xī hàn zhōng qī， zhàn luàn pín réng de zhū hóu wáng guó gē jù jú miàn jī běn jié shù， shēng chǎn dé dào huī fù yǔ fā zhǎn， zhōng yāng jí quán dé dào gǒng gù yǔ jiā qiáng， chū xiàn liǎo jīng jì fán róng hé zhèng zhì dà yī tǒng de jú miàn。 shì yìng tǒng yī de zhōng yāng jí quán de xū yào， dǒng zhòng shū de shén xué wéi xīn zhé xué sī xiǎng biàn yìng yùn 'ér shēng。 tā de zhé xué sī xiǎng zhù yào fǎn yìng zài suǒ zhù de《 chūn qiū fán lù》 zhōng。
《 chūn qiū fán lù》 yòu 17 juàn， 82 piān。 yóu yú shū zhōng piān míng hé《 hàn shū · yì wén zhì》 jí běn chuán suǒ zài bù jìn xiāng tóng， hòu rén yí qí bù jìn chū zì dǒng zhòng shū yī rén zhī shǒu。《 chūn qiū fán lù》 xì hòu rén ji lù dǒng zhòng shū yí wén 'ér chéng shū， shū míng wéi ji lù zhě suǒ jiā， suí táng yǐ hòu cái yòu cǐ shū míng chū xiàn。 wǒ guó xiàn cún zuì zǎo de《 chūn qiū fán lù》 bǎn běn， shì nán sòng jiā dìng sì nián（ 1211 nián） jiāng yòu jì tái kè běn， xiàn cáng yú běi jīng tú shū guǎn。 zhù běn hěn duō， zuì xiáng jìn de shì sū yú de《 chūn qiū fán lù yì zhèng》。
dǒng zhòng shū qián xīn zuānyán《 gōng yáng chūn qiū》， xué shí yuān bó， gù shí rén chēng qí wéi " hàn dài kǒng zǐ "《 chūn qiū fán lù》 yě shì yī bù tuī chóng gōng yáng xué de zhù zuò。
《 chūn qiū fán lù》 xuān yáng " tiān rén hé yī "、 " tiān rén gǎn yìng " de shén xué mùdì lùn。 rèn wéi tiān shì yòu yì zhì de， shì yǔ zhòu wàn wù de zhù zǎi， shì zhì gāo wú shàng de shén。《 fán lù》 bǎ zì rán xiàn xiàng hé shè huì xiàn xiàng jìn xíng shén mì huà de bǐ fù， rèn wéi tiān 'àn zhào zì jǐ de xíng tǐ zhì zào liǎo rén， rén shì tiān de fù běn， rén lèi de yī qiēdōu shì tiān de fù zhì pǐn， zhè jiù shì " tiān rén hé yī " de sī xiǎng。 tiān tōng guò yīn yáng、 wǔháng zhī qì de biàn huà 'ér tǐ xiàn qí yì zhì， zhù zǎi shè huì yǔ zì rán。 cǎo mù suí zhe jì jié biàn huà 'ér shēngzhǎng diāo líng， dōushì tiān de rén dé、 xíng shā de biǎo xiàn； shè huì zhōng de zūn bēi guì jiàn zhì dù， dōushì tiān shén " yáng guì 'ér yīn jiàn " de yì zhì de tǐ xiàn。 jūn、 fù、 fū wéi yáng， chén、 zǐ、 fù wéi yīn， suǒ yǐ jūn chén、 fù zǐ、 fū fù de guān xì jiù shì zhù cóng guān xì。 " tiān zǐ " shì dài tì tiān zài rén jiān shí xíng tǒng zhì de， jūn zhù zhī quán shì tiān suǒ shòu yú de， bìng 'àn tiān de yì zhì lái tǒng zhì rén mín， zhè jiù shì shén huà jūn quán de " jūn quán shén shòu " sī xiǎng。《 fán lù》 hái yòng wǔháng xiāng shēng xiāng shèng de guān xì lái fù huì shè huì rén shì， rú jiāng mù shēng huǒ， huǒ shēng tǔ， tǔ shēng jīn， jīn shēng shuǐ， shuǐ shēng mù bǐ wéi fù zǐ； mù jū zuǒ， jīn jū yòu， huǒ jū qián， shuǐ jū hòu， tǔ jū zhōng yāng， bǐ wéi fù zǐ zhī xù， děng děng。 zhè yàng jiù bǎ gǔ dài pǔ sù wéi wù zhù yì de gài niàn héng héng yīn yáng hé wǔháng biàn chéng liǎo tǐ xiàn tiān de yì zhì hé mùdì， shén huà fēng jiàn zhì dù de gōng jù。
《 fán lù》 hái dà lì xuān yáng " tiān rén gǎn yìng " shuō。 rèn wéi " tiān " bù dàn wéi rén shì 'ān pái liǎo zhèng cháng zhì xù， hái mìqiè zhù shì rén jiān de huó dòng， jiān dū zhèng cháng zhì xù de shí xiàn。 rú guǒ rén jiān wéi bèi liǎo fēng jiàn dào dé jí tiān de yì zhì， jūn zhù yòu liǎo guò shī 'ér bùxǐng wù， tiān biàn huì jiàng xià zāi yì jǐng gào， zhè jiù shì suǒ wèi " qiǎn gào " shuō。
fǎn zhī， rú guǒ jūn zhù zhì lǐ tiān xià tài píng， tiān jiù huì chū xiàn fú ruì。 kě jiàn， fēng jiàn tǒng zhì zhě yǔ tiān shì xiāng tōng、 xiāng gǎn yìng de。 rú guǒ néng 'àn zhào tiān de yì zhì xíng shì， wéi chí zhèng cháng de tǒng zhì zhì xù， jiù kě cháng zhì jiǔ 'ān。
gēn jù tiān rén gǎn yìng de shén xué mùdì lùn，《 fán lù》 tí chū liǎo xiān yàn zhù yì de rén xìng lùn、 xìng sān pǐn shuō。 dǒng zhòng shū bǎ rén xìng fēn wéi sān gè pǐn jí： shèng rén zhī xìng， zhōng mín zhī xìng， dǒu shāo zhī xìng。 shèng rén zhī xìng wéi chún cuì de rén hé shàn， shèng rén bù yòng jiào huà， shì kě yǐ jiào huà wàn mín de。 dǒu shāo zhī xìng shì zhǐ yòu tān hé 'è de guǎng dà láo dòng rén mín， zhè xiē rén jí shǐ jīng guò shèng rén de jiào huà yě bù huì chéng wéi xìng shàn zhě， duì tā men zhǐ néng jiā yǐ yán gé fáng fàn。 zhōng mín zhī xìng jù yòu shàn de sù zhì， jīng guò jūn zhù de jiào huà biàn kě yǐ dá dào shàn。 zhè sān gè pǐn jí de rén xìng， dōushì tiān suǒ fù yú de。
zhè yī tào xìng sān pǐn de rén xìng lùn， shì kǒng zǐ " wéi shàng zhì yǔ xià yú bù yí "（《 lùn yǔ · yáng huò》） rén xìng lùn de fā zhǎn。
《 fán lù》 quán miàn lùn zhèng liǎo " tiān bù biàn dào yì bù biàn " de xíng 'ér shàng xué sī xiǎng。
suǒ wèi " dào "， shì gēn jù tiān yì jiàn lì qǐ lái de tǒng zhì zhì dù hé fāng fǎ，《 fán lù》 yòng xíng 'ér shàng xué de guān diǎn jiā yǐ fēn xī pàn duàn， rèn wéi zhè gè dào shì yǒng héng de、 jué duì de。 tā shuō： " fán wù bì yòu hé。 hé bì yòu shàng， bì yòu xià； bì yòu zuǒ， bì yòu yòu； bì yòu qián， bì yòu hòu； bì yòu biǎo， bì yòu lǐ； yòu měi bì yòu 'è； ……
cǐ jiē qí hé yě。 yīn zhě yáng zhī hé， qī zhě fū zhī hé， zǐ zhě fù zhī hé， chén zhě jūn zhī hé。 wù mò wú hé， ér hé gè yòu yīn yáng。 "（《 jī yì》） zhè lǐ， tā chéng rèn duì lì miàn de pǔ biàn cún zài， jù yòu yī xiē biàn zhèng fǎ de yīn sù。 dàn tā rèn wéi zhè xiē duì lì miàn zhī jiān de guān xì， zhù yào shì xié diào fú cóng de guān xì， fǒu dìng máo dùn shuāng fāng de dǒu zhēng。 suī rán tā chéng rèn máo dùn de liǎng gè fāng miàn de xìng zhì、 dì wèi bù tóng， dàn yáng hé yīn shuāng fāng， yī zhù yī cóng， yī zūn yī bēi de dì wèi shì yǒng bù kě gǎi biàn de， gèng bù néng zhuǎn huà， zhè shì " tiān zhī cháng dào "。 rán 'ér， lì shǐ de fā zhǎn bìng fēi yī chéng bù biàn de， wáng cháo gēngtì shí yòu fā shēng， wèile jiě shì zhè yī xiàn xiàng， dǒng zhòng shū tí chū liǎo " sān tǒng "、 " sān zhèng " de lì shǐ fā zhǎn guān。 wǒ guó nóng lì de shí yī yuè、 shí 'èr yuè、 zhēngyuè kě yǐ zuò wéi zhēngyuè（ suì shǒu）， měi yuè chū yī rì wéi shuò rì， shuò rì yòu cóng píng dàn（ tiān gāng liàng de shí kè）、 jī míng、 yè bàn wéi kāi tóu de sān zhǒng suàn fǎ。
měi yī gè xīn wáng zhāoshàng tái hòu， dōuyào gǎi biàn qián yī gè wáng cháo de zhèng、 shuò shí jiān， zhè jiào gǎi zhèng shuò。 rú guǒ xīn wáng cháo xuǎn zé nóng lì zhēngyuè wéi suì shǒu， zé shàng hēi sè； rú xuǎn zé shí 'èr yuè wéi suì shǒu， zé shàng bái； rú xuǎn zé shí yī yuè wéi suì shǒu， zé shàng chì sè， zhè jiù shì suǒ wèi " zhèng sān tǒng "。 měi gè zhèng cháo dū yìng 'àn zhào zì jǐ de xuǎn zé gǎi huàn xīn de fú sè， zhè jiào " yì fú sè "。 bù guǎn rú hé xún huán biàn huà， wéi hù fēng jiàn tǒng zhì de dào hé tiān yī yàng， shì yǒng yuǎn bù biàn de。 " wáng zhě yòu gǎi zhì zhī míng， wú gǎi dào zhī shí "（《 chǔ zhuāng wáng》）。 suǒ yǐ， " sān tǒng "、 " sān zhèng " yě shì dǒng zhòng shū jiè tiān yì zhī míng xuān yáng " tiān bù biàn dào yì bù biàn " de lǐ lùn wǔ qì， mù de shì cháng qī wéi hù fēng jiàn tǒng zhì。
《 chūn qiū fán lù》 suǒ fǎn yìng de dǒng zhòng shū de rèn shí lùn， shì jiàn lì zài shén xué wéi xīn zhù yì zhé xué tǐ xì shàng de， shì wéi tiān rén gǎn yìng de shén xué mùdì lùn fú wù de。 rén lèi、 yǔ zhòu wàn wù jí qí biàn huà dōushì tiān yì de 'ān pái， suǒ yǐ， rén de rèn shí yě jiù shì duì tiān yì de rèn shí， zhǐ yào rèn zhēn kǎo chá zì rán xiàn xiàng， huò tōng guò nèi xīn zìxǐng， jiù bù nán tǐ huì dào tiān yì。 dǒng zhòng shū rèn wéi " míng " fǎn yìng de bù shì shì wù， ér shì tiān yì， tā shì yóu shèng rén fā xiàn de， bìng fù yú shì wù yǐ míng， " shì gè shùn yú míng， míng gè shùn yú tiān "（《 shēn chá míng hào》）， jí tiān de yì zhì jué dìng rén de rèn shí， rén de rèn shí jué dìng wàn shì wàn wù， wán quán diān dǎo liǎo míng yǔ shí、 zhù guān yǔ kè guān de guān xì， shì yī tiáo wéi xīn zhù yì de rèn shí lù xiàn。
《 chūn qiū fán lù》 dà lì xuān yáng " sān gāng "、 " wǔ cháng " de fēng jiàn dào dé guān， wéi fēng jiàn děng jí zhì dù hé lún cháng guān xì de hé fǎ xìng zhì zào yú lùn。 zǎo zài chūn qiū shí qī， kǒng zǐ biàn tí chū liǎo " jūn jūn、 chén chén、 fù fù、 zǐ zǐ "（《 lùn yǔ · yán yuān》） de sī xiǎng， hòu lái hán fēi fā zhǎn liǎo zhè yī sī xiǎng， bìng wéi " sān gāng " huá chū liǎo yī gè míng xī de lún kuò： " chén shì jūn， zǐ shì fù， qī shì fū， sān zhě shùn zé tiān xià zhì， sān zhě nì zé tiān xià luàn， cǐ tiān xià zhī cháng dào yě。 "（《 hán fēi zǐ · zhōng xiào》） dǒng zhòng shū duì cǐ jiā yǐ jì chéng hé shén huà， dì yī cì tí chū： " wáng dào zhī sān gāng， kě qiú yú tiān。 "（《 jī yì》） tā shuō： " tiān wéi jūn 'ér fù lù zhī， dì wéi chén 'ér chí zài zhī， yáng wéi fū 'ér shēng zhī， yīn wéi fù 'ér zhù zhī， chūn wéi fù 'ér shēng zhī， xià wéi zǐ 'ér yǎng zhī。 "（《 jī yì》） suī rán shàng wèi tí chū " jūn wéi chén gāng， fù wéi zǐ gāng， fū wéi qī gāng " de zhèng shì tiáo wén， dàn qí yì sī yǐ hěn míng què liǎo， dài xī hàn mò chéng shū de《 lǐ wěi》 jiù bǎ " sān gāng " de tiáo wén jù tǐ huà liǎo。 sān gāng yǐ jūn wéi chén gāng wéi zhù， fù wéi zǐ gāng、 fū wéi qī gāng shì cóng shǔ yú jūn wéi chén gāng de， zuì gēn běn de shì yào wéi hù jūn quán de tǒng zhì。
dǒng zhòng shū zài dá hàn wǔ dì de cè wèn shí céng tí chū " rén yì lǐ zhì xìn " wǔ cháng zhī dào， zài《 chūn qiū fán lù》 zhōng yòu jiā yǐ xiáng jìn lùn zhèng。 " rén zhě， ài rén zhī míng yě。 "（《 rén yì fǎ》） " lì yì yǐ míng zūn bēi zhī fēn。 "（《 méng huì yào》） " lǐ zhě，…… xù zūn bēi guì jiàn dà xiǎo zhī wèi， ér chā nèi wài、 yuǎn jìn、 xīn jiù zhī jí zhě yě。 "（《 fèng běn》） " bù zhì 'ér biàn huì juàn gěi， zé mí 'ér chéng liáng mǎ yě。 "
（《 bì rén qiě zhì》） " jié yú xiě qíng， bù shì qí guò， suǒ yǐ wéi xìn yě。 "（《 tiān dì zhī xíng》）
sān gāng wǔ cháng de lún lǐ guān shì hàn wáng cháo fēng jiàn dà yī tǒng zhèng zhì de xū yào， yě shì zhōng yāng zhuān zhì jí quán zhì de fǎn yìng， tā zài dāng shí wéi hù guó jiā tǒng yī hé fēng jiàn zhì dù fāng miàn， qǐ guò jī jí de zuò yòng。 dàn suí zhe zhěng gè dì zhù jiē jí de lì shǐ dì wèi rì yì xiàng bǎo shǒu、 fǎn dòng zhuǎn huà， tā biàn chéng liǎo fǎn duì gé mìng， má bì hé nú yì láo dòng rén mín de jīng shén jiā suǒ。 yóu yú tā gāo dù jí zhōng dì fǎn yìng liǎo zhěng gè dì zhù jiē jí de gēn běn lì yì， suǒ yǐ chéng liǎo yán xù jǐ qiān nián de fēng jiàn shè huì de dào dé lún lǐ guī fàn， zài wǒ guó yǐng xiǎng shēn yuǎn， wēi hài jí dà。
《 chūn qiū fán lù》 yǐ zhé xué shàng de shén xué méng mèi zhù yì， zhèng zhì shàng de fēng jiàn zhuān zhì zhù yì wéi jī chǔ， tí chū liǎo yī tào jiào wéi wán bèi de sī xiǎng tǐ xì， jìn guǎn yǐ hòu gè gè wáng cháo de zhé xué xíng tài yòu suǒ gǎi biàn， dàn zhè yī sī xiǎng yī zhí zài wǒ guó fēng jiàn shè huì zhōng zhàn tǒng zhì dì wèi。 shū zhōngjiàng zì rán xiàn xiàng yǔ shè huì wèn tí jìn xíng wú lèi bǐ fù， dé chū zì jǐ xū yào de jié lùn， jù yòu hěn dà de qī piàn xìng， yǐng xiǎng 'è liè。
dāng rán， xué shù jiè yě yòu bù tóng guān diǎn， zhè yī guān diǎn rèn wéi， zhèng shì dǒng zhòng shū de “ shén xué méng mèi zhù yì ” zài zhì yuē zhe huáng quán， zài huáng quán jù yòu jué duì quán wēi、 shè huì yòu hái méi yòu chū xiàn kě yǐ yǔ huáng quán kàng héng de shí dài， qià qià shì dǒng zhòng shū de xì tǒng de tiān rén gǎn yìng lùn zài zhì yuē zhe huáng quán， shǐ huáng shàng bù gǎn wéi suǒ yù wéi， zhèng shì zhè yī sī xiǎng wén huà de yīn sù zài wéi xì hé zhì héng zhe shè huì lì liàng， zhè duì jiā tiān xià shí dài yòu xiào fáng zhǐ tiān zǐ làn yòng quán lì qǐ dào liǎo jù dà de zuò yòng。 dǒng zhòng shū shuō， qū mín 'ér shēn jūn， qū jūn 'ér shēn tiān（《 yù bēi》）。 suǒ yǐ， bù néng yòng xiàn zài de yǎn guāng lái xiào huà gǔ rén de yú mèi， qí shí zài nà gè shí dài， tā men kàn dé bǐ wǒ men yào shēn kè hé cháng yuǎn dé duō。
《 chūn qiū fán lù》 yòu 17 juàn， 82 piān。 yóu yú shū zhōng piān míng hé《 hàn shū · yì wén zhì》 jí běn chuán suǒ zài bù jìn xiāng tóng， hòu rén yí qí bù jìn chū zì dǒng zhòng shū yī rén zhī shǒu。《 chūn qiū fán lù》 xì hòu rén ji lù dǒng zhòng shū yí wén 'ér chéng shū， shū míng wéi ji lù zhě suǒ jiā， suí táng yǐ hòu cái yòu cǐ shū míng chū xiàn。 wǒ guó xiàn cún zuì zǎo de《 chūn qiū fán lù》 bǎn běn， shì nán sòng jiā dìng sì nián（ 1211 nián） jiāng yòu jì tái kè běn， xiàn cáng yú běi jīng tú shū guǎn。 zhù běn hěn duō， zuì xiáng jìn de shì sū yú de《 chūn qiū fán lù yì zhèng》。
dǒng zhòng shū qián xīn zuānyán《 gōng yáng chūn qiū》， xué shí yuān bó， gù shí rén chēng qí wéi " hàn dài kǒng zǐ "《 chūn qiū fán lù》 yě shì yī bù tuī chóng gōng yáng xué de zhù zuò。
《 chūn qiū fán lù》 xuān yáng " tiān rén hé yī "、 " tiān rén gǎn yìng " de shén xué mùdì lùn。 rèn wéi tiān shì yòu yì zhì de， shì yǔ zhòu wàn wù de zhù zǎi， shì zhì gāo wú shàng de shén。《 fán lù》 bǎ zì rán xiàn xiàng hé shè huì xiàn xiàng jìn xíng shén mì huà de bǐ fù， rèn wéi tiān 'àn zhào zì jǐ de xíng tǐ zhì zào liǎo rén， rén shì tiān de fù běn， rén lèi de yī qiēdōu shì tiān de fù zhì pǐn， zhè jiù shì " tiān rén hé yī " de sī xiǎng。 tiān tōng guò yīn yáng、 wǔháng zhī qì de biàn huà 'ér tǐ xiàn qí yì zhì， zhù zǎi shè huì yǔ zì rán。 cǎo mù suí zhe jì jié biàn huà 'ér shēngzhǎng diāo líng， dōushì tiān de rén dé、 xíng shā de biǎo xiàn； shè huì zhōng de zūn bēi guì jiàn zhì dù， dōushì tiān shén " yáng guì 'ér yīn jiàn " de yì zhì de tǐ xiàn。 jūn、 fù、 fū wéi yáng， chén、 zǐ、 fù wéi yīn， suǒ yǐ jūn chén、 fù zǐ、 fū fù de guān xì jiù shì zhù cóng guān xì。 " tiān zǐ " shì dài tì tiān zài rén jiān shí xíng tǒng zhì de， jūn zhù zhī quán shì tiān suǒ shòu yú de， bìng 'àn tiān de yì zhì lái tǒng zhì rén mín， zhè jiù shì shén huà jūn quán de " jūn quán shén shòu " sī xiǎng。《 fán lù》 hái yòng wǔháng xiāng shēng xiāng shèng de guān xì lái fù huì shè huì rén shì， rú jiāng mù shēng huǒ， huǒ shēng tǔ， tǔ shēng jīn， jīn shēng shuǐ， shuǐ shēng mù bǐ wéi fù zǐ； mù jū zuǒ， jīn jū yòu， huǒ jū qián， shuǐ jū hòu， tǔ jū zhōng yāng， bǐ wéi fù zǐ zhī xù， děng děng。 zhè yàng jiù bǎ gǔ dài pǔ sù wéi wù zhù yì de gài niàn héng héng yīn yáng hé wǔháng biàn chéng liǎo tǐ xiàn tiān de yì zhì hé mùdì， shén huà fēng jiàn zhì dù de gōng jù。
《 fán lù》 hái dà lì xuān yáng " tiān rén gǎn yìng " shuō。 rèn wéi " tiān " bù dàn wéi rén shì 'ān pái liǎo zhèng cháng zhì xù， hái mìqiè zhù shì rén jiān de huó dòng， jiān dū zhèng cháng zhì xù de shí xiàn。 rú guǒ rén jiān wéi bèi liǎo fēng jiàn dào dé jí tiān de yì zhì， jūn zhù yòu liǎo guò shī 'ér bùxǐng wù， tiān biàn huì jiàng xià zāi yì jǐng gào， zhè jiù shì suǒ wèi " qiǎn gào " shuō。
fǎn zhī， rú guǒ jūn zhù zhì lǐ tiān xià tài píng， tiān jiù huì chū xiàn fú ruì。 kě jiàn， fēng jiàn tǒng zhì zhě yǔ tiān shì xiāng tōng、 xiāng gǎn yìng de。 rú guǒ néng 'àn zhào tiān de yì zhì xíng shì， wéi chí zhèng cháng de tǒng zhì zhì xù， jiù kě cháng zhì jiǔ 'ān。
gēn jù tiān rén gǎn yìng de shén xué mùdì lùn，《 fán lù》 tí chū liǎo xiān yàn zhù yì de rén xìng lùn、 xìng sān pǐn shuō。 dǒng zhòng shū bǎ rén xìng fēn wéi sān gè pǐn jí： shèng rén zhī xìng， zhōng mín zhī xìng， dǒu shāo zhī xìng。 shèng rén zhī xìng wéi chún cuì de rén hé shàn， shèng rén bù yòng jiào huà， shì kě yǐ jiào huà wàn mín de。 dǒu shāo zhī xìng shì zhǐ yòu tān hé 'è de guǎng dà láo dòng rén mín， zhè xiē rén jí shǐ jīng guò shèng rén de jiào huà yě bù huì chéng wéi xìng shàn zhě， duì tā men zhǐ néng jiā yǐ yán gé fáng fàn。 zhōng mín zhī xìng jù yòu shàn de sù zhì， jīng guò jūn zhù de jiào huà biàn kě yǐ dá dào shàn。 zhè sān gè pǐn jí de rén xìng， dōushì tiān suǒ fù yú de。
zhè yī tào xìng sān pǐn de rén xìng lùn， shì kǒng zǐ " wéi shàng zhì yǔ xià yú bù yí "（《 lùn yǔ · yáng huò》） rén xìng lùn de fā zhǎn。
《 fán lù》 quán miàn lùn zhèng liǎo " tiān bù biàn dào yì bù biàn " de xíng 'ér shàng xué sī xiǎng。
suǒ wèi " dào "， shì gēn jù tiān yì jiàn lì qǐ lái de tǒng zhì zhì dù hé fāng fǎ，《 fán lù》 yòng xíng 'ér shàng xué de guān diǎn jiā yǐ fēn xī pàn duàn， rèn wéi zhè gè dào shì yǒng héng de、 jué duì de。 tā shuō： " fán wù bì yòu hé。 hé bì yòu shàng， bì yòu xià； bì yòu zuǒ， bì yòu yòu； bì yòu qián， bì yòu hòu； bì yòu biǎo， bì yòu lǐ； yòu měi bì yòu 'è； ……
cǐ jiē qí hé yě。 yīn zhě yáng zhī hé， qī zhě fū zhī hé， zǐ zhě fù zhī hé， chén zhě jūn zhī hé。 wù mò wú hé， ér hé gè yòu yīn yáng。 "（《 jī yì》） zhè lǐ， tā chéng rèn duì lì miàn de pǔ biàn cún zài， jù yòu yī xiē biàn zhèng fǎ de yīn sù。 dàn tā rèn wéi zhè xiē duì lì miàn zhī jiān de guān xì， zhù yào shì xié diào fú cóng de guān xì， fǒu dìng máo dùn shuāng fāng de dǒu zhēng。 suī rán tā chéng rèn máo dùn de liǎng gè fāng miàn de xìng zhì、 dì wèi bù tóng， dàn yáng hé yīn shuāng fāng， yī zhù yī cóng， yī zūn yī bēi de dì wèi shì yǒng bù kě gǎi biàn de， gèng bù néng zhuǎn huà， zhè shì " tiān zhī cháng dào "。 rán 'ér， lì shǐ de fā zhǎn bìng fēi yī chéng bù biàn de， wáng cháo gēngtì shí yòu fā shēng， wèile jiě shì zhè yī xiàn xiàng， dǒng zhòng shū tí chū liǎo " sān tǒng "、 " sān zhèng " de lì shǐ fā zhǎn guān。 wǒ guó nóng lì de shí yī yuè、 shí 'èr yuè、 zhēngyuè kě yǐ zuò wéi zhēngyuè（ suì shǒu）， měi yuè chū yī rì wéi shuò rì， shuò rì yòu cóng píng dàn（ tiān gāng liàng de shí kè）、 jī míng、 yè bàn wéi kāi tóu de sān zhǒng suàn fǎ。
měi yī gè xīn wáng zhāoshàng tái hòu， dōuyào gǎi biàn qián yī gè wáng cháo de zhèng、 shuò shí jiān， zhè jiào gǎi zhèng shuò。 rú guǒ xīn wáng cháo xuǎn zé nóng lì zhēngyuè wéi suì shǒu， zé shàng hēi sè； rú xuǎn zé shí 'èr yuè wéi suì shǒu， zé shàng bái； rú xuǎn zé shí yī yuè wéi suì shǒu， zé shàng chì sè， zhè jiù shì suǒ wèi " zhèng sān tǒng "。 měi gè zhèng cháo dū yìng 'àn zhào zì jǐ de xuǎn zé gǎi huàn xīn de fú sè， zhè jiào " yì fú sè "。 bù guǎn rú hé xún huán biàn huà， wéi hù fēng jiàn tǒng zhì de dào hé tiān yī yàng， shì yǒng yuǎn bù biàn de。 " wáng zhě yòu gǎi zhì zhī míng， wú gǎi dào zhī shí "（《 chǔ zhuāng wáng》）。 suǒ yǐ， " sān tǒng "、 " sān zhèng " yě shì dǒng zhòng shū jiè tiān yì zhī míng xuān yáng " tiān bù biàn dào yì bù biàn " de lǐ lùn wǔ qì， mù de shì cháng qī wéi hù fēng jiàn tǒng zhì。
《 chūn qiū fán lù》 suǒ fǎn yìng de dǒng zhòng shū de rèn shí lùn， shì jiàn lì zài shén xué wéi xīn zhù yì zhé xué tǐ xì shàng de， shì wéi tiān rén gǎn yìng de shén xué mùdì lùn fú wù de。 rén lèi、 yǔ zhòu wàn wù jí qí biàn huà dōushì tiān yì de 'ān pái， suǒ yǐ， rén de rèn shí yě jiù shì duì tiān yì de rèn shí， zhǐ yào rèn zhēn kǎo chá zì rán xiàn xiàng， huò tōng guò nèi xīn zìxǐng， jiù bù nán tǐ huì dào tiān yì。 dǒng zhòng shū rèn wéi " míng " fǎn yìng de bù shì shì wù， ér shì tiān yì， tā shì yóu shèng rén fā xiàn de， bìng fù yú shì wù yǐ míng， " shì gè shùn yú míng， míng gè shùn yú tiān "（《 shēn chá míng hào》）， jí tiān de yì zhì jué dìng rén de rèn shí， rén de rèn shí jué dìng wàn shì wàn wù， wán quán diān dǎo liǎo míng yǔ shí、 zhù guān yǔ kè guān de guān xì， shì yī tiáo wéi xīn zhù yì de rèn shí lù xiàn。
《 chūn qiū fán lù》 dà lì xuān yáng " sān gāng "、 " wǔ cháng " de fēng jiàn dào dé guān， wéi fēng jiàn děng jí zhì dù hé lún cháng guān xì de hé fǎ xìng zhì zào yú lùn。 zǎo zài chūn qiū shí qī， kǒng zǐ biàn tí chū liǎo " jūn jūn、 chén chén、 fù fù、 zǐ zǐ "（《 lùn yǔ · yán yuān》） de sī xiǎng， hòu lái hán fēi fā zhǎn liǎo zhè yī sī xiǎng， bìng wéi " sān gāng " huá chū liǎo yī gè míng xī de lún kuò： " chén shì jūn， zǐ shì fù， qī shì fū， sān zhě shùn zé tiān xià zhì， sān zhě nì zé tiān xià luàn， cǐ tiān xià zhī cháng dào yě。 "（《 hán fēi zǐ · zhōng xiào》） dǒng zhòng shū duì cǐ jiā yǐ jì chéng hé shén huà， dì yī cì tí chū： " wáng dào zhī sān gāng， kě qiú yú tiān。 "（《 jī yì》） tā shuō： " tiān wéi jūn 'ér fù lù zhī， dì wéi chén 'ér chí zài zhī， yáng wéi fū 'ér shēng zhī， yīn wéi fù 'ér zhù zhī， chūn wéi fù 'ér shēng zhī， xià wéi zǐ 'ér yǎng zhī。 "（《 jī yì》） suī rán shàng wèi tí chū " jūn wéi chén gāng， fù wéi zǐ gāng， fū wéi qī gāng " de zhèng shì tiáo wén， dàn qí yì sī yǐ hěn míng què liǎo， dài xī hàn mò chéng shū de《 lǐ wěi》 jiù bǎ " sān gāng " de tiáo wén jù tǐ huà liǎo。 sān gāng yǐ jūn wéi chén gāng wéi zhù， fù wéi zǐ gāng、 fū wéi qī gāng shì cóng shǔ yú jūn wéi chén gāng de， zuì gēn běn de shì yào wéi hù jūn quán de tǒng zhì。
dǒng zhòng shū zài dá hàn wǔ dì de cè wèn shí céng tí chū " rén yì lǐ zhì xìn " wǔ cháng zhī dào， zài《 chūn qiū fán lù》 zhōng yòu jiā yǐ xiáng jìn lùn zhèng。 " rén zhě， ài rén zhī míng yě。 "（《 rén yì fǎ》） " lì yì yǐ míng zūn bēi zhī fēn。 "（《 méng huì yào》） " lǐ zhě，…… xù zūn bēi guì jiàn dà xiǎo zhī wèi， ér chā nèi wài、 yuǎn jìn、 xīn jiù zhī jí zhě yě。 "（《 fèng běn》） " bù zhì 'ér biàn huì juàn gěi， zé mí 'ér chéng liáng mǎ yě。 "
（《 bì rén qiě zhì》） " jié yú xiě qíng， bù shì qí guò， suǒ yǐ wéi xìn yě。 "（《 tiān dì zhī xíng》）
sān gāng wǔ cháng de lún lǐ guān shì hàn wáng cháo fēng jiàn dà yī tǒng zhèng zhì de xū yào， yě shì zhōng yāng zhuān zhì jí quán zhì de fǎn yìng， tā zài dāng shí wéi hù guó jiā tǒng yī hé fēng jiàn zhì dù fāng miàn， qǐ guò jī jí de zuò yòng。 dàn suí zhe zhěng gè dì zhù jiē jí de lì shǐ dì wèi rì yì xiàng bǎo shǒu、 fǎn dòng zhuǎn huà， tā biàn chéng liǎo fǎn duì gé mìng， má bì hé nú yì láo dòng rén mín de jīng shén jiā suǒ。 yóu yú tā gāo dù jí zhōng dì fǎn yìng liǎo zhěng gè dì zhù jiē jí de gēn běn lì yì， suǒ yǐ chéng liǎo yán xù jǐ qiān nián de fēng jiàn shè huì de dào dé lún lǐ guī fàn， zài wǒ guó yǐng xiǎng shēn yuǎn， wēi hài jí dà。
《 chūn qiū fán lù》 yǐ zhé xué shàng de shén xué méng mèi zhù yì， zhèng zhì shàng de fēng jiàn zhuān zhì zhù yì wéi jī chǔ， tí chū liǎo yī tào jiào wéi wán bèi de sī xiǎng tǐ xì， jìn guǎn yǐ hòu gè gè wáng cháo de zhé xué xíng tài yòu suǒ gǎi biàn， dàn zhè yī sī xiǎng yī zhí zài wǒ guó fēng jiàn shè huì zhōng zhàn tǒng zhì dì wèi。 shū zhōngjiàng zì rán xiàn xiàng yǔ shè huì wèn tí jìn xíng wú lèi bǐ fù， dé chū zì jǐ xū yào de jié lùn， jù yòu hěn dà de qī piàn xìng， yǐng xiǎng 'è liè。
dāng rán， xué shù jiè yě yòu bù tóng guān diǎn， zhè yī guān diǎn rèn wéi， zhèng shì dǒng zhòng shū de “ shén xué méng mèi zhù yì ” zài zhì yuē zhe huáng quán， zài huáng quán jù yòu jué duì quán wēi、 shè huì yòu hái méi yòu chū xiàn kě yǐ yǔ huáng quán kàng héng de shí dài， qià qià shì dǒng zhòng shū de xì tǒng de tiān rén gǎn yìng lùn zài zhì yuē zhe huáng quán， shǐ huáng shàng bù gǎn wéi suǒ yù wéi， zhèng shì zhè yī sī xiǎng wén huà de yīn sù zài wéi xì hé zhì héng zhe shè huì lì liàng， zhè duì jiā tiān xià shí dài yòu xiào fáng zhǐ tiān zǐ làn yòng quán lì qǐ dào liǎo jù dà de zuò yòng。 dǒng zhòng shū shuō， qū mín 'ér shēn jūn， qū jūn 'ér shēn tiān（《 yù bēi》）。 suǒ yǐ， bù néng yòng xiàn zài de yǎn guāng lái xiào huà gǔ rén de yú mèi， qí shí zài nà gè shí dài， tā men kàn dé bǐ wǒ men yào shēn kè hé cháng yuǎn dé duō。