《 guó yǔ》 shì zhōng guó zuì zǎo de yī bù guó bié shǐ zhù zuò。 jì lù liǎo zhōu cháo wáng shì hé lǔ guó、 qí guó、 jìn guó、 zhèng guó、 chǔ guó、 wú guó、 yuè guó děng zhū hóu guó de lì shǐ。 shàng qǐ zhōu mù wáng shí 'èr nián（ qián 990） xī zhēng quǎn róng（ yuē qián 947 nián）， xià zhì zhì bó bèi miè（ qián 453 nián）。
【 tí jiě】
guān yú guó yǔ de zuò zhě shì shuí， zì gǔ zhì jīn xué jiè duō yòu zhēng lùn， xiàn zài hái méi yòu xíng chéng dìng lùn。 sī mǎ qiān zuì zǎo tí dào guó yǔ de zuò zhě shì zuǒ qiū míng（ zuǒ qiū shī míng， jué yòu《 guó yǔ》）， qí hòu bān gù、 liú zhī jǐ děngdōu rèn wéi shì zuǒ qiū míng suǒ zhù， hái bǎ guó yǔ chēng wéi《 chūn qiū wàizhuàn》 huò《 zuǒ shì wàizhuàn》。 dàn shì zài jìn cháo yǐ hòu， xǔ duō xué zhě dū huái yí guó yǔ bù shì zuǒ qiū míng suǒ zhù。 zhí dào xiàn zài， xué jiè réng rán zhēng lùn bù xiū， yī bān dū fǒu rèn zuǒ qiū míng shì guó yǔ de zuò zhě， dàn shì quē shǎo què záo de zhèng jù。 pǔ biàn kàn fǎ shì， guó yǔ shì zhàn guó chū qī yī xiē shú xī gè guó lì shǐ de rén， gēn jù dāng shí zhōu cháo wáng shì hé gè zhū hóu guó de shǐ liào， jīng guò zhěng lǐ jiā gōng huì biān 'ér chéng。 guó yǔ 'àn zhào yī dìng shùn xù fēn guó pái liè， zài nèi róng shàng piān zhòng yú jì shù lì shǐ rén wù de yán lùn。 zhè shì guó yǔ tǐ lì shàng zuì dà de tè diǎn。
【 píng jià】
guó yǔ zài nèi róng shàng yòu hěn qiáng de lún lǐ qīng xiàng， hóng yáng dé de jīng shén， zūn chóng lǐ de guī fàn， rèn wéi “ lǐ ” shì zhì guó zhī běn。 ér qiě fēi cháng tū chū zhōng jūn sī xiǎng。
guó yǔ de zhèng zhì guān bǐ jiào jìn bù， fǎn duì zhuān zhì hé fǔ bài， zhòng shì mín yì， zhòng shì rén cái， jù yòu nóng zhòng de mín běn sī xiǎng。
guó yǔ jì lù liǎo chūn qiū shí qī de jīng jì、 cái zhèng、 jūn shì、 bīng fǎ、 wài jiāo、 jiào yù、 fǎ lǜ、 hūn yīn děng gè zhǒng nèi róng， duì yán jiū xiān qín shí qī de lì shǐ fēi cháng zhòng yào。
【 yán jiū cān kǎo shū mù】
xuē 'ān qín、 wáng lián shēng《 guó yǔ yì zhù》， jí lín wén shǐ chū bǎn shè， 1991 nián ISBN780626138
dǒng lì zhāng《 guó yǔ yì zhù biàn xī》， jì nán dà xué chū bǎn shè， 1993 nián
2、 hàn yǔ de yī zhǒng yǔ yīn tǐ xì míng
1949 nián zhōng huá rén mín gòng hé guó chéng lì qián tuī xíng de bǎ běi jīng huà zuò wéi hàn mín zú gòng tóng yǔ de yùn dòng。 tā tí chū“ yán wén yī zhì” hé“ guó yǔ tǒng yī” liǎng dà kǒu hào。“ yán wén yī zhì” shì shū miàn yǔ bù yòng gǔ dài wén yán， gǎi yòng xiàn dài bái huà。“ guó yǔ tǒng yī” shì xiàn dài bái huà yào yǐ běi jīng huà wéi quán guó tōng yòng de guó yǔ。 zhè gè yùn dòng duì yú xiàn dài hàn mín zú gòng tóng yǔ de jiàn lì hé tuī xíng， duì yú wén tǐ gǎi gé hé wén zì pīn yīn huà， dōuyòu yī dìng de gòng xiàn。
【 chǎn shēng de jīng guò】
yóu yú shòu dào rì běn míng zhì wéi xīn de yǐng xiǎng， zài qīng mò de hòu shí nián , jiù yǐ jīng tí chū tǒng yī guó yǔ de wèn tí。 zuì zǎo tí dào“ guó yǔ” zhè gè míng chēng de， shì dāng shí bèi wěi rèn wéi jīng shī dà xué táng zǒng jiào xí de tóng chéng pài gǔ wén míng jiā wú rǔ guān。 1902 nián tā qù rì běn kǎo chá xué zhèng， kàn dào rì běn tuī xíng guó yǔ（ dōng jīng huà） de chéng jì， shēn shòu gǎn dòng， huí guó hòu xiě xìn gěi guǎn xué dà chén zhāng bǎi xī， zhù zhāng zài xué xiào jiào xué wáng zhào de guān huà hé shēng zì mǔ , tuī xíng yǐ“ jīng huà”（ běi jīng huà） wéi biāo zhǔn de guó yǔ。 1909 nián， qīng zhèng fǔ zī zhèng yuàn kāi huì， yì yuán jiāng qiān tí chū bǎ“ guān huà” zhèng míng wéi“ guó yǔ”， shè lì“ guó yǔ biān chá wěi yuán huì”， fù zé biān dìng yán jiū shì yí。 1911 nián xué bù zhào kāi“ zhōng yāng jiào yù huì yì”， tōng guò《 tǒng yī guó yǔ bàn fǎ 'àn》， jué yì zài jīng chéng chéng lì guó yǔ diào chá zǒng huì， gè shěng shè fēn huì， jìn xíng yǔ cí、 yǔ fǎ、 yīn yùn de diào chá， shěn dìng“ guó yǔ” biāo zhǔn， biān ji guó yǔ kè běn、 guó yǔ cí diǎn hé fāng yán duì zhào biǎo děng。 1912 nián mín guó chéng lì hòu， zhào kāi“ lín shí jiào yù huì yì”， jué dìng xiān cóng tǒng yī hàn zì de dú yīn zuò qǐ， zhào kāi“ dú yīn tǒng yī huì”。 1913 nián“ dú yīn tǒng yī huì” kāi huì， yì dìng liǎo hàn zì de guó dìng dú yīn（ jí“ guó yīn”） hé pīn qiē guó yīn de zì mǔ“ zhù yīn zì mǔ” ( yě jiào“ guó yīn zì mǔ” )。 yì dìng yǐ hòu， běi yáng zhèng fǔ chí chí bù yú gōng bù。 yú shì zài 1916 nián， běi jīng jiào yù jiè rén shì zǔ zhì“ zhōng huá mín guó guó yǔ yán jiū huì”（ jiǎn chēng“ guó yǔ yán jiū huì”） xiān qǐ liǎo yī gè cuī cù běi yáng zhèng fǔ gōng bù zhù yīn zì mǔ hé gǎi xué xiào“ guó wén” kē wéi“ guó yǔ” kē de yùn dòng。
yán jiū huì guī dìng liǎo 5 xiàng rèn wù： ① diào chá gè shěng fāng yán； ② xuǎn dìng biāo zhǔn yǔ； ③ biān ji biāo zhǔn yǔ de yǔ fǎ cí diǎn； ④ yòng biāo zhǔn yǔ biān ji guó mín xué xiào jiào kē shū jí cān kǎo shū； ⑤ biān ji guó yǔ kān wù。 tí chū xué xiào de“ guó wén” jiào kē shū gǎi chēng“ guó yǔ” jiào kē shū。 yùn dòng dé dào gè dì jiào yù jiè rén shì de xiǎng yìng。 guó yǔ yán jiū huì de huì yuán 4 nián zhōng zēng jiā dào 12000 duō rén。 1918 nián běi yáng zhèng fǔ jiào yù bù zhào kāi“ quán guó gāo děng shī fàn xiào cháng huì yì”， jué dìng zài quán guó gāo děng shī fàn fù shè“ guó yǔ jiǎng xí kē” , zhuān jiào zhù yīn zì mǔ jí guó yǔ , bìng yú 11 yuè gōng bù liǎo“ zhù yīn zì mǔ”。 tóng nián，《 xīn qīng nián》 děng kān wù tí chū“ wén xué gé mìng” de kǒu hào， kāi shǐ yòng bái huà wén xiě zuò。 1919 nián“ wǔ sì” yùn dòng bào fā， zài zhè gè yùn dòng de tuī dòng xià， běi yáng zhèng fǔ jiào yù bù chéng lì zhèng fǔ de tuī xíng jī gòu“ guó yǔ tǒng yī chóu bèi huì”， bìng xùn lìng quán guó gè guó mín xué jiàogǎi“ guó wén” kē wéi“ guó yǔ” kē。 yǔ cǐ tóng shí， yòu tōng lìng xiū gǎi yuán lái de《 guó mín xué xiào lìng》， guī dìng shǒu xiān jiào shòu zhù yīn zì mǔ， gǎi gé jiào kē shū de wén tǐ hé jiào xué fāng fǎ děng， zhè yàng， guó yǔ yùn dòng zài xué xiào fāng miàn dé dào liǎo chū bù de chéng gōng。
【“ guó yǔ” de tuī xíng】
“ wǔ sì” yǐ hòu， guó yǔ yùn dòng jìn rù tuī xíng qī。 zhù yào gōng zuò shì xiū dìng zhù yīn zì mǔ fāng 'àn， zhì dìng guó yǔ luó mǎ zì pīn yīn fǎ shì， tiáozhěng“ guó yīn” biāo zhǔn， kuò dà guó yǔ de jiào yù hèyìng yòng， yǐ jí chū bǎn、 xuān chuán děng。
tái wān yǔ yán yǔ zú qún mìqiè xiāng guān。 àn tōng sú de fēn fǎ， tái wān rén kě fēn wéi 4 dà zú qún， qí zhōng mǐn nán rén yuē zhàn 74%， kè jiā rén yuē 12%， wài shěng rén yuē 13%， yuán zhù mín wéi 1% zuǒ yòu。 mǐn nán rén yǐ mǐn nán huà wéi mǔ yǔ， kè jiā rén yǐ kè jiā huà wéi mǔ yǔ， wài shěng rén yǐ“ guó yǔ” wéi mǔ yǔ。 yuán zhù mín fēn wéi 11 gè mín zú， fēn bié shǐ yòng bù tóng de yuán zhù mín yǔ， bìng bǎ tā men dàngzuò mǔ yǔ。
mǐn nán huà qí shí shì zhèng zōng de zhōng yuán gǔ yǔ。 cóng hàn mò dào táng mò fān zhèn zhī luàn， huáng hé yán 'àn de zhōng yuán rén lù xù xiàng nán fāng qiān yí， bǎ hé luò gǔ yǔ dài dào dōng nán yán hǎi； míng qīng shí qī yī xiē dà lù yí mín dù guò hǎi xiá， yòu bǎ zhè yī yǔ yán dài dào tái wān， yīn cǐ mǐn nán huà yòu bèi chēng wéi“ hé luò yǔ”。 hòu lái， tái wān mǐn nán huà yǎn biàn chū“ tái nán qiāng”、“ tái běi qiāng” hé“ yí lán qiāng” děng， qí zhōng yǐ“ tái nán qiāng” zuì jù dài biǎo xìng。
táng dài yǐ lái， zhōng guó běi fāng chí xù dòng dàng， wài zú qīn rǎo bù duàn， zhōng yuán gè mín zú de yǔ yán xiāng hù róng hé， xiāng hù xī shōu， zhú jiàn xíng chéng yuán dài bái huà、 míng qīng guān huà， zuì hòu yǎn biàn wéi běi píng huà， zhōng yuán gǔ yǔ zài běi fāng wán quán xiāo shī。 mín guó chū qī， běi píng huà gǎi míng“ guó yǔ”， chéng wéi zhōng huá mín zú de tōng yòng yǔ。 guó mín dǎng tuì jù tái wān hòu， shè lì“ guó yǔ tuī xíng wěi yuán huì”， yán jiū bìng tuī guǎng“ guó yǔ”。 yóu yú wài shěng rén zhōng sū、 zhè、 mǐn、 yuè rén jiào duō， shì lì jiào dà， suǒ yǐ tái wān“ guó yǔ” shòu dào jiāng zhè fāng yán jí mǐn nán fāng yán de yǐng xiǎng， dài yòu míng xiǎn de wú yuè qiāng diào。 xīn zhōng guó chéng lì hòu， dà lù yǐ běi jīng yǔ yīn wéi biāo zhǔn yīn、 yǐ běi fāng fāng yán wéi jī chǔ fāng yán， duì yì dú zì、 qīng shēng hé 'ér huà děng yǔ yán xiàn xiàng jìn xíng liǎo jìn yī bù guī fàn， liǎng 'àn“ guó yǔ” chā bié yóu cǐ lā dà。
chú liǎo shàng shù yǔ yán wài， wài yǔ zài tái wān yě yòu yī dìng dì wèi。 shòu guò zhōng xué yǐ shàng jiào yù de réndōu huì shuō yī xiē yīng yǔ。 zài shè wài xué shù、 shāng mào hé lǚ yóu lǐng yù， yīng yǔ shì tōng yòng yǔ。 xiàn jīn 70 suì yǐ shàng de tái wān rén yī bān hái huì shuō yī xiē rì yǔ。 dà liàng lái zì fěi lǜ bīn、 yìn ní hé yuè nán de wài lái láo gōng zé shǐ yòng qí běn guó yǔ yán。
dà bù fēn tái wān rén néng gòu shǐ yòng mǔ yǔ jí“ guó yǔ”。“ guó yǔ” shì dǎo nèi gè zú qún de tōng yòng yǔ， shì xué xiào jiào yù shǐ yòng de zhèng shì yǔ yán， shì xīn wén、 chū bǎn hé gōng wén zhōng shǐ yòng de guān fāng yǔ yán。 yòu yán jiū shuō， zài tái wān gè dì huǒ chē zhàn， lǚ kè shǐ yòng pín shuài zuì gāo de yǔ yán shì“ guó yǔ”， píng jūn yuē 49%； mǐn nán huà cì zhī， yuē 47%；“ guó yǔ” ∕ mǐn nán huà hùn yòng yuē 1.7%； kè jiā huà yuē 1.7%； yuán zhù mín yǔ yuē 0.3%； qí tā yǔ yán yuē 0.3%。 yī bān lái shuō， yuè shì dū shì dì qū， yuè shì jīng jì fā dá dì qū， shǐ yòng“ guó yǔ” pín shuài yuè gāo， yuè shì nóng cūn dì qū， yuè shì jīng jì luò hòu dì qū， mǐn nán huà shǐ yòng pín shuài yuè gāo。 nián líng yuè xiǎo， shǐ yòng“ guó yǔ” pín shuài yuè gāo， nián líng yuè dà， shǐ yòng mǐn nán huà pín shuài yuè gāo。 nǚ xìng bǐ nán xìng gèng qīng xiàng shǐ yòng“ guó yǔ”。
【 tí jiě】
guān yú guó yǔ de zuò zhě shì shuí， zì gǔ zhì jīn xué jiè duō yòu zhēng lùn， xiàn zài hái méi yòu xíng chéng dìng lùn。 sī mǎ qiān zuì zǎo tí dào guó yǔ de zuò zhě shì zuǒ qiū míng（ zuǒ qiū shī míng， jué yòu《 guó yǔ》）， qí hòu bān gù、 liú zhī jǐ děngdōu rèn wéi shì zuǒ qiū míng suǒ zhù， hái bǎ guó yǔ chēng wéi《 chūn qiū wàizhuàn》 huò《 zuǒ shì wàizhuàn》。 dàn shì zài jìn cháo yǐ hòu， xǔ duō xué zhě dū huái yí guó yǔ bù shì zuǒ qiū míng suǒ zhù。 zhí dào xiàn zài， xué jiè réng rán zhēng lùn bù xiū， yī bān dū fǒu rèn zuǒ qiū míng shì guó yǔ de zuò zhě， dàn shì quē shǎo què záo de zhèng jù。 pǔ biàn kàn fǎ shì， guó yǔ shì zhàn guó chū qī yī xiē shú xī gè guó lì shǐ de rén， gēn jù dāng shí zhōu cháo wáng shì hé gè zhū hóu guó de shǐ liào， jīng guò zhěng lǐ jiā gōng huì biān 'ér chéng。 guó yǔ 'àn zhào yī dìng shùn xù fēn guó pái liè， zài nèi róng shàng piān zhòng yú jì shù lì shǐ rén wù de yán lùn。 zhè shì guó yǔ tǐ lì shàng zuì dà de tè diǎn。
【 píng jià】
guó yǔ zài nèi róng shàng yòu hěn qiáng de lún lǐ qīng xiàng， hóng yáng dé de jīng shén， zūn chóng lǐ de guī fàn， rèn wéi “ lǐ ” shì zhì guó zhī běn。 ér qiě fēi cháng tū chū zhōng jūn sī xiǎng。
guó yǔ de zhèng zhì guān bǐ jiào jìn bù， fǎn duì zhuān zhì hé fǔ bài， zhòng shì mín yì， zhòng shì rén cái， jù yòu nóng zhòng de mín běn sī xiǎng。
guó yǔ jì lù liǎo chūn qiū shí qī de jīng jì、 cái zhèng、 jūn shì、 bīng fǎ、 wài jiāo、 jiào yù、 fǎ lǜ、 hūn yīn děng gè zhǒng nèi róng， duì yán jiū xiān qín shí qī de lì shǐ fēi cháng zhòng yào。
【 yán jiū cān kǎo shū mù】
xuē 'ān qín、 wáng lián shēng《 guó yǔ yì zhù》， jí lín wén shǐ chū bǎn shè， 1991 nián ISBN780626138
dǒng lì zhāng《 guó yǔ yì zhù biàn xī》， jì nán dà xué chū bǎn shè， 1993 nián
2、 hàn yǔ de yī zhǒng yǔ yīn tǐ xì míng
1949 nián zhōng huá rén mín gòng hé guó chéng lì qián tuī xíng de bǎ běi jīng huà zuò wéi hàn mín zú gòng tóng yǔ de yùn dòng。 tā tí chū“ yán wén yī zhì” hé“ guó yǔ tǒng yī” liǎng dà kǒu hào。“ yán wén yī zhì” shì shū miàn yǔ bù yòng gǔ dài wén yán， gǎi yòng xiàn dài bái huà。“ guó yǔ tǒng yī” shì xiàn dài bái huà yào yǐ běi jīng huà wéi quán guó tōng yòng de guó yǔ。 zhè gè yùn dòng duì yú xiàn dài hàn mín zú gòng tóng yǔ de jiàn lì hé tuī xíng， duì yú wén tǐ gǎi gé hé wén zì pīn yīn huà， dōuyòu yī dìng de gòng xiàn。
【 chǎn shēng de jīng guò】
yóu yú shòu dào rì běn míng zhì wéi xīn de yǐng xiǎng， zài qīng mò de hòu shí nián , jiù yǐ jīng tí chū tǒng yī guó yǔ de wèn tí。 zuì zǎo tí dào“ guó yǔ” zhè gè míng chēng de， shì dāng shí bèi wěi rèn wéi jīng shī dà xué táng zǒng jiào xí de tóng chéng pài gǔ wén míng jiā wú rǔ guān。 1902 nián tā qù rì běn kǎo chá xué zhèng， kàn dào rì běn tuī xíng guó yǔ（ dōng jīng huà） de chéng jì， shēn shòu gǎn dòng， huí guó hòu xiě xìn gěi guǎn xué dà chén zhāng bǎi xī， zhù zhāng zài xué xiào jiào xué wáng zhào de guān huà hé shēng zì mǔ , tuī xíng yǐ“ jīng huà”（ běi jīng huà） wéi biāo zhǔn de guó yǔ。 1909 nián， qīng zhèng fǔ zī zhèng yuàn kāi huì， yì yuán jiāng qiān tí chū bǎ“ guān huà” zhèng míng wéi“ guó yǔ”， shè lì“ guó yǔ biān chá wěi yuán huì”， fù zé biān dìng yán jiū shì yí。 1911 nián xué bù zhào kāi“ zhōng yāng jiào yù huì yì”， tōng guò《 tǒng yī guó yǔ bàn fǎ 'àn》， jué yì zài jīng chéng chéng lì guó yǔ diào chá zǒng huì， gè shěng shè fēn huì， jìn xíng yǔ cí、 yǔ fǎ、 yīn yùn de diào chá， shěn dìng“ guó yǔ” biāo zhǔn， biān ji guó yǔ kè běn、 guó yǔ cí diǎn hé fāng yán duì zhào biǎo děng。 1912 nián mín guó chéng lì hòu， zhào kāi“ lín shí jiào yù huì yì”， jué dìng xiān cóng tǒng yī hàn zì de dú yīn zuò qǐ， zhào kāi“ dú yīn tǒng yī huì”。 1913 nián“ dú yīn tǒng yī huì” kāi huì， yì dìng liǎo hàn zì de guó dìng dú yīn（ jí“ guó yīn”） hé pīn qiē guó yīn de zì mǔ“ zhù yīn zì mǔ” ( yě jiào“ guó yīn zì mǔ” )。 yì dìng yǐ hòu， běi yáng zhèng fǔ chí chí bù yú gōng bù。 yú shì zài 1916 nián， běi jīng jiào yù jiè rén shì zǔ zhì“ zhōng huá mín guó guó yǔ yán jiū huì”（ jiǎn chēng“ guó yǔ yán jiū huì”） xiān qǐ liǎo yī gè cuī cù běi yáng zhèng fǔ gōng bù zhù yīn zì mǔ hé gǎi xué xiào“ guó wén” kē wéi“ guó yǔ” kē de yùn dòng。
yán jiū huì guī dìng liǎo 5 xiàng rèn wù： ① diào chá gè shěng fāng yán； ② xuǎn dìng biāo zhǔn yǔ； ③ biān ji biāo zhǔn yǔ de yǔ fǎ cí diǎn； ④ yòng biāo zhǔn yǔ biān ji guó mín xué xiào jiào kē shū jí cān kǎo shū； ⑤ biān ji guó yǔ kān wù。 tí chū xué xiào de“ guó wén” jiào kē shū gǎi chēng“ guó yǔ” jiào kē shū。 yùn dòng dé dào gè dì jiào yù jiè rén shì de xiǎng yìng。 guó yǔ yán jiū huì de huì yuán 4 nián zhōng zēng jiā dào 12000 duō rén。 1918 nián běi yáng zhèng fǔ jiào yù bù zhào kāi“ quán guó gāo děng shī fàn xiào cháng huì yì”， jué dìng zài quán guó gāo děng shī fàn fù shè“ guó yǔ jiǎng xí kē” , zhuān jiào zhù yīn zì mǔ jí guó yǔ , bìng yú 11 yuè gōng bù liǎo“ zhù yīn zì mǔ”。 tóng nián，《 xīn qīng nián》 děng kān wù tí chū“ wén xué gé mìng” de kǒu hào， kāi shǐ yòng bái huà wén xiě zuò。 1919 nián“ wǔ sì” yùn dòng bào fā， zài zhè gè yùn dòng de tuī dòng xià， běi yáng zhèng fǔ jiào yù bù chéng lì zhèng fǔ de tuī xíng jī gòu“ guó yǔ tǒng yī chóu bèi huì”， bìng xùn lìng quán guó gè guó mín xué jiàogǎi“ guó wén” kē wéi“ guó yǔ” kē。 yǔ cǐ tóng shí， yòu tōng lìng xiū gǎi yuán lái de《 guó mín xué xiào lìng》， guī dìng shǒu xiān jiào shòu zhù yīn zì mǔ， gǎi gé jiào kē shū de wén tǐ hé jiào xué fāng fǎ děng， zhè yàng， guó yǔ yùn dòng zài xué xiào fāng miàn dé dào liǎo chū bù de chéng gōng。
【“ guó yǔ” de tuī xíng】
“ wǔ sì” yǐ hòu， guó yǔ yùn dòng jìn rù tuī xíng qī。 zhù yào gōng zuò shì xiū dìng zhù yīn zì mǔ fāng 'àn， zhì dìng guó yǔ luó mǎ zì pīn yīn fǎ shì， tiáozhěng“ guó yīn” biāo zhǔn， kuò dà guó yǔ de jiào yù hèyìng yòng， yǐ jí chū bǎn、 xuān chuán děng。
tái wān yǔ yán yǔ zú qún mìqiè xiāng guān。 àn tōng sú de fēn fǎ， tái wān rén kě fēn wéi 4 dà zú qún， qí zhōng mǐn nán rén yuē zhàn 74%， kè jiā rén yuē 12%， wài shěng rén yuē 13%， yuán zhù mín wéi 1% zuǒ yòu。 mǐn nán rén yǐ mǐn nán huà wéi mǔ yǔ， kè jiā rén yǐ kè jiā huà wéi mǔ yǔ， wài shěng rén yǐ“ guó yǔ” wéi mǔ yǔ。 yuán zhù mín fēn wéi 11 gè mín zú， fēn bié shǐ yòng bù tóng de yuán zhù mín yǔ， bìng bǎ tā men dàngzuò mǔ yǔ。
mǐn nán huà qí shí shì zhèng zōng de zhōng yuán gǔ yǔ。 cóng hàn mò dào táng mò fān zhèn zhī luàn， huáng hé yán 'àn de zhōng yuán rén lù xù xiàng nán fāng qiān yí， bǎ hé luò gǔ yǔ dài dào dōng nán yán hǎi； míng qīng shí qī yī xiē dà lù yí mín dù guò hǎi xiá， yòu bǎ zhè yī yǔ yán dài dào tái wān， yīn cǐ mǐn nán huà yòu bèi chēng wéi“ hé luò yǔ”。 hòu lái， tái wān mǐn nán huà yǎn biàn chū“ tái nán qiāng”、“ tái běi qiāng” hé“ yí lán qiāng” děng， qí zhōng yǐ“ tái nán qiāng” zuì jù dài biǎo xìng。
táng dài yǐ lái， zhōng guó běi fāng chí xù dòng dàng， wài zú qīn rǎo bù duàn， zhōng yuán gè mín zú de yǔ yán xiāng hù róng hé， xiāng hù xī shōu， zhú jiàn xíng chéng yuán dài bái huà、 míng qīng guān huà， zuì hòu yǎn biàn wéi běi píng huà， zhōng yuán gǔ yǔ zài běi fāng wán quán xiāo shī。 mín guó chū qī， běi píng huà gǎi míng“ guó yǔ”， chéng wéi zhōng huá mín zú de tōng yòng yǔ。 guó mín dǎng tuì jù tái wān hòu， shè lì“ guó yǔ tuī xíng wěi yuán huì”， yán jiū bìng tuī guǎng“ guó yǔ”。 yóu yú wài shěng rén zhōng sū、 zhè、 mǐn、 yuè rén jiào duō， shì lì jiào dà， suǒ yǐ tái wān“ guó yǔ” shòu dào jiāng zhè fāng yán jí mǐn nán fāng yán de yǐng xiǎng， dài yòu míng xiǎn de wú yuè qiāng diào。 xīn zhōng guó chéng lì hòu， dà lù yǐ běi jīng yǔ yīn wéi biāo zhǔn yīn、 yǐ běi fāng fāng yán wéi jī chǔ fāng yán， duì yì dú zì、 qīng shēng hé 'ér huà děng yǔ yán xiàn xiàng jìn xíng liǎo jìn yī bù guī fàn， liǎng 'àn“ guó yǔ” chā bié yóu cǐ lā dà。
chú liǎo shàng shù yǔ yán wài， wài yǔ zài tái wān yě yòu yī dìng dì wèi。 shòu guò zhōng xué yǐ shàng jiào yù de réndōu huì shuō yī xiē yīng yǔ。 zài shè wài xué shù、 shāng mào hé lǚ yóu lǐng yù， yīng yǔ shì tōng yòng yǔ。 xiàn jīn 70 suì yǐ shàng de tái wān rén yī bān hái huì shuō yī xiē rì yǔ。 dà liàng lái zì fěi lǜ bīn、 yìn ní hé yuè nán de wài lái láo gōng zé shǐ yòng qí běn guó yǔ yán。
dà bù fēn tái wān rén néng gòu shǐ yòng mǔ yǔ jí“ guó yǔ”。“ guó yǔ” shì dǎo nèi gè zú qún de tōng yòng yǔ， shì xué xiào jiào yù shǐ yòng de zhèng shì yǔ yán， shì xīn wén、 chū bǎn hé gōng wén zhōng shǐ yòng de guān fāng yǔ yán。 yòu yán jiū shuō， zài tái wān gè dì huǒ chē zhàn， lǚ kè shǐ yòng pín shuài zuì gāo de yǔ yán shì“ guó yǔ”， píng jūn yuē 49%； mǐn nán huà cì zhī， yuē 47%；“ guó yǔ” ∕ mǐn nán huà hùn yòng yuē 1.7%； kè jiā huà yuē 1.7%； yuán zhù mín yǔ yuē 0.3%； qí tā yǔ yán yuē 0.3%。 yī bān lái shuō， yuè shì dū shì dì qū， yuè shì jīng jì fā dá dì qū， shǐ yòng“ guó yǔ” pín shuài yuè gāo， yuè shì nóng cūn dì qū， yuè shì jīng jì luò hòu dì qū， mǐn nán huà shǐ yòng pín shuài yuè gāo。 nián líng yuè xiǎo， shǐ yòng“ guó yǔ” pín shuài yuè gāo， nián líng yuè dà， shǐ yòng mǐn nán huà pín shuài yuè gāo。 nǚ xìng bǐ nán xìng gèng qīng xiàng shǐ yòng“ guó yǔ”。
《 zuǒzhuàn》 hòu rén jiāng tā pèi hé《 chūn qiū》 zuò wéi jiě jīng zhī shū， chēng《 chūn qiū zuǒshìzhuàn》， jiǎn chēng《 zuǒzhuàn》。
tā yǔ《 chūn qiū gōngyángzhuàn》、《 chūn qiū gǔliángzhuàn》 hé chēng“ chūnqiūsānzhuàn”。《 zuǒzhuàn》 shí zhì shàng shì yī bù dú lì zhuàn xiě de shǐ shū。《 zuǒzhuàn》 de zuò zhě， sī mǎ qiān hé bān gù dōushuō shì zuǒ qiū míng， xiàn zài yī bān rén rèn wéi shì zhàn guó chū nián zhī rén suǒ zuò。
《 zuǒzhuàn》 yuán míng《 zuǒ shì chūnqiūzhuàn》， yòu chēng《 chūn qiū zuǒshìzhuàn》 , huò zhě chēng《 zuǒ shì chūn qiū》， shì yī bù shǐ xué míng zhù hé wén xué míng zhù， shì wǒ guó xiàn cún dì yī bù xù shì xiáng xì de biān nián tǐ shǐ shū（ zuì zǎo de biān nián tǐ shǐ shū wéi《 chūn qiū》， zuì dà de biān nián tǐ shǐ shū wéi《 zī zhì tōng jiàn》， suǒ yǐ《 zuǒzhuàn》 zhǐ néng shuō shì zuì zǎo de xiáng xì de biān nián tǐ shǐ shū）。 jiù shí xiāng chuán shì chūn qiū mò nián zuǒ qiū míng wéi jiě shì kǒng zǐ de《 chūn qiū》 ér zuò。 tā qǐ zì lǔ yǐn gōng yuán nián（ qián 722 nián）， qì yú lǔ dào gōng sì nián（ qián 464 nián）， yǐ《 chūn qiū》 wéi běn， tōng guò jì shù chūn qiū shí qī de jù tǐ shǐ shí lái shuō míng《 chūn qiū》 de gāng mù， shì rú jiā zhòng yào jīng diǎn zhī yī。 xī hàn shí chēng zhī wéi《 zuǒ shì chūn qiū》， dōng hàn yǐ hòu gǎi chēng《 chūn qiū zuǒshìzhuàn》， jiǎn chēng《 zuǒzhuàn》。 tā yǔ《 gōngyángzhuàn》、《 gǔliángzhuàn》 hé chēng“ chūnqiūsānzhuàn”。
《 zuǒzhuàn》 zuò zhě
wú míng shì de zuò pǐn。 qí jì shì nián dài dà tǐ yǔ《 chūn qiū》 xiāng dāng， zhǐ shì hòu miàn duō shí qī nián。 yǔ《 chūn qiū》 de dà gāng xíng shì bù tóng，《 zuǒzhuàn》
xiāng dāng xì tǒng 'ér jù tǐ dì jì shù liǎo zhè yī shí qī gè guó de zhèng zhì、 jūn shì、 wài jiāo děng fāng miàn de zhòng dà shì jiàn。
《 zuǒzhuàn》 de zuò zhě， zhì jīn dōushì wèi jiě zhī mí。 xī hàn shǐ xué jiā sī mǎ qiān、 bān gù děng réndōu rèn wéi《 zuǒzhuàn》 shì zuǒ qiū míng suǒ xiě。 sī mǎ qiān《 shǐ jì shí 'èr zhū hóu nián biǎo》 shuō：“ lǔ jūn zǐ zuǒ qiū míng jù dì zǐ rén rén yì duān， gè 'ān qí yì， shī qí zhēn， gù yīn kǒng zǐ shǐ jì jù lùn qí yǔ， chéng zuǒ shì chūn qiū。” táng cháo de zhào kuāng shǒu xiān huái yí《 zuǒzhuàn》 bù shì zuǒ qiū míng suǒ zuò。 cǐ hòu， yòu xǔ duō xué zhě yě chí huái yí tài dù。 yè mèng dé rèn wéi zuò zhě wéi zhàn guó shí rén； zhèng qiáo《 liù jīng 'ào lùn》 rèn wéi shì zhàn guó shí de chǔ rén； zhū xī rèn wéi shì chǔ zuǒ shǐ yǐ xiàngzhī hòu； xiàng 'ān shì rèn wéi shì wèi rén suǒ zuò； chéng duān xué rèn wéi shì wěi shū。 qīng cháo de jì yún zài《 sì kù quán shū zǒng mù》 zhōng què réng rán rèn wéi shì zuǒ qiū míng suǒ zhù。 qīng mò kāng yòu wéi duàn yán tā shì xī hàn mò liú xīn wěi zào。 dàn zài liú xīn yǐ qián《 zuǒzhuàn》 yǐ bèi xǔ duō rén chāo cuō huò zhēng yǐn guò， gù kāng shì zhī shuō yě nán chéng lì。 jīn rén tóng shū yè zé rèn wéi shì wú qǐ suǒ zuò， zhào guāng xián rèn wéi shì zhàn guó shí lǔ guó rén zuǒ shì suǒ zuò。 dāng dài xué zhě duō rèn wéi shì zhàn guó chū nián rén suǒ zuò。 jù yáng bó jùn kǎo zhèng， dà yuē zuò yú gōng yuán qián 403 ～ qián 386 nián zhī jiān。
《 zuǒzhuàn》 de sī xiǎng
《 zuǒzhuàn》 yòu xiān míng de zhèng zhì yǔ dào dé qīng xiàng。 qí guān niàn jiào jiē jìn yú rú jiā， qiáng diào děng jí zhì xù yǔ zōng fǎ lún lǐ， zhòng shì cháng yòu zūn bēi zhī bié， tóng shí yě biǎo xiàn chū“ mín běn” sī xiǎng。 kě yǐ kàn chū zhè shì chūn qiū zhàn guó shí dài yī zhǒng zhòng yào de sī xiǎng jìn bù。 zuò zhě yào qiú dān fù yòu lǐng dǎo guó jiā zé rèn de tǒng zhì zhě， bù kě chěng yī jǐ zhī sī yù， ér yào cóng zhěng gè tǒng zhì jí tuán hé tā men suǒ yōng yòu de guó jiā de cháng yuǎn lì yì kǎo lǜ wèn tí， zhè xiē dì fāng dū fǎn yìng chū rú jiā de zhèng zhì lǐ xiǎng zuǒzhuàn》 suī bù shì wén xué zhù zuò， dàn cóng guǎng yì shàng kàn， réng kě shuō shì zhōng guó dì yī bù dà guī mó de xù shì xìng zuò pǐn。 bǐ jiào yǐ qián rèn hé yī zhǒng zhù zuò， tā de xù shì néng lì biǎo xiàn chū jīng rén de fā zhǎn。 xǔ duō tóu xù fēn zá、 biàn huà duō duān de lì shǐ dà shì jiàn， dōunéng chǔlǐ dé yòu tiáo bù wěn， fán 'ér bù luàn。 qí zhōng guān yú zhàn zhēng de miáo xiě， yóu qí xiěde chū sè。 zuò zhě shàn yú jiāng měi yī zhàn yì dū fàng zài dà guó zhēng bà de bèi jǐng xià zhǎn kāi， duì yú zhàn zhēng de yuǎn yīn jìn yīn， gè guó guān xì de zǔ hé biàn huà， zhàn qián cèhuà， jiāo fēng guò chéng， zhàn zhēng yǐng xiǎng， yǐ jiǎn liàn 'ér bù fá wén cǎi de wén bǐ， qiě xíng wén jīng liàn、 yán mì 'ér yòu lì。 zhè zhǒng xù shì néng lì， wú lùn duì hòu lái de lì shǐ zhù zuò hái shì wén xué zhù zuò， dōushì jù yòu jí zhòng yào yì yì de。 qiě zhù zhòng gù shì de shēng dòng yòu qù， cháng cháng yǐ jiào wéi xì zhì shēng dòng de qíng jié， biǎo xiàn rén wù de xíng xiàng。《 zuǒzhuàn》 duì hòu shì de《 zhàn guó cè》《 shǐ jì》 de xiě zuò fēng gé chǎn shēng hěn dà yǐng xiǎng， xíng chéng wén shǐ jié hé de chuán tǒng。
《 zuǒzhuàn》 de nèi róng
《 zuǒzhuàn》 shì jì lù chūn qiū shí qī shè huì zhuàng kuàng de zhòng yào diǎn jí。 qǔ cái fàn wéi bāo kuò liǎo wáng shì dàng 'àn， lǔ shǐ cè shū， zhū hóu guó shǐ děng。 jì shì jī běn yǐ《 chūn qiū》 lǔ shí 'èr gōng wéi cì xù， nèi róng bāo kuò zhū hóu guó zhī jiān de pìn wèn、 huì méng、 zhēng fá、 hūn sàng、 cuàn shì děng， duì hòu shì shǐ xué wén xué dōuyòu zhòng yào yǐng xiǎng。 zhù yào jì lù liǎo zhōu wáng shì de shuāi wēi， zhū hóu zhēng bà de lì shǐ， duì gè lèi lǐ yí guī fàn、 diǎn zhāng zhì dù、 shè huì fēng sú、 mín zú guān xì、 dào dé guān niàn、 tiān wén dì lǐ、 lì fǎ shí lìng、 gǔ dài wén xiàn、 shén huà chuán shuō、 gē yáo yán yǔ jūn yòu jì shù hé píng lùn。 jìn fàn níng píng " chūnqiūsānzhuàn " de tè sè shuō：“《 zuǒ shì》 yàn 'ér fù， qí shī yě wū（ zhǐ duō xù guǐ shén zhī shì）。《 gǔ liáng》 qīng 'ér wǎn， qí shī yě duǎn。《 gōng yáng》 biàn 'ér cái， qí shī yě sú。”
《 zuǒzhuàn》 shì yán jiū xiān qín lì shǐ hé chūn qiū shí qī lì shǐ de zhòng yào wén xiàn， tā dài biǎo liǎo xiān qín shǐ xué de zuì gāo chéng jiù， duì hòu shì de shǐ xué chǎn shēng liǎo hěn dà yǐng xiǎng， tè bié shì duì què lì biān nián tǐ shǐ shū de dì wèi qǐ liǎo hěn dà zuò yòng。 tā bǔ chōng bìng fēng fù liǎo《 chūn qiū》 de nèi róng， bù dàn jì lǔ guó yī guó de shǐ shí， ér qiě hái jiān jì gè guó lì shǐ； bù dàn jì zhèng zhì dà shì， hái guǎng fàn shè jí shè huì gè gè lǐng yù de“ xiǎo shì”； yī gǎi《 chūn qiū》 liú shuǐ zhàng shì de jì shǐ fāng fǎ， dài zhī yǐ yòu xì tǒng、 yòu zǔ zhì de shǐ shū biān zuǎn fāng fǎ； bù dàn jì chūn qiū shí shǐ shí， ér qiě yǐn zhēng liǎo xǔ duō gǔ dài shǐ shí。 zhè jiù dà dà tí gāo liǎo《 zuǒzhuàn》 de shǐ liào jià zhí。
yóu yú《 zuǒzhuàn》 jù yòu qiáng liè de rú jiā sī xiǎng qīng xiàng， qiáng diào děng jí zhì xù yǔ zōng fǎ lún lǐ， zhòng shì cháng yòu zūn bēi zhī bié， tóng shí yě biǎo xiàn chū“ mín běn” sī xiǎng， yīn cǐ yě shì yán jiū xiān qín rú jiā sī xiǎng de zhòng yào lì shǐ zī liào。《 zuǒzhuàn》 běn bù shì rú jiā jīng diǎn， dàn zì cóng tā lì yú xué guān， hòu lái yòu fù zài《 chūn qiū》 zhī hòu， jiù zhú jiàn bèi rú zhě dàngchéng jīng diǎn。《 zuǒzhuàn》 shòu dào xué jiè zhòng shì shì zài wèi jìn shí qī， xiān hòu yòu zhèng xuán、 dù yù wéi qí zuò zhù jiě， yǐ hòu chéng wéi yán jiū《 chūn qiū》 de zhòng yào diǎn jí。《 zuǒzhuàn》 zài shǐ xué zhōng de dì wèi bèi píng lùn wéi jì《 shàng shū》、《 chūn qiū》 zhī hòu， kāi《 shǐ jì》、《 hàn shū》 zhī xiān hé de zhòng yào diǎn jí。
《 zuǒzhuàn》 bù jǐn shì lì shǐ zhù zuò， yě shì yī bù fēi cháng yōu xiù de wén xué zhù zuò。 tā biǎo xiàn zài： cháng yú jì shù zhàn zhēng， gù yòu rén chēng zhī wéi“ xiāng kǎn shū”； yòu shàn yú kè huà rén wù， zhòng shì jì lù cí lìng。
《 zuǒzhuàn》 de tǐ lì
àn zhào lǔ guó shí 'èr gōng de shùn xù， jì lù liǎo dāng shì gè fāng miàn de lì shǐ， gòng 18 wàn zì。
1. yǐn gōng 11 nián（ gōng yuán qián 722 nián héng héng qián 712 nián）
2. huán gōng 18 nián（ gōng yuán qián 711 nián héng héng qián 694 nián）
3. zhuāng gōng 32 nián（ gōng yuán qián 693 nián héng héng qián 662 nián）
4. mǐn gōng 2 nián（ gōng yuán qián 661 nián héng héng qián 660 nián）
5. xī gōng 33 nián（ gōng yuán qián 659 nián héng héng qián 627 nián）
6. wén gōng 18 nián（ gōng yuán qián 626 nián héng héng qián 609 nián）
7. xuān gōng 18 nián（ gōng yuán qián 608 nián héng héng qián 591 nián）
8. chéng gōng 18 nián（ gōng yuán qián 590 nián héng héng qián 573 nián）
9. xiāng gōng 31 nián（ gōng yuán qián 572 nián héng héng qián 542 nián）
10. zhāo gōng 32 nián（ gōng yuán qián 541 nián héng héng qián 510 nián）
11. dìng gōng 15 nián（ gōng yuán qián 509 nián héng héng qián 495 nián）
12. āi gōng 27 nián（ gōng yuán qián 494 nián héng héng qián 468 nián）
13. shū mò fù dào gōng 4 nián jí zhì bó miè wáng
《 zuǒzhuàn》 de wén xué sè cǎi
《 zuǒzhuàn》 suī shì lì shǐ zhù zuò， dàn yǔ《 shàng shū》《 chūn qiū》 de yòu suǒ bù tóng， tā“ qíng yùn bìng měi， wén cǎi zhào yào”， shì xiān qín shí qī zuì jù wén xué sè cǎi de lì shǐ sǎnwén。
dì yī， wén xué xìng de jiǎn cái hé lì shǐ shí jiān de gù shì qíng jié huà。
dì 'èr， kè huà rén wù xìng gé shén xíng bì xiàn， yòu lì tǐ gǎn。
dì sān， shēng dòng de chǎng miàn miáo xiě hé chuán shén de xì jié miáo xiě。
dì sì， shàn cháng xù xiě wài jiāo cí lìng， lǐ fù wén měi。
《 zuǒzhuàn》 de hòu rén zhù shì
《 chūn qiū zuǒzhuàn zhèng yì》， jìn dù yù zhù， táng kǒng yíng dá zhèng yì。
《 chūn qiū zuǒzhuàn gǔ》， qīng hóng liàng jí zhuàn。
《 chūn qiū zuǒshìzhuàn jiù zhù shū zhèng》， qīng liú wén qí děng zhuàn。
《 chūn qiū zuǒzhuàn zhù》， yáng bó jùn zhuàn。
tā yǔ《 chūn qiū gōngyángzhuàn》、《 chūn qiū gǔliángzhuàn》 hé chēng“ chūnqiūsānzhuàn”。《 zuǒzhuàn》 shí zhì shàng shì yī bù dú lì zhuàn xiě de shǐ shū。《 zuǒzhuàn》 de zuò zhě， sī mǎ qiān hé bān gù dōushuō shì zuǒ qiū míng， xiàn zài yī bān rén rèn wéi shì zhàn guó chū nián zhī rén suǒ zuò。
《 zuǒzhuàn》 yuán míng《 zuǒ shì chūnqiūzhuàn》， yòu chēng《 chūn qiū zuǒshìzhuàn》 , huò zhě chēng《 zuǒ shì chūn qiū》， shì yī bù shǐ xué míng zhù hé wén xué míng zhù， shì wǒ guó xiàn cún dì yī bù xù shì xiáng xì de biān nián tǐ shǐ shū（ zuì zǎo de biān nián tǐ shǐ shū wéi《 chūn qiū》， zuì dà de biān nián tǐ shǐ shū wéi《 zī zhì tōng jiàn》， suǒ yǐ《 zuǒzhuàn》 zhǐ néng shuō shì zuì zǎo de xiáng xì de biān nián tǐ shǐ shū）。 jiù shí xiāng chuán shì chūn qiū mò nián zuǒ qiū míng wéi jiě shì kǒng zǐ de《 chūn qiū》 ér zuò。 tā qǐ zì lǔ yǐn gōng yuán nián（ qián 722 nián）， qì yú lǔ dào gōng sì nián（ qián 464 nián）， yǐ《 chūn qiū》 wéi běn， tōng guò jì shù chūn qiū shí qī de jù tǐ shǐ shí lái shuō míng《 chūn qiū》 de gāng mù， shì rú jiā zhòng yào jīng diǎn zhī yī。 xī hàn shí chēng zhī wéi《 zuǒ shì chūn qiū》， dōng hàn yǐ hòu gǎi chēng《 chūn qiū zuǒshìzhuàn》， jiǎn chēng《 zuǒzhuàn》。 tā yǔ《 gōngyángzhuàn》、《 gǔliángzhuàn》 hé chēng“ chūnqiūsānzhuàn”。
《 zuǒzhuàn》 zuò zhě
wú míng shì de zuò pǐn。 qí jì shì nián dài dà tǐ yǔ《 chūn qiū》 xiāng dāng， zhǐ shì hòu miàn duō shí qī nián。 yǔ《 chūn qiū》 de dà gāng xíng shì bù tóng，《 zuǒzhuàn》
xiāng dāng xì tǒng 'ér jù tǐ dì jì shù liǎo zhè yī shí qī gè guó de zhèng zhì、 jūn shì、 wài jiāo děng fāng miàn de zhòng dà shì jiàn。
《 zuǒzhuàn》 de zuò zhě， zhì jīn dōushì wèi jiě zhī mí。 xī hàn shǐ xué jiā sī mǎ qiān、 bān gù děng réndōu rèn wéi《 zuǒzhuàn》 shì zuǒ qiū míng suǒ xiě。 sī mǎ qiān《 shǐ jì shí 'èr zhū hóu nián biǎo》 shuō：“ lǔ jūn zǐ zuǒ qiū míng jù dì zǐ rén rén yì duān， gè 'ān qí yì， shī qí zhēn， gù yīn kǒng zǐ shǐ jì jù lùn qí yǔ， chéng zuǒ shì chūn qiū。” táng cháo de zhào kuāng shǒu xiān huái yí《 zuǒzhuàn》 bù shì zuǒ qiū míng suǒ zuò。 cǐ hòu， yòu xǔ duō xué zhě yě chí huái yí tài dù。 yè mèng dé rèn wéi zuò zhě wéi zhàn guó shí rén； zhèng qiáo《 liù jīng 'ào lùn》 rèn wéi shì zhàn guó shí de chǔ rén； zhū xī rèn wéi shì chǔ zuǒ shǐ yǐ xiàngzhī hòu； xiàng 'ān shì rèn wéi shì wèi rén suǒ zuò； chéng duān xué rèn wéi shì wěi shū。 qīng cháo de jì yún zài《 sì kù quán shū zǒng mù》 zhōng què réng rán rèn wéi shì zuǒ qiū míng suǒ zhù。 qīng mò kāng yòu wéi duàn yán tā shì xī hàn mò liú xīn wěi zào。 dàn zài liú xīn yǐ qián《 zuǒzhuàn》 yǐ bèi xǔ duō rén chāo cuō huò zhēng yǐn guò， gù kāng shì zhī shuō yě nán chéng lì。 jīn rén tóng shū yè zé rèn wéi shì wú qǐ suǒ zuò， zhào guāng xián rèn wéi shì zhàn guó shí lǔ guó rén zuǒ shì suǒ zuò。 dāng dài xué zhě duō rèn wéi shì zhàn guó chū nián rén suǒ zuò。 jù yáng bó jùn kǎo zhèng， dà yuē zuò yú gōng yuán qián 403 ～ qián 386 nián zhī jiān。
《 zuǒzhuàn》 de sī xiǎng
《 zuǒzhuàn》 yòu xiān míng de zhèng zhì yǔ dào dé qīng xiàng。 qí guān niàn jiào jiē jìn yú rú jiā， qiáng diào děng jí zhì xù yǔ zōng fǎ lún lǐ， zhòng shì cháng yòu zūn bēi zhī bié， tóng shí yě biǎo xiàn chū“ mín běn” sī xiǎng。 kě yǐ kàn chū zhè shì chūn qiū zhàn guó shí dài yī zhǒng zhòng yào de sī xiǎng jìn bù。 zuò zhě yào qiú dān fù yòu lǐng dǎo guó jiā zé rèn de tǒng zhì zhě， bù kě chěng yī jǐ zhī sī yù， ér yào cóng zhěng gè tǒng zhì jí tuán hé tā men suǒ yōng yòu de guó jiā de cháng yuǎn lì yì kǎo lǜ wèn tí， zhè xiē dì fāng dū fǎn yìng chū rú jiā de zhèng zhì lǐ xiǎng zuǒzhuàn》 suī bù shì wén xué zhù zuò， dàn cóng guǎng yì shàng kàn， réng kě shuō shì zhōng guó dì yī bù dà guī mó de xù shì xìng zuò pǐn。 bǐ jiào yǐ qián rèn hé yī zhǒng zhù zuò， tā de xù shì néng lì biǎo xiàn chū jīng rén de fā zhǎn。 xǔ duō tóu xù fēn zá、 biàn huà duō duān de lì shǐ dà shì jiàn， dōunéng chǔlǐ dé yòu tiáo bù wěn， fán 'ér bù luàn。 qí zhōng guān yú zhàn zhēng de miáo xiě， yóu qí xiěde chū sè。 zuò zhě shàn yú jiāng měi yī zhàn yì dū fàng zài dà guó zhēng bà de bèi jǐng xià zhǎn kāi， duì yú zhàn zhēng de yuǎn yīn jìn yīn， gè guó guān xì de zǔ hé biàn huà， zhàn qián cèhuà， jiāo fēng guò chéng， zhàn zhēng yǐng xiǎng， yǐ jiǎn liàn 'ér bù fá wén cǎi de wén bǐ， qiě xíng wén jīng liàn、 yán mì 'ér yòu lì。 zhè zhǒng xù shì néng lì， wú lùn duì hòu lái de lì shǐ zhù zuò hái shì wén xué zhù zuò， dōushì jù yòu jí zhòng yào yì yì de。 qiě zhù zhòng gù shì de shēng dòng yòu qù， cháng cháng yǐ jiào wéi xì zhì shēng dòng de qíng jié， biǎo xiàn rén wù de xíng xiàng。《 zuǒzhuàn》 duì hòu shì de《 zhàn guó cè》《 shǐ jì》 de xiě zuò fēng gé chǎn shēng hěn dà yǐng xiǎng， xíng chéng wén shǐ jié hé de chuán tǒng。
《 zuǒzhuàn》 de nèi róng
《 zuǒzhuàn》 shì jì lù chūn qiū shí qī shè huì zhuàng kuàng de zhòng yào diǎn jí。 qǔ cái fàn wéi bāo kuò liǎo wáng shì dàng 'àn， lǔ shǐ cè shū， zhū hóu guó shǐ děng。 jì shì jī běn yǐ《 chūn qiū》 lǔ shí 'èr gōng wéi cì xù， nèi róng bāo kuò zhū hóu guó zhī jiān de pìn wèn、 huì méng、 zhēng fá、 hūn sàng、 cuàn shì děng， duì hòu shì shǐ xué wén xué dōuyòu zhòng yào yǐng xiǎng。 zhù yào jì lù liǎo zhōu wáng shì de shuāi wēi， zhū hóu zhēng bà de lì shǐ， duì gè lèi lǐ yí guī fàn、 diǎn zhāng zhì dù、 shè huì fēng sú、 mín zú guān xì、 dào dé guān niàn、 tiān wén dì lǐ、 lì fǎ shí lìng、 gǔ dài wén xiàn、 shén huà chuán shuō、 gē yáo yán yǔ jūn yòu jì shù hé píng lùn。 jìn fàn níng píng " chūnqiūsānzhuàn " de tè sè shuō：“《 zuǒ shì》 yàn 'ér fù， qí shī yě wū（ zhǐ duō xù guǐ shén zhī shì）。《 gǔ liáng》 qīng 'ér wǎn， qí shī yě duǎn。《 gōng yáng》 biàn 'ér cái， qí shī yě sú。”
《 zuǒzhuàn》 shì yán jiū xiān qín lì shǐ hé chūn qiū shí qī lì shǐ de zhòng yào wén xiàn， tā dài biǎo liǎo xiān qín shǐ xué de zuì gāo chéng jiù， duì hòu shì de shǐ xué chǎn shēng liǎo hěn dà yǐng xiǎng， tè bié shì duì què lì biān nián tǐ shǐ shū de dì wèi qǐ liǎo hěn dà zuò yòng。 tā bǔ chōng bìng fēng fù liǎo《 chūn qiū》 de nèi róng， bù dàn jì lǔ guó yī guó de shǐ shí， ér qiě hái jiān jì gè guó lì shǐ； bù dàn jì zhèng zhì dà shì， hái guǎng fàn shè jí shè huì gè gè lǐng yù de“ xiǎo shì”； yī gǎi《 chūn qiū》 liú shuǐ zhàng shì de jì shǐ fāng fǎ， dài zhī yǐ yòu xì tǒng、 yòu zǔ zhì de shǐ shū biān zuǎn fāng fǎ； bù dàn jì chūn qiū shí shǐ shí， ér qiě yǐn zhēng liǎo xǔ duō gǔ dài shǐ shí。 zhè jiù dà dà tí gāo liǎo《 zuǒzhuàn》 de shǐ liào jià zhí。
yóu yú《 zuǒzhuàn》 jù yòu qiáng liè de rú jiā sī xiǎng qīng xiàng， qiáng diào děng jí zhì xù yǔ zōng fǎ lún lǐ， zhòng shì cháng yòu zūn bēi zhī bié， tóng shí yě biǎo xiàn chū“ mín běn” sī xiǎng， yīn cǐ yě shì yán jiū xiān qín rú jiā sī xiǎng de zhòng yào lì shǐ zī liào。《 zuǒzhuàn》 běn bù shì rú jiā jīng diǎn， dàn zì cóng tā lì yú xué guān， hòu lái yòu fù zài《 chūn qiū》 zhī hòu， jiù zhú jiàn bèi rú zhě dàngchéng jīng diǎn。《 zuǒzhuàn》 shòu dào xué jiè zhòng shì shì zài wèi jìn shí qī， xiān hòu yòu zhèng xuán、 dù yù wéi qí zuò zhù jiě， yǐ hòu chéng wéi yán jiū《 chūn qiū》 de zhòng yào diǎn jí。《 zuǒzhuàn》 zài shǐ xué zhōng de dì wèi bèi píng lùn wéi jì《 shàng shū》、《 chūn qiū》 zhī hòu， kāi《 shǐ jì》、《 hàn shū》 zhī xiān hé de zhòng yào diǎn jí。
《 zuǒzhuàn》 bù jǐn shì lì shǐ zhù zuò， yě shì yī bù fēi cháng yōu xiù de wén xué zhù zuò。 tā biǎo xiàn zài： cháng yú jì shù zhàn zhēng， gù yòu rén chēng zhī wéi“ xiāng kǎn shū”； yòu shàn yú kè huà rén wù， zhòng shì jì lù cí lìng。
《 zuǒzhuàn》 de tǐ lì
àn zhào lǔ guó shí 'èr gōng de shùn xù， jì lù liǎo dāng shì gè fāng miàn de lì shǐ， gòng 18 wàn zì。
1. yǐn gōng 11 nián（ gōng yuán qián 722 nián héng héng qián 712 nián）
2. huán gōng 18 nián（ gōng yuán qián 711 nián héng héng qián 694 nián）
3. zhuāng gōng 32 nián（ gōng yuán qián 693 nián héng héng qián 662 nián）
4. mǐn gōng 2 nián（ gōng yuán qián 661 nián héng héng qián 660 nián）
5. xī gōng 33 nián（ gōng yuán qián 659 nián héng héng qián 627 nián）
6. wén gōng 18 nián（ gōng yuán qián 626 nián héng héng qián 609 nián）
7. xuān gōng 18 nián（ gōng yuán qián 608 nián héng héng qián 591 nián）
8. chéng gōng 18 nián（ gōng yuán qián 590 nián héng héng qián 573 nián）
9. xiāng gōng 31 nián（ gōng yuán qián 572 nián héng héng qián 542 nián）
10. zhāo gōng 32 nián（ gōng yuán qián 541 nián héng héng qián 510 nián）
11. dìng gōng 15 nián（ gōng yuán qián 509 nián héng héng qián 495 nián）
12. āi gōng 27 nián（ gōng yuán qián 494 nián héng héng qián 468 nián）
13. shū mò fù dào gōng 4 nián jí zhì bó miè wáng
《 zuǒzhuàn》 de wén xué sè cǎi
《 zuǒzhuàn》 suī shì lì shǐ zhù zuò， dàn yǔ《 shàng shū》《 chūn qiū》 de yòu suǒ bù tóng， tā“ qíng yùn bìng měi， wén cǎi zhào yào”， shì xiān qín shí qī zuì jù wén xué sè cǎi de lì shǐ sǎnwén。
dì yī， wén xué xìng de jiǎn cái hé lì shǐ shí jiān de gù shì qíng jié huà。
dì 'èr， kè huà rén wù xìng gé shén xíng bì xiàn， yòu lì tǐ gǎn。
dì sān， shēng dòng de chǎng miàn miáo xiě hé chuán shén de xì jié miáo xiě。
dì sì， shàn cháng xù xiě wài jiāo cí lìng， lǐ fù wén měi。
《 zuǒzhuàn》 de hòu rén zhù shì
《 chūn qiū zuǒzhuàn zhèng yì》， jìn dù yù zhù， táng kǒng yíng dá zhèng yì。
《 chūn qiū zuǒzhuàn gǔ》， qīng hóng liàng jí zhuàn。
《 chūn qiū zuǒshìzhuàn jiù zhù shū zhèng》， qīng liú wén qí děng zhuàn。
《 chūn qiū zuǒzhuàn zhù》， yáng bó jùn zhuàn。