“ gān 'ér yì zǐ bài yíng mén， miào yǔ liú chuán zuì duàn hún。 qiáng yù wéi 'ér wú nà lǎo， luō xū zì tàn bù rú sūn。 ” héng héng zhè shì jìn rén yuè hóng jǔ xiě de yī shǒu shī ［ 1 ］。 shuō de shì： míng mò tiān qǐ nián jiān chòu míng zhāo zhù de huàn guān wèi zhōng xián bǎ chí cháo zhèng， bǎi guān zhōng de yī xiē xiāo xiǎo， bài dǎo zài qí míng xià， chōng dāng gān 'ér， shí yǐ lǎo tài lóng zhōng de lǐ bù shàng shū gù bǐng qiān， luō zhe cháng xū duì wèi zhōng xián shuō：“ běn yù wéi 'ér， xī xū yǐ bái。” gù mìng qí zǐ bài wéi sūn。 wèi zhōng xián xīn huā nù fàng， shǎng gěi tā wén yín 'èr bǎi liǎng［ 2］。 zhè shì wǎn míng zhèng zhì shǐ shàng yī mù xiǎo xiǎo de chǒu jù。 dàn shì， tòu guò zhè mù chǒu jù， wǒ men bù nán kàn chū， wèi zhōng xián zhī liú de huàn guān zhǎng quán shí， zhèng zhì shàng shì hé děng de wū yān zhàng qì。
dāng rán， huàn guān bìng bù shì míng cháo mò nián de“ tè chǎn”， huàn guān shì zhōng guó gǔ lǎo 'ér yòu màn cháng de fēng jiàn zhuān zhì zhù yì zhèng zhì jī tǐ shàng yùn yù chū lái de guài tāi， kǎo qí lái yuán， yì kě wèi jiǔ yǐ。
《 shī jīng · xiǎo yǎ》 zhōng， yòu yī piān shī míng jiào《 xiàng bó》， hàn dài jīng xué dà shī zhèng kāng chéng jiě shì shuō，“ xiàng bó， yǎn guān sì rén， nèi xiǎo chén yě。 yǎn guān， shàng shì sì rén， zhǎng huáng hòu zhī mìng， yú gōng zhōng wéi jìn， gù wèi zhī xiàng bó。” jù shuō， zhè shǒu shī shì yī gè míng jiào mèng zǐ de sì rén， yīn bèi chán shòu gōng xíng， fèn 'ér zuò cǐ shī yǐ fěng cì zhōu yōu wáng de。 zhè lǐ de yǎn guān、 sì rén， dōushì“ nèi xiǎo chén”， yě jiù shì gōng zhōng nèi chén héng héng huàn guān de bié chēng。 zài《 zuǒzhuàn》 zhōng， yě kě yǐ qīng chǔ dì kàn dào huàn guān de lì shǐ zōng jì。 cǐ shū xiāng gōng 'èr nián（ qián 571） jìzǎi wèi，“ lìng sī gōng xiàng bó jǐng gōng。” jìn dài xué zhě dù yù zhù dào：“ sī gōng， yǎn chén。 xiàng bó， sì rén。 jiē zhǎng gōng nèi zhī shì。” rú cǐ kàn lái， yuǎn zài zhōu dài， huàn guān jiù yǐ jīng chū xiàn zài shēn gōng nèi tíng zhī zhōng liǎo。 dàn shì， zhè gè shí qī de huàn guān， duì guó jiā zhèng zhì shēng huó bìng méi yòu fā shēng duō dà yǐng xiǎng。 jìn dài xué zhě lóng wén bīn jù《 zhōu lǐ · zhōu guān》 tuī cè， dāng shí de xiǎo chén、 hūn rén、 sì rén zhī lèi，“ jiē nèi zǎi tǒng zhī， shàng lì yú zhǒng zǎi ( jí hòu shì zǎixiàng )。” yīn cǐ tā rèn wéi， zài xī hàn yǐ qián de màn cháng suì yuè lǐ， huàn guān cóng wèi xīng fēng zuò làng，“ zǎixiàng zhì zhī yě”［ 3］。 jí yǐ xī hàn 'ér lùn，“ hàn chéng qín zhì”， zài zhì dù shàng réng rán bù shī wéi“ gǔ sè gǔ xiāng”， sān gōng zǒng jiǔ qīng，“ ér shàofǔ zhī guān， nèi chén jiē shǔ yān”， réng rán lì shǔ yú wài tíng， wéi qí rú cǐ， huàn guān men de mìng yùn， zhǎng wò zài dà chén shǒu zhōng， tā men yě jiù bù kě néng sì wú jì dá dì zuò wēi zuò fú。 zhè gè kàn fǎ shì bù cuò de。 zǎo zài qīng chū， gù yán wǔ jí céng zhǐ chū：“ hūn rén、 sì rén shǔ yú zhǒng zǎi， zé nèi tíng wú luàn zhèng zhī rén。”［ 4］ zhè gè shí qī， duō shù huàn guān yě bìng fēi yóu“ xíng yú zhī rén” dān rèn， ér shì yóu zhèng cháng rén chōng dāng， rén shù yě bǐ jiào shǎo。
huàn guān chéng wéi yī zhǒng yán zhòng gān yù guó jiā zhèng zhì shēng huó de tè shū zhèng zhì shì lì， huó yuè zài zhèng zhì wǔ tái shàng， yán gé dì shuō， shì dōng hàn yǐ hòu de shì。 liú xiù“ guāng wǔ zhōng xīng”， zhòng yòng huàn guān， hòu lái yù yǎn yù liè， dào liǎo dōng hàn mò nián， yǐ bù kě shōu shí。 zhè biǎo míng， huàn guān shì lì de rì jiàn péng zhàng， shì fēng jiàn zhuān zhì zhù yì bù duàn fā zhǎn、 qiáng huà de chǎn wù。 qīng chū sī xiǎng jiā huáng zōng xī céng jīng kǎi hū yán zhī：“ yǎn huàn zhī rú dú shé měng shòu， shù qiān nián lái， rén jìn zhī zhī， nǎi zú zhì liè gān suì shǒu zhě， hé yú ? zé yóu yú rén zhù zhī duō yù yě。”［ 5］ zhè shì yī gè hěn hǎo de jiē lù。 lì dài fēng jiàn dì wáng méi yòu yī gè bù shì“ duō yù” héng héng rén yù héng liú de。 dàn shì， zài tā men de wú shù yù wàng zhōng， yòu liǎng diǎn zuì wéi qiáng liè： dì yī， xī wàng huáng wèi néng chuán zhī qiān qiū wàn shì， hǎo ràng jiā tiān xià dì jiǔ tiān cháng。 zhè jiù shì wǒ men tōng cháng suǒ shuō de fēng jiàn zhuān zhì zhèng zhì de gēn běn tè diǎn zhī yī héng héng huáng wèi de bù kě zhuǎn ràng xìng。 zhè yī lái， rú hé què bǎo dì wáng yī xì xuè tǒng de chún jié xìng， biàn chéng wéi fēng jiàn dì wáng de tóu děng dà shì。 wéi yī de tú jìng shì， zài shēn gōng nèi yuàn zhōng， chú liǎo huáng dì yī rén 'ér wài， bù ràng dì 'èr gè nán rén chū xiàn。 dàn zhè zài shì shí shàng yòu shì wú fǎ zuò dào de。 yīn wéi， rú guǒ zài gōng zhōng zhēn de chú liǎo huáng dì yī rén wài， méi yòu dì 'èr gè nán rén， nà me， shuí lái wéi huáng dì bàn shì ní ? guāng shì hòu、 fēi nà xiē niàn 'ér men xiǎn rán bù xíng。 zuì wěn tuǒ de bàn fǎ， shì ràng jì shì nán rén， què yīn shēng zhí qì guān bèi yān gē 'ér chéng liǎo“ bàn gè nǚ rén”［ 6］ de rén zài gōng nèi dāngchāi， zhè zhǒng bù nán bù nǚ、 bàn cí bàn xióng de rén， jiù shì huàn guān。 dì 'èr， xī wàng zuì dà xiàn duódì jiāng jūn quán、 fū quán hé 'ér wéi yī。 hái shì huáng zōng xī shuō dé hǎo：“ qǐ zhī hòu shì zhī jūn， nǎi yǐ tiān xià wéi yú lè zhī jù。 chóng qí gōng shì， bù dé bù yǐ nǚ yè chōng zhī； shèng qí nǚ yè， bù dé bù yǐ yǎn sì shǒu zhī。 cǐ gù bì rán zhī shì yě。”［ 7］ fēng jiàn tǒng zhì zhě jīhū méi yòu yī gè bù zhuī qiú qī qiè chéng qún de yín yì shēng huó。 zuì gāo tǒng zhì zhě huáng dì gèng wú yōng lùn， tā jì shì quán guó zuì gāo zhèng zhì quán lì de dài biǎo zhě， yě shì fū quán de zuì dà dài biǎo zhě。 duì yú fēng jiàn dì wáng lái shuō， wéi hù qí fū quán de shén shèng bù kě qīn fàn， dāng rán yě shì zhì wéi zhòng yào de。 hàn dài zhòng cháng tǒng shuō guò：“ huàn shù fù jìn fáng wò zhī nèi， jiāo cuò fù rén zhī jiān。”［ 8］ yīn wéi zhǐ yòu jīng guò fǔ xíng chéng liǎo tè zhǒng nán rén、“ bàn gè nǚ rén” de huàn guān， zài yǔ gōng zhōng fù nǚ jiē chù zhōng， cái bù huì fā shēng dà de wèn tí。 wéi qí rú cǐ， suí zhe jūn quán de fā zhǎn， huàn guān de shù zì bù jǐn rì yì páng dà， ér qiě quán bù dū yóu bèi yān gē guò de yān rén zǔ chéng。 qín hé xī hàn de huàn guān， gù rán duō shù shì yān rén， dàn yě hái zá yòng yī bù fēn shì rén， ér cóng dōng hàn kāi shǐ， huàn guān“ xī yòng yān rén， bù fù zá diào tā shì”［ 9］。 cóng cǐ， yān rén、 huàn guān， hún rán yī tǐ， yǐ chéng liǎo biāo zhǔn yì yì shàng de tóng yì yǔ liǎo。
dāng rán， huàn guān bìng bù shì míng cháo mò nián de“ tè chǎn”， huàn guān shì zhōng guó gǔ lǎo 'ér yòu màn cháng de fēng jiàn zhuān zhì zhù yì zhèng zhì jī tǐ shàng yùn yù chū lái de guài tāi， kǎo qí lái yuán， yì kě wèi jiǔ yǐ。
《 shī jīng · xiǎo yǎ》 zhōng， yòu yī piān shī míng jiào《 xiàng bó》， hàn dài jīng xué dà shī zhèng kāng chéng jiě shì shuō，“ xiàng bó， yǎn guān sì rén， nèi xiǎo chén yě。 yǎn guān， shàng shì sì rén， zhǎng huáng hòu zhī mìng， yú gōng zhōng wéi jìn， gù wèi zhī xiàng bó。” jù shuō， zhè shǒu shī shì yī gè míng jiào mèng zǐ de sì rén， yīn bèi chán shòu gōng xíng， fèn 'ér zuò cǐ shī yǐ fěng cì zhōu yōu wáng de。 zhè lǐ de yǎn guān、 sì rén， dōushì“ nèi xiǎo chén”， yě jiù shì gōng zhōng nèi chén héng héng huàn guān de bié chēng。 zài《 zuǒzhuàn》 zhōng， yě kě yǐ qīng chǔ dì kàn dào huàn guān de lì shǐ zōng jì。 cǐ shū xiāng gōng 'èr nián（ qián 571） jìzǎi wèi，“ lìng sī gōng xiàng bó jǐng gōng。” jìn dài xué zhě dù yù zhù dào：“ sī gōng， yǎn chén。 xiàng bó， sì rén。 jiē zhǎng gōng nèi zhī shì。” rú cǐ kàn lái， yuǎn zài zhōu dài， huàn guān jiù yǐ jīng chū xiàn zài shēn gōng nèi tíng zhī zhōng liǎo。 dàn shì， zhè gè shí qī de huàn guān， duì guó jiā zhèng zhì shēng huó bìng méi yòu fā shēng duō dà yǐng xiǎng。 jìn dài xué zhě lóng wén bīn jù《 zhōu lǐ · zhōu guān》 tuī cè， dāng shí de xiǎo chén、 hūn rén、 sì rén zhī lèi，“ jiē nèi zǎi tǒng zhī， shàng lì yú zhǒng zǎi ( jí hòu shì zǎixiàng )。” yīn cǐ tā rèn wéi， zài xī hàn yǐ qián de màn cháng suì yuè lǐ， huàn guān cóng wèi xīng fēng zuò làng，“ zǎixiàng zhì zhī yě”［ 3］。 jí yǐ xī hàn 'ér lùn，“ hàn chéng qín zhì”， zài zhì dù shàng réng rán bù shī wéi“ gǔ sè gǔ xiāng”， sān gōng zǒng jiǔ qīng，“ ér shàofǔ zhī guān， nèi chén jiē shǔ yān”， réng rán lì shǔ yú wài tíng， wéi qí rú cǐ， huàn guān men de mìng yùn， zhǎng wò zài dà chén shǒu zhōng， tā men yě jiù bù kě néng sì wú jì dá dì zuò wēi zuò fú。 zhè gè kàn fǎ shì bù cuò de。 zǎo zài qīng chū， gù yán wǔ jí céng zhǐ chū：“ hūn rén、 sì rén shǔ yú zhǒng zǎi， zé nèi tíng wú luàn zhèng zhī rén。”［ 4］ zhè gè shí qī， duō shù huàn guān yě bìng fēi yóu“ xíng yú zhī rén” dān rèn， ér shì yóu zhèng cháng rén chōng dāng， rén shù yě bǐ jiào shǎo。
huàn guān chéng wéi yī zhǒng yán zhòng gān yù guó jiā zhèng zhì shēng huó de tè shū zhèng zhì shì lì， huó yuè zài zhèng zhì wǔ tái shàng， yán gé dì shuō， shì dōng hàn yǐ hòu de shì。 liú xiù“ guāng wǔ zhōng xīng”， zhòng yòng huàn guān， hòu lái yù yǎn yù liè， dào liǎo dōng hàn mò nián， yǐ bù kě shōu shí。 zhè biǎo míng， huàn guān shì lì de rì jiàn péng zhàng， shì fēng jiàn zhuān zhì zhù yì bù duàn fā zhǎn、 qiáng huà de chǎn wù。 qīng chū sī xiǎng jiā huáng zōng xī céng jīng kǎi hū yán zhī：“ yǎn huàn zhī rú dú shé měng shòu， shù qiān nián lái， rén jìn zhī zhī， nǎi zú zhì liè gān suì shǒu zhě， hé yú ? zé yóu yú rén zhù zhī duō yù yě。”［ 5］ zhè shì yī gè hěn hǎo de jiē lù。 lì dài fēng jiàn dì wáng méi yòu yī gè bù shì“ duō yù” héng héng rén yù héng liú de。 dàn shì， zài tā men de wú shù yù wàng zhōng， yòu liǎng diǎn zuì wéi qiáng liè： dì yī， xī wàng huáng wèi néng chuán zhī qiān qiū wàn shì， hǎo ràng jiā tiān xià dì jiǔ tiān cháng。 zhè jiù shì wǒ men tōng cháng suǒ shuō de fēng jiàn zhuān zhì zhèng zhì de gēn běn tè diǎn zhī yī héng héng huáng wèi de bù kě zhuǎn ràng xìng。 zhè yī lái， rú hé què bǎo dì wáng yī xì xuè tǒng de chún jié xìng， biàn chéng wéi fēng jiàn dì wáng de tóu děng dà shì。 wéi yī de tú jìng shì， zài shēn gōng nèi yuàn zhōng， chú liǎo huáng dì yī rén 'ér wài， bù ràng dì 'èr gè nán rén chū xiàn。 dàn zhè zài shì shí shàng yòu shì wú fǎ zuò dào de。 yīn wéi， rú guǒ zài gōng zhōng zhēn de chú liǎo huáng dì yī rén wài， méi yòu dì 'èr gè nán rén， nà me， shuí lái wéi huáng dì bàn shì ní ? guāng shì hòu、 fēi nà xiē niàn 'ér men xiǎn rán bù xíng。 zuì wěn tuǒ de bàn fǎ， shì ràng jì shì nán rén， què yīn shēng zhí qì guān bèi yān gē 'ér chéng liǎo“ bàn gè nǚ rén”［ 6］ de rén zài gōng nèi dāngchāi， zhè zhǒng bù nán bù nǚ、 bàn cí bàn xióng de rén， jiù shì huàn guān。 dì 'èr， xī wàng zuì dà xiàn duódì jiāng jūn quán、 fū quán hé 'ér wéi yī。 hái shì huáng zōng xī shuō dé hǎo：“ qǐ zhī hòu shì zhī jūn， nǎi yǐ tiān xià wéi yú lè zhī jù。 chóng qí gōng shì， bù dé bù yǐ nǚ yè chōng zhī； shèng qí nǚ yè， bù dé bù yǐ yǎn sì shǒu zhī。 cǐ gù bì rán zhī shì yě。”［ 7］ fēng jiàn tǒng zhì zhě jīhū méi yòu yī gè bù
qīng dài qián lóng nián jiān de shǐ xué jiā zhào yì céng jīng zhǐ chū：“ dōng hàn jí táng、 míng sān dài， huàn guān zhī huò zuì liè。”［ 10］ zhè gè lùn duàn shì wán quán fú hé lì shǐ shí jì de。 dōng hàn jí táng cháo huàn guān gān zhèng、 huò guó yāng mín de qíng kuàng， bù shǔ yú běn shū de lùn shù fàn wéi， wǒ men bù nǐ shè jí。 běn shū lùn shù de， zhǐ shì míng cháo huàn guān zài huáng quán de luǎn yì xià， shì rú hé chěng xiōng sì nüè， nào dé tiān xià jī fēi gǒu tiào， hé jué yú làn，“ bǎ rén de xuè ròu lián chǐ dāng mán tóu shìde tūn shì”［ 11］， zhí dào míng cháo miè wáng de。