng guàn chuānzhuó tiān xiǎn dì lì zhǐ shì chéng bài dé shī de cóng shǔ tiáo jiàn， ér jué dìng de yīn sù hái zài yú shè huì hé rén shì de zhèng què sī xiǎng。 yīn wéi“ yīn yáng wú cháng wèi、 hán shǔ wú cháng shí、 xiǎn yì wú cháng chù”。 suī shì“ jīn chéng tānɡ chí” zhī gù， ruò“ bù dé qí rén yǐ shǒu zhī”， lián tóng“ péi lǒu zhī qiū”、“ fàn làn zhī shuǐ” dōubù rú。 rú ruò yòng rén dé dāng， zòng shǐ“ kū mù xiǔ zhū jiē kě yǐ wéi dí nán”。 yě jiù shì shuō， jué dìng zhàn zhēng shèng fù de yuán yīn， dì lǐ xíng shì gù rán zhòng yào， dàn dài bīngjiàng lǐng suǒ qǐ de zuò yòng gèng dà。 zài lùn shù lì dài dū chéng de biàn huà hé yuán yīn shí， gù zǔ yǔ rèn wéi shì yóu xǔ duō yīn sù jué dìng de， bìng fēi dì shì xiǎn gù jué dìng yī qiē。 shǒu xiān， dū chéng de xuǎn zé yǔ dāng shí de xíng shì yòu guān， cǐ shí kě yǐ jiàn dū de dì fāng， ér dào bǐ shí zé bù yī dìng shì yú jiàn dū， qí cì， shì fǒu shì hé jiàn dōubù dàn yào kàn dì shì shì fǒu xiǎn gù， gōng shǒu shì fǒu yòu lì， ér qiě yào kàn jiāo tōng shì fǒu fāng biàn， shēng chǎn shì fǒu fā dá， duì dí dǒu zhēng shì fǒu yòu lì。 yóu yú jiàn dū de gè zhǒng yīn sù shì zài jīng cháng biàn huà de， bù néng dān chún kǎo lǜ shān chuān dì shì。 tā de zhè zhǒng guān diǎn yǔ lì shǐ wéi wù zhù yì de guān diǎn jī běn shàng shì fú hé de。
dì sì， zhù zhòng jīng shì zhì yòng， yòu guān guó jì mín shēng de wèn tí yóu qí zhòng shì。 gù zǔ yǔ rèn wéi： yú dì zhī shū bù dàn yào jìzǎi lì dài jiāng yù de yǎn biàn hé zhèng qū de yán gé， ér qiě hái yào bāo kuò hé qú、 shí huò、 tún tián、 mǎ zhèng、 yán tiě、 zhí gòng děng lì shǐ zì rán dì lǐ hé lì shǐ jīng jì dì lǐ de nèi róng。 dāng tā kāi shǐ zhuàn xiě shí de què duì cǐ shí fēn zhòng shì， dàn hòu lái yóu yú gè zhǒng yuán yīn， yuán gǎo duō yòu sàn yì， jiā shàng“ bìng qīn shì rǎo”， gù bù shàng bǔ zhuì， dàn qí dà lüè yì néng“ cuò jiàn yú piān zhōng”。 bù guò tā zài lùn shù gè dì de dì lǐ xíng shì shí， jìn liàng zuò dào yǐ dì lǐ tiáo jiàn wéi yìn zhèng， shǐ lì shǐ chéng wéi dì lǐ de xiàng dǎo， dì lǐ chéng wéi lì shǐ de tú jí， hù xiāng jǐn mì róng huì。 quán shū duì yú yòu guān guó jì mín shēng de duō xiě， wú guān de shǎo xiě， xiáng rén zhī suǒ lüè， lüè rén zhī suǒ xiáng， zhè yě shì《 dú shǐ fāng yú jì yào》 yòu bié yú qí tā dì lǐ zhù zuò zhī chù。 yóu yú huáng hé zhī huàn lì lái bù zhǐ， zhí jiē duì guó jì mín shēng chǎn shēng bù liáng yǐng xiǎng， yīn cǐ， gù zǔ yǔ zài《 dú shǐ fāng yú jì yào》 zhōng dà liàng ji lù qián rén zhì shuǐ de zhù zhāng， yǐ liú gěi hòu rén jiè jiàn。 tā shí fēn shǎng shí pān jì xùn de zhì hé fāng zhēn。 rèn wéi“ yǐ dī shù shuǐ， jiè shuǐ gōng shā， wéi yǐ shuǐ zhì shuǐ zhī liáng fǎ， qièyào 'ér bù kě yì yě。”（《 dú shǐ fāng yú jì yào》 juàn 126） shū zhōng duì pān jì xùn de zhù zhāng pō duō yǐn zhèng。 cǐ wài， shū zhōng duì cáo yùn de jìzǎi yě shí fēn zhòng shì。 gù zǔ yǔ rèn wéi cáo yùn xiāng dāng zhòng yào， yīn wéi“ tiān xià dà mìng， shí xì yú cǐ”。 dàn tā fǎn duì wèile cáo yùn 'ér zhì yùn hé yán xiàn bǎi xìng shēng mìng cái chǎn yú bù gù de guān diǎn。 zài《 chuān dòu yì tóng》 zhōng， tā yǐ zhěng zhěng yī juàn de piān fú， lùn shù cáo yùn hé hǎi yùn， yòu zài yòu guān zhōu xiàn xià， xiáng xì jìzǎi yùn hé de zhá、 bà、 dī fáng hé jì yùn zhū quán。 cǐ wài， duì yú míng dài nóng yè jīng jì fā zhǎn jiào kuài de sū sōng dì qū， yǐ jí yáng zhōu、 huái 'ān děng zhuǎn cáo chéng zhèn chōng yào dì wèi， shū zhōng dū yī yī zuò liǎo jìzǎi。 tóng shí，《 dú shǐ fāng yú jì yào》 yú nóng tián shuǐ lì de xīng fèi、 jiāo tōng lù xiàn de biàn qiān、 chéng yì zhèn shì de shèng shuāi， dū xiáng lüè dé dāng dì yòu suǒ jìzǎi。 yóu cǐ kě jiàn， bù dàn duì yú jūn shì dì lǐ、 yán gé dì lǐ fāng miàn《 dú shǐ fāng yú jì yào》 yòu shí fēn zhòng yào de jì shù， ér qiě zài jīng jì dì lǐ fāng miàn yì yòu xiāng dāng kě guān de nèi róng。
běn shū yì yì
yǐ jūn shì dì lǐ wéi zhù， jí zì rán yǔ rén wén dì lǐ yú yī shēn de jù zhù héng héng《 dú shǐ fāng yú jì yào》 de zhuàn chéng， dāng rán yǔ gù zǔ yǔ běn rén de nǔ lì fēn bù kāi。
wèile biān zhuàn zhè běn jù xíng lì shǐ dì lǐ zhù zuò， tā xiān hòu chá yuè liǎo 'èr shí yī shǐ hé 100 duō zhǒng dì zhì， bàng zhēng bó yǐn， qǔ cái shí fēn guǎng fàn。 tóng shí， tā yě bǐ jiào zhù zhòng zuò shí dì kǎo chá， měi fán wài chū yòu biàn bì rán guān lǎn chéng kuò， ér qiě duì yú shān chuān、 dào lǐ、 guān jīn wú bù zhù yì chá kàn。 bìng qiě shēn rù zuò diào chá， wú lùn guò wǎng shāng lǚ、 zhēng shù zhī fū， nǎi zhì yǔ kè rén tán lùn shí dū zhù yì duì dì lǐ zhuàng kuàng de yì tóng jìn xíng kǎo hé。 dàn wú lùn shí dì kǎo chá huò shì diào chá， yòu yú tiáo jiàn suǒ xiàn， tādōu zhǐ néng“ jiān yòu shè lì” ér yǐ。 zhù yào gōng zuò hái shì xiàn yú duì tú shū zī liào de tàn suǒ hé kǎo xiào。 jìn guǎn quán shū kǎo zhèng yán jǐn， miáo shù lùn zhèng yě duō què shí kě kào， dàn tā běn rén zǒng jué dé wèi néng shí fēn mǎn yì， yóu qí yǐ quē fá zhǐ yòu cóng shí dì kǎo chá zhōng cái néng huò dé de gǎn xìng zhī shí wéi hàn shì。 dāng rán， yóu yú shí dài yǔ tiáo jiàn de xiàn zhì， jiā shàng quán shū jǐn wéi gù zǔ yǔ yī rén dú zhuàn， nán miǎn yòu shū lòu、 miù wù zhī chù， dàn zhè xiē bìng fēi qí zhù liú， háo bù yǐng xiǎng tā shǎn yào yú lì shǐ dì lǐ jù zhù zhī lín de guāng huī。
《 dú shǐ fāng yú jì yào》 cháng qī yǐ lái yóu yú nèi róng fēng fù、 dì míng qí quán、 kǎo dìng jīng xiáng、 jié gòu yán mì， bù dàn shèng yú táng dài chéng shū de《 yuán hé jùn xiàn tú zhì》、 sòng dài chéng shū de《 tài píng huán yǔ jì》， ér qiě chāo yuè míng dài chéng shū de《 huán yǔ tōng zhì》、《 dà míng yī tǒng zhì》。 ruò yǔ qīng dài lì shǐ dì lǐ jù zhù、 guān xiū de《 dà qīng yī tǒng zhì》 xiāng bǐ， yě shì gè yòu qiān qiū， bìng bù xùn sè。 zhì jīn réng chéng wéi lì shǐ dì lǐ xué zhě nǎi zhì yán jiū lì shǐ、 jīng jì、 jūn shì de xué zhě men bì dú de zhòng yào cān kǎo shū。
“ qiān gǔ jué zuò”，“ hǎi nèi qí shū”
yòu qīng yī dài dì lǐ zhù zuò céng chū bù qióng， qí zhōng， qīng chū gù zǔ yǔ dú zhuàn de《 dú shǐ fāng yú jì yào》 pō shòu hòu shì chēng dào， bèi yù wéi“ qiān gǔ jué zuò”、“ hǎi nèi qí shū”。
běn shū tè diǎn
《 dú shǐ fāng yú jì yào》 gòng 130 juàn（ hòu fù《 yú dì yào lǎn》 4 juàn）， yuē 280 wàn zì。 zōng guān quán shū yòu rú xià yī xiē tè diǎn：
dì yī， xuǎn cái dé dāng， tǐ cái xīn yíng。《 dú shǐ fāng yú jì yào》 xuǎn qǔ cái liào yǔ yī bān dì zhì bù tóng。 zhuózhòng jì shù lì dài xīng wáng dà shì、 zhàn zhēng shèng fù yǔ dì lǐ xíng shì de guān xì， ér yóu guān shī cí zé dà duō“ tài qù zhī”。 qián 9 juàn zhuàn shù lì dài zhōu yù xíng shì。 jiē zhe， yǐ 114 juàn zhī duō， yǐ míng dài liǎng jīng shí sān bù zhèng shǐ sī jí suǒ shǔ fǔ zhōu xiàn wéi gāng， fēn xù qí sì zhì bā dào、 jiàn zhì yán gé、 fāng wèi、 gǔ jì、 shān chuān、 chéng zhèn、 guān 'ài、 yì zhàn děng nèi róng。 yǔ gè dì lǐ shí tǐ yòu guān de zhòng yào shǐ shí， fù xì yú gè lèi dì míng dì wù zhī xià。 bìng cháng zài xù shù zhōng zhǐ chū gāi dì lǐ shí tǐ dé míng de yuán yóu。 suí hòu， yǐ 6 juàn jì shù“ chuān dòu yì tóng”， zuò wéi“ zhāo jiǔ zhōu zhī mài luò”。 zuì hòu yī juàn shì chuán tǒng zhī shuō“ fēn yě”， zuò tiān dì duì yìng， yòu“ fǔ chá yǎng guān zhī yì”。 qián miàn lì dài zhōu yù xíng shì yǐ cháo dài wéi jīng， yǐ dì lǐ wéi wěi； hòu miàn fēn shěng zé yǐ zhèng qū wéi gāng， cháo dài wéi mù， quán shū jīng wěi jiāo cuò， gāng mù fēn míng， qiě zì zuò zì zhù， xù shù shēng dòng， jié gòu yán jǐn， dú zhī qù wèi wú qióng。
dì 'èr， jù yòu nóng hòu de jūn shì dì lǐ sè cǎi。 gù zǔ yǔ zhù shù《 dú shǐ fāng yú jì yào》 de zhù yào mùdì zhī yī jì rán shì wéi fǎn qīng fù míng zhī xū， dāng rán shí fēn zhù zhòng duì yú jūn shì de jì shù。 tā jiàn yú míng cháo tǒng zhì zhě bù huì lì yòng shān chuān xíng shì xiǎn yào， wèi néng jì qǔ gǔ jīn yòng bīng chéng bài de jiào xùn， zuì hòu zāo zhì wáng guó de lì shǐ， zài shū zhōng zhuózhòng lùn shù zhōu yù xíng shì、 shān chuān xiǎn 'ài、 guān sài gōng shǒu， yǐn zhèng shǐ shì， tuī lùn chéng bài dé shī，“ yǐ gǔ jīn zhī shǐ， zhì zhī yǐ fāng yú”。 xiáng xì jìzǎi lì dài xīng wáng chéng bài yǔ dì lǐ huán jìng de guān xì， ér duì míng shèng gǔ jì de jìzǎi zé xiāng duì jiǎn dān dé duō。 bù jǐn qián miàn 9 juàn zhuān mén lùn shù lì dài zhōu yù xíng shì， ér qiě měi shěng měi fǔ jūn yǐ jiāng yù、 shān chuān xiǎn yào、 xíng shì dé shī kāi duān。 gè shěng xíng shì jí qí zài jūn shì shàng de zhòng yào xìng， jiē yòu zǒng xù yī piān jìn xíng lùn shù。《 lì dài zhōu yù xíng shì》 hé gè shěng shān chuān xiǎn yào zǒng lùn， jīhū měi piān dōushì shèn yòu jià zhí de jūn shì dì lǐ lùn wén。
ér qiě měi xù shù mǒu yī dì lǐ shí tǐ shí， bì qióng gēn jiū yuán bèi shù qí jūn shì shàng de dì wèi hé jià zhí。 gù zǔ yǔ rèn wéi， dì lì shì xíng jūn zhī běn。 dì xíng duì yú bīng jiā， yòu rú rén wèile shēng cún xū yào yǐn shí， yuǎn xíng zhě xū kào zhōu chē yī yàng zhòng yào。 zhǐ yòu xiān zhī dì lì， cái néng xíng jūn， jiā shàng“ xiāng dǎo” de bāng zhù，“ fū rán hòu kě yǐ dòng wú bù shèng”。 zhè zhèng shì tā zài《 dú shǐ fāng yú jì yào》 zhōng， duì yú dì lǐ huán jìng yǔ zhàn zhēng dé shī chéng bài de guān xì zhuózhòng jì shù de chū zhōng。 nán guài zhāng zhī dòng rèn wéi“ cǐ shū zhuān wéi bīng shì 'ér zuò， yì bù zài dì lǐ kǎo zhèng。” liáng qǐ chāo yě rèn wéi，“ jǐng fàn zhī shū， shí wéi jí yòu bié cái zhī jūn shì dì lǐ”。
dì sān， zhù zhòng rén dì guān xì de biàn zhèng sī wéi。 yǐ yán jiū tiān xiǎn dì lì wéi zhù de《 dú shǐ fāng yú jì yào》， shǐ zhōng guàn chuānzhuó tiān xiǎn dì lì zhǐ shì chéng bài dé shī de cóng shǔ tiáo jiàn， ér jué dìng de yīn sù hái zài yú shè huì hé rén shì de zhèng què sī xiǎng。 yīn wéi“ yīn yáng wú cháng wèi、 hán shǔ wú cháng shí、 xiǎn yì wú cháng chù”。 suī shì“ jīn chéng tānɡ chí” zhī gù， ruò“ bù dé qí rén yǐ shǒu zhī”， lián tóng“ péi lǒu zhī qiū”、“ fàn làn zhī shuǐ” dōubù rú。 rú ruò yòng rén dé dāng， zòng shǐ“ kū mù xiǔ zhū jiē kě yǐ wéi dí nán”。 yě jiù shì shuō， jué dìng zhàn zhēng shèng fù de yuán yīn， dì lǐ xíng shì gù rán zhòng yào， dàn dài bīngjiàng lǐng suǒ qǐ de zuò yòng gèng dà。 zài lùn shù lì dài dū chéng de biàn huà hé yuán yīn shí， gù zǔ yǔ rèn wéi shì yóu xǔ duō yīn sù jué dìng de， bìng fēi dì shì xiǎn gù jué dìng yī qiē。 shǒu xiān， dū chéng de xuǎn zé yǔ dāng shí de xíng shì yòu guān， cǐ shí kě yǐ jiàn dū de dì fāng， ér dào bǐ shí zé bù yī dìng shì yú jiàn dū， qí cì， shì fǒu shì hé jiàn dōubù dàn yào kàn dì shì shì fǒu xiǎn gù， gōng shǒu shì fǒu yòu lì， ér qiě yào kàn jiāo tōng shì fǒu fāng biàn， shēng chǎn shì fǒu fā dá， duì dí dǒu zhēng shì fǒu yòu lì。 yóu yú jiàn dū de gè zhǒng yīn sù shì zài jīng cháng biàn huà de， bù néng dān chún kǎo lǜ shān chuān dì shì。 tā de zhè zhǒng guān diǎn yǔ lì shǐ wéi wù zhù yì de guān diǎn jī běn shàng shì fú hé de。
dì sì， zhù zhòng jīng shì zhì yòng， yòu guān guó jì mín shēng de wèn tí yóu qí zhòng shì。 gù zǔ yǔ rèn wéi： yú dì zhī shū bù dàn yào jìzǎi lì dài jiāng yù de yǎn biàn hé zhèng qū de yán gé， ér qiě hái yào bāo kuò hé qú、 shí huò、 tún tián、 mǎ zhèng、 yán tiě、 zhí gòng děng lì shǐ zì rán dì lǐ hé lì shǐ jīng jì dì lǐ de nèi róng。 dāng tā kāi shǐ zhuàn xiě shí de què duì cǐ shí fēn zhòng shì， dàn hòu lái yóu yú gè zhǒng yuán yīn， yuán gǎo duō yòu sàn yì， jiā shàng“ bìng qīn shì rǎo”， gù bù shàng bǔ zhuì， dàn qí dà lüè yì néng“ cuò jiàn yú piān zhōng”。 bù guò tā zài lùn shù gè dì de dì lǐ xíng shì shí， jìn liàng zuò dào yǐ dì lǐ tiáo jiàn wéi yìn zhèng， shǐ lì shǐ chéng wéi dì lǐ de xiàng dǎo， dì lǐ chéng wéi lì shǐ de tú jí， hù xiāng jǐn mì róng huì。 quán shū duì yú yòu guān guó jì mín shēng de duō xiě， wú guān de shǎo xiě， xiáng rén zhī suǒ lüè， lüè rén zhī suǒ xiáng， zhè yě shì《 dú shǐ fāng yú jì yào》 yòu bié yú qí tā dì lǐ zhù zuò zhī chù。 yóu yú huáng hé zhī huàn lì lái bù zhǐ， zhí jiē duì guó jì mín shēng chǎn shēng bù liáng yǐng xiǎng， yīn cǐ， gù zǔ yǔ zài《 dú shǐ fāng yú jì yào》 zhōng dà liàng ji lù qián rén zhì shuǐ de zhù zhāng， yǐ liú gěi hòu rén jiè jiàn。 tā shí fēn shǎng shí pān jì xùn de zhì hé fāng zhēn。 rèn wéi“ yǐ dī shù shuǐ， jiè shuǐ gōng shā， wéi yǐ shuǐ zhì shuǐ zhī liáng fǎ， qièyào 'ér bù kě yì yě。”（《 dú shǐ fāng yú jì yào》 juàn 126） shū zhōng duì pān jì xùn de zhù zhāng pō duō yǐn zhèng。 cǐ wài， shū zhōng duì cáo yùn de jìzǎi yě shí fēn zhòng shì。 gù zǔ yǔ rèn wéi cáo yùn xiāng dāng zhòng yào， yīn wéi“ tiān xià dà mìng， shí xì yú cǐ”。 dàn tā fǎn duì wèile cáo yùn 'ér zhì yùn hé yán xiàn bǎi xìng shēng mìng cái chǎn yú bù gù de guān diǎn。 zài《 chuān dòu yì tóng》 zhōng， tā yǐ zhěng zhěng yī juàn de piān fú， lùn shù cáo yùn hé hǎi yùn， yòu zài yòu guān zhōu xiàn xià， xiáng xì jìzǎi yùn hé de zhá、 bà、 dī fáng hé jì yùn zhū quán。 cǐ wài， duì yú míng dài nóng yè jīng jì fā zhǎn jiào kuài de sū sōng dì qū， yǐ jí yáng zhōu、 huái 'ān děng zhuǎn cáo chéng zhèn chōng yào dì wèi， shū zhōng dū yī yī zuò liǎo jìzǎi。 tóng shí，《 dú shǐ fāng yú jì yào》 yú nóng tián shuǐ lì de xīng fèi、 jiāo tōng lù xiàn de biàn qiān、 chéng yì zhèn shì de shèng shuāi， dū xiáng lüè dé dāng dì yòu suǒ jìzǎi。 yóu cǐ kě jiàn， bù dàn duì yú jūn shì dì lǐ、 yán gé dì lǐ fāng miàn《 dú shǐ fāng yú jì yào》 yòu shí fēn zhòng yào de jì shù， ér qiě zài jīng jì dì lǐ fāng miàn yì yòu xiāng dāng kě guān de nèi róng。
běn shū yì yì
yǐ jūn shì dì lǐ wéi zhù， jí zì rán yǔ rén wén dì lǐ yú yī shēn de jù zhù héng héng《 dú shǐ fāng yú jì yào》 de zhuàn chéng， dāng rán yǔ gù zǔ yǔ běn rén de nǔ lì fēn bù kāi。
wèile biān zhuàn zhè běn jù xíng lì shǐ dì lǐ zhù zuò， tā xiān hòu chá yuè liǎo 'èr shí yī shǐ hé 100 duō zhǒng dì zhì， bàng zhēng bó yǐn， qǔ cái shí fēn guǎng fàn。 tóng shí， tā yě bǐ jiào zhù zhòng zuò shí dì kǎo chá， měi fán wài chū yòu biàn bì rán guān lǎn chéng kuò， ér qiě duì yú shān chuān、 dào lǐ、 guān jīn wú bù zhù yì chá kàn。 bìng qiě shēn rù zuò diào chá， wú lùn guò wǎng shāng lǚ、 zhēng shù zhī fū， nǎi zhì yǔ kè rén tán lùn shí dū zhù yì duì dì lǐ zhuàng kuàng de yì tóng jìn xíng kǎo hé。 dàn wú lùn shí dì kǎo chá huò shì diào chá， yòu yú tiáo jiàn suǒ xiàn， tādōu zhǐ néng“ jiān yòu shè lì” ér yǐ。 zhù yào gōng zuò hái shì xiàn yú duì tú shū zī liào de tàn suǒ hé kǎo xiào。 jìn guǎn quán shū kǎo zhèng yán jǐn， miáo shù lùn zhèng yě duō què shí kě kào， dàn tā běn rén zǒng jué dé wèi néng shí fēn mǎn yì， yóu qí yǐ quē fá zhǐ yòu cóng shí dì kǎo chá zhōng cái néng huò dé de gǎn xìng zhī shí wéi hàn shì。 dāng rán， yóu yú shí dài yǔ tiáo jiàn de xiàn zhì， jiā shàng quán shū jǐn wéi gù zǔ yǔ yī rén dú zhuàn， nán miǎn yòu shū lòu、 miù wù zhī chù， dàn zhè xiē bìng fēi qí zhù liú， háo bù yǐng xiǎng tā shǎn yào yú lì shǐ dì lǐ jù zhù zhī lín de guāng huī。
《 dú shǐ fāng yú jì yào》 cháng qī yǐ lái yóu yú nèi róng fēng fù、 dì míng qí quán、 kǎo dìng jīng xiáng、 jié gòu yán mì， bù dàn shèng yú táng dài chéng shū de《 yuán hé jùn xiàn tú zhì》、 sòng dài chéng shū de《 tài píng huán yǔ jì》， ér qiě chāo yuè míng dài chéng shū de《 huán yǔ tōng zhì》、《 dà míng yī tǒng zhì》。 ruò yǔ qīng dài lì shǐ dì lǐ jù zhù、 guān xiū de《 dà qīng yī tǒng zhì》 xiāng bǐ， yě shì gè yòu qiān qiū， bìng bù xùn sè。 zhì jīn réng chéng wéi lì shǐ dì lǐ xué zhě nǎi zhì yán jiū lì shǐ、 jīng jì、 jūn shì de xué zhě men bì dú de zhòng yào cān kǎo shū。
zhěn duàn dì qiú
yì zhě qián yán
huò 'ěr dīng
rén lèi yǎn huà de kě néng xìng
hè xū lí
shuāngchóng wēi jī
shǐ huái zé
duì rén lèi de hūyù
liáng shù míng
shì jiè wèi lái zhī wén huà
mǎ sài 'ěr
fǎn kàng yòu huò
ào běn hǎi mò
yì shù yǔ kē xué de zhǎn wàng
lā dá kè lì xiū nán
líng de zōng jiào yǔ shì jiè de yào qiú
mǎ 'ěr kù sài
duì fā dá shè huì de fǎn sī
yǎ sī bèi 'ěr
zì wǒ cún zài： wēi jī yǔ chū lù
bù 'ěr tè màn
duì shén huà xué mò shì lùn de jiě shì
mó sī
rén kǒu yǔ shì jiè zhèng zhì
gōng péi dé
hé wǔ qì yǔ rén lèi wèi lái
háo kè
jué wàng yǔ xìn xīn
shū mǎ hè
pǔ biàn fán róng de huàn xiàng
pèi xī
xué huì chuàng zào wèi lái
dé bèi wú
tiān xià yī jiā de lái lín
tānɡ yīn bǐ chí tián dà zuò
quán qiú dà tǒng yī de kě néng xìng
bèi 'ěr
wèi lái shì xiàn zài de qī dài
lāi yīn
tài píng yáng de tiǎo zhàn
mǎ yuē 'ěr
jiào yù yǔ rén lèi wèi lái
hè bó sī tǎn
xīn shì jì xīn xiàn shí
sè luó
21 shì jì shǔ yú shuí
kěn ní dí
lì shǐ yǔ tuī cè
huò jīn
yǔ zhòu de wèi lái
zhān míng xìn
shì jiè xīn zhì xù
dài wéi sī
shì jiè wú xīn tóu má？
tài ruì suō xiū nǚ děng
xìn yǎng yǔ xī wàng
yì zhě qián yán
huò 'ěr dīng
rén lèi yǎn huà de kě néng xìng
hè xū lí
shuāngchóng wēi jī
shǐ huái zé
duì rén lèi de hūyù
liáng shù míng
shì jiè wèi lái zhī wén huà
mǎ sài 'ěr
fǎn kàng yòu huò
ào běn hǎi mò
yì shù yǔ kē xué de zhǎn wàng
lā dá kè lì xiū nán
líng de zōng jiào yǔ shì jiè de yào qiú
mǎ 'ěr kù sài
duì fā dá shè huì de fǎn sī
yǎ sī bèi 'ěr
zì wǒ cún zài： wēi jī yǔ chū lù
bù 'ěr tè màn
duì shén huà xué mò shì lùn de jiě shì
mó sī
rén kǒu yǔ shì jiè zhèng zhì
gōng péi dé
hé wǔ qì yǔ rén lèi wèi lái
háo kè
jué wàng yǔ xìn xīn
shū mǎ hè
pǔ biàn fán róng de huàn xiàng
pèi xī
xué huì chuàng zào wèi lái
dé bèi wú
tiān xià yī jiā de lái lín
tānɡ yīn bǐ chí tián dà zuò
quán qiú dà tǒng yī de kě néng xìng
bèi 'ěr
wèi lái shì xiàn zài de qī dài
lāi yīn
tài píng yáng de tiǎo zhàn
mǎ yuē 'ěr
jiào yù yǔ rén lèi wèi lái
hè bó sī tǎn
xīn shì jì xīn xiàn shí
sè luó
21 shì jì shǔ yú shuí
kěn ní dí
lì shǐ yǔ tuī cè
huò jīn
yǔ zhòu de wèi lái
zhān míng xìn
shì jiè xīn zhì xù
dài wéi sī
shì jiè wú xīn tóu má？
tài ruì suō xiū nǚ děng
xìn yǎng yǔ xī wàng
běn shū shōu lù liǎo wǒ guó dì zhì zhuān jiā táo shì lóng xiān shēng de guān yú dì zhì xué fāng miàn de kē pǔ zuò pǐn duō piān， zhè xiē zuò pǐn tōng sú yì dǒng， wěi wěi dào lái， xiàng dú zhě jiǎng shù liǎo wǒ men zhè gè biàn huàn duō cǎi de dì qiú suǒ jīng lì de fēng fēng yǔ yǔ， tí xǐng rén wù yào 'ài hù bǎo hù wǒ men lài yǐ shēng cún de dì qiú， quán shū jí kē xué xìng、 zhī shí xìng、 qù wèi xìng wéi yī tǐ， shì yī běn pō zhí dé yī dú de yōu xiù kē pǔ zuò pǐn jí。
zuò zhě： pān róng wén
zǒng xù
dào nán jí qù
dì qiú zuì nán duān de chéng shì
zuì hòu yī gè wǎn shàng
tā de míng zì shì hǎi dào
qián miàn fā xiàn liǎo bīng shān
nǐ hǎo， qiáo zhì wáng dǎo
chū fǎng nán jí zhōu
xīn nián zhī yè
lín lǐ zhī jiān
fǎng wèn qǐ 'é de wáng guó
fēng xuě cháng chéng zhàn
bīng hǎi tàn xiǎn
xiàng dǎo hé lín xiā
tǐng jìn nán jí juàn
bié lín sī gāo jìn hǎi de fēng bào
dēng shàng léi kè lǔ sī jiǎo
qiáo zhì wān de sǐ huǒ shān
zhōu zhōng yè huà
dà hǎi de lǐ wù
jué qǐ zài bīng yuán de cháng chéng zhàn
zài rù shǐ cè de 2 yuè 20 rì
zài jiàn， nán jí zhōu
máng máng tiān yá lù
hòu jì
zǒng xù
dào nán jí qù
dì qiú zuì nán duān de chéng shì
zuì hòu yī gè wǎn shàng
tā de míng zì shì hǎi dào
qián miàn fā xiàn liǎo bīng shān
nǐ hǎo， qiáo zhì wáng dǎo
chū fǎng nán jí zhōu
xīn nián zhī yè
lín lǐ zhī jiān
fǎng wèn qǐ 'é de wáng guó
fēng xuě cháng chéng zhàn
bīng hǎi tàn xiǎn
xiàng dǎo hé lín xiā
tǐng jìn nán jí juàn
bié lín sī gāo jìn hǎi de fēng bào
dēng shàng léi kè lǔ sī jiǎo
qiáo zhì wān de sǐ huǒ shān
zhōu zhōng yè huà
dà hǎi de lǐ wù
jué qǐ zài bīng yuán de cháng chéng zhàn
zài rù shǐ cè de 2 yuè 20 rì
zài jiàn， nán jí zhōu
máng máng tiān yá lù
hòu jì
xún zhǎo yī tiáo hé
dì yī zhāng
dì 'èr zhāng
dì sān zhāng
dì sì zhāng
dì wǔ zhāng
dì liù zhāng
dì qī zhāng
dì bā zhāng
dì jiǔ zhāng
dì shí zhāng
dì shí yī zhāng
dì shí 'èr zhāng
dì shí sān zhāng
dì shí sì zhāng
dì shí wǔ zhāng
dì shí liù zhāng
dì shí qī zhāng
dì shí bā zhāng
dì shí jiǔ zhāng
dì 'èr shí zhāng
dì 'èr shí yī zhāng
dì 'èr shí 'èr zhāng
dì 'èr shí sān zhāng
dì 'èr shí sì zhāng
dì 'èr shí wǔ zhāng
dì 'èr shí liù zhāng
dì yī zhāng
dì 'èr zhāng
dì sān zhāng
dì sì zhāng
dì wǔ zhāng
dì liù zhāng
dì qī zhāng
dì bā zhāng
dì jiǔ zhāng
dì shí zhāng
dì shí yī zhāng
dì shí 'èr zhāng
dì shí sān zhāng
dì shí sì zhāng
dì shí wǔ zhāng
dì shí liù zhāng
dì shí qī zhāng
dì shí bā zhāng
dì shí jiǔ zhāng
dì 'èr shí zhāng
dì 'èr shí yī zhāng
dì 'èr shí 'èr zhāng
dì 'èr shí sān zhāng
dì 'èr shí sì zhāng
dì 'èr shí wǔ zhāng
dì 'èr shí liù zhāng
《 tài píng huán yǔ jì》 yī bǎi jiǔ shí sān juàn， sòng lè shǐ zhuàn。 shǐ yòu《 guǎng zhuó yì jì》， yǐ zhù lù。 shǐ zì zhèng zǐ， guān tài cháng bó shì、 zhí shǐ guǎn， shì jì jù《 sòng shǐ wén yuàn chuán》。 sòng tài zōng shí， shǐ píng mǐn yuè， bìng běi hàn， shǐ yīn hé yú tú suǒ lì， kǎo xún shǐ mò， tiáo fēn jiàn xì， yǐ chéng cǐ shū。 shǐ yú dōng jīng， qì yú sì yì。 rán shì shí yōu、 guī、 yíng、 tán děng shí liù zhōu jìn suǒ gē yǐ lù liáo zhě， shí wèi rù bǎn tú， shǐ nǎi yīn jiǎ dān《 shí dào zhì》、 lǐ jí fǔ《 yuán hé jùn xiàn zhì》 zhī jiù， gài liè qí míng。 gài tài zōng zhì fēng zhuāng kù， jì fù yàn、 yún， zhōng shēn wèi cháng shǎo zhì。 shǐ yì yù tàn qí zhì， zài zhī yú piān， fēi wú suǒ yīn 'ér màn lù yě。 shǐ jìn shū xù， jī jiǎ dān、 lǐ jí fǔ wéi lòu jué， gù qí shū cǎi zhí fán fù， wéi qǔ gāi bó， yú liè cháo rén wù yī yī bìng dēng。 zhì yú tí yǒng、 gǔ jì， ruò