《 míng shǐ》 shì 'èr shí sì shǐ zuì hòu yī bù， gòng sān bǎi sān shí 'èr juàn， bāo kuò běn jì 'èr shí sì juàn， zhì qī shí wǔ juàn， lièzhuàn 'èr bǎi 'èr shí juàn， biǎo shí sān juàn。 tā shì yī bù jìzhuàn tǐ míng dài shǐ， jìzǎi liǎo zì zhū yuán zhāng hóng wǔ yuán nián（ gōng yuán 1368 nián） zhì zhū yóu jiǎn chóng zhēn shí qī nián（ gōng yuán 1644 nián） èr bǎi duō nián de lì shǐ。 qí juàn shù zài 'èr shí sì shǐ zhōng jǐn cì yú《 sòng shǐ》， dàn qí xiū zuǎn shí jiān zhī jiǔ， yòng lì zhī qín què dà dà chāo guò liǎo yǐ qián zhū shǐ。 xiū chéng zhī hòu， dé dào hòu dài shǐ jiā de hǎo píng， rèn wéi tā chāo yuè liǎo sòng、 liáo、 jīn、 yuán zhū shǐ。 qīng shǐ xué jiā zhào yì zài《 niàn 'èr shǐ zhá jì》 juàn 31 zhōng shuō： “ jìn dài zhū shǐ zì 'ōu yáng gōng《 wǔ dài shǐ》 wài，《 liáo shǐ》 jiǎn lüè，《 sòng shǐ》 fán wú，《 yuán shǐ》 cǎo shuài， wéi《 jīn shǐ》 xíng wén yǎ jié， xù shì jiǎn kuò， shāo wéi kě guān， rán wèi yòu rú《 míng shǐ》 zhī wán shàn zhě。 ”
　　 qīng cháo rù zhù zhōng yuán zhī hòu， zhuǎn nián jí shùn zhì 'èr nián（ 1645 nián） sì yuè guǐ hài（ shí yī rì）， yù shǐ zhào jì dǐng zòu qǐng zuǎn xiū《 míng shǐ》（ zhù： zhào jì dǐng zòu qǐng zuǎn xiū《 míng shǐ》 de jìzǎi， jiàn yú《 qīng shì zǔ shí lù》 juàn 15， hé guān biāo《 shùn zhì cháo 〈 míng shǐ 〉 biān zuǎn kǎo》 yī wén shǒu jiē cǐ shì。 dàn qīng tíng hé shí jué yì zuǎn xiū， shàng wú què qiē shǐ liào zhèng shí。 qīng dài guān shū zhōng yì bù jiàn yòu guān zuǎn xiū《 míng shǐ》 de zhào lìng，《 qīng shì zǔ shí lù》 zhōng jǐn jiàn jǐ wèi zǒng cái yú shùn zhì 'èr nián wǔ yuè guǐ wèi de shàng zòu， qí zhōng yán，“ chén děng qīn fèng shèng yù， zǒng cái《 míng shǐ》”， bìng tí chū fù zǒng cái jí zuǎn xiū rén yuán míng dān。 zhè zhǒng“ qīn fèng shèng yù”， hěn kě néng jǐn shì zǎo cháo shí de kǒu tóu zhǐ shì 'ér yǐ。 yǐ wǎng lùn zhù chēng shùn zhì 'èr nián wǔ yuè“ zhào xiū《 míng shǐ》”， biǎo shù què shí yòu suǒ bù dāng， zhǔn què yán zhī wéi： shùn zhì 'èr nián wǔ yuè， qīng tíng zǔ chéng《 míng shǐ》 de zuǎn xiū rén yuán。）， dé dào liǎo qīng tíng rèn kě。 qí hòu， dà xué shì féng quán、 lǐ jiàn tài、 fàn wén chéng、 gāng lín、 qí chōng gé wéi zǒng cái， cāo bàn cǐ shì。 shì nián wǔ yuè， yóu zǒng cái tí míng fù zǒng cái hé zuǎn xiū guān， bìng shè shōu zhǎng guān qī yuán， mǎn zì téng lù shí yuán， hàn zì téng lù sān shí liù yuán， jiē kāi liǎo qīng cháo guān fāng zuǎn xiū《 míng shǐ》 de xù mù。 kāng xī sì nián（ gōng yuán 1665 nián）， zhòng kāi míng shǐ guǎn， yīn zuǎn xiū《 qīng shì zǔ shí lù》 ér tíng zhǐ。 kāng xī shí bā nián（ gōng yuán 1679 nián）， yǐ xú yuán wén wéi jiān xiū， kāi shǐ zuǎn xiū míng shǐ。 yú qián lóng sì nián（ gōng yuán 1739 nián） zuì hòu dìng gǎo， jìn chéng kān kè。《 míng shǐ》 shì wǒ guó lì shǐ shàng guān xiū shǐ shū zhōng zuǎn xiū shí jiān zuì cháng de yī bù。 rú guǒ cóng qīng shùn zhì 'èr nián（ 1645 nián） kāi shè míng shǐ guǎn qǐ， dào qián lóng sì nián（ 1739 nián） zhèng shì yóu shǐ guān xiàng huáng dì jìn chéng， qián hòu lì shí jiǔ shí sì nián。 jiǎ rú cóng kāng xī shí bā nián（ 1679 nián） zhèng shì zǔ zhì bān zǐ biān xiě qǐ zhì chéng gǎo zhǐ， wéi shí yě yòu zhěng zhěng liù shí nián zhī jiǔ。
　　 wèishénme zhè bù shǐ shū qián hòu fèi shí zhè yàng jiǔ ní？ zhù yào shì dāng shí zhèng zhì shàng bù wěn dìng de yuán yīn。《 míng shǐ》 de zhèng shì kāi guǎn xiū zuǎn shǐ yú qīng shùn zhì 'èr nián wǔ yuè chū 'èr（ 1645 nián 5 yuè 26 rì）。 jù qīng cháo shùn zhì shí lù jìzǎi， dāng rì yǐ xiū《 míng shǐ》 zǒng cái guān nèi sān yuàn dà xué shì féng quán、 hóng chéng chóu、 lǐ jiàn tài、 fàn wén chéng、 gāng lín、 qí chōng gé děng zòu qǐng， zhèng shì shè zhì fù zǒng cái guān， yǐ xué shì、 shì dú xué shì zhān bà děng shí yī rén chōng rèn， bìng qiě xuǎn dìng zuǎn xiū、 shōu zhǎng、 téng lù guān。
　　 cǐ shí zhèng zhí qīng jūn rù guān zhī chū， lì zú wèi wěn biàn jí yú zhào xiū《 míng shǐ》， qí mù de shì xiǎn 'ér yì jiàn de。 yī shì yǐ cǐ xuān gào míng cháo yǐ wáng， ér dāng shí nán jīng de hóng guāng cháo tíng zhèng yǔ qīng cháo gé jiāng duì kàng， xiū《 míng shǐ》 biàn shì bù zài chéng rèn hóng guāng de nán míng zhèng quán cún zài。 èr shì yǐ cǐ lǒngluò míng cháo yí chén， tōng guò zuǎn xiū《 míng shǐ》， shǐ nà xiē jiàng qīng de míng cháo hàn zú guān yuán yòu yī zhǒng qíng gǎn shàng de jì tuō。
　　 cóng dāng shí de xíng shì lái kàn， kāi guǎn xiū shǐ de tiáo jiàn shì gēn běn bù jù bèi de。 suī rán dào wǔ yuè shí wǔ rì（ 6 yuè 8 rì） qīng jūn gōng rù nán jīng， nán míng hóng guāng cháo tíng miè wáng， wǔ yuè 'èr shí bā rì（ 6 yuè 21 rì） qīng tíng xuān bù“ píng dìng jiāng nán jié yīn”， dàn shì shí jì shàng qīng jūn zài jiāng nán zāo dào liǎo jūn mín de jiān jué dǐ kàng， yóu qí shì qīng tíng gōng bù“ tì fā lìng” hòu， gèng jī qǐ jiāng nán bǎi xìng de dǐ zhì。 qí zhōng zhù míng de zhàn dǒu yòu yán yìng yuán lǐng dǎo de jiāng yīn bǎo wèi zhàn， gù shǒu gū chéng dá liǎng yuè zhī jiǔ。
　　 nán míng hóng guāng zhèng quán fù miè hòu， míng chén huáng dào zhōu、 zhèng zhī lóng děng fèng táng wáng zhū yù jiàn yú fú zhōu jiàn lì liǎo lóng wǔ zhèng quán； yǔ cǐ tóng shí， zhāng guó wéi、 zhāng huáng yán děng fèng lǔ wáng zhū yǐ hǎi yú shào xīng jiān guó； lǐ zì chéng nóng mín qǐ yì jūn yú bù yě yǔ míng zǒng dū hé téng jiāo jié hé kàng qīng。 dào shùn zhì sān nián（ 1646 nián）， míng chén sū guān shēng děng fèng táng wáng zhū yù jiàn zài guǎng zhōu jiàn lì liǎo shào wǔ zhèng quán， dīng kuí chǔ、 qú shì sì děng yòu yōng lì guì wáng zhū yóu láng jiàn lì liǎo yǒng lì zhèng quán。 shùn zhì liù nián（ 1649 nián）， zhāng xiàn zhōng nóng mín jūn yú bù zài sūn kě wàng、 lǐ dìng guó shuài lǐng xià， yǔ nán míng yǒng lì zhèng quán jié hé， chéng wéi kàng qīng zhù lì zhī yī。
　　 zài qīng jūn zhàn jù de běi fāng gè dì， yǔ nán fāng kàng qīng xíng shì hū yìng， shān dōng、 shān xī、 shǎn xī、 gān sù yì shī fēn qǐ， yī xiē jiàng qīng míng cháo jiànglǐng yě xiān hòu jǔ qí kàng qīng， zài quán guó fàn wéi nèi， jǐ cì xiān qǐ kàng qīng gāo cháo。 lì rú shùn zhì jiǔ nián（ 1652 nián） lǐ dìng guó shuài jūn shōu fù bǎo qìng、 quán zhōu、 guì lín de zhàn yì， pò shǐ qīng dìng nán wáng kǒng yòu dé zì shā。 shùn zhì shí nián zhì shí yī nián， míng lǔ wáng bù xià zhāng míng zhèn、 zhāng huáng yán děng shuài zhōu shī gōng rù cháng jiāng， zhí dǐ nán jīng jìn jiāo； zhèng chéng gōng yì shuài shuǐ jūn gōng kè zhōu shān。 zhè yàng de kàng qīng dǒu zhēng， zhí dào qīng kāng xī chū nián， nán míng yǒng lì dì bèi wú sān guì suǒ shā， zhèng chéng gōng、 lǐ dìng guó xiān hòu qù shì， shǐ gào yī duàn luò。
　　 zài zhè yàng zhàn huǒ fēn fēi、 zhèng jú wèi dìng de qíng kuàng zhī xià， yào jí zhōng dà liàng rén lì wù lì kāi guǎn xiū shǐ， shì gēn běn bù kě néng de。
　　 qīng kāng xī bā nián（ 1669 nián）， kāng xī huáng dì jū jìn quán chén 'áo bài， kāi shǐ qīn zhèng。 rán 'ér cǐ shí zhèng jú yòu yòu xīn de biàn huà。 kāng xī shí 'èr nián（ 1673 nián）， yóu yú píng nán wáng shàng kě xǐ、 píng xī wáng wú sān guì hé jìng nán wáng gěng jīng zhōng chè fān 'ér yǐn fā liǎo“ sān fān zhī luàn”， cóng cǐ， yòu kāi shǐ liǎo cháng dá bā nián zhī jiǔ de zhàn luàn。 zhí dào kāng xī 'èr shí nián（ 1681 nián） shí yuè， wú sān guì zhī sūn wú shì fán zì shā。“ sān fān zhī luàn” qī jiān， qīng tíng jí zhōng quán lì píng pàn， réng rán wú xiá gù jí《 míng shǐ》 de xiū zuǎn， yīn cǐ， shùn zhì 'èr nián（ 1645 nián） suǒ xià xiū zuǎn《 míng shǐ》 de zhào lìng， shí jì zhǐ shì yī zhǐ kōng wén， tā de zhèng cè zuò yòng yuǎn yuǎn chāo chū liǎo tā xiū shǐ de zuò yòng。
　　《 míng shǐ》 xiū zuǎn dì yī jiē duàn wú jì kě yán de lìng yī fāng miàn yuán yīn， shì shǐ liào de quē fá hé rén lì de bù zú。 dāng shí bù jǐn méi yòu lì liàng zhěng lǐ míng cháo de dǐ chāo hé dàng 'àn， ér qiě zài zhēng qiú tú shū shí， xiàn shū zhě yě jí shǎo， jiù lián zuì jī běn de shǐ liào míng dài lì cháo shí lù yě bù wán zhěng， tiān qǐ cháo shí lù quē shǎo qī nián yǐ hòu bù fēn， chóng zhēn cháo yīn wáng guó 'ér wú shí lù。 rú cǐ zhǒng zhǒng， yě xiàn zhì liǎo《 míng shǐ》 xiū zuǎn gōng zuò de jìn zhǎn。 suǒ yǐ， zhí dào“ sān fān zhī luàn” jī běn píng dìng zhī hòu， qīng tíng cái yòu lì liàng jí zhōng rén lì wù lì zhèng shì dòng shǒu xiū zuǎn《 míng shǐ》， qí jiān yǐ lì shí sān shí wǔ nián zhī jiǔ。 zhēn zhèng dòng shǒu xiū shǐ， shì kāng xī shí bā nián yǐ hòu de shì。 kāng xī shí qī nián（ 1678 nián） zhào zhēng bó xué hóng rú， cì nián sān yuè， shì bó xué hóng rú yī bǎi sì shí sān rén yú tǐ rén gé， qǔ yī děng 'èr shí rén， èr děng sān shí 'èr rén， mìng zuǎn xiū《 míng shǐ》， cóng zhè shí hòu qǐ， zhèng shì dòng shǒu xiū zuǎn《 míng shǐ》 de dì 'èr jiē duàn jí gào kāi shǐ。
　　 kāng xī nián jiān xiū《 míng shǐ》 zhě， kě wèi rén cái jǐjǐ。 yòu dāng shí de zhù míng wén xué jiā zhū yí zūn、 yóu dòng hé máo qí líng děng rén。 dàn chū lì zuì duō de shì qīng chū zhù míng shǐ jiā wàn sī tóng。 zhè lǐ， yīngdāng tí yī tí wǒ guó shǐ xué shǐ de yī duàn gōng 'àn。 yuán lái， míng qīng zhī jì， yòu yī xiē míng cháo yí chén hé fǎn qīng zhì shì shí fēn zhòng shì míng shǐ de yán jiū。 jié chū sī xiǎng jiā huáng zōng xī céng biān《 míng wén hǎi》 sì bǎi duō juàn， bìng zhù yòu《 míng shǐ 'àn》 èr bǎi sì shí juàn； gù yán wǔ yě ji cún yòu guān míng cháo shǐ liào yī liǎng qiān juàn。 qīng cháo tǒng zhì zhě rù guān hòu， wéi lǒngluò míng cháo yí chén、 shè huì míng liú， céng yòu yì kāi bó xué hóng cí kē。 huáng、 gù děng rén suī jiān chí bù kěn yǔ qīng tíng hé zuò， dàn wéi zhe bǎo cún míng cháo zhēn shí shǐ jì de mùdì， réng pài chū liǎo dé lì zhù shǒu cānyù míng shǐ de biān zuǎn。 huáng zōng xī de dé yì dì zǐ wàn sī tóng， biàn shì dāng shí bèi wěi pài cān jiā míng shǐ de biān zhuàn rén zhī yī。 huáng zōng xī de 'ér zǐ、 gù yán wǔ de wài shēng， yědōu cān yǔ qí shì。 zhè yàng， jiù xiāng yìng dì bǎo zhèng liǎo míng shǐ de zhì liàng。 wàn sī tóng shì yī wèi chū sè de shǐ xué jiā。 qīng chū zhù míng xué zhě qián dà xīn céng píng lùn tā：“ zhuān yì gǔ xué， bó tōng zhū shǐ”， shú yú míng cháo zhǎng gù， duì zì hóng wǔ zhì tiān qǐ de“ shí lù”， jiē“ néng 'àn sòng”， liǎo rú zhǐ zhǎng。 tā xiān hòu biān xiě hé shěn dìng liǎng zhǒng míng shǐ gǎo。 gè yòu sān bǎi hé sì bǎi duō juàn。 yīn cǐ， kě yǐ shuō，《 míng shǐ》 de chū gǎo， zài wàn sī tóng shí dài yǐ jī běn shàng wán chéng liǎo。 wàn sī tóng sǐ hòu， xiān hòu sān cì rèn míng shǐ zǒng biān de wáng hóng xù， bǎ wàn shì de míng shǐ gǎo jìn xíng liǎo gǎi biān， yú kāng xī mò nián hé yōng zhèng chū nián liǎng cì xiàng huáng dì jìn chéng。 zhè biàn shì wáng shì《 míng shǐ gǎo》 běn。 wáng shì cǐ jǔ céng yǐn qǐ dāng shí hé hòu lái wén tán de fēi yì hé zénàn， shǐ xué jiā men yī zhì rèn wéi wáng hóng xù shí jì shàng shì lüè duó liǎo shù shí nián lái yǐ wàn sī tóng děng rén wéi zhù lì de jǐ shí gè xué zhě de láo dòng chéng guǒ， shǔ yú piāo qiè xíng wéi。
　　 dào yōng zhèng yuán nián（ 1723 nián） zhèng yīn wéi kāng xī shí bā nián（ 1679 nián） bó xué hóng rú kē jí qí xiū zuǎn《 míng shǐ》 zhǐ shì kāng xī huáng dì de yī zhǒng zhèng zhì shǒu duàn， suǒ yǐ qí jiēguǒ yě bì rán huì shí zhòng shí qīng， qiān yán shí rì， qián hòu yòng liǎo jiāng jìn wǔ shí nián shí jiān， zhí dào kāng xī huáng dì bìng shì， yōng zhèng yuán nián（ 1723 nián） réng rán wèi néng wán chéng zhè bù guān xiū de qián cháo shǐ。 dàn shì， zhè shí de qíng kuàng yǔ shùn zhì 'èr nián（ 1645 nián） xià zhào chū xiū shí yǐ jīng dà bù xiāng tóng。 chú liǎo zhèng jú wěn dìng， jīng jì yě zhú jiàn huī fù， dào kāng xī hòu qī gèng chū xiàn liǎo fán róng shèng shì， zhè xiē dū wéi《 míng shǐ》 de xiū zuǎn gōng zuò tí gōng liǎo liáng hǎo tiáo jiàn， wú lùn cóng rén lì wù lì hái shì zī liào de zhēng jí fāng miàn， dōushì qián suǒ wèi yòu de。 yīn cǐ， zhè jìn wǔ shí nián shí jiān， suī rán wèi néng wán chéng《 míng shǐ》 de xiū zuǎn， dàn què shì《 míng shǐ》 chéng shū de guān jiàn jiē duàn。 wǒ men jīn tiān suǒ jiàn《 míng shǐ》 zhī chú xíng biàn shì zài cǐ shí xíng chéng de。 dào yōng zhèng yuán nián（ 1723 nián） wéi zhǐ， xiān hòu wán chéng liǎo sì bù《 míng shǐ》 de gǎo běn。 yī zhǒng shì wàn sī tóng shěn dìng de sān bǎi shí sān juàn běn， lìng yī zhǒng shì tā shěn dìng de sì bǎi shí liù juàn běn， zhè liǎng zhǒng gǎo běn dōubèi chēng zuò wàn shì《 míng shǐ gǎo》。 cǐ wài hái yòu wáng hóng xù yú kāng xī wǔ shí sān nián（ 1714 nián） jìn chéng de《 míng shǐ（ lièzhuàn bù fēn）》 èr bǎi líng wǔ juàn běn， zhè shí jì shàng shì zài wàn shì《 míng shǐ gǎo》 jī chǔ shàng shān xuē 'ér chéng de。 dào yōng zhèng yuán nián（ 1723 nián） liù yuè， wáng hóng xù yòu yī cì jìn chéng《 míng shǐ gǎo》， bāo kuò jì、 zhì、 biǎo、 chuán， gòng jì sān bǎi shí juàn， zhè biàn shì wáng shì《 míng shǐ gǎo》， jí hòu lái kān kè de suǒ wèi《 héng yún shān rén míng shǐ gǎo》。 zhì qián lóng sì nián（ 1739 nián）， qīng zhèng fǔ yòu dì sān cì zǔ zhì rén shǒu xiū gǎi míng shǐ gǎo， zhè cái xíng chéng dìng gǎo de《 míng shǐ》。 yīn wéi zhè cì xiū shū zǒng cái wéi zhāng tíng yù， yīn cǐ xiàn zài tōng xíng de《 míng shǐ》 tí wéi zhāng tíng yù děng zhuàn。
　　 wáng hóng xù（ 1645 ～ 1723 nián）， chū míng dù xīn， zì jì yǒu， hào yǎn zhāi， yòu hào héng yún shān rén。 qīng sōng jiāng fǔ lóu xiàn rén， jiā zhù xī mén wài zhú gān huì。 kāng xī shí 'èr nián（ 1673 nián）， zhōng yī jiá 'èr míng jìn shì（ bǎng yǎn）， shòu hàn lín yuàn biān xiū， lěi shēng shì dú xué shì。 céng shàng shū hé zhū fāng dàn suǒ kè《 zhōng zhì mì shū》 sān dà zuì， dé zhǐ dài zhì fú fǎ。 kāng xī 'èr shí yī nián， chōng《 míng shǐ》 zǒng cái。 hòu shēng wéi zuǒ dū yù shǐ， bèi hé bà guān。 kāng xī sān shí sān nián， yòu fèng zhào fù jīng xiū《 míng shǐ》， pìn shǐ xué jiā wàn sī tóng děng biān xiě shǐ gǎo。 kāng xī sān shí bā nián gǎi rèn gōng bù shàng shū， dū xiū gāo jiā yàn dī gōng。 yīn yǔ hé dào zǒng dū zhāng péng hé bù hé， bèi zhào hái， diào rèn hù bù shàng shū。 kāng xī sì shí bā nián， yīn yì lì huáng chǔ shì yǔ dì yì bù hé， bèi lè lìng xiū zhì。 huí jiā shí， bǎ《 míng shǐ》 quán gǎo dài huí， jiā yǐ shān gǎi， fèi shí wǔ nián， biān chéng 310 juàn， yú kāng xī wǔ shí sān nián jìn chéng qīng tíng。 cì nián， yòu bèi zhào rù jīng xiū shū， chōng《 shī jīng chuán shuō huì zuǎn》 hé《 xǐngfāng shèng diǎn》 zǒng cái guān。 zú yú guān。
　　 wáng hóng xù shēn yú shǐ xué， liǎng cì zǒng zuǎn《 míng shǐ》， qí suǒ jìn《 míng shǐ gǎo》， nǎi wàn sī tóng zhí bǐ jū duō。 yǐ hòu zhāng tíng yù děng xiū《 míng shǐ》 shí， jiù ná tā zuò wéi dǐ běn， jiā yǐ zēng shān。 yòu tōng yī shù， zhù yòu《 wáng hóng xù wài kē》。 suǒ zhù shī wén yòu《 cì jīn yuán wén jí》（ 60 juàn）、《 héng yún shān rén shī gǎo》 děng。
　　 wàn sī tóng（ 1638 － 1702 nián） yǔ jì yě， xué zhě chēng tā shí yuán xiān shēng。
　　 wàn sī tóng shēng 'ér yì mǐn， dú shū guò mù bù wàng。 bā suì shí， zài kè rén miàn qián néng bèi sòng《 yáng zǐ fǎ yán》， zhōng piān bù shī yī zì； dào shí sì、 wǔ suì dú biàn liǎo jiā cáng shū jí， yǐ hòu zhuān gōng 'èr shí yī shǐ， bìng shòu yè yú zhè dōng zhù míng shǐ xué jiā huáng zōng xī， hòu yòu bó lǎn tiān yī gé cáng shū， xué shí ruì jìn。
　　 wàn sī tóng xiàng tā de lǎo shī huáng zōng xī yī yàng， hěn yòu mín zú qì jié。 kāng xī shí qī nián（ 1678 nián）， qīng tíng yīn zhào qǐng huáng zōng xī xiū《 míng shǐ》， bèi huáng zōng xī jù jué。 cháo zhōng dà chén biàn tuī jǔ wàn sī tóng wéi bó xué hóng cí kē， wàn sī tóng yě jiān cí bù jiù。 yǐ hòu， dà xué shì xú yuán wén chū rèn xiū《 míng shǐ》 zǒng cái， yòu jiàn tā rù shǐ jú。 huáng zōng xī jué dé xiū《 míng shǐ》， shì guān zhōng jiān píng pàn hé zǐ sūn hòu shì de dà yè， yòu wàn sī tóng cān jiā， kě yǐ fàng xīn。 biàn dòng yuán wàn sī tóng fù jīng， bìng zài zèng bié shī zhōng yǐ“ sì fāng shēn jià guī míng shuǐ， yī dài jiān xián tuō bù yī” xiāng miǎn。 dāng shí， fán rù shǐ jú zhě shǔ hàn lín yuàn zuǎn xiū xián， shòu qī pǐn fèng lù。 wàn sī tóng zūn huáng zōng xī zhǔ fù， shàng jīng hòu nìngyuàn yù jū yú xú yuán wén jiā， bù shǔ xián， bù shòu fèng， yǐ bù yī rù shǐ jú， xiū《 míng shǐ》， qián hòu shí jiǔ nián。 xiě chéng míng shǐ yuán gǎo míng shǐ gǎo 500 juàn， zhè xiē gǎo jiàn wú yī bù yóu yuán huáng zōng xī zhì xià yáng míng pài de wén jiàn jīng guò shěn cái hòu xiě chū， qí jiān xīn yì cháng， wéi zhōng guó shǐ guān de jiē mó， tā zì jǐ shuō：“ shǐ zhī nán yán jiǔ yǐ！ hàowù yīn xīn， huǐ yù suí zhī。 yī jiā zhī shì， yán zhě sān rén， ér qí chuán gè yì， hé kuàng shù bǎi nián hū？！ .... fán shí lù nán xiáng zhě， wú yǐ tā shū zhèng zhī， tā shū làn wū zhě， wú yǐ suǒ dé yú shí lù zhě cái zhī， suī bù gǎn jù wén quán kě xìn， ér wǎng zhě xiān yǐ！ xī sòng shǐ bìng zhī fán wú， ér wú suǒ shù jiāng bèi yān . fēi bù zhī jiǎn zhě wéi guì， ér suǒ bù qǔ zhě bì fēi qí shì yǔ yán zhī zhēn bù kě yì yě！”
　　 tā shú xī hàn yǐ xià zhì dù yán gé hé míng dài shǐ shì。 dāng shí， cān jiā zuǎn xiū de guān yuán yòu wǔ liù shí rén， tā men bǎ měi piān chū gǎo xiě chéng hòu ． dū sòng dào wàn sī tóng chù fù shěn。 wàn sī tóng kàn wán měi yī piān chū gǎo． jiù gào sù zuǎn biān zhě， qǔ mǒu shū mǒu juàn mǒu yè， yòu mǒu shì yīngdāng bǔ rù； qǔ mǒu shū mǒu juàn mǒu yè， mǒu shì yīngdāng hé shí， wú yī miù wù。 xú yuán wén yǐ hòu， dà xué shì zhāng yù shū、 chén tíng jìng、 shàng shū wáng hóng xù xiāng jì dān rèn zuǎn xiū《 míng shǐ》 de zǒng cái， réng yán qǐng wàn sī tóng jì xù xiū《 míng shǐ》。
　　 wàn sī tóng yǐ xiū《 míng shǐ》 zì rèn。 nián qīng shí xǐ huān gǔ wén jí shī gē， yǔ dāng shí yī xiē míng shì juézhú yú wén tán， yǐ hòu， tā rèn wéi shǐ xué shì guó jiā xū yòng zhī xué， biàn yóu jīng rù shǐ， zhuān gōng shǐ xué， yòu zhì yú zuò yī dài shǐ jí shǒu。 tā cháng cháng gǎn tàn táng dài yǐ hòu， xiū zhì shí shè jú fēn xiū， zào chéng shǐ shū cuò miù bǎi chū， shuō：“ yǐ qián sī mǎ qiān、 bān gù xiū shǐ， cái jì jié chū， yòu chéng fù xué， shì shí kě kào， cái jì rù shǐ shū。 yǐ hòu， zhuān jiā xiū shǐ shū， cái suī bù rú sī mǎ qiān hé bān gù， dàn dōubù zhì yú guān xiū nà yàng zá luàn。 xiū shǐ shū， jiù xiàng rù rén zhī shì， zǒng shì xiān zhī qí tīng táng， ér hòu zhī qí jiā jìng rú hé， lǐ sú rú hé； ér hòu zhī qí yī jiā lǎo yòu、 gāng róu yù xián。 dài dào dū liǎo jiě qīng chǔ hòu， cái néng zhǎng wò zhè jiā qíng kuàng。 xiū shǐ shū yě tóng yàng dào lǐ。 guān xiū zhī shǐ， cāng zú 'ér chéng； zhòng rén bù xiá zé qí cái yí yǔ bù yí， shì shí huò bù shí， jiù xiàng zhāo guò lù rén tǎo lùn shì zhōng zhī shì。 wǒ suǒ yǐ yào zuò zǒng cái， shì wéi kǒng zhòng rén fēn cāo gē liè， shǐ yī dài zhì luàn xián jiān zhī jì， àn mèi bù míng。” tā zhè fān huà， duì hòu shì xiū shǐ zhě pō yòu yǐng xiǎng。
　　 wàn sī tóng xiū shǐ tài dù fēi cháng yán jǐn。 tā rèn wéi zhuàn xiě shǐ shū bì xū“ shì xìn 'ér yán wén”。 tā shuō guò， xiū shǐ nán。 xiū shǐ zhě yǐ zì jǐ de hàowù suí xīn huǐ yù。 yī shì zhī shì， sān rén chuán shuō， wǎng wǎng gè yì， hé kuàng shù bǎi nián yǐ qián de shì， shì fēi qū zhí nán yǐ cái bié， gù shòu qí wǎng zhě jǔ bù shèng jǔ。 tā shuō：“ wǒ shàonián shí， zài chéng dōng mǒu shì jiā zhōng yī miàn dàngguǎn shī， yī miàn jiè yuè gāi shì suǒ cáng de míng dài liè cháo shí lù。 wǒ mò shí 'àn sòng， wèi gǎn yòu yī yán yī shì zhī yí。 dài zhǎngdà hòu， yóu xué sì fāng， xiàng gù jiāzhǎng lǎo qiú yí shū， kǎo wèn wǎng shì， bàng jí jùn zhì。 fán zá jiā zhì chuán， wú bù sōu luó， bìng yǐ shí lù zuò wéi zhǐ zhēn。 shí lù zhí zài qí shì， bù shàng zēng shì。 tā shū zhōng yòu cuò miù zhě， yǐ shí lù wéi zhèng cái。 zhè yàng， suī bù néng shuō wán quán kě xìn， dàn miù wù jiù shǎo duō liǎo。” tā jiù shì yǐ zhè zhǒng yán sù rèn zhēn de tài dù xiū shǐ。 jīn“ tiān yī gé” zhēn cáng yòu tā biān zuǎn de《 míng shǐ gǎo》 lièzhuàn bù fēn shí yú cè， zài shǐ xué shàng yòu xiāng dāng dì wèi。
　　 wàn sī tóng yī shēng bù mù róng lì， tài dù qiān gōng， yǔ rén jiāo wǎng dū zì chēng“ bù yī wàn sī tóng”。 dàn jīng zhōng shàng zhì wáng gōng xià zhì xué zǐ， wú bù zūn chēng tā“ wàn xiān shēng”。 tā zài jīng duō cì jiǎng xué， guàn chuān gǔ jīn shǐ shí， píng lùn zhòngkěn。 qīng chū zhù míng xué zhě lǐ guāng dì， pǐn píng rén cái xiāng dāng kē yán， duì wàn sī tóng què jí wéi zàn shǎng。 tā shuō， píng shēng suǒ jiàn， bù guò shù zǐ， rú gù níng rén（ yán wǔ）、 wàn jì yě、 yán bǎi shī“ zhēn zú yǐ bèi shí qú gù wèn zhī xuǎn zhě yě”。
　　
　　 jīng guò sān cì gǎi gǎo， fèi shí jǐ shí nián。《 míng shǐ》 díquè yòu bù shǎo cháng chù。 shǒu xiān， tā tǐ lì yán jǐn， xù shì qīng xī， wén zì jiǎn míng， biān pái dé dāng。 shǐ píng jiā zhào yì zài《 niàn 'èr shǐ zhá jì》 zhōng， céng jiāng liáo sòng、 jīn、 yuán zhū shǐ hé《 míng shǐ》 zuò liǎo bǐ jiào， rèn wéi“ wèi yòu rú《 míng shǐ》 zhī wán shàn zhě”。 qí cì，《 míng shǐ》 de shǐ liào jiào wéi fēng fù。 dāng shí kě zī de dì yī shǒu shǐ liào hěn duō， chú yī tào wán zhěng de míng cháo gè dì“ shí lù” ér wài， shàng yòu dǐ bào、 fāng zhì、 wén jí hé dà liàng sī jiā shǐshèng。 zhū yí zūn xiū shǐ shí《 shàng zǒng cái dì 'èr shū》 zhōng shuō， jǐn gè dì de fāng zhì cáng yú guó jiā tú shū guǎn zhě， jí dá sān qiān yú cè zhī duō。 cǐ wài， rú míng rén wáng shì zhēn zhù shù de《 jǐn yī zhì》、《 zhōng guān kǎo》 děng， dōuduì míng cháo tè wù tǒng zhì hé huàn guān zhī bì yòu xì tǒng dì zuò liǎo jiè shào。 zhè xiē， dū shǐ míng shǐ de xiū zhuàn zhě men jiào zhī gè cháo xiū guān shǐ zhě， yòu dé tiān dú hòu de yòu lì tiáo jiàn。 dì sān，《 míng shǐ》 yòu xiē dì fāng chí lùn gōng yǔn， yě néng bǐng zhí shū xiě。 rú duì yuán chóng huàn bèi qīng tài zōng shè fǎnjiànjì shā hài yī shì， yǐ jí xióng tíng bì de gōng zuì wèn tí de jìzǎi， dōuhěn yòu cān kǎo jià zhí。 dì sì，《 míng shǐ》 zài tǐ lì shàng yòu xīn de chuàng zào， zài lièzhuàn zhōng zhuān liè liǎo“ yān dǎng”、“ liú zéi” hé“ shàng sī” sān mù。 huàn guān zhuān zhèng wéi míng cháo yī dài lì shǐ de zhòng dà wèn tí，《 yān dǎng chuán》 jìzǎi liǎo wáng zhèn、 liú jǐn、 wèi zhōng xián děng huàn guān dǎng yǔ huò guó yāng mín de zuì xíng。《 míng shǐ》 de zuò zhě men duì lǐ zì chéng、 zhāng xiàn zhōng děng nóng mín qǐ yì lǐng xiù bào dí duì hé chóu shì de tài dù， zài wéi tā men lìzhuàn de tóng shí yòu wū zhī wéi“ liú zéi”。 zhè shì zuò zhě de jiē jí lì chǎng suǒ jué dìng de， mùdì shì wéi tǒng zhì zhě zǒng jié jīng yàn：“ zhì yú wáng míng， jiǎo fǔ zhī shī， zú wéi jiǒng jiàn。” dàn kè guān shàng wéi hòu rén bǎo cún liǎo míng mò nóng mín zhàn zhēng de mǒu xiē kě kào shǐ liào。《 tǔ sī chuán》 zhuān xiě xī nán shǎo shù mín zú de qíng kuàng， fēn hú guǎng、 sì chuān、 yún nán、 guì zhōu、 guǎng xī wǔ gè tǔ sī chuán。 zhè xiē chuán， suī jiān chí mín zú yā pò de lì chǎng， duì shǎo shù mín zú yòu xǔ duō wū miè zhī cí， dàn qí zhōng bǎo cún liǎo dà liàng zhè yī dài shǎo shù mín zú de zhòng yào zī liào。 jīn rì guó nèi shǎo shù mín zú de lì shǐ， dà bàn kě yǐ zhuī sù dào míng cháo chū nián。 cǐ wài，《 míng shǐ》 qí tā bù fēn piān zhāng， yě wéi hòu rén bǎo cún liǎo bù shǎo kě guì de shǐ liào， rú《 xíng fǎ zhì》 zhōng duì míng dài tè wù jī gòu chǎng wèi de xù shù děng， dōuyòu zhù yú hòu rén duì zhè duàn lì shǐ de kǎo chá yán jiū。
　　 běn jì gòng 'èr shí sì juàn， jiù juàn shù 'ér lùn，《 míng shǐ》 běn jì suǒ zhàn bù zú quán shū shí fēn zhī yī， ruò yǐ zì shù 'ér lùn， zé suǒ zhàn bù jí quán shū 'èr shí wǔ fēn zhī yī。 yóu cǐ kě zhī běn jì zài《 míng shǐ》 zhōng suǒ zhàn bǐ lì shèn xiǎo， zhè shì《 míng shǐ》 biān zuǎn tǐ lì zhōng de yī gè tè diǎn。 běn jì zài jìzhuàn tǐ shǐ shū zhōng， shì yǐ biān nián xíng shì xù shǐ de bù fēn，《 míng shǐ》 xiǎn rán shì jiāng běn jì zuò wéi quán shǐ zhī gāng， yǐ jiǎn míng 'ě yào de fāng shì， shǒu liè yú quán shū zhī qián， shǐ rén zài dú yuè zhè bù shǐ shū zhī shí， shǒu xiān liǎo jiě dào yòu míng yī dài lì shǐ zhī gài kuàng， ér bù shì shǐ rén zài dú yuè běn jì shí biàn shì wú jù xì jìn lǎn jìn zhī。 zhè yīnggāi suàn shì《 míng shǐ》 xiū zuǎn zhěng tǐ shè jì shàng de dú dào zhī chù。
　　《 míng shǐ》 běn jì de lìng yī gè tè diǎn， shì zūn zhòng shǐ shí， bù yǐ míng dài guān dìng shǐ lùn wéi jù。 rú jiàn wén dì nián hào yú chéng zǔ duó wèi hòu gé chú， qí sì nián shí lù jǐn yǐ yuán、 èr、 sān jí hóng wǔ sān shí wǔ nián， fù yú《 míng tài zǔ shí lù》 zhī hòu。《 míng shǐ》 zhōng zé zhuān lì《 gōng mǐn dì jì》 yī juàn， shèn wéi dé tǐ。 zài rú yīng zōng xuē jǐng tài dì hào， qíng xíng yǔ jiàn wén shì xiāng sì，《 míng shǐ》 zhōng yì chǔlǐ dé dāng。 qīng dài shǐ jiā qián dà xīn céng lùn chēng：“ qí lì yòu chuàng qián shǐ suǒ wèi yòu zhě。 rú《 yīng zōng shí lù》 fù jǐng tài qī nián shì， chēng chéng lì wáng， ér xuē qí miào hào， cǐ dāng shí shǐ chén qū bǐ。 jīn fēn yīng zōng wéi qián hòu liǎng jì， ér liè jǐng dì jì yú zhōng， zhēn zhuó zuì wéi jìn shàn。”（ qián dà xīn：《 shí jià zhāi yǎng xīn lù》 juàn jiǔ） míng hóng wǔ zhōng yì wén tài zǐ zhū biāo， yīn zǎo shì 'ér wèi jí jì wèi， jiàn wén yuán nián（ 1399） zhuī zūn wéi xiào kāng huáng dì， miào hào xīng zōng。 chéng zǔ duó wèi hòu， fèi qí dì hào miào hào， fù chēng yì wén tài zǐ。 shì suī céng yòu dì hào， ér wèi gǎi yuán dēng jí， gù bù rù běn jì， ér rù lièzhuàn， dàn qí céng yòu dì hào， yì wéi shǐ shí， yòu yǔ zhū chuán bù tóng， tè yú hòu fēi chuán hòu， zhū wáng chuán qián lìzhuàn。 yǔ zhī tóng liè zhě， yòu yòu jiā jìng huáng dì zhī fù， xīng xiàn wáng zhū yòu yuán。 jiā jìng zhōng xīng dà lǐ yì， tè zūn qí fù wéi ruì zōng xīng xiàn huáng dì， yě shǔ jǐn yòu dì hào 'ér yǐ。《 míng shǐ》 běn jì bù liè xīng zōng、 ruì zōng， zhèng yǔ qí yǐ běn jì wéi xù shù yòu míng yī dài lì shǐ zhī dà gāng yòu guān。 guāng zōng jí wèi yú wàn lì sì shí bā nián（ 1620） bā yuè chū yī， sǐ yú tóng nián jiǔ yuè chū yī， zài wèi jǐn yī yuè， wèi jí gǎi yuán， suì dìng yǐ shì nián bā yuè hòu wéi tài chāng yuán nián。《 guāng zōng běn jì》 yú shì fù yú《 shén zōng běn jì》 zhī hòu， wèi dān lì yī juàn， jǐn yǐ shù bǎi zì shù guò， bù shī wéi dà gāng zhī zuò。
　　《 míng shǐ》 běn jì suī yǐ shí jiān cháng duǎn wéi běn， fēn juàn jì shǐ， rán 'ér yòu bù jìn jū ní yú cǐ。 tài zǔ zài wèi sān shí yī nián， běn jì zé zhàn sān juàn， yīn qí wéi kāi guó zhī jūn。 chéng zǔ zài wèi 'èr shí 'èr nián， běn jì zé zhàn sān juàn， suī kě chēng yīn qí duó wèi dēng jí， shì shǔ tè shū， zé yǐ yòu qīng zhòng zhī fēn。 yīng zōng 'èr juàn， shàng kě yīn qián hòu gè yòu nián hào wéi yóu， xiàn zōng 'èr shí 'èr nián， yì zhàn 'èr juàn， shì zōng sì shí wǔ nián， shén zōng sì shí bā nián， tóng yàng gè zhàn 'èr juàn， zhuāng liè dì shí qī nián， yì zhàn 'èr juàn。 kě jiàn zhū rén xiū shǐ， pō yǐ shǐ shì qīng zhòng xù shù， cǐ yòu fú hé qí lì gāng zhī tǐ。 zǒng de lái kàn，《 míng shǐ》 běn jì， fēn dì 'ér shù， biān nián jì shì， yòu bù shī wéi yī gè zhěng tǐ， bǐ mò suī shǎo， què wán zhěng míng liǎo， qīng zhòng shì yí。《 míng shǐ》 běn jì zhōng yī dà lìng rén yí hàn zhī chù shì wèi néng gěi nán míng zhū dì lì jì， zhè shì qīng chū zhèng zhì xíng shì suǒ jué dìng de。 qīng cháo guān xiū shǐ shū， bù jǐn bù kě néng gěi nán míng zhū dì lì jì， shèn zhì yú lièzhuàn zhōng yì bù lìzhuàn。 qīng chū sī jiā xiū shǐ， wàng tán jí cǐ， zé yě nán miǎn yú“ wén zì yù” zhī huò。
　　《 míng shǐ》 zhì zhī xiū zuǎn， yǐ zhào tiān、 dì、 lǐ、 lè zhī shùn xù pái shù，《 tiān wén zhì》 chū zì tānɡ bīn zhī shǒu。 tānɡ bīn wéi qīng chū lián zhèng zhī chén， yú xiū《 míng shǐ》 pō yòu suǒ jiàn yán。 shùn zhì chū xiū《 míng shǐ》 shí， tā céng yìng zhào chén yán， qǐng guǎng sōu yěshèng yí shū yǐ xiū《 míng shǐ》， qiě yán：“《 sòng shǐ》 xiū yú yuán zhì zhèng， tè chuán wén tiān xiáng zhī zhōng；《 yuán shǐ》 xiū yú míng hóng wǔ， yì zhù bā yán bù hā zhī yì。 wǒ cháo shùn zhì yuán、 èr nián jiān， qián míng zhū chén yì yòu kàng jié bù qū， lín wēi zhì mìng zhě， yǔ pàn nì bù tóng。 yí lìng zuǎn xiū zhū chén wù shì zhān gù， zhāo shì gāng cháng yú wàn shì。” cǐ xià yú suǒ sī， zhāo zhì féng quán děng rén gōng jī， shuō tā“ kuā jiǎng kàng nì zhī rén”， xìng kuī shùn zhì huáng dì zàn xǔ tānɡ bīn zhī yán， cái wèi yīn cǐ huò zuì。 zhì kāng xī zài xiū《 míng shǐ》 shí， tānɡ bīn yú kāng xī 'èr shí yī nián（ 1682） chōng rèn《 míng shǐ》 zǒng cái， yīn cǐ《 míng shǐ》 zhōng běn jì、 zhì、 lièzhuàn bù shǎo piān chū qí bǐ xià。 dàn tānɡ bīn pō zhòng jīng xué， yú tiān wén zé fēi qí suǒ cháng， qí suǒ zhuàn《 tiān wén zhì》 jiào wéi nán dú。
　　《 míng shǐ · tiān wén zhì xù》 chēng：“ zì sī mǎ qiān shù《 tiān guān》， ér lì dài zuò shǐ zhě jiē zhì tiān wén。 wéi《 liáo shǐ》 dú fǒu， wèi tiān xiàng zhāo chuí， qiān gǔ rú yī， rì shí、 tiān biàn jì zhù běn jì， zé《 tiān wén zhì》 jìn yú yǎn。 qí shuō pō dāng。 .. rán yīn cǐ suì fèi tiān wén bù zhì， yì fēi yě。 tiān xiàng suī wú gǔ jīn zhī yì， ér tán tiān zhī jiā， cè tiān zhī qì， wǎng wǎng hòu shèng yú qián。 wú yǐ zhì zhī， shǐ yī dài zhì zuò zhī yì mǐn yān wú chuán， shì yì shǐ fǎ zhī quē lòu yě。 .. míng shén zōng shí， xī yáng rén lì mǎ dòu děng rù zhōng guó， jīng yú tiān wén、 lì suàn zhī xué， fā wēi chǎn 'ào， yùn suàn zhì qì， qián cǐ wèi cháng yòu yě。 cí duō qí yào， lùn zhù yú piān。”
　　 yóu cǐ kě zhī， xiū zuǎn《 míng shǐ · tiān wén zhì》 de zōng zhǐ， suī rán réng bào duì tiān wén zhī qīng shì， dàn yě kàn dào liǎo míng dài tiān wén xué de fā zhǎn， yóu qí shì xī fāng chuán jiào shì dài lái de xī yáng tiān wén xué zhī shí， yú zhōng guó chuán tǒng tiān wén xué pō yòu bì bǔ。《 tiān wén zhì》 chú dì yī juàn xù shù chuán tǒng tiān wén xué yǔ“ xī yáng zhī shuō， jì bù bèi yú gǔ， ér yòu yàn yú tiān” zhě wài， hái bǐ jiào xì tǒng dì jiè shào liǎo cóng míng tài zǔ zhì chóng zhēn huáng dì qí jiān yí xiàng（ jí tiān wén yí qì） de fā zhǎn biàn huà。 dì 'èr juàn yǔ dì sān juàn zé jì yòu míng yī dài tiān wén xiàn xiàng de biàn huà， chú qù rì shí yǐ quán bù jì rù běn jì zhī zhōng wài， qí yú rú“ yuè yǎn fàn wǔ wěi”，“ wǔ wěi yǎn fàn”，“ wǔ wěi hé jù”，“ wǔ wěi yǎn fàn héng xīng”， yǐ zhì“ xīng zhòu jiàn”、“ yùn shì”、“ xīng biàn”、“ liú yǔn” děng， duō yòu jì lù， suī rán nán dǒng 'ér fàn qiǎn， réng yòu yī dìng cān kǎo jià zhí。
　　 chú qù《 tiān wén zhì》 zhī wài， tānɡ bīn hái zhí bǐ liǎo《 wǔháng zhì》 hé《 lì zhì》 de biān zuǎn。
　　《 wǔháng zhì》 jí jīn、 mù、 shuǐ、 huǒ、 tǔ， qí tǐ fǎng《 hàn shū》 jí qián dài zhū shǐ， jì zì hóng wǔ zhì chóng zhēn jiān suǒ wèi“ xiáng yì” zhī shì。 qí sān juàn zhōng， shǒu juàn wéi shuǐ， rú héng hán、 héng yīn、 xuě shuāng、 bīng báo、 léi zhèn、 yú niè、 huáng nǎn、 shǐ huò、 lóng shé zhī niè、 mǎ yì、 rén kē、 jí yì、 gǔ yāo、 yǔn shí、 shuǐlǎo、 shuǐ biàn、 hēi shěng hēi xiáng， jiē shǔ zhī shuǐ。 dì 'èr juàn wéi huǒ、 mù， fǎng qián shǐ， yǐ héng yù、 cǎo yì、 yǔ chóng zhī niè、 yáng huò、 huǒ zāi、 huǒ yì、 chì shěng chì xiáng shǔ zhī huǒ； fǎng qián shǐ yǐ héng yǔ、 kuáng rén、 fú yāo、 jī huò、 shǔ niè、 mù bīng、 mù yāo、 qīng shěng qīng xiáng shǔ zhī mù。 dì sān juàn wéi jīn、 tǔ， fǎng qián shǐ yǐ héng yáng、 shī yāo、 máo chóng zhī niè、 quǎn huò、 jīn shí zhī yāo、 bái shěng bái xiáng shǔ zhī jīn； yǐ héng fēng、 fēng mái huì míng、 huā niè、 chóng niè、 niú huò、 dì zhèn、 shān tuí、 yǔ máo、 dì shēng máo、 nián jī、 huáng shěng huáng xiáng shǔ zhī tǔ。
　　《 míng shǐ · wǔháng zhì》 de biān zuǎn shì bù gòu chéng gōng de， yī shì jiǎn dān 'ér quē lòu tài duō， rú dì zhèn shuǐ hàn děng zāi qíng； èr shì duō yòu jì shù bù què zhī chù， shèn zhì jì rù chuán wén， yǐ zēng qí shén mì sè cǎi， suǒ yǐ shǐ jiā duō rèn wéi qí“ wú dà yòng”。 ①《 lì zhì》 gòng jiǔ juàn。 míng dài lì fǎ， yóu yú chóng zhēn shí gǎi yòng xī yáng xīn fǎ 'ér yòu suǒ chuàng xīn。 qí《 lì fǎ yán gé》 yī juàn， duì zhū zài yù《 shèng shòu wàn nián lì》、《 lǜ lì róng tōng》 jiè shào jiào xiáng， hòu xú guāng qǐ děng dū xiū lì fǎ， zhòng shì xī yáng lì fǎ， yě duō yòng wén zì。 zhè dāng shì《 míng shǐ · lì zhì》 de yī dà tè diǎn。
　　《 lì zhì》 de dì 'èr dà tè diǎn shì chú biǎo zhī wài 'ér yòu tú， yǔ zhū shǐ bù tóng。 jì yòu tú wǔ， jūn fù yú《 dà tǒng lì fǎ》 zhī zhōng。 yòu“ gē yuán hú shǐ tú”、“ cè lì zhī tú”、“ píng shì zhī tú”、“ yuè dào jù chā tú”、“ èr zhì chū rù chā tú”。
　　 quán zhì yǐ dà tǒng lì wéi zhù， jì yòu 'èr、 sān、 sì、 wǔ、 liù gòng wǔ juàn， huí huí lì fǎ wéi fǔ， jì yòu qī、 bā、 jiǔ gòng sān juàn。《 lì zhì》 shù shì suī xiáng， yīn shè yú lì fǎ zhī shí， yòu yòu gǔ jīn zhī bié， jí míng cháo suǒ yòng《 dà tǒng lì》 yǔ《 huí huí lì》 zhī bié， pō wéi nán dú。
　　① chái dé gēng：《 shǐ jí jǔ yào》。
　　《 lì zhì》 zhī hòu wéi《 dì lǐ zhì》，《 dì lǐ zhì》 gòng qī juàn。
　　 míng cháo wèiwǒ guó lì shǐ shàng tǒng yī de cháo dài zhī yī， rú《 míng shǐ · dì lǐ zhì xù》 suǒ chēng：“ yǔ jì suǒ yǎn， jìn rù bǎn tú， jìn gǔ yǐ lái， suǒ wèi yòu yě。” zì míng tài zǔ tǒng yī quán guó hòu， jīng shī zhī wài， zhì shí sān bù zhèng shǐ sī， jí dōuzhǐ huī shǐ sī、 xíng dū zhǐ huī shǐ sī fēn lǐng tiān xià。 chéng zǔ jí wèi， yòu zēng shè jiāo zhǐ、 guì zhōu 'èr bù zhèng shǐ sī， ér gǎi běi píng wéi běi jīng。 rén、 xuān yǐ hòu， qì jiāo zhǐ， ér jiàn dìng wéi nán běi 'èr jīng， shí sān bù zhèng shǐ sī， quán guó yī tǒng suì dìng。 yīng zōng tiān shùn wǔ nián（ 1461）， lǐ xián děng fèng chì xiū chéng《 dà míng yī tǒng zhì》 jiǔ shí juàn， wéi míng cháo quán guó zhèng qū zhī zhì shū。 ér gāi shū jì shù shī wù pō duō。《 míng shǐ · dì lǐ zhì》 zé“ kǎo qí shēng jiàng zhī chā， yán gé zhī gù， jù zhù yú piān” ér chéng。
　　 qī juàn zhī zhōng， nán、 běi liǎng jīng yī juàn， shān dōng、 shān xī yī juàn， hé nán、 shǎn xī yī juàn， sì chuān、 jiāng xī yī juàn， hú guǎng、 zhè jiāng yī juàn、 fú jiàn、 guǎng dōng、 guǎng xī yī juàn， yún nán、 guì zhōu yī juàn。 nán、 běi liǎng jīng jí shí sān bù zhèng shǐ sī gè yòu zǒng shù， jì qí yán gé， jūn yǐ《 yǔ gòng》 zhū zhōu wéi běn。 zǒng shù zhī hòu， zài yǐ fǔ、 zhōu、 xiàn fēn shù。 hòu fù dū sī、 wèi、 suǒ zhī shè zhì yán gé， nèi róng pō wéi xiáng jìn kě qǔ， rán yì jiān yòu lòu wù zhī chù， hòu rén yòu zuò kǎo biàn jiū wù zhě。
　　《 lǐ zhì》 shí sì juàn， wú yuàn suǒ zhuàn。 lǐ、 lè wéi lì cháo tǒng zhì zhě suǒ zhòng shì， lǐ jiào wéi zhì mín zhī běn。 lǐ yí fǎn yìng liǎo yī gè shí dài de zhèng zhì jí shè huì shēng huó zhuàng kuàng。 lǐ yí tóng shí yě bèi yòng zuò fēng jiàn xíng fǎ de bǔ chōng。 míngzhāoshì zhōng guó fēng jiàn shè huì hòu qī de cháo dài， suí zhe shè huì zhèng zhì jīng jì hé wén huà de biàn huà， lǐ zhì yě fā shēng liǎo jiào míng xiǎn de biàn huà， yóu qí shì zhèng dé、 jiā jìng yǐ hòu， fù yòu“ lǐ bēng lè huài” zhī shì， ér suǒ wèi“ lǐ bēng lè huài” zé zhèng shì shè huì biàn gé zhī shí。《 míng shǐ · lǐ zhì》 yě jiù bì rán yào fǎn yìng chū zhè fāng miàn nèi róng。
　　《 lǐ zhì》 suǒ shù， shǒu wéi jí lǐ， jí jì sì zhī diǎn， bāo kuò sì tiān dì zhū tán、 zhū miào děng， gòng liù juàn。 cì wéi jiā lǐ， yǐ gōng zhōng zhī lǐ wéi zhù， fù yòu dì fāng“ xiāng yǐn jiǔ lǐ”， gòng sān juàn yòu yú。 jiā lǐ zhī hòu wéi bīn lǐ， chú lái bīn zhī lǐ wài， guān mín xiāng jiàn zhī lǐ yì shǔ zhī liè。 bīn lǐ fù jiā lǐ hòu， piān jǐn bàn juàn。 hòu yòu jūn lǐ yī juàn。 zài hòu zé wéi xiōng lǐ sān juàn， shù líng qǐn sāngzhì。 zhèng fú gǔ wǔ lǐ zhī zhì。《 lǐ zhì》 de yōu diǎn shì xù shù jiào xiáng， quē diǎn shì guān mín zhī lǐ guò jiǎn， qiě suǒ shù lǐ yí， nán yú dú míng， xū yǔ《 míng huì diǎn》 zhū shū xiāng cān 'ér dú。
　　《 míng shǐ · lè zhì》 sān juàn， zhù yào jì shù yòu míng yī dài yuèqì jí yuèzhāng zhī zhì， yǐ lǐ wéi běn， lè suí lǐ xíng。 lè zhì suǒ shù bìng fēi míng dài yīnyuè， ér réng wéi lǐ zhì 'ér yǐ。 míng dài yòu yīn lǜ jiā zhū zài yù， wéi jìn dài yīnyuè chuàng shǐ zhī míng rén， xī qí suǒ chuàng， fēi《 lè zhì》 suǒ shù。
　　《 yí wèi zhì》 yī juàn，《 yú fú zhì》 sì juàn， nèi róng yì yǔ lǐ zhì xiāng guān， jì shù jiào xiáng jìn。
　　《 míng shǐ》 fǎng《 sòng shǐ》 tǐ lì，《 lǐ zhì》、《 lè zhì》、《 yí wèi zhì》、《 yú fú zhì》 jūn lì 'ér fēn shù， jiào qián zhū shǐ suǒ lì gèng wéi quán shàn。
　　《 xuǎn jǔ zhì》 sān juàn， suǒ shù pō yòu tè diǎn。 qí xù yán chēng：“ xuǎn jǔ zhī fǎ， dà lüè yòu sì： yuē xué xiào， yuē kē mù， yuē jiàn jǔ， yuē quán xuǎn。 xué xiào yǐ jiào yù zhī， kē mù yǐ dēng jìn zhī， jiàn jǔ yǐ bàng zhāo zhī， quán xuǎn yǐ bù liè zhī， tiān xià rén cái jìn yú shì yǐ。”
　　 yīn cǐ《 míng shǐ · xuǎn jǔ zhì》 shǒu juàn wéi xué xiào， cì juàn wéi kē mù， sān juàn zé jiàn jǔ、 rèn guān quán xuǎn kǎo chá。 míng chū zhòng jiàn jǔ， yǒng lè yǐ hòu； kē mù jiàn shèng， jiàn jǔ rì qīng， cǐ zhǒng biàn huà yú zhì zhōng xù shù shí fēn qīng chǔ， qí tǐ lì wéi zhì dù yǔ shì lì jiā xù， shǐ rén yì dú yì dǒng， yī mù liǎo rán。《 xuǎn jǔ zhì》 chū zì lù róu zhī shǒu， lù róu jìn shì chū shēn， yòu xuǎn bó xué hóng rú， yú xuǎn jǔ guān jiàn， zì dāng yòu suǒ tǐ huì， gù shù shǐ pō wéi dé tǐ。
　　《 zhí guān zhì》 wǔ juàn， wéi《 míng shǐ》 zhū zhì zhōng zhī zhòng diǎn。 míng chū tài zǔ zhū yuán zhāng bà chéngxiàng， shēng liù bù zhī zhì， chéng zǔ zhū dì shǐ shè nèi gé， zhōng guó lì shǐ shàng wén guān zhì dù zhì cǐ wéi yī dà biàn huà shí qī， yòu yòu huàn guān yá mén zhī shè yǔ lì cháo bù tóng， qí tè diǎn xiǎn 'ér yì jiàn。
　　《 míng shǐ · zhí guān zhì》 cǎi qǔ yóu cháo tíng zhì dì fāng， yóu wén jí wǔ， yóu nèi jí biān de jì shù fāng fǎ。 nán běi liǎng jīng guān shǔ， yǐ běi jīng wéi zhù， nán jīng guān zhuān lì yú hòu， shù jì pō jiǎn。
　　 qí yī juàn suǒ shù wéi： zōng rén fǔ、 sān gōng sān gū、 tài zǐ sān shī sān shǎo、 nèi gé、 lì、 hù、 lǐ、 bīng、 xíng、 gōng liù bù。
　　 èr juàn： dū chá yuàn、 tōng zhèng sī、 dà lǐ sì、 zhān shì fǔ、 hàn lín yuàn、 guó zǐ jiān、 yǎn shèng gōng。
　　 sān juàn： tài cháng sì、 guāng lù sì、 tài pú sì、 hóng lú sì、 shàng bǎo sī、 liù kē、 zhōng shū shè rén、 xíng rén sī、 qīn tiān jiān、 tài yī yuàn、 shàng lín yuàn jiān、 wǔ chéng bīng mǎ sī、 shùn tiān fǔ、 wǔ xué、 sēng dào lù sī、 jiào fāng sī、 huàn guān、 nǚ guān。
　　 sì juàn： nán jīng guān、 yìng tiān fǔ、 wáng fǔ zhǎngshǐ sī、 bù zhèng sī、 àn chá sī、 gè dào、 xíng tài pú sì、 yuàn mǎ sì、 dū zhuǎn yùn yán shǐ sī、 yán kè tí jǔ sī、 shì bó tí jǔ sī、 chá mǎ sī、 fǔ、 zhōu、 xiàn、 rú xué、 xún jiǎn sī、 yì、 shuì kè sī、 cāng kù、 zhì rǎn jú、 hé bó suǒ、 pī yàn suǒ、 dì yùn suǒ、 tiě yě suǒ、 yī xué、 yīn yáng xué、 sēng gāng sī、 dào jì sī。
　　 wǔ juàn： gōng hóu bó、 fù mǎ dū wèi、 wǔ jūn dū dū fǔ、 jīng yíng、 jīng wèi、 jǐn yī wèi、 nán jīng shǒu bèi、 nán jīng wǔ jūn dū dū fǔ、 nán jīng wèi、 wáng fǔ hù wèi、 zǒng bīng guān、 liú shǒu sī、 dū sī、 gè wèi、 gè suǒ、 xuān wèi sī、 xuān fǔ sī、 ān fǔ sī、 zhāo tǎo sī、 zhǎngguān sī、 jūn mín fǔ。
　　《 zhí guān zhì》 zhōng yú nèi gé xù shù bù xiáng， ér yǐ liù bù wéi zhòng， shì yīn liù bù wéi míng dài guān zhì zhù tǐ， dàn míng dài nèi gé zuò yòng zhī dà， shè zhì zhī tū chū， shí yìng duō shù。 dū chá yuàn xì gǎi yuán yù shǐ tái 'ér zhì， wéi míng dài shǐ zhì。 dū yù shǐ zhí guān jì gāng fēng xiàn， yóu qí zhòng yào。 yòu yòu xún fǔ zhī zhí， wéi dū yù shǐ wài rèn， bìng yòu jīng lüè、 zǒng lǐ、 zàn lǐ、 xún shì、 fǔ zhì děng míng mù； jiān chá yù shǐ yòu yòu xún 'àn zhī zhì。 gù cǐ dū chá yuàn zhì yú dì 'èr juàn zhī shǒu， ér suǒ zhàn piān fú zuì cháng， cǐ yì shǐ bǐ zhī yòng xīn。
　　 huàn guān zhuān lì yī piān， liè yú dì sān juàn zhī mò， jí zài jīng zhū yá zhī hòu。 shǒu shù shí 'èr jiān、 sì sī、 bā jú， jí huàn guān 'èr shí sì yá mén， jí zhū kù、 fáng、 chǎng、 tí dū、 shǒu bèi、 zhèn shǒu zhū zhí， jì shù pō wéi qīng chǔ。 rú jì tí dū dōng chǎng， xià jì：“ zhǎng yìn tàijiàn yī yuán， zhǎng bān、 lǐng bān、 sī fáng wú dìng yuán。 tiē xíng 'èr yuán， zhǎng cì jī xíng yù zhī shì。 jiù xuǎn gè jiān zhōng yī rén tí dū， hòu zhuān yòng sī lǐ、 bǐng bǐ dì 'èr rén huò dì sān rén wéi zhī。 qí tiē xíng guān， zé yòng jǐn yī wèi qiān bǎi hù wéi zhī。 fán nèi guān sī lǐ jiān zhǎng yìn， quán rú wài tíng yuán fǔ， zhǎng dōng chǎng， quán rú zǒng xiàn。 bǐng bǐ、 suí táng shì zhòng fǔ。 gè sī shè chén zhǎng jiā、 zhǎng bān、 sī fáng děng yuán。” míng dài huàn guān zhī quán shì， yuè rán yú zhǐ shàng。
　　 qiě huàn guān zhī hòu， lìng yòu píng shù wén zì， yóu míng tài zǔ hóng wǔ shí qī nián（ 1384） zhù tiě pái“ nèi chén bù dé gān yù zhèng shì， fàn zhě zhǎn” zhì yǒng lè hòu zhōng guān sì chū， wáng zhèn、 wāng zhí、 liú jǐn、 wèi zhōng xián zhī zhuān quán， zhí zhì míng wáng， pō yòu zǒng jié。 qīng cháo yǐ cǐ wéi jiè， huàn guān suì wú gān zhèng zhī jī， zhè shí zài shì yǐ shǐ wéi jiàn。
　　 míng dài tǔ sī zhì dù， yì wéi dāng shí yī dà tè diǎn， gù zhí guān zhī wěi zhuān lì tǔ guān， wén zì suī rán bù duō， què gěi rén yǐ wán shàn zhī gǎn。
　　《 míng shǐ · shí huò zhì》 gòng liù juàn， chū zì pān lěi zhī shǒu。 qí shí pān lěi suǒ zuò， shí jù wáng yuán《 míng shí huò zhì》 ér chéng。 dàn jù jì pān lěi duì biān zuǎn《 shí huò zhì》 yòng lì zuì qín，“ zì hóng wǔ zhì wàn lì cháo shí lù zhī yòu guān shí huò zhě， gòng chāo liù shí yú běn， mì xíng xì zì， měi běn duō zhì sì shí yú zhǐ， shǎo yì 'èr shí yú zhǐ， tā zuǎn shàng bù zài shì”①。 gù rén duō rèn wéi pān lěi céng zuò yòu shí huò zhī gǎo， huò wéi cháng biān。 hòu wáng yuán rù shǐ guǎn zuǎn《 shí huò zhì》 jí suǒ jiàn《 xué 'ān lèi gǎo》 zhōng de《 míng shí huò zhì》， zhì yú qí shì fǒu céng yòng pān lěi suǒ zuǎn， jiù bù kě dé 'ér zhī liǎo。
　　 wáng yuán《 míng shí huò zhì》 gòng shí 'èr juàn： juàn yī： zhì xù、 nóng sāng。 juàn 'èr： hù kǒu。 juàn sān： tián zhì（ fù tún zhèng）。 juàn sì： fù yì（ fù huāng zhèng）。 juàn wǔ： cáo yùn（ fù hǎi yùn）。 juàn liù： cāng kù（ fù mǎ fáng、 cāng chǎng）。 juàn qī： yán fǎ。 juàn bā： qián chāo。 juàn jiǔ： chá fán。 juàn shí： kè shuì。 juàn shí yī： shànggòng cǎi zào。 juàn shí 'èr： kuàijì（ fù fèng xiǎng）。
　　 wáng hóng xù suǒ shàng《 míng shǐ gǎo》 chāo běn zhōng， chú jiāng“ kuàijì” bìng rù“ shànggòng cǎi zào” ér cún shí yī juàn wài， nèi róng yǔ wáng yuán《 míng shí huò zhì》 jīhū wán quán xiāng tóng。
　　《 míng shǐ · shí huò zhì》 gòng liù juàn。
　　 juàn yī： hù kǒu、 tián zhì（ fù tún tián、 zhuāng tián）。 juàn 'èr： fù yì。 juàn sān： cáo yùn、 cāng kù。 juàn sì： yán fǎ、 chá fǎ。 juàn wǔ： qián chāo、 kēng yě（ fù tiě yě tóng chǎng）、 shāng shuì、 shì bó、 mǎ shì。 juàn liù： shànggòng cǎi zào、 cǎi zào、 chái tàn、 cǎi mù、 zhū chí、 zhì zào、 shāo zào、 fèng xiǎng、 kuàijì。 chú qù nèi róng yòu suǒ zēng jiǎn wài， jī běn lüè tóng。 yīn cǐ shuō《 míng shǐ · shí huò zhì》 xì jù wáng yuán《 míng shí huò zhì》 ér chéng。《 shí huò zhì》 jiāng“ míng yī dài lǐ cái zhī dào， shǐ suǒ yǐ dé， zhōng suǒ yǐ shī， tiáo qí běn mò， zhù yú piān”①。 zì qīng cháo yǐ lái， lùn zhě shèn wéi tuī chóng， dàn qí shí zhì zhōng cuò wù zhī chù shèn duō， qiě yòu wén zì guò jiǎn bù míng zhī chù， dài hòu shàng yòu jiè shào， gù yú cǐ bù zhuì。
　　《 hé qú zhì》 liù juàn， yǐ jiù shǐ zhī lì， fēn hé 'ér shù。 huáng hé fēn shàng、 xià， gòng 'èr juàn， yùn hé yì fēn shàng xià， ér wèi zú 'èr juàn， fù yòu hǎi yùn bàn juàn。《 míng shí huò zhì》 zhōng hǎi yùn yuán fù yú cáo yùn zhī hòu。 huái、 jiā、 wèi、 zhāng、 qìn、 hū tuó、 sāng qián、 jiāo lāi zhū hé gòng wéi yī juàn， zhí shěng shuǐ lì lìng wéi yī juàn。 xiǎn 'ér yì jiàn，《 hé qú zhì》 zhī mùdì bù zài yú hé qú 'ér zài yú shuǐ lì， zhuózhòng yú hé gōng hé cáo yùn。 qí nèi róng yǔ shí huò kě hù wéi bǔ chōng。
　　《 bīng zhì》 sì juàn， jì yòu míng yī dài jūn zhèng zhī xiáng。 shǒu juàn jì： jīng yíng、 shì wèi shàng zhí jūn（ fù huáng chéng shǒu wèi、 jīng chéng xún bǔ）、 sì wèi yíng。 dì 'èr juàn jì： wèi suǒ、 bān jūn。 dì sān juàn jì： biān fáng、 hǎi fáng（ fù jiāng fáng）、 mín zhuàng、 shì bīng（ fù xiāng bīng）。 dì sì juàn jì： qīng lǐ jūn wǔ、 xùn liàn、 shǎng gōng、 huǒ qì、 chē chuán、 mǎ zhèng。
　　 míng dài bīng zhì tè diǎn tū chū， zhù yào tǐ xiàn míng tài zǔ jí quán zhī yòng xīn。 suǒ wèi“ míng yǐ wǔ gōng dìng tiān xià， gé yuán jiù zhì， zì jīng shī dá yú jùn xiàn， jiē lì wèi suǒ。 wài tǒng zhī dū sī， nèi tǒng yú wǔ jūn dū dū fǔ， ér shàng shí 'èr wèi wéi tiān zǐ qīn jūn zhě bù yǔ yān” ②。 cǐ xì dé táng cháo fǔ bīng zhì zhī yí yì 'ér gèng wéi xiáng mì。
　　① yáng chūn：《 shàng míng jiàn gāng mù guǎn zǒng cái shū》。
　　①《 míng shǐ》 juàn qī qī《 shí huò zhì xù》。
　　②《 míng shǐ》 juàn bā jiǔ《 bīng zhì xù》。
　　 yòu míng yī dài， kùn yú nán wō běi“ lǔ”， jūn shì zhì wéi zhòng yào， ér xíng shì suǒ biàn yòu pò shǐ jūn zhì lǚ gèng。 qí jiān yán gé biàn huà，《 bīng zhì》 zhōng jì shù pō wéi qīng chǔ， zhǐ dì yī juàn nèi guān yú jīng yíng zhī jì shù yǔ《 zhí guān zhì》 hù wéi jiāo chā， cǎi yòng jiǎn shù fāng fǎ yǔ zhī hù wéi bǔ chōng 'ér yǐ。
　　《 míng shǐ · xíng fǎ zhì》 jǐn sān juàn。 míng chū tài zǔ jí zhòng xíng lǜ， hòu yīn xún rì jiǔ， suī shì wéi jù wén， ér míng dài xíng lǜ réng yòu qí tè diǎn。《 xíng fǎ zhì》 sān juàn， měi juàn wú tí lèi zhī bié， dàn shǒu juàn jí shù yòu míng yī dài zhī lǜ wén。 dì 'èr juàn zài shù fǎ sī jí xíng fǎ zhí hángqíng kuàng。 cǐ juàn nèi róng běn yì yǔ《 zhí guān zhì》 zhū fǎ sī chóngfù， ér shǐ guān jiāng chén yīng zhuàn xiě dé tǐ。《 xíng fǎ zhì》 dì sān juàn zuì yòu tè diǎn， kāi shǒu biàn chēng：“ xíng fǎ yòu chuàng zhī zì míng， bù zhōng gǔ zhì zhě， tíng zhàng、 dōng xī chǎng、 jǐn yī wèi、 zhèn fǔ sī yù shì yǐ。 shì shù zhě， shā rén zhì cǎn， ér bù lì yú fǎ。 zhǒng 'ér xíng zhī， zhì mò zào 'ér jí。 jǔ cháo yě mìng， yī tīng zhī wǔ fū、 huàn shù zhī shǒu， liáng kě tàn yě。” cǐ juàn jì chǎng wèi zhī shì jiào xiáng， shǐ lùn shèn jiā。 chǎng wèi wéi míng dài xíng fǎ zhōng zhī dà shì， hóng wǔ zhōng xíng jǐn yī wèi zhèn fǔ sī yù， mò nián fèi bà， zhì yǒng lè zhōng fù zhì， qiě lì dōng chǎng。 lì dōng chǎng shì shí lù zhōng bì 'ér bù shù， shì yòu suǒ yǐn huì zhē yǎn，《 xíng fǎ zhì》 pō yú xiáng shù， cǐ jǔ shèn dāng， yì bǔ《 zhí guān zhì》 zhī suǒ nán shù。
　　《 yì wén zhì》 sì juàn， chū mù lù xué míng jiā huáng yú jì zhī bǐ。 huáng yú jì zhuàn yòu《 qiān qǐng táng shū mù》， yú mù lù zhī xué shèn wéi bó zhī。《 yì wén zhì xù》 lìng chū ní càn zhī shǒu， wén zhōng shēn míng běn zhì tǐ lì， jǐn lù yòu míng yī dài míng jiā zhù shù， cǐ yǔ qián shǐ bù tóng。“ qián shǐ jiān lù gǔ jīn zǎijí， yǐ wéi jiē qí shí zhù xià zhī suǒ yòu yě。 míng wàn lì zhōng， xiū zhuàn jiāo hóng xiū guó shǐ， ji《 jīng jí zhì》， hào chēng xiáng bó。 rán yán gé guǎng nèi zhī cáng， hóng yì wú cóng biàn lǎn， zé qián dài chén biān， hé píng jì lù， qū qū duō shí yí wén， jì yǐ shàng chéng《 suí zhì》， ér yàn shū cuò liè， tú zī 'é chuǎn。 gù jīn dì jiù 'èr bǎi qī shí nián gè jiā zhù shù， shāo wéi lí cì， lè chéng yī zhì。 fán juàn shù mò kǎo、 yí xìn wèi dìng zhě， níng jué 'ér bù xiáng yún。”
　　 zì《 hàn shū · yì wén zhì》、《 suí shū · jīng jí zhì》 zhī xiū， sōu luó lì dài tú shū， kǎo qí cún wáng， wéi mù lù xué zhěng lǐ zhī dà gōng yè。《 míng shǐ · yì wén zhì》 bù cǎi yòng cǐ zhǒng xiū zuǎn fāng fǎ， zhuān qǔ yòu míng yī dài zhī shū， sì jiǎn 'ér shí xiáng， què shì pō yòu yòng xīn zhě。 rán zhì zhě bǎi lǜ， bù miǎn yī shī， rú qí zhù lù dèng míng shì《 gǔ jīn xìng shì shū biàn zhèng》 sì shí juàn， nǎi sòng rén zhī zuò， yǐ qí tǐ lì 'ér lùn， bì wéi wù lù zhī shū。
　　《 yì wén zhì》 sì juàn， yǐ jīng、 shǐ、 zǐ、 jí pái shù。 yī yuē jīng， gòng shí lèi：《 yì》、《 shū》、《 shī》、《 lǐ》、《 lè》、《 chūn qiū》、《 xiào jīng》、《 zhū jīng》、《 sì shū》、《 xiǎo xué》。 èr yuē shǐ， gòng shí lèi： zhèng shǐ、 zá shǐ、 shǐ chāo、 gù shì、 zhí guān、 yí zhù、 xíng fǎ、 zhuànjì、 dì lǐ、 pǔ dié。 sān yuē zǐ， gòng shí 'èr lèi： rú jiā、 zá jiā、 nóng jiā、 xiǎo shuō jiā、 bīng shū、 tiān wén、 lìshǔ、 wǔháng、 yì shù、 lèi shū、 dào jiā、 shì jiā。 sì yuē jí， gòng sān lèi： bié jí、 zǒng jí、 wén shǐ。 qí jīng bù shōu shū mù jiǔ bǎi líng wǔ bù， shǐ bù yī qiān sān bǎi shí liù bù， zǐ bù jiǔ bǎi qī shí bù， jí bù yī qiān sān bǎi jiǔ shí bā bù， gòng jì shōu shū sì qiān wǔ bǎi bā shí jiǔ bù。 suī rán bìng wèi néng jiāng yòu míng yī dài tú shū jìn shōu qí zhōng， réng bù shī wéi yī dà gōng jì， ér wéi liǎo jiě míng dài mù lù shū jí zhī bù kě shǎo zhě。
　　《 míng shǐ》 lièzhuàn jī běn yán jiù shǐ zhī tǐ lì， dàn yì yòu qí chuàng xīn zhī chù。《 sì kù quán shū zǒng mù》 juàn sì liù《 míng shǐ》 tiáo tí yào zhōng chēng：“ lièzhuàn cóng jiù lì zhě shí sān， chuàng xīn lì zhě sān， yuē《 yān dǎng》、 yuē《 liú zéi》、 yuē《 tǔ sī》。 gài diāo dāng zhī huò， suī hàn、 táng yǐ xià jiē yòu， ér shì dà fū qū shì fù shān， zé wéi míng rén wéi zuì huǒ。 qí liú dú tiān xià， yì zhì kù。 bié wéi yī chuán， suǒ yǐ zhù luàn wáng zhī yuán， bù dàn shì fǔ yuè zhī zhū yě。 chuǎng、 xiàn 'èr kòu， zhì yú wáng míng， jiǎo fǔ zhī shī， zú wéi jiǒng jiàn， fēi tā xiǎo chǒu zhī bǐ， yì fēi gē jù qún xióng zhī bǐ， gù bié lì zhī。 zhì yú tǔ sī， gǔ wèi jī mí zhōu yě。 bù nèi bù wài， xìn xì yì méng。 dà dǐ duō jiàn zhì yú yuán， ér zī màn yú míng。 kòng yù zhī dào， yǔ mù mín shū， yǔ yù dí guó yòu shū， gù zì wéi yī lèi yān。” yīnggāi shuō， chuàng shè《 yān dǎng》、《 liú zéi》、《 tǔ sī》 sān lèi chuán， què shí fú hé yú míng shǐ zhī shí jì qíng kuàng， zhè yǔ zhū biǎo zhōng chuàng shè《 qī qīng biǎo》 yòu yìqǔ tóng gōng zhī chù。 míng dài huàn guān zhī gān zhèng， suī bù jí hàn、 táng zhū cháo yòu fèi lì zhī jǔ， dàn wài tíng shì dà fū qū xī bēi yán yú yān huàn， ér chéng yī shí zhī qì yàn， zé wéi gèn gǔ wèi yòu。《 yān dǎng chuán》 suǒ liè sì shí liù rén， shǔ liú jǐn dǎng zhě qī rén， yú jiē wèi zhōng xián zhī dǎng。 dú《 yān dǎng chuán xù》 kě zhī shǐ guǎn zhū rén yú míng wáng zhī jiàn shēn tòng 'ér kǎi rán。 rán 'ér yǔ《 liú zéi chuán》 xiāng bǐ， qí gǎn qíng yòu yòu suǒ bù tóng， suǒ zhuàn《 liú zéi chuán xù》 zì táng sài 'ér qǐ yì lùn qǐ， zhí zhì lǐ zì chéng、 zhāng xiàn zhōng zhī wáng míng， wén chēng：“ zì táng sài 'ér yǐ xià， běn mò yì jìng， shì jù jiǎo zéi zhū chén chuán zhōng。 dú zhì qí wáng tiān xià zhě， lì《 lǐ zì chéng、 zhāng xiàn zhōng chuán》。” qí zhōng《 lǐ zì chéng chuán》 cháng dá wàn yú yán， wéi《 míng shǐ》 zhū chuán zhōng zhī zuì zhǎngzhě。 cóng xiū shǐ zhě jiǎo dù suī zhù yào wéi hòu rén zhī jiàn， què yīn cǐ 'ér bǎo liú jiào wéi fēng fù de yòu guān jìzǎi， ér wèi cǎi qǔ fēn sàn yú“ jiǎo zéi” zhū chén chuán zhōng。
　　《 míng shǐ》 lièzhuàn zhī tǐ lì cǎi yòng lèi chuán xíng shì， chú yǐ lèi fēn chuán wài， yú zhū chén chuán zhōng yì yīn lèi fēn juàn， ér wèi jìn yǐ fù zǐ jí sūn děng wéi chuán。 qí fāng fǎ jí yīn shì 'ér fēn。 rú juàn yī 'èr 'èr yòu《 guō zǐ xīng chuán》、《 hán lín 'ér chuán》、《 liú fú tōng chuán》， suī yì wéi míng jiàn guó qián qún xióng zhī liè， ér yǔ qún xióng tóng míng tài zǔ zhū yuán zhāng zhī guān xì bù tóng， guī wéi yī juàn。 chén yǒu liàng、 zhāng shì chéng、 fāng guó zhēn、 míng yù zhēn hé wéi yī juàn， kuò kuò、 chén yǒu dìng、 bǎ zā lá wǎ 'ěr mì hé wéi yī juàn。 zhū chén zhōng， rú xú dá、 cháng yù chūn dān wéi yī juàn， shì gōng chén yì yòu bié 'ér fēn lì。 shǐ chén wéi jiàn wén dì yí chén lièzhuàn pō xiáng， shèn zhì yòu chuán wén zhī rén， néng liè lì chuán zhě jìn liàng lìzhuàn， yě shì shǐ chén jì tuō yí mín zhī qíng de yī zhǒng fāng shì。
　　《 míng shǐ》 zhū liè chuán zhōng， yì duō jiàn yǐ shì fù chuán zhī tǐ lì。 rú juàn yī bā jiǔ《 xià liáng shèng chuán》， fù tóng xià zhào yù zhě wàn cháo、 chén jiǔ chuān、 zhāng yǎn ruì、 jiāng lóng、 xú 'ào、 yáo jì yán chuán， jūn lián shǔ jìn yán jiàn zhǐ wǔ zōng nán xún zhī rén。 juàn 'èr liù《 mǎ lù chuán》 fù yán yí shòu、 niè xián、 tānɡ mù、 liú qí、 lú qióng、 shěn hàn、 wáng kē， jūn jiā jìng zhōng“ lǐ fú dá zhī yù” shòu qiān zhī rén。 rú lóng qìng zhōng yù shǐ páng shàng péng shū zhōng chēng：“ jù lǐ tóng zhī yù， fú dá zuì yì zhāng， ér dāng shí liú dú jìn shēn zhì sì shí yú rén， yī guān zhī huò， kě wèi cǎn liè。” cǐ fù chuán hòu shǐ guān píng lùn zhōng suǒ yǐn shù， yǐ wéi tóng shì fù chuán zhī yóu yě。 cǐ lèi fù chuán， yú《 míng shǐ》 zhōng bù shèng méi jǔ。
　　《 míng shǐ》 liè chuán zhōng，《 wài guó chuán》 jí《 xī yù chuán》， fǎn yìng liǎo dāng shí yǔ jìng wài guó jiā jí bù luò dì qū děng de lián xì， bǎo cún liǎo dà liàng dōng nán yà jí zhōng yà děng dì lì shǐ zī liào， shì yán jiū zhè xiē guó jiā lì shǐ jí zhōng wài guān xì shǐ de jiào hǎo cān kǎo zī liào。
　　 zài 'èr shí sì shǐ zhōng，《 míng shǐ》 yǐ biān zuǎn dé tǐ、 cái liào xiáng shí、 xù shì wěn tuǒ、 xíng wén jiǎn jié wéi shǐ jiā suǒ chēng dào， shì yī bù shuǐ píng jiào gāo de shǐ shū。 zhè fǎn yìng chū biān zhě duì shǐ liào de kǎo dìng、 shǐ liào de yùn yòng、 duì shǐ shì de guàn tōng、 duì yǔ yán de jià yù néng lì dū dá dào jiào gāo de shuǐ píng。 suī rán tā de piān fú zài 'èr shí sì shǐ zhōng jǐn cì yú《 sòng shǐ》， dàn dú zhě bìng bù gǎn dào rǒng cháng 'ér shēng yàn。
　　《 míng shǐ》 jìn guǎn yòu jiào gāo de shǐ liào jià zhí， yòu chēng“ zuì wéi wán shàn” zhī zuò。 dàn tā zuò wéi yī bù guān xiū de zhèng shǐ， qí quē diǎn yě shì xiǎn 'ér yì jiàn de。
　　 zhào yì zuò《 niàn 'èr shǐ zhá jì》， yǐ duì《 míng shǐ》 zhōng de quē shī yòu suǒ píng lùn， zhǐ shì chū yú duì guān xiū zhèng shǐ de gù jì， wèi gǎn jiā biǎn chì zhī cí。 jìn shì shǐ xué jiā chái dé gēng jiào shòu céng jīng zhǐ chū：“ rú ‘ zhōu yán rú zhī rù jiān chén chuán ’ yī tí xià， yìng jiā‘ bù dāng’ èr zì， cái yǔ nèi róng fú hé， dàn què cóng lüè。‘ liú jī liào yǒng zhōng děng chuán’ tiáo， xià wèi jiē‘ shū chuǎn’ èr zì，‘ qiáo yǔn shēng liú zhī fèng 'èr chuán’ xià wèi jiē‘ chóngfù’ èr zì， cǐ zhèng suǒ wèi qí bù gǎn biǎn chì zhě yě。”① zhào yì yuán wén suī rán wěi wǎn，《 zhōu yán rú zhī rù jiān chén chuán》 zhōng yì yún：“ zhōu yán rú bù guò yī yōng xiāng 'ěr， yǐ zhī rù《 jiān chén chuán》， wèi miǎn shāo guò。 .. cǐ fēi yǐ shèn yán rú zhī 'è， zhuǎn wéi yán rú zēng qí shēn fèn yě。”《 liú jī liào yǒng zhōng děng chuán》 yī piān， zé lùn qí shù shǐ zhī bù què。 yǐ zhū yuán zhāng zhēng chén yǒu liàng yī yì，《 tài zǔ jì》 jì：“ wù xū， kè 'ān qìng。 rén yín， cì hú kǒu， bài yǒu liàng yú jiǔ jiāng， kè qí chéng， yǒu liàng bēn wǔ chāng。”《 chén yǒu liàng chuán》 suǒ jì lüè tóng。《 liào yǒng zhōng chuán》 jiā zhì 'ān qìng， pò qí shuǐ zhài， suì kè 'ān qìng。 zǒng zhī jiē chēng xiān kè 'ān qìng， hòu kè jiǔ jiāng。 ér《 liú jī chuán》 zhōng què jì， shī gōng 'ān qìng， zì dàn jí mù bù xià， liú jī qǐng jìng qū jiāng zhōu， dǎo qí cháo xué。 àn cǐ shuō zé jiāng zhōu zhī xiàn qián， ān qìng wèi kè。 suǒ jì bù hé。 yǔ cǐ xiāng lèi，《 zhāng yù chuán》 jì dōng chāng zhī yì， chéng zǔ bèi shèng yōng jūn bāo wéi， lì zhàn 'ér chū。 zhāng yù bù zhī， tū chū zhèn zhōng yù jiù chéng zǔ， lì zhàn 'ér sǐ。 ér《 zhū néng chuán》 què chēng， chéng zǔ bèi wéi， zhāng yù lì zhàn 'ér sǐ， zhū néng shuài zhōu cháng děng lì zhàn， jiù chéng zǔ chū。 zhāng yù jiū jìng sǐ yú chéng zǔ tū wéi qián hái shì tū wéi hòu， èr chuán suǒ jì bù hé。 shì suī bìng fēi guān jiàn， dàn què wéi shù shǐ bù yán jǐn zhī shī lòu。
　　《 míng shǐ · zhuó jìng chuán》 jì zhuó jìng zhī bèi shā， chēng chéng zǔ yù huó zhī， dàn gōng chén yáo guǎng xiào yǔ zhuó jìng yòu xì， cóng bàng jìn yán quàn shā。 cǐ nǎi jù míng rén yě shǐ zá chuán， kǎo qí shǐ shí， guǎng xiào shí wèi cóng chéng zǔ zhī① chái dé gēng：《 shǐ jí jǔ yào》。
　　 shī rù nán jīng， yì wú cóng chán shā zhuó jìng。《 míng shǐ》 jì jiàn wén yí chén zhī shì， wéi biǎo zhāng zhōng yì， jiào duō sōu luó， yě shǐ chuán wén yì yòu suǒ cǎi yòng， nán miǎn yòu wù。
　　 sì chuān liào má zǐ、 cáo fǔ qǐ yì， cáo fǔ zhī bèi shā suǒ jì yì yòu dǐ wǔ zhī chù。《 hóng zhōng chuán》 jì qí wéi liào má zǐ suǒ shā，《 lín jùn chuán》 zé jì cáo wéi zhǐ huī lǐ yìn suǒ qín shā。
　　《 qiáo yǔn shēng chuán》 jì chóng zhēn huáng dì zài wèi shí qī nián， xíng bù yì shàng shū shí qī rén， bìng yī yī liè jǔ yì rén zhī shì。《 liú fèng zhī chuán》 zhōng yì yòu cǐ duàn wén zì， bìng qiě yī zì bù gǎi zhào lù yú chuán zhōng。 cǐ 'èr chuán yī zài juàn 'èr wǔ sì， yī zài juàn 'èr wǔ liù， xiāng gé zhǐ liǎng juàn， bù jí dìng zhèng。“ gài juàn zhì fán duō， zuǎn xiū zhū chén bù xiá bǐ cǐ cān dìng yě。”① zhì yú shū zhōng cǐ lèi cuò wù bù zú zhī chù gèng duō bù shèng jǔ， gù shǐ jiā duō zuò kǎo zhèng wén zì。 rú dì lǐ shè zhì， jì lán zhōu yú chéng huà shí sān nián jiǔ yuè fù wéi zhōu， ér shí lù zé jì zài chéng huà shí sì nián sì yuè fù xiàn wéi zhōu。 chéng dū fǔ nán jiāng，《 míng shǐ》 zuò zhèng dé shí yī nián zhì，《 dà míng huì diǎn》 juàn shí liù jì wéi jiǔ nián tiān shè。 rú tài pú sì zhī shè zhì，《 bīng zhì》 zhōng jì wéi shè sì shí mù jiān。《 zhí guān zhì》、《 dà míng huì diǎn》 jūn zuò“ shí sì mù jiān”。《 bīng zhì》 zhōng zhī“ sì shí mù jiān”， xì chéng xí《 míng shǐ gǎo》 zhōng zhī wù。 běi jī jì dīng yǎng mǎ， shǐ xíng yú yǒng lè shí sān nián shí 'èr yuè， shí lù zhōng yòu jì。《 míng shǐ · bīng zhì》 jì zuò shí 'èr nián， kǒng wéi wù yǐ yuè zuò nián， wèi jīng hé dìng zhī gù。
　　《 míng shǐ · yì wén zhì》 shǐ lùn pō wéi tuī chóng， rán qí zhōng shī wù zhī chù yì bù shǎo， qián jǔ suǒ lù dèng míng shì《 gǔ jīn xìng shì shū biàn zhèng》 sì shí juàn， nǎi sòng rén zhī zuò， wù rù zhì zhōng。 zài rú suǒ zhù lù chén rén xī《 zhōu lǐ jù jiě》 liù juàn， jù kǎo tǐ lì wén zì duō piāo qiè wěi zá， xì fāng jiǎ tuō míng， ér fēi chū chén rén xī zhī shǒu。 xiū zhì rén sì wèi dǔ yuán shū 'ér lù。 gù qǐ yuán《 shuō lüè》 yì tóng cǐ，《 yì wén zhì》 zuò liù shí juàn， ér gù qǐ yuán zì xù jì， quán shū zhǐ sān shí juàn， zhì zhōng wù jì liù shí。 zài rú《 yì wén zhì》 zhōng zhù lù yáng shèn《 mò chí suǒ lù》 1 juàn、《 shū pǐn》 1 juàn、《 duàn bēi jí》 4 juàn， ér yí lòu《 huà pǐn》 1 juàn， gū jì yě shì chéng piān shí wèi jí zǎi xì dìng zhèng zhī gù。
　　 qí shù shǐ bù yī zhī chù， shàng yòu biǎo、 chuán zhī bù hé。 rú wú dào wáng yǔn tōng zhī sǐ， juàn yī sān《 zhū wáng shì biǎo》 zuò yǒng lè shí sān nián zú。 juàn yī yī bā《 wú wáng yǔn tōng chuán》 zé zuò“ yǒng lè shí wǔ nián zú”。《 zǎi fǔ nián biǎo》 wāng guǎng yáng， hóng wǔ sān nián zuǒ chéng。 ér《 wāng guǎng yáng chuán》 zé wù jì wéi yòu chéng。 lǐ xián tiān shùn yuán nián wéi lì bù yòu shì láng， zé dāng yǐ《 lǐ xián chuán》 wéi zuǒ shì láng。 yòu yòu zhì、 chuán bù hé zhī chù， rú《 xú guāng qǐ chuán》 jì suǒ jìn《 rì chán lì zhǐ》 yī juàn，《 yì wén zhì》 zuò sì juàn；《 tōng shuài biǎo》 yī juàn，《 yì wén zhì》 zuò 'èr juàn。 jūn bù hé。
　　 cǐ lèi xiǎo cī， bù shèng méi jǔ。 yǐ《 míng shǐ》 sān bǎi juàn zhī duō， suī jīng xiū zuǎn rì jiǔ， nán miǎn yòu shī wù zhī chù， zhòng rén chéng shū， huò yòu gù jí bù dào， zài suǒ nán miǎn。 ér《 míng shǐ》 zhōng zhēn zhèng shī lòu zhī chù bù jǐn zài cǐ， ér zài qí yòu yì yǐn bì shǐ shí。
　　 qīng chū xiū《 míng shǐ》， suǒ yǐ yòu xū yǐnmò zhī shì shí， jí zài yú qīng yǔ míng běn shēn zhī guān xì。 qí suǒ yǐnmò zhě yòu 'èr： yī shì yǐnmò qīng mò jiàn guó qián zēngchén yú míng； èr shì yǐnmò qīng rù guān hòu nán míng zhū cháo tíng cún zài zhī shì shí。
　　 qīng cháo de fā xiáng， dà gài yǔ míng cháo de jiàn lì tóng shí。 qīng yǐ zhào zǔ wéi zhuī zūn rù tài miào zhī shǐ。 zhào zǔ jí tóng měng gē tiē mù 'ér。 xiān xí zhí wéi yuán cháo wàn hù， hòu guī míng cháo， shòu jiàn zhōu zuǒ wèi zhǐ huī， shēng zhì① zhào yì：《 niàn 'èr shǐ zhá jì》。
　　 dū dū。 qīng chēng dū dū mèng tè mù， zhuī zūn zhào zǔ。 jù《 míng tài zōng shí lù》 suǒ jì， míng yǒng lè jiān jí yòu guān měng gē tiē mù 'ér zhī jì lù。 jìn dài qīng shǐ zhuān jiā mèng sēn（ xīn shǐ） xiān shēng céng duì qīng zhī shì xì zuò yòu kǎo dìng：“ qīng zhī chū xì， wéi míng zhī jiàn zhōu zuǒ wèi。 shǐ shòu zuǒ wèi zhí zhī měng gē tiē mù 'ér， yòu yīn qí gū zǐ mèi zhōng， yòu rù míng gōng wéi fēi pín zhě， yīn nèi chǒng zhī gù， zhì shēng dū dū zhí xián， qīng shí lù wèi zhī dū dū mèng tè mù。”① jiàn zhōu nǚ zhēn yú míng dài rù cháo jìn jiàn、 shàng gòng、 xí tì、 gǎi shòu jí yǔ zhōu biān zhī guān xì huó dòng shèn duō， dàn cǐ jūn qīng cháo fā xiáng hòu wéi míng cháo zhī chén de míng zhèng， wéi qīng tíng suǒ huì， yīn cǐ zài《 míng shǐ》 zhōng bù dàn bù xǔ jiàn jiàn zhōu nǚ zhēn， ér qiě fán shì“ nǚ zhēn” jiē zài suǒ huì，“ yú shì nǚ zhēn zhī fú 'ér fǔ zì， pàn 'ér zhēng tǎo， lěi cháo zhī 'ēn wēi， zhū chén zhī gōng guò， suǒ xì yú nǚ zhēn zhě， yī qiēxiāo chú zhī”。① zì gǔ yǐ lái， fán yú yì dài zhī jì， yǐ hòu dài xiū qián dài zhī shǐ， guān xì dào xīn cháo yǔ jiù cháo zhī chù， nán miǎn méi yòu qū bǐ。 dàn shì yī bān lái shuō， dà dū xiāng shè nián dài bù duō， qí yǎn shì zhī chù， dú shǐ zhě yě néng yì huì qí zhōng yuán gù， cóng wèi yòu rú míng cháo yǔ qīng cháo zhè yàng guān xì shǐ zhōng，“ yī yǐnmò 'ér suì jí yī dài shǐ zhī quán bù” zhě。
　　 fán míng cháo wén wǔ zhū chén， céng wéi dū fǔ zhèn xún děng guān zhě， jiē xuē qí zài liáo zhī shì jì。 rú wáng 'áo、 lǐ bǐng、 zhào fǔ、 péng yì、 chéng xìn děng rén，《 míng shǐ》 zhōng jūn gè yòu chuán， dàn qí yú jiàn zhōu yòu fǔ zhì huò zhēng tǎo zhī jì chù，《 míng shǐ》 zhōng jūn lüè qù bù shù， jiān yòu yī 'èr yǔ shè jí， zé bù zhǐ míng wèihé bù luò， yǐ hé yuán yīn qǐ xìn， qí shǐ shí zhēn xiāng， wú cóng guān kàn。 zài rú mǎ wén shēng， yǐ fǔ 'ān dōng yí， zì zhù zhuān shū jì qí shì， míng《 fǔ 'ān dōng yí jì》， shū zhōng zhù yào jì shù chéng huà shí nǚ zhēn zhuàng kuàng jí qí yǔ míng cháo zhī guān xì， yóu duì hǎi xī nǚ zhēn duō yòu jì shù。《 míng shǐ》 juàn yī bā 'èr《 mǎ wén shēng chuán》 yì jì qí“ fán sān zhì liáo” zhī shì jì， rán dú zhī què bìng bù zhī qí wéi jiàn zhōu nǚ zhēn zhī shì， wén cí yǐn huì， zhǐ lüè shù qí céng yú liáo shì yòu gōng 'ér yǐ。 huàn guān wāng zhí， yǔ mǎ wén shēng bù hé， yù jiàn gōng liáo shì， dàn qí chuán zhōng yì bù zuò míng shù。 jù zhū shǐ jiā kǎo zhèng，《 míng shǐ》 zhōng huì jì nǚ zhēn zhī shì， yì yòu shū hū zhī chù， rú《 xiàn zōng jì》 jí《 wāng zhí chuán》 zhōng， yòu fú dāng gā yī míng。 fú dāng gā wéi qí shí jiàn zhōu nǚ zhēn yī shǒu lǐng míng， shǐ guān bù zhī fú dāng gā wèihé bù qiú lǐng， lòu chū qí míng， fǎn zhāng qí qū bǐ yǎn shì zhī shí。
　　 fán shì míng cháo rén zhōng suǒ cháng 'ér bì shū zhī shì zài yú jiàn zhōu zhě， zé《 míng shǐ》 zhōng xuē qí rén 'ér bùwèi lìzhuàn。 rú gù yǎng qiān、 huàn guān yì shī hā děng， yīn shēng píng huó dòng bù kě lí liáo dōng jí jiàn zhōu zhī shì，《 míng shǐ》 zhōng suì wú chuán。 cǐ wài yì yòu míng xiǎn shān diào zhě。 rú juàn 'èr wǔ qī《 wáng qià chuán》 jì：“ xuān dà zǒng dū wáng xiàng qián yǔ dà tóng xún fǔ zhāng zōng héng zhēng chā hàn kuǎn zhàn shì， .. qià jí zhū zhí zhèng bìng zhù xiàng qián cè， dìng kuǎn yì。 xiáng jiàn《 xiàng qián、 zōng héng chuán》。” rán《 míng shǐ》 wú《 xiàng qián chuán》、《 zōng héng chuán》。《 wáng xiàng qián chuán》， wàn sī tóng suǒ dìng《 míng shǐ》 lièzhuàn zhōng yuán yòu chuán， zài juàn sān sì bā， wáng hóng xù《 míng shǐ gǎo》 yì yòu， zài juàn 'èr 'èr bā。《 zhāng zōng héng chuán》 zé fēn jiàn liǎng shū juàn sān liù sì jí juàn 'èr sì yī。 xiǎn rán wéi《 míng shǐ》 dìng gǎo shí suǒ shān。
　　 míng chū yú hēi lóng jiāng xià yóu shè nú 'ér gān dū sī zhī shì，《 míng shǐ · dì lǐ zhì》 zhōng lòu 'ér bù shù， zhǐ jiàn yú《 bīng zhì》， chēng：“ hóng wǔ、 yǒng lè jiān biān wài guī fù zhě， guān qí cháng， wéi dū dū、 dōuzhǐ huī、 zhǐ huī、 qiān bǎi hù、 zhèn fǔ děng guān， cì yǐ chì shū yìn jì， shè dū sī wèi suǒ。” xià liè：“ dū sī yī（ nú 'ér gān dū sī）”， zài liè wèi sān bǎi bā shí sì。 suǒ wèi“ biān wài guī fù zhě”， jí nǚ zhēn① mèng sēn：《 míng shǐ jiǎng yì》 dì yī zhāng。
　　 gè bù。 zhì yú měnggǔ、 xī fān， zé jūn zhí shū qí míng。
　　《 míng shǐ》 zhōng lìng yī yǎn shì zhī chù， zé wéi nán míng zhū dì。 zì chóng zhēn shí qī nián（ 1644） lǐ zì chéng nóng mín jūn kè běi jīng， suí hòu qīng jūn rù guān， míng cháo jí wáng。 jīhū yǔ qīng jūn rù běi jīng tóng shí， nán jīng jiàn lì hóng guāng cháo tíng， cǐ hòu yòu yòu lóng wǔ cháo、 shào wǔ cháo、 yǒng lì cháo jí lǔ wáng jiān guó。 yǒng lì dì zhū yóu láng yú kāng xī yuán nián（ 1662） wéi wú sān guì suǒ shā， huò yǐ wéi cǐ xì míng wáng zhī shí。 ér mèng sēn xiān shēng zuò《 míng shǐ》 mò shù《 nán míng zhī diān pèi》， zuì hòu yòu yún：“ shí yī yuè xīn mǎo（ shí liù rì）， lǔ wáng cú yú tái wān， míng wáng， shí wéi qīng kāng xī sān nián（ 1664）。” zé cǐ jù chóng zhēn zhī wáng， yòu 'èr shí nián yǐ。 cǐ 'èr shí nián nán míng zhī shǐ，《 míng shǐ》 yì yú yǐn huì， bù chéng rèn qí dì hào， ér jiāng qí shì jì shù yú zhū wáng chuán zhōng， yǐ shì qí réng wéi zhū wáng 'ér fēi dì tǒng。
　　 shuō dào qīng chū xiū shǐ zhī huì， shùn biàn kě yǐ lüè shù qīng chū zhī wén zì yù。 qīng chū zhù míng wén zì yù， yī wéi zhuāng shì shǐ 'àn， lí huò zhě zhì qī shí yú rén， sǐ zhě pōu guān cuò shī， shēng zhě yán jǐng jiù lù， qī nú jí biān chōng jūn wéi nú。 ér guān qí yuán shū， shè jí qīng shì bìng wèi yòu guòfèn shàn bàng zhī yǔ， wéi yú qīng bīng rù guān zhī shì， zhí shū wéi“ yí fēn”、“ yí kòu”， yú“ nú qiú（ nǔ 'ér hā chì）” míng hào， jì wèi jiā bì huì。 ér yú lǐ chéng liáng chuán zhōng， chēng nǔ 'ěr hā chì wéi chéng liáng suǒ huàn yǎng：“ yǐ 'ér bìng shā jiào chǎng jí tā shǐ yú 'ā tái chéng xià。 tā shǐ zǐ jí qīng tài zǔ yě， yǐ yòu dé bù sǐ， liú zhì zhàng xià。” cǐ wéi qīng tíng suǒ zuì jì huì zhī shì， zhuāng shì jí zhū xiū shǐ zhī rén yīn zāo dà huò。 cǐ wéi shè jí qīng rù guān qián shǐ shì zhī wén zì yù。 shè jí nán míng zhū dì de zhù míng wén zì yù yòu dài míng shì《 nán shān jí》 yù。 dài míng shì， zì tián yòu， hào hè fū， bié hào yōu 'ān。 qīng kāng xī jiànjìn shì， guān biān xiū。 liú xīn yòu míng yī dài shǐ shì， wǎng luó sàn yì， zǒu fǎng míng jì yí lǎo， kǎo qiú yí shì。 zhù《 nán shān jí》， yòng nán míng yǒng lì nián hào， yǐ cún míng cháo tǒng xù， wéi zuǒ dū yù shǐ zhào shēn qiáo suǒ hé， lùn zhǎn。 fán wéi《 nán shān jí》 zuò xù zhě， rú fāng bāo děng rén， jūn huò zhū lián， dá shù shí rén zhī duō。 cǐ zé wéi qīng chū yòu yī wén zì yù dà 'àn。 yóu cǐ kě zhī qīng tíng zhè liǎng dà bì huì shì chù jí bù dé de。 shǐ guān qǐ gǎn mào shā shēn zhī huò 'ér bì shū qí shí？ jí shǐ yòu cǐ dǒng hú zhī fēng， yǐ qīng chū wén jìn zhī yán， yòu qǐ néng liú zhǐ zì yú guān xiū shǐ shū zhī zhōng？ yǐn huì shǐ shí gù rán shì《 míng shǐ》 yī dà quē shī， yòu shì bì rán jiēguǒ。
　　 xiè guó zhēn yú míng qīng shǐ jí suǒ zhī bó shēn， qí píng lùn《 míng shǐ》 quē shī， gòng liè wǔ diǎn， chú“ huǐ miè bù lì qīng tíng zhī shǐ shí” wài， shàng yòu sì dà diǎn： yī shì yú míng chū shì shí jìzǎi bù xiáng shí。 yīn qīng tíng huì yán míng cháo qū zhú měnggǔ yú mò běi， yì yóu rú huì yán jiàn zhōu nǚ zhēn yú dōng běi chén yú míng。 yòu yīn shǐ guān wéi míng mò jiàng qīng rén shì， duì míng chū tǒng zhì jí tuán nèi bù máo dùn， jìn lüè 'ér bù yuàn xiáng jì。 èr shì jì jiàn wén zhī shì， huì yán jiàn wén chū wáng， zhù zhāng fén yú huǒ， yǐ shì wáng guó zhī jūn wú shēng zhī lǐ。 cǐ yì chū qīng tíng zhī xū。 sān shì chú lǐ zì chéng、 zhāng xiàn zhōng qǐ yì wài， qí yú nóng mín qǐ yì， jūn zhǐ jiàn yú yòu guān guān yuán lièzhuàn zhī zhōng， qiě jí jìn wāi qū zhī néng shì。 sì shì《 míng shǐ》 chū yú dōng nán wén rén zhī shǒu， yú jiāng zhè wén rén yóu qí shì dōng lín dǎng rén duō lì jiā chuán。 zì míng jiā jìng yǐ hòu， nèi gé bǐng zhèng dà chén， duō wéi dōng nán jìn shēn suǒ cāo chí， yī mài xiāng chéng， dāng shí wèi zhī“ chuán yī bō”。《 míng shǐ》 duì dǎng jí zhōng rén， yán zhī cì cì bù xiū， yǔ qí tā fāng miàn rén wù xiāng bǐ， jì shù bù jūn， yīn zhī shì fēi yì nán dé qí píng。
　　 rú hé jǐyǔ《 míng shǐ》 yī gè gài kuò de píng jià ní？ qián miàn de píng shù， jī běn shàng hái shì jiù qí zì shēn nèi róng 'ér lùn， rán 'ér yào gěi《 míng shǐ》 yī gè zǒng de píng jià， jiù bù dé bù bǎ tā fàng dào lì shǐ zhōng， fàng dào zhěng gè zhōng guó shǐ xué shǐ zhōng qù kàn。
　　 qīng cháo de lù yǐ tián zài qí《 lěng lú zá shí》 zhōng zhè yàng píng jià dào：
　　《 míng shǐ》 tǐ lì jí jīng， yáo guǎng xiào rù lièzhuàn， bù yǐ sēng xǔ zhī yě。 qín liáng yù rù lièzhuàn， bù yǐ nǚ
　　 shì zhī yě。 yān dǎng、 nìng xìng、 jiān chén liè yú huàn guān zhī hòu liú zéi zhī qián， qí jí zhī yě shēn， ér biǎn zhī yě zhì yǐ。
　　 bái shòu yí jiào shòu jiāng míng qīng shí qī huá wéi zhōng guó shǐ xué shǐ de dì wǔ gè shí qī， tā shuō：“ míng qīng shí qī， shì zhōng guó shǐ xué shǐ de dì wǔ gè shí qī。 tā chǔyú zhōng guó fēng jiàn shè huì de shuāi lǎo shí qī。 zhè shí， shēng chǎn lì zài jì xù fā zhǎn， ér shēng chǎn guān xì què zǔ 'ài liǎo shēng chǎn lì de fā zhǎn。 tóng shí， xīn shēng chǎn lì de fā zhǎn bù gòu qiáng dà， hái bù néng tū pò fēng jiàn shēng chǎn guān xì de zhì gù。 zhè shì shè huì jìn chéng de yī duàn wēi miào shí kè， hěn róng yì mí huò rén， shǐ rén gěi tā zuò piān gāo huò piān dī de gū jì。 wǒ men shuō tā shuāi lǎo， bù shuō tā jiě tǐ， jiù shì shuō tā yǐ jīng shī qù liǎo wàng shèng de shēng mìng lì， dàn shēng mìng lì hái shì yòu de， shèn zhì hái xiāng dāng wán qiáng。 zhè zhǒng tè diǎn fǎn yìng zài shǐ xué shàng， yī fāng miàn shì yīn xún bǎo shǒu qì xī de chōng chì， lìng yī fāng miàn， shì fǎn yìng shí dài kàng yì jīng shén de yōu xiù zuò pǐn zài bù duàn dì wèn shì。”① zài zhè yàng yī gè tiáo jiàn xià wèn shì de《 míng shǐ》 yǔ tā de biān zuǎn zhě men yī yàng， bèi dǎ shàng liǎo shēn kè de shí dài lào yìn。
　　 zhāng bǐng lín zài tán jí míng mò qīng chū zhè dōng shǐ xué shí shuō：“ zì míng mò yòu zhè dōng zhī xué。 wàn sī dà、 sī tóng xiōng dì， jiē yín rén， shī shì yú yáo huáng zōng xī， chēng shuō lǐ jīng， zá chén hàn sòng， ér sī tóng dú zūn shǐ fǎ。” yīn cǐ《 míng shǐ》 suī rán zuì hòu dìng kān yú qián lóng jiān， dàn bìng méi yòu wán quán xiàn yú kǎo jù xué fēng zhī zhōng。 bái shòu yí jiào shòu zhǐ chū：“ wàn sī tóng、 quán zǔ wàng duì《 míng shǐ》 de gōng zuò， qí xīng qù zài yú bǎo cún míng dài wén xiàn， tā men yě hái yòu qīng chū xué zhě nà yàng de mín zú sī xiǎng。” yīn cǐ，《 míng shǐ》 suī rán shì 'èr shí sì shǐ de zuì hòu yī bù， dàn shì tā réng rán jì chéng liǎo qián dài zhū shǐ de fēng gé， zhè jué bù jǐn jǐn biǎo xiàn zài tǐ lì shàng， ér qiě biǎo xiàn zài shù shǐ de zhuī qiú shàng。
　　 dàn shì， zhèng rú bái shòu yí jiào shòu suǒ zhǐ chū de shí dài tè diǎn suǒ xiàn，《 míng shǐ》 yǐ wú fǎ xiàng qián sì shǐ nà yàng qù tǐ xiàn shǐ jiā de sī xiǎng， yě wú fǎ xiàng qí yú zhū shǐ nà yàng xiāng duì shǎo yòu bì huì。 shǐ jiā men de jiān nán shì zài shǐ dé yǔ xiàn shí zhōng zhǎo xún chū lù。 jìn guǎn rú cǐ，《 míng shǐ》 réng bù shī wéi yī bù lì shǐ jù zhù， tā de wán shàn shì tū chū de， tā de bì huì nán yán shì tū chū de， tā fǎn yìng chū de shǐ jiā men de jiān nán yě shì tū chū de。 zhè yě shì qīng chū shǐ xué de tè diǎn。“ dàn zhè shì shè huì biàn gé zhōng yì yú yù dào de xiàn xiàng， zhè shì shè huì biàn gé de máo dùn yùn dòng zài shǐ xué lǐng yù lǐ de fǎn yìng， yòu de fǎn yìng dé míng xiǎn， yòu de fǎn yìng dé qū zhé， yòu de wéi fēng jiàn zhì gù suǒ jǐn jǐn zhǎng wò， yòu de shì yào zhèng tuō fēng jiàn zhì gù 'ér yòu kǔ yú lì liàng bù zú。”①《 míng shǐ》 shì zhōng guó fēng jiàn guān xiū zhèng shǐ de wěi shēng， tā tóng qián cháo zhū shǐ yī mài xiāng chéng。《 míng shǐ》 yǐ hòu， zhōng guó fēng jiàn chuán tǒng zhèng shǐ biàn zǒu shàng liǎo rì mù tú qióng de mò lù。
　　
　　 wéi bǔ《 míng shǐ》 jì shù zhī bù zú， hòu rén lù xù yòu xiē bǔ biān zhī zuò。 rú liú tíng xiè de《 jiàn wén xùn guó zhī jì yuè biǎo》。 huáng dà huá de《 míng zǎi fǔ kǎo lüè》 hé《 míng qī qīng kǎo lüè》， wú tíng xiè de《 míng dū fǔ nián biǎo》， fù yǐ lǐ de《 cán míng zǎi fǔ nián biǎo》 hé《 cán míng dà tǒng lì》 děng， dū shōu zài《 èr shí wǔ shǐ bǔ biān》 zhōng。
　　 qián lóng sì shí 'èr nián， qīng cháo jì gǎi xiū《 míng shǐ》 běn jì hòu， yòu yǐ yú mǐn zhōng、 qián rǔ wéi děng wéi zǒng cái， kǎo zhèng míng shǐ， dàn wèi kān xíng。 guāng xù shí， hù bù shì láng wáng sòng wèi rù zhí jūn jī， dé jiàn kǎo zhèng míng shǐ zhī gǎo běn、 zhèng běn hé jìn chéng běn， yǐ duō cán quē bù quán。 wáng sòng wèi jiāng qí zhěng lǐ huì biān， chéng《 míng shǐ kǎo zhèng jùn yì》 sì shí 'èr juàn， mín guó wǔ nián (1916) shōu rù《 jiā yè táng cóng shū》。 xiàn tōng xíng de《 míng shǐ》 bǎn běn shì qián lóng sì nián de wǔ yīng diàn yuán kān běn， 1974 nián zhōng huá shū jú yòu jù yǐ jiàokān、 biāo diǎn， qiān yìn chū bǎn。