( yī )
　　
　　 rú jiā zhī xué zài qiú rén。 “ rén zhě， rén yě； ” jí qiú shí jiàn qí suǒ yǐ wéi rén zhě 'ér yǐ。 mèng zǐ gù cháng yán zhī：“ xíng sè tiān xìng， wéi shèng rén wéi néng jiàn xíng。” rú jiā zhī xué yào bù wài jiàn xíng jìn xìng， fēi yòu tā yě。 rán niú shēng 'ér chéng qí wéi niú； mǎ shēng 'ér chéng qí wéi mǎ； rén shēng 'ér wéi rén yǐ， ruò hé yòu dài gèng qiú shí jiàn qí suǒ yǐ wéi rén zhě xié ? yòu kǒng yòu cháng yún：“ rén yuǎn hū zāi ! wǒ yù rén sī rén zhì yǐ !” gù jì bù gǎn yǐ rén zì xǔ， yì bù qīng yǐ rén xǔ rén； shì héwèi 'ér rán xié ? rén zhī yú rén， lí hé zhī jiān， nán yì zhī shù， qí bì yòu yǐ shuō míng zhī nǎi kě。
　　
　　“ rén， rén xīn yě；” rén zhī suǒ yǐ wéi rén zhě， qí zài rén xīn hū。 rén xīn jiū shì rú hé de ? cǐ jì fēi yòu xíngxiàng kě zhǐ zhī wù， bì xū zì jiā tǐ rèn nǎi dé。 wèile zhǐ diǎn rén men qù tǐ rèn， jīn qiě shuō liǎng gè fāng miàn： nèi yī miàn shì zì jué bù mèi， zhù guān néng dòng； wài yī miàn shì rén yǔ rén zhī jiān cóng hū shēn zé fēn zé gé， cóng hū xīn zé fēn 'ér bù gé， gǎn tōng ruò yī tǐ。 shì cóng cǐ liǎng miàn qián mò kěnqiè tǐ rèn qù， shù jǐ hū qí yòu wù rù。
　　
　　 xīn fēi yī wù yě， gù wú xíng tǐ， dàn yòu qí xiào yòng tōng guò shēn tǐ 'ér biǎo jiàn chū lái。 yǐ shàng suǒ yán liǎng fāng miàn， jiē qí xiào yòng yě。 rén dāng yòu zhì， qí shēn tǐ fā yù wèi quán， qí xīn zhī xiào yòng jí bù chōng shí wán jù。 zhēng zhī kǒng zǐ“ shí yòu wǔ 'ér zhì yú xué”， yì kě jiàn cǐ xué wú cóng guò zǎo yán zhī。 shēn tǐ fā yù chéng rén yǐ， xí rǎn suí zēng， tiān zhēn jiàn shī， xīn zhī bù néng wài yú shēn tǐ 'ér xiǎn qí yòng zhě， zhuǎn yīn shēn tǐ jī néng zhī zì fā shì lì ( cǐ jiān xiān tiān běn néng hòu tiān xí rǎn zhī guàn xìng 'ér yán ) ér dà shòu yǐng xiǎng。 suǒ wèi“ xuè qì wèi dìng， jiè zhī zài sè； xuè qì fāng gāng， jiè zhī zài dǒu， xuè qì jì shuāi， jiè zhī zài dé；” bù guò lüè jǔ qí lì， ér“ xīn wéi xíng yì” yī jù huà yào kě gài kuò yī qiē。《 mèng zǐ》“ rén yòu fàng xīn 'ér bù zhī qiú，”《 dà xué》“ xīn bù zài yān， shì 'ér bù jiàn， tīng 'ér bù wén”。 xiǎn rán jiē wèi cǐ。 yú shì 'ér qiú rén zhī xué wéi bì yào yǐ， bù kě huǎn yǐ。
　　
　　 niú mǎ wù lèi qǐ quán rán wú xīn zāi ? dú wéi qí xīn gù yú qí shēn， qí xīn wéi xíng yì shì gù dìng de liǎo， zé jǐ yú tiān xīn yǐ。 cǐ qí suǒ yǐ yì yú wú rén zhī rén yě。 rén， rén xīn yě。 xīn zé zhù guān néng dòng zhě yě， bùwèi shēn tǐ xuè qì suǒ zhù shǐ， ér zhù hū xuè qì shēn tǐ zhě yě。 qí qiè yào zé néng zì jué yě。 zì jué shī， jí luò yú bèi dòng 'ér bù zì zhī yǐ； jǐ yú qín shòu zhī guī yǐ ! kě bù jù zāi !
　　
　　 hé yán hū niú mǎ gù qí xīn yú shēn xié ? dāng zhī cǐ fēi dú niú mǎ wéi rán yě， yíng tiān dì jiān yī qiē shēng wù， chú rén lèi 'ér wài gài mò bù rán yǐ。 shì kàn shēng wù zhī yī shēng， mò bù wéi qí gè tǐ bǎo cún、 zhǒng zú fān yǎn liǎng dà zhōng xīn wèn tí 'ér jìn cuì。 qí jìn cuì yú cǐ yě， suī yòu duō tú， zài dòng wù jiè dà shuài yǐ běn néng chū zhī。 běn néng zhě xiān tiān yù wéi shí pái guī dìng zhī shēng huó néng lì yě。 cǐ yào yǐ jié zhī dòng wù wéi dài biǎo， ér fēng ruò yǐ zào qí jí。 xìn hū fēng yǐ zhī yòu qí qún， yì yóu wú rén lèi zhī yòu jiā、 guó； rán 'ér qí qún tǐ nèi bù zhī zhì rán yòu xù zhě wèi zú shàng yě。 gài shēng wù mò bù yòu qí gè tǐ shēng mìng yǔ qún tǐ shēng mìng zhī liǎng miàn。 zhòng yú qún tǐ shēng mìng zhě zé gè tǐ bǎo cún wéi qīng； zhì zhòng yú gè tǐ shēng mìng zhě yòu qīng hū zhǒng zú fān yǎn。 wù gè yòu qí suǒ qīng suǒ zhòng， ér fēng yǐ zhī lèi zé zhòng zài qún tǐ shēng mìng zhě。 qí yī yī zhī shēn tǐ jī gòu nǎi suí zhī yǐ yòu fēn yì 'ér pèi hé chéng qí qún。 fū shè huì zhì xù zhù jiàn yú qí shēn， shì gù qí xīn yú shēn zhě bù jì zhāo zhāo hū。
　　
　　 niú mǎ wéi jǐ chuí dòng wù。 jǐ chuí dòng wù yuán bù yǐ běn néng shēng huó wéi guī qū。 qí shēn tǐ jié gòu zhī jiān jiàn xiàng zhù ( nǎo suǐ ) cóng ( gè bù qì guān ) fēn míng fā zhǎn qù， xīn dú yù hū dà nǎo tǒng shǔ quán shēn， jū zhōng 'ér wéi zhī zhù zǎi； dà nǎo tè shū fā dá zhī lèi jí qí zuì hòu chū xiàn zhě。 xiāng yìng dì， zài shēng huó fāng fǎ shàng xiān tiān běn néng suí yǐ jiǎn ruò， ér qī zhòng hòu tiān bǔ chōng xué xí。 shì gài zhōng shū quán héng líng huó zhī yòng yù gāo， zé gè guān tǐ gōng néng zhī xiān tiān yù wéi 'ān pái guī dìng zhě yù bù zú gù 'ěr。 fán yú cǐ jìn huà yù gāo zhī wù lèi， qí 'ér tóng ( bù chéng shú ) qī yù yǐ yán cháng， zhì rén lèi 'ér zuì cháng zhě zhèng zài cǐ。 shì jí suǒ wèi lǐ zhì zhī lù。 niú mǎ běn shǔ cǐ yī mài lù， gù qí jìn dù bù gāo， yóu zhì yú běn néng shēng huó， suì bù miǎn gù qí xīn yú shēn yě。 jí yuǎn gāo yú niú mǎ zhī líng cháng lèi， qí shēng huó zǒng wèi néng chāo yuè hū yǐ kào běn néng， qí xīn céng bù dé bù wéi qí shēn zhī suǒ yòu。 dú zhì yú rén 'ér huò rán kāi lǎng， jú miàn yī xīn。
　　
　　 jiǎn dān yán zhī， rén lèi zhī dú líng yú wàn wù zhě， wéi qí shēng huó yǐ lǐ zhì 'ér bù yǐ běn néng。 běn néng yóu jī kuò yě； lǐ zhì fēi tā， jí cǐ jī kuò zhī qīng xiàng yú chí jiě 'ěr。 jǐ chuí dòng wù zhī jiàn jìn yú lǐ zhì， bù dé zhī yú jī jí yòu suǒ zēngzhǎng， ér dé zhī yú xiāo jí yòu suǒ jiǎn chú， jiǎn zhī yòu jiǎn， ér yì bì xiāo chú， qí suǒ tòu lù zhě jí rén xīn yě。 běn néng zhě yī chù jí fā zhī dòng shì yě； suǒ yún yì bì zhě zhǐ cǐ。 lǐ zhì zhī tè zhēng zài lěng jìng； shì rén zhī suǒ yǐ néng yòu zhī shí sī xiǎng， wéi yī qiē wù lèi suǒ bù jí zhě yě。 rén xīn zhī tòu lù， jí jìng dé zhī tòu lù yě。《 lǐ jì》 bù yún hū，“ rén shēng 'ér jìng， tiān zhī xìng yě；” gǔ rén zǎo jiàn jí zhī yǐ。
　　
　　 rén xīn wéi jìng， sī yòu zì jué yú zhōng。《 dà xué》 zhī“ míng dé” zhǐ cǐ。 fēi jìng dé wú yǐ yòu míng dé yě。 zì jué bù mèi shì qí nèi zài yī miàn； qí wài miàn zé wú suǒ xiàn gé， rén yǔ rén zhī jiān nǎi zhì rén yǔ wù zhī jiān gǎn tōng ruò yī tǐ。 rén lèi zhī cè zhòng yú shè huì ( qún tǐ ) shēng mìng yě， jí yóu qí wú suǒ xiàn gé 'ér lái， yīn yì bù bì yòu qí yī dìng fàn wéi。 fū shì nǎi suǒ wèi rén yě。 fán jiā rén zhī jiān、 guó rén zhī jiān、 tiān xià rén zhī jiān， qí dé yǐ yòu yōng mù hé píng shēng huó zhī yī rì zhě， xū lài cǐ yān。
　　
　　 rén lèi shēng mìng jì yǐ qí jiě fàng yú xiān tiān běn néng 'ér dé zhuǎn qí zhòng xīn yú qún tǐ； què gèng cóng qí qī zhòng shè huì shēng mìng 'ér dé wán chéng qí suǒ zǒu hòu tiān bǔ chōng xué xí zhī lù ( méi yòu nà yī diǎn bù kě néng wán chéng zhè yī diǎn )。 liǎng diǎn xiāng yǐ xiāng chéng， jié hé wéi yī shì， shì jí wú rén suǒ yǐ yòu jiào yù hé xué shù de yóu lái； rén lèi zhī shǒu chū shù wù tè shū yōu shèng yú cí què lì。
　　
　　 rán rén lèi fēi suì wú běn néng yě。 gǔ yǔ“ shí、 sè， xìng yě”， jì míng yán zhī yǐ。 hòu rú suǒ wèi“ qì zhì zhī xìng”， wú shàng wén suǒ yún“ shēn tǐ jī néng zhī zì fā shì lì”、 suǒ yún“ xuè qì”， hé mò fēi zhǐ mù hū cǐ。 rén wéi shēng wù zhī yī， qí yú gè tǐ bǎo cún、 zhǒng zú fān yǎn yì hé néng yòu dú wài xié !
　　
　　 rán 'ér yòu fēi wú biàn yě。 wù lèi yú cǐ， xíng hū qí suǒ bù dé bù xíng， zhǐ hū qí suǒ bù dé bù zhǐ， pō lín yú jī xiè。 qí shēng mìng suì wéi běn néng suǒ yì shǐ， wú fù zì jué zì zhù zhī kě yán。 ér zài rén lèi zé dà yòu shēn suō yú dì， yīn zhī yì kě néng shī zhī guò dāng， yì kě néng shī zhī bù jí， měi wéi hòu tiān xí rǎn huò yì shí suǒ zuǒ yòu， chū wú yī dìng。 dāng fū bù fàng shī qí xīn zhī rén， zé héng néng zì jué zì zhù， chù chù yòu qí jié wén。 yī yán zǒng kuò zhī： běn néng zài wù lèi shēng mìng zhōng zhí ruò wéi zhī zhù； qí zài rén lèi shēng mìng zhōng què yǐ tuì chù yú gōng jù dì wèi， fù lì hū shēn tǐ 'ér xīn zī jiè zhī yǐ xiǎn qí yòng， ér zhù zǎi zì zài yě。 cǐ qí biàn yě。
　　
　　 shì gù： niú shēng 'ér chéng qí wéi niú， mǎ shēng 'ér chéng qí wéi mǎ； fēng yě、 yǐ yě， shēng 'ér chéng qí wéi fēng yǔ yǐ； yī qiē zì shì dāng rán， nìngyòu wèn tí ! ér rén zhī yú rén， nǎi zhì bù yì yán zhī yǐ。
　　
　　( èr )
　　
　　 rén zhī yú rén， chéng suǒ wèi wǒ gù yòu zhī， bù dài wài qiú zhě， yí qí zhì yì yǐ； hú nǎi yán qí bù yì xié ? shì shí zhèng shì rú cǐ； tóng shí jù yòu qí zhì yì、 zhì bù yì zhī liǎng miàn。 rén， rén xīn yě。 xīn fēi yī wù yě， yǐ qiú wù zhě qiú zhī， fū qǐ kě dé ?(1)( mèng zǐ bēi mǐn rén xīn fàng shī， jiè yòng jī quǎn tí chū jǐng gào， ér rú hé qiú fàng xīn gù bù tóng yú jī quǎn zhī qiú。 ) rén yòu suǒ qiú， mò bù wài gù， ér xīn bù zài wài yě。 bù qiú zì zhì， qiú zhī zhuǎn bù kě dé yě。 pì rú shuì mián， níng fēi zhì yì shì xié ? rán zài bìng shī mián zhī rén， dài yòu bǎi shì mò nán yú cǐ zhī kǔ。 shì héwèi 'ér rán ? shuì mián shì dà nǎo yì zhì， bù kě qiú yě。 yì qiú yì zhì， zé xīng fèn yǐ ! zòng huò zhī qí bù kě wài qiú， duō fāng yǐ zì yù zì jiè， ér shī mián zhī kǔ nán wàng， yǐn wēi zhī jiān yóu cún qī dài； xīng fèn zú bù xiē， yì zhì zú xià lái。 wéi qí zhì yì， nǎi shì yǐ chéng qí zhì bù yì。
　　
　　 rán qí suǒ yǐ wéi bù yì， yóu bù zài cǐ。 qiě bù qiú zì zhì zhě， bù kě shì yě； shū wèi zú shàng。 què yán qí suǒ yǐ wéi bù yì， yòu rú xià liǎng céng。 héng héng
　　
　　 dì yī dāng zhī： rén zhī yì liú yú bù rén yě。 rén yǔ rén zhī jiān， cóng hū shēn zé fēn zé gé， cóng hū xīn zé fēn 'ér bù gé。 qíng tóng yī tǐ shì wéi rén； gé zé bù rén yǐ。 rán 'ér zài zì rán huán jìng、 shè huì huán jìng zhǒng zhǒng yā pò wēi xié xià， shí shí dǒu zhēng、 jìng zhēng de rén shēng， cǐ xīn néng yòu jǐ shí dé miǎn yú qí shēn zhī qiān zhì zhě ? shì liú yú bù rén， qí shì zé rán。 fāng zhī shí wén huà zhī wèi jìn， suǒ shòu zì rán huán jìng nǎi zhì wài qún yì zú zhī yā pò wēi xié gù jí zhòng； zhī shí wén huà jì jìn， yí jiào qīng yǐ。 ér cǐ shí zhī rén zé shì qián yòu xí yú fēn bié、 jì jiào、 jī biàn、 zhà wěi， nán shuō hòu hòu yòu shèng qián zhě。 zì gù 'ér bù gù xù hū rén， cǐ rén shì jiū fēn， suǒ yǐ wú qióng wú jìn， bù dé yī rì 'ér xī。 zhī rén yǔ rén gǎn tōng bù gé zhī nán， sī zhī rén zhī wéi bù yì yǐ。
　　
　　 yǐ shàng jiù lì hài dé shī zhī kè kè gān rǎo hū rén xīn yán zhī。 cí gèng yán qí shì fēi zhī yì yòu suǒ bì 'ér xīn zhī míng dé bù míng。 shì fēi cún hū zì jué， yòu bù róng mèi。 yàn yǔ“ shì fēi zì zài rén xīn”； gǔ yǔ“ rén xīn yòu tóng rán”； sì tiān rǎng jiān yí bì yòu gōng shì gōng fēi zhě。 rán 'ér shè huì zhì xù zhī zài rén， fēi ruò fēng、 yǐ zhī 'ān pái yú xiān tiān yě； fán zōng jiào、 lǐ sú、 fǎ lǜ、 zhì dù héng héng huò zǒng kuò yún fēng jiào héng héng qǐ yú hòu tiān 'ér yǐn cāo shì fēi zhī bǐng zhě， yī shí yī dì gè yòu bù tóng； héng lǎn dà dì， zòng guān gǔ jīn， shì fēi nǎi zhì fēn rán mò zhǔn。 gài fēng jiào zhī wéi yì bì， yóu běn néng yě； bù guò yī zé xiān tiān yù hū gè tǐ， yī zé hòu tiān qǐ yú shè huì 'ěr。 zài shēng wù qiān wàn nián jìn huà zhī hòu 'ér yòu rén xīn tòu lù； ruò fū rén xīn zhāo bǐng zé yòu bì dài rén lèi shè huì lì shǐ zhú bù fā zhǎn zhī hòu yě。 (1)( dāng shè huì zài jīng jì shàng shí xiàn qí yī tǐ xìng， rén yǔ rén bù fù yòu shēng cún jìng zhēng， ér hé qǐ lái kòng yù zì rán jiè shí， shí wéi rén lèi wén huà fā zhǎn shàng yī jué dà zhuǎn zhé guān jiàn， ér huàfēn liǎo qián hòu qī。 qián qī wén huà bù guò gěi rén dǎ xià shēng huó jī chǔ， hòu qī fāng zhēn shì rén de shēng huó。 qián qī jiǎ rú kě chēng wéi shēn de wén huà， zé hòu qī zhèng kě chēng wéi xīn de wén huà。 cǐ chù rén xīn zhāo bǐng yún yún， gài zhǐ wèi lái gòng chǎn shè huì yě。 shuō xiáng《 zhōng guó wén huà yào yì》、《 rén xīn yǔ rén shēng》 gè shū， qǐng cān kàn。 ) mèng zǐ suǒ yún“ yì nèi fēi wài”，“ yóu rén yì xíng， fēi xíng rén yì” zhě， zài shì shí shàng gù cóng lái jiē bù miǎn zài“ yì wài” yǔ“ xíng rén yì” zhī zhōng。 ér cǐ suǒ xíng zài wài zhī yì， yì qiě mò bù yòu qí suǒ piān。 cǐ cóng qí yī shí yī dì gè yòu bù tóng yòu kě yǐ pàn zhī zhī zhě。 bì yǐ ! piān yǐ ! yān dé rén ? zhī bùwèi xí sú suǒ yí 'ér yòu yǐ dú lì dì míng biàn shì fēi zhī jué nán， sī zhī rén zhī wéi bù yì yǐ。
　　
　　 zài wú rén shēng mìng zhōng， héng bì yòu yī bù fēn zhuǎn rù jī xiè huà ( guàn cháng ruò gù dìng )， ér hòu qí xīn nǎi dé yòu zì yóu huó dòng zhī yú yù。 cǐ zài gè tǐ zé běn néng yǔ xí guàn， qí zài shè huì zé zǔ zhì yǔ lǐ zhì， jiē shì yě。 shì jiē rén lèi shēng mìng huó dòng zhī suǒ bì zī jiè， fēi bì zhàng bì hū xīn yě。 rán 'ér fán kě yǐ wéi zī jiè zhě， jiē kě zhuǎn 'ér wéi zhàng 'ài； cǐ yī dìng zhī lǐ。 xīn bù néng yòng zhī， zé zhuǎn wéi qí suǒ yòng yǐ。 qí biàn zhǐ zài shú wéi zhù shú wéi kè 'ěr。 qí biàn shèn wēi 'ér jī zhuǎn shèn miào； xīn yòu yī xī zhī xiè， ér zhù kè dùn yì qí wèi yān。 yì huò bù yuǎn 'ér fù， yì huò jiǔ jiǎ bù guī。 jiǔ jiǎ bù guī zhě bù rén yǐ。 bù rén fēi tā， yìng huà zhī wèi yě。 yú nèi zé shī qí zì jué zhī míng 'ér hūn mèi， yú wài zé shī qí qíng gǎn zhī tōng 'ér gé hé， luò yú wán dùn wú chǐ shì yǐ。 qí bù yuǎn 'ér fù zhě， réng bù miǎn xuán fù xuán shī； qí yú bù rén， yí bù ruò shì zhī shèn。 zhī píng cháng rén zǒng bù chū hū xuán fù xuán shī yǔ jiǔ jiǎ bù guī zhī jiān 'ér mò néng wài yě， sī zhī rén zhī wéi bù yì yǐ。
　　
　　 yī qiē shàn， chū yú rén； yī qiē 'è， yóu yú bù rén。 bù rén zhǐ wèicǐ xīn zhī xiè shī 'ér yǐ， fēi yòu tā yě。 è fēi rén suǒ gù yòu； bù rén zhī wài， qiú suǒ wèi 'è zhě gèng bù kě dé。 shì jí rén xìng zhī suǒ yǐ wéi shàn yě。 shì sú tú jiàn rén zhī yì liú yú bù rén， bù rén zhī shì rì jiē yú 'ěr mù， zhé bù gǎn xìn rén xìng shàn zhī shuō， zhèng zuò bù zì shí qí běn xīn gù 'ěr。
　　
　　 dì 'èr dāng zhī： rén bù zì shí qí běn xīn， jí jiāng yǒng lún hū shàng wén suǒ yún“ xuán fù xuán shī yǔ jiǔ jiǎ bù guī zhī jiān”； ér qiě shī bù zì zhī qí shī， fù bù zì zhī qí fù， zhōng qí yī shēng yú rén wéi yuǎn， yú bù rén wéi jìn。 rén zhī suǒ yǐ wéi bù yì， què yán zhī gài zài cǐ。
　　
　　 píng cháng rén zhōng qí yī shēng yú rén wéi yuǎn， yú bù rén wéi jìn zhě， wéi qí shī bù zì zhī qí shī， fù bù zì zhī qí fù yě。 rú hé dé miǎn yú cǐ ? shì bì zài néng yǐ zì shí qí běn xīn。 zì shí qí běn xīn， ér jīng jīng yè yè rú zhí yù， rú fèng yíng， wéi kǒng shī zhī； rú huò shī zhī， bì zì zhī yān。 ér yóu qí zhì qiē， jí zhī jí fù， huò bù yuǎn 'ér fù yān。 qí fù yì zì zhī qí fù。 gài běn xīn fēi tā， zhǐ cǐ zhōng liǎo liǎo cháng zhī、 jiǒng jiǒng zì jué shì yǐ。 gù rén“ jiè shèn hū qí suǒ bù dǔ， kǒng jù hū qí suǒ bù wén”。 bù dǔ bù wén jí zhǐ wú xīn zhī cháng zhī chù， gài wèi qí bù kě yǐ xíng qiú、 bù kě yǐ yán xiǎn chū。 wéi qí shèn yě， shù jǐ cǐ xīn qí dé yǐ héng yī 'ér bù xiè hū。 rán 'ér wèi yì yán yě， shì lì qiú shí jiàn qí suǒ yǐ wéi rén zhě suǒ bì miǎn zhī zhě 'ér yǐ。 miǎn hū cǐ， suī bù néng zhì， ér yú rén wéi jìn， yú bù rén wéi yuǎn yǐ。 shèn dú gōng fū biàn shì qiú rén zhī xué。
　　
　　 rú jiā zhī xué zài qiú rén。 shàn wéi cǐ xué zhě yí mò rú kǒng mén gāo dì。 rán shì guān kǒng zǐ zhī yán“ huí yě， qí xīn sān yuè bù wéi rén， qí yú zé rì yuè zhì yān 'ér yǐ yǐ”； qiě rú zǎi wǒ jìng zāo bù rén zhī chì。 rén gù rú shì qí bù yì， shì suǒ wèi cǐ xīn héng yī 'ér bù xiè zhě， shì guǒ yòu qí rén xié ? nú liè rú wǒ céng hé zú yǐ zhī zhī。 bù guò xiàng shàng yòu zhì zhě， qí bì zài yòu yǐ zì shí qí běn xīn 'ér jīng jīng yè yè rú zhí yù， rú fèng yíng， ruò wéi kǒng shī zhī， shè cǐ wú tā dào yān， zé kě zhī yě， wú kě yí yě。
　　
　　 kǒng zǐ bù yún hū，“ mò'érzhìzhī， xué 'ér bù yàn”。 ér mèng zǐ zhī yán“ xiān lì hū qí dà zhě， zé xiǎo zhě fú néng duó yě”； zuì wéi míng bái。 dà zhě cǐ xīn， xiǎo zhě 'ěr mù zhī lèi ( shì xiáng《 mèng zǐ》 yuán wén )， bù néng duó zhě zhù zǎi cháng zài， bùwèi qí suǒ zī jiè zhě zhī suǒ cuàn duó yě。 hòu yú mèng zǐ zhě mò rú sòng rú dà chéng zǐ， zé qí yán yuē“ xué zhě xū xiān shí rén”。 qí yòu hòu rú yáng míng wáng zǐ， zé zhí zhǐ zhī shì zhī fēi zhī běn xīn 'ér jiào rén yǐ“ zhì liáng zhī”。 cǐ yī xué mài zì gǔ xiāng chuán xiān hòu yī kuí， bù jì zhāo zhāo hū。 fán wèi zì shí dé qí běn xīn zhě， suī rú yán、 rú xíng、 rú fú yān， zhōng bù guò xuánzhuàn hū mén wài 'ér yǐ 'ěr， bùwèi zhī xué yě。
　　
　　( sān )
　　
　　 rán 'ér běn xīn qí guǒ yì shí hū ? rén yǔ bù rén zhī fēn bié， qí wéi xiāng duì yì wéi jué duì hū ? yìng zhī rén yǔ bù rén jì wéixiàng duì de bǐ jiào děng chā， yì wéi jué duì de shì jí shì， bù shì jí bù shì。 cóng qí shì jí shì、 bù shì jí bù shì zhě yán zhī， rén zhì wèi yì shí yě， běn xīn zhì wèi yì shí yě。 rán 'ér shí rén zhě zhèng zhǐ shí cǐ， zì shí qí běn xīn zhě zhèng zhǐ shí cǐ。
　　
　　 shì jí yáng míng xiān shēng wéi lì， yǐ què zhèng cǐ shì zhī wèi yì。
　　
　　 jù qián xù shān suǒ wéi《 yáng míng wén lù xù》 yún：
　　
　　 xiān shēng zhī xué fán sān biàn， qí wéi jiào yě yì sān biàn。 ( zhōng lüè ) jū guì yáng shí， shǒu yǔ xué zhě wéi zhī xíng hé yī zhī shuō。 zì chú yáng hòu， duō jiào xué zhě jìng zuò。 jiāng yòu yǐ lái shǐ dān tí“ zhì liáng zhī” sān zì。 ( zhōng lüè ) liáng zhī zhī shuō， fā yú zhèng dé xīn sì nián； gài xiān shēng zài lí níng fān zhī biàn、 zhāng xǔ zhī nán， ér yú xué yòu yī fān zhèng tòu。 gù《 zhèng lù》 shū fán sān juàn， dì 'èr juàn duàn zì xīn sì zhě， zhì shǐ yě。
　　
　　 yòu jù nián pǔ， yáng míng shòu wǔ shí qī suì； xīn sì zhě qí wǔ shí suì shí yě， suǒ wèi wǎn nián yě。 jì zì 'èr shí yī suì， yáng míng zhī mù shèng xué， rán yóu chū rù hū fó lǎo； sān shí yī suì nǎi wù 'èr shì zhī fēi 'ér yī yì cǐ xué； sān shí wǔ suì zhé lóng chǎng yì， yú huànnàn zhōng dòng xīn rěn xìng nǎi yòu wù yú liáng zhī。 què bì dài wǔ shí suì nǎi jiē liáng zhī yǐ jiào rén， zé jù qí wù cǐ jì shí yòu wǔ nián； shì jí wéi qí zài lí yōu huàn， cǐ shí yú xué yòu yòu yī fān zhèng tòu yě。 shàng jù qí jiǎng xué jiào rén zhī chū qiě jiāng 'èr shí nián， shì jí suǒ wèi qí jiào zhī dì sān biàn yě。 yǐ gù yáng míng cháng zì yán：
　　
　　 mǒu yú cǐ liáng zhī zhī shuō， cóng bǎi sǐ qiān nán zhōng dé lái， jīn bù dé yǐ， yǔ rén yī kǒu shuō jìn。
　　
　　 cǐ kě jiàn fēi dì qí dāng chū zì jǐ rèn shí zhī fěi yì， yì qiě chí chí bù qīng chū yǐ zhǐ shì rén， zhèng wéi jiū jìng dāng rú hé yǐ jiào xué zhě bǐ qí yòu rù yān， yì dà yòu bù yì。
　　
　　 rú qián xù shān zhī zài wáng mén jí shǐ yú xīn sì nián， yí qí suǒ wén wéi zhì liáng zhī zhī jiào yǐ。 gù jù qí zì shù， nǎi yú cǐ huǎng huǎng wú rù tóu chù。 jīng tóng mén xiān bèi zhǐ diǎn， xí jìng sēng shè，“ shū jiàn cǐ xīn zhēn tǐ， rú chū cǎo / bù wū 'ér dǔ tiān mù”。 chí gào yáng míng， yáng míng yìn kě； dàn réng gào yǐ fán jiào xué zhě“ jiào lái mò rú zhì liáng zhī zhī wú bìng”。 zài rú wáng xué zhī zhuó zhuó zhě yào tuī niè shuāng jiāng、 luó niàn 'ān， qí wén jiào yáng míng jiē zài wǎn nián。 gù qí suǒ dé lì jiē bù zài fàn fàn zhī zhì liáng zhī， ér zài qí suǒ wèi“ guī jì” xí jìng gōng fū。 héng héng fán cǐ jiē zhí dé zhù yì。
　　
　　 wū hū ! běn xīn qǐ yì shí zāi ! wú rén shāo zhī xiàng xué， biàn huì shè xiǎng shǐ wú“ bǎi sǐ qiān nán”， yáng míng jué bù néng chéng qí xué yě。 bǎi sǐ qiān nán fēi rén rén suǒ yòu， yì qiě bù kě qiú yě， zé rú hé yòng gōng yǐ jì yòu suǒ tǐ rèn， qí bù néng bù yòu qí dào hū ?
　　
　　 shì zài jiù dà chéng zǐ《 shí rén piān》 ér lùn， yì kě wéi yī hǎo zhèng。 cǐ piān liáo liáo 'èr bǎi yú zì， suǒ yǐ zhǐ shì xué zhě rú hé shí rén jí qí rú hé cún yǎng， jiǎn míng qiē dāng， zhì kě bǎo yě。 rán huì 'ān zhū zǐ què xián qí guò gāo， fēi qiǎn xué kě jǐ， jìng bù yǐ rù《 jìn sī lù》。 zài qǔ shè jiān， zhū zǐ sì shī zhī 'ài yǐ。 rán guǒ qí shí rén zhī wú nán yě， zé hé suǒ wèi guò gāo ? fēi qiǎn xué kě jǐ， zhī yán yòu hé cóng lái xié ?
　　
　　 wú wén zhì cǐ， xū dé zuò yī zǒng jié， ér hòu yǐn qǐ xià wén， dá dào běn tí。
　　
　　 zǒng kuò shàng wén dà yì 'ér zhòng yán yǐ shēn zhī， yòu rú xià：
　　
　　 yī、 rú jiā qiú rén zhī xué， bù wài zì miǎn yú shí jiàn rén zhī suǒ yǐ wéi rén zhě；
　　
　　 èr、“ rén， rén xīn yě”； rén zhī suǒ yǐ wéi rén zhě dú zài cǐ xīn， qí yì yú qín shòu wù lèi zhě jīxī；
　　
　　 sān、 xīn yòu yī xī zhī xiè biàn liú yú bù rén ( cū yán zhī， nèi shī qí qīng míng， wài shī qí hé hòu )， yì jí shī qí suǒ yǐ wéi rén；
　　
　　 sì、 shì gù qiú rén zhī xué jí zài zì shí qí běn xīn， ér jīng jīng yè yè bǎo rèn wù shī， yǐ yìng wù lǐ shì；
　　
　　 wǔ、 rán 'ér rén zì shí qí běn xīn héng héng yì jí shí rén héng héng què shèn fēi yì yì。
　　
　　( sì )
　　
　　 wèn tí jiù zài zhè lǐ： wèicǐ xué zhě mò yào yú zì shí qí běn xīn， gù qí shì nǎi shū fēi yì； qí yì yòu lù kě xún fǒu hū ? qián rén qǐ qí wú lù； rán tú lù zhǒng zhǒng bù yī， jiāng hé suǒ shì cóng ? yòu huò wéi kě tōng zhī yī lù ( rú xí jìng ) ér yì zī mí wù， zé yì fēi suǒ qǔ yě。 qiú qí xún zhī kě bì zhì， jì qièjìn yòu píng tuǒ zhě， qí yòu zhī xié ?
　　
　　 yú cǐ， qǐng dé 'ér huí gù běn wén kāi chū zhī suǒ yún：
　　
　　 rén， rén xīn yě； rén zhī suǒ yǐ wéi rén zhě qí zài rén xīn hū。 rén xīn jiū shì rú hé de ? cǐ jì fēi yòu xíngxiàng kě zhǐ zhī wù， bì xū zì jiā tǐ rèn nǎi dé。 wèile zhǐ diǎn rén men qù tǐ rèn， jīn qiě shuō liǎng gè fāng miàn： nèi yī miàn shì zì jué bù mèi， zhù guān néng dòng； wài yī miàn shì rén yǔ rén zhī jiān cóng hū shēn zé fēn zé gé， cóng hū xīn zé fēn 'ér bù gé， gǎn tōng ruò yī tǐ。 shì cóng cǐ liǎng miàn qián mò kěnqiè tǐ rèn qù， shù jǐ hū qí yòu wù rù。
　　
　　 cǐ suǒ yún zhě， shì fǒu jí wéi huí dá shàng yī wèn tí， zhǐ chū zì shí qí běn xīn zhī qièjìn tú lù zài cǐ ? jīn dāng jiā yǐ pōu xī， shēn lùn qí hán yì。
　　
　　 shàng wén céng yán： rén yǔ bù rén jí wéixiàng duì de děng chā bù tóng， yì wéi jué duì de shì jí shì， bù shì jí bù shì。 cóng qí shì jí shì， bù shì jí bù shì zhě yán zhī， rén zhì bù yì shí， běn xīn zhì bù yì shí。 huàn yán zhī： cóng qí xiāng duì de fēn bié 'ér yán， zé yì bù jìn rán yě。 cháng shuō de“ yòu xīn rén”， jí rén yǐ；“ méi yòu xīn gān”， jí bù rén yǐ。 yòu xīn méi yòu xīn， yì jí zhī tòng yǎng bù zhī tòng yǎng。 tòng yǎng zài rén， héng wéi děng chā xiāng duì de。 yú cǐ 'ér yán tǐ rèn rén xīn， yòu hé cháng rú bǐ qí nán hū ?
　　
　　 běn xīn zhī zài rén， mò huò yì yě。 wú zhì、 yú、 xián、 bù xiào yī yě。 suī qiān wàn rén bù yì yě。 xīn bì tōng guò shēn tǐ、 qì bǐng、 xí guàn nǎi dé xiǎn qí yòng， shì zé wéi rén suǒ gè zì yòu zhī zhě， yòu mò huò tóng yě。 sī qí zhì、 yú、 xián、 bù xiào zhī suǒ yǐ fēn yě； qiān wàn rén， qiān wàn qí shū yān。 yì fēi dì rén gè bù tóng 'ér yǐ， rén xīn líng huó wú zhì， rén shēn tǐ、 qì bǐng、 xí guàn kè kè zài fā zhǎn zhuǎn huàn fēi bù biàn， qí huán jìng zāo jì yòu qián hòu zhī fēi yī yě， jí zài yī rén zhī shēn qí shēng mìng suǒ biǎo jiàn zhě fū qǐ dé yī yǐ gài zhī hū ? cóng hū rén rén mò huò yì zhī běn xīn， tōng guò yú shēn tǐ、 qì bǐng、 xí guàn 'ér yòu suǒ biǎo jiàn， shì jí rén xīn yòu tóng rán zhī biǎo jiàn， jí suǒ wèi rén yě。 shì gù rén rén suǒ kě néng yòu zhī zhě， yào yì bù kě duō jiàn。 ruò zài qí rén lǚ lǚ biǎo jiàn bù xiān， shǔshù dé rén xīn zhī tóng rán， zé zhòng rén gòng yǎng zhī yǐ， shì jí xián zhì zhī shì yǐ。 fǎn zhī， qí shēng mìng suǒ biǎo jiàn zhě zǒng bù chū yī jǐ shēn tǐ、 qì bǐng、 xí guàn suǒ jū xiàn zhī zhōng， ér qí yòu tóng rán zhī běn xīn gù chén yǐn nuǎn mèi yān， shì bì yǔ rén shǒu + gān gé duō wǔ， qí néng bù wéi rén suǒ jiàn qì hū ? cǐ zé bù rén zhě suǒ yǐ bù miǎn wéi xià yú bù xiào zhī guī yě。
　　
　　 píng cháng rén dài bù zhī rén qín zhī yòu biàn 'ér lǐn hū rén qín zhī dāng biàn yě， cǐ shí zhòu yǔ zhī yuē： rén xīn jiū shì rú hé de ? gài xiān bù rèn yǐn shí nán nǚ zhī jué yùn dòng yǐ wéi xīn zhě。 cǐ mèng zǐ suǒ wéi tàn xī yú zhòng rén zhī bù zhù bù chá yě。 rén men rì cháng shēng huó chén méi zài xí qì ( jiān kuò shēn tǐ qì bǐng、 xí guàn ) zhōng， qí pì yóu rì guāng zhī zhē yú yún yì hū。 tōng cháng zhǐ yòu yì bì huò qīng huò zhòng děng chā bù tóng 'ér yǐ； qí ruò chì rì zhī dāng qíng kōng zhě， wú rén jǐ shí nǎi yī yòu zhī ? yòu shuí néng yú cǐ fǎn gōng 'ér mò shí zhī ? qíng rì， rén yě； qīng yì bó yún bù yóu rì guāng hū， jù fēi rén xié ? nǎi zhì yún wù chóngchóng yǐ， cóng qí mí 'àn zé yún wú guāng， zé wéi bù rén； cóng qí suí shí kě yǐ huò rán qíng lǎng 'ér yán， zé rì guāng gù zì zài， rén zì zài yě。 fán suǒ wèi“ gāng yì mù nè jìn rén”，“ qiǎo yán lìng sè xiān yǐ rén”， jiē fàn fàn jiào lùn hū wài zhě， qí yǔ fǎn gōng mò shí yuǎn fēi yī shì。
　　
　　 běn wén kāi chū zhī suǒ yún zhě， suī ruò zhǐ diǎn rén xīn mò shí zhī suǒ cóng rù hū， qí shí qù fàn lùn zhèng fù bù yuǎn。 gài bù guò wéi píng cháng rén yán zhī， jì qí yú rén qín bù biàn zhī zhōng， zhī qí suǒ yǐ biàn zhī zhě 'ér yǐ。 bù zú yǔ hū mò shí。 mò shí， shí qí tǐ yě。 wú suǒ zhǐ chū nèi 'ér zì jué、 wài 'ér gǎn tōng zhī liǎng miàn， gù jiē yán qí zuò yòng。 yòng bì yòu tǐ； qí tǐ shuí néng zhuàng zhī ? xī rén yún“ jì rán bù dòng， gǎn 'ér suì tōng”； yòu huò yún“ jì 'ér zhào， zhào 'ér jì”； jiē bù dé yǐ 'ér wéi zhī shuō。 gǒu zhǐ cóng yán yǔ shàng lǐ huì， zhōng bù néng dé； dé zhī bì zài shēng huó shí jiàn zhōng。
　　
　　 mò shí， rú zhě zhī shì， nǎi qí wéi xué zhī suǒ dāng wù。 wéi xué zhǐ zài rì cháng shēng huó shí jiàn zhōng， bù zài qí wài。 rán shuō shí jiàn， xū zhī shí jiàn gè shénme ? yáng míng xiān shēng yún：“ wéi xué xū dé gè tóu nǎo， gōng fū fāng yòu zhe luò” shì yě。 tóu nǎo zài běn xīn； gōng fū zhuóluò， yán gé yán zhī yì bì zài cǐ。 rán wèi céng shí dé tóu nǎo， rú hé shí jiàn ( rú hé yòng gōng )? yī cháo shí zhī， fēi néng wù shī yě。 jì shí 'ér shī zhī， yòu rú hé shí jiàn ? cǐ shí qián、 shī hòu de gōng fū wèn tí qièyào mò bǐ， zhèng shì shàng wén suǒ yún wéi zì shí qí běn xīn jì qièjìn yòu píng tuǒ zhī lù zhě， wǒ bù gǎn yán zhī。 duì yī qiē yòu zhì cǐ xué zhě， wǒ zhǐ yuàn yǐ wǔ、 yán liǎng xiān shēng zhī yán jìn。 běn wén suǒ wéi zuò， jí zài wéi wǔ、 yán liǎng xiān shēng zuò jiè shào。 yǐ xià biàn rù běn tí。
　　
　　( wǔ )
　　
　　 gǔ rén wǎng yǐ， wú bù jí jiàn； wú suǒ jí jiàn， fān yú wǔ yōng bó xiān shēng ( guān qí )、 má chéng yán lì sān xiān shēng ( zhòng )， zhēn jìn shì zhī chún rú yě。 liǎng xiān shēng zhì lǜ zhēn qiē， jiàn lǚ dǔ shí， bù hòu gǔ rén； ér cóng qí jīng sī lì jiàn zhī suǒ yì， nǎi dà yòu gòng xiàn yú sī xué， zú yǐ bǔ sòng rú、 míng rú zhī suǒ wèi jí。 cǐ jí zhǐ qí néng jiě jué shàng shù wèn tí， yǐ zuì qièjìn píng tuǒ zhī gōng fū dào lù zhāo shì xué zhě， jiù zhèng zhū zǐ、 yáng míng guò qù jiě shì《 dà xué》 zhī shī， shí wéi jìn bā bǎi nián lái wèi yòu zhī chuàng huò。
　　
　　《 lǐ jì · dà xué》 yī piān， xī rén chēng wéi kǒng shì zhī yí shū， zài rú jiā diǎn jí zhōng dú xiáng zhù qí wéi xué mén jìng cì dì， wéi hòu shì yán rú xué zhě suǒ bì zī qǔ。 gù zì sòng rú zūn xìn biǎo zhāng yǐ lái， jiě shuō zhī zhě nǎi fēn yún mò zhōng yī shì。 gài zài qián zhī hàn táng rén dàn zhù shū shū wén， shū wèi yòng gōng tǐ yàn yú shēn xīn jiān， zhēng lùn bù qǐ。 sòng míng zhī shì， sī xué fù xīng， zé xué zhě jiū dāng rú hé yòng gōng， zài bǐ cǐ dà tǐ xiāng jìn zhī zhōng， bù miǎn rén gè yòu qí suǒ qǔ jìng。 zhū、 lù yì tóng， qí míng lì yě。 ér shì shí shàng gōng fū qǔ jìng suī zài zì jǐ， què bì qiú zhèng gǔ diǎn nǎi yòu yǐ zì xìn 'ér xìn rén。 cǐ jí《 dà xué》 yī piān suǒ yǐ jiě shuō bǎi chū， dú yuǎn guò qí tā shū diǎn zhī yóu lái。 fán yú shū wén jiǎng jiě zhī qí yì zhě zǒng yóu yú gōng fū qǔ jìng zhī bù tóng， qiě wèn tí mò bù chū zài suǒ wèi“ gé wù、 zhì zhī” zhī liǎng jù shū wén shàng， cǐ gù míng bái kě jiàn zhě。 qián xián rú zhū zǐ、 rú yáng míng， qí shī zài cǐ。 jí jīn wǒ suǒ tuī zhòng wǔ、 yán liǎng xiān shēng， qí suǒ yǐ lì shuō bù tóng， yòu hé cháng bù zài cǐ xié ?
　　
　　 xū zhī cǐ zài shì shí shàng shì wú fǎ bì miǎn de。 chéng rèn cǐ shì shí， yòu zhù yú xué shù yán jiū； bù chéng rèn zhī， fǎn zì bì qí míng。 rán zé hé dú qǔ yú wǔ、 yán liǎng xiān shēng zhī shuō ? liǎng xiān shēng yú shū wén， bù shàn gǎi gǔ běn ( wǔ xiān shēng ) huò jī běn shàng wèi gǎi ( yán xiān shēng )， shì jí qí zhù guān zào zuò zuì shǎo； ér qí jiě shì shū wén tōng shùn jìn lǐ zhī chéng dù què zuì gāo。 cǐ yī miàn yě。 gèng zhòng yào yī miàn， zé zài qí nèi róng suǒ shì gōng fū dào lù qièjìn píng tuǒ， yòu shèng zhū zǐ、 yáng míng。 guān yú jiě shū tōng shùn yī céng qǐng shěn liǎng xiān shēng zhī suǒ wéi shuō zhě， cǐ kě bù tán。 duì yú gōng fū dào lù wèn tí réng xū shāo shēn qiǎn jiàn， yǐ wú zhī tuī zhòng zài cǐ。
　　
　　 cǐ xué gōng fū， wǒ shàng wén yǐ zì shuō dé míng bái， yuán zhǐ zài zì shí běn xīn bǎo rèn wù shī 'ér yǐ。 qí nài běn xīn dà bù yì shí， cóng 'ér bǎo rèn wù shī de huà jí wú cóng tán qǐ。 yú shì gōng fū qièyào biàn bù dé bù zhuǎn 'ér zài qí rú hé yòu zhù yú shí xīn ( huò shí rén ) shàng miàn。 fán“ qièjìn” yún、“ píng tuǒ” yún zhě， jǔ wèi qí yú shí xīn wéi qièjìn， qiě tuǒ shàn wú bìng yě。 dāng qián gōng fū dào lù wèn tí zài cǐ， qián xián sì wèi yòu néng jiě jué cǐ wèn tí zhě。 xún yì《 dà xué》“ gé wù zhì hé” zhī wén， qià sì zài tán gōng fū dào lù， gù qí nèi róng hé zhǐ pō yǐn qǐ hòu rén cāi dù。 zhū zǐ yǐ“ jí wù qióng lǐ” wéi shuō， zhī lí wú dāng， yáng míng fēi zhī， wǔ、 yán liǎng xiān shēng bìng jiē fēi zhī， kě wú zài zhuì。 dàn yáng míng bì yǐ“ zhì liáng zhī” wéi shuō， wǔ、 yán liǎng xiān shēng bìng jiē duàn qí yì wèi wéi dé zhī。 wǒ tóng yì liǎng xiān shēng suǒ jiàn。
　　
　　 hé yǐ yáng míng yì wèi wéi dé xié ? yáng míng bì yǐ“ zhì zhī” wéi“ zhì liáng zhī”， qiáng gǔ rén yǐ jiù wǒ， shàng fēi cǐ suǒ yù lùn。 qí suǒ yǐ wèi wéi dé zhě： yáng míng zhī“ zhì liáng zhī” shí jí shì“ zì shí běn xīn， bǎo rèn wù shī， yǐ yìng wù lǐ shì” ( jiàn qián ) zhī wèi； gōng fū yuán shì duì de， què fēi yòu zhù yú shí xīn de gōng fū， bù jiě jué dāng qián wèn tí yě。 cǐ shì kàn qí shuō“ gōng fū bù lí běn tǐ”，“ jiè shèn kǒng jù shì běn tǐ， bù dǔ bù wén shì gōng fū”， biàn zì kě jiàn。 chū xué zhī shì， qí hé cóng rù shǒu xié ? yú shì bù dé bù shí shí cóng cū qiǎn chù zhǐ diǎn， yǐ zī jiē yǐn chū xué， zé yòu yì qǐ xué zhě mào rèn liáng zhī、 qīng yú zì xìn zhī bì。 gōng fū zhōng bù dé lì， huò jiào yǐ jìng zuò， huò jiào yǐ fáng jiǎn， yòu yòng zhǒng zhǒng fāng fǎ wéi bāng bǔ。 cǐ yán zhù suǒ yǐ yòu“ yáng míng jiào rén shí wú dìng fǎ” zhī píng yǔ。 ér yáng míng zhī hòu， chū qí mén zhě wǎng wǎng gè biāo zōng zhǐ， bié zì chéng jiā， dài fēi wú gù yě。
　　
　　( liù )
　　
　　 cóng shàng suǒ shù， xī xián qì wèi dé qí zhì jìn zhì tuǒ zhī lù yǐ zhǐ jiào yú xué zhě， hòu zhī rén gù néng dé zhī xié ? cǐ bì xū jù tǐ zuò dá， jí wǔ、 yán liǎng xiān shēng wéi xué zhī lù shì yǐ。 rán liǎng xiān shēng gù yòu suǒ bù tóng。 yù yán qí suǒ yòng gōng fū zhī bù tóng， hái xū cóng qí jiě shū bù tóng shuō qǐ。
　　
　　 wǔ xiān shēng zhī jiǎng“ gé wù zhì zhī” yě， quán cóng《 dà xué》 běn wén nèi dé qí xùn shì：“ gé wù” jí gé qí“ wù yòu běn mò” zhī wù，“ zhì zhī” jí zhì qí“ zhī suǒ xiān hòu” zhī zhī。 tiān xià、 guó、 jiā、 shēn sì zhě jiē wù yě， ér qí běn zài shēn。 dá qí běn mò， zhī suǒ xiān wù， yī yǐ xiū shēn wéi běn ( shì shì zé jǐ bù zé rén )， zé xīn sī lì qì yī xiàng chí wù hū wài zhě jiàn dé shōu lǒng lái， kè kè zài zì shēn yì niàn xíng dòng shàng yòng gōng fū， biàn zì jìn dào。《 dà xué》 tí chū“ jìn dào”， xué zhě suǒ bì dāng zhuóyǎn。 míng dé shì dào； bì jìn dào yān， nǎi yòu yǐ míng míng dé yě。 yóu gé wù zhì zhī yǐ zhì chéng yì tǒng suǒ wèi jìn dào。 gōng fū yào zài chéng yì shàng zuò， ér gé wù zhì zhī zé qí qián tí， yǐ yǐn rù chéng yì zhě yě。 chéng yì gōng fū rú hé zuò ? shèn dú、 wú zì qī shì yǐ。 rén néng yī niàn guī gēn xiàng lǐ， shèn yú cí shǐ， ér yì jiàn jí yú chéng， fū rán hòu yú yī xiàng bù miǎn zì qī zhě nǎi yòu suǒ jué chá， ér jìn yī bù wú zì qī yān， míng dé zhī míng jìn qǐ yǐ。 shèn 'ér yuē“ dú” zhě， qí shǐ bì zài dú jū ( rén suǒ bù jí jiàn ) dú niàn ( rén suǒ bù jí zhī ) shàng rèn zhēn， qí zú yě dú zhī ( yáng míng suǒ yún liáng zhī ) jiǒng rán yǐ lù， zhāo zhāo 'ér líng líng yǐ。 héng héng shì wèi yóu jìn dào 'ér jí yú dào。 (1)( cān kàn wǒ suǒ wéi《 lǐ jì dà xué piān wǔ shì xué shuō zōng shù》 yī wén zhī dì liù zhì dì bā gè duàn。 )
　　
　　 rén néng jué zhī qí zì qī， shì qí“ xīn zhèng” yǐ。 cóng 'ér wú zì qī yān， shì jí xiū shēn 'ér“ shēn xiū”。 shēn xiū 'ér hòu“ jiā qí”、“ guó zhì”、“ tiān xià píng” kě zhì yě。 gài fán cǐ jiē cóng xiū shēn lì qí běn， ér yǐ cì shōu qí gōng xiào zhě。 dà xué zhī dào zài míng míng dé， gǔ zhī yù míng míng dé yú tiān xià zhě bì yǐ xiū shēn wéi běn， ér zhì qí lì yú shèn dú； gōng fū mén jìng zhǐ shì rú cǐ。 héng héng cǐ wǔ xiān shēng zhī shuō yě。
　　
　　 yán xiān shēng zhī wéi shuō yì yú shì； qí zhuóyǎn zài yī“ shàn” zì， yǐ cǐ guàn chuàn《 dà xué》 quán piān。 gài《 dà xué》 gù yuē：“ dà xué zhī dào zài míng míng dé， zài xīn mín， zài zhǐ yú zhì shàn”， ér jǐn jiē yǐ“ zhī zhǐ” wéi qí zuò shǐ yě。 shàn bì zài hū wù wǒ qíng gǎn zhī tōng。 gù yán zhù zhī xùn shì“ gé wù zhì zhī” yún：
　　
　　“ wù” zhě duì jǐ zhī chēng， fán yī jǐ zhī wài jiē shì yě。 ( lüè )“ gé” zì ( lüè ) zhǎn zhuǎn yǐn shēn zǒng yǐ gǎn tōng tōng dá wéi zhèng xùn。“ zhì” zhě， jí yě。 ( lüè ) suǒ wèi“ zhī” zhě ( lüè )， gài jí yìng wù qǐ gǎn zhī gǎn 'ěr。 shì gù tōng bǐ zhī wèi“ gé wù”， jí gǎn zhī wèi“ zhì zhī”。 tōng bǐ zhě tōng bǐ zhī qíng， jí gǎn zhě jìn wú zhī yì。 jí gǎn jí tōng， jí tōng jí jí； qíng tóng yì qià， ruò wú jiànrán， shì wèi zhī gé wù yǐ zhì qí zhī yǐ。
　　
　　 qí qièyào yǔ yún：
　　
　　 yī niàn tōng wù jí shì“ shàn”； tōng 'ér jí zhī， jí shì“ zhì shàn”； shèn shǒu 'ér fú shī zhī， jí shì“ zhǐ zhì shàn”。 xiǎo rén zhě hé ? xiǎo zhī yī guó， yī guó zhī wài fēi suǒ tōng yě； xiǎo zhī yī jiā， yī jiā zhī wài fēi suǒ tōng yě； xiǎo zhī yī shēn， yī shēn zhī wài fēi suǒ tōng yě； xiǎo zhī yī shí zhī yù qiú， yī shí yù qiú zhī wài fēi suǒ gù yě。 wú gǎn wú tōng， bù chǐ bù wèi， cǐ xiǎo rén zhī suǒ yǐ wú jì dá yě。 gù tōng zhī zhī wèi dà， zhì zhī zhī wèi xiǎo。 tōng zhī zhī wèi shàn， zhì zhī zhī wèi 'è。 ( lüè ) fū dà xué zhě dà rén zhī xué yě； qí běn shǐ gōng fū， shè wù wǒ gǎn tōng zhī wài， yì jiāng hé suǒ zhì lì zāi !
　　
　　 yán xiān shēng jí yán“ gé zhì” qià jí shì“ zhōng shù”：
　　
　　( shàng lüè ) fǎn shēn zhě hé ? zì dù qí qíng 'ér yǐ。 shì gù gé wù zhě tuī jǐ yǐ jí wù； zhì zhī zhě jìn jǐ yǐ quán tiān。 gé zhì zhī xué， zhōng shù zhī dào， yī 'ér yǐ yǐ。 jiē suǒ wèi néng jìn qǔ pì， qiú rén zhī fāng 'ěr。
　　
　　( shàng lüè ) fū tuī 'ēn jìn jǐ， suǒ yǐ wéi shàn yě。 tuī 'ēn zhě shù， jìn jǐ zhě zhōng。 zhōng shù zhī dào jí gé zhì zhī gōng。
　　
　　 gǔ yǔ“ zhōng shù wéi dào bù yuǎn”。 kǒng zǐ jì yǐ wú dào yī guàn zhào Zēngzǐ， ér céng zǐ gù yǐ zhōng shù yǔ rén， yì huò zài cǐ。 yán xiān shēng yǐ zhōng shù shì gé zhì， gōng fū píng shí， yú rén yǐ rù shǒu wài。
　　
　　( qī )
　　
　　 cóng shàng kàn lái， liǎng xiān shēng zhī jiě shū ruò shì qí bù tóng， wú kě tiáohé róng tōng， ér qí suǒ yòng gōng fū yòu ruò shì qí fēi yī yě， wú héwèi 'ér liǎng qǔ zhī xié ? liǎng qǔ zhī， qí zài xué zhě yòu jiāng hé suǒ shì cóng xié ?
　　
　　 cóng jiě shū 'ér yán， bì wú liǎng shì zhī lǐ， yòu yī shì， bì yòu yī fēi。 liǎng jiā xiāng jiào， wǒ zhī suǒ xìn níng zài wǔ xiān shēng。 zhì yú yán shuō， yì qiè hǎo zhī， dì lùn jiǎn jié míng qiē， zé xián bù zú yǐ。 rán dú zhě shì qǔ 'ér yǔ guò qù zhū zǐ、 yáng míng zhī shuō xiāng bǐ jiào， fēi dú wǔ shuō yě， jí zài yán shuō， qí yǔn hé shū wén 'ér lǐ zhì tōng shùn， yì fù yòu shèng gǔ rén。 wú bù néng qīng qù qí yī， gù zhǐ yòu bìng jǔ yǐ jìn； hàoxué zhī shì qí zì zé zhī yān。 qiě zhù yào shì shí jì gōng fū wèn tí。 jiě shū yì shì wèile zhī xiǎo rú hé yòng gōng。 xué zhě yú gōng fū guǒ qí dé lì， shū yòu wèi jiě zhě kě shè zhī bù wèn。
　　
　　( bā )
　　
　　 gōng fū wèn tí shì zhù yào de。 liǎng xiān shēng gōng fū suī ruò bù tóng， rán 'ér shì shí shàng què yòu shū tú tóng guī zhī miào。 dú zhě gǒu bù wàng běn wén kāi chū zhī suǒ yún yún， biàn zì huì dé wǔ xiān shēng wéi xué qià cè zhòng zài rén xīn zì jué bù mèi zhī yī miàn rù shǒu， ér yán xiān shēng suǒ cóng rù shǒu zhě qià zhòng zài qí lìng yī miàn： rén yǔ rén qíng gǎn zhī xiāng tōng。 liǎng miàn jiē rén xīn zhī xiào yòng yě， qí tǐ zé yī。 yòng bù lí tǐ， rù shǒu suī yì， tiān rán huì guī yī chù。
　　
　　 liǎng xiān shēng gōng fū suī ruò bù tóng zāi， rán zhèng zì yòu qí gòng tóng yī zhì zhě zài。 cǐ kě yǐ liǎng yán kuò zhī：
　　
　　 yī、 xīn bù kě qiú yě， zé yǐ bù qiú qiú zhī；
　　
　　 èr、 jìn dào zì rán hé dào。
　　
　　 běn wén chū duàn jì yán zhī： xīn bù kě qiú； bù qiú zì zhì， qiú zhī zhuǎn bù kě dé。 qiě céng jiè yù bìng shī mián zhě rú hé nǎi kě rù shuì， yǐ míng qí lǐ。 mò shí běn xīn yòu zhuān cóng“ bù qiú” ér dé rù zhě， jìng zuò shì yě。 jìng zuò wèi shǐ fēi cǐ xué yī jié jìng。 qián xián jiè cǐ dé rù zhě duō yǐ， fēi dì xù shān、 shuāng jiāng、 niàn 'ān yě。 qián hū cǐ， ruò chén bái shā， fēi yuē“ jìng zhōng yǎng chū duān ní” hū。 yòu qián， rú chéng mén yú jìng zuò zhě zhé chēng qí shàn xué， jiē shì yǐ。 cǐ gù yì yáng míng jiào fǎ zhī yī， jiàn yú shàng wén。
　　
　　 jìng zuò yuán hé nǎi dé yǐ shí xīn ? cǐ zài shú shěn běn wén qián bàn zhī hòu， gù bù nán dá qí lǐ。 rén xīn nǎi shēng wù jīng qiān wàn nián zhī jìn huà cóng xiāo chú běn néng yì bì 'ér dé tòu lù chū lái。 běn néng zé xiān tiān yòu zǔ zhì zhī fǎn yìng 'ér yī chù jí fā zhī dòng shì yě。 shì gù rén xīn zhī wéi rén xīn， zhèng zài qí néng jìng。 dòng wù héwèi 'ér dòng xié ? wèiyòu suǒ qiú qǔ yě。 yòu qiú yān， suī bù xíng yú dòng， wèi wéi jìng yě。 zhēn jìng、 sì jìng ( sī xiǎng )、 dòng zuò sān zhě， jiē rén lèi shēng mìng zhī suǒ kě néng。 dàn rén lèi yǐ qí běn néng zhì bù zú yǐ yìng fù shēng huó yě， yī qiē huó dòng bì yòu lài hòu tiān xí guàn zhī jiàn lì。 xí guàn， gài yòu yī zhǒng hòu tiān yòu zǔ zhì zhī fǎn yìng 'ér yī chù jí fā zhī dòng shì yě。 fán dòng shì yī jīng chù fā， héng yòu qí bù néng zì zhǐ zhī guàn xìng。 rén zài shēng huó zhōng wú shí bù suí cóng hū xí qì 'ér yùn dòng láo rǎng， ér qíng huái dòng dàng， yì jí wú shí bù kùn yú yòu suǒ qiú qǔ， bù néng zì zhǐ， jǐ hé shí qí dé yòu zhēn jìng xiàn qián xié ? jìng zuò cóng xī zhǐ dòng zuò 'ér xī zhǐ qiú qǔ， zhēn jìng róng huò dé yī chéng lù。 wú wèi qí yú mò shí běn xīn wèi shǐ fēi yī jié jìng zhě zài cǐ。 rán 'ér fēi kě bì dé yě； qiě qí tú zhì duō， yì zī mí wù， fēi wú rén suǒ wèi qièjìn píng tuǒ zhī lù， shū wèi zú shàng。 ruò yǐ wéi yòng gōng zhī yī zhù， lèi rú mèng zǐ suǒ yún“ yè qì” zhī cún 'ér yòu“ píng dàn zhī qì” zhě， zé wú bù kě 'ěr。
　　
　　 wǔ、 yán liǎng xiān shēng wèi cháng yán jìng zuò yě， gù qí gōng fū yòu hé yú“ yǐ bù qiú qiú zhī”， dài shèng yú cháng rén zhī xí jìng。 cháng rén zhī xí jìng， dòng zuò xī zhǐ yǐ， fú niàn xī zhǐ yǐ， sì wú suǒ qiú yǐ， nǎi ruò yǐn wēi jiān bìng qí qī dài 'ér gēn jué zhī， bù yì yán yě。 ruò shì， zé běn xīn qí néng jiàn hū ? liǎng xiān shēng zhī wéi xué， yī zhuān hū shèn dú， yī zhuān hū zhōng shù， gè shì qí shì， yì bù qiú shí xīn， ér xīn nǎi zì jiàn， shì qí suǒ yǐ shèng yě。
　　
　　 yáng míng xiān shēng zhī wéi xué， jí běn tǐ jí gōng fū， yī guàn dì“ shì jí shì， bù shì jí bù shì”， kě wèi zhuó jué。 rán cǐ fēi rén rén suǒ néng chéng dāng yě， suì nǎi duō qí jiē yǐn zhī fāng。 wǔ、 yán liǎng xiān shēng zé bù rán。 qí yú běn tǐ“ shì jí shì， bù shì jí bù shì”， gù bù néng yòu yì； ruò gōng fū zé níng cóng qí“ jìn shì” zhě 'ér lì xíng zhī。 wǔ xiān shēng zhī yóu gé zhì 'ér shèn dú， yán xiān shēng zhī yán gé zhì jí zhōng shù， mò fēi rén rén suǒ néng zhī néng xíng ( jué wú gāo bù kě jiē zhě )。 guǒ qí lì xíng 'ér bù dài yě， zé kè kè biān bì jìn lǐ ( jǐ jìn běn xīn )， suí gōng fū zhī jìn 'ér míng dé yǐ míng； chè shǐ chè zhōng， yī lù xià lái， qí jiān zhǐ yòu shēng shú， gèng wú zhuǎn huàn。 cǐ zhèng《 dà xué》 suǒ yún“ jìn dào”，《 zhōng yōng》 suǒ yún“ wéi dào bù yuǎn”，《 lùn yǔ》 suǒ yún“ lì xíng jìn rén”，《 mèng zǐ》 suǒ yún“ qiáng shù 'ér xíng qiú rén mò jìn” zhě。 yī yán zǒng kuò zhī： rì cháng shēng huó zài“ jìn dào” zhōng shí jiàn bù yǐ， biàn zì rán néng hé dào； kǒng zǐ suǒ yún“ mò'érzhìzhī， xué 'ér bù yàn” zhě， jiāng bù qī 'ér zì dé zhī。
　　
　　 dì guān《 lùn yǔ》， kǒng zǐ yīn rén shī jiào， zhì wéi xiǎn rán。 qí dì zǐ wèn rén， suí shí suí shì zhǐ diǎn， mò huò tóng chū。 jí zài tóng yī rén yì qiě qián hòu bù tóng。 gài wèi cháng bì jiào yǐ shí rén wéi xiān。“ wú dào yī guàn” zhī zhào， yǐn ruò zhǐ mù hū cǐ， yào fēi qí rén， fēi qí shí jī， gù bù qīng fā。
　　
　　( jiǔ )
　　
　　 yǔ zhòu jiān yī shì yī wù mò bù yòu qí lì shǐ fā zhǎn。 xué shù， yī shè huì chǎn wù yě； yī miàn suí shè huì zhī fā zhǎn 'ér fā zhǎn， yòu yī miàn xué shù běn shēn zì yòu qí fā zhǎn。 rú xué fā zhǎn shǐ fēi wǒ suǒ gǎn tán， qí zǎo shú yú chūn qiū， zhōng jué yú hàn táng， fù xīng yú sòng míng zhī shì， yī yī shàng dài chǎn míng qí suǒ yǐ rán。 zhì sòng dà chéng zǐ chū 'ér zhù《 shí rén piān》， gài qí shí shì xū yào， yì yì shí jī chéng shú。 zhū zǐ、 yáng míng gè jiā zhī xué， yào yì gè yòu qí shí。 jīn wǔ、 yán liǎng xiān shēng suǒ yǐ yòu qí gòng xiàn yú sī xué zhě， dài yì qí shí zé rán xié ? liǎng xiān shēng chù zài sòng míng zhī hòu shù bǎi nián， jì dǔ jiě shū jù sòng lì jiǔ mò jué zhī kǔ mèn， ér wéi jǐ wéi rén yóu tòng gǎn gōng fū mò dé qí lù zhī yī dà wèn tí； tóng shí， qí yú qián rén wéi shuō wéi xué suǒ yòu dé shī zhī shù yì jiàn fēn míng。 qí yòu cǐ fā míng zú yǐ bǔ qián xián zhī suǒ wèi jí zhě， suī yuē xīn cái chuàng jiàn， zhèng zì yòu qí yuán huì yǔ tiáo jiàn zài； qí dài yì wéi rú xué fā zhǎn zhì cǐ suǒ yí yòu zhī shì hū。 wú gù fēi wèi liǎng xiān shēng yú sī xué zhī zào yì chéng jiù gèng xián yú zhū zǐ、 yáng míng yě， rán wú gǎn xìn zhū zǐ、 yáng míng fù shēng， bì zì qì qí shuō 'ér dà yòu qǔ yú liǎng xiān shēng zhī shuō。
　　
　　( shàng fāng suǒ wéi xù wén， 1963 nián shǔ qī zhuóbǐ yú dà lián xiūjià zhōng， ér wèi jí wán chéng； jīn xù chéng zhī， rú xià。 1965 nián 3 yuè shù zhì )
　　
　　 cóng rú xué zì shēn lì shǐ fā zhǎn yán zhī， lì jīng sòng、 yuán、 míng、 qīng， dì chuán zhì wǔ、 yán liǎng xiān shēng， qí cún hū gè tǐ shēng mìng zhī xiū yǎng rú hé qiě bù lùn， qí xíng zhù yú yì shí zú yǐ gōng hòu rén xué xí zhī suǒ zī zhě ( yóu qí shì wǔ xiān shēng ) què hū qí dà yòu jìn yú qián， shēn kě qìng xìng。 rán cóng zhōng guó miàn lín shì jiè xíng shì fā zhǎn zhī jìn dài shǐ lái kàn， zé zhōng guó cǐ shí gù lún yú shuāi bài， zāo shòu qí yòu shǐ yǐ lái zhī zuì dà kùn 'è， ér rú xué yì wéi shí rén bìng qì， tóng zāo kōng qián wèi yòu zhī 'è yùn。 gài shù qiān nián jiān zhōng guó zhī tuò dà mián jiǔ， yǐ yú zhōng guó wén huà； zhōng guó wén huà fā zhǎn zì shǐ bù yǐ zōng jiào zuò zhōng xīn， ér yǐ yú zhōu kǒng jiào huà。 qí zú yě， yǐ cǐ 'ér xīng zhě jí yǐ cǐ 'ér shuāi， céng shí qí lì zhě yì bì chéng qí bì。 gǎi gé shì bù róng yǐ， rú xué bǐngtuì zì wéi shì suǒ yīngyǒu。 jīn yě， xìng yǐ gòng chǎn jué sì shí yú nián zhī nǔ lì fèn dǒu， zhōng guó dé cóng shuāi bài 'ér jué xīng 'ér wèi qǐ， qián tú guāng míng zhī jí。 gù rú xué zé yóu qīng jì zhī jiǎng xī xué，“ wǔ sì” zhī póu kǒng jiā， yǔ fū jīn rì zhī fǎn fēng jiàn， qì wèi jiàn yòu fǒu jí tài lái zhī xiàng。 rán zé rú xué qí cóng cǐ suì wéi guò shí de yī zhǒng xué shù zī liào 'ér yǐ hū ? shì yòu tōng rén， yí bù cún cǐ qiǎn jiàn。
　　
　　 liǎng xiān shēng zì shì yòu qí xìn xīn de； ér yú zhī xìn cǐ xué， cóng 'ér xìn liǎng xiān shēng yě， yì bù gǎn hòu。 yán xiān shēng suǒ wéi《 lǐ jì dà xué piān kǎo shì》 yī shū chéng yú kàng rì zhàn zhēng mò qī， shí jì jiān nán， yìn shuà yǔ liè zhī jí， yòu 'é duó fēn chū。 yìn chū shù bǎi běn， xiān shēng yòng yǐ fēn zèng zhī jiāo péng yǒu， qí guǒ zhī zhòng shì 'ér bǎo cún zhī zhě dài yì bù duō qí rén。 jì bù chū shòu yú shì fāng jiān， wài rén zhī zhī zhě shèn xiān。 gǒu bù zhòng wéi yìn shuà liú bù， qí bì jué 'ér bù chuán。 wǔ xiān shēng yī shēng tán xué 'ér bù zhù shū， chuán yǔ bù chuán yī tīng hòu rén， háo bù jiè yì。 gǒu bù wéi zhī jì lù qí cí， xuān yáng qí yì， zé qí yān méi kě yǐ lì dài。 yú jì zhū yǒu jì jiù xiān shēng kǒu shuō zhě biān lù chéng shū， yòu wéi zōng shù yī wén jiā yǐ chǎn fā。 fán cǐ jiē xū fù yìn wèn shì。 yú shì 'ér yòu liǎng jiā jiě shuō hé yìn zhī niàn。 cǐ jí xù wén suǒ yóu zuò yě。 rán 'ér jiū zài hé shí fù yìn， bù gǎn zhī yě。 qiè yuàn jí shēn jiàn zhī 'ěr。 tuō bù jí jiàn， dāng yǐ shǔ zhī yú zǐ ruò sūn。
　　
　　“ shì jiè wèi lái wén huà， qià jiāng shì zhōng guó wén huà de fù xīng。” héng héng cǐ yán yú fā zhī sì shí sì nián qián ( jiàn《 dōng xī wén huà jí qí zhé xué》 )。 rú xué chāng míng gài zhèng zài jīn hòu zhī shì jiè。 shí rén bù yòu suǒ wèi“ kē xué yù jiàn” zhě hū， yú gù bù yú qí suǒ yuàn wàng zhī jìng xū yě。 qī shí sān sǒu liáng shù míng shí。