资治通鉴sī mǎ guāng（ xī yuán 1019 ～ 1086） zì jūn shí， sòng shǎn zhōu xià xiàn sù shuǐ xiāng rén。 zhé zōng chū， rù cháo wéixiàng， bà wáng 'ān shí xīn fǎ， huī fù jiù zhì。 zú zèng wēn guó gōng， shì wén zhèng， shì chēng wéi sù shuǐ xiān shēng。 zhe yòu zī zhì tōng jiàn、 jī gǔ lù、 sù shuǐ jì wén děng。
（ qīng） bì yuán biān
biān zhě bì yuán shì qián lóng 'èr shí wǔ nián（ 1760 nián） jìn shì， guān zhì bīng bù shàng shū、 hú guǎng zǒng dū。 jī 'èr shí yú nián zhī lì， sì yì qí gǎo， yǐ sòng、 liáo、 jīn、 yuán sì cháo zhèng shǐ wéi jīng， yǐ xú qián xué《 zī zhì tōng jiàn hòu biān》 wéi jī chǔ， cān yǐ lǐ dào《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》、 lǐ xīn chuán《 jiàn yán yǐ lái xì nián yào lù》、 yè lóng lǐ《 qì dān guó zhì》 jí gè jiā shuō bù、 wén jí yuē bǎi shù shí zhǒng， jì shù xiáng míng， wén zì jiǎn yào， shàng qǐ sòng tài zǔ jiàn lóng yuán nián（ 960 nián）， xià qì yuán shùn dì zhì zhèng 'èr shí qī nián（ 1367 nián）， gòng sì bǎi yī shí yī nián， chéng shū 'èr bǎi 'èr shí juàn， zhǎn shì liǎo sòng、 liáo、 jīn、 yuán sì cháo xīng shuāi zhì luàn de lì shǐ， qí zhōng běi sòng bù fēn jiào wéi jīng què， yuán dài bù fēn jiào wéi jiǎn lüè。
《 xù zī zhì tōng jiàn》 shàng yǔ《 zī zhì tōng jiàn》 xiāng xián jiē， jí qǐ yú sòng tài zǔ jiàn lóng yuán nián（ gōng yuán 960 nián）， xià qì yuán shùn dì zhì zhèng 'èr shí bā nián（ gōng yuán 1368 nián）， gòng sì bǎi yī shí yī nián， shì fǎng《 zī zhì tōng jiàn》 tǐ lì biān xiě yī bù jiào wán bèi de sòng liáo jīn yuán biān nián shǐ， quán shū gòng 220 juàn。 biān zhě yǐ xú qián xué《 zī zhì tōng jiàn hòu biān》 wéi jī chǔ， bìng cóng sòng、 liáo、 jīn、 yuán sì shǐ、《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》、《 jiàn yán yǐ lái xì nián yào lù》 děng yī bǎi duō zhǒng shū zhōng qǔ cái， fán sì yì gǎo， lì 'èr shí nián 'ér chéng。 qí zhōng běi sòng bù fēn jiào jīng， yuán dài bù fēn jiào wéi jiǎn lüè。
bì yuán（ 1730 héng 1797 nián）， zì xiāng héng， hào qiū fān， yīn cóng shěn dé tì xué yú líng yán shān， zì hào líng yán shān rén。 qīng jīng shǐ xué jiā， wén xué jiā。 qīng qián lóng 'èr shí wǔ nián（ 1760 nián） jìn shì， tíng shì dì yī， zhuàng yuán jí dì， shòu hàn lín yuàn biān xiū。 qián lóng wǔ shí nián lěi guān zhì hé nán xún fǔ， dì 'èr nián zhuó hú guǎng zǒng dū。 jiā qìng yuán nián（ 1796 nián） shǎng qīng chē dū wèi shì xí。 bìng shì hòu， zèng tài zǐ tài bǎo， cì jì zàng。 qí mù zài wú xiàn mù dòu。
《 xù zī zhì tōng jiàn》 shàng chéng《 zī zhì tōng jiàn》， qǐ zì sòng tài zǔ jiàn lóng yuán nián（ 960 nián）， qì yú yuán shùn dì zhì zhèng 'èr shí bā nián（ 1368 nián）， yǐ biān nián tǐ xíng shì jìzǎi sòng、 liáo、 jīn、 yuán de lì shǐ， qián hòu sì bǎi líng jiǔ nián。
《 xù zī zhì tōng jiàn》 qǔ cái hóng bó， kǎo zhèng jǐn yán， biān pái hé lǐ， zǒng yǐn zī liào dá sān bǎi yú zhǒng， jiū zhèng liǎo yǐ wǎng sòng shǐ zhuān zhù xiáng běi sòng lüè nán sòng de piān pō， hái zēng jiā liǎo shǎo shù mín zú de zī liào。 liáng qǐ chāo duì gāi shū píng jià jí gāo， yǐ wéi yòu bì《 jiàn》 zé gè jiā xù《 jiàn》 jiē kě fèi yě。
biān zhě bì yuán shì qián lóng 'èr shí wǔ nián（ 1760 nián） jìn shì， guān zhì bīng bù shàng shū、 hú guǎng zǒng dū。 jī 'èr shí yú nián zhī lì， sì yì qí gǎo， yǐ sòng、 liáo、 jīn、 yuán sì cháo zhèng shǐ wéi jīng， yǐ xú qián xué《 zī zhì tōng jiàn hòu biān》 wéi jī chǔ， cān yǐ lǐ dào《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》、 lǐ xīn chuán《 jiàn yán yǐ lái xì nián yào lù》、 yè lóng lǐ《 qì dān guó zhì》 jí gè jiā shuō bù、 wén jí yuē bǎi shù shí zhǒng， jì shù xiáng míng， wén zì jiǎn yào， shàng qǐ sòng tài zǔ jiàn lóng yuán nián（ 960 nián）， xià qì yuán shùn dì zhì zhèng 'èr shí qī nián（ 1367 nián）， gòng sì bǎi yī shí yī nián， chéng shū 'èr bǎi 'èr shí juàn， zhǎn shì liǎo sòng、 liáo、 jīn、 yuán sì cháo xīng shuāi zhì luàn de lì shǐ， qí zhōng běi sòng bù fēn jiào wéi jīng què， yuán dài bù fēn jiào wéi jiǎn lüè。
《 xù zī zhì tōng jiàn》 shàng yǔ《 zī zhì tōng jiàn》 xiāng xián jiē， jí qǐ yú sòng tài zǔ jiàn lóng yuán nián（ gōng yuán 960 nián）， xià qì yuán shùn dì zhì zhèng 'èr shí bā nián（ gōng yuán 1368 nián）， gòng sì bǎi yī shí yī nián， shì fǎng《 zī zhì tōng jiàn》 tǐ lì biān xiě yī bù jiào wán bèi de sòng liáo jīn yuán biān nián shǐ， quán shū gòng 220 juàn。 biān zhě yǐ xú qián xué《 zī zhì tōng jiàn hòu biān》 wéi jī chǔ， bìng cóng sòng、 liáo、 jīn、 yuán sì shǐ、《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》、《 jiàn yán yǐ lái xì nián yào lù》 děng yī bǎi duō zhǒng shū zhōng qǔ cái， fán sì yì gǎo， lì 'èr shí nián 'ér chéng。 qí zhōng běi sòng bù fēn jiào jīng， yuán dài bù fēn jiào wéi jiǎn lüè。
bì yuán（ 1730 héng 1797 nián）， zì xiāng héng， hào qiū fān， yīn cóng shěn dé tì xué yú líng yán shān， zì hào líng yán shān rén。 qīng jīng shǐ xué jiā， wén xué jiā。 qīng qián lóng 'èr shí wǔ nián（ 1760 nián） jìn shì， tíng shì dì yī， zhuàng yuán jí dì， shòu hàn lín yuàn biān xiū。 qián lóng wǔ shí nián lěi guān zhì hé nán xún fǔ， dì 'èr nián zhuó hú guǎng zǒng dū。 jiā qìng yuán nián（ 1796 nián） shǎng qīng chē dū wèi shì xí。 bìng shì hòu， zèng tài zǐ tài bǎo， cì jì zàng。 qí mù zài wú xiàn mù dòu。
《 xù zī zhì tōng jiàn》 shàng chéng《 zī zhì tōng jiàn》， qǐ zì sòng tài zǔ jiàn lóng yuán nián（ 960 nián）， qì yú yuán shùn dì zhì zhèng 'èr shí bā nián（ 1368 nián）， yǐ biān nián tǐ xíng shì jìzǎi sòng、 liáo、 jīn、 yuán de lì shǐ， qián hòu sì bǎi líng jiǔ nián。
《 xù zī zhì tōng jiàn》 qǔ cái hóng bó， kǎo zhèng jǐn yán， biān pái hé lǐ， zǒng yǐn zī liào dá sān bǎi yú zhǒng， jiū zhèng liǎo yǐ wǎng sòng shǐ zhuān zhù xiáng běi sòng lüè nán sòng de piān pō， hái zēng jiā liǎo shǎo shù mín zú de zī liào。 liáng qǐ chāo duì gāi shū píng jià jí gāo， yǐ wéi yòu bì《 jiàn》 zé gè jiā xù《 jiàn》 jiē kě fèi yě。
jìn yáng qiū（ jìn） sūn shèng zhe（ qīng） tānɡ qiú ji（ qīng） huáng shì ji（ bǔ yí）
yán bù kè lù rù（ jiā huì xué lín， gōng bù kě méi）
yán bù kè lù rù（ jiā huì xué lín， gōng bù kě méi）
jìn。 gān bǎo qīng。 tānɡ qiú
yuán běn jiǔ bǎi bā shí juàn ﹐ jīn cún wǔ bǎi 'èr shí juàn。 zuò zhě lǐ dào (1115～ 1184)﹐ zì rén fǔ﹐ sì chuān méi zhōu dān lēng rén﹐ lěi qiān zhōu xiàn guān ﹑ shí lù yuàn jiǎn tǎo guān﹑ xiū zhuàn děng。 lǐ dào fǎng sī mǎ guāng zhù《 zī zhì tōng jiàn》 tǐ lì﹐ duàn zì sòng tài zǔ zhào kuāng yìn jiàn lóng﹐ qì yú sòng qīn zōng zhào huán jìng kāng﹐ jì běi sòng jiǔ cháo yī bǎi liù shí bā nián shì﹐ dìng míng《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》。 dào yú zhèng shǐ﹑ shí lù﹑ zhèng shū zhī wài﹐ fán jiā lù﹑ yě jì﹐ guǎng zhǐ bó cǎi﹐ xiào qí tóng yì﹐ dìng qí yí wù﹐ kǎo zhèng xiáng shèn﹐ duō yòu yǐ jù。 zuò zhě běn zhù “ níng shī yú fán﹐ wú shī yú lüè” de yuán zé﹐ fán jìzǎi bù tóng zhě﹐ zé liǎng cún shì shuō﹐ shí fù jǐ jiàn﹐ yǐ zhù wén biāo chū﹐ yǔ《 tōng jiàn kǎo yì》 xiāng lèi。 sōu jí cái liào shí﹐“ zuò mù chú shí méi﹐ měi chú zuò chōu tì xiá 'èr shí méi﹐ měi tì yǐ jiá zǐ zhì zhī。 fán běn nián zhī shì﹐ yòu suǒ wén﹐ bì guī cǐ xiá﹐ fēn yuè rì xiān hòu cì dì zhī﹐ jǐng rán yòu tiáo”。 gāi shū zì sòng xiào zōng lóng xīng yuán nián (1163) zhì chún xī sì nián (1177)﹐ fēn sì cì shàng jìn。 chún xī shí nián﹐ zhòng biān dìng wéi jiǔ bǎi bā shí juàn﹐ bìng shàng《 jǔ yào》 liù shí bā juàn﹐《 xiū huàn shì zǒng mù》 shí juàn﹐《 zǒng mù》 wǔ juàn﹐ zǒng jì yī qiān líng liù shí sān juàn﹐ qián hòu lì shí sì shí nián。
jìn dài zhì sòng shǐ zhě duì gāi shū shǐ liào jià zhí píng jià shèn gāo﹐《 cháng biān》 jì shù xiáng shàn﹐ shǐ liào fēng fù﹐ wéi yán jiū liáo﹑ sòng﹑ xī xià děng shǐ de jī běn shǐ jí zhī yī。 jiǔ bǎi bā shí juàn běn﹐ jiǔ yǐ wáng yì﹐ jīn běn xì qīng biān《 sì kù quán shū》 shí cóng《 yǒng lè dà diǎn》 zhōng ji lù﹐ lí wéi wǔ bǎi 'èr shí juàn﹐ qí zhōng quē sòng yīng zōng zhì píng sì nián (1067) sì yuè zhì sòng shén zōng xī níng sān nián (1070) sān yuè﹐ sòng zhé zōng yuán yòu bā nián (1093) qī yuè zhì shào shèng sì nián (1097) sān yuè﹐ yuán fú sān nián (1100) èr yuè zhì shí 'èr yuè yǐ jí sòng huī zōng﹑ sòng qīn zōng liǎng cháo jì shì。 1979 nián﹐ zhōng huá shū jú kāi shǐ fēn cè chū bǎn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 diǎn xiào běn﹐ shì yǐ liú xíng de qīng guāng xù zhè jiāng shū jú kè běn wéi dǐ běn﹐ yòng liáo níng tú shū guǎn﹑ běi jīng tú shū guǎn cáng běn hé wén jīn gé běn duì xiào﹐ gǎi zhèng liǎo bù shǎo cuò 'é。
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 shì yī bù biān nián tǐ shǐ shū， zuò zhě shì nán sòng shí qī de lǐ dào。
lǐ dào， zì rén fǔ， yī zì zǐ zhēn， hào xùn yán， sòng méi zhōu dān ■ rén（ jīn sì chuān dān■）。 shēng yú běi sòng huī zōng zhèng hé wǔ nián（ 1115 nián）， sǐ yú nán sòng xiào zōng chún xī shí yī nián（ 1184 nián）。
lǐ dào shì táng cháo zōng shì cáo wáng de hòu dài。 shào xīng bā nián（ 1138） lǐ dào kǎo zhōng jìn shì， rèn huá yáng zhù bù， diào rèn yǎ zhōu tuī guān。 lǐ dào bó lǎn qún shū， tè bié shú xī sòng cháo de diǎn zhāng zhì dù。 hòu rèn róng zhōu zhī zhōu， yòu gǎi rèn tóng chuān fǔ lù zhuǎn yùn zhì guān， zài rèn qī jiān， bǐng gōng bàn shì， tánhé bù fǎ guān yuán sì rén。 qián dào sān nián（ 1167 nián）， rèn bīng bù yuán wài láng jiān lǐ bù láng zhōng。 shí nián（ 1174） qī yuè， jiǔ hàn bù yǔ， lǐ dào shàng shū yào qiú huáng dì bì zhèng diàn， jiǎn yù shàn， zhēng qiú bǎi guān yì jiàn， xiào zōng huáng dì hěn kuài cǎi nà shí xíng。 chún xī shí yī nián（ 1184） chūn tiān， lǐ dào shàng shū yào qiú zhì shì， huáng dì méi yòu dāyìng， shù cì pài rén kàn wàng bìng qíng， bìng yù hòu， rèn fū wén gé xué shì， bìng yǐ bǐ zhì shì。 zhào mìng bān xià shí， lǐ dào shí fēn xīn xǐ dì shuō：“ dà shì liǎo jié liǎo。” kǒu shòu yí biǎo gěi huáng dì shuō：“ chén nián yǐ qī shí， sǐ bùwèi yāo， suǒ hèn bào guó quē rán。 yuàn bì xià jìng yuǎn yǐ yì zǔ（ zhào kuāng yìn） wéi shī， yòng xīn yǐ zhāo líng wéi zé。” zú nián qī shí suì。
lǐ dào xìng gé gāng qiáng， tè lì dú xíng。 zǎo nián shí， zhèng shì qínhuì dāng zhèng de shí hòu， qínhuì sǐ hòu， lǐ dào cái bèi cháo tíng liǎo jiě。 zài cháo tíng yì lùn guó zhèng， kāng kǎi jī 'áng。 nán sòng míng chén zhāng shì céng shuō：“ lǐ rén fǔ rú shuāng sōng xuě bǎi。” lǐ dào yī shēng zì fèng shèn jiǎn， bù shì pū zhāng， méi yòu shì hǎo， yě méi yòu jī qiè， yě méi shénme jiā chǎn。
lǐ dào de zhù shù hěn duō， yòu《 yì xué》 wǔ juàn，《 chūn qiū xué》 shí juàn，《 wǔ jīng chuán shòu》、《 shàng shū bǎi piān tú》、《 dà chuán zá shuō》、《 qī shí 'èr zǐ míng jí》 gè yī juàn，《 wén jí》 wǔ shí juàn，《 zòu yì》 sān shí juàn，《 sì cháo shǐ gǎo》 wǔ shí juàn，《 tōng lùn》 shí juàn，《 nán běi gōng shǒu lù》 sān shí juàn，《 qī shí 'èr hòu tú》，《 táo qián xīn chuán》 bìng《 shī pǔ》 gè sān juàn，《 lì dài zǎixiàng nián biǎo》、《 táng zǎi xiāng pǔ》、《 jiāng zuǒ fāng zhèn nián biǎo》、《 jìn sī mǎ shì běn zhī》、《 qí liáng běn zhī》、《 wáng xiè shì biǎo》、《 wáng dài jiàngshuài nián biǎo》 hé wéi sì shí yī juàn。
“ píng shēng shēng sǐ wén xué jiān，《 cháng biān》 yī shū yòng lì sì shí nián” zhè shì nán sòng shí qī lǐ xué míng chén zhāng■ duì lǐ dào yī shēng xué shù chéng guǒ de gāo dù zhǔn què de gài kuò。 lǐ dào yī shēng zhù shù fēng fù， dàn liú chuán zhì jīn de dài biǎo zuò shì cháng dá wǔ bǎi 'èr shí juàn de《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》。 wèile zhuàn xiě liǎo zhè bù jù zhù， lǐ dào“ wǎng luó shōu shí sì shí nián”，“ jīng lì jǐ jìn cǐ shū。”
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 cóng sòng tài zǔ jiàn lóng yuán nián kāi shǐ zhì sòng qīn zōng jìng kāng yuán nián zhǐ， jìzǎi liǎo běi sòng wáng cháo cháng dá yī bǎi liù shí bā nián de lì shǐ。 zhè bù shǐ zhù de guī mó hěn dà， chún xī shí nián（ 1183 nián） rèn suì níng zhī fǔ de lǐ dào céng shàng shū huáng dì，“ chén lěi cì jìn suǒ wèi《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》， jīn zhòng bié xiě jìn， gòng jiǔ bǎi bā shí juàn jì liù bǎi cè。 qí xiū huàn shì zǒng wéi mù yī shí juàn。 yòu yuán yī bǎi liù shí bā nián zhī shì， fēn sàn wéi jiǔ bǎi bā shí juàn zhī jiān， wén xué fán duō， běn mò pō nán lì jiàn， lüè cún gěng gài， shù yì jiǎn xún， jīn chuàng wéi jiàn lóng zhì jìng kāng《 jǔ yào》 liù shí bā juàn， bìng juàn《 zǒng mù》 wǔ juàn。 yǐ shàng sì zhǒng， tōng jì yī qiān liù shí sān juàn， liù bǎi bā shí qī cè。”
lǐ dào biān zhù《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de mù de shì xiě yī bù xìn shǐ， liú gěi hòu rén。 tā zài lóng yuán yuán nián（ 1163 nián） dì yī cì jìn shū zhuàng zhōng yòu zhe shí fēn qīng chǔ de shuō míng，“ chén cháng jìn lì shǐ xué， yú běn cháo gù shì yóu qiē xīn mù。 měi hèn xué shì dà fū， gè xìn suǒ chuán， bù kǎo zhū shí lù、 zhèng lì， fēn cuò nán yán， …… chén zhé fā fèn tǎo lùn， shǐ zhòng shuō xián huì yú yī。”
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de biān zhuàn shí jiān hěn cháng， tā zài rèn huá yáng xiàn zhù bù shí， jí yòu xīn biān zhuàn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》， bìng kāi shǐ zhǔn bèi cái liào。 shào xīng 'èr shí jiǔ nián（ 1159 nián） qián hòu， lǐ dào zài běi sòng sī mǎ guāng《 bǎi guān gōng qīng biǎo》 de jī chǔ shàng， kuò chōng zēng bǔ， zhuàn chéng yī bǎi yī shí 'èr juàn de《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》， bǎ zì jiàn lóng zhì xuān hé nián jiān de bǎi guān zhì gé， gōng qīng rèn miǎn， àn nián liè biǎo， wéi zhuàn xiě《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 zuò liǎo chū bù de zhǔn bèi gōng zuò。 xiào zōng lóng xīng yuán nián（ 1163 nián）， lǐ dào dì yī cì zòu jìn shí qī juàn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 nèi róng shì tài zǔ cháo～ tài zōng kāi bǎo shí qī nián de shǐ shì。 qián dào sān nián（ 1167 nián）， lǐ dào zhì nán sòng cháo tíng rèn bīng bù yuán wài láng jiān guó shǐ yuàn biān xiū guān， fù zé xiū zhuàn shén zōng zhì qīn zōng sì cháo guó sòng jí huī zōng shí lù， zhè yī shí qī de《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de xiū zhuàn gōng zuò dà dà de jiā kuài liǎo。 dì 'èr nián， lǐ dào yòu zòu jìn tài zǔ zhì yīng zōng wǔ cháo de《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 gòng yī bǎi líng bā juàn。 chún xī yuán nián（ 1174 nián）， lǐ dào dì sān zī jìn shū， shì shén zōng zhì qīn zōng sì cháo。 chún xī shí nián， zuì hòu yī cì jìn shū， zhōng yú wán chéng liǎo zhè bù juàn zhì hào fán de shǐ xué jù zhù。
lǐ dào duì běi sòng de zhèng zhì jiā、 shǐ xué jiā sī mǎ guāng shí fēn tuī chóng， bù jǐn shǐ xué de guān diǎn jiē jìn， ér qiě zhèng zhì shàng de guān diǎn yě shí fēn jiē shòu。 tā biān zhuàn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de mùdì zhī yī jiù shì yǔ sī mǎ guāng de《 zī zhì tōng jiàn》 xián jiē。 zài shí jiān shàng，《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 zhǐ yú wǔ dài mò nián， ér《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 zé shǐ yú běi sòng chū nián， zhèng hǎo qián hòu xiāng jiē。 ér《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 zhè gè shū míng gèng shì biǎo dá liǎo lǐ dào duì sī mǎ guāng jí qí《 zī zhì tōng jiàn》 de tuī chóng hé zūn zhòng。 zhè bù shū yuán lái dìng míng《 zī zhì tōng jiàn》， hòu lái lǐ dào rèn wéi zì jǐ de zhè bù shū bù néng hé《 zī zhì tōng jiàn》 xiāng bǐ， ér sī mǎ guāng zài biān zhuàn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de shí hòu yòu yóu zhù shǒu liú shù děng rén xiān xiū cóng mù， zài xiū cháng biān， shì hòu yóu sī mǎ guāng běn rén shān jié 'ér chéng， suǒ yǐ lǐ dào jiù bǎ zì jǐ zhǔn bèi biān zhuàn de zhè bù shū dìng míng《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》。
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 yòu liǎng gè xiǎn zhù de tè diǎn， shǒu xiān shì tā zài zhuàn xiě zhè bù shū shí， shǐ jīng bù yú dì jiān chí sī mǎ guāng biān《 xù zī zhì tōng jiàn》 de yuán zé， jiù shì“ níng shī yú fán， wù shī yú lüè。”《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de qǔ cái shí fēn fēng fù， chú sòng dài de shí lù、 guó shǐ wài， hái dà liàng cǎi yòng jīng、 shǐ、 zǐ、 jí， bǐ jì xiǎo shuō， jiā chéng zhì zhuàng。 nán sòng rén chén fù liáng céng biǎo zhāng shuō：“ běn cháo guó shū， yòu rì lì， yòu shí lù， yòu zhèng shǐ， yòu huì yào， yòu chì lìng， yòu yù jí， yòu yòu bǎi sī zhuān xíng zhǐ huī、 diǎn gù zhī lèi， sān cháo yǐ shàng yòu yòu bǎo xùn； ér bǎi jiā xiǎo shuō、 sī shǐ yǔ dà fū xíng zhuàng zhì míng zhī lèi， bù kě shèng jì。 zì lǐ dào zuò《 xù tōng jiàn》（ jí zhǐ《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》） qǐ jiàn lóng、 jìn jìng kāng 'èr nián， ér yī dài yuán shū cuì nián yú cǐ， kě wèi bèi yǐ。“ qīng rén tán zhōng lín yě rèn wéi cǐ shū“ shàng jù guó diǎn， xià cǎi sī jì， cān kǎo yì tóng， zhé zhōng yī shì， shǐ běi sòng yī dài shì shí càn rán míng bèi， shí wéi《 tōng jiàn》 hòu bù kě bù dú zhī shū。” zhèng shì yóu yú lǐ dào jiān chí liǎo zhè gè yuán zé， cái wéi hòu rén bǎo liú liǎo dà liàng de sòng dài shǐ liào。
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de dì 'èr gè xiǎn zhù tè diǎn shì lǐ dào jì chéng hé fā zhǎn liǎo“ kǎo yì” de yōu liáng chuán tǒng。 sī mǎ guāng zài zhù《 zī zhì tōng jiàn》 shí， zhù yòu《 tōng jiàn kǎo yì》， zài shū zhōng pái liè bù tóng cái liào， shuō míng zì jǐ qǔshě de yuán yīn。《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 yě cǎi yòng liǎo zhè yī kǎo yì de fāng fǎ，“ ruò jiù běn yòu wù chù， jí yòu hé tiān chù， jí dāng míng zhù qí wù xiāoqù， qì tiān chù réng jù shù suǒ jù hé shū， kǎo 'àn wú wéi， nǎi tīng xiū huàn， réng lù chū wéi kǎo yì； bù rán zé cóng jiù， gèng wù zēng gǎi。”《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 zhù wén duō dá yī wàn 'èr qiān yú tiáo， qī shí duō wàn zì。 qīng rén huáng tíng jiàn yǐ cǐ píng jià hěn gāo， rèn wéi“ qí zhōng fēn zhù kǎo mín huá xiáng yǐn tā shū， ér yú shén、 zhé zhī dài yóu duō。
rú《 sòng huì yào》、《 zhèng yào》、 lì cháo《 shí lù》、《 shí zhèng jì》， wáng yǔ■《 jiàn lóng yí shì》、 cài xiāng《 zhí bǐ》、 wáng gǒng chén《 bié lù》、 sī mǎ wēn gōng《 rì jì》， wáng jīng gōng《 rì jì》、 liú zhì《 rì jì》、 lǚ dà fáng《 zhèng mù》、 lǚ gōng zhù《 zhǎng jì》、 céng bù《 rì lù》、 lín xī《 yě shǐ》、 wǔ yán sǒu《 cháo lùn》、 ōu jìng《 shèng sòng duō yí》、 shào shì《 biàn zhèng》 zhū shū， jí zhū jiā chuán bēi míng， jiē wú yī cún zhě。 jí xìng yòu chuán shū， rú《 dōng zhāi jì shì》、《 sù shuǐ jì wén》、《 dōng xuān bǐ lù》、《 xiāng shān yě lù》、《 yù hú qīng huà》，《 shào shì wén jiàn lù》、《 bǐ tán》、《 huī chén lù》 zhī lèi， wǎng wǎng chuán xiě 'é tuō， yì zú jù yǐ shì zhèng。 zé cǐ biān fēi tè zú yǐ kǎo dìng sòng、 liáo 'èr shǐ zhī jué 'é， ér yòu sòng yī dài zá shǐ、 xiǎo shuō jiā bù cún zhī shū， yì kě lài yǐ chuán qí yī、 èr， chéng wēn gōng《 tōng jiàn》 hòu bù kě bù dú zhī shū yě。”
lǐ dào suī rán zài zhèng zhì jiàn jiě hé shǐ xué guān diǎn shàng hé sī mǎ guāng hěn jiē jìn， dàn duì sī mǎ guāng de《 sù shuǐ jì wén》、《 rì jì》 děng bìng bù shì zhào dān quán shōu， ér shì yòu suǒ qǔshě、 yòu suǒ bǎo liú， tè bié shì fǎn yìng sī mǎ guāng zhèng jiàn qiě wéi shén zōng fěn shì de《 shén zōng shí lù》 gèng shì rú cǐ。 xiāng fǎn， lǐ dào duì yú wáng 'ān shí yě néng gōng zhèng duì dài。 suī rán lǐ dào“ chǐ dú wáng shì（ ān shí） shū”， fǎn duì wáng 'ān shí de zhèng zhì zhù zhāng， dàn zài《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de zhèng wén hé zhù wén zhōng yě néng bù rèn sī lùn hài gōng yì， gōng zhèng、 kè guān dì píng jià wáng 'ān shí biàn fǎ qī jiān de yī xiē cuò shī、 shì jiàn hé rén wù。 lì rú《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 juàn 'èr yī sì xī níng sān nián bā yuè guǐ mò duì cāng fǎ de jì shù jiù tǐ xiàn liǎo lǐ dào de tài dù：“…… céng bù yún， xī níng sān nián jiǔ yuè 'èr shí wǔ hé cāng tiáo guàn。 àn cǐ nǎi shì bā yuè 'èr shí qī rì lì cāng fǎ， jiù jì shū guǐ mò zhào zhū cāng gěi shòu gài liàng zhě， lín shí duō guǎ， bìng yuán wéi jiān， kè jūn shí shí dāng sān sì， qí zēng zhū cāng yì rén lù， lì gòu qǔ zhòng fǎ， yóu shì suì jiǎn yùn liáng zú， zuò fǎ zhě wǔ bǎi yú rén， jiān dào yǐ gù dé bù zòng， hòu tuī jí nèi wài lì， lì shǐ zhòng réng fǎ。 xīn jì xiāoqù， xiāoqù qí yú cí kě yě， rú lì cāng fǎ 'ān kě bù shū。”
hòu rén duì《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de píng jià pō bù yī duàn。 qīng rén zhū yí zūn rèn wéi：“ sòng rú shǐ xué yǐ wén jiǎn wéi dì yī， gài zì sī mǎ jūn shí、 ōu yáng yǒng shū shū chéng， yóu yòu fēi zhī zhě， dú wén jiǎn（ lǐ dào） miǎn yú jī bó。” ér《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào · xù zī zhì tōng jiàn cháng biān tí yào》 zé rèn wéi wèicǐ shū“ suī cǎi zhí hào bó， huò bù miǎn xū shí bìng cún， yí xìn wèi jiàn， wèi bì yī yī jiē zhōng yú zhì dāng。 bù dàn tài zōng fǔ shēng zhú yǐng zhī shì yú《 xiāng shān yě lù》 kǎo jù wèi míng， suì wéi qiān gǔ zhī yí dòu， jí rú jǐng èr nián sān rì cì zhèn dōng jūn jié tuī máo xún jiā bó mǐ yī shì， hé yǐ yú jìng suǒ zhuàn mù míng， shū bù xiāng fú。 wéi céng mǐn xíng《 dú xǐng zá zhì》 suǒ jiū zhě， yì wǎng wǎng yòu zhī。” jìn guǎn rú cǐ， cóng sì kù quán shū zǒng mù tí yào de zuò zhě réng rèn wéi tā“ guǎng sōu bó lù yǐ dài hòu zhī zuò zhě， qí yān guàn xiáng shàn， gù dú shǐ zhě kǎo zhèng zhī lín yě。”
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 yīn wéi piān fú tài dà， gù chéng shū shí jiù méi yòu quán kè， ér zhǐ shì yóu mì shū shěng 'àn《 xù zī zhì tōng jiàn》 de guī gé chāo xiě liǎo yī bù cáng yú huáng jiā mì shì。 qīng qián lóng nián xiū《 sì kù quán shū》 shí， sì kù guǎn chén cóng míng cháo《 yǒng lè dà diǎn》 lǐ lù chū《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 rù《 sì kù quán shū》， dàn《 sì kù quán shū》 lù rù de bù shì quán běn， quē huī， qīn liǎng cháo shì jì děng。 jiā qìng 'èr shí sì nián（ 1819） zhāng jīn wú yòng huó zì pái yìn 'ài rì jīng lú běn。 guāng xù qī nián（ 1881 nián） zhè jiāng xún fǔ tán zhōng lín mìng huáng yǐ zhōu děng yǐ《 sì kù quán shū》 běn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 xiào 'ài rì jīng lú běn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》， yìn chéng zhè jiāng shū jú běn。 zhōng huá shū jú chū yòu yóu shàng hǎi shī fàn xué yuàn hé huá dōng shī fàn dà xué gǔ jí zhěng lǐ yán jiū suǒ gòng tóng zhěng lǐ de biāo diǎn běn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》。
jìn dài zhì sòng shǐ zhě duì gāi shū shǐ liào jià zhí píng jià shèn gāo﹐《 cháng biān》 jì shù xiáng shàn﹐ shǐ liào fēng fù﹐ wéi yán jiū liáo﹑ sòng﹑ xī xià děng shǐ de jī běn shǐ jí zhī yī。 jiǔ bǎi bā shí juàn běn﹐ jiǔ yǐ wáng yì﹐ jīn běn xì qīng biān《 sì kù quán shū》 shí cóng《 yǒng lè dà diǎn》 zhōng ji lù﹐ lí wéi wǔ bǎi 'èr shí juàn﹐ qí zhōng quē sòng yīng zōng zhì píng sì nián (1067) sì yuè zhì sòng shén zōng xī níng sān nián (1070) sān yuè﹐ sòng zhé zōng yuán yòu bā nián (1093) qī yuè zhì shào shèng sì nián (1097) sān yuè﹐ yuán fú sān nián (1100) èr yuè zhì shí 'èr yuè yǐ jí sòng huī zōng﹑ sòng qīn zōng liǎng cháo jì shì。 1979 nián﹐ zhōng huá shū jú kāi shǐ fēn cè chū bǎn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 diǎn xiào běn﹐ shì yǐ liú xíng de qīng guāng xù zhè jiāng shū jú kè běn wéi dǐ běn﹐ yòng liáo níng tú shū guǎn﹑ běi jīng tú shū guǎn cáng běn hé wén jīn gé běn duì xiào﹐ gǎi zhèng liǎo bù shǎo cuò 'é。
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 shì yī bù biān nián tǐ shǐ shū， zuò zhě shì nán sòng shí qī de lǐ dào。
lǐ dào， zì rén fǔ， yī zì zǐ zhēn， hào xùn yán， sòng méi zhōu dān ■ rén（ jīn sì chuān dān■）。 shēng yú běi sòng huī zōng zhèng hé wǔ nián（ 1115 nián）， sǐ yú nán sòng xiào zōng chún xī shí yī nián（ 1184 nián）。
lǐ dào shì táng cháo zōng shì cáo wáng de hòu dài。 shào xīng bā nián（ 1138） lǐ dào kǎo zhōng jìn shì， rèn huá yáng zhù bù， diào rèn yǎ zhōu tuī guān。 lǐ dào bó lǎn qún shū， tè bié shú xī sòng cháo de diǎn zhāng zhì dù。 hòu rèn róng zhōu zhī zhōu， yòu gǎi rèn tóng chuān fǔ lù zhuǎn yùn zhì guān， zài rèn qī jiān， bǐng gōng bàn shì， tánhé bù fǎ guān yuán sì rén。 qián dào sān nián（ 1167 nián）， rèn bīng bù yuán wài láng jiān lǐ bù láng zhōng。 shí nián（ 1174） qī yuè， jiǔ hàn bù yǔ， lǐ dào shàng shū yào qiú huáng dì bì zhèng diàn， jiǎn yù shàn， zhēng qiú bǎi guān yì jiàn， xiào zōng huáng dì hěn kuài cǎi nà shí xíng。 chún xī shí yī nián（ 1184） chūn tiān， lǐ dào shàng shū yào qiú zhì shì， huáng dì méi yòu dāyìng， shù cì pài rén kàn wàng bìng qíng， bìng yù hòu， rèn fū wén gé xué shì， bìng yǐ bǐ zhì shì。 zhào mìng bān xià shí， lǐ dào shí fēn xīn xǐ dì shuō：“ dà shì liǎo jié liǎo。” kǒu shòu yí biǎo gěi huáng dì shuō：“ chén nián yǐ qī shí， sǐ bùwèi yāo， suǒ hèn bào guó quē rán。 yuàn bì xià jìng yuǎn yǐ yì zǔ（ zhào kuāng yìn） wéi shī， yòng xīn yǐ zhāo líng wéi zé。” zú nián qī shí suì。
lǐ dào xìng gé gāng qiáng， tè lì dú xíng。 zǎo nián shí， zhèng shì qínhuì dāng zhèng de shí hòu， qínhuì sǐ hòu， lǐ dào cái bèi cháo tíng liǎo jiě。 zài cháo tíng yì lùn guó zhèng， kāng kǎi jī 'áng。 nán sòng míng chén zhāng shì céng shuō：“ lǐ rén fǔ rú shuāng sōng xuě bǎi。” lǐ dào yī shēng zì fèng shèn jiǎn， bù shì pū zhāng， méi yòu shì hǎo， yě méi yòu jī qiè， yě méi shénme jiā chǎn。
lǐ dào de zhù shù hěn duō， yòu《 yì xué》 wǔ juàn，《 chūn qiū xué》 shí juàn，《 wǔ jīng chuán shòu》、《 shàng shū bǎi piān tú》、《 dà chuán zá shuō》、《 qī shí 'èr zǐ míng jí》 gè yī juàn，《 wén jí》 wǔ shí juàn，《 zòu yì》 sān shí juàn，《 sì cháo shǐ gǎo》 wǔ shí juàn，《 tōng lùn》 shí juàn，《 nán běi gōng shǒu lù》 sān shí juàn，《 qī shí 'èr hòu tú》，《 táo qián xīn chuán》 bìng《 shī pǔ》 gè sān juàn，《 lì dài zǎixiàng nián biǎo》、《 táng zǎi xiāng pǔ》、《 jiāng zuǒ fāng zhèn nián biǎo》、《 jìn sī mǎ shì běn zhī》、《 qí liáng běn zhī》、《 wáng xiè shì biǎo》、《 wáng dài jiàngshuài nián biǎo》 hé wéi sì shí yī juàn。
“ píng shēng shēng sǐ wén xué jiān，《 cháng biān》 yī shū yòng lì sì shí nián” zhè shì nán sòng shí qī lǐ xué míng chén zhāng■ duì lǐ dào yī shēng xué shù chéng guǒ de gāo dù zhǔn què de gài kuò。 lǐ dào yī shēng zhù shù fēng fù， dàn liú chuán zhì jīn de dài biǎo zuò shì cháng dá wǔ bǎi 'èr shí juàn de《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》。 wèile zhuàn xiě liǎo zhè bù jù zhù， lǐ dào“ wǎng luó shōu shí sì shí nián”，“ jīng lì jǐ jìn cǐ shū。”
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 cóng sòng tài zǔ jiàn lóng yuán nián kāi shǐ zhì sòng qīn zōng jìng kāng yuán nián zhǐ， jìzǎi liǎo běi sòng wáng cháo cháng dá yī bǎi liù shí bā nián de lì shǐ。 zhè bù shǐ zhù de guī mó hěn dà， chún xī shí nián（ 1183 nián） rèn suì níng zhī fǔ de lǐ dào céng shàng shū huáng dì，“ chén lěi cì jìn suǒ wèi《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》， jīn zhòng bié xiě jìn， gòng jiǔ bǎi bā shí juàn jì liù bǎi cè。 qí xiū huàn shì zǒng wéi mù yī shí juàn。 yòu yuán yī bǎi liù shí bā nián zhī shì， fēn sàn wéi jiǔ bǎi bā shí juàn zhī jiān， wén xué fán duō， běn mò pō nán lì jiàn， lüè cún gěng gài， shù yì jiǎn xún， jīn chuàng wéi jiàn lóng zhì jìng kāng《 jǔ yào》 liù shí bā juàn， bìng juàn《 zǒng mù》 wǔ juàn。 yǐ shàng sì zhǒng， tōng jì yī qiān liù shí sān juàn， liù bǎi bā shí qī cè。”
lǐ dào biān zhù《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de mù de shì xiě yī bù xìn shǐ， liú gěi hòu rén。 tā zài lóng yuán yuán nián（ 1163 nián） dì yī cì jìn shū zhuàng zhōng yòu zhe shí fēn qīng chǔ de shuō míng，“ chén cháng jìn lì shǐ xué， yú běn cháo gù shì yóu qiē xīn mù。 měi hèn xué shì dà fū， gè xìn suǒ chuán， bù kǎo zhū shí lù、 zhèng lì， fēn cuò nán yán， …… chén zhé fā fèn tǎo lùn， shǐ zhòng shuō xián huì yú yī。”
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de biān zhuàn shí jiān hěn cháng， tā zài rèn huá yáng xiàn zhù bù shí， jí yòu xīn biān zhuàn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》， bìng kāi shǐ zhǔn bèi cái liào。 shào xīng 'èr shí jiǔ nián（ 1159 nián） qián hòu， lǐ dào zài běi sòng sī mǎ guāng《 bǎi guān gōng qīng biǎo》 de jī chǔ shàng， kuò chōng zēng bǔ， zhuàn chéng yī bǎi yī shí 'èr juàn de《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》， bǎ zì jiàn lóng zhì xuān hé nián jiān de bǎi guān zhì gé， gōng qīng rèn miǎn， àn nián liè biǎo， wéi zhuàn xiě《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 zuò liǎo chū bù de zhǔn bèi gōng zuò。 xiào zōng lóng xīng yuán nián（ 1163 nián）， lǐ dào dì yī cì zòu jìn shí qī juàn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 nèi róng shì tài zǔ cháo～ tài zōng kāi bǎo shí qī nián de shǐ shì。 qián dào sān nián（ 1167 nián）， lǐ dào zhì nán sòng cháo tíng rèn bīng bù yuán wài láng jiān guó shǐ yuàn biān xiū guān， fù zé xiū zhuàn shén zōng zhì qīn zōng sì cháo guó sòng jí huī zōng shí lù， zhè yī shí qī de《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de xiū zhuàn gōng zuò dà dà de jiā kuài liǎo。 dì 'èr nián， lǐ dào yòu zòu jìn tài zǔ zhì yīng zōng wǔ cháo de《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 gòng yī bǎi líng bā juàn。 chún xī yuán nián（ 1174 nián）， lǐ dào dì sān zī jìn shū， shì shén zōng zhì qīn zōng sì cháo。 chún xī shí nián， zuì hòu yī cì jìn shū， zhōng yú wán chéng liǎo zhè bù juàn zhì hào fán de shǐ xué jù zhù。
lǐ dào duì běi sòng de zhèng zhì jiā、 shǐ xué jiā sī mǎ guāng shí fēn tuī chóng， bù jǐn shǐ xué de guān diǎn jiē jìn， ér qiě zhèng zhì shàng de guān diǎn yě shí fēn jiē shòu。 tā biān zhuàn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de mùdì zhī yī jiù shì yǔ sī mǎ guāng de《 zī zhì tōng jiàn》 xián jiē。 zài shí jiān shàng，《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 zhǐ yú wǔ dài mò nián， ér《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 zé shǐ yú běi sòng chū nián， zhèng hǎo qián hòu xiāng jiē。 ér《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 zhè gè shū míng gèng shì biǎo dá liǎo lǐ dào duì sī mǎ guāng jí qí《 zī zhì tōng jiàn》 de tuī chóng hé zūn zhòng。 zhè bù shū yuán lái dìng míng《 zī zhì tōng jiàn》， hòu lái lǐ dào rèn wéi zì jǐ de zhè bù shū bù néng hé《 zī zhì tōng jiàn》 xiāng bǐ， ér sī mǎ guāng zài biān zhuàn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de shí hòu yòu yóu zhù shǒu liú shù děng rén xiān xiū cóng mù， zài xiū cháng biān， shì hòu yóu sī mǎ guāng běn rén shān jié 'ér chéng， suǒ yǐ lǐ dào jiù bǎ zì jǐ zhǔn bèi biān zhuàn de zhè bù shū dìng míng《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》。
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 yòu liǎng gè xiǎn zhù de tè diǎn， shǒu xiān shì tā zài zhuàn xiě zhè bù shū shí， shǐ jīng bù yú dì jiān chí sī mǎ guāng biān《 xù zī zhì tōng jiàn》 de yuán zé， jiù shì“ níng shī yú fán， wù shī yú lüè。”《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de qǔ cái shí fēn fēng fù， chú sòng dài de shí lù、 guó shǐ wài， hái dà liàng cǎi yòng jīng、 shǐ、 zǐ、 jí， bǐ jì xiǎo shuō， jiā chéng zhì zhuàng。 nán sòng rén chén fù liáng céng biǎo zhāng shuō：“ běn cháo guó shū， yòu rì lì， yòu shí lù， yòu zhèng shǐ， yòu huì yào， yòu chì lìng， yòu yù jí， yòu yòu bǎi sī zhuān xíng zhǐ huī、 diǎn gù zhī lèi， sān cháo yǐ shàng yòu yòu bǎo xùn； ér bǎi jiā xiǎo shuō、 sī shǐ yǔ dà fū xíng zhuàng zhì míng zhī lèi， bù kě shèng jì。 zì lǐ dào zuò《 xù tōng jiàn》（ jí zhǐ《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》） qǐ jiàn lóng、 jìn jìng kāng 'èr nián， ér yī dài yuán shū cuì nián yú cǐ， kě wèi bèi yǐ。“ qīng rén tán zhōng lín yě rèn wéi cǐ shū“ shàng jù guó diǎn， xià cǎi sī jì， cān kǎo yì tóng， zhé zhōng yī shì， shǐ běi sòng yī dài shì shí càn rán míng bèi， shí wéi《 tōng jiàn》 hòu bù kě bù dú zhī shū。” zhèng shì yóu yú lǐ dào jiān chí liǎo zhè gè yuán zé， cái wéi hòu rén bǎo liú liǎo dà liàng de sòng dài shǐ liào。
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de dì 'èr gè xiǎn zhù tè diǎn shì lǐ dào jì chéng hé fā zhǎn liǎo“ kǎo yì” de yōu liáng chuán tǒng。 sī mǎ guāng zài zhù《 zī zhì tōng jiàn》 shí， zhù yòu《 tōng jiàn kǎo yì》， zài shū zhōng pái liè bù tóng cái liào， shuō míng zì jǐ qǔshě de yuán yīn。《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 yě cǎi yòng liǎo zhè yī kǎo yì de fāng fǎ，“ ruò jiù běn yòu wù chù， jí yòu hé tiān chù， jí dāng míng zhù qí wù xiāoqù， qì tiān chù réng jù shù suǒ jù hé shū， kǎo 'àn wú wéi， nǎi tīng xiū huàn， réng lù chū wéi kǎo yì； bù rán zé cóng jiù， gèng wù zēng gǎi。”《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 zhù wén duō dá yī wàn 'èr qiān yú tiáo， qī shí duō wàn zì。 qīng rén huáng tíng jiàn yǐ cǐ píng jià hěn gāo， rèn wéi“ qí zhōng fēn zhù kǎo mín huá xiáng yǐn tā shū， ér yú shén、 zhé zhī dài yóu duō。
rú《 sòng huì yào》、《 zhèng yào》、 lì cháo《 shí lù》、《 shí zhèng jì》， wáng yǔ■《 jiàn lóng yí shì》、 cài xiāng《 zhí bǐ》、 wáng gǒng chén《 bié lù》、 sī mǎ wēn gōng《 rì jì》， wáng jīng gōng《 rì jì》、 liú zhì《 rì jì》、 lǚ dà fáng《 zhèng mù》、 lǚ gōng zhù《 zhǎng jì》、 céng bù《 rì lù》、 lín xī《 yě shǐ》、 wǔ yán sǒu《 cháo lùn》、 ōu jìng《 shèng sòng duō yí》、 shào shì《 biàn zhèng》 zhū shū， jí zhū jiā chuán bēi míng， jiē wú yī cún zhě。 jí xìng yòu chuán shū， rú《 dōng zhāi jì shì》、《 sù shuǐ jì wén》、《 dōng xuān bǐ lù》、《 xiāng shān yě lù》、《 yù hú qīng huà》，《 shào shì wén jiàn lù》、《 bǐ tán》、《 huī chén lù》 zhī lèi， wǎng wǎng chuán xiě 'é tuō， yì zú jù yǐ shì zhèng。 zé cǐ biān fēi tè zú yǐ kǎo dìng sòng、 liáo 'èr shǐ zhī jué 'é， ér yòu sòng yī dài zá shǐ、 xiǎo shuō jiā bù cún zhī shū， yì kě lài yǐ chuán qí yī、 èr， chéng wēn gōng《 tōng jiàn》 hòu bù kě bù dú zhī shū yě。”
lǐ dào suī rán zài zhèng zhì jiàn jiě hé shǐ xué guān diǎn shàng hé sī mǎ guāng hěn jiē jìn， dàn duì sī mǎ guāng de《 sù shuǐ jì wén》、《 rì jì》 děng bìng bù shì zhào dān quán shōu， ér shì yòu suǒ qǔshě、 yòu suǒ bǎo liú， tè bié shì fǎn yìng sī mǎ guāng zhèng jiàn qiě wéi shén zōng fěn shì de《 shén zōng shí lù》 gèng shì rú cǐ。 xiāng fǎn， lǐ dào duì yú wáng 'ān shí yě néng gōng zhèng duì dài。 suī rán lǐ dào“ chǐ dú wáng shì（ ān shí） shū”， fǎn duì wáng 'ān shí de zhèng zhì zhù zhāng， dàn zài《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de zhèng wén hé zhù wén zhōng yě néng bù rèn sī lùn hài gōng yì， gōng zhèng、 kè guān dì píng jià wáng 'ān shí biàn fǎ qī jiān de yī xiē cuò shī、 shì jiàn hé rén wù。 lì rú《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 juàn 'èr yī sì xī níng sān nián bā yuè guǐ mò duì cāng fǎ de jì shù jiù tǐ xiàn liǎo lǐ dào de tài dù：“…… céng bù yún， xī níng sān nián jiǔ yuè 'èr shí wǔ hé cāng tiáo guàn。 àn cǐ nǎi shì bā yuè 'èr shí qī rì lì cāng fǎ， jiù jì shū guǐ mò zhào zhū cāng gěi shòu gài liàng zhě， lín shí duō guǎ， bìng yuán wéi jiān， kè jūn shí shí dāng sān sì， qí zēng zhū cāng yì rén lù， lì gòu qǔ zhòng fǎ， yóu shì suì jiǎn yùn liáng zú， zuò fǎ zhě wǔ bǎi yú rén， jiān dào yǐ gù dé bù zòng， hòu tuī jí nèi wài lì， lì shǐ zhòng réng fǎ。 xīn jì xiāoqù， xiāoqù qí yú cí kě yě， rú lì cāng fǎ 'ān kě bù shū。”
hòu rén duì《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 de píng jià pō bù yī duàn。 qīng rén zhū yí zūn rèn wéi：“ sòng rú shǐ xué yǐ wén jiǎn wéi dì yī， gài zì sī mǎ jūn shí、 ōu yáng yǒng shū shū chéng， yóu yòu fēi zhī zhě， dú wén jiǎn（ lǐ dào） miǎn yú jī bó。” ér《 sì kù quán shū zǒng mù tí yào · xù zī zhì tōng jiàn cháng biān tí yào》 zé rèn wéi wèicǐ shū“ suī cǎi zhí hào bó， huò bù miǎn xū shí bìng cún， yí xìn wèi jiàn， wèi bì yī yī jiē zhōng yú zhì dāng。 bù dàn tài zōng fǔ shēng zhú yǐng zhī shì yú《 xiāng shān yě lù》 kǎo jù wèi míng， suì wéi qiān gǔ zhī yí dòu， jí rú jǐng èr nián sān rì cì zhèn dōng jūn jié tuī máo xún jiā bó mǐ yī shì， hé yǐ yú jìng suǒ zhuàn mù míng， shū bù xiāng fú。 wéi céng mǐn xíng《 dú xǐng zá zhì》 suǒ jiū zhě， yì wǎng wǎng yòu zhī。” jìn guǎn rú cǐ， cóng sì kù quán shū zǒng mù tí yào de zuò zhě réng rèn wéi tā“ guǎng sōu bó lù yǐ dài hòu zhī zuò zhě， qí yān guàn xiáng shàn， gù dú shǐ zhě kǎo zhèng zhī lín yě。”
《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 yīn wéi piān fú tài dà， gù chéng shū shí jiù méi yòu quán kè， ér zhǐ shì yóu mì shū shěng 'àn《 xù zī zhì tōng jiàn》 de guī gé chāo xiě liǎo yī bù cáng yú huáng jiā mì shì。 qīng qián lóng nián xiū《 sì kù quán shū》 shí， sì kù guǎn chén cóng míng cháo《 yǒng lè dà diǎn》 lǐ lù chū《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 rù《 sì kù quán shū》， dàn《 sì kù quán shū》 lù rù de bù shì quán běn， quē huī， qīn liǎng cháo shì jì děng。 jiā qìng 'èr shí sì nián（ 1819） zhāng jīn wú yòng huó zì pái yìn 'ài rì jīng lú běn。 guāng xù qī nián（ 1881 nián） zhè jiāng xún fǔ tán zhōng lín mìng huáng yǐ zhōu děng yǐ《 sì kù quán shū》 běn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 xiào 'ài rì jīng lú běn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》， yìn chéng zhè jiāng shū jú běn。 zhōng huá shū jú chū yòu yóu shàng hǎi shī fàn xué yuàn hé huá dōng shī fàn dà xué gǔ jí zhěng lǐ yán jiū suǒ gòng tóng zhěng lǐ de biāo diǎn běn《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》。
zhàn guó shí wèi guó shǐ shū。 gāi shū yuán wú míng tí﹐ hòu shì yǐ suǒ jì shǐ shì shǔ yú biān nián tǐ﹐ chēng wéi《 jì nián》﹐ yòu yǐ yuán shū wéi zhú jiǎn﹐ yě chēng wéi《 zhú shū》﹐ yī bān chēng wéi《 zhú shū jì nián》﹐ yì chēng《 jí zhǒng jì nián》﹑《 jí zhǒng gǔ wén》 huò《 jí zhǒng shū》。 jìn tài kāng 'èr nián (281)﹐ yī shuō xián níng wǔ nián (279) huò tài kāng yuán nián﹐ jí xiàn ( jīn hé nán wèi huī xī nán ) rén bù zhǔn dào jué dāng dì gǔ mù﹐ fā xiàn liǎo yī pī xiě zài zhú jiǎn shàng de gǔ shū。 dào mù zhě“ bù yǐ wéi yì﹐ wǎng wǎng sǎnluàn”﹐ bìng shāo zhú jiǎn zhào qǔ bǎo wù。 hòu lái guān fǔ qián wǎng﹐ yòu“ shōu shū bù jǐn﹐ duō huǐ luò cán quē”。《 zhú shū jì nián》 shì qí zhōng jiào wán zhěng de yī zhǒng。
zhè pī zhú jiǎn yóu jí xiàn yùn dào jīng shī luò yáng﹐ jìn wǔ dì mìng zhōng shū jiān xún xù﹑ zhōng shū lìng hé jiào fù zé zhěng lǐ。 zhú jiǎn cháng dù wéi gǔ chǐ 'èr chǐ sì cùn﹐ yǐ mò shū xiě ( huò zuò“ qī shū”﹐ yì jí mò shū )﹐ měi jiǎn sì shí zì。 duì zhú jiǎn wén zì dāng shí shuō fǎ bù tóng﹐ yī shuō wéi“ xiǎo zhuàn”﹐ yī shuō wéi“ kē dǒu wén zì”﹐ yī shuō wéi“ gǔ wén”﹐ yīngshì yī zhǒng jiào wéi guī fàn de zhàn guó wén zì。 zhěng lǐ gōng zuò shǒu xiān shì pái bǐ zhú jiǎn de cì dì﹐ qí cì shì yòng dāng shí de wén zì xiě chū shì wén﹐ zuì hòu shì zhuàn zhù tí yào。 xún xù suǒ zhuàn《 mù tiān zǐ chuán》 tí yào shàng cún。
《 zhú shū jì nián》 fán shí sān piān﹐ xù shù xià﹑ shāng﹑ xī zhōu hé chūn qiū﹑ zhàn guó de lì shǐ﹐ àn nián biān cì。 zhōu píng wáng dōng qiān hòu yòng jìn guó jì nián﹐ sān jiā fēn jìn hòu yòng wèi guó jì nián﹐ zhì“ jīn wáng” èr shí nián wéi zhǐ。 xún xù děng zhěng lǐ shí﹐ jù《 zhú shū jì nián》 běn shū hé zhàn guó shí zhào guó shǐ shū《 shì běn》﹐ jiū zhèng《 shǐ jì》 de cuò wù﹐ rèn wéi“ jīn wáng” shì wèi xiāng wáng﹐ gǔ mù jí wèi xiāng wáng de fén mù。 dāng shí hé jiào rèn wéi“《 jì nián》 qǐ zì huáng dì”﹐ zhè gè yì jiàn wèi bèi quán bù cǎi nà﹐ kě néng jǐn jiāng jìzǎi huáng dì yǐ lái shǐ shì de cán jiǎn﹐ zuò wéi gāi shū de fù biān shōu rù。
yóu yú zhú jiǎn sǎnluàn﹐ yǐ jí zhàn guó wén zì“ yú shí jí yǐ bù néng jìn shí”﹐《 zhú shū jì nián》 de zhěng lǐ réng cún zài zhēng lùn hé wèn tí。 jìn huì dì shí﹐ mì shū chéng wèi héng yòu cóng shì“ kǎo zhèng”﹐ shàng wèi wán chéng jí zài yī cì tǒng zhì zhě de nèi bù zhēng dǒu zhōng bèi shā。 tā de péng yǒu zuǒ zhù zuò láng shù xī xù chéng qí shì﹐ duì zhè pī zhú shū“ suí yí fēn shì﹐ jiē yòu yì zhèng”。 wèi héng﹑ shù xī de“ kǎo zhèng” nèi róng﹐ yòu xiē cóng xiàn cún《 zhú shū jì nián》 yì wén zhōng hái kě yǐ kàn chū。 rú xún xù﹑ hé jiào rèn wéi“ jīn wáng” shì wèi xiāng wáng﹐ wèi héng﹑ shù xī què rèn wéi shì wèi 'ān lí wáng ﹔ gǔ mù yě bèi fēn bié kàn zuò shì wèi xiāng wáng hé wèi 'ān lí wáng de fén mù。 yì wén zhōng yòu“ liáng 'ān xī ( lí ) wáng jiǔ nián ( zhāng yí ) zú”﹐ suǒ jù jí shì wèi héng﹑ shù xī de“ kǎo zhèng” běn。 yīn cǐ﹐《 zhú shū jì nián》 dāng shí yòu chū shì běn hé kǎo zhèng běn liǎng zhǒng﹐ yě kě chēng wéi xún hé běn hé wèi shù běn。 kǎo zhèng běn kě néng míng wéi《 jí zhǒng shū chāo》﹐《 zhú shū jì nián》 shì qí zhōng de yī zhǒng。 dàn hòu lái tōng xíng de﹐ yī bān hái shì xún hé běn。《 suí shū ‧ jīng jí zhì》 zhù lù yòu《 zhú shū guó yì》 yī juàn﹐ sì wéi hòu rén jù liǎng zhǒng bù tóng běn zǐ suǒ zuò de xiào jì。
《 zhú shū jì nián》 yòu bù shǎo dì fāng yǔ chuán tǒng jìzǎi dà yì﹐ bǐ jiào jiē jìn shǐ shí﹐ rú“ tài jiá shā yī yǐn”﹑“ wén dīng shā jì lì”﹑“ gòng bó hé gān wáng wèi” děng。 cǐ wài﹐ yòu de hái yǔ jiá gǔ wén﹑ jīn wén fú hé。《 jì nián》 jì“ ( yīn ) zǔ yǐ shèng jí wèi﹐ shì wéi zhōng zōng”﹐ yǔ《 shǐ jì · yīn běn jì》 děng yǐ zhōng zōng wéi tài wù bù tóng﹐ dàn yǔ jiá gǔ wén“ zhōng zōng zǔ yǐ” de chēng wèi què wán quán xiāng hé。《 shǐ jì》 suǒ jì zhàn guó nián dài wǎng wǎng hùn luàn máo dùn﹐ rú qí guó de huán gōng chén wǔ﹐《 liù guó nián biǎo》﹑《 tián jìng zhòng wán shì jiā》 liǎng chù dōushuō zài wèi liù nián﹐《 jì nián》 zuò shí bā nián﹐ jīn wén chén hóu wǔ dūn jìzǎi yòu chén wǔ shí sì nián shì﹐ zú zhèng《 jì nián》 wèishì。 qīng zhū yòu céng hé dāng dài chén mèng jiā﹑ yáng kuān děng zhòng pǔ zhàn guó nián biǎo﹐ suǒ gēn jù de jī běn shàng shì《 zhú shū jì nián》。《 jì nián》 duì yán jiū xiān qín shǐ yòu hěn gāo de shǐ liào jià zhí﹐ zài zhōng guó shǐ xué shǐ shàng yě shì yī bù zhòng yào zhù zuò。 gǔ mù bù zài wèi dū dà liáng 'ér zài jí xiàn﹐ bù yìng shì wèi xiāng wáng huò wèi 'ān lí wáng de fén mù﹐ chū tǔ gǔ shū yòu《 yì》﹐ shǐ shū《 guó yǔ》﹑《 suǒ yǔ》﹑《 jì nián》 děng yòu yǔ jìn niánzhǎng shā mǎ wáng duī hàn chū gǔ mù suǒ chū gǔ shū jìn sì﹐ kě néng shì wèi guó guì zú de fén mù。《 jì nián》 zuò zhě dāng shì wèi xiāng wáng shí de shǐ guān。
《 zhú shū jì nián》 yuán jiǎn kě néng zài yǒng jiā zhī luàn shí wáng yì﹐ dàn chū shì běn hé kǎo zhèng běn réng jì xù chuán chāo liú xíng。 zhí dào táng xuán zōng kāi yuán yǐ qián cǐ shū réng jiù cún zài。 sòng《 chóng wén zǒng mù》﹑《 jùn zhāi dú shū zhì》﹑《 zhí zhāi shū lù jiě tí》 yǐ bù jiā zhù lù﹐ kě néng zài 'ān shǐ zhī luàn dào táng mò wǔ dài﹐ chuán chāo běn yě zhú jiàn sàn yì。 yuán mò míng chū hé míng cháo zhōng qī chū xiàn de《 zhú shū jì nián》 kè běn﹐ chūn qiū zhàn guó bù fēn jūn yǐ zhōu wáng jì nián jì shì﹐ yī bān chēng wéi“ jīn běn”。 qīng qián dà xīn děng zhǐ qí wéi míng rén wěi shū﹐ yáo zhèn zōng《 suí shū jīng jí zhì kǎo zhèng》 gèng tuī duàn wéi míng jiā jìng jiān tiān yī gé zhù rén fàn qīn wěi zuò。 nán sòng chū luó mì《 lù shǐ · guó míng jì》 wù zhù céng yǐn《 jì nián》 huán wáng shí 'èr nián shì﹐ yǐ bù yòng jìn guó jì nián﹐ chú duō yī zì wài﹐ yǔ jīn běn quán tóng﹐ gù jīn běn zuì chí zài nán sòng chū jí yǐ chū xiàn。
qīng cháo yǐ lái﹐ jù jīn běn yán jiū《 zhú shū jì nián》 de rén hěn duō。 jiā qìng jiān zhū yòu céng《 jí zhǒng jì nián cún zhēn》 kāi shǐ ji lù jìn yǐ hòu lèi shū gǔ zhù suǒ yǐn de yì wén﹐ jiā yǐ kǎo zhèng﹐ chēng wéi“ gǔ běn”。 cǐ hòu﹐ wáng guó wéi zài zhū shū de jī chǔ shàng ji chéng《 gǔ běn zhú shū jì nián ji xiào》﹐ fàn xiáng yōng yòu yòu《 gǔ běn zhú shū jì nián ji xiào dìng bǔ》。 1981 nián﹐ fāng shī míng﹑ wáng xiū líng chóngxīn ji lù wéi《 gǔ běn zhú shū jì nián ji zhèng》﹐ nèi róng fāng miàn yòu yòu xīn de kǎo zhèng hé bǔ chōng﹐ bìng jiāng wáng guó wéi《 jīn běn zhú shū jì nián shū zhèng》 shōu rù﹐ shì xiàn zài jiào wéi wán bèi de běn zǐ。
zhè pī zhú jiǎn yóu jí xiàn yùn dào jīng shī luò yáng﹐ jìn wǔ dì mìng zhōng shū jiān xún xù﹑ zhōng shū lìng hé jiào fù zé zhěng lǐ。 zhú jiǎn cháng dù wéi gǔ chǐ 'èr chǐ sì cùn﹐ yǐ mò shū xiě ( huò zuò“ qī shū”﹐ yì jí mò shū )﹐ měi jiǎn sì shí zì。 duì zhú jiǎn wén zì dāng shí shuō fǎ bù tóng﹐ yī shuō wéi“ xiǎo zhuàn”﹐ yī shuō wéi“ kē dǒu wén zì”﹐ yī shuō wéi“ gǔ wén”﹐ yīngshì yī zhǒng jiào wéi guī fàn de zhàn guó wén zì。 zhěng lǐ gōng zuò shǒu xiān shì pái bǐ zhú jiǎn de cì dì﹐ qí cì shì yòng dāng shí de wén zì xiě chū shì wén﹐ zuì hòu shì zhuàn zhù tí yào。 xún xù suǒ zhuàn《 mù tiān zǐ chuán》 tí yào shàng cún。
《 zhú shū jì nián》 fán shí sān piān﹐ xù shù xià﹑ shāng﹑ xī zhōu hé chūn qiū﹑ zhàn guó de lì shǐ﹐ àn nián biān cì。 zhōu píng wáng dōng qiān hòu yòng jìn guó jì nián﹐ sān jiā fēn jìn hòu yòng wèi guó jì nián﹐ zhì“ jīn wáng” èr shí nián wéi zhǐ。 xún xù děng zhěng lǐ shí﹐ jù《 zhú shū jì nián》 běn shū hé zhàn guó shí zhào guó shǐ shū《 shì běn》﹐ jiū zhèng《 shǐ jì》 de cuò wù﹐ rèn wéi“ jīn wáng” shì wèi xiāng wáng﹐ gǔ mù jí wèi xiāng wáng de fén mù。 dāng shí hé jiào rèn wéi“《 jì nián》 qǐ zì huáng dì”﹐ zhè gè yì jiàn wèi bèi quán bù cǎi nà﹐ kě néng jǐn jiāng jìzǎi huáng dì yǐ lái shǐ shì de cán jiǎn﹐ zuò wéi gāi shū de fù biān shōu rù。
yóu yú zhú jiǎn sǎnluàn﹐ yǐ jí zhàn guó wén zì“ yú shí jí yǐ bù néng jìn shí”﹐《 zhú shū jì nián》 de zhěng lǐ réng cún zài zhēng lùn hé wèn tí。 jìn huì dì shí﹐ mì shū chéng wèi héng yòu cóng shì“ kǎo zhèng”﹐ shàng wèi wán chéng jí zài yī cì tǒng zhì zhě de nèi bù zhēng dǒu zhōng bèi shā。 tā de péng yǒu zuǒ zhù zuò láng shù xī xù chéng qí shì﹐ duì zhè pī zhú shū“ suí yí fēn shì﹐ jiē yòu yì zhèng”。 wèi héng﹑ shù xī de“ kǎo zhèng” nèi róng﹐ yòu xiē cóng xiàn cún《 zhú shū jì nián》 yì wén zhōng hái kě yǐ kàn chū。 rú xún xù﹑ hé jiào rèn wéi“ jīn wáng” shì wèi xiāng wáng﹐ wèi héng﹑ shù xī què rèn wéi shì wèi 'ān lí wáng ﹔ gǔ mù yě bèi fēn bié kàn zuò shì wèi xiāng wáng hé wèi 'ān lí wáng de fén mù。 yì wén zhōng yòu“ liáng 'ān xī ( lí ) wáng jiǔ nián ( zhāng yí ) zú”﹐ suǒ jù jí shì wèi héng﹑ shù xī de“ kǎo zhèng” běn。 yīn cǐ﹐《 zhú shū jì nián》 dāng shí yòu chū shì běn hé kǎo zhèng běn liǎng zhǒng﹐ yě kě chēng wéi xún hé běn hé wèi shù běn。 kǎo zhèng běn kě néng míng wéi《 jí zhǒng shū chāo》﹐《 zhú shū jì nián》 shì qí zhōng de yī zhǒng。 dàn hòu lái tōng xíng de﹐ yī bān hái shì xún hé běn。《 suí shū ‧ jīng jí zhì》 zhù lù yòu《 zhú shū guó yì》 yī juàn﹐ sì wéi hòu rén jù liǎng zhǒng bù tóng běn zǐ suǒ zuò de xiào jì。
《 zhú shū jì nián》 yòu bù shǎo dì fāng yǔ chuán tǒng jìzǎi dà yì﹐ bǐ jiào jiē jìn shǐ shí﹐ rú“ tài jiá shā yī yǐn”﹑“ wén dīng shā jì lì”﹑“ gòng bó hé gān wáng wèi” děng。 cǐ wài﹐ yòu de hái yǔ jiá gǔ wén﹑ jīn wén fú hé。《 jì nián》 jì“ ( yīn ) zǔ yǐ shèng jí wèi﹐ shì wéi zhōng zōng”﹐ yǔ《 shǐ jì · yīn běn jì》 děng yǐ zhōng zōng wéi tài wù bù tóng﹐ dàn yǔ jiá gǔ wén“ zhōng zōng zǔ yǐ” de chēng wèi què wán quán xiāng hé。《 shǐ jì》 suǒ jì zhàn guó nián dài wǎng wǎng hùn luàn máo dùn﹐ rú qí guó de huán gōng chén wǔ﹐《 liù guó nián biǎo》﹑《 tián jìng zhòng wán shì jiā》 liǎng chù dōushuō zài wèi liù nián﹐《 jì nián》 zuò shí bā nián﹐ jīn wén chén hóu wǔ dūn jìzǎi yòu chén wǔ shí sì nián shì﹐ zú zhèng《 jì nián》 wèishì。 qīng zhū yòu céng hé dāng dài chén mèng jiā﹑ yáng kuān děng zhòng pǔ zhàn guó nián biǎo﹐ suǒ gēn jù de jī běn shàng shì《 zhú shū jì nián》。《 jì nián》 duì yán jiū xiān qín shǐ yòu hěn gāo de shǐ liào jià zhí﹐ zài zhōng guó shǐ xué shǐ shàng yě shì yī bù zhòng yào zhù zuò。 gǔ mù bù zài wèi dū dà liáng 'ér zài jí xiàn﹐ bù yìng shì wèi xiāng wáng huò wèi 'ān lí wáng de fén mù﹐ chū tǔ gǔ shū yòu《 yì》﹐ shǐ shū《 guó yǔ》﹑《 suǒ yǔ》﹑《 jì nián》 děng yòu yǔ jìn niánzhǎng shā mǎ wáng duī hàn chū gǔ mù suǒ chū gǔ shū jìn sì﹐ kě néng shì wèi guó guì zú de fén mù。《 jì nián》 zuò zhě dāng shì wèi xiāng wáng shí de shǐ guān。
《 zhú shū jì nián》 yuán jiǎn kě néng zài yǒng jiā zhī luàn shí wáng yì﹐ dàn chū shì běn hé kǎo zhèng běn réng jì xù chuán chāo liú xíng。 zhí dào táng xuán zōng kāi yuán yǐ qián cǐ shū réng jiù cún zài。 sòng《 chóng wén zǒng mù》﹑《 jùn zhāi dú shū zhì》﹑《 zhí zhāi shū lù jiě tí》 yǐ bù jiā zhù lù﹐ kě néng zài 'ān shǐ zhī luàn dào táng mò wǔ dài﹐ chuán chāo běn yě zhú jiàn sàn yì。 yuán mò míng chū hé míng cháo zhōng qī chū xiàn de《 zhú shū jì nián》 kè běn﹐ chūn qiū zhàn guó bù fēn jūn yǐ zhōu wáng jì nián jì shì﹐ yī bān chēng wéi“ jīn běn”。 qīng qián dà xīn děng zhǐ qí wéi míng rén wěi shū﹐ yáo zhèn zōng《 suí shū jīng jí zhì kǎo zhèng》 gèng tuī duàn wéi míng jiā jìng jiān tiān yī gé zhù rén fàn qīn wěi zuò。 nán sòng chū luó mì《 lù shǐ · guó míng jì》 wù zhù céng yǐn《 jì nián》 huán wáng shí 'èr nián shì﹐ yǐ bù yòng jìn guó jì nián﹐ chú duō yī zì wài﹐ yǔ jīn běn quán tóng﹐ gù jīn běn zuì chí zài nán sòng chū jí yǐ chū xiàn。
qīng cháo yǐ lái﹐ jù jīn běn yán jiū《 zhú shū jì nián》 de rén hěn duō。 jiā qìng jiān zhū yòu céng《 jí zhǒng jì nián cún zhēn》 kāi shǐ ji lù jìn yǐ hòu lèi shū gǔ zhù suǒ yǐn de yì wén﹐ jiā yǐ kǎo zhèng﹐ chēng wéi“ gǔ běn”。 cǐ hòu﹐ wáng guó wéi zài zhū shū de jī chǔ shàng ji chéng《 gǔ běn zhú shū jì nián ji xiào》﹐ fàn xiáng yōng yòu yòu《 gǔ běn zhú shū jì nián ji xiào dìng bǔ》。 1981 nián﹐ fāng shī míng﹑ wáng xiū líng chóngxīn ji lù wéi《 gǔ běn zhú shū jì nián ji zhèng》﹐ nèi róng fāng miàn yòu yòu xīn de kǎo zhèng hé bǔ chōng﹐ bìng jiāng wáng guó wéi《 jīn běn zhú shū jì nián shū zhèng》 shōu rù﹐ shì xiàn zài jiào wéi wán bèi de běn zǐ。
běn shū 60 juàn， shì qīng mò zhù míng xué rén huáng yǐ zhōu děng rén duì《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 cán quē bù fēn shí yí bǔ quē 'ér zuò de yī bù biān nián tǐ shǐ shū。 nán sòng lǐ dào de《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān》 shì yán jiū sòng shǐ de jī běn shǐ liào zhī yī， dàn tōng xíng de bǎn běn quē shǎo huī、 qīn 'èr dì jí yīng zōng zhì píng sì nián zhì shén zōng xī níng sān nián sān yuè jí zhé zōng yuán yòu bā nián qī yuè zhì shào shèng sì nián sān yuè de shì jì。 qīng guāng xù nián jiān， huáng yǐ zhōu děng rén shòu zhè jiāng xún fǔ tán zhōng lín zhī mìng， jiāng nán sòng yáng zhòng liáng suǒ biān《 xù zī zhì tōng jiàn cháng biān jì shì běn mò》 zhōng suǒ shōu《 cháng biān》 yuán wén zhāi chū 'àn nián yuè biān pái， yòu yǐ tuō míng lǐ dào de《 xù sòng biān nián zī zhì tōng jiàn》 kě cǎi zhī chù fù zhù qí xià， sòng rén wén jí yòu kě cān kǎo zhě yì fù jiàn zhī 'ér chéng cǐ shū。 shū zhōng duì《 cháng biān》 suǒ quē zhū nián shǐ jì yòu xiáng xì jìzǎi， duì liǎo jiě zhè yī shí qī de lì shǐ pō yòu bāng zhù。